________________
૧૭૬
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ | સૂત્ર-૨૮, ૨૯ નિર્મળ દૃષ્ટિવાળા હોય છે અને આત્માના નિરાકુળભાવરૂપ સમાધિમાં દઢ યત્ન કરનારા હોય છે, તેથી આત્માની અંતરંગ સમૃદ્ધિને તે પંડિત પુરુષો જોઈ શકે છે જે ભાવોને મહાદેવ આદિ અનેક નેત્રવાળા કોઈ જોઈ શકતા નથી.
વળી, તે પંડિત પુરુષો કેવા હોય છે ? તે બતાવતાં કહ્યું કે પોતાના પ્રયત્નથી અપ્રાપ્ય હોય તેવી કોઈ વસ્તુને પ્રાપ્ત કરવા માટે તેઓ ઇચ્છા કરતા નથી, તેથી ઔસ્ક્યથી રહિત પોતાના પ્રયત્નથી સાધ્ય હોય તેવી ઉત્તમ ગુણસંપત્તિને પ્રગટ કરવા માટે દઢ પ્રયત્ન કરે છે અને ગૃહસ્થ હોય તો પોતાના પ્રયત્નથી સાધ્ય હોય તેવા જ ધનાર્જન આદિમાં યત્ન કરે છે જેથી નિરર્થક ક્લેશ પ્રાપ્ત કરતા નથી.
વળી, કર્મના સંયોગે કોઈક ઇષ્ટ પદાર્થ નાશ પામે તોપણ તેનો શોક કરતા નથી પરંતુ સર્વ પરિસ્થિતિમાં આત્માના નિરાકુળ ભાવમાં રહેનારા હોય છે.
વળી, કોઈક આપત્તિ આવે તોપણ ખેદાદિ ભાવો કરીને મોહ પામતા નથી પરંતુ સ્વસ્થતાપૂર્વક ઉચિત પ્રયત્ન કરે છે, એવા મહાત્માઓ પંડિત બુદ્ધિવાળા છે અને તેવી બુદ્ધિ પ્રાપ્ત કરવા માટે પંચાચારમાં સમ્યફ ઉદ્યમ કરવો જોઈએ.
વળી, આવા પંડિત પુરુષો, લોકો તેમને માન આપે તેનાથી હર્ષિત થતા નથી કે કોઈક મૂઢ જીવ અપમાનિત કરે તો તેનાથી રોષ પામતા નથી. પરંતુ ગંગાનું નાનું સરોવર, જેમ સ્થિર જલવાળું હોય છે, ક્ષોભવાળું હોતું નથી તેમ પંડિત પુરુષો સર્વ સંયોગમાં અક્ષોભ્યભાવવાળા હોય છે. ૨૮/૮ અવતરણિકા -
તથા – અવતરણિતાર્થ :
અને – સૂત્રઃ
પુરુષવારસથા સાર૬/૮૭ના સૂત્રાર્થ:
પુરુષકારની યોગમાર્ગના સેવનના ઉત્સાહરૂપ પુરુષકારની, સત્કથા અત્યંત પ્રશંસા, કરવી જોઈએ. ll૨૯૮ના ટીકા - 'पुरुषकारस्य' उत्साहलक्षणस्य 'सत्कथा' माहात्म्यप्रशंसनम्, यथा -
