________________
૫૬
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ | સૂત્ર-૨૧, ૨૨ ગૃહનું નિર્માણ પ્રધાન કારણ બને છે જેથી અધિક ધર્મપરાયણ થઈને વિશેષ પ્રકારના ઉત્તરના ઉત્તમ ભવને પ્રાપ્ત કરે છે. ll૨૧TI અવતરણિકા :
ननु कथं गृहलक्षणानामेव निःसंशयोऽवगमः? इत्याहઅવતરણિતાર્થ -
ગૃહલક્ષણોનો જ નિઃસંશય બોધ કઈ રીતે થાય ? એથી કહે છે – સૂત્ર :
નિમિત્તપરીક્ષા તારા સૂત્રાર્થ :
નિમિતની પરીક્ષા કરવી જોઈએ. |રા ટીકા -
'निमित्तैः' शकुनस्वप्नोपश्रुतिप्रभृतिभिः अतीन्द्रियार्थपरिज्ञानहेतुभिः 'परीक्षा,' परीति सर्वतः सन्देहविपर्ययाऽनध्यवसायविज्ञानदोषपरिहारेण 'ईक्षणम्' अवलोकनं गृहलक्षणानां कार्यमिति ।।२२।। ટીકાર્થ :
નિમિત્તે એ વાર્થમિતિ | નિમિત્તો વડે શકુન, સ્વપ્ન, ઉપકૃતિ શિષ્ટ પુરુષોની પરંપરાથી સંભળાતું હોય તે વગેરે અતીન્દ્રિય અર્થના પરિજ્ઞાનના હેતુઓ વડે પરીક્ષા કરવી જોઈએ.
પરીક્ષા શબ્દનો અર્થ સ્પષ્ટ કરે છે –
પરિ એટલે સર્વથી, સંદેહ, વિપર્યય, અનધ્યવસાયરૂપ વિજ્ઞાન દોષતા પરિહારથી ઈક્ષણ ગૃહલક્ષણોનું અવલોકન, કરવું જોઈએ. ‘તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ અર્થે છે. અરરા ભાવાર્થ :
ગૃહસ્થોના જીવનમાં પુણ્યપ્રકૃતિ જાગ્રત રહે, પાપપ્રકૃતિ વિપાકમાં ન આવે, તદ્ અર્થે ગૃહસ્થ ઉચિત સ્થાને લક્ષણયુક્ત ગૃહ કરે છે. અને તેમાં કોઈ અજ્ઞાનને કારણે પણ ખામી ન રહે તે માટે શકુન આદિ નિમિત્તો દ્વારા પરીક્ષા કરવામાં આવે છે, તેથી લક્ષણયુક્ત ગૃહ થયેલું છે, તેમાં કોઈ ખામી નથી, તેનો યથાર્થ નિર્ણય નિમિત્તોથી કરવાને કારણે, ક્વચિત્ અજ્ઞાનને કારણે કે વિપરીત બોધને કારણે લક્ષણરહિત ગૃહ થયું હોય તો તેનાથી થતા અનર્થથી રક્ષણ થાય. માટે વિવેકી સદ્ગૃહસ્થ નિમિત્તના બળથી પણ પરીક્ષા કરીને ગૃહનિર્માણ કરવું જોઈએ તે ધર્મનું અંગ હોવાથી ધર્મરૂપ છે. Iરશા
