________________
૩૬
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ | સૂત્ર-૧૧, ૧૨ અને કહેવાય છે – “શુભ કે અશુભ કરાયેલું કર્મ અવશ્ય ભોગવવું પડે છે. ક્રોડો વર્ષોથી પણ નહિ ભોગવાયેલું કર્મ ક્ષય પામતું નથી. IZI" () II૧૧ ભાવાર્થ:
પૂર્વમાં સ્થાપન કર્યું કે ન્યાયપૂર્વક ધન કમાવાથી લાભાંતરાયનો ક્ષયોપશમ થાય છે, તેથી ભવિષ્યમાં અર્થલાભ થાય છે માટે ધનના અર્થી જીવોએ પણ ન્યાયપૂર્વક ધન કમાવામાં ઉદ્યમ કરવો જોઈએ.
વળી, અન્યાયપૂર્વક ધન કમાવાની પ્રવૃત્તિમાં ધન પ્રાપ્ત થાય તેવો એકાંત નિયમ નથી, પરંતુ જે જીવોને તેવા પ્રકારના અશુભ અનુબંધવાનું પુણ્ય છે જે તેવા પ્રકારની અન્યાયપૂર્વકની પ્રવૃત્તિની અપેક્ષાએ વિપાકમાં આવે તેવું છે તેઓને અન્યાયપૂર્વકની પ્રવૃત્તિથી પણ ધન પ્રાપ્ત થાય છે. અને જેઓને તેવા પ્રકારનું અશુભ અનુબંધવાળું પુણ્ય વિપાકમાં નથી તેઓને તો અન્યાયપૂર્વકના ધનઅર્જનની પ્રવૃત્તિથી પણ ધન પ્રાપ્ત થતું નથી.
વળી, અન્યાયપૂર્વકની ધનઅર્જનની પ્રવૃત્તિ કરનારાઓને ભવિષ્યમાં અવશ્ય અનર્થની પ્રાપ્તિ થાય છે; કેમ કે અન્યાયપૂર્વકની અર્થઅર્જનની પ્રવૃત્તિકાળમાં વર્તતા અશુભ અધ્યવસાયથી જે પાપ બંધાય છે તેનું ફળ અવશ્ય તેઓને પ્રાપ્ત થશે.
રાજદંડના ભયથી પણ અધમપુરુષો પાપ આચરતા નથી' તેમ કહેવાથી એ પ્રાપ્ત થયું કે જેઓ અન્યાયપૂર્વક ધન કમાય છે તેઓ અધમાધમ છે; કેમ કે આલોકના પણ ભાવિ અનર્થનો તેઓ વિચાર કરતા નથી તેવું ક્લિષ્ટ ચિત્ત વર્તે છે. આથી તત્કાલના સુખનો વિચાર કરીને અન્યાયપૂર્વક ધન મેળવવા યત્ન કરે છે. ll૧૧૫ અવતરણિકા -
તથા –
અવતરણિકા :
ગૃહસ્થતો સામાન્યધર્મ ન્યાયપૂર્વકના ધન અર્ચનરૂપ છે એમ સૂત્ર-૩માં કહ્યું અને તેનું અત્યાર સુધી સ્પષ્ટીકરણ કર્યું. હવે ગૃહસ્થનો બીજો ધર્મ શું છે ? તે બતાવવા “તથા'થી સમુચ્ચય કરે
સૂત્ર -
__ [२] समानकुलशीलादिभिरगोत्रजैर्देवाह्यमन्यत्र बहुविरुद्धेभ्यः ।।१२।।
