________________
૭
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ | સૂત્ર-૩૮, ૩૯ ટીકાર્ચ -
“'.... ક્ષત્ર રૂતિ . ગર્ણમાં=કોઈપણ લોકવિરુદ્ધ અવાચારના સેવનથી નિંદનીયતાને પ્રાપ્ત એવા ગહણીય ભર્તવ્યમાં, અથવા સામાન્યથી સર્વ જનમાં શું કરવું જોઈએ ? એને કહે છે –
જ્ઞાન સંશય, વિપર્યય અને અધ્યવસાયતા પરિહારથી યથાવત્ સ્વરૂપનો નિશ્ચય કરવો જોઈએ અને સ્વથી ગૌરવની રક્ષા કરવી જોઈએ પોતાનાથી ગૌરવ પુરસ્કરણનું ટેકાનું નિવારણ કરવું જોઈએ. તેનું તાત્પર્ય સ્પષ્ટ કરે છે –
પ્રથમ તેનું ગર્ણ કર્તવ્ય સમ્યગુ જાણવું જોઈએ. ત્યારપછી અનુમતિ દોષતા પરિહાર માટે સર્વપ્રકારથી તેને ટેકો આપવો જોઈએ નહિ.
તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ અર્થે છે. In૩૮ ભાવાર્થ :સહસ્થ પોતાનાથી ભર્તવ્ય હોય તેવો પણ કોઈ જીવ કોઈ નિમિત્ત દોષથી લોકવિરુદ્ધ એવા અનાચારોનું સેવન કરીને નિંદનીય કૃત્યો કરતો હોય અથવા પોતાનાથી ભર્તવ્ય ન હોય એવો પણ કોઈ અન્ય જીવ નિંદનીય કૃત્ય કરતો હોય તો તેના તે ગર્દ કૃત્ય વિષયક પોતાને ભ્રમ થયો નથી તેનો યથાર્થ નિર્ણય કરીને પોતાના ભર્તવ્યને ગર્દ કૃત્યના નિવારણથી રક્ષણ કરવા માટે શક્ય યત્ન કરવો જોઈએ અને અન્ય કોઈ પરિચિત વ્યક્તિ હોય તો તેનું પણ પોતાનાથી રક્ષણ થાય તેમ હોય તો તેના ગર્દ કૃત્યના નિવારણ માટે સમ્યક્ યત્ન કરવો જોઈએ અને તેઓનું તે ગર્દ કૃત્ય નિવારણ થાય તેમ ન હોય તો તેઓના તે કૃત્યમાં પોતે અનુમતિદોષની પ્રાપ્તિ ન કરે તે માટે સર્વ પ્રકારથી તેને કોઈ ટેકો આપવો જોઈએ નહિ, જેથી પોતાના ટેકાના બળથી તે ગર્દ કૃત્ય કરી શકે. ll૩૮ સૂત્ર :
[૨૦] વાગતિથિવીનપ્રતિપત્તિ: સારૂ સૂત્રાર્થ -
(૨૦) દેવ-અતિથિ અને દીનની પ્રતિપતિ ગૃહસ્થનો ધર્મ છે. Il3II ટીકા :
'दीव्यते' स्तूयते भक्तिभरनिर्भरामरप्रभुप्रभृतिभिर्भव्यैरनवरतमिति 'देवः,' स च क्लेशकर्मविपाकाशयैरपरामृष्टः पुरुषविशेषः, तस्यैवैतानि नामानि-अर्हनजोऽनन्तः शम्भुर्बुद्धस्तमोऽन्तक इति । न विद्यते सततप्रवृत्तातिविशदैकाकारानुष्ठानतया तिथ्यादिदिनविभागो येषां ते 'अतिथयः', यथोक्तम् -
