________________
૧૦
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧) અધ્યાય-૧, શ્લોક-૨ જન્મ-જરા-મરણ આદિ દોષોથી રહિત હોવાથી સારભૂત જણાય છે અને તેનો ઉપાય ધર્મનું સેવન છે તેવો બોધ છે, આમ છતાં સર્વસંગના ત્યાગ સ્વરૂપ ધર્મ સેવવા માટે સમર્થ નથી તેવા જીવોને સ્વભૂમિકા અનુસાર ધર્મ સેવવાનો પરિણામ થાય છે. ત્યારે તેઓ વિચારે છે કે ધન વગર ગૃહસ્થને કંઈ જ નથી અર્થાત્ ધન વગર ભોગનું પણ સુખ નથી અને ધર્મનું સેવન પણ શક્ય નથી, તેથી તેવા જીવો મોક્ષના અર્થી હોવા છતાં ધનના પણ અર્થી છે. તેથી વિચારે છે કે “જો મને ધનની પ્રાપ્તિ થાય તો સંસારનાં સુખોને ભોગવીને હું સુખી થાઉં. અને ગુણવાન એવા તીર્થકરો અને સુસાધુ આદિની ભક્તિ કરીને ધર્મનું સેવન કરી શકું” તેવા મનોવૃત્તિવાળા જીવોને સમ્યક રીતે સેવાયેલો ધર્મ ધનને આપનારો છે અને તેવા જીવો સ્વભૂમિકા અનુસાર સંસારથી તરવાનું કારણ બને એ રીતે ધનનો ઉપયોગ ધર્મના ક્ષેત્રમાં કરીને તે ધનથી પણ પુણ્યાનુબંધી પુણ્યનું ઉપાર્જન કરે છે અર્થાત્ ધનવ્યય દ્વારા ગુણવાન એવા તીર્થકર આદિ પ્રત્યે રાગની વૃદ્ધિ કરીને વીતરાગના ગુણોથી આત્માને વાસિત કરે છે તે ગુણના રાગના સંસ્કારોથી યુક્ત જે પુણ્ય પ્રાપ્ત કરે છે તે પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય છે, તેને પ્રાપ્ત કરે છે. (૨) કામના અર્થીને કામ આપનાર :
વળી, જેઓને મોક્ષ સારભૂત જણાય છે એવા પણ કેટલાક જીવો પોતાના ચિત્તમાં કામના વિકારો શાંત થયેલા નથી, તેથી કામના પણ અર્થી છે. અને તેવા જીવો સમ્યક પ્રકારે ધર્મનું સેવન કરે તો તેઓને સુંદર ભોગસામગ્રી મળે છે જે અક્લિષ્ટ પ્રકૃતિવાળી હોય છે અર્થાત્ તે ભોગોથી તેઓના ચિત્તમાં વિકારોનું શમન થાય છે પરંતુ વિકારોની વૃદ્ધિ થતી નથી.
વળી, તે ભોગો પરમ આફ્લાદને દેનારા હોય છે અર્થાત્ ભોગની ઇચ્છા થઈ અને ઇચ્છાને અનુરૂપ શ્રેષ્ઠ ભોગો મળ્યા, તેથી તૃપ્તિરૂપ પરમ આલાદને દેનારા બને છે.
વળી, તે ભોગો પરિણામથી સુંદર હોય છે; કેમ કે વિવેકી જીવો ભાગકાળમાં પણ વિવેકદૃષ્ટિવાળા હોવાથી પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય બાંધે છે અને સુંદર સેવાયેલા ધર્મથી કામી જીવોને તેવા ભોગો મળે છે, તેથી તે ભોગથી તેઓનું કોઈ અહિત થતું નથી. આ રીતે ધર્મનું ધનપ્રાપ્તિ અને કામપ્રાપ્તિરૂપ અભ્યદયફળ બતાવ્યું. (૩) મોક્ષના અર્થીને મોક્ષ આપનાર : વળી, જેમ તે ધર્મ અભ્યદયફળને આપે છે તેમ પરંપરાએ મોક્ષફળને પણ અવશ્ય આપે છે. કઈ રીતે તે ધર્મ પરંપરાએ મોક્ષફળને આપે છે ? તે કહે છે –
જે જીવોમાં મંદમિથ્યાત્વ વર્તે છે તે જીવો માર્ગાનુસારી બુદ્ધિપૂર્વક ધર્મને સેવીને અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિ ગુણસ્થાનક પ્રાપ્ત કરે છે, ત્યારપછી દેશવિરતિ આદિના ક્રમથી ઉત્તર ઉત્તરનાં ગુણસ્થાનકને પ્રાપ્ત કરીને યોગનિરોધરૂપ ચરમ ગુણસ્થાનકને પ્રાપ્ત કરે છે, તેથી તેવા જીવો ધર્મના સેવનથી ધનના સુખને મેળવે છે. કામના સુખને મેળવે છે અને પરંપરાથી મોક્ષના સુખને મેળવે છે.
