________________
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ / અધ્યાય-૧શ્લોક-૩ સંચય અર્થે દેશવિરતિનું પાલન કરે છે. જેનાથી તેના રાગાદિ ભાવો ઘટે છે, તેથી ચિત્તની શાંતતા વધે છે, તેથી સુખ ઉત્પન્ન થાય છે. વળી, તે ધર્મસેવનકાળમાં વર્તતા શુભભાવોથી વર્તમાનની પુણ્યપ્રકૃતિ જાગ્રત થાય છે, તેથી બાહ્ય અનુકૂળતાઓ વધે છે. માટે તે શ્રાવકના ધર્મનું સેવન ચિત્તની શાંતતાને કારણે અને પુણ્યપ્રકૃતિ જાગ્રત થવાના કારણે આ લોક માટે હિતકારી બને છે. વળી, તે શ્રાવક સ્વભૂમિકા અનુસાર ધર્મનું સેવન કરે છે તેનાથી પુણ્યપ્રકૃતિ બંધાય છે અને આત્મામાં ધર્મના સેવનના ઉત્તમ સંસ્કારોનું આધાન થાય છે, જેનાથી પરલોકમાં હિતની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ રીતે સ્વભૂમિકા અનુસાર સેવાયેલો ધર્મ આ લોકના અને પરલોકના હિતની પ્રવૃત્તિરૂપ છે.
વળી, આ લોક અને પરલોકનું જેનાથી અહિત થાય તેવી પ્રમાદી આચરણાના ત્યાગરૂપ ધર્મ છે, તેથી જે શ્રાવક સ્વભૂમિકા અનુસાર પ્રમાદનું વર્જન થાય તે રીતે દ્રવ્યસ્તવ આદિ ઉચિત પ્રવૃત્તિઓ કરે છે તેનાથી તેનામાં રાગાદિની આકુળતા ઘટે છે, તેથી પ્રમાદના વર્જનથી તેના આ લોકના અહિતનું વર્જન થાય છે; કેમ કે પ્રમાદને કારણે જે રાગાદિના લેશો થાય છે તેનાથી પાપપ્રકૃતિ જાગ્રત થાય છે તેનું વર્જન થાય છે.
વળી, પરલોકના અહિતનું પણ વર્જન થાય છે; કેમ કે પ્રમાદના વર્જનને કારણે અપ્રમાદના ઉત્તમ સંસ્કારો પડે છે અને પ્રમાદકૃત પાપપ્રકૃતિ બંધાતી નથી, તેથી પરલોકમાં પણ હિત થાય છે. માટે આ લોક અને પરલોકને આશ્રયીને અહિતકારી પ્રવૃત્તિનું વર્જન અને હિતકારી પ્રવૃત્તિનું સેવન તે ધર્મ છે.
વળી, તે ધર્મનું સેવન જે તે આગમથી કરવામાં આવે તો તેનાથી વિવેક વગરની પ્રવૃત્તિ થાય છે અને વિવેક વગરની પ્રવૃત્તિ ધર્મરૂપ બને નહિ. માટે જે આગમ પરિપૂર્ણ શુદ્ધ વચનને બતાવનાર હોય તેવા વચનથી પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ. સુવર્ણની જેમ કષ-છેદ-તાપશુદ્ધ વચન છે તેનો નિર્ણય બુદ્ધિમાન પુરુષે કરવો જોઈએ. તે વચન અનુસાર કરાયેલી પ્રવૃત્તિ જ ધર્મ છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે તેવું વચન કોનું છે કે જે વચન અનુસાર પ્રવૃત્તિ કરવાથી એકાંતે શુદ્ધ ધર્મની પ્રાપ્તિ થાય ? તેથી કહે છે – તેવું અવિરુદ્ધ વચન જિનપ્રણીત જ છે. કેમ તેવું અવિરુદ્ધ વચન જિનપ્રણીત જ છે ? તેથી કહે છે –
વચનને શુદ્ધ અને અશુદ્ધ કહેવામાં વક્તા અંતરંગ નિમિત્તકારણ છે, તેથી વક્તાની ભૂલથી કે વક્તાના અજ્ઞાનથી કે વક્તાના રાગાદિ ભાવોથી અશુદ્ધ વચનની પ્રાપ્તિ થાય છે. જિન રાગ-દ્વેષ કે અજ્ઞાનરૂપ મોહને પરતંત્ર નથી, તેથી તેમનું વચન એકાંતે શુદ્ધ છે. જેઓ જિન નથી તેઓ ક્યારેક અજ્ઞાનને વશ મિથ્યા કહી શકે અને ક્યારેક રાગ-દ્વેષને વશ મિથ્યા કહી શકે. માટે વીતરાગ-સર્વજ્ઞ સિવાયના કોઈનાં વચનો એકાંતે શુદ્ધ નથી.
વળી, અન્યદર્શનવાળા સર્વજ્ઞ નથી અને રાગાદિવાળા છે, છતાં જે કંઈ કહે છે તેમાંથી કેટલાંક વચનો સત્ય પણ હોય છે તે જિનપ્રણીત જ છે; કેમ કે સર્વજ્ઞના દ્વારા સ્થાપન કરાયેલા યોગમાર્ગને
