________________
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ | સૂત્ર-૫
૨૭ અભિશંકનીયતામાં, પરદ્રવ્યદ્રોહકારી આ છે' એ પ્રકારની દોષ સંભાવના લક્ષણ ભોક્તાની અભિશંકનીયતા છે.
વળી, આ રીતે-અન્યાયપૂર્વક ગ્રહણ કરાયું એ રીતે, આના દ્વારા આ પરદ્રવ્ય ભોગવાય છે એ રૂપ ભોગ્યની અભિશંકલીયતા છે, તેથી તેના પ્રતિષેધથી=બે પ્રકારની અભિશંકનીયતાના પ્રતિષેધથી, જે અનભિશંકલીયતા છે તેના વડે ઉપલક્ષિત એવા ભોક્તા દ્વારા પરિભોગ હોવાથી સ્નાન, પાન, આચ્છાદન, અનુપનાદિ ભોગ પ્રકારો વડે, પોતાના વડે અને મિત્ર-સ્વજન આદિ સાથે વિભવનું ઉપજીવન હોવાથી આ લોકમાં ન્યાયપૂર્વકનું ધન કલ્યાણનું કારણ છે એમ અત્રય છે. આ આગળમાં કહેવાય છે એ અહીં ભાવ છે. ન્યાય વડે ઉપાર્જિત એવા વૈભવને ભોગવતો પુરુષ કોઈના વડે પણ
ક્યારેય પણ, કંઈ પણ શંકાનીય થતો નથી. અને એ રીતે=વ્યાયપૂર્વક ધન કમાય છે એ રીતે અવ્યાકુળ ચિત્તવાળાને પ્રશસ્ત પરિણતિથી આ લોકમાં પણ મહાન સુખ લાભ છે. ‘ત્તિ' શબ્દ “માવ'ના કથનની સમાપ્તિ માટે છે. અને પરલોકનું હિતપણું વિધિથી=સત્કારથી તીર્થમાં ગમનના કારણે છે. તીર્થનો અર્થ કરે છે –
આપત્તિરૂપી સમુદ્ર તરાય છેઆનાથી તે તીર્થ છે અર્થાત્ પવિત્ર ગુણપાત્ર પુરુષવર્ગ અને દીનઅનાથાદિવર્ગ તીર્થ છે. તેમાં ગમત=પ્રવેશ=ઉપખંભકપણાથી, ધનની પ્રવૃત્તિ તીર્થગમત છે. અને તે તીર્થગમતથી પરલોકનું હિત થાય છે એમ અવય છે. સૂત્રમાં 'કાર એ હેતુના સમુચ્ચય માટે છે.
તીર્થ શબ્દનો અર્થ કરતાં લખ્યું કે ગુણપાત્ર પુરુષવર્ગ અને દીનાદિવર્ગ એ તીર્થ છે અને તેમાં ધનનો વ્યય એ તીર્થગમન છે. તેથી ધાર્મિકજનને દાનનાં સ્થાનો શું છે ? તે બતાવવા અર્થે કહે છે –
અને શાસ્ત્રાન્તરમાં અન્ય ગ્રંથમાં, દાનસ્થાન આ પ્રમાણે કહેવાયેલાં છે – “પાત્રવર્ગમાં, દીનાદિવર્ગમાં પોષ્યવર્ગના અવિરોધથી અને જે સ્વતઃ અપાતું દાન વિરુદ્ધ નથી તે વિધિપૂર્વકનું દાન ઇચ્છાય છે. ” (યોગબિંદુ-૧૨૧) પાપા ભાવાર્થ :
જે ગૃહસ્થ ન્યાયપૂર્વક ધન કમાય છે તેઓ આ લોકમાં કોઈનાથી શંકા કરાતા નથી અને ઉચિત રીતે ધન કમાયેલા હોવાથી પોતાને લોકો તરફથી કે રાજા આદિ તરફથી કોઈ ઉપદ્રવ નહિ હોવાની સંભાવના હોવાને કારણે અવ્યાકુળ ચિત્તવાળા અને ન્યાયપૂર્વક ધન કમાવાની પ્રશસ્ત પરિણતિના કારણે આ લોકમાં પણ તેઓને સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે.
વળી, ન્યાયપૂર્વક ધન કમાનારા નીતિમાન ગૃહસ્થો ગુણવાન પવિત્ર પુરુષની ભક્તિમાં વિધિપૂર્વક ધનનો વ્યય કરે છે અને દીન-અનાથાદિની અનુકંપામાં ધનનો વ્યય કરે છે જે ધનના વ્યયની પ્રવૃત્તિ
