________________
૧૪૨
અવતરણિકા :
તથા -
અવતરણિકાર્ય :
અને
સૂત્રઃ
સૂત્રાર્થ :
=
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ / સૂત્ર-૧૦
પ્રયોગ આક્ષેપળ્યાઃ ।।૧૦/૬૮।।
આક્ષેપણીનો=આક્ષેપણીકથાનો પ્રયોગ કરવો જોઈએ. ।।૧૦/૬૮ll
ટીકા ઃ
'प्रयोगो' व्यापारणं धर्मकथाकाले 'आक्षिप्यन्ते' आकृष्यन्ते मोहात् तत्त्वं प्रति भव्यप्राणिनः अनयेत्याक्षेपणी, तस्याः कथायाः, सा च आचारव्यवहारप्रज्ञप्तिदृष्टिवादभेदाच्चतुर्धा, तत्राचारो लोचाऽस्नानादिसाधुक्रियारूपः, व्यवहारः कथञ्चिदापत्रदोषव्यपोहाय प्रायश्चित्तलक्षणः, प्रज्ञप्तिः संशयापन्नस्य मधुरवचनैः प्रज्ञापनम्, दृष्टिवादश्च श्रोत्रपेक्षया सूक्ष्मजीवादिभावकथनमिति ।।૦/૬૮।।
ટીકાર્ય :
‘પ્રયોનો’ માવથનમિતિ । ધર્મકથાકાળમાં આક્ષેપણી કથાનો પ્રયોગ કરવો જોઈએ=ધર્મકથાનો વ્યાપાર કરવો જોઈએ. ‘આક્ષેપણી’ શબ્દની વ્યુત્પત્તિ બતાવે છે. મોહથી ભવ્ય જીવો તત્ત્વ પ્રત્યે આવા વડે આકર્ષાય છે તે આક્ષેપણી કથા કહેવાય. અને તે આક્ષેપણી કથા આચાર, વ્યવહાર, પ્રજ્ઞપ્તિ અને દૃષ્ટિવાદના ભેદથી ચાર પ્રકારની છે. ત્યાં લોચ, અસ્તાનાદિ સાધુક્રિયારૂપ આચાર છે. કોઈક રીતે પ્રાપ્ત થયેલા દોષના નાશ માટે પ્રાયશ્ચિત્તરૂપ વ્યવહાર છે. સંશયપ્રાપ્ત પુરુષને મધુર વચન વડે કહેવું તે પ્રજ્ઞપ્તિ છે. અને શ્રોતાની અપેક્ષાએ સૂક્ષ્મજીવાદિ ભાવોનું કથન એ દૃષ્ટિવાદ છે.
‘કૃતિ’ શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ અર્થે છે. ૧૦/૬૮॥
ભાવાર્થ:
ઉપદેશક શ્રોતાને સામાન્ય ગુણોનો અને વિશેષ ગુણોનો ઉપદેશ આપે અને શ્રોતાને તેનો યથાર્થ બોધ થાય ત્યારે તેની પ્રજ્ઞાની પ્રશંસા કરે એમ સૂત્ર-૮માં કહ્યું. ત્યારપછી તેવા શ્રોતાને આગમ પ્રત્યે બહુમાન કઈ રીતે પ્રગટ ક૨વું જોઈએ તે સૂત્ર-૯માં બતાવ્યું. અને તેના ર્મર્મને જાણીને જે શ્રોતા આગમ પ્રત્યે બહુમાનવાળા
