________________
૧૦૮
સૂત્ર :
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ | સૂત્ર-૫૫
[રૂ૨] પ્રત્યદું ધર્મત્રવમ્ ||
સૂત્રાર્થ :
(૩૨) પ્રતિદિવસ ધર્મનું શ્રવણ કરવું જોઈએ એ ગૃહસ્થનો ધર્મ છે. ।।૫૫॥
--
ટીકા ઃ
'प्रत्यहं' प्रतिदिवसं 'धर्मस्य' इहैव शास्त्रे वक्तुं प्रस्तावितस्य कान्तकान्तासमेतयुवजनकिन्नरारब्धगीताकर्णनोदाहरणेन 'श्रवणम्' आकर्णनम्, धर्मशास्त्र श्रवणस्यात्यन्तगुणहेतुत्वात्, पठ्यते च - “क्लान्तमुपोज्झति खेदं तप्तं निर्वाति बुध्यते मूढम् ।
સ્થિરતામેતિ વ્યાનમુપયુત્તસુમાષિત ચેતઃ ।।૪રૂ।।” [] કૃતિ ।।।।
ટીકાર્ય :
‘પ્રત્યä’ • કૃતિ ।। સુંદર સ્ત્રીથી યુક્ત, યુવાન પુરુષ કિન્નર વડે આરબ્ધ એવા ગીતના સાંભળવાના ઉદાહરણથી ધર્મનું આ જ શાસ્ત્રમાં અર્થાત્ આ જ ગ્રંથમાં કહેવા માટે પ્રસ્તાવિત અર્થાત્ આરંભ કરાયેલા એવા ધર્મનું પ્રતિદિવસ શ્રવણ કરવું જોઈએ; કેમ કે ધર્મશાસ્ત્રના શ્રવણનું અત્યંત ગુણનું હેતુપણું છે. અને કહેવાય છે –
=
“ઉપયુક્ત સુભાષિતવાળું ચિત્ત, ક્લાન્ત હોય તેના ખેદને દૂર કરે છે, તપ્ત પુરુષને શાંત કરે છે, મૂઢને બોધ કરાવે છે અને વ્યાકુળ હોય તો સ્થિરતાને પામે છે. ।।૪૩।” ()
‘કૃતિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ અર્થે છે. ।।૧૫।
ભાવાર્થ:
સગૃહસ્થો ધર્મપ્રધાન ત્રણ પુરુષાર્થો સેવનારા હોય છે અને ધર્મપુરુષાર્થની વૃદ્ધિનું પ્રબળ કારણ અને ત્રણેય પુરુષાર્થને સાનુબંધ ક૨વાનું પ્રબળ કારણ ધર્મશ્રવણ છે, તેથી સગૃહસ્થે પ્રતિદિન ધર્મશ્રવણ કરવું જોઈએ.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે કયા પ્રકારના ધર્મનું શ્રવણ કરવું જોઈએ ? તેથી ટીકાકારશ્રી સ્પષ્ટ કરે છે
-
ધર્મબિન્દુ પ્રકરણ નામના પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં પ્રારંભ કરાયેલા ધર્મને પ્રતિદિન સાંભળવો જોઈએ, જેથી પોતાના જીવનની સર્વ પ્રવૃત્તિ અત્યંત વિવેકપૂર્વકની બને અને ઉત્તર ઉત્તરના ગુણસ્થાનકની નિષ્પત્તિનું કા૨ણ બને તેવી માર્ગાનુસારી બુદ્ધિ પ્રગટે છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે ધર્મનું શ્રવણ કઈ રીતે કરવું જોઈએ ? એથી કહે છે –
કોઈ યુવાન પુરુષ સુંદર સ્ત્રીથી યુક્ત હોય, સંગીતનો અતિ શોખીન હોય અને કિન્નર જાતિના દેવથી
