________________
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ | સૂત્ર-૭, ૮
૧૩૬
ભાવાર્થ :
કોઈ યોગ્ય શ્રોતાને ઉપદેશકના વચનથી સમ્યગ્ બોધ ન થાય તોપણ તેની નિંદા કરવી જોઈએ નહિ તેમ સૂત્ર-૫માં બતાવ્યું. આવા શ્રોતાને શુશ્રુષા ગુણ પ્રગટે તેવો ઉપદેશ આપવો જોઈએ તેમ સૂત્ર-૬માં બતાવ્યું. હવે કોઈ શ્રોતા શાસ્ત્રના પરમાર્થને જાણવાની બલવાન ઇચ્છારૂપ શુશ્રુષા ગુણને ધારણ કરતો હોય આમ છતાં બુદ્ધિની મંદતાને કા૨ણે ઉપદેશકના વચનથી ગુણનિષ્પત્તિને અનુકૂળ યત્ન કરી શકે તેવો બોધ થાય નહિ ત્યારે ઉપદેશકે તે યોગ્ય શ્રોતાના હિતાર્થે ફરી ફરી ઉપદેશ આપવો જોઈએ.
જેમ – કોઈ રોગીને દૃઢ સન્નિપાત થયેલો હોય તો કટુ એવા ક્વાથો અપાય છે તેમ જે જીવને દૃઢ સન્નિપાત જેવું દૃઢ જ્ઞાનાવરણીય કર્મ છે, તેથી આરોગ્યના અર્થી પણ તે શ્રોતાને ઉપદેશકનાં વચનથી તત્ત્વસ્પર્શી બોધ થતો ન હોય ત્યારે જ્યાં સુધી તે શ્રોતાને યથાર્થ બોધ ન થાય ત્યાં સુધી ફરી ફરી અનેક યુક્તિઓ દ્વારા ઉપદેશકે તે વિષયનો ઉપદેશ આપવો જોઈએ જેથી ઘણા શ્રમથી પણ શ્રોતાને માર્ગાનુસા૨ી ગુણનિષ્પત્તિને અનુકૂળ સૂક્ષ્મ બોધ થાય તો તે શ્રોતા આત્મહિત સાધી શકે. II૭/૬પપ્પા
અવતરણિકા :
तथा
અવતરણિકાર્ય : અને
સૂત્રઃ
:
-
સૂત્રાર્થ
ચોથે પ્રજ્ઞોપવર્ધનમ્ ।।૮/૬૬।।
બોધમાં પ્રજ્ઞાનું ઉપવર્ણન કરવું જોઈએ=શ્રોતાનો બોધ થયે છતે શ્રોતાની માર્ગાનુસારી પ્રજ્ઞાની પ્રશંસા કરવી જોઈએ. ૮/૬૬
:
=
ટીકા ઃ
'बोधे' सकृदुपदेशेन भूयो भूय उपदेशेन वा उपदिष्टवस्तुनः परिज्ञाने तस्य श्रोतुः 'प्रज्ञोपवर्णनं' बुद्धिप्रशंसनम्, यथा नालघुकर्माणः प्राणिन एवंविधसूक्ष्मार्थबोद्धारो भवन्तीति ॥१८ /६६ ।।
ટીકાર્ય ઃ
‘વોરે’ ભવન્તીતિ ।। બોધમાં=એક વખતના ઉપદેશથી અથવા ફરી ફરી ઉપદેશથી ઉપદેશ અપાયેલ વસ્તુ વિષયક પરિજ્ઞાનમાં, તે શ્રોતાની પ્રજ્ઞાનું ઉપવર્ણન કરવું જોઈએ=તે શ્રોતાની બુદ્ધિની પ્રશંસા કરવી જોઈએ.
.....
