________________
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ | સૂત્ર-૧૫, ૧૬ ભાવાર્થ :
ધર્મપરાયણ સગૃહસ્થો સર્વથા કષાયોનો ત્યાગ કરીને સર્વ કલ્યાણનું કારણ એવા વિશુદ્ધ ધર્મના જ ઇચ્છુક હોય છે. આમ છતાં પોતાની ચિત્તની ભૂમિકા તેવી સંપન્ન નહિ થયેલી હોવાથી કામની ઇચ્છાવાળા હોય છે અને પ્રસંગે ક્રોધાદિ કષાયો તેમનામાં વર્તે છે. છતાં અત્યંત અસમંજસ એવા કામક્રોધાદિ કષાયો વર્તતા નથી, તેથી ગૃહસ્થની મર્યાદા અનુસાર કામનું સેવન કરે છે, કોઈકની અનુચિત પ્રવૃત્તિ હોય ત્યારે ક્રોધ પણ થાય છે પરંતુ વિચાર્યા વગર પોતાની રુચિથી વિપરીત પ્રવૃત્તિ જોઈને ક્રોધ કરતા નથી. લોભ પણ તેઓમાં હોય છે તોપણ ધર્મવૃદ્ધિના સ્થાનમાં લોભને પરવશ થઈને ધનવ્યય ન થાય તેવો લોભ તેઓમાં નથી અને અનીતિપૂર્વક પરધન ગ્રહણ કરે તેવો લોભ પણ તેઓમાં નથી. આ રીતે છએ કષાયોને સમ્યક નિયંત્રિત કરીને ધર્મની સાથે અને અર્થ ઉપાર્જનની સાથે વિરોધ ન આવે તે રીતે ઇન્દ્રિયોના વિષયોનો ભોગ કરે છે અને તેમાં પણ અત્યંત આસકિતનો પરિહાર કરીને દેહ કે ધનનો નાશ ન થાય તે રીતે ભોગ કરે છે. આ રીતે ઇન્દ્રિયનો જય એ સગૃહસ્થનો ધર્મ છે. આપણા અવતરણિકા :
તથા - અવતરણિકાર્ય :
અને – સૂત્ર :
(૬) ૩૫નુતથાનત્યા : ઉદ્દાઓ સૂત્રાર્થ:| (૬) ઉપદ્રવવાળા સ્થાનનો ત્યાગ. II૧૬ના ટીકા :
'उपप्लुतं' स्वचक्रपरचक्रविक्षोभात् दुर्भिक्षमारीतिजनविरोधादेश्चास्वस्थीभूतं यत् 'स्थानं' निवासभूमिलक्षणं ग्रामनगरादि तस्य ‘त्यागः,' अत्यज्यमाने हि तस्मिन् धर्मार्थकामानां तत्र प्रवृत्तोपप्लववशेन पूर्वलब्धानां विनाशसंभवेन नवानां चानुपार्जनेनोभयोरपि लोकयोरनर्थ एवोपपद्यते રૂતિ તદ્દા ટીકાર્ચ -
૩૫નુd'..... તિ | સ્વચક્ર-પરચક્રના વિક્ષોભથી ઉપદ્રવ વાળા અને દુભિક્ષ, મારિ, ઈતિ, જનવિરોધ આદિથી અસ્વસ્થીભૂત એવું જે નિવાસભૂમિરૂપ સ્થાન ગ્રામ-નગરાદિ, તેનો ત્યાગ. તેનો અત્યાગ
