________________
૧૪૧
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ / સૂત્ર-૯
પૂર્વના ત્રણ શ્લોકોથી શાસ્ત્રનું મહત્ત્વ બતાવ્યા પછી તેનાથી ફલિતાર્થરૂપે શું પ્રાપ્ત થાય છે ? તે કહે છે –
શાસ્ત્રયત્નવાળો ધર્માર્થી પુરુષ સદા પ્રશંસાપાત્ર છે પરંતુ જે શાસ્ત્રયત્નવાળા નથી તેવા ધર્માર્થી પુરુષો પ્રશંસાપાત્ર નથી; કેમ કે મોહથી અંધકારવાળો આ લોક છે તેમાં શાસ્ત્રનો પ્રકાશ ઉચિત પ્રવૃત્તિમાં પ્રવર્તક છે, માટે જેઓ શાસ્ત્રમાં યત્ન કરતા નથી તેઓ ધર્માર્થી હોય તોપણ તે ધર્મની પ્રવૃત્તિ દ્વારા મોહને પોષે છે. (યોગબિન્દુ-૨૨૪)
વળી, શાસ્ત્રનું મહત્ત્વ બતાવતાં કહે છે –
પાપનું ઔષધ શાસ્ત્ર છે; કેમ કે સર્વજ્ઞનું વચન હોવાથી સર્વજ્ઞના વચનથી ભાવિત થયેલી મતિ પાપરૂપ રોગનો નાશ કરે છે. વળી, શાસ્ત્ર પુણ્યબંધનું કારણ છે; કેમ કે શાસ્ત્રથી ભાવિત થયેલી મતિ પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય બાંધે છે. સર્વત્ર જનાર ચક્ષુ શાસ્ત્ર છે સંસારની અને ધર્મની સર્વ પ્રવૃત્તિ માર્ગાનુસારી બનાવે તેવી નિર્મળ ચક્ષુ શાસ્ત્રથી પ્રગટે છે. શાસ્ત્ર સર્વ પ્રયોજનનું સાધન છે. જીવનું પ્રયોજન સુખની પ્રાપ્તિ છે અને જીવને આ લોકમાં અને પરલોકમાં સુખની પરંપરા દ્વારા પૂર્ણ સુખમય મોક્ષની પ્રાપ્તિ કરાવનાર શાસ્ત્ર છે માટે જીવનાં સર્વપ્રયોજનને સાધનાર શાસ્ત્ર છે. (યોગબિન્દુ-૨૨૫)
વળી, જેઓને શાસ્ત્રમાં ભક્તિ નથી તેઓની ધર્મની ક્રિયા પણ નિષ્ફલ છે; કેમ કે કર્મના દોષથી તેની મતિ દૂષિત છે. જેમ આંધળો પુરુષ જોવાની ક્રિયા કરે તો તે ક્રિયાથી તેને કાંઈ દેખાય નહિ તેમ અંધતુલ્ય શાસ્ત્રનિરપેક્ષ પ્રવૃત્તિ કરનારા જીવોની ધર્મની પ્રવૃત્તિ નિષ્ફળ છે. (યોગબિન્દુ-૨૨૯)
વળી, જે પુરુષ શાસ્ત્રમાં શ્રદ્ધાવાળો છે અને શાસ્ત્રના ઉપદેશક એવા તીર્થંકરો પ્રત્યે બહુમાનવાળો છે અને સ્વમતિ અનુસાર ધર્મ કરવાના આગ્રહરૂપ અહંકારથી રહિત છે અને ગુણનો રાગી છે અને જિનવચન અનુસાર પ્રવૃત્તિ કરવાનો અર્થી હોવાથી મહાભાગ્યશાળી છે તેની ધર્મની ક્રિયા શ્રેષ્ઠ કહેવાય છે. (યોગબિન્દુ૨૨૭)
વળી, જેને શાસ્ત્ર જાણવા પ્રત્યે અનુત્સાહ છે એવા જીવોમાં ભગવાનનાં વચનની શ્રદ્ધા કે ભગવાને બતાવેલાં ધર્મઅનુષ્ઠાન કરવાની રુચિ આદિ ગુણો સંત પુરુષોને પ્રશંસા કરવા યોગ્ય નથી; કેમ કે તેમના શ્રદ્ધાદિ ગુણો પણ ઉન્મત્ત પુરુષના ગુણ જેવા છે અર્થાત્ નિરર્થક છે. માટે શાસ્ત્રોમાં આદર કરવો જોઈએ. (યોગબિન્દુ-૨૨૮)
વળી, મલિન વસ્ત્રનું શોધન જળથી થાય છે તેમ ચિત્તનું શોધન શાસ્ત્રથી થાય છે. માટે ચિત્તની શુદ્ધિના અર્થી જીવોએ શાસ્ત્રમાં યત્ન કરવો જોઈએ. (યોગબિન્દુ-૨૨૯)
જેઓને શાસ્ત્રમાં અત્યંત ભક્તિ છે તેવા જીવો સર્વ ઉદ્યમથી શાસ્ત્રવચનોનો નિર્ણય કરીને સ્વભૂમિકા અનુસાર ઉચિત પ્રવૃત્તિઓ કરે છે અને તેઓની તે શાસ્ત્રની ભક્તિ મોક્ષને પ્રાપ્ત કરવા માટે શ્રેષ્ઠ દૂતી છે, તેથી શાસ્ત્રની જ ભક્તિ કરવી જોઈએ. અર્થાત્ શક્તિ અનુસાર શાસ્ત્રનો બોધ કરવો જોઈએ અને તે પ્રમાણે ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ. જેથી શીધ્ર મુક્તિની પ્રાપ્તિ થાય. (યોગબિન્દુ-૨૩૦) li૯/ળા
