________________
૧૮૨
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ | સૂત્ર-૩૩ ટીકા -
तस्य हि 'बहुत्वात्' श्रुतधर्माणां 'श्रुतधर्मः' इति शब्दसमानतया विप्रलब्धबुद्धेः 'परीक्षायां' त्रिकोटिपरिशुद्धिलक्षणायां श्रुतधर्मसम्बन्धिन्यामवतारः कार्यः, अन्यत्राप्यवाचि -
"तं शब्दमात्रेण वदन्ति धर्म विश्वेऽपि लोका न विचारयन्ते ।। स शब्दसाम्येऽपि विचित्रभेदैविभिद्यते क्षीरमिवार्चनीयः ।।८९।। लक्ष्मी विधातुं सकलां समर्थं सुदुर्लभं विश्वजनीनमेनम् ।
પરીસ્ય પૃત્તિ વિવારક્ષા: સુવર્ણવત્ વશ્વનમીત્તા: IB 0 રૂતિ પારૂ૩/ ટીકા -
તસ્ય દિ.... વન્થનમીત્તેવિ: | કૃતિ | શ્રતધર્મોનું “શ્રતધર્મ" એ પ્રમાણે શબ્દના સમાતપણાને કારણે તેનું મૃતધર્મનું બહુપણું હોવાથી, ઠગાવાની બુદ્ધિ થવાને કારણે, પરીક્ષામાં મૃતધર્મસંબંધી ત્રિકોટિ પરિશુદ્ધ લક્ષણ પરીક્ષામાં, અવતાર કરવો જોઈએ=શ્રોતાને પ્રવેશ કરાવવો જોઈએ. અન્યત્ર પણ કહેવાયું છે અન્ય ગ્રંથોમાં પણ કહેવાયું છે –
“વિશ્વમાં પણ શબ્દમાત્રથી તેને લોકો ધર્મ કહે છે પરંતુ વિચારતા નથી આ પ્રવૃત્તિ ધર્મરૂપ છે કે ધર્મરૂપ નથી તેમ વિચારતા નથી. અર્ચનીય એવો તે સેવવા યોગ્ય ધર્મ, શબ્દના સામ્યમાં પણ વિચિત્ર ભેદો વડે દૂધની જેમ ભેદને પામે છે. ll૮૯.
વંચનથી ભય પામેલા ચિત્તવાળા વિચારદક્ષ પુરુષો સકલ લક્ષ્મીને કરવા માટે સમર્થ, સુદુર્લભ, વિશ્વના કલ્યાણને કરનાર એવા આને ધર્મને, સુવર્ણની જેમ પરીક્ષા કરીને ગ્રહણ કરે છે. I૯૦મા” ()
તિ' શબ્દ ઉદ્ધરણની સમાપ્તિ સૂચક છે. I૩૩/૯૧ ભાવાર્થ
સર્વ દર્શનકારોના મતમાં ધર્મની પ્રરૂપણા કરનારાં શાસ્ત્રો પ્રાપ્ત થાય છે, તે શાસ્ત્રોના શબ્દો શ્રતધર્મ કહેવાય છે, તેથી મૃતધર્મરૂપે ઘણા શાસ્ત્રો પ્રાપ્ત થાય છે. વળી, તે સર્વશાસ્ત્રો જુદા જુદા પ્રકારના ધર્મની પ્રરૂપણા પોતપોતાના મતાનુસાર કરે છે, તેથી ગમે તે દર્શનનાં શાસ્ત્રોને શ્રુતધર્મરૂપે સ્વીકારીને વાચના, પૃચ્છનાદિ રૂપ પાંચ પ્રકારનો સ્વાધ્યાય કરવામાં આવે તો ઠગાવાનો સંભવ રહે; કેમ કે બધાં દર્શનોનાં શાસ્ત્રો ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારના ધર્મોની વ્યવસ્થા બતાવે છે, તેથી સાચા ધર્મની પ્રાપ્તિ ન થાય તેવું પણ બને, તેથી ઉપદેશક યોગ્ય શ્રોતાને શ્રુતધર્મની પરીક્ષામાં પ્રવેશ કરાવે જેથી મધ્યસ્થ બુદ્ધિપૂર્વક કષ, છેદ, તાપ પરીક્ષાના ઉપાયને જાણીને કયું દર્શન કષ, છેદ, તાપશુદ્ધ ધર્મને કહેનાર છે તે દર્શનના શ્રતધર્મમાં શ્રોતા સમ્યગુ ઉદ્યમ કરે તો શ્રોતાને હિતની પ્રાપ્તિ થાય.
આ વિષયમાં અન્યત્ર પણ કહેવાયું છે કે વિશ્વમાં પણ શબ્દ માત્રથી ધર્મને લોકો સમાન કહે છે અર્થાત્
