________________
૧૧૬
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ | શ્લોક-૪, ૫-૬ ભેજવાળો છે. તેમાં શ્રાવકનો ધર્મ પણ સામાન્યથી અને વિશેષથી એમ બે ભેદવાળો છે. અને તે ગૃહસ્થ ધર્મમાં જે સામાન્યથી ગૃહસ્થ ધર્મ છે તે ગ્રંથકારશ્રીએ શ્લોક-૩માં ૫૮ સૂત્રો દ્વારા બતાવેલ છે. તે ગૃહસ્થ ધર્મના યથાર્થ મર્મને જાણીને જે ગૃહસ્થો તે પ્રકારે ધર્મ અર્થ અને કામ ત્રણ પુરુષાર્થોને ધર્મપ્રધાન થઈને સેવે છે તેવા પ્રશસ્તબુદ્ધિવાળા ગૃહસ્થોને આ લોક અને પરલોકમાં અનિન્દિત એવું સુખ પ્રાપ્ત થાય છે, કેમ કે આ લોકનું પણ તેમનું સુખ શુભાનુબંધી છે–પુણ્યાનુબંધી પુન્ય દ્વારા પૂર્ણસુખમય મોક્ષમાં વિશ્રાંત થનાર છે.
આનાથી એ ફલિત થાય કે જે ગૃહસ્થ પૂર્ણ ધર્મસેવનના અત્યંત અર્થી છે અને તેના માટે પ્રતિદિન ધર્મશ્રવણ કરીને ધર્મપ્રવૃત્તિની વૃદ્ધિ કરવા સદા ઉદ્યમ કરે છે અને ધર્મપુરુષાર્થનો બાધ ન થાય તે રીતે અર્થ અને કામ પુરુષાર્થ સેવે છે અને તેના દ્વારા જે તેઓને વર્તમાનમાં સુખ થાય છે અર્થાત્ ધર્મપુરુષાર્થને કારણે ચિત્ત કંઈક અંશથી વિકાર વગરનું બને છે અને અર્થ-કામ પુરુષાર્થથી ઉત્પન્ન થયેલા વિકારોનું શમન થાય છે, તેથી સુખ થાય છે અને વિવેકપૂર્વક ત્રણ પુરુષાર્થોમાં યત્ન હોવાથી તે પુરુષાર્થના સેવનથી થતું સુખ ઉત્તર ઉત્તરના ભવમાં અધિક અધિક પ્રાપ્ત કરીને મોક્ષનું કારણ બને છે. માટે બુદ્ધિમાનોને તે સુખ ગહણીય નથી પરંતુ પ્રશંસાપાત્ર છે. IIઝા અવતરણિકા :
यत एवं ततोऽत्रैव यत्नो विधेय इति श्लोकद्वयेन दर्शयन्नाह - અવતરણિકાર્ચ -
જે કારણથી આમ છે=શ્લોક-૪માં કહ્યું એમ છે તે કારણથી આમાં જ શ્લોક-૩માં બતાવેલા સામાન્ય ગૃહસ્થ ધર્મમાં જ યત્ન કરવો જોઈએ એ પ્રમાણે શ્લોકદ્વયથી બતાવતાં કહે છે – ભાવાર્થ :
શ્લોક-૪માં કહ્યું કે જે ગૃહસ્થ ૫૮ સૂત્રો દ્વારા બનાવાયેલા ગૃહસ્થધર્મનું સમ્યક સેવન કરે છે તે ગૃહસ્થ ભાનુબંધી એવું સુખ આ લોક અને પરલોકમાં પ્રાપ્ત કરે છે, તેથી આ ગૃહસ્થધર્મમાં જ શ્રાવકે યત્ન કરવો જોઈએ.
કેમ આ શ્રાવકધર્મમાં યત્ન કરવો જોઈએ ? એ બે શ્લોકોથી બતાવે છે –
બ્લોક :
दुर्लभं प्राप्य मानुष्यं विधेयं हितमात्मनः । करोत्यकाण्ड एवेह मृत्युः सर्वं न किञ्चन ।।५।। सत्येतस्मिन्नसारासु संपत्स्वविहिताग्रहः । पर्यन्तदारुणासूच्चैर्धर्मः कार्यो महात्मभिः ।।६।।
