________________
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ | સૂત્ર-૩૨ ટીકા - ___ 'आमुष्मिकाः' परलोकप्रयोजना 'योगा' देवतापूजनादयो धर्मव्यापारा आमुष्मिकयोगास्तेषां 'कारणं' स्वयमेवामुष्पिकयोगान् मातापित्रोः कुर्वतोर्हेतुकर्तृभावेन नियोजनम्, यथा नातः परं भवद्भ्यां कुटुम्बकार्येषु किञ्चिदुत्सहनीयम्, केवलं धर्मकर्मप्रतिबद्धमानसाभ्यामनवरतं भाव्यमिति । तथा 'तदनुज्ञया' मातापितृजनानुमत्या 'प्रवृत्तिः' सकलैहिकाऽऽमुष्मिकव्यापारकरणम्, तथा प्रधानस्य' वर्णगन्धादिभिः सारस्य 'अभिनवस्य' च तत्कालसंपन्नस्य पुष्पफलवस्त्रादेर्वस्तुनः 'उपनयनं' ढौकनं मातापित्रोरेव । तथा 'तद्भोगे' मातापितृभोगे अनादीनां भोगः' स्वयमासेवनम्, अत्रापवादमाह-'अन्यत्र' अन्तरेण 'तदनुचितात्' तयोः प्रकृतयोरेव मातापित्रोरनुचितात् कुतोऽपि व्रतादिविशेषादिति ।।३२।। ટીકાર્ય :
‘મામુખિયા:' વ્રતવિવિશેષાવિતિ | આમુખિકઃપરલોકના પ્રયોજતવાળા, યોગો-દેવતાપૂજન આદિ ધર્મવ્યાપારો આમુખિક યોગો, છે. તેઓનું કરાવણ-આમુમ્બિક યોગોને કર્તા એવા માતાપિતાને સ્વયં જ હેતુના કર્તભાવથી નિયોજન કરે. જે આ પ્રમાણે – હવે પછી તમારા વડે કુટુંબકાર્યોમાં કાંઈ જ ઉત્સાહ લેવો જોઈએ નહિ, માત્ર ધર્મકર્મમાં પ્રતિબદ્ધ માનસવાળા એવા તમારા વડે સતત રહેવું જોઈએ. અને તેમની અનુજ્ઞાથી=માતા-પિતાની અનુમતિથી, પ્રવૃત્તિ સર્વ એહિક-આમુમ્બિક વ્યાપારનું કરવું. અને પ્રધાન=વર્ણ-ગંધાદિ દ્વારા સારભૂત અને અભિનવ તત્કાલસંપન્ન, એવાં પુષ્પ, ફલ, વસ્ત્ર આદિનું માતાપિતાને આપવું. અને તેમના ભોગમાં માતાપિતાના અન્ન આદિના ભોગમાં, ભોગસ્વયં ભોગ કરે. આમાં અપવાદને કહે છે – તે માતા-પિતાને પ્રકૃતિથી જ પ્રતિકુળ હોય તેને છોડીને માતાપિતાના ભોગ પછી પોતે ભોગ કરે.
માતાપિતાને અનુચિત કયા કારણથી હોય ? એથી કહે છે – કોઈપણ વ્રતાદિ વિશેષના કારણે માતા-પિતાદિને ભોજન અનુચિત હોય ત્યારે માતાપિતાના ભોગ વગર પણ ભોગ કરે.
તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ અર્થે છે. ૩૨ ભાવાર્થ :
ગૃહસ્થ માતા-પિતાને પરલોકની પ્રવૃત્તિમાં યોજન કરવું જોઈએ. અર્થાત્ કહેવું જોઈએ કે કુટુંબની ચિંતાને છોડીને કેવલ ધર્મપરાયણ થઈને તમે સર્વ ઉદ્યમ કરો જેથી તમારું પરલોકનું હિત થાય. આ પ્રમાણે વિનય કરવાથી માતાપિતા પ્રત્યેનો કૃતજ્ઞતાગુણ પણ સચવાય છે અને પોતાનો ધર્મભાવ પણ પુષ્ટ-પુષ્ટતર થાય છે અને માતાપિતા દ્વારા કરાયેલાં ધર્મકૃત્યોમાં કરાવણનો પરિણામ અને અનુમોદનનો પરિણામ પ્રાપ્ત થાય છે
