________________
૪૨
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ / સૂત્ર-૧૨ ૧૨ વર્ષની કન્યા અને ૧૬ વર્ષનો પુરુષ વિવાહ માટે યોગ્ય સ્વીકારાય છે; કેમ કે કામના વિકારો થાય તે પ્રકારની વય પૂર્વે લગ્ન થયેલા હોય તો કુલીન સ્ત્રી શીલની મર્યાદામાં રહી શકે છે અને વયના ઉલ્લંઘનમાં માનસિક વિકારો થવાથી યોગ્ય પણ જીવો પ્રાયઃ શીલસંપન્ન થઈ શકે નહીં.
વળી, ઉચિત વ્યવહારપૂર્વક લગ્ન કરવાથી ચારેય વર્ણના જીવો કુલીન થાય છે.
વળી, વિવાહ આઠ પ્રકારના છે. તેમાં ચાર પ્રકારના વિવાહ વર-કન્યાના હિતને સામે રાખીને ઉચિત રીતે કરાયેલા છે, તેથી ધર્મરૂપ છે. ચાર પ્રકારના વિવાહ અનુચિત રીતે થયેલા છે, તેથી અધર્મરૂપ છે; તોપણ તેઓ વિવાહ કર્યા પછી પરસ્પર પ્રીતિપૂર્વક પરલોકપ્રધાન એવું ગૃહસ્થજીવન જીવે તો તે વિવાહ તેઓના હિતનું કારણ બને છે માટે ધર્મરૂપ છે.
વિવાહનું પ્રયોજન શુદ્ધ સ્ત્રીની પ્રાપ્તિ છે=શીલસંપન્ન સ્ત્રીની પ્રાપ્તિ છે અને તેનું ફળ (૧) સુંદર પુત્રોની સંતતિ (૨) અનુપહત ચિત્તની નિષ્પત્તિ=પરસ્પર ક્લેશ વગરનું જીવન (૩) ગૃહકૃત્યો સુંદર રીતે કરવાં (૪) ઉત્તમ આચારોનું વિશુદ્ધપાલન અને (૫) દેવનો=ઉપાસ્ય દેવનો, અતિથિનો=ત્યાગી સાધુઓનો, બાંધવનો=બંધુવર્ગનો, ઉચિત સત્કાર. આ પ્રકારના ગૃહસ્થજીવનમાં ક્લેશ નહીં હોવાથી ચિત્તની સ્વસ્થતારૂપ ધર્મની પ્રાપ્તિ થાય છે, માટે સામાન્યગૃહસ્થધર્મ છે.
વળી, કુલવધૂના રક્ષણના ઉપાયો બતાવે છે, જેનાથી કુલવધૂના શિયળનું રક્ષણ થાય.
(૧) સ્ત્રીઓને ગૃહકાર્યમાં વિનિયોજન ક૨વાથી ચિત્ત નિરર્થક વિચારો કરીને શીલના દૂષણને પ્રાપ્ત કરે નહિ.
(૨) વળી, પુરુષ પણ પરિમિત અર્થસંયોગના વ્યાપારવાળો ૨હે તો સ્ત્રી સાથે રહેવાનો પ્રસંગ આવે, જેથી શીલભંગ થવાનો પ્રસંગ આવે નહિ.
(૩) વળી, સ્વતંત્રતાથી બધે સ્ત્રીઓ જતી હોય તો વિકારો થવાના પ્રસંગો ઊભા થાય, તેથી વડીલોને પુછીને જ ઉચિત સ્થાને જવાની મર્યાદાનું પાલન કરવાથી શીલનું રક્ષણ થાય છે.
(૪) વળી, માતાતુલ્ય સ્ત્રીઓની વચમાં યુવાન સ્ત્રી રહે તો વિકારો થવાના પ્રશ્નો ઓછા આવે, તેથી શીલરક્ષણ અર્થે આ પ્રકારની લૌકિક શાસ્ત્રની મર્યાદા છે.
વળી, જો સ્ત્રીના શીલરક્ષણ માટે ઉચિત પ્રયત્ન ન કરવામાં આવે તો તે વેશ્યા જેવી થાય અને તેવી સ્ત્રીમાં કોણ કુલીન પુરુષ રાગ કરે ? અર્થાત્ કરે નહિ.
વેશ્યા કેવી હોય છે ? તે સ્પષ્ટ કરે છે
(૧) ધોબીને કપડાં ધોવાની શિલા જેમ બધાના માટે ઉપભોગ્ય હોય છે તેના જેવી વેશ્યા છે.
(૨) વળી કૂતરાને ઠીકરામાં વધેલું આહાર અપાય છે તે ઠીકરામાં અન્ય પણ કૂતરા આદિને આહાર અપાય છે, તેથી તે ઠીકરું બધા માટે ભોગ્ય છે તેના જેવી વેશ્યા છે.
–
