________________
૧૦૪
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ | સૂત્ર-પ૨, ૫૩ જે રીતે ધર્મપુરુષાર્થમાં કાલ આદિનો વિચાર કરીને ગુણસ્થાનક સ્વીકારવું જોઈએ તે રીતે અર્થઉપાર્જન અને ભોગાદિની પ્રવૃત્તિમાં પણ કાળ, મિત્ર આદિ સર્વનું સમાલોચન કરીને પ્રયત્ન કરવો જોઈએ, જેથી સંક્લેશની પ્રાપ્તિ ન થાય, પરંતુ સેવાયેલા ધર્મ-અર્થ અને કામ ત્રણેય પુરુષાર્થ આ લોક અને પરલોકમાં એકાંતે સુખનું કારણ બને. આપણા અવતરણિકા :
તથા –
અવતરણિકાર્ય :
પૂર્વસૂત્રમાં ગૃહસ્થે સર્વ કાર્યમાં બલાબલનો વિચાર કરવો જોઈએ એમ કહ્યું, તેથી પ્રશ્ન થાય કે બલાબલનો વિચાર કર્યા પછી ક્યાં પ્રયત્ન કરવો જોઈએ ? એથી કહે છે –
સૂત્ર :
| [૩૦] [વળે પ્રયત્નઃ Tરૂા . સૂત્રાર્થ -
(૩૦) અનુબંધમાં-ધર્મ-અર્થ અને કામરૂપ કૃત્યના અનુબંધમાં પ્રયત્ન કરવો જોઈએ એ ગૃહસ્થનો ધર્મ છે. IT3II ટીકા :
'अनुबन्धे' उत्तरोत्तरवृद्धिरूपे धर्मार्थकामानां 'प्रयत्नः' यत्नातिरेकः कार्यः, अनुबन्धशून्यानि हि प्रयोजनानि वन्ध्याः स्त्रिय इव न किञ्चिद् गौरवं लभन्ते, अपि तु हीलामेवेति ।।५३।। ટીકાર્ચ -
“અનુવજે’ ..... દીલ્લામેવેતિ | અનુબંધમાં ધર્મ-અર્થ અને કામના ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિરૂપ અનુબંધમાં, પ્રયત્ન કરવો જોઈએ યત્નાતિશય કરવો જોઈએ. જે કારણથી અનુબંધશૂન્ય પ્રયોજનો વધ્યા સ્ત્રીની જેમ કોઈ ગૌરવને પ્રાપ્ત કરતાં નથી પરંતુ હીલતાને જ પ્રાપ્ત કરે છે.
તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ અર્થે છે. પયા ભાવાર્થ :
પૂર્વ સૂત્રમાં કહ્યું કે ગૃહસ્થ બલાબલનું આલોચન કરવું જોઈએ, તેથી જે ગૃહસ્થ ધર્મ-અર્થ અને કામ એ ત્રણમાંથી કોઈપણ પુરુષાર્થ સેવે ત્યારે બલાબલનો વિચાર કર્યા વગર તે પુરુષાર્થમાં પ્રયત્ન કરે તો તે પુરુષાર્થની ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિ થતી નથી.
