________________
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ | સૂત્ર-૩૯ "तिथिपर्वोत्सवाः सर्वे त्यक्ता येन महात्मना । તિથિ તું વિનાનીયા છેષમખ્યામાં વિવું: રૂપા” ]
તીના ' પુનઃ વી ક્ષયે [૫.થા. ૨૨૫૨] રૂતિ વાના ક્ષીરસવતર્માર્થવામથના , ततः देवातिथिदीनानां 'प्रतिपत्तिः' उपचारः पूजाऽनपानदानादिरूपः 'देवाऽतिथिदीनप्रतिपत्तिः' Tોરૂ ટીકાર્ચ -
રીવ્યો' .. તીનપ્રતિપત્તિઃ | ભક્તિથી ભરાયેલા એવા ઈન્દ્ર વગેરે ભવ્યજીવો વડે સતત સ્તુતિ કરાય છે એ દેવ, અને તે દેવ ક્લેશ, કર્મ અને વિપાકના આશય વડે અપરાકૃષ્ટ એવો પુરુષવિશેષ છે. તેનાં જ આ નામો છે –
અહ-અરિહંત, અજ=જેને જન્મ નથી તે અજ, અનંત જેને મૃત્યરૂપી અંત નથી તે અનંત, શંભુ સુખમય, બુદ્ધ બોધવાળા, તમોત્તક=અંધકારનો નાશ કરનાર. ‘તિ’ શબ્દ દેવોના સ્વરૂપના વાચક નામોની સમાપ્તિ માટે છે. સતત પ્રવૃત્તિ હોતે છતે યોગમાર્ગની સતત પ્રવૃત્તિ હોતે છતે, અતિવિશદ એવા એકાકારવાળા અનુષ્ઠાનપણાને કારણે તિથિ આદિ દિવસનો વિભાગ જેઓને નથી તેઓ અતિથિ છે સુસાધુ છે. જે કારણથી કહેવાયું છે –
તિથિ, પર્વ, ઉત્સવ વગેરે સર્વ જે મહાત્મા વડે ત્યજાયા છે તેને અતિથિ જાણવો. શેષ=ઘરે આવેલા શેષ લોકો અભ્યાગત=પરોણા જાણવા. ll૩૦” ().
વળી, દીન' દીન ધાતુ ક્ષય અર્થમાં છે (પા. ધા. ૧૧૫૯) એ પ્રકારનું વચન હોવાથી ક્ષીણ સકલ ધર્મ-અર્થ-કામની આરાધનાની શક્તિવાળા દીત છે. દેવ, અતિથિ અને દીનનો અર્થ કર્યા પછી શેષ સમાસ સ્પષ્ટ કરે છે –
ત્યારપછી દેવ, અતિથિ અને દીતની પ્રતિપત્તિ ઉપચાર પૂજા, અન્નપાદાનાદિરૂપ ઉપચાર દેવ, અતિથિ અને દીનની પ્રતિપત્તિ છે. ૩૯ ભાવાર્થ :
ગૃહસ્થ ઉપાસ્ય એવા દેવની શક્તિ અનુસાર ભક્તિ કરવી જોઈએ, જેથી દેવની ઉપાસના કરીને સંસારના ઉચ્છેદને અનુકૂળ સત્ત્વનો સંચય થાય એ ગૃહસ્થનો ધર્મ છે.
વળી, અતિથિની=સુસાધુની ગૃહસ્થ શક્તિ અનુસાર ભક્તિ કરવી જોઈએ જેથી સુસાધુ જેવા થવાની શક્તિનો સંચય થાય. વળી, દીન પ્રત્યે અનુકંપા બુદ્ધિથી અન્નપાન આપવાં જોઈએ જેથી દુ:ખી જીવો પ્રત્યે દયાળુ હૈયું થાય.
