Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. siddharSigaNi viracita upamitibhavaprapayA thA zabdazaH vivecana bhAga-4 caturtha prastAva ? mAnamRSAvAdarasanendriyavipAkavarNana TO jI LI ra - 1 vivecaka: paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA zabdazaH vivecana caturtha prastAva ja bhAga-4 - mULa graMthakAra - vyAkhyAtRcUDAmaNi, mAnasazAstravidra pa. pU. zrI siddharSigaNi - divyakRpA - vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA teozrInA ziSyaratna SadarzanavettA, pravacanikapratibhAdhAraka pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA nA AzIrvAdadAtA ne vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA ja vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA - saMkalanakArikA - rAkhIbena ramaNalAla zAha ja prakAzaka : kAtAthId. zrutadevatA bhavana', 5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 zabdazaH vivecana * vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA AvRtti : prathama vIra saM. 2541 vi. saM. 2071 mUlya : rU. 280-00 nakala : 500 Arthika sahayoga Wan paramapUjya zrI vizvadarzanavijayajI mahArAja sAhebanI preraNAthI zrI zaradabhAI amRtalAla jhaverI parivAra, muMbaI. : mukhya prAptisthAna : tAthI zaka 180 zrutadevatA bhavana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Email : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com * mudraka mukeza purohita sUrya ophaseTa, AMbalI gAma, seTelAITa-bopala roDa, amadAvAda-58. phona : 02717-230112 sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 prakAzakIya sujJa vAcako ! praNAma.... aMdhakAramAM TaoNrca vagara athaDAtI vyakti dayApAtra che, to tenAthI paNa TaoNrca kaI rIte vAparavI te na jANanAra vyakti vadhu dayApAtra che. kAraNa ? te vyakti pAse sAdhana hovA chatAM paNa tenI jarUrI jANakArInA abhAve teno upayoga nahIM karI zake. tevI ja rIte... aMdhakArabharyA saMsAramAM jinazAsananI prApti vagara bhaTakto jIva coksa dayApAtra che, paraMtu jinazAsananI prApti bAda paNa jo jIva tenAM rahasyajJAna vagarano ja rahyo, to te vadhAre dayApAtra che; kema ke duHkhamaya ane pApamaya saMsAramAMthI chUTavA mAtra jinazAsana prApti paryApta nathI, paraMtu tenI prApti bAda zAsananAM UMDANabharyA rahasyonA jJAna dvArA zAsana pratye atUTa bahumAna ane sAdhanAmArgano dRDha saMkalpa jarUrI che. anyathA bhAgye dIdhela jinazAsanano lAbha te vyakti pUrNatayA uThAvI nahIM zake. amane gaurava che ke, jinazAsananAM A ja rahasyone gItArthagaMgA saMsthA dvArA 108 mukhya ane avAMtara 10,008 viSayonA mAdhyame ujAgara karAvavA ame bhAgyazALI thayA chIe. ahIM dareka viSaya saMbaMdhI bhinna-bhinna zAstromAM verAyelAM rahasyamaya zAstravacanonuM ekatrIkaraNa thAya che. tyArabAda temAM dekhAtA virodhAbhAsonA nirAkaraNa sAthe paraspara saMdarbha joDavA dvArA temAM chupAyelAM rahasyono AviSkAra karavAmAM Ave che. jo ke, A rahasyo asAmAnya zaktizALI sivAyanA lokone sIdhAM pacatAM nathI; kema ke te durgama jinazAsananA nicoDarUpa hovAthI ati durgama che. tethI amArI saMsthAnA mArgadarzaka pa.pU.A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.e prastuta rahasyone vyAkhyAno svarUpe sugama zailImAM, zAstrIya ane Adhunika dareka pariprekSyamAM pIrasyAM che ane pIrasaze. jemAMthI eka dharmatIrtha viSayaka pravacanono ardhAza pragaTa thayela che. alabatta, A zailInI sugamatAjanya laMbANane kAraNe amuka viSaya sudhI vivecananI maryAdA baMdhAI jAya che, mATe zrIsaMghane pUrNa lAbha maLe te hetuthI tyArabAdanA viSayo saMbaMdhI akhUTa rahasyagarbhita zAstravacanono paraspara anusaMdhAna sAthe saMgraha pragaTa karavAmAM Avaze, jene AjanI bhASA Encyclopedia (vizvakoSa) kahe che.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ iv temAM te te viSaya saMbaMdhI dUrano saMbaMdha dharAvatAM zAstravacano paNa te viSayaka rahasyajJAnamAM upayogI hovAne kAraNe saMgRhIta thaze ane A saMgraharUpa bIja dvArA bhaviSyamAM samagra zrIsaMghane zAsananAM rahasyajJAnanI prAptimAM taiyAra sAmagrI pUrI paDaze. 'vidvAneva vijJAnAti vidvapnanaparizramam' e ukti anusAra vidvAno dvArA thatuM A vidvadbhogya ane azrutapUrva kArya ghaNA puruSArtha uparAMta puSkaLa sAmragI ane samaya paNa mAMge che. bIjI bAju, zrI saMgha taraphathI sva. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI ma. sA., pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.nAM pravacano ane paMDitavarya zrI pravINabhAI motA kRta zAstranAM vivecano zAsananAM rahasyo sudhI pahoMcavAnI kaDI svarUpa hovAthI prasiddha karavAnI mAMgaNIo paNa vAraMvAra Ave che. jo ke, A pravRtti saMsthAnA mULa lakSyathI saheja phaMTAya che, chatAM vacagALAnA samayamAM, mULa kAryane jarA paNa aTakAvyA vagara prastuta kAryane saMlagna pravRtti tarIke svIkArIe chIe. tenA anvaye prastuta pustaka prakAzita karatAM AnaMda anubhavAya che. uparokta dareka kAryone zrIsaMgha khobe-khobe saharSa vadhAvaze, anumodaze ane sahAyaka thaze tevI abhilASA saha... 'zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. gItArtha gaMgAnuM TrasTIgaNa ane zrutabhakto
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhArtha nagara (bAhya) zekharapura nagara 9 caturtha prastAva bhaTTa sthaLAdi mukhya pAtro naravAhana rAjA - ripadAraNanA pitA vimalamAlatI - naravAhananI rANI ripudAraNa naravAhanano putra (saMsArI jIva) narasuMdarI - ripadAraNanI patnI mahAmati - kaLAcArya narakesarI - zekharapurano rAjA, narasuMdarIno pitA vasuMdharA narakesarInI rANI, narasuMdarInI mAtA aMtaraMga nagara dveSagajendra - rAjA, rAgakesarIno bhAI, mahAmohano putra avivekitA - rANI vaizvAnara ane zailarAja - putra matimoha - tAmacitta nagarano (krodha) (mAna) rakhevALa (zokano mitra) zoka - tAmasacitta nagare Avela eka adhikArI tAmasacitta nagara raudracitta nagara duSTraabhisaMdhi niSkaruNatA hiMsA - rAjA, - rANI - dIkarI zokanA pradhAno AkaMdana - vilapana kliSTa mAnasa nagara duSTAzaya jadhanyatA mRSAvAda - rAjA - rANI - putra (ripu no mitra) rAjasacitta nagara rAgakesarI mUDhatA - rAjA mahAmoha - rAgakesarIno vRddha pitA - rANI mahAmUDhatA - rAgakesarInI mAtA draSagajendranI mAtA - putrI (mRSAvAde svIkArelI bahena) mAyA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ buddhi vimarza mithyAbhimAna - rAjasacitta nagarano rakhevALa viSayAbhilASa - rAgakesarIno maMtrI, rasanAno pitA rasanA viSayAbhilASanA saMtAnamAMthI eka bhogatRSNA viSayAbhilASanI bhAryA vicakSaNAcArya caritra bhUtalanagara malasaMcaya bhUtalanagarano rAjA (karmabaMdha) taspaMkti - malasaMcaya rAjAnI rANI (karmasattA) zubhodaya malasaMcaya rAjAno putra (zubhakarmano udaya) azubhodaya malasaMcaya rAjAno putra (azubhakarmano udaya) nijacArutA zubhodayakumAranI rANI (svAbhAvika-bhalAI) svayogyatA azubhodayakumAranI rANI vicakSaNa zubhodaya-nijacArutAno putra azubhodaya-svayogyatAno putra - vicakSaNanI bhAryA vicakSaNano sALo ane prakarSano mAmo prakarSa vicakSaNa ane buddhino putra rasanA vadana koTaramAM rahenAra ane jaDanI bhAryA ane vicakSaNanI bhAryA lolatA rasanAnI dAsI (aMtaraMga) nirmaLacitta nagara malakSaya - rAjA vicakSaNano sasaro ane vimarzano pitA suMdaratA - malakSaya rAjAnI rANI ane vimarzanI mAtA cittavRtti - mahATavI mahAmoha - cittavRtti aTavImAM viparyAsa siMhAsane besI rAjya karanAra vRddha dAdo (rAgakesarI ane dveSagajendrano pitA) pramattatA - nadI mahAmUDhatA - mahAmohanI bhAryA (rAgakesarI ane dveSa gajendranI mAtA) tadvilasita - pulina taTa mithyAdarzana - mahAmohano senApati cittavikSepa - maMDapa kudRSTi - mithyAdarzananI bhAryA tRSNA - vedikA viparyAsa - siMhAsana sAttvika mAnasapura - bhavacakramAM eka nagara viveka parvata - sAttvikapuramAM Avelo giri
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ill pAMca apramatattva zikhara - viveka parvatanuM zikhara naiyAyika darzana jainapura - viveka parvata upara AveluM zahera vaizeSika darzana citta samAdhAna maMDapa sAMkhya darzana niHspRhatA vedikA bauddha darzana jIvavIrya siMhAsana lokAyata darzana bhItAcArya aMtarakathA sadAziva bhautAcArya zAMtiziva - sadAzivano ziSya velahalla aMtarakathA bhuvanodara nagara anAdi - bhuvanodarano rAjA saMsthiti anAdi rAjAnI rANI veluhala anAdino khAudharo jillA lolupI putra samayajJa atajvAbhiniveza bhavapAta abhinkaMga vaidano putra daSTirAga sneharAga viSayarAga | rAgakesarInA mitro makaradhvaja rati hAsa tucchatA moharAjAnA parivAramAMno devane nacAvanAra rAjA (kAmadeva) makaradhvajanI patnI makaradhvaja pAse beThelA prathama puruSa hAsyanI patnI puruSaveda makaradhvajano parivAra strIveda napuMsakaveda | arati bhaya hInasattvatA makaradhvaja pAse beThela pAMca mANasamAMnI eka strI makaradhvaja pAse beThela pAMca mANasamAMno eka puruSa bhayanI strI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavacakra nagara zoka bhavasthA kaSAya (1) jJAnasaMvaraNa (2) darzanAvaraNa (3) vedanIya (4) AyuSya (5) nAma (6) gotra (7) aMtarAya lolAkSa ripukaMpana rita lalitA matikalita dhanagarva zeTha duSTazIla madanamaMjarI kuMdakalikA caMDa ramaNa kapotaka dhanezvara lalana durmukha - - viii makaradhvaja pAse beThela pAMcamAno eka puruSa zokanI bhAryA soLa bALako rAgakesarI ane dveSagajendranA chokarAo (1) anaMtAnubaMdhI-4 (2) apratyAkhyAnIya-4 (3) pratyAkhyAnIya-4 (4) saMjvalana-4 sAta rAjAo pAMca parivArathI yukta rAjA (moha rAjAno mitra rAjA) nava parivArathI yukta rAjA (moha rAjAno mitra rAjA) benA parivArathI yukta rAjA (moha rAjAno mitra rAjA) cAranA parivArathI yukta rAjA madadagAra mitra rAjA beMtAlIsanA parivArathI yukta rAjA moha rAjAno mitra benA parivArathI yukta rAjA moha rAjAno mitra pAMcanA parivArathI yukta rAjA moha rAjAno mitra lalitapurano rAjA lolAkSano nAno bhAI ripukaMpananI bhAryA ripukaMpananI bIjI bhAryA (putrane janma ApanAra) mithyAbhimAnano aMgabhUta mitra dhanagarvI zeTha zeThanI pAse AvanAra cora jAra vRddhagaNikA yuvAna gaNikA, madanamaMjarInI dIkarI kuMdakalikAno bhogI-rAjaputra gaNikArasika yuvAna jugaTA Asakta kubera sArathIno putra lalitapurano padabhraSTa thayelo zikAra-mAMsano zokhIna rAjA vikathA Asakta caNakapurano sArthavAha
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAsava - moTo dhanavAna zeTha dhanadatta - vAsavazeThano mitra vardhana - vAsavazeThano putra, coromAM sapaDAyela lebanaka - vardhanano dAsa, zeThane putra-lUMTanA samAcAra ApanAra harSa - rAgakesarIno senAnI-AnaMda karAvanAra viSAda - zokano mitra, kakaLATa karAvanAra sAta mahelikA-pizAriNI virodhI (1) jarA - kALapariNati prerita yauvana - jarA prerita yogI (2) rUjA - asAta prerita nirogitA - rUjAnI zatru, vedanIya prerita (3) mRti - azAtA vedanIyakarma prerita jIvikA - mRtinI zatru (4) khalatA - AyuSyakarma kSaya pApodaya prerita saujanya - khalatAno zatru (5) kurUpatA - azubhanAmakarma prerita surUpatA - kurUpatAnI virodhI (6) daridratA - aMtarAya prerita aizvarya - daridratAno duzmana (7) durbhagatA - azubhanAma prerita subhagatA - durbhagatAnI zatru (1) cAritra dharma = jainapuramAM, cittasamAdhAna maMDapamAM, niHspRhatAno vedikA upara jIvavIrya siMhAsana upara beThelA rAjA (2) virati = cAritradharmanI patnI (3) yatidharma = cAritra rAjAno yuvarAja putra (4) sadbhAvasAratA = yuvarAja yatidharmanI patnI (5) daza yatidharma (1) kSamA sAmAyika (2) AIva chedovasthApana cAritra dharma (3) mArjIva yatidharma yuvarAjanA parihAra vizuddhi > rAjAnA mitro (4) muktatA sahacArIo sUkSma saMparAya (5) tapayoga yathAkhyAta (9) saMyama (7) satya (8) zauca
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) akiMcanatva (10) brahmavIrya (9) gRhidharma - cAritra rAjAno bIjo kuMvara Abhinibodha ] (7) saguNaraktatA - gRhidharmanI patnI sadAgama sambodha (8) samyagdarzana - cAritra rAjAno senApati avadhi > maMtrInA mitro (9) sudRSTi - samyagdarzananI patnI mana:paryAya (10) sarbodha - cAritra rAjAno maMtrI kevala (11) avagati - sabodha maMtrInI bhAryA (12) saMtoSa - cAritra rAjAno taMtrapALa, saMyamano mitra (13) niSkipAsitA - saMtoSa taMtrapALanI bhAryA zubhra mAnasa=nagara zuddha abhisaMdhi - rAjA varatA - zuddha abhisaMdhi rAjAnI rANIo varyatA mRdutA - zuddha abhisaMdhi ane varatAnI dIkarI ane zailarAjanI zatru satyatA - zuddha abhisaMdhi ane varyatAnI dIkarI ane mRSAvAdanI zatru tapana cakravartI - ripudAraNano garva utAranAra
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ kama pAnA naM. - 1-3 4-7 N S << 7-8 9-12 13-15 15-21 21-23 che : 23-26 27-30 huM 2 ra No anukramaNikA viSaya ripudAraNano janma zailarAja(mAnakaSAya)no janma | ubhayanI=ripudAraNa ane zailarAjanI, maitrI zailarAjanA prabhAvathI ripudAraNane utpanna thayelA vikalpo naravAhanathI karAyelI anukUlatA zelarAja vaDe batAvAyela stabdhacitta nAmanuM vilepana duSTaAzayAdinuM varNana ane tenA putra mRSAvAdano prabhAva mRSAvAdanI maitrIjanya ripudAraNane thayelA vikAro kalAcAryane vize - vyavahAranI viparItatA | kalAcAryano ripadAraNane vize zithila Adara guruno paribhava asatyavAdInI apAtratA kalAnA viSayamAM mRSAvAda mAyAcAra narasuMdarI sAthe narakesarInuM Agamana narasuMdarInI ripudAraNanI kalA parIkSAnI icchA kumAranA kalAkauzalaviSayaka bhramanAza kumAranI Adya avasthA puNyodaya vaDe apAyelI kumArI ripudAraNa ane narasuMdarInA paraspara premavibheda arthe mRSAvAda ane zailarAja karAyela prayatna | premaparIkSArthe suMdarIkRta prazna - mRSA uttara 22. | ripudAraNa vaDe parAbhavanI buddhithI kADhI mUkAyelI narasuMdarInI avasthA ripudAraNanI mAtA vimalamAlatI vaDe batAvAyelI narasuMdarInI paristhiti 30-32 32-34 34-38 38-41 ra ra ra 41-42 4ra-43 43-45 ra che je 45-48 48-49 49-para che 2 para-paka 57-58 59-60 je 60-63
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ xii krama pAnA naM. 13-14 64-65 65-77 u7-71 71-78 78-82 83-85 86-89 89-92 93-95 5-108 108-109 ( krama | viSaya ripudAra dvArA mAtAno tiraskAra priyatamanA prasAdana arthe narasuMdarI vaDe karAyela prayatna zailarAjanA prabhAvathI ripudAruNa kumAra vaDe narasuMdarInI karAyela bharlsanA narasuMdarI ane vimalamAlatI vaDe karAyela AtmahatyA tathA kumAranI niSpharatA naravAhanarAjA vaDe karAyela ripudAraNanuM niSkAzana ane jananiMdA vicakSaNasUri sAthe samAgama siddhAMta sevA viSayaka dezanA vicakSaNasUri vaDe zarU karAyela potAnA vairAgyanA kAraNabhUta AtmavyatikaranuM kathana vicakSaNa ane jaDanI svabhAva viparItatA vicakSaNa ane buddhinuM lagna tathA prakarSano janma jaDa sAthe rasanA ane lolatAno saMga pUrvanuM sAMgatya jaDakRta rasanA ane lolatAnuM pAlana tathA thayela lokaniMdA vicakSaNanI ceSTA jaDa ane vicakSaNa dvArA potapotAnA mAtA-pitAne rasanA ane lolatAnuM jJApana nArInAM doSo rasanAnI mUlazuddhi mATe vimarza ane prakarSanuM gamana zaradakAlanuM varNana hemaMtaRtunuM svarUpa vimarza ane prakarSano aMtaraMga dezamAM praveza rasanAnI mUlazuddhi tAmasacittanagaranuM varNana | zoka vaDe vimarza-prakarSane karAyela nagaramAM rAjAdinuM varNana | prajJAvizAlA, agRhItasaMketA ane saMsArIjIvanI vAtacIta zoka ane matimohano meLApa 110-113 113-116 116-119 119-122 122-133 134-135 133-137 137-139 139-141 141-143 143-155 155-158 158-160
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAnA naM. krama 49. 160-162 50. 103-165 51. 15-167 197-168 168-171 54. 171-173 pa . 173-182 182-187 187-193 193-201 201-205 205-208 viSaya vimarza ane prakarSe karela mahA aTavInuM darzana cittavRtti aTavInuM varNana pramattatAnadInuM varNana tadvilasita nAmanuM pulina cittavikSepamaMDapa tRSNAvedikAnuM varNana viparyAsa nAmanuM siMhAsana avidyA ane mahAmohanuM svarUpa bhItanuM kathAnaka velyahalakumAranI kathA velyahalakumAranI kathAno upAya viSayalaMpaTa evA jIvanuM karmarUpa ajIrNa udyAnikAmAM vilAsa karavAnI icchA | dharmAcAryarUpa mahAvedyakRta ajIrNanA vAraNanI niSphaLatAno hetu tRSNAno prabhAva viparyAsano mahimA | avidyA ane mahAmohanuM vikraMbhita pramattatA nadI AdinuM saMkSipta svarUpa mahAmUDhatAno prabhAva mithyAdarzanano mahimA cittavikSepa, tRSNA ane viparyAsano mahimA kudaSTithI utpanna thayelA pAkhaMDIo traNa prakAranA rAga rAgakesarInI patnI mUDhatA draSagajendra 208-211 211-213 34. 213-216 21-218 218-234 65. 234-239 239-240 240-252 252-263 90. 263-271 271-273 273-276 276-278
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. xiv viSaya makaradhvaja, vedatraya ane makaradhvajanI patnI rati hAsya, tucchatA ane ati bhaya ane hInasattvatA zoka ane dAruNa jugupsA kaSAyanuM svarUpa rAgakesarIno maMtrI - viSayAbhilASa = mahAmohanA parivAranI anaMtatA jJAnAvaraNIya Adi sAmAnya ane vizeSano bheda-abheda apramattajanamAM mahAmoha Adino aprabhAva apramAdIonI moha Adi nAza karanArI bhAvanAo bahiraMga ane aMtaraMgano paraspara anuvedha vimarSa ane prakarSanI pratigamanamAM icchA *...............................* pAnA naM. 278-288 288-291 291-294 294-297 297-300 300-308 308-317 317-318 318-325 327-332 332-333 333-355 355-357 357-358
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zloka H caturtha prastAva : mAnamRSAvAdarasanendriyavipAkavarNana arhaM namaH / zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / OM namaH / pU. siddharSigaNi viracita upamitibhavaprapaMcA kathA zabdazaH vivecana bhAga-4 -: zlokArtha : have, vikhyAta sauMdaryavALA sapuNyavALA lokothI sevita siddhArthanagara hote chate tyAM=siddhArthanagaramAM naravAhana rAjA hato. I|1|| zloka H - ripudAraNajanma atha vikhyAtasaundarye, sapuNyajanasevite / siddhArthanagare tatra, bhUpo'bhUnnaravAhanaH / / 1 / / ripudAraNano janma zlokArtha je mahAbalavALo naravAhana rAjA tejathI sUryane, gAMbhIryathI mahodadhine, svairyathI zailarAjendrane= parvatonA Indrane, jItato hato. IIII yastejasA sahasrAMzuM, gAmbhIryeNa mahodadhim / sthairyeNa zailarAjendraM, jayati sma mahAbalaH / / 2 / /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : yena bandhuSu candratvaM, zatruvaMze kRzAnutA / pradarzitA''tmano nityaM, dhanena dhanadAyitam / / 3 / / zlokArdha : jenA vaDe baMdhuomAM potAnuM caMdrapaNuM, zaguvaMzamAM agnipaNuM, dhana vaDe dhanadAyita dAnavIrapaNuM haMmezAM batAvAyuM che. llall zloka : tasya rUpayazovaMzavibhavairanurUpatAm / dadhAnA''sInmahAdevI, nAmnA vimalamAlatI / / 4 / / zlokArya : tenI te rAjAnI rU5, yaza, vaMzanA vaibhavathI anurUpatAne dhAraNa karanArI vimalamAlatI nAmanI mahAdevI hatI. IIII zloka : sA candrikeva candrasya, paJava jalajanmanaH / tasya rAjJaH sadA devI, hRdayAna vinirgatA / / 5 / / zlokArya : te caMdranI caMdrikA jevI, jalamAM thanArA padmanI jema te rAjAnI devI sadA hRdayathI dUra thatI nathI. piII zloka : tato'gRhItasaGkete! tadAnIM nijabhAryayA / saha puNyodayenA'haM, tasyAH kukSau pravezitaH / / 6 / / zlokArca - tyArapachI he agRhItasaMketA ! tyAre nijabhAryA vaDe=bhavitavyatA vaDe, puNyodaya sAthe huManusuMdara cakvartIno jIva, tenI kukSimAM vimalamAlatInI kukSimAM, praveza karAyo. ll ll zloka : atha saMpUrNakAlena, sarvA'vayavasundaraH / niSkrAnto'hamabhivyaktarUpazchannastathetaraH / / 7 / /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArdha : have saMpUrNakAlathI sarvAvayavathI suMdara evo huM abhivyakta rUpe janma pAmyo ane Itara puNyodaya, apragaTa niSThAMta thayoHutpanna thayo. IIT. zloka : tato mAmupalabhyA'sau, devI vimalamAlatI / saMjAtaH kila putro me, paraM harSamupAgatA / / 8 / / zlokArca - tethI mane joIne A devI vimalamAlatI kharekhara mane putra thayo e pramANe parama harSane pAmI. llciaa. zloka : tato nivedito rAjJe, tuSTo'sAvapi cetasA / saMjAto nagarA''nandaH, kRto janmamahotsavaH / / 9 / / zlokArca - tethI rAjAne nivedana karAyuM. A paNa rAjA paNa, cittathI toSavALo thayo. nagaramAM AnaMda thayo, janmamahotsava karAyo. |III zloka : mamApi ca samutpanno, vitarko nijamAnase / yathA'hamanayoH putrastAto mAteti tAvubhau / / 10 / / zlokArca - ane mane paNa nija mAnasamAM vitarka utpanna thayo. je pramANe huM A beno putra chuM ane te baMne mArA mAtA-pitA che. ||10| zloka : atha mAse gate pUrNe, mahAnandapuraHsaram / tataH pratiSThitaM nAma, mameti ripudAraNaH / / 11 / / zlokArdha :have eka mahino pUrNa thaye chate mahAAnaMdapUrvaka mAruM nAma ripudAraNa pratiSThita karAyuM. ll11II.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva zailarAjajanma zloka : nandivardhanakAle yA, mamA''sIdavivekitA / sA dhAtrI punarAyAtA, stanapAyanatatparA / / 12 / / zailarAja(mAnakaSAya)no janma zlokArca - naMdIvardhanakAlamAM je mArI avivekitA dhAtrI hatI, stanapAnamAM tatpara evI te pharI AvI= ripudAraNanA bhavamAM prApta thaI. naMdIvardhanamAM je avivekitAno pariNAma che te aMtaraMga dhAtrI che ane te dhAtrI stanapAna karAvIne ripukAraNamAM avivekitAnI puSTi kare che. tethI paramArthathI te avivekitA tenI bhAvathI dhAvamAtA che. 12 zloka : itazca tena sA bhA, nijena priyakAminA / vara levAne, saMvo samupAtA pArUA. zlokArca - ane A bAju te avivekitA, potAnA pati priyakAmI evA te dveSagajendra sAthe kyAreka saMyogane pAmI. naMdIvardhanamAM avivekitA dhAtrI rUpe pragaTa thaI tyAre naMdIvardhanamAM draSagajendra sAthe te avivekitAno saMyoga thayo ane te avivekitAne dveSagajendra sAthe priyakAmitA che; kema ke dveSane kAraNe jIvamAM avivekitA ullasita thAya che. tethI ripudAraNanA aMtaraMga parivAramAM dveSanI pariNati sAthe avivekitAno saMbaMdha thayo. 13 zloka : yadA cApannagarbhA'bhUddevI vimalamAlatI / tadaiva daivayogena, saMjAtA sA'pi garbhiNI / / 14 / / zlokArca - ane jyAre te vimalamAlatI devI prApta thayelA garbhavALI thaI tyAre ja bhAgya yogathI ja te paNa avivekitA paNa, garbhavALI thaI.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva ripudA2Na jyAre mAtAnI kukSimAM Avyo tyAre tenAmAM rahelAM dveSa ApAdaka karmonA kAraNe dveSanI pariNati ane aviveka ApAdaka karmonA kAraNe avivekitAnI pariNati kaMIka aMzathI pragaTa thaI jethI te avivekitA paNa mAnakaSAyanA pariNativALA putranI mAtA bane che. II14 // zloka H tato majjanmakAle sA, prasUtA duSTadArakam / nnAmitamaddora, vavanASTadhAram | T zlokArtha H tethI mArA janmakAlamAM=ripudAraNanA janmakAlamAM, teNe=avivekitAe, unnAmita karI che moTI chAtI jeNe evA ATha mukhane dhAraNa karanArA duSTa putrane janma Apyo. II15 / / zloka H taM vIkSya sA vizAlAkSI, paraM harSamupAgatA / tatazca cintayatyevaM, stimitenA'ntarAtmanA / / 16 / / zlokArtha : tene joIne=mAnakaSAyarUpa duSTa putrane joIne, vizAla akSIvALI te-avivekitA, harSane pAmI=ripudAraNamAM mAnakaSAyano janma thayo tethI avivekitA vRddhi pAmI. ane tethI stimita evA=sthira aMtaraMga pariNAmavALI evI avivekitA vaDe, A pramANe vicArAyuM. I // 16 // zloka H aho madIyaputrasya, kUTAni sugireriva / mUrchAno'STa virAnante, vivuM mahadbhutam / / 7 / / zlokArtha : aho mArA putranAM sugirInAM=sArA parvatonAM, phUTo jevAM ATha mastako zobhe che. te kAraNathI A mahAna adbhuta che. jIvamAM avivekitAne kAraNe ATha mukhavALA putrano janma tene prItinuM kAraNa bane che. II17II zloka H tataH sA'pi gate mAse, nijasUnorguNocitam / karoti nAma vikhyAtaM, zailarAja iti sphuTam / / 18 / /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArtha : tyArapachI te paNa avivekitA paNa, eka mAsa gaye chate potAnA putranuM guNane ucita zailarAja e pramANe spaSTa nAma vikhyAta kare che. ll18ll zloka : itazcasA dhAtrI sa ca tatsUnuranAdAvapi sarvadA / mamA'ntaraGgo'bhUdeva, tirobhUtatayA param / / 19 / / zlokArtha : ane A bAju te dhAtrI ane teno te putra anAdimAM paNa sarvadA kevala tirobhUtapaNAthI mane aMtaraMga hato ja. te avivekitA ane mAnakaSAya mAro aMtaraMga parivAra anAdino hato ja, kevala ekendriya AdimAM ke tuccha bhavomAM te tirobhUta rUpe hatA. have, te avivekitA ane mAnakaSAya vyakta rUpe thayA. 19ll zloka : tataH pitrormahAnandaM dadhAnaH sukhalAlitaH / sadaiva tarAnena, parAM vRddhidaM ata: pArA zlokArya : tyArapachI pitAne mahAAnaMdane Apato sukhapUrvaka lAlana karAyelo zailarAjanI sAthe ja mAnakaSAyanI sAthe ja, huM prakRSTa vRddhine pAmyo. llRoll ubhayomaitrI bloka : athA'tIteSu varSeSu, paJcaSeSu tato mayA / sa vyaktaM ramamANena, zailarAjo nirIkSitaH / / 21 / / ubhayanI ripadAraNa ane zailarAjanI, maitrI zlokArya : have pAMca varSa atIta thaye chate tyArapachI ramatA evA mArA vaDe te zelarAjamAnakaSAya, vyakta rUpe jovAyo. rA.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H anAdisnehamohena, taM dRSTvA mama mAnase / yA prItirAsItsA''khyAtuM vacanena na pAryate / / 22 / / zlokArtha : anAdinA snehanA mohathI=saMsArI jIvane anAdi mAnakaSAya sAthe je sneha che tenA vazathI, tene joIne=zailarUpa mAnane joIne, mArA mAnasamAM je prIti hatI, vacanathI paNa kahevA mATe zakya nathI. IIraNA zloka H vilokayantaM mAM vIkSya, snigdhadRSTyA sa dArakaH / zaThA''tmA cintayatyevaM, labdhalakSyaH svacetasA / / 23 / / 7 zlokArtha H snigdha dRSTithI jotA evA mane joIne te dAraka-zailarAja nAmano mAnakaSAya zaThAtmA labdhalakSyavALo svacittathI A pramANe vicAre che=mAnakaSAye jANyuM ke A mAre vaza che e prakAre vicArIne zaTha evo mAnakaSAya A pramANe vicAre che. I23II zloka H aye! mAmeSa rAjendratanayaH snigdhacakSuSA / vilokayati tannUnaM, mamA'yaM vartate vaze / / 24 / / zlokArtha H are ! A rAjAno putra snigdhacakSuthI mane jue che tethI kharekhara A vaza varte che=ripudAraNa mAnakaSAyane vaza varte che. / / 24 / / zloka H tato visphAritA'kSo'sau kilAhaM snehanirbharaH / darzayanniti me dehaM samAliGgati mAyayA / / 25 / / zlokArtha H tethI vikasvara cakSuvALo snehathI nirbhara mane dehane batAvato=potAnuM zarIra batAvato, A mAyAthI AliMgana Ape che. II25aa
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : tato me mohadoSeNa, sphuritaM nijamAnase / aho bhAvajJatA'pyasya, trailokyamativartate / / 26 / / zlokArca - tethI mohanA doSathI mArA nijamAnasamAM skurita thayuM. aho ! AnI=mAnakaSAyanI, bhAvAtA paNa vailokyamAM atizaya varte che. IFro. zloka : tadidAnIM mayA naiSa, snigdho bandhurvicakSaNaH / moktavyaH kSaNamapyevaM, kRtazcitte vinizcayaH / / 27 / / zlokArca - te kAraNathI hamaNAM mArA vaDe vicakSaNa evo A snigdha baMdhu kSaNa paNa mukAvo joIe nahIM. e pramANe cittamAM nizcaya karAyo ripadAraNanA cittamAM nizcaya karAyo. [27ll zloka : tatastena sahodyAnakAnaneSu dine dine / zrI ta: satataM yati, vAto je dRSTata: sArA zlokArtha : tethI tenI sAthe ughAna, bagIcAomAM divase divase krIDAo karatAM harSita thayelA cittavALA mAro satata kAla jAya che. ll28ll zloka : na lakSitaM mayA mohavihvalIbhUtacetasA / yatheSa zailarAjo me, paramArthena vairikaH / / 29 / / zlokArca - mohathI vighalIbhUta cittavALA mArA vaDe je pramANe A zailarAja paramArthathI mAro vairI che te pramANe jaNAyuM nahIM. anusuMdara cakravartIne viveka pragaTelo che tethI pUrvanA ripudAraNa bhavamAM potAne je utkaTa mAnano pariNAma hato te paramArthathI AtmAno vairI che. tevo bodha che. tethI kahe che ripudAraNanA bhavamAM mohathI vihvaLa thayelA evA cittavALA mArA vaDe tyAre A mAnakaSAya vairIbhUta jaNAyo nahIM. paraMtu snigdha baMdhu rUpe jaNAyo. 29
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zailarAjaprabhAvajAtavikalpAH zloka : tato dineSu gacchatsu, maitrI tena vivardhate / tatprabhAvAtpravardhante, vitarkA mama mAnase / / 30 / / zailarAjanA prabhAvathI ripadAraNane utpanna thayelA vikalpo zlokArya : tethI divaso pasAra thaye chate tenA prabhAvathI zailarAjanA prabhAvathI, mArA mAnasamAM vitarko thavA lAgyA. Il3oll. zloka : yathA mamottamA jAtiH, kulaM sarvajanA'dhikam / balaM bhuvanavikhyAtaM, rUpaM bhuvanabhUSaNam / / 31 / / zlokArdha : je A pramANe, mArI uttama jAti che. sarva janathI adhika kula che. bhuvanamAM vikhyAta evuM bala che. bhuvananuM bhUSaNa evuM rUpa che. ll11thI zloka : saubhAgyaM jagadAnandamaizvaryaM bhuvanAtigam / zrutaM pUrvabhavA'bhyastaM, parisphurati me'grataH / / 32 / / zlokArca - jagatane AnaMdavALuM saubhAgya che. bhuvanathI caDhiyAtuM aizvarya che=bhuvanamAM rahelA bIjA badhAthI atizaya ezvaryA che. pUrvabhavaabhyasa kRta mArI AgaLa pharAyamAna thAya che. arthAt zrutajJAnamAM pote ati nipuNa che. ll3rA zloka : maghavA'pi padaM svIyaM, yadyahaM prArthaye tataH / dadAtyeva na kArya me, lAbhazaktiriyaM mama / / 33 / / zlokArca - iMdra paNa potAnuM pada jo huM prArthanA karuM to Ape ja che. mane kArya nathI=mane IMdrapadanI sAthe koI kArya nathI. AvI mArI lAbhazakti che. 33
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : ye cA'nye'pi tapovIryadhairyasattvAdayo guNAH / te mayyeva vasantyuccairvimucya bhuvanatrayam / / 34 / / zlokArya : ane anya paNa tapa, vIrya, dherya, satva Adi guNo che te bhuvanatrayane choDIne mArAmAM atyaMta ja vase che. Il3II. zloka : vivAysyedRshen mitreNa, saMjAto mama mIlakaH / tasya ko varNayelloke, guNasambhAragauravam ? / / 35 / / zlokArca - athavA je AvA mitranI sAthe zailarAja jevA mitranI sAthe, mAro milaka=saMyoga thayo che tenA=zailarAjanA, guNanA samUhanA gauravane lokamAM koNa varNana karI zake? arthAt koI varNana karI zake nahIM. ll35ll zloka : tathAdipurusssy bhavettAvatsarvasyaikamihAnanam / ayaM vaktrASTakenaiva, jayatyeva paraM janam / / 36 / / zlokArca - te A pramANe - ahIM saMsAramAM, sarva puruSanuM eka mukhya hoya che. A mAnakaSAya, ATha mukha vaDe ja para janane jIte che=bIjA lokone jIte che. ll16 zloka : tadeSa zailarAjo me, yasya prApto vayasyatAm / tasya nAsti jagatyatra, yanna saMpannamaJjasA / / 37 / / zlokArca - te kAraNathI A mAro zailarAja jenI mitratAne prApta kare tene A jagatamAM zIdhra saMpanna na thAya tevuM nathI arthAt saMpanna thAya ja. Il37ll
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : tato'valiptacitto'haM, tAM vikalpaparamparAm / vardhannatminaH sarva, cUnaM maLe tavA nanam rU8AA zlokArya : tethI avalita cittavALo huM te vikalpa paraMparAne vadhArato mAnakaSAyathI utpanna thayela te vikalpa paraMparAne vadhArato, potAnAthI sarva lokone tyAre nyUna mAnuM chuM. Il3II zloka : UrvIkRtanijagrIvo, nakSatrANi nibhAlayan / agrato'pi na pazyAmi, mattavadgandhavAraNaH / / 39 / / zlokArca - UMcI karAyelI potAnI grIvAvALo, nakSatrone joto AgaLamAM paNa matavALA gaMdhahastine huM joto nathI. II3II zloka : ApUrNo bhUrivAtena, vitatAtmA yathA dRtiH / tato'haM vicarAmi sma, niHsAro madavihvalaH / / 40 / / zlokArca - ghaNA vAyuthI bharelI vistRta svarUpavALI dati je pramANe AkAzamAM UDe che te pramANe niHsAra madavidhala huM vicArato hato jema vAyuthI bharAyelo phuggo AkAzamAM UDe tema niHsAra evA madathI huM vicarato hato. ll4 || zloka : cintayAmi na me vandyaH, kazcidasti jagattraye / yata etadguNaiH sarvamadhastAnmama vartate / / 41 / / zlokArca - vicAruM chuM jagatatrayamAM mane koI vaMdha nathI. je kAraNathI A guNo vaDe=oNlarAjanA saMbaMdhane kAraNe thayelA guNo vaDe sarva ja mArAthI nIcA varte che. ll15 zloka : ko mamA'nyo gururnUnamahameva guNairguruH / ka ete devasaGghAtAH? ye matto'pi guNAdhikAH / / 42 / /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArya : kharekhara koNa mArA anya guru che? ja guNothI guru chuM. koNa A devanA samUha che? je mArAthI paNa guNAdhika che. 4 zloka : tato'gRhItasaGkete! tadA'haM garvanirbharaH / zailastambhasamo naiva, kasyacitpraNatiM gataH / / 43 / / zlokArca - tethI he agRhItasaMketA! tyAre -ripudAraNa, garvanirbhara parvatanA staMbha jevo koIne namaskAra karato na hato. II4all zloka : viSyaprnntaa'shesssaamntkiriittaaNshuviraajitm / na nataM jAtucid bhadre! tAtIyaM pAdapaGkajam / / 44 / / zlokArca - vaLI, namAtA azeSa sAmaMtanA mugaTanAM kiraNothI zobhatA pitAnA pAdakamaLane he bhadra! kyAreya mArAthI namAyA nahIM. ll44ll zloka : azeSajanavandyA'pi, snehanirbharamAnasA / kadAcidapi naivA'mbA, mayA nUnaM namaskRtA / / 45 / / zlokArtha : azeSa janavaMdhA snehathI nirbhara mAnasavALI mAtA paNa mArA vaDe kharekhara kyAreya paNa namaskAra karAI nahIM. ll4pI zloka : ye kecillaukikA devA, yAzcAnyAH kuladevatAH / na tAH praNAmakAmena, cakSuSA'pi mayekSitAH / / 46 / / zlokArtha : je koI laukika devo, je anya kuladevatA teo praNAmanI IcchAthI cakSu vaDe paNa mArA vaDe jovAyA nahIM. II46ll
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva naravAhanakRtAnukUlatA dos: tato mAM tAdRzaM vIkSya, zailarAjasamanvitam / vardhamAnaM sa rAjendro, manasA paryacintayat / / 47 / / naravAhanathI karAyelI anukUlatA ttoddaarth:tethI tevA prakAranA zelarAja samanvita vadhatA mane joIne te rAjAe manathI vicAryuM. ll47nA Tos: aho madIyaputro'yaM, gADhaM mAnadhanezvaraH / tadasya loko yadyAjJAM, laGghayeta kadAcana / / 48 / / tato'yaM cittanirvedAnmanyamAno'vadhIraNAm / mAM vihAya kvacid gacchettadidaM naiva sundaram / / 49 / / lokArtha : aho, mAro A putra gADha mAnavanezvara che. te kAraNathI loka AnI AjJAne kyAreka ullaMghana karaze to A cittanA nirvedathI apamAnatAne mAnato mane choDIne kyAMka cAlyo jaze. te kAraNathI A suMdara nathI ja. Il48-49II. Cos: jJApayitvA narendrAdIn, kumAracaritaM tataH / AjJAvidheyAnasyoccaiH, karomi sakalAnapi / / 50 / / sArtha :tethI narendrAdine kumAranA cittane jaNAvIne huM badhAne paNa AnI AjJA karanArA atyaMta du. 1400 zloka : evaM vicintya me tAtaH, snehanirbharamAnasaH / samastaM tatkarotyeva, yatsvayaM paricintitam / / 51 / /
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - A pramANe vicArIne snehanirbhara mAnasavALA mArA pitAe je svayaM vicAryuM, te samasta kare ja che. pa1l. bloka : atha tAtA''jJayA sarve, narendrA natamastakAH / bAlasyApi mamA'tyantaM, kiGkaratvamupAgatAH / / 52 / / zlokArtha : AthI tAtanI AjJAthI nata mastakavALA sarva rAjAo bAla paNa evA mArA atyaMta kiMkaratvane pAmyA. IfpacA. zloka : pradhAnakulajAtA ye, ye ca vikramazAlinaH / te'pi mAM deva deveti, bruvANAH paryupAsate / / 53 / / zlokArtha : je pradhAnakulamAM thayelA ane je zUravIra hatA te paNa deva deva e pramANe bolatA mArI paryapAsanA kare che. parA zloka : yadahaM vacmi tatsarvo, rAjalokaH kRtAdaraH / jaya deveti lapannuccaiH, zirasA pratipadyate / / 54 / / zlokArca - sarva rAjaloka je huM kahuM chuM tene jayadeva e pramANe mastakathI bolato mastaka namAvIne bolato, atyaMta svIkAre che. 'pijhA zloka - kiJcA'tra bahunoktena? tato'mbA ca sabAndhavA / vIkSate sarvakAryeSvadhikaM mAM paramAtmanaH / / 55 / / zlokArya : ane ahIM mArA mAnanA viSayamAM, vadhAre zuM kahevuM? pitA-mAtA ane baMdhuo sarva kAryomAM paramAtmAthI mane adhika jue che. pipaIL.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H sa ca puNyodayastatra, mAhAtmye mama kAraNam / tathApi mohadoSeNa, mayedaM paricintitam / / 56 / / zlokArtha -- ane te mArA mAhAtmyamAM=A prakAranA mAna-sanmAnanA mAhAtmyamAM, te puNyodaya kAraNa che topaNa mohanA doSathI=viparyAsanA doSathI, mArA vaDe A pramANe vicArAyuM. 56 zloka H zloka H ayaM mamaiSa yo jAto, devAnAmapi durlabhaH / sarvasyAsya pratApasya, zailarAjo vidhAyakaH / / 57 / / zlokArtha H devone paNa durlabha je A zailarAja mArA A sarva pratApane karanAra che=badhA mane A prakAre Adara-satkAra kare che, mAna Ape che te sarvanuM kAraNa mAro A paramamitra mAnakaSAya che. e pramANe mArA vaDe mohadoSathI vicArAyuM. II57II zailarAjadarzitastabdhacittAkhyavilepanam tataH saMtuSTacittena, zailarAjo mayA'nyadA / prokto vizrambhajalpena, snehanirbharacetasA / / 58 / / zailarAja vaDe batAvAyela stabdhacitta nAmanuM vilepana 15 zlokArtha H tethI saMtuSTa cittavALA mArA vaDe zailarAja anyadA vizvAsanA jalpa vaDe snehanirbhara citta vaDe kahevAyo. II58 zloka H vavasva! yo'yaM(o. pra) saMpanno, jomadhye'tisunnaraH / mama sthAtivizeSoDayuM, pratApo hanta tAvaH / / / / zlokArtha H he mitra ! AlokamAM atisuMdara je mArI khyAti vizeSa prApta thaI e tAro pratApa che.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva mAnakaSAya jyAre vyakta rUpe nathI, paraMtu aMdaramAM rahelA mAnanI pariNatine kAraNe jIva mAnathI thatA bAhya satkArathI jue che tyAre tene vicAra Ave che ke A mArA mAnanA pariNAmanuM ja uttama phaLa che. vastutaH mAnakaSAyathI mAna prApta thatuM nathI, satkAra prApta thato nathI paraMtu te prakArano, jIvane pUrvabhavanuM puNya che jethI lokamAM tenA mAnane puSTa kare evo satkAra prApta thAya che ane viparyAsane kAraNe mAnakaSAyanuM A phaLa che tema jIvane jaNAya che. paII zloka : tatazcamadIyavacasA tuSTaH, zailarAjaH svamAnase / vaSTatAmurarIkurvannidaM vacanamabravIt / / 60 / / zlokArca - tyArapachI mArA vacanathI svamAnasamAM toSa pAmelo zailarAja vaSTatAne svIkAra karato vakratAne svIkAra karato, A vacana bole che. II9ol. zloka : kumAra! paramArtho'yaM, kathyate tava sAmpratam / yadevaMvidhajalpasya, kumArasyeha kAraNam / / 61 / / zlokArtha : he kumAra ! AvA prakAranA japavALA kumArane ahIM ja kAraNa che, tane have A paramArtha kahevAya che. ll11|| zloka : ye durjanA bhavantyatra, guNapUrNaM paraM janam / svAbhiprAyA'numAnena, manyante doSapuJjakam / / 12 / / zlokArca - je durjano ahIM che, guNapUrNa evA parajanane bIjA manuSyane, svaabhiprAyanA anumAnathI doSano puMja mAne che. A mAnakaSAya kharAba che ema jeo tane kahe che te durjana che ane teo guNapUrNa evA mane guNarUpe jANatA nathI. kevala svaabhiprAyanA anumAnathI mane doSarUpa mAne che A prakAre mAnakaSAye kumArane aMtaraMga preraNA karI. IIkazA
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : ye sajjanA punardhanyAste lokaM doSapUritam / svAbhisandhivizuddhyaiva, lakSayanti guNAlayam / / 63 / / zlokArtha : je sajjano vaLI dhanya che, te doSapUrita lokane svaabhiprAyanI vizuddhithI guNAlaya guNanuM ghara jANe che. ripudAraNamAM UThelo mAnano pariNAma tene tenI buddhi anusAra viparyAsa karAve tevA vacano kahe che. tethI kumArane mAnakaSAyavaza je vicAra Ave che te mAnanuM kathana che ane mAnakaSAya kumArane kahe che ke je durjano hoya che e guNapUrNa evA A mAnakaSAyane doSapuMja ja jANe che; kema ke mAnakaSAyakRta sarvatra ja te pUjAya che. chatAM mAnakaSAyavaza jIvane ziSTa puruSo durjana jANe che ane ziSTa puruSo mAnakaSAyane doSanA paMjarUpa kahe che te kumArane anucita jaNAya che ane sajjano dhanya che, teo ghaNA doSathI yuktamAM paNa potAnA abhiprAyathI tene guNasvarUpa jANe che. tethI mAnakaSAya to guNano Alaya che tethI tene sajjano kyAreya doSarUpa jANe nahIM. Ama ripudAraNane mAnakaSAya buddhi Ape che. II6all zloka - evaM ca sthiteyad bhAsate guNitvena, guNahIno'pyayaM janaH / kumAra! tAvake citte, saujanyaM tatra kAraNam / / 64 / / zlokArtha : ane A pramANe sthita hote chate, guNahIna paNa A jana je guNipaNA vaDe tArA cittamAM bhAse che. he kumAra ! tyAM saujanya kAraNa che. II64ll zloka : pratApastAvakIno'yaM, samasto'pi sunizcitam / mAvavIvidhyatti:, ke varSa paramArthataH ? AdadhA. zlokArca - tAro A pratApa samasta paNa sunizcita che. bhAvaka vIryathI vikhyAta ame zuM chIe ?= kumAranA sadbhAvathI bhAvana karAyelA vIryathI vikhyAta ame paramArthathI zuM chIe ? arthAt kaMI nathI. IIupaI
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : tadidaM zailarAjIyaM, vacanaM sumanoharam / AkA'haM tadA bhadre! paraM sneharasaM gataH / / 66 / / zlokArca - te A zailarAjanuM vacana sumanohara sAMbhaLIne he bhadra ! agRhItasaMketA!tyAre huM ripadAraNa, sneharasane pAmyo zailarAja upara atyaMta snehavALo thayo. ll16ll bloka : cintitaM ca mayAaho mayyanurAgo'sya, aho gambhIracittatA / aho vacanavinyAsastathA'ho bhAvasAratA / / 67 / / zlokArca - ane mArA vaDe vicArAyuM ripudAraNanA bhavamAM vicArAyuM. aho ! mArA upara Ane zelarAjane anurAga che. aho, gaMbhIra cittatA che. aho, vacanavinyAsa cheHvacananI kuzaLatA che. aho, bhAvasAratA che. II67ll bloka : tato mayA'bhihitaMvayasya! nedRzaM vAcyamupacAraparaM vacaH / mamAgrato yato jJAtaM, mAhAtmyaM tAvakaM mayA / / 68 / / zlokArdha : tethI mArA vaDe ripadAraNa vaDe kahevAyuM. he mitra! AvA prakAranuM upacAramAM tatpara vacana mArI AgaLa kahevuM nahIM. je kAraNathI tAro mAhAbhya mArA vaDe jaNAyo che. I68ll. bloka : tato harSavazAttena, zailarAjena jalpitam / prasAdaparame nAthe, bhRtyAnAM kiM na sundaram? / / 69 / / zlokArdha : tethI harSanA vazathI te zailarAja vaDe kahevAyuM. prasAdatatpara nAtha hote chate, bhRtyone zuM suMdara nathI ? II69II
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAvanA zloka : anyaccayadi sambhAvanA jAtA, bhavatAM mAdRze jane / tato me paramaM guhyaM, bhavadbhiranumanyatAm / / 70 / / zlokArdha : ane bIjuM tamane mArA jevA janamAM samyaka bhAvanA thaI che=samyapha Adara thayo che, to mAruM parama guhya tamArA vaDe svIkAravuM joIe. ll70|| zloka : vidyate mama sadvIrya, hRdayasyA'valepanam / tanije hRdaye deyaM, kumAreNa pratikSaNam / / 71 / / zlokArca - mArA sadvaryavALuM hRdayanuM avalepana vidhamAna che. te nija hRdayamAM kumAra vaDe pratikSaNa devuM joIe. Il71II mayA'bhihataM, kutastadavAptaM bhavatA? ko vA tasya hRdayA'valepanasya prabhAvaH? iti zrotumicchAmi / zailarAjenAbhihitaM-kumAra! na kutazcidapi tadavAptaM mayA, kiM tarhi? svakIyenaiva vIryeNa janitaM, nAmataH punaH stabdhacittaM tadabhidhIyate, prabhAvaM tu tasyA'nubhavadvAreNaiva vijJAsyati kumAraH, kiM tenA''veditena? mayA'bhihitaM-yadvayasyo jAnIte / tataH samarpitaM mamA'nyadA zailarAjena tadAtmIyaM hRdayAvalepanaM, viliptaM mayA hRdayaM, jAto'haM gADhataramullambitabhUtataskarA''kAradhAritayA namanarahitaH, tatastathAbhUtaM mAmavalokya sutarAM praNatipravaNAH saMpannAH sAmantamahattamAdayaH, tAto'pi sapraNAmaM mAmAlApayati sma, tathA'mbA'pi svAminamiva mAM vijJapayati sma / tataH saMjAto me hRdayAvalepanaprabhAve sampratyayaH, saMpannA sthiratarA zailarAje paramabandhubuddhiriti / mArA vaDe ripudAraNa vaDe, kahevAyuM - kyAMthI tArA vaDe te prApta karAyuM? zuM nAmavALuM che ? ane te hadayalepato zuM prabhAva che? e sAMbhaLavA icchuM chuM. zailarAja vaDe kahevAyuM - he kumAra ! teahRdayano lepa, koInAthI paNa mArA vaDe prApta karAyo nathI ? to zuM? ethI kahe che. potAnA vIryathI ja mAnakaSAyanA vIryathI ja, janita che. nAmathI vaLI te-te lepa, stabdhacita kahevAya che. teno prabhAva anubhava dvArA ja kumAra jANaze. tenA kathana vaDe zuM? mArA vaDe ripudAraNa vaDe, kahevAyuM - mitra je jANe che. tethI mane atyadA zailarAja vaDe tenuM AtmIya hadayanuM avalepana samarpaNa karAyuM. mArA vaDe hadaya vilipta karAyuM. huM gADhatara ullambitabhUta taskaranA AkAranA dhAritapaNAthI tamana rahita thayo.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva tethI tevA prakAranA mane joIne atyaMta namatamAM tatpara sAmaMta mahattama Adi thayA. pitA paNa praNAma sahita mane bolAvatA hatA. mAtA paNa svAmInI jema mane vijJAta karatI hatI. tethI hadayanA avalepatanA prabhAvamAM mane vizvAsa thayo. zailarAjamAM paramabaMdhu buddhi sthiratA prApta thaI. bhAvArtha - anusuMdara cakravartIno jIva naMdIvardhananA bhava pachI anaMtakALa durgatiomAM bhaTakIne AbhIrano jIva thAya che. AbhIranA bhavamAM kaMIka bhadraka prakRti thaI. tethI dAnadharma karIne puNya arjana karyuM topaNa viparyAsa buddhi saheja paNa maMda thaI nahIM tethI gADha viparyAya buddhithI yukta dAnadharmanA kAraNe viparyAya ApAdaka mithyAtvathI yukta puNyaprakRtine kAraNe rAja kuLamAM janme che. vaLI puNyano udaya sahavartI che tethI suMdara deha AdithI yukta manuSyabhava maLe topaNa naMdIvardhananA kALamAM je avivekitA tenAmAM hatI te ja avivekitA nAmanI dhAtrI anya bhavomAM pracchanna thayelI te pharI ripudAraNa bhavamAM abhivyakta thAya che. ane ripudAraNanA janmakALamAM ja tenAmAM rahelI avivekitAnI pariNatine kAraNe ane dveSagajendranA saMbaMdhane kAraNe thayelo duSTa putra pragaTa thAya che je mAnanA pariNAma rUpa che. AnAthI e phalita thAya ke AtmAmAM rahelI avivekitA ane dveSano pariNAma te beno yoga thavAthI jIvamAM jema krodhano pariNAma thAya che tema koIka jIvamAM mAnano pariNAma pragaTa thAya che. AthI ja naMdIvardhananA bhavamAM avivekitA ane dveSanA pariNAmanA kAraNe ja pradhAnarUpe krodhano pariNAma hato chatAM kaMIka mAnano pariNAma hato ja. paraMtu te bhavamAM pradhAna krodhano pariNAma hato. ane AnuSagika mAnano pariNAma thato hato. ripudAraNanA bhavamAM avivekitA ane dveSanA pariNAmanA saMyogathI mAnano pariNAma mukhya thAya che, krodhano pariNAma paNa tatsahavartI hoya ja che, AthI ja leza mAna na maLe to krodha bhabhUke che to paNa prastuta bhavamAM pradhAnarUpe mAna atizaya che jenAthI ja sarva anarthonI prApti ripudAraNane thaze; kema ke koIpaNa kaSAya atizaya hoya tyAre te kliSTa bhAvone utpanna kare che ane mAnakaSAyanA ATha prakAranA pariNAmo che tethI te ATha mukhavALo che tema kahela che. vaLI jIvamAM rahelI avivekitAne te mAnakaSAya atyaMta prItikara hoya che tethI avivekitA nAmanI tenI mAtAne potAnA putranAM ATha mukho joIne harSa thAya che. ane mAnakaSAya parvata jevo akkaDa hoya che tethI tenuM nAma zailarAja pADyuM. ane putrane atimAnavALo joIne mAtA-pitA tenuM citta ghavAya nahIM, te rIte je sarva vartana kare che te paramArthathI ripudAraNano puNyano udaya che. tene kAraNe sarve anukULa varte che, chatAM ripudAraNane tIvra viparyA hovAne kAraNe mAnakaSAyanuM te phaLa che tema dekhAya che. vaLI jyAre jyAre te mAnakaSAya vipAkarUpe udayamAM Ave che tyAre tyAre te mAnathI sarvane tuccha gaNe che ane jyAre evo prasaMga nathI tyAre te jIva mAnanI prakRtine kAraNe je vicAro kare che te zailarAja sAtheno jalpa=vidyA viSayaka parIkSA, che, tethI potAnA mAnakaSAyathI ja potAne sarvasukha thAya che tevA
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva vicAro ripudAraNa kare che. mAnakaSAya ja tene sarvatra namana karatAM aTakAve che tethI mAtAne, pitAne, gurujanane koIne te namavA taiyAra thato nathI. paraMtu sarva karatAM huM adhika chuM tema potAne mAne che ane tenA mAnane kAraNe rAjA vagere jema jema anukULa thAya che tema tema teno viparyAsa sthira thAya che ke A mAnakaSAya mAro paramamitra che ane tevI sthira buddhi thavAne kAraNe pAchaLathI te ripudAraNa stabdha cittavALo bane che. te cittamAM vartatA mAnakaSAyanA pariNAmanA prakarSanuM ja kArya che. ane puNyanA sahakAranA kAraNe tenA mAna-kaSAyane anurUpa sarva loko adhika adhika vartana kare che tema tema ripudAraNano viparyAsa tIvra bane che. tethI ripudAraNane mAnakaSAya ja sarva kalyANanuM kAraNa dekhAya che, paraMtu tattvane jovAne abhimukha leza paNa citta pravartatuM nathI. tethI zailarAjane paramabaMdhu buddhithI ja ripudAraNa svIkAre che. duSTAzayAdiputramRSAvAdasya prabhAvaH zloka H itazcA'nyadA gato'hamantaraGge kliSTamAnasA'bhidhAne nagare, tacca kIdRzam ? AvAsaH sarvaduHkhAnAM, naSTadharmairniSevitam / kAraNaM sarvapApAnAM, durgatidvAramaJjasA / / 1 / / duSTaAzayAdinuM varNana ane tenA putra mRSAvAdano prabhAva zlokArtha H ane A bAju anya kALe huM aMtaraMga kliSTamAnasa nAmanA nagaramAM gayo tevA nimittane pAmIne ripudAraNanA cittamAM kliSTa mAnasa nAmanI pariNati pragaTa thaI te rUpa nagaramAM huM=ripudAraNa, gayo. ane te nagara kevuM che ? tethI kahe che. sarva duHkhono AvAsa che=kliSTa cittakALamAM kaSAyonAM duHkho maLe che, AgAmImAM durgationAM duHkho maLe che tenuM sthAna te nagara che. naSTadharmavALA jIvo vaDe sevAyeluM che. sarva pAponuM kAraNa che. zIghra durgationuM dvAra che. II1 zloka H tatra ca nagare duSTAzayo nAma rAjA / sa ca kIdRza: ? utpattibhUmirdoSANAmAkaraH kliSTakarmaNAm / sadvivekanarendrasya, mahA'riH sa narAdhipaH / / 2 // zlokArtha : te nagaramAM duSTa Azaya nAmano rAjA che. ane te=duSTa Azaya nAmano rAjA, kevo che ? tethI kahe che --
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva doSonI utpattibhUmi che, kliSTa karmonI khANa che. sadviveka narendrano mahAza te rAjA che. riyA zloka : tasya ca rAjJo jaghanyatA nAma devI, sA ca kIdRzI? narAdhamAnAM sA'bhISTA, vidvadbhiH parininditA / pravartikA ca sA devI, sarveSAM nindyakarmaNAm / / 3 / / zlokArca - ane te rAjAnI jaghanyatA nAmanI devI che. ane te kevI che ? ethI kahe che - narAdhamone te jaghanyatA, abhISTa che, vidvAno vaDe parivindita karAI che ane te devI sarva niMgha kamanI pravartikA che. llall zloka :tayozca jaghanyatAduSTAzayayordevInRpayoratyantamabhISTo'sti mRSAvAdo nAma tanayaH / sa ca kIdRzaH? samastabhUtasaGghasya, vizvAsacchedakArakaH / niHzeSadoSapuJjatvAd garhitazca vicakSaNaiH / / 4 / / zlokArtha : ane te jaghanyatA ane duSTa Azaya rUpa devI ane rAjAne atyaMta abhiSTa mRSAvAda nAmano putra che ane te kevA prakArano che? tethI kahe che - samasta jIva samUhanA vizvAsano cheda karanAra che ane niHzeSa doSanuM pejapaNuM hovAthI vicakSaNa puruSo vaDe gahita che. ll zloka : zAThyapaizunyadaurjanyaparadrohAditaskarAH / taM rAjaputraM sevante, sadanugrahakAmyayA / / 5 / / zlokArca - zAkya, paizunya, daurjanya, paradroha Adi taskaro te rAjaputrane mRSAvAda rU5 rAjaputrane, sad anugrahanI kAmanAthI seve che. ApI zloka : sneho maitrI pratijJA ca, tathA sampratyayazca yaH / eteSAM ziSTalokAnAM, rAjasUnurasau ripuH / / 6 / /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva sloDArtha : A ziSTa lokonAM je sneha, maitrI, pratijJA, samratyaya saMvega zraddhA che, teono A rAjapatrabhRssaavaa nAmano rAputra, zatru cha. IISII dos: pitA'sau vratalopasya, maryAdAyA mahAripuH / ayazovAdatUryasya, sadAsphAlanatatparaH / / 7 / / doDArtha: vratalopano A mRSAvAda pitA che. maryAdAno mahAzatru che. ayazavAdarUpa vAjiMtranA sadA mAlanamA tatpara cha. ||7|| zlos : ye kecinnarakaM yAnti, tasya nirdezakAriNaH / sa eva praguNaM mAgaM, teSAM darzayituM kSamaH / / 8 / / ReoDArtha : tenI mRSAvAdanI AjJAne karanArA evA je koI narakamAM jAya che teone te ja=mRSAvAda ja, praguNamArgane batAvavA samartha che narakamAM javAnA prabala mArgane batAvavA samartha che. IIII mRSAvAdamaitrIjanyavikArAH / tato dRSTo'sau mayA duSTAzayo narendraH, tatpArzvavartinI ca vilokitA sA jaghanyatA mahAdevI / tayozcA'grato vartamAno nirvarNito mayA tayoreva caraNazuzrUSAkaraNaparAyaNaH sa mRSAvAdo rAjadArakaH tato vihitapratipattiH sthitastatrAhaM kiyantamapi kAlaM, mahAmohavimohitamAnasena ca mayA na lakSitaM tadA teSAM nagararAjendramahAdevIdArakANAM sambandhi svarUpaM, gRhIto'pi paramabandhubuddhyA vizeSataH pratipano vayasyatayA mRSAvAdaH, prAptaH prakarSagatiM tena saha premA''bandhaH, dRSTo'sau zarIrAdabhinnarUpatayA, tatazcA''nItaH sa mayA mRSAvAdaH svasthAne, tatastena saha lalamAnasya me samutpadyante sma manasIdRzA vitarkAH, mRSAvAdanI maitrIjanya ripudAraNane thayelA vikAro tyArapachI ripudAraNa jyAre kliSTa mAnasa nAmanA nagaramAM gayo tyArapachI, A duSTa Azaya rAjA mArA vaDe=ripudAraNa vaDe, jovAyo. tenA pAse rahelI te jaghanyatA mahAdevI jovAI. te benI
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva AgaLa=du abhisaMdhi ane jaghanyatA devInI AgaLa vartato te benI ja=deva-devInI ja, caraNa zuzraSA karavAmAM parAyaNa te mRSAvAda nAmano rAjaputra mArA vaDe jovAyo. tyArapachI=ripadAraNa te mRSAvAdane jue che tyArapachI, vihita pratipattivALo tyAM=aMtaraMga nagaramAM, huM keTaloka kALa rahyo=duSTa abhisaMdhi sAthe, jaghanyatA sAthe ane mRSAvAda sAthe ucita saMbhASaNa rUpa vyavahAra karavA rUpa vihita pratipattivALo huM aMtaraMga duSTa abhisaMdhi nagaramAM keTaloka kALa rahyo. mahAmohathI vimohita mAnasavALA mArA vaDe ripudAraNa vaDe, tyAre te tagara, rAjendra, mahAdevI ane tenA putranA saMbaMdhavALuM svarUpa jaNAyuM nahIM. paramabaMdhu buddhithI grahaNa karAyelo paNa mRSAvAda vizeSathI mitrapaNArUpe mArA vaDe svIkArAyo. tenI sAthe premano baMdha prakarSagatine pAmyo mRSAvAdanI sAthe ripudAraNane gADha prIti prakarSane pAmI. A mRSAvAda, zarIrathI abhinna rUpapaNAthI jovAyo. ane tethI mArA vaDe svasthAnamAM te mRSAvAda laI javAyo. tyArapachI tenI sAthe ramatA evA mArA manamAM AvA virtako utpanna thayA. zloka : yahutanuunN viditasAro'hamahameva vicakSaNaH / zeSa: sarvaH pazuprAyo, athavuddhiArtha nana: TRI. zlokArca - te 'tathI batAve che. kharekhara, huM viditasAravALo chuM-tatvane jANanAro chuM. huM vicakSaNa chuM. zeSa sarva mugdha buddhivALo A jana pazupAya che. AvA zloka : yasya ne sarvasampattizAro mitratA tiH | sarvadA'yaM mRSAvAdaH, snehena hRdi vartate / / 2 / / zlokArca - je mane sarva saMpattikAraka, mitratAne pAmelo A mRSAvAda sarvadA snehathI hRdayamAM varte che. ricA zloka : asadbhUtapadArthe'pi, sadbuddhiM janayAmyaham / sadbhUtamapyasadbhUtaM, darzayAmi suhabalAt / / 3 / / zlokArtha : asabhUta padArthamAM paNa huM sambuddhine utpanna karuM chuM. sadbhuta vastune paNa mitranA baLathI= mRSAvAdarUpa mitranA baLathI, asabhUta batAvuM chuM. IlBll
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : kRtaM pratyakSamapyuccairmahAsAhasamAtmanA / varamitraprasAdena, lagayAmi pare jane / / 4 / / zlokArtha : pratyakSa paNa atyaMta mahAsAhasavALuM potAnA vaDe karAyeluM varamikanA prasAdathI=mRSAvAdarUpa mitranA prasAdathI, parajanamAM huM joDI zakuM chuM. Il8ll zloka : cauryaM vA pAradAryaM vA, kurvato'pi yathecchayA / kuto'parAdhagandho'pi, mama yAvadayaM suhat? / / 5 / / zlokArtha : caurya ane pAradAryane yathecchAthI karatAM paNa mane jyAM sudhI A mitra che tyAM sudhI aparAdhanI gaMdha paNa kyAMthI thAya ? pI. zloka : svArthasiddhiH kutasteSAm ? yeSAmeSa na vidyate / ato mUrkhA amI lokAH, svArthabhraMzo hi mUrkhatA / / 6 / / zlokArca - jeone A=mRSAvAda mitra vidyamAna nathI, teone svArthasiddhi kyAMthI hoya ? AthI A loko mUrkhAo che, dikaje kAraNathI, svArthano bhaMza mUrkhatA che. IIII zloka - vigrahe'pi kvacitsandhi, sandhAvapi ca vigraham / mRSAvAdaprasAdena, ghaTayAmi yathecchayA / / 7 / / zlokArca - vigrahamAM paNa kyAreka saMdhine ane saMdhimAM paNa vigrahane jhaghaDAne, mRSAvAdanA prasAdathI IcchA pramANe huM karI zakuM chuM. ll7nA zloka : yatkiJciccintayAmyatra, vastu loke'tidurlabham / varamitraprasAdena, sarvaM saMpadyate mama / / 8 / /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArya : je kAMI atidurlabha vastu A lokamAM huM ciMtavana karuM chuM, varamitranA prasAdathI mane sarva prApta thAya che. IITall. zloka : mayA puNyairavApto'yamayameva ca me suhRt / eSa eva jagadvandyo, yatheSTaphaladAyakaH / / 9 / / zlokArca - mArA puNya vaDe karIne A mRSAvAda, prApta thayo che. A ja mAro mitra che. A ja yatheSTa phalane denAro jagatagaMdha che potAnA Icchita phalane denAro mRSAvAda jagata mATe sevavA yogya che. IIII. zloka : tato'gRhItasaGkete! mayA mohahatAtmanA / kuvikalpairmanastatra, mRSAvAde pratiSThitam / / 10 / / zlokArtha : tethI he agRhItasaMketA! mohathI haNAyelA svarUpavALA mArA vaDe=anusuMdara cakravartInA jIva ripudAraNa vaDe, te mRSAvAdamAM kuvikalpothI mana pratiSThita karAyuM. 1oll. zloka : tadvazena ca ye'nAH , saMpadyante'tidAruNAH / puNyodayaprabhAveNa, te yAnti vilayaM tadA / / 11 / / zlokArtha : ane tenA vazathI mRSAvAdanA viSayamAM kuvikalpo karAyA tenA vazathI, je atidAruNa anartho thAya che te puNyodayanA prabhAvathI tyAre vilayane pAme che. ||11|| zloka : ahaM tu tanna jAne sma, mahAmohavazaM gataH / tatastatra mRSAvAde, pazyAmi guNamAlikAm / / 12 / / zlokArtha : vaLI, mahAmohane vaza thayelo huM tene jANato na hato, tethI mahAmohane kAraNe mRSAvAdamAM anarthane jANato na hato tethI, te mRSAvAdamAM guNanA samUhane huM jouM chuM. II1aaaa
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva kalAcArye vyavahAravaiparItyam zloka : evaM ca vartamAnasya, vayasyadvayayogataH / kalAgrahaNakAlo me, saMprAptaH kramazo'nyadA / / 13 / / kalAcAryane vize - vyavahAranI viparItatA zlokArca - ane A rIte be mitronA yogathI vartatAmAna ane mRSAvAdarUpa be mitronA yogathI vartatA, mane kramathI anyadA kalAgrahaNano kAla prApta thayo. ll13ll zloka : tatastAtena saMpUjya, kalAcAryaM vidhAnataH / tasyApito'haM sadbhaktyA, mahAnandapuraHsaram / / 14 / / zlokArca - tethI mAro kalAgrahaNano kAla prApta thayo tethI, pitA vaDe vidhithI kalAcAryane pUjIne mahAAnaMdapUrvaka sadbhaktithI kalAcArya pratye bahumAnanI buddhithI, tene kalAcAryane, huM arpaNa karAyo. ll14ll zloka : uktazcA'haM guruH putra! tavA'yaM jJAnadAyakaH / ataH pAdau praNamyA'sya, ziSyabhAvaM samAcara / / 15 / / zlokArca - ane huM kahevAyo ripadAraNa kahevAyo. he putra ! tArA A jJAnadAyaka guru che. AthI AmanA pagomAM praNAma karIne ziSyabhAva svIkAra kara. ll15ll zloka : mayoktaM tAta! mugdho'si, yo mAmevaM prabhASate / varAkaH kiM vijAnIte, nUnameSa mamA'grataH? / / 16 / / zlokArca - mArA vaDe ripukAraNa vaDe, kahevAyuM. he tAta! tuM mugdha cho. je mane A pramANe kahe che kharekhara, mArI AgaLa A varAka evA guru zuM jANe che ? II16ll
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4) bloka : gururanyasya lokasya, syAdeSa na tu mAdRzAm / ato nA'haM patAmyasya, pAdayoH zAstrakAmyayA / / 17 / / zlokArtha : anya lokanA A guru thAya. mArA jevAnA nahIM. AthI zAstranI kAmanAthI AmanA pagamAM huM paDuM nahIM. ll17nA zloka : kevalambhavatAmanurodhena, gRhNAmi, sakalAH kalAH / madIyavinayo nUnamasya syAnmAtRlohitam / / 18 / / zlokArya : kevala tamArA anurodhathI mAtA-pitAnA anurodhathI, sakala kalAgrahaNa karuM chuM. kharekhara Amane gurune, mAro vinaya mAtRlohita thAya mUrkhatAbharyo thAya. ll18ll zloka : tatastAtena sa proktaH, kalAcAryo rahaHsthitaH / Arya! mAmakaputro'yaM, gADhaM mAnadhanezvaraH / / 19 / / zlokArya : tyArapachI pitA vaDe te kalAcArya ekAMtamAM rahelA kahevAyA. he Arya ! mAro A putra gADha mAnavanezvara che. ll19ll bloka : tadatra bhavatA nA'sya, dRSTvA'pyavinayAdikam / cittodvego vidhAtavyo, grAhaNIyazca satkalAH / / 20 / / zlokArya : te kAraNathI ahIM=mArA putranA viSayamAM, AnA avinaya Adine paNa joIne citta udvega tamAre karavuM joIe nahIM. ane satkalAgrahaNa karAvavuM joIe. ll20II zloka : tato vinayanamrasya, zrutvA tAtasya jalpitam / yadAdizati rAjendra, ityAha sa mahAmatiH / / 21 / /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha H tethI vinayanamra pitAnA jalpitane sAMbhaLIne je rAjA Adeza Ape che e pramANe te mahAmati kalAcArya kahe che. II21 / / zloka H cintitaM ca tadA tena, kalAcAryeNa mAnase / kilaiSa yAvacchAstrasya, sadbhAvaM nAvabudhyate / / 22 / / yAvacca kelibahulAM, bAlatAmanuvartate / alIkagarvitoSmAntastAvadevaM prabhASate / / 23 / / yadA tu jJAtasadbhAvaH, zAstrArthAnAM bhaviSyati / tadA madaM parityajya, svayaM namro bhaviSyati / / 24 / / tribhirvizeSakam / / zlokArtha H ane tyAre te kalAcArya vaDe mAnasamAM vicArAyuM. kharekhara A=ripudAraNa, jyAM sudhI zAstranA sadbhAvane jANaze nahIM ane jyAM sudhI kelibahula bAlatAne=ramatiyALa bAlasvabhAvane, anuvartana kare che, juThThA garvathI garvita thayela garamIvALo che tyAM sudhI A pramANe bole che. vaLI, jyAre zAstrArthonA jJAta sadbhAvavALo thaze tyAre madano tyAga karIne svayaM namra thaze. II22thI 24 / / zloka H evaM nizcitya hRdaye, kalAcAryo mahAmatiH / tata: sarvAbADaso, pravRtto grAhane mama / / / / 29 zlokArtha : A rIte hRdayamAM nizcaya karIne mahAmati evA A kalAcArya tyArapachI sarva AdarathI mane grahaNamAM=vidhAne zikhavADavAmAM, pravRtta thayA. // 25 // zloka H itazcA'nye'pi tatpArzve, bahavo rAjadArakAH / prazAntA vinayoktA, gRhNanti sakalAH kalAH / / 26 / / zlokArtha : ane A bAju anya paNa tenI pAse=te kalAcArya pAse, prazAMta, vinayathI udyukta ghaNA rAjaputra sakala kalAo grahaNa kare che. ArakA
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : yathA yathA ca me nityamAdaraM kurute guruH / tathA tathA vayasyo me, zailarAjo vivardhate / / 27 / / zlokArca : je je pramANe guru ane nitya Adara kare che te te pramANe mAro zailarAja mitra vadhe che. llranA zloka : tatazca tadvazenA'hamupAdhyAyaM madoddhataH / jAtyA zrutena rUpeNa, hIlayAmi kSaNe kSaNe / / 28 / / zlokArdha : ane tethI mAnakaSAyanI vRddhi thavAthI, madathI uddhata evo huM tenA vazathI=mAnakaSAyanA vazathI, upAdhyAyane jAtithI, mRtathI ane rUpathI kSaNe kSaNe hIlanA karuM chuM. ll28ll kalAcAryasya kumAre zithilAdaraH zloka : tata cittitaM mahImatinA, mAgrstsy sannipAtena, kSIrAnamiva sundaram / apathyo'sya varAkasya, kalAzAstraparizramaH / / 29 / / kalAcAryano ripudAraNane vize zithila Adara zlokArya :ane tethI mahAmati vaDe kalAcArya vaDe, vicArAyuM. zuM vicArAyuM ? tethI kahe che - sannipAtathI grasta evA A varAkane ripadAraNane, kSIrAnna jevo suMdara paNa kalAzAstrano parizrama apathya che. ra9ll zloka : gADhaM karSitadehasya, yathA''mlaM bhUri bhojanam / tathA'sya matkRto yatnaH, zvayadhuM vardhayatyalam / / 30 / / zlokArdha :gADha karSita dehavALAne atyaMta kSINa thayelA dehavALAne, je pramANe khATuM ghaNuM bhojana
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 31 sojAne atyaMta vadhAre che e pramANe Ane ripudAraNane, mAro karAyelo yatna atyaMta mAnakaSAyanI vRddhi kare che. Il3oll zloka : tato yadyapi rAjendraH, putrasnehaparAyaNaH / utsAhayati mAM nityaM, guNA''dhAnArthamasya vai / / 31 / / zlokArca - tethI jo ke putranA snehaparAyaNa evo rAjA mane haMmezAM Ane ripadAraNane, guNAdhAna mATe utsAhita kare che, fl31ll zloka : tathApyapAtrabhUto'yaM, ya evaM ripudAraNaH / tasya tyAgaH paraM nyAyyo, jJAnadAnaM na yujyate / / 32 / / zlokArtha : topaNa apAtrabhUta evo je A ripadAraNa A prakAre che teno tyAga atyaMta yogya che. jJAnanuM dAna ghaTatuM nathI=ayogyane jJAna ApavuM ucita nathI. llucA zloka : yo hi dadyAdapAtrAya, saMjJAnamamRtopamam / sa hAsyaH syAtsatAM madhye, bhaveccA'narthabhAjanam / / 33 / / zlokArtha : je apAtrane amRtanA upamAvALuM saMjJAna Ape te saMtapuruSonI madhyamAM hAsya thAya hasavA yogya thAya, ane anarthanuM bhAjana thAya ayogyane dAna ApIne duSTa kama bAMdhanAra thAya. ll33ll zloka - na caiSa zakyate kartuM, namro yatnazatairapi / ko hi svedazatenA'pi, zvapucchaM nAmayiSyati? / / 34 / / zlokArca - ane A ripadAraNa, seMkaDo yatnathI paNa namra karavo zakya nathI. kije kAraNathI, seMkaDo paNa svedathI kUtarAnA pUMchaDAne koNa namAvI zake ? Il34ll
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-4 | caturtha prastAva tatazcaivaM svacetasyavadhArya tena mahAmatinA kalAcAryeNa zithilito mamopari kalAzAstragrAhaNA'nubandhaH, parityaktamupacArasaMbhASaNaM, dRSTo'haM dhUlirUpatayA, tathApi tAtalajjayA nAsau bahirmukhavikAramAtramapi darzayati, na ca manAgapi mAM paruSamAbhASate itazca te'pi rAjadArakAH zailarAjamRSAvAdanirataM mAmupalabhya viraktAzcittena, tathApi puNyodayenAdhiSThitaM mAM te cintayanto'pi na kathaJcidabhibhavituM zaknuvanti itazca yathA yathA tau zailarAjamRSAvAdau vardhete tathA tathA'sau madIyavayasyaH puNyodayaH kSIyate, tataH kRzIbhUte tasmin puNyodaye samutpannA me gADhataraM guruparibhavabuddhiH / tethI A pramANe svacittamAM avadhAraNa karIne te mahAmati kalAcArya vaDe mArA upara kalAzAstranA grahaNano Agraha zithila karAyo. upacAra rUpe saMbhASaNa tyAga karAyuM. dhUlirUpapaNAthI huM jovAyo= tuccharU5paNAthI huM jovAyo. topaNa pitAnI lajjAthI A=kalAcArya, bahirmukha vikAramAtra paNa batAvatA nathI. ane thoDuM paNa mane kaThora kahetA nathI. ane A bAju te rAjaputro mAnakaSAyathI ane mRSAvAdathI tirata mane joIne cittathI virakta thayA topaNa puNyodayathI adhiSThita evA mane vicAratA paNa teo A ripadAraNa Thapako ApavA jevo che e pramANe vicAra karatAM paNa teo, koI rIte mane abhibhava karavA samartha thayA nahIM ane A bAju jema jema te zailarAja ane mRSAvAda vadhe che tema tema A mAro mitra puNyodaya kSaya pAme che. tethI kRzIbhUta thayelo te puNyodaya hote chate mane gADhatara gurunA paribhavanI buddhi thaI. guruparibhavaH anyadA nirgato bahiH prayojanenopAdhyAyaH, tato'dhiSThitaM mayA tadIyaM mahArha vetrAsanaM, dRSTo'hamupaviSTastatra rAjadArakaiH, tato lajjitAste madIyakarmaNA, laghudhvaninA coktametaiH hA hA kumAra! na sundaramidaM vihitaM bhavatA, vandanIyamidaM gurorAsanaM, na yuktaM bhavAdRzAmasyA''kramaNaM, yato'sminnupavizatAM saMpadyate kulakalaGkaH, samullasati bhRzamayazaHpaTahaH, pravardhate pApaM, saMjAyate cAyuSaH kSaraNamiti / mayA'bhihitaM- are! bAlizAH! nAhaM bhavAdRzAM zikSaNArhaH, gacchata yUyamAtmIyaM saptakulaM zikSayata, tadAkarNya sthitAste tUSNIMbhAvena, tataH sthitvA tatra vetrAsane bRhatIM velAmutthito'haM yatheSTayA, samAgataH kalopAdhyAyaH, kathitaM tasmai rAjadArakairmadIyaM vilasitaM, kruddhaH svacetasA, pRSTo'hamanena, tataH sAsUyaM mayA'bhihitaM- ahametatkaromi? aho te zAstrakauzalaM, aho te puruSavizeSajJatA, aho te vicAritabhASitA, aho te vimarzapATavaM yastvameteSAM matsariNAmasatyavAdinAM vacanena vipratArito mAmevamAbhASase / tato vilakSIbhUtaH kalopAdhyAyaH / cintitamanena-na tAvadete rAjadArakA viparItaM bhASante, ayaM tu svakarmA'parAdhamevamapalapati tadenaM svayamupalabhya zikSayiSyAmi / anyadA pracchannadezasthitenA'vekSito'haM tena mahAmatinA, dRSTastatra vetrAsane sarabhasamupaviSTo lalamAnaH, tataH prakaTIbhUto'sau,
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32. upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva dRSTo mayA, muktaM jhagiti vetrAsanam / mahAmatinA'bhihitaM-idAnIM tarhi bhavataH kimuttaram ? mayoktaMkIdRze prazne? mahAmatirAha-tatraiva pUrvake / mayoktaM-na jAnAmyahaM kIdRzo'sau pUrvakaH praznaH? mahAmatirAha-kimupaviSTastvamatra vetrAsane na veti / tato hA zAntaM pApamiti bruvANena pihitau mayA karNI / punarabhihitaM-pazyata bho matsaravilasitaM yadete svayamakAryaM kRtvA mamoparyevamAropayanti / mahAmatinA cintitaM-aho seyaM dRSTe'pyanupapannatA nAma, aho asya dhAya, avaidyakaH khalvayaM, iyattA'taH paramasatyavacanasya, rAjadArakairabhihitamekAnte vidhAya kalAcArya, yaduta-'adraSTavyaH khalvayaM pApaH' tatkimenamasmAkaM madhye dhArayata yUyam / guruno paribhava anyadA prayojanathI upAdhyAya bahAra gayelA tethI mArA vaDe temanuM moTuM mUlyavALuM vetrAsana adhiSThita karAyuM huM tenA upara beTho. tyAM=gurunA AsanamAM, beThelo huM rAjaputro vaDe jovAyo. tethI mArA karmathI=mArA kRtyathI, teo lajjA pAmyA. ane dhImA avAjathI AmatA vaDe=rAjaputro vaDe, kahevAyuM - hA, hA kumAra ! tArA vaDe A suMdara karAyuM nathI. A gurunuM Asana vaMdanIya che. tArA jevAne AnuM AkramaNa-gurunA Asana upara besavuM yukta nathI. je kAraNathI AmAM besatAM tane kulakalaMka prApta thaze. atyaMta ayazano paTaha samullasita thaze. pApa vadhe che, AyuSyano kSaya thAya che. mArA vaDe kahevAyuM - are ! bAlizo, tamArA jevAne huM zikSaNa yogya nathI. tame jAo. potAnA sAta kulane zIkhavo. te sAMbhaLIne maunabhAvathI te rahyA. tyArapachI te AsanamAM gurunA AsanamAM, ghaNI veLA rahIne huM yatheSTa ceAthI UDyo. kalAupAdhyAya AvyA. temane kalAcAryane, rAjaputro vaDe mAruM vilasita kahevAyuM. svacittathI krodha pAmyA, huM AnA vaDe kalAcArya vaDe, puchAyo. tethI IrSApUrvaka mArA vaDe kahevAyuM - huM A karuM ? aho, tAruM zAstra kauzalya. aho, tArI puruSavizeSajJatA. aho, tAruM vicAritabhASIpaNuM. aho, tAruM vimarzanuM pATavapaNuM. je tuM mArA matsarI asatyavAdI evA AmanA=A rAjaputronA, vacanathI ThagAyelo mane A pramANe kahe che=mArA Asana upara tuM beThelo e pramANe kahe che, tethI kalAupAdhyAya vilakSIbhUta thayA. AnA vaDe kalAcArya vaDe vicArAyuM - A rAjaputro viparIta bole nahIM. vaLI AkaripudAraNa, svakarmanA aparAdhanopotAnA apakRtyano, A rIte apalApa kare che te kAraNathI svayaM Ane prApta karIne mArA Asana upara beThelo Ane prApta karIne huM zikSA ApIza. acadA gupta dezamAM rahelA evA te mahAmati kalAcArya vaDe huM jovAyo. tyAM vetrAsatamAM sahasA beThelo ramato jovAyote mahAmati vaDe jovAyo. tethI mane potAnA Asana upara beThelo joyo tethI A=kalAcArya, pragaTa thayA. mArA vaDe jovAyA. zIdhra vetrAsana choDAyuM. mahAmati vaDe kahevAyuM - hamaNAM tAro zuM uttara che ? mArA vaDe kahevAyuM - kayA praznamAM ? mahAmati kahe che te ja pUrvanA praznamAM, mArA vaDe kahevAyuM - kevA prakArano A pUrvano prazna che? huM jANato
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva nathI. mahAmati kahe che - tuM A vetrAsanamAM beThelo ke nahIM. e prakAranA praznamAM, tethI pApa zAMta thAo e pramANe bolatA evA mArA vaDe be kAno baMdha karAyA. pharI kahevAyuM ripadAraNa vaDe kahevAyuM. je AgarAjaputro, svayaM akArya karIne mArA upara AropaNa kare che. A rAjaputro svayaM tamArA Asana upara besIne huM beTho chuM e pramANe AropaNa kare che. mahAmati vaDe vicArAyuM - Azcarya che ke daSTamAM paNa te A anupapannatA ja che. meM svayaM ene beThelo joyo che chatAM A ripukAraNa svIkArato nathI. aho, AvI duSTatA=ripadAraNanI duSTatA, A avedhaka che=acikitsaka che. AnAthI pachI asatyavacananI iyatA che=asatyavacananI caramasImA che. rAjadArako vaDe ekAMtamAM kalAcAryane karIne kahevAyuM. te 'hu'thI batAve che. A pApI adaSTavya che. te kAraNathI amArA madhye Ane kema dhAraNa karo cho ? asatyavAdino'pAtratA mahAmatinA cintitaM-satyamete tapasvinaH pravadanti, nocita evA'yaM ripudAraNaH satsaGgamasya tathAhi asatyavAdInI apAtratA mahAmati vaDe vicArAyuM - A tapasvIo=rAjaputro, satya kahe che. A ripadAraNa sArA saMgane yogya nathI. te A pramANe - zloka : lubdhamarthapradAnena, kruddhaM madhurabhASaNaiH / mAyAvinamavizvAsAt, stabdhaM vinayakarmaNA / / 1 / / cauraM rakSaNayatnena, sadbuddhyA pAradArikam / vazIkurvanti vidvAMsaH, zeSadoSaparAyaNam / / 2 / / yugmam / / zlokArtha : lubdhane dhananA lobhIne, arthanA pradAnathI, kuddhane madhurabhASaNa vaDe, mAyAvIne avizvAsathI, stabdhane=mAnIne, vinayakarma vaDe, corane rakSaNanA yatnathI, pAradArikane sabuddhithI, zeSadoSaparAyaNane vidvAno vaza kare che. ll1-rA zloka : na vidyate punaH kazcidupAyo bhuvanatraye / satyavAhinaH puna:, tridraSTa: sa sArUA.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva ttoddaarth:vaLI, bhuvanatrayamAM asatyavAdI puruSane koI upAya vidyamAna nathI. te kAladaSTa kahevAya chemRtyumuNddaar| jane tavA sapathI sAyeto hevAya che. / / 3 / / dos: yataHsarve'pi ye jagatyatra, vyavahArAH zubhetarAH / satye pratiSThitA nedaM yasyA'sau nanvalaukikaH / / 4 / / zlojArtha : je kAraNathI sarva paNa A jagatamAM je zubhatara vyavahAro che te satyamAM pratiSThita che. A jene nathI satya ne nathI, merera malauDi cha. / / 4 / / PTos: ato vijJAya yatnena, satyahInaM narAdhamam / tyajantyeva sudUreNa, priyasatyA mahAdhiyaH / / 5 / / soDArtha : AthI, yatnathI satyahIna narAdhamane jANIne priyasatyavALA mahAbuddhimAno sudUrathI tyAga ja kare che arthAt atyaMta tyAga ja kare che. pI. zyos : tato'yaM satyahInatvAdasmAkaM ripudAraNaH / samyagvijJAtazIlAnAM, na madhye sthAtumarhati / / 6 / / zloDArtha : tethI satyahInapaNuM hovAne kAraNe samya vijJAtazIlavALA evA amArA madhyamAM A ripadAraNa rANako thita nathI. IISII athavA nA'sya varAkasya ripudAraNasyAyaM doSo, yato'yamanena zailarAjena preryamANastAvatsakaladurvinayamAcarati, tathA'nena mRSAvAdena protsAhyamAnaH khalvayamevaM bhASate, tato yadyetau pApavayasyau pariharati, tadarthaM zikSayAmi tAvadenaM, tataH kRto'hamutsArake mahAmatinA, abhihitazca-kumAra! nedRzAnAM sthAnamiha madIyazAlAyAM, ataH kadAcidetau pApavayasyau parihara, yadi vA nAgantavyamiha kumAreNeti mayA'bhihitaM-tvamAtmIyajanakAya svasthAnaM prayaccha, vayaM tu tvadIyasthAnena tvayA'pi ca
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva vinaiva bhaliSyAmahe, tatazcaivaMvidhaistiraskRtya paruSavacanairupAdhyAyamunnAmitayA kandharayA gaganA'bhimukhena vadanena vitatIkRtena vakSaHsthalena'vikaTapAdapAtena gatimArgeNa vilipya tena stabdhacittena zailarAjIyavilepanenA''tmahadayaM nirgato'hamupAdhyAyabhavanAt, tato'bhihitA mahAmatinA te rAjadArakAH-are! nirgatastAvadeSa durAtmA ripudAraNaH, kevalaM garIyAnaravAhananRpateH putrasnehaH, snehamUDhAzca prANino na pazyanti vallabhasya doSasamUha, samAropayantyasantamapi guNasavAtaM, ruSyanti tadvipriyakAriNi jane, na vicArayanti vipriyakaraNakAraNaM, na lakSayanti sthAnamAnAntaraM, kurvanti svAbhimatavipriyakarturmahApAyaM, tadevaM vyavasthite bhavadbhirmonamavalambanIyaM, yadi ripudAraNanirgamanavyatikaraM praznayiSyati devo naravAhanastato'hameva taM pratyAyayiSyAmi, rAjadArakairabhihitaM yadAjJApayatyupAdhyAyaH / athavA A varAka ripudAraNano A doSa nathI. je kAraNathI A zailarAjathI preraNA karAto evo A=ripudAraNa, sakala durvinayane Acare che ane A mRSAvAdathI protsAhita karAto kharekhara A ripukAraNa, A pramANe bole che mArA AsanamAM beThelo hovA chatAM huM beThelo nathI e pramANe bole che. tyArapachI jo A pApamitrano parihAra kare mAtakaSAya ane mRSAvAdarU5 A be pApamitrano parihAra kare, tenA mATe A ripadAraNane, zikSA ApuM. tethI mahAmati evA kalAcArya vaDe huM khoLAmAM besADAyo. ane kahevAyuM - he kumAra ! ahIM mArI zALAmAM AvatAonuM sthAna nathI. AthI kadAcit A pApamitrono tyAga kara. athavA ahIM-mArI zALAmAM, kumAre AvavuM joIe nahIM. mArA vaDe kahevAya - te potAnA pitAne svasthAna pacha. vaLI ame tArA sthAna vagara ane tArA vagara paNa bhaNazuM. tethI AvA prakAranAM kaThoravacana vaDe upAdhyAyane tiraskAra karIne ujJAmita Doka vaDe, gagana abhimukha vadana vaDe, pahoLA karAyelA vakSa:sthala vaDe, ativikTa pAdapAtarUpa gatimArgathI te stabdhacitta zailarAjatA vilepanathI potAnA hadayane vilepana karIne huM upAdhyAyatA bhavanathI nIkaLyo. tethI mahAmati vaDe rAjaputro kahevAyA - are ! A durAtmA ripadAraNa gayo. kevala naravAhana rAjAne putrasneha ghaNo che ane snehamUDha prANIo vallabhatA doSasamUhane jotA nathI. avidyamAna guNasamUhanuM AropaNa kare che. tenA vipriyakArI jaLamAM snehInA viparIta karanArA lokamAM, roSa kare che. vipriyakaraNanA kAraNane vicAratA nathI. sthAna-mAlanA aMtarane lakSamAM letA nathI. svaabhimatanA vipriya karanArane mahA apAya kare che. A pramANe vyavasthita hote chate tamArA vaDe mauna AlaMbana levuM joIe. jo ripudAraNanA nirgamananA vyatikarane prasaMgane, taravAhata deva prazna karaze to huM ja tene samajAvIza. rAjadArako vaDe kahevAyuM - upAdhyAya je AjJA kare che. bhAvArtha:aMtaraMga kliSTamAnasanagaramAM praveza - mRSAvAdanI maitrI :ripudAraNa mAnakaSAyavALo varte che. tyArapachI koIka vakhate te aMtaraMga kliSTa mAnasa nAmanA nagaramAM
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva : jAya che. tethI e prApta thAya ke ripudAraNa mAnakaSAyane vaza hato chatAM hajI mRSAvAdanI kaLAmAM kuzaLa thayo nathI paraMtu kaMIka uMmara vRddhi pAme che tyAre mRSAvAdanuM kAraNa bane tevuM kliSTa mAnasavALuM tenuM citta thayuM. je kliSTa mAnasa sarva duHkhonuM kAraNa che, duHkhono AvAsa che; kema ke vartamAnamAM kleza thAya che. pApaprakRtio baMdhAya che. durgationI paraMparAnI prApti thAya che te sarvanuM kAraNa mRSAvAdanI utpattinuM bIja evuM kliSTa mAnasa che. ane jeo dharmahIna che tevA jIvo ja kliSTa mAnasavALA thAya che. AthI ja kvacit bAhyathI dharma karatA hoya topaNa jeonuM mRSAvAdane anukULa kliSTa mAnasa che teo paramArthathI dharmane anukULa cittavALA thatA nathI. vaLI te mRSAvAdane anukULa kliSTa mAnasa sarva pAponuM kAraNa che; kema ke jIvamAM kliSTa mAnasa thAya che tyAre sarva pApone anukULa manovRtti pragaTe che. vaLI, te kliSTa mAnasa durgationuM zIdhra kAraNa che; kema ke jeone mRSAvAdane anukULa kliSTa mAnasa varte che teo bAhyathI dharma karatA hoya topaNa cittanA kliSTa bhAvane kAraNe durgatimAM jAya che. AthI ja sAdhuvezamAM rahelA pramAdI sAdhuo potAmAM susAdhutAnuM sthApana karIne zIdhra durgatimAM jAya che. tethI saMyatatA vagara saMyatane sthApanArA pApazramaNa uttarAdhyayanamAM kahyA che. vaLI, e kliSTa mAnasa nagaramAM duSTa Azaya nAmano rAjA hato. tethI e prApta thAya ke jenuM kliSTa mAnasa che te jIvane koIka nimitta pAmIne duSTa Azaya utpanna thAya che. tethI kliSTa mAnasa sAmAnyathI vartato jIvano pariNAma che ane duSTa Azaya te te kALamAM upayoga rUpe vartato pariNAma che ane te doSonI utpatti bhUmi che; kema ke jIvamAM jyAre koIka prakArano duSTa Azaya thAya che tyAre te te saMyogAnusAra te te doSone sevIne potAnI prakRtiono adhika adhika vinAza kare che. vaLI duSTaAzaya kliSTa karmonI khANa che; kema ke jIvamAM upayoga rUpe duSTa Azaya pragaTa thAya che tyAre kliSTa karmo baMdhAya che. vaLI A duSTa Azaya sad vivekano mahAzatru che, kema ke jIvamAM jyAre duSTa Azaya pragaTe che tyAre viveka-buddhi naSTa thAya che. AthI ja kAryAkAryano vicAra karyA vagara anucita pravRtti kare che. vaLI, te duSTa AzayanI jaghanyatA nAmanI rANI che, je akArya karavA preraNA kare che. tethI e prApta thAya ke je jIvonuM kliSTa mAnasa vartatuM hoya teone nimittane pAmIne duSTa Azaya pragaTe che. ane tyArapachI tenAmAM jaghanyatA pragaTe che, je akArya karavA preraNA kare che. tethI te jaghanyatA narAdhama puruSone atipriya che. AthI ja narAdhama puruSo potAnI jaghanyatAne sadA poSe che. vidvAna puruSo te jaghanyatAnI niMdA kare che. vaLI, duSTa Azaya ane jaghanyatAnA saMyogathI mRSAvAda nAmano putra thAya che. tethI e phalita thAya ke jIvamAM alpa mAtrAmAM ke adhika mAtrAmAM kliSTa mAnasa vartatuM hoya te nimitta pAmIne duSTa AzayarUpe pragaTa thAya che. ane duSTa Azaya thavAne kAraNe jIvamAM halakAI rUpa jaghanyatA Ave che. jenAthI mRSAvAda bolavAno pariNAma utpanna thAya che ane A mRSAvAda badhA jIvonA vizvAsano uccheda karanAra che; kema ke mRSAvAda bolatA jIvane joIne badhAne tenA pratye avizvAsa thAya che ane buddhimAna puruSo tenI gartA kare
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva che; kema ke mRSAvAda badhA doSono samUha che. mATe cittamAM alpa mAtramAM vartatA mRSAvAdano vizvAsa karavo joIe nahIM. vaLI, mRSAvAda narakamAM laI javA mATe prabala kAraNa che. AthI ja utsutrabhASaNa karIne sAvadyAcAryae aneka vakhata sAtamI narakanI prApti karI. ane utsutrabhASaNa karIne guNasaMpanna evA paNa sAvadyAcArya anaMta saMsAranA paribhramaNanI kadarthanAne pAmyA. tethI mRSAvAdanuM utpattisthAna tenuM anarthakArI svarUpa atyaMta bhAvana karIne cittane mRSAvAdathI nivartana pAme te prakAre vivekI puruSe yatna karavo joIe. vaLI, mRSAvAdI puruSo zaThatA, bIjAnI cADI khAvI, durjanatA, paradroha Adi sarva kAryo kare che. vaLI, jIvo sAtheno snehano saMbaMdha, maitrIno pariNAma mRSAvAdathI nAza pAme che. mRSAvAdathI pratijJA bhaMga thAya che. AthI ja mahAvratone grahaNa karyA pachI paNa potAnI loka AgaLa hInatAnA rakSaNa arthe pramAdI sAdhu bIjA mRSAvAda vratano lopa kare che. vaLI ripudAraNane te mRSAvAda sAthe maitrI thaI ane kramasara gADha sneha thavAthI te ripadAraNa mRSAvAda vAraMvAra sevato thayo ane jyAre mRSAvAda atizaya thAya che tyAre te mRSAvAda ja tene sarva hitanuM kAraNa dekhAya che. paramArthathI to sahavartI puNyane kAraNe ja mRSAvAda karIne te iSTaphala meLave che. mRSAvAdathI to pUrvamAM prApta thayeluM puNya paNa kramasara kSINa thAya che topaNa anusuMdara cakravartI agRhItasaMketAne kahe che mahAmohathI haNAyelA mArA vaDe kuvikalpo dvArA mRSAvAdane ja cittamAM sthApana karAyo ane mRSAvAdathI je dAruNa anartho thavAnA hatA te vakhate te anartho puNyanA prabhAvathI vilayane pAme che. paraMtu mahAmohane vaza te jIva paramArthane joI zakato nathI ke mArA kAryanI saphaLatA mRSAvAdathI thatI nathI paraMtu puNyathI thAya che. mRSAvAdathI to tenuM puNya kramazaH kSINa ja thAya che. A rIte mAnakaSAya ane mRSAvAdane paravaza ripudAraNane kalA mATe vidyAguru pAse rAjA mUke che topaNa vinayahIna guruno anAdara karanAra ane mRSAvAdanA kAraNe te kaLAone paNa grahaNa karI zakato nathI ane ati mAnakaSAya ane ati mRSAvAdane kAraNe kalAcArya paNa tene potAnI zALAmAMthI dUra kare che. ane mAnathI uddhata thaIne ripudAraNa pitA pAse Ave che. itazca tato nirgatya gato'haM(sau. pra) tAtasamIpe pRSTastAtena-putra! kiM vartate kalAgrahaNasya? iti, tataH zailarAjIyahRdayA'valepavazena mRSAvAdA'vaSTambhena ca mayA'bhihitaM-tAta! samAkarNaya ane A bAju tyAMthI nIkaLIne kalAcAryanI zALAmAMthI nIkaLIne, huM ripudAraNa, pitA samIpe gayo. pitA vaDe puchAyuM. he putra ! kalAgrahaNanuM zuM varte che? arthAt kalAgrahaNa sArI rIte thAya che? tethI zailarAjanA hadayanA avalepatanA vazathI ane mRSAvAdanA avalaMbanathI mArA vaDe kahevAyuM. kalAviSaye mRSAvAdaH zloka : pUrvameva mamA'zeSa, vijJAnaM hRdayasthitam / ayaM tAvakayatno me, vizeSAdhAyakaH param / / 1 / /
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha : = kalAnA viSayamAM mRSAvAda pitA ! tame sAMbhaLo. pUrvamAM ja mArA hRdayamAM raheluM azeSa vijJAna hatuM. A tamAro yatna kevala vizeSane prApta karAvanAra thayo arthAt mArAmAM je vijJAna hatuM tene atizaya karanAra thayo. // 1 // zloka H tatazca lekhye citre dhanurvede, narAdInAM ca lakSaNe / gAndharve hastizikSAyAM patracchedye savaidyake / / 2 / / zabde pramANe gaNite, dhAtuvAde sakautuke / nimitte yAzca loke'tra, kalAH kAzcitsunirmalAH ||3|| tAsu sarvAsu me tAta ! prAvINyaM vartate param / AtmatulyaM na pazyAmi trailokye'pyaparaM naram / / 4 / / 39 zlokArtha H ane tethI=tamArA yatnathI huM kalAcArya pAse rahyo tethI, lekhAmAM, citramAM, dharnuvedamAM, manuSyanA lakSaNamAM, gAMdharvamAM, hastizikSAmAM, patrachedhamAM, savaidhakamAM, zabdapramANamAM, gaNitamAM, dhAtuvAdamAM, sautuka nimittamAM A lokamAM je koI sunirmala kalAo che te sarvamAM he tAta ! mAruM parama prAvINya varte che arthAt huM atyaMta nipuNa chuM. potAnA tulya traNe lokamAM paNa huM bIjA manuSyone joto nathI. II2thI 4 / / zloka H sutasnehena tat zrutvA, tAto harSamupAgataH / cumbitvA mUrdhadeze mAmidaM vacanamabravIt / / 5 / / zlokArtha H putranA snehanA vazathI tene sAMbhaLIne=putranA vacanane sAMbhaLIne, harSane pAmela pitA mastakanA dezamAM mane cuMbana karIne A kahe che. I zloka H nAta! cAru tuM cAru, sundaraste mahoghamaH / kiM tvekaM me kumAreNa, vacanaM zrUyatAmiti / / 6 / /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva lokArtha: he putra ! suMdara karAyuM, suMdara karAyuM. tAro mahAudhama suMdara che. paraMtu mAruM eka vacana tAre Aing . II|| zlos : mayA'bhihitaM-vadatu tAta! tAtenAbhihitaMvidyAyAM dhyAnayoge ca, svabhyaste'pi hitaiSiNA / santoSo naiva kartavyaH sthairya hitakaraM tayoH / / 7 / / soDArtha : mArA vaDe kahevAyuM. he pitA! kaho. suabhyasa vidyAmAM ane dhyAnayogamAM hiteSI vaDe saMtoSa karavo joIe nahIM ja. te bemAM dhairya hitakara che. Icho. dos: evaM ca sthitegRhItAnAM sthiratvena, zeSANAM grahaNena ca / kalAnAM me kumAratve, tvaM puSANa manorathAn / / 8 / / doDArtha : ane A pramANe sthita hote chate vighAmAM saMtoSa karavo joIe nahIM ema hote chate, grahaNa karAyelI vidhAonA sthirapaNAthI ane zeSa kalAonA grahaNathI kumArapaNAmAM tuM mArA manorathone posse| 52. I|8|| __mayA'bhihitaM-evaM bhavatu, tato gADhataraM tuSTastAtaH, datto bhANDAgArikasyA''dezaH, are! pUraya mahAmatibhavanaM dhanakanakanicayena, yena kumAraH sakalopabhogasampattyA niLagrastatraiva kalAgrahaNaM kurvanAste / tato 'yadAjJApayati deva' ityabhidhAya saMpAditaM bhANDAgArikeNa rAjazAsanam / mahAmatinA'pi mA devasya cittasantApo bhaviSyatItyAkalayya na niveditaM tAtAya madIyavilasitam / tato'bhihito'haM tAtena vatsa! adyadinAdArabhya sthirIkurvatA pUrvagRhItaM kalAkalApaM gRhNatA cApUrvaM tatraivopAdhyAyabhavane bhavatA sthAtavyamahamapi na draSTavyaH / mayA'bhihitaM- 'evaM bhavatu' jAtazca me harSaH / tatastAtasamIpAnirgatena mayA mRSAvAdaM pratyabhihitaM-vayasya! kasyopadezenedRzaM bhavataH kauzalyaM, yena yuSmadavaSTambhena mayA saMpAditastAtasya harSaH, pracchAditaH kalAcAryakalahavyatikaro, labdhA ceyamatidurlabhA mutkalacAriteti / mArA vaDe kahevAyuM - A pramANe thAopitAe kahyuM e pramANe thAo. tethI pitA gADhatara toSa
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva 41 pAkhyA. ane bhADAMgArikane Adeza karyo. are ! mahAmatinA bhavanane dhana-kanaka samUhathI pUro. jenA vaDe sakala upabhoganI saMpattithI tirthagra evo kumAra tyAM ja kalAgrahaNa karato rahe. tethI deva je AjJA kare che e pramANe karIne bhAMDAgArikavaDe rAjAnI AjJA saMpAdana karAI. mahAmati evA vidyAguru vaDe paNa devane cittasaMtApa thaze e pramANe vicArIne mAruM vilasita pitAne nivedana karAyuM nahIM. tyArapachI pitA vaDe huM kahevAyo - he vatsa ! Aja dinathI mAMDIne pUrvamAM grahaNa karAyelI kalAkalApane sthira karatAM ane apUrvane grahaNa karatAM tAravaDe tyAM ja upAdhyAyanA bhavanamAM rahevuM joIe. mane paNa maLavuM joIe nahIM. mArA vaDe kahevAyuM - A pramANe thAo. mane harSa thayo. tyArapachI pitA samIpathI nIkaLIne mArA vaDe mRSAvAda pratye kahevAyuM - he mitra ! konA upadezathI AvuM tAruM kauzalya che mRSAvAdanuM kauzalya che ? jethI tArA avaSTazmathI mRSAvAdanA avalaMbanathI, mArA vaDe pitAno harSa saMpAdita karAyo. kalAcAryanA kalahato vyatikara kalAcArya sAthe pote je kalaha karelo te prasaMga gupta rakhAyo ane A ati durlabha mutkalacAritA prApta thaIEyathecchA pharavAnI anukULatA prApta thaI. mAyAcAraH mRSAvAdenAbhihitaM-kumAra! AkarNaya / asti rAjasacitte nagare rAgakesarI nAma rAjA / tasya ca mUDhatA nAma mahAdevI / tayozcA'sti mAyA nAma duhitA, sA mayA mahattamA bhaginI pratipannA, prANebhyo'pi vallabho'haM tasyAH, tatastadupadezena mamedRzaM kauzalaM, sA ca jananIkalpamAtmAnaM manyamAnA yatra yatra kvacidahaM saMcarAmi tatra tatra vatsalatayA satatamantInA tiSThati, na kSaNamAtramapi mAM virahayati / mayA'bhihitaM-vayasya! darzanIyA mamApi sA''tmIyA bhaginI bhavatA / mRSAvAdenA'bhihitaMevaM kariSyAmi / tato mayA tataH prabhRti vezyAbhavaneSu, dyUtakarazAlAsu, durlalitamIlakeSu, tathA'nyeSu ca durvinayasthAneSu yatheSTaceSTayA vicaratA tathApi mRSAvAdabalena kalAgrahaNamahaM karomIti lokamadhye guNopArjanatatparamAtmAnaM prakAzayatA tAtamapazyataivA'tivAhitAni dvAdaza varSANi / mugdhajanapravAdena ca samuccalitA'lIkavArtA yathA 'ripudAraNakumAraH sakalakalAkalApakuzala' iti / pracarito dezAntareSvapi pravAdaH, samArUDhazcA'haM yauvanabhare / mAyAcAra mRSAvAda vaDe kahevAyuM - he kumAra ! sAMbhaLa. rAjasacittanagaramAM rAgakesarI nAmano rAjA che ane tenI mUDhatA nAmanI mahAdevI che. te bene mAyA nAmanI putrI che. te mArA vaDe moTIbahena tarIke svIkArAI che. prANathI paNa tene huM vallabha chuM. tethI tenA upadezathI mArAmAM AvuM kauzalya cheHmRSAvAdamAM AvuM kauzalya che. ane te=mAyA, mAtA jevA potAne mAnatI jyAM jyAM kyAMya huM saMcaraNa karuM chuM tyAM tyAM vatsalapaNAthI satata aMtarlIna rahe cheHmRSAvAdamAM aMtarlIna mAyA rahe che. kSaNa mAtra
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva paNa ma=mRSAvAdane, dUra karatI nathI. mArA vaDe kahevAyuM - he mitra ! mane paNa te tArI bhaginI tArA vaDe batAvavI joIe. mRSAvAda vaDe kahevAyuM - A pramANe huM karIza. tyArathI mAMDIne vezyAbhavanomAM, jugAra ramavAnI zALAomAM, durlalita-mIlakomAM=kharAba saMskArovALA chokarAonI ToLakImAM, tathA anya paNa durvinaya sthAnomAM yatheSTa ceSTAthI vicAratA mArA vaDe bAra varSa pasAra karAyAM ema avaya che. topaNa mRSAvAdanA baLathI kalAgrahaNane huM karuM chuM e pramANe lokamAM guNaupArjanatatpara potAne prakAzana karatAM, pitAne nahIM jotAM ja=pitAnI pAse gayA vagara, bAra varSo pasAra karAyAM. ane mugdha lokonA pravAdathI juThThI vArtA utpanna thaI. je A pramANe - ripudAraNakumAra sakalakalAonA samUhamAM kuzaLa che e pramANe dezAMtaromAM paNa pravAda prasaryo. ane huM ripudAraNa, yovanabharamAM samArUDha thayo. narasundaryA saha narakesariNa Agamanam tatazca zekharapure nagare narakesarinarendrasya vasuMdharAmahAdevyAH kukSisaMbhUtA'sti narasundarI nAma duhitA, sA ca bhuvanA'dbhutabhUtA rUpAtizayena, nirupamA kalAsauSThavena saMprAptA yauvanaM, samutpanno'syAzcitte'bhinivezo, yaduta-yaH kalAkauzalena mattaH samadhikataraH sa eva yadi paraM mAM pariNayati, nAparaH, niveditaM pitronijAkUtaM, saMjAtamanayoH paryAkulatvaM, nAstyevA'syAH kalAbhiH samAno'pi bhuvane puruSaH kutaH punaradhikatara iti bhAvanayA / tataH zrutastAbhyAM madIyaH kalAkauzalapravAdaH / cintitaM narakesariNA-sa eva ripudAraNo yadi paramasyAH samargalataro bhaviSyati, yujyate ca naravAhanena sahA'smAkaM vaivAhyaM, yataH pradhAnavaMzo mahAnubhAvazcAsau vartate, tasya ca rAjJo ratnasUciriva mahAnAgasya nirapatyasya saivaikA narasundarI duhitA / tato'tyantamabhISTatayA tasyAzcintitamanena-gacchAmi tatraiva siddhArthapure gRhItvA vatsAM narasundarI, tataH parIkSya taM ripudAraNaM nikaTasthito vivAhayAmyenAM yena me cittanivRttiH saMpadyate / narasuMdarI sAthe narakesarInuM Agamana ane tyArapachI zekharapura nagaramAM narakesarI narendranI vasuMdharA mahAdevInI kukSithI thayelI narasuMdarI nAmanI putrI hatI ane te bhuvananA adbhuta rUpanA atizayathI nirupama, kalAnA sauSThavathI yauvanane prApta thaI. teNInA cittamAM narasuMdarInA citamAM, abhiniveza utpanna thayo=Agraha utpanna thayo. je hutathI batAve che - je puruSa kalAkauzalyathI mArAthI adhika haze te ja kevala mane paraNaze, bIjo nahIM. pitAne potAno irAdo batAvyo. Ama=mAtA-pitAne, paryAkulapaNuM thayuM ciMtA utpanna thaI. AnI kalAnI sAthe potAnI putrInI kalAnI sAthe, samAna paNa bhuvanamAM puruSa nathI ja. vaLI, adhikatara kyAMthI hoya. e prakAranI bhAvanAthI paryAkulapaNuM thayuM ema atraya che. tyArapachI teo dvArA mAtA-pitA dvArA, mAro kalAkauzalano pravAda saMbhaLAyo. narakesarI vaDe vicArAyuM. te ja
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva ripudAraNa kevala AnAthI=mArI putrIthI, adhikatara thaze ane nara-vAhana sAthe amAro vivAha saMbaMdha ghaTe che. je kAraNathI pradhAnavaMzavALo mahAnubhAva A=naravAhana, varte che. ane moTA sarpane jema eka ratnasUci che tema putrarahita te rAjAne te ja eka narasuMdarI putrI che. tethI teNInuM atyaMta abhISTapaNuM hovAthI AvA vaDe=narakesarI vaDe, vicArAyuM tyAM ja siddhArthapuramAM putrI narasuMdarI grahaNa karIne huM jAuM. tyArapachI nikaTa rahelo evo huM te ripudAraNanI parIkSA karIne Ano=potAnI putrIno, vivAha karuM, jethI mArA cittanI nivRtti thAya. - 43 narasundaryA ripudAraNakalAparIkSecchA tataH sarvabalena samAgato narakesarI, jJApitastAtasyA''gamanavRttAntaH, parituSTo'sau, kAritamucchritapatAkaM nagaraM, pravezito mahAvimardena narakesarI tAtena, dattamAvAsasthAnaM, bhaviSyati ripudAraNakumArasya narasundaryA saha kalAkauzalaparIkSeti jJApitaM lokAnAM, prazastadine sajjIkAritaH svayaMvaramaNDapaH, viracitA maJcAH, mIlitaM rAjavRndaM samupaviSTastanmadhye saparikarastAtaH / samAhUto'haM kalAcAryazca, prApto'haM saha mitratrayeNa tAtasamIpaM mahAmatizca saha rAjadArakaiH / itazca puNyodayasya madIyaduSTaceSTitAni pazyatazcittakhedenaiva saMjAtaM kRzataraM zarIraM, vigalitaM parisphuraNaM, mandIbhUtaH pratApaH / tato'hamupaviSTastAtA'bhyarNe kalopAdhyAyazca, niveditaM vinayanamreNa naravAhanena mahAmataye narakesarirAjAgamanaprayojanam / tadAkarNya saMjAto me harSA'tirekaH, sthitastUSNIMbhAvena svahRdayamadhye hasannupAdhyAyaH / atrAntare samAgato narakesarI, parituSTo naravAhanaH, dApitaM tasmai mahArhasiMhAsanaM, upaviSTaH saparikaro narakesarI / tatastadanantaraM pUrayantI janahRdayasarAMsi lAvaNyA'mRtapravAheNa, adharayantI varabahirkalApaM kRSNasnigdhakuJcitakezapAzena, prodbhAsayantI dikcakravAlaM vadanacandreNa, vidhurayantI kAmijanacittAni lIlAmanthareNa vilAsavilokitena, darzayantI mahebhakumbhavibhramaM payodharabhareNa, ucchRGkhalayantI madanavAraNaM vistIrNajaghanapulinena, viDambayantI saJcAritaraktarAjIvayugalalIlAM caraNayugmena, upahasantI kalakokilAkulakUjitaM manmathollApajalpitena, kutUhalayantI varamunInapi pravaranepathyA'laGkAramAlyatAmbUlA'GgarAgavinyAsena, parikaritA priyasakhIvRndena adhiSThitA vasuMdharA praviSTA narasundarI / tatastAM vilokyA'haM hRSTaH svacetasA vijRmbhitaH zailarAjaH, viliptaM stabdhacittena tenA'valepanena mayA''tmahRdayam / cintitaM ca - ko'nyo mAM vihAyainAM pariNetumarhati ? na khalu makaradhvajAdRte ratiranyasyopanIyate / atrA'ntare vihitavinayA tAtAdInAmabhihitA narakesariNA narasundarI yaduta - upaviza vatse ! muJca lajjAM, pUrayA''tmIyamanorathAn, praznaya ripudAraNakumAraM kalAmArge yatra kvacitte rocate / tato narasundaryA saharSamupavizyA'bhihitaM - yadAjJApayati tAtaH, kevalaM gurUNAM samakSaM na yuktaM mamodgrAhayituM, tasmAdAryaputra evodgrAhayatu sakalAH kalAH, ahaM
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-4 | caturtha prastAva punarekaikasyAM kalAyAM sArasthAnAni praznayiSyAmi, tatrA'ryaputreNa nirvAhaH karaNIya iti / tadAkarNya hRSTau naravAhana-narakesarinarendrau samastaM rAjakulaM lokAzca / narasuMdarInI ripadAraNanI kalAparIkSAnI IcchA tyArapachI sarva sainya sAthe narakesarI Avyo. pitAne ripadAraNanA pitAne, Agamanano vRtAMta jaNAvAyo. AkaripudAraNanA pitA, paritoSa pAmyA. nagarane udbhUita UMcI, patAkAvALuM karAyuM. mahAvaibhavathI pitA vaDe narakesarI praveza karAvAyo. AvAsasthAna apAyuM. ripudAraNakumAranI tarasuMdarInI sAthe kalAkauzalanI parIkSA thaze e pramANe lokone jaNAvAyuM. prazasta divasamAM svayaMvaramaMDapa sajja karAvAyo. mAcaDAo racAvAyA. rAjavaMda ekaThuM thayuM. tenA madhyamAM parikara sahita tAta beThA ane kalAcArya bolAvAyA ane traNamitranI sAthe huM tAta samIpe Avyo ane rAjaputro sAthe mahAmati AvyA kalAcArya AvyA. ane A bAju mArA duSTaceSTitone jotA puNyodayanuM zarIra cittanA khedathI ja kRzatara thayuM mAro puNyodaya alpa thayo. pariUraNa vigalita thayuM puNyanA udayanuM pariskaraNa alpa thayuM. pratApa maMdIbhUta thayo. tyArapachI huM ane kalAnA upAdhyAya pitAnA abhyarthamAM najIkamAM, beThA. vinayanamra evA naravAha rAjA vaDe mahAmatine narakesarI rAjAnA AgamananuM prayojana nivedita karAyuM. te sAMbhaLIne mane ripudAraNane, harSano atireka thayo. potAnA hRdayamAM hasatA upAdhyAya mauna rahyA. eTalAmAM narakesarI Avyo. taravAhana paritoSa pAmyA. tene mahA siMhAsana apAyuM. parivAra sahita narakesarI beTho. tyArapachI tenA anaMtara lAvaNyaamRtanA pravAhathI lokonA hRdayarUpI sarovarane pUratI, kRSNa, snigdha kuMcita kezanA pAzathI zreSTha moranA kalApane avagaNanA karatI, vadanacaMdrathI=mukharUpI caMdrathI, diphacakravAlane protsAhita karatI, vilAsathI vilokita evA jIva vaDe lIlAmaMtharathI kAmijananA cittane vidhurita karatI, stananA bhAra vaDe moTA hAthInA kuMbhanA vibhramane batAvatI, vistIrNa jaghanarUpI pulitathI madanarUpI hAthIne ucchaMkhala karatI, caraNayugmathI saMcArita karelAM be raktakamaLanI lIlAne viDaMbita karatI, manmathanA ullApatA jalpita vaDe suMdara kokilasamUhalA zabdano upahAsa karatI, zreSTha vastra, alaMkAra, mAlya, tAMbUlanA aMgarAganA vivyAsathI zreSTha munione paNa kutUhala utpanna karatI, priya sakhIonA vRdathI parikarita, vasuMdharAthI adhiSThita evI tarasuMdarIe praveza karyo. tethI tene tarasuMdarIne, joIne huM harSita thayo. svacittathI zailarAja=mAtakaSAya ullasita thayo. te stabdha cittarUpa avalepana dvArA mAruM Atmahadaya vilepana karAyuM ane vicArAyuM - mane choDIne Ane paraNavA mATe koNa yogya che. kharekhara kAmadevane choDIne rati anyane prApta thatI nathI. eTalAmAM pitAdinA vihita vinayavALI evI tarasuMdarI narakesarI rAjA vaDe kahevAI. zuM kahevAyuM te "yaDutathI batAve che - he putrI ! tuM besa. lajjAno tyAga kara. ane potAnA manorathane pUra. ripadAraNakumArane koI kalAmArgamAM jyAM ruce che tyAM prazna kara. tethI tarasuMdarIthI saharSa besIne kahevAyuM - tAta je AjJA kare. kevala guruonI samakSa mane ugrAhaNa karavuM yukta nathI=prazno karavA
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 kamArakalA upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva yukta nathI. tethI Aryaputra ja sakala kalA ulkAvana kare. vaLI huM eka eka kalAmAM sArasthAnonA prazna karIza. tyAM mArA praznomAM, Aryaputra vaDe nirvAha karavo joIe. te sAMbhaLIne taravAhata ane narakesarI narendra harSita thayA. ane loko ane samastarAjakula haSita thayuM. kumArakalAkauzalaviSayakabhramanAzaH tatastAtenA'bhihito'haM-kumAra! sundaraM mantritaM rAjaduhitrA, tatsAmpratamudgrAhayatu kumAraH sakalAH kalAH, pUrayatvasyA manorathAn, janayatu mamA''nandaM, nirmalayatu kulaM, gRhNAtu jayapatAkAM, eSA sA nikaSabhUmivartate vijJAnaprakarSasyeti / mama tu tadA kalAnAM nAmAnyapi vismRtAni / tato vihvalIbhUtamantaHkaraNaM, prakampitA gAtrayaSTiH, prAdurbhUtAH prasvedabindavaH, saMjAto romoddharSaH, pranaSTA bhAratI, taralite locane / tato hA kimetaditi viSaNNastAtaH, pralokitaM mahAmativadanam / mahAmatirAhakiM kartavyamAdizatu devaH / tAtenAbhihitaM-kimitIyamIdRzI kumArazarIre'vasthA? tataH karNe niveditaM mahAmatinA, deva! manaHkSobhavikAro'yamasya / tAtaH prAha-kiM punarasya manaHkSobhanimittam ? mahAmatirAhadeva! prastutavastunyajJAnam, 'bhavatyeva hi vAgAyudhAnAM sadasi viduSAM saspardhamAbhASitAnAM jJAnA'vaSTambhavikalAnAM manasi kSobhA'tirekaH' / tAtenAbhihitaM-Arya! kathamajJAnaM kumArasya ? nanu sakalakalAsu prakarSa prAptaH kumAro vartate, tataH saMsmRtya madIyadurvilasitaM gRhIto manAkkrodhena kalAcAryaH / tato'bhihitamanena-deva! prakarSa prAptaH kumAraH zailarAjamRSAvAdapraNItayoH kevalayoH kalayona punaranyatra / tAtaH prAha-ke punaste kale? mahAmatirAha-durvinayakaraNamasatyabhASaNaM ca, ete te zailarAjamRSAvAdapraNIte kale, anayozcAtyantaM kuzalaH kumAraH, na punaranyakalAnAM gandhamAtramapi jAnIte / tAtaH prAhakathamidam ? mahAmatinA'bhihitaM-deva! devasya dIrghacittasantApabhIrubhistadaiva nAkhyAtamidamasmAbhiH, yato lokamArgAtItaM kumArasya caritamidAnImapi devasya puratastatkathayato na pravartate me vANI / tAtenAbhihitaM-yathAvRttakathane bhavato nAstyaparAdhaH, niHzakaM kathayatvAryaH / tato kalAcAryeNA'vajJAkaraNAdiko vetrAsanA''rohaNagarbho durvacanatiraskaraNaparyanto niveditaH samasto'pi madIyadurvilasitavRttAntaH / tAtenA'bhihataM-Arya! yadyevaM tato jAnatA'pi tvayA'sya kuladUSaNasya svarUpaM kimityayamevaMvidhasabhAmadhye pravezitaH? nanu vigopitA vayamAkAlamanena pApena / mahAmatirAha-deva! na mayA'yamiha pravezitaH, madbhavanAnnirgatasyA'sya dvAdaza varSANi vartante, kevalamakANDa eva saMjAtamadya mama devakIyamAkAraNaM, tataH samAgato'haM, ayaM tu kutazcidanyataH sthAnAdihAgata iti / tAtenAbhihitaM-Arya! yadyevamapAtracUDAmaNireSa ripudAraNo guNAnAmabhAjanatayA varjito yuSmAbhiH tatkimiti garbhAdhAnAdArabhyAsyeyantaM kAlaM yAvatkalyANaparamparA saMpannA? kimidAnImevaM lokamadhye vigupyata iti /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva kumAranA kalAkauzalaviSayaka bhramanAza tyArapachI pitA vaDe huM kahevAyo he kumAra ! rAjaputrI vaDe suMdara maMtraNA karAI. te kAraNathI have kumAra ! sakala kalA pragaTa karo. AvA manorathone=rAjaputrInA manorathone, pUrNa karo. mane AnaMda utpanna karo. kulane nirmala karo. ane jayapatAkAne grahaNa karo. A te=rAjaputrI, vijJAnaprakarSanI nikaSabhUmi varte che=kasoTIpatra varte che. vaLI mane tyAre kalAnAM nAmo vistRta thaI gayAM. tethI aMtaHkaraNa vihvaLa thayuM. zarIra kAMpavA mAMDyuM. prasvedabiMduo pragaTa thayAM. romano uddharSa thayo. bhASA nAza pAmI. locana taralita thayAM. tethI A zuM thayuM e pramANe pitA kheda pAmyA. mahAmatinuM mukha jovAyuM=kalAcAryanuM mukha jovAyuM. mahAmati kahe che he deva ! zuM kartavya che ? Adeza karo. pitA vaDe kahevAyuM - kumAranI zarIraavasthA A prakAranI kema che ? karNa pAse mahAmati vaDe nivedana karAyuM. he deva ! Ano=ripudAraNano matakSobhano vikAra che. pitA kahe che - vaLI Ane manakSobhanuM nimitta zuM che ? mahAmati kahe che - he deva ! prastuta vastunuM ajJAna=kalAviSayaka ajJAna, manakSobhanuM kAraNa che. =ije kAraNathI, spardhA sahita bolanArA vAgyuddhovALA vidvAnonI sabhAmAM jJAnanA avaSTambhathI vikala jIvone manamAM kSobhano atireka thAya ja che. pitA vaDe kahevAyuM - he Arya ! kumArane kevI rIte ajJAna che ? kharekhara sakala kalAomAM prakarSane pAmelA kumAra varte che. tethI mAruM durvilasita saMsmaraNa karIne matAk krodhathI kalAcArya gRhIta thayA. tethI AvA vaDe=kalAcArya vaDe kahevAyuM - he deva ! zailarAja=mAnakaSAya, ane mRSAvAdapraNIta kalAmAM kumAra prakarSaprApta che, anyatra nahIM. pitA kahe che - te kalA kaI che ? mahAmati kahe che, durvinaya karavo ane asatyabhASaNa ane zailarAja-mRSAvAda praNIta A te be kalA che. A bemAM kumAra atyaMta kuzala che. paraMtu anya kalAmAM gaMdhamAtra paNa jANato nathI. pitA kahe che - kevI rIte A che ?=kumAra bIjI kalAo gaMdhamAtra paNa jANato nathI e kevI rIte che ? mahAmati vaDe kahevAyuM - he deva ! devatA dIrghacittanA saMtApanA bhIru evA amArA vaDe A=kumAranuM caritra, tyAre kahevAyuM ja nahIM. je kAraNathI lokamArgathI atIta kumAranuM caritra hamaNAM paNa devanI AgaLa tene kahetAM mArI vANI pravartatI nathI. tAta vaDe kahevAyuM - yathAvRtta kathanamAM=je pramANe thayeluM hoya tenA kathanamAM, tamAro aparAdha nathI. Arya niHzaMka kaho. tyArapachI kalAcArya vaDe avajJAkaraNAdika potAnA AsananA ArohaNathI yukta durvacanathI tiraskAranA paryaMtavALo mAro samasta paNa vRttAMta nivedita karAyo. pitA vaDe kahevAyuM - he Arya ! jo A pramANe che to kuladUSaNa evA AnA=ripudAraNanA, svarUpane jANatA evA tamArA vaDe AvA prakAranI sabhA madhye A=ripudAraNa, kema praveza karAvAyo ? kharekhara pApI evA AnA vaDe ame AkAla viDambita karAyA chIe. mahAmati kahe che he deva ! mArA vaDe A=ripudAraNa, ahIM pravezita karAyo nathI. mArA bhavanathI nIkaLelA evA Ane bAra varSa varte che. kevala akAMDa ja Aje ja mane rAjA saMbaMdhI bolAvAnuM prApta thayuM. tethI huM Avyo chuM. vaLI A koIka anya sthAnathI ahIM Avyo che. pitA vaDe kahevAyuM - he Arya ! jo A rIte apAtracUDAmaNi evo A ripudAraNa guNonA abhAjanapaNAthI tamArA vaDe varjita karAyo, to kayA kAraNathI garbhathI mAMDIne ATalo kAla AnI kalyANaparaMparA - - -
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva prApta thaI ? kayA kAraNathI A rIte hamaNAM lokamAM apamAnita thAya che. mahAmatirAha-deva! astyasya puNyodayo nAmA'ntaraGgo vayasyaH, tajjanitA prAktanI kalyANaparamparA, tathAhi-tatprabhAvAdevAyaM prAdurbhUtaH sukule, saMpanno jananIjanakayorabhISTatamaH, saMjAto rUpasaubhAgyasukhaizvaryAdibhAjanam / tAtaH prAha-tarhi kva punaradhunA gato'sau puNyodayaH? mahAmatirAha-na kutracid gato'traiva pracchannarUpa Aste, kevalaM pazyanasyaiva ripudAraNasya sambandhIni durvilasitAni cittaduHkhAsikayA sAmprataM kSINazarIro'sau tapasvI vartate, na zaknotyasyA''padaM nivArayitumiti / tadAkarNya tAto nAstyatra kazcidupAyo, vinATitA vayamanena duSputreNa mahAlokamadhye prasabhamiticintayA rAhugrastazazadharabimbamiva kRtaM tAtena kRSNaM mukhaM, lakSitaH samastalokaiH paryAlocanaparamArthaH, tato vilakSIbhUtAstAtabAndhavAH, vidrANavadanaH saMpannaH parijanaH, prahasitA mukhamadhye SiDgalokAH, viSaNNA narasundarI, vismito narakesarilokaH / tatazcintitaM janena tAtalajjayA laghudhvaninA parasparamuktaM ca mahAmati kahe che - he deva ! AnokaripudAraNano, puNyodaya nAmano aMtaraMgamitra che. tenAthI janita pUrvanI kalyANanI paraMparA che. te A pramANe - tenA prabhAvathI ja A ripadAraNa, sukulamAM jabhyo. mAtA-pitAne abhISTatama thayo. rUpa, saubhAgya, sukha, ezvaryAdinuM bhAjana thayo. pitA kahe che - to vaLI hamaNAM A puNyodaya kyAM gayo ? mahAmati kahe che - kyAMya gayo nathI. ahIM ja pracchannarUpe rahelo che. kevala ripadAraNanA saMbaMdhI durvilasitane joto cittanI dukhAsikAthI hamaNAM bicAro kSINa zarIravALo A=puNyodaya, varte che. AnI=ripadAraNanI, ApattinuM nivAraNa karavA mATe samartha nathI. tethI te sAMbhaLIne pitA kahe che - ahIM koI upAya nathI. ane A duputravaDe mahAlokamAMeghaNA lokomAM, atyaMta viDambita karAyA. A pramANe ciMtavana karIne rAhugrasta caMdranA biMbanI jema pitAvaDe kALuM mukha karAyuM. samasta loko vaDe paryAlocatatA paramArthavALo jovAyo. tethI pitAnA baMdhuo vilakSabhUta vilakhA, thayA. parijana vidrANavadanavALuM thayuM. mukhamAM hiMga loko tuccha loko, hasavA lAgyA. narasuMdarI kheda pAmI. narakesarIno loka vismaya pAmyo. tethI loko vaDe ciMtavana karAyuM. ane pitAnI lajjAthI laghudhvani vaDe paraspara kahevAyuM. zloka : are ! garvAdhmAtaH paraM mUDho, bastivadvAtapUritaH / ni:sADapi NR sthAnimeSa mo ! riputAraVT. ITI zlokArya : are ! vAyuthI purAyela bastInI jema garvathI AdhyAta, atyaMta mUDha, niHsAra paNa A ripudAraNa kharekhara khyAtine pAmyo. 1II
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 zloDa : upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva athavA nirakSaro'pi vAcAlo, lokamadhye'tigauravam / vAgADambarataH prApto, yaH syAdanyo'pi mAnavaH / / 2 / / sa sarvo nikaSaprAptaH, prApnotyeva viDambanAm / mahAhAsyakarIM mUDho, yathA'yaM ripudAraNaH / / 3 / / yugmam / / zlokArtha : athavA anya paNa je mAnava nirakSara paNa vAcAla vANInA ADaMbarathI lokamadhye atigauravane pAmelo thAya, te sarva nikaSaprApta=kasoTIne pAmelo, mUDha mahAhAsyane karanArI viDaMbanAne prApta Dare che premAM jA ripuhArA // 2-3| kumArAdyavasthAH mama tu tAtopAdhyAya karNotsArakeNa parasparaM tathAjalpantau pazyataH samutpanno manasi vikalpa:aye! balAtkAreNa mAmetau jalpayiSyataH / tato bhayA'tirekeNa stambhitaM me galakanADIjAlaM niruddhazcocchvAsaniHzvAsamArgaH, saMjAtA mriyamANA'vasthA / tato hA putra ! hA tAta ! hA tanaya ! kimetaditi pralapantI vegenA''gatya zarIre lagnA mamA'mbA vimalamAlatI, paryAkulIbhUtaH parijanaH, kiM kartavyatAvimUDhA vasuMdharA, vismito narakesarI / tAtenA'bhihitaM - gacchata bho lokAH gacchata na paTuH zarIreNA'dya kumAraH, punarjalpo bhaviSyati / tadAkarNya nirgatA vegena lokAH, militA bahistrikacatuSkacatvarAdiSu, aho ripudAraNasya pANDityamaho pANDityamiti pravRttaM prahasanaM, prahitau lajjA'vanamreNa tAtena kalopAdhyAyanarakesariNau, gataH svA''vAsasthAne narakesarI / cintitamanena - dRSTaM yad draSTavyaM dIyatAM prabhAte prayANakamiti / mamA'pi nirjanIbhUte mandIbhUtaM bhayaM svasthIbhUtaM zarIraM, tAtasya tu hRtarAjyasyeva vajrAhatasyeva mahAcintAbharAkrAntasya laGghitaM taddinaM, samAgatA rajanI, na dattaM prAdoSikamAsthAnaM, nivArya janapravezaM prasuptaH, kevalaM tayA cintayA'panidreNaivA'tivAhitaprAyA vibhAvarI / kumAranI Adha avasthA vaLI, karNanA utsArakathI paraspara te prakAre bolatA evA pitA ane upAdhyAyane jotA mArA manamAM vikalpa utpanna thayo. A=pitA ane upAdhyAya, mane balAtkArathI bolAvaze. tethI bhayanA atirekathI mArI galAnI nADIno jAla stambhata thayo. ucchvAsa niHzvAsa mArga niruddha thayo. priyamANa avasthA prApta thaI. tethI he putra, he vatsa, he putra ! A zuM che e pramANe bolatI vegathI
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 caturtha prastAva AvIne mArI mAtA vimalamAlatI zarIre vaLagI. parijana paryAkula thayo. pRthvI kartavyatAvimUDha thaI beThelA loko zuM karuM teno nirNaya karI zakyA nahIM. narakesarI vismaya pAmyA. pitA vaDe kahevAyuM - he loko ! tame jAva. zarIrathI Aje kumAra paTu nathI. vaLI jalpa bhaviSyamAM thaze rAjaputrI ane kumArano jalpa=vidyA viSayaka parIkSA, bhaviSyamAM thaze. te jANIne loko vegathI nIkaLyA. bahAra trikacatuSkacatvara AdimAM ekaThA thayA. aho ripudAraNanuM pAMDitya, aho pAMDitya pramANe lokonuM hasana pravRtta thayuM. lajjAthI namra thayelA pitA vaDe kalAupAdhyAya ane narakesarI mokalAvAyA, rUAvAsa-sthAnamAM narakesarI gayo. AnA vaDe narakesarI vaDe, vicArAyuM. je jovAyogya che te jovAyuM. prabhAtamAM prayANaka apAya. nirjanIbhUta thaye chate loko vagaranuM te sthAna thaye chate, mAro paNa bhaya maMda thayo. zarIra svastha thayuM. vaLI harAyelA rAjyanI jema, vajathI haNAyelAnI jema, mahAciMtAnA bhArathI AkrAMta evA pitAno te divasa pasAra thayo. rAtri thaI. prAdoSika AsthAna apAyuM nahIM=saMdhyAkALe rAjakAranI ciMtA arthe sabhA bharAtI hatI te bharAI nahIM. jalapravezanuM nivAraNa karIne rAjA sUto. kevala te ciMtA vaDe nidrA vinAnA rAjA vaDe rAtri prAyaH pasAya thaI. itazca lajjito me vayasyaH puNyodayaH / cintitmnenA bAju mAro mitra puNyodaya lajjA pAmyo. enA vaDe puNyodaya vaDe, vicArAyuM - ___puNyodayena dApitA kumArI zloka : yasya jIvata evaivaM, puMsaH svAmI viDambyate / kiM tasya janmanA'pyatra, jananIklezakAriNaH? / / 1 / / puNyodaya vaDe apAyelI kumArI zlokArca - je puruSanA jIvatAM ja A pramANe svAmI viDaMbita karAya che, mAtAnA phlezakArI evA tenA janmathI paNa ahIM zuM?-puNyarUpI puruSa vicAre che ke A ripadAraNanA jIve mane janma Apyo che tethI mArI jananI che. tethI jananI mAtA, evA ripadAraNane kleza karanAra mAro janma niSphaLa che ema vicArIne te puSya potAnA svAmI evA ripadAraNanA hitanI ciMtA kare che. [1] zloka : tatazcajAtaM vicchAyakaM tAvanmamaitadatiduHsaham / yAyAtsutAmadattvaiva, yadyasau narakesarI / / 2 / /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa0 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva tato'sya sarvathA vyarthaM, kumArasya madIyakam / saMnidhAnamato naiva, mamopekSA'tra yujyate / / 3 / / zlokArtha : ane tethI viSNAyaka thayeluM plAna thayeluM, mane A atidusaha che jo A narakesarI putrIne ApyA vagara jAya. tethI A kumAranuM mAruM saMvidhAna puNyanuM saMnidhAna, sarvathA vyartha thAya. AthI mane ahIM ripadAraNanA viSayamAM, upekSA ghaTatI nathI ja. ll-all zloka : tato yadyapyayogyo'yametasyA ripudAraNaH / tathApi dApayAmyenAmasmai kamalalocanAm / / 4 / / zlokArca - tethI jo ke A ripudAraNa Ane rAjakanyAne, ayogya che topaNa Ane ripadAraNane, kamalalocanavALI rAjakanyAne huM apAvuM. l4ll atrAntare samAgatA tAtasya rAtrizeSe nidrA / tato bhadre agRhItasaGkete! samAzvAsanArthaM tAtasya dattaM kAmarUpitayA svapnAntare tena puNyodayena darzanaM, dRSTaH sundarA''kAro dhavalavarNaH puruSaH / abhihitamanena-mahArAja! kiM svapiSi? kiM vA jAgarSi ? tAtenA'bhihitaM-jAgarmi / puruSaH prAha-yadyevaM tato muJca viSAdaM, dApayiSyAmyahaM ripudAraNakumArAya narasundarImiti / tAtenA'bhihitaMmahAprasAdaH / atrAntare prahataM prAbhAtikaM tUrya, tato vibuddhastAtaH / paThitaM kAlanivedakena / eTalAmAM pitAne rAtrinA zeSamAM nidrA prApta thaI. tyArapachI te bhadra agRhItasaMketA ! pitAne AzvAsana ApavA mATe kAmarUpIpaNAthI svapnAtaramAM te puNyodaya vaDe darzana apAyuM. suMdara AkAravALo dhavala varNavALo puruSa jovAyo. AnA vaDe kahevAyuM - he mahArAja ! zuM sUI gayA cho ke jAgo cho? pitA vaDe kahevAyuM - jAguM chuM. puruSa kahe cheHsvapnamAM Avelo puruSa kahe che, jo Ama che to viSAdane mUka. huM ripudAraNakumArane tarasuMdarI apAvIza. pitA vaDe kahevAyuM - mahAprasAda teM mArA upara mahAna prasAda karyo. eTalAmAM prAbhAtika sUrya prahata karAyuM svAbhAtika nagArAM vagADAyAM. tethI pitA jAgyA=ripudAraNanA pitA jAgyA, kAlanivedaka vaDe kahevAyuM. zloka : hInapratApo yaH pUrvaM, gato'staM jagatAM puraH / sa evodayamAsAdya, ravirAkhyAti he janAH! / / 1 / /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa1 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva ReoDArtha :he loko! je pUrvamAM hInautApavALo astane pAmyo, te ja ravi=te ja sUrya, udayane pAmIne tanI mAga he cha. ||1|| zuM che ? te batAve cha - Rels : yadA yeneha yallabhyaM, zubhaM vA yadi vA'zubham / tadA'vApnoti tatsarvaM, tatra toSetarau vRthA / / 2 / / lokArtha : A jagatamAM je kALe jenA vaDe je meLavavA yogya che, zubha hoya athavA azubha hoya te sarva te kALe prApta kare che temAM toSa ane atoSa (asaMtoSa) vRthA che. |rA etaccA''karNya cintitaM tAtena yaduta-na kartavyo mayA'dhunA viSAdaH, yato lambhayiSyAmi kumAraM narasundarImiti sphuTameva niveditaM svapne mama devena, anena tu kAlanivedakena pAThavyAjena datto mamopadezo vedhasA yaduta-yaH puruSo yAvataH sundarasyA'sundarasya vA vastuno yadA bhAjanaM tasya tAvattadatarkitameva tadA madvazena saMpadyata iti na kartavyau tatra viduSA harSaviSAdau, tato'nayA bhAvanayA svasthIbhUtastAtaH / itazcA'cintyaprabhAvatayA puNyodayasya saMpAditA tena narakesariNo buddhiH yaduta 'mahAnubhAvo'yaM naravAhanarAjaH, vijJAtaM ca rAjyAntareSvapi mama yadihA''gamanaprayojanaM tato lajjAkaraM pakSadvayasyA'pi narasundarImadattvA mama svasthAne gamanaM, ataH saMbhAlya kathaJcidenAM prayacchAmi ripudAraNakumArAya, iti / tato nivedito narakesariNA vasuMdharAsamakSaM narasundarya svAbhiprAyaH, tato narasundaryA api puNyodayaprabhAvAdeva valitaM mAM prati mAnasaM, cintitamanayA yuktiyuktameva tAtena mantritaM, tato'bhihitamanayA- 'yadAjJApayati tAtaH' tadAkarNya hRSTo narakesarI, AgatyA'bhihito'nena naravAhanaH, mahArAja! kimatra bahunA jalpitena? AgataiveyaM vatsA narasundarI kumArasya svayaMvarA, tatra kimbahunA vikatthanena? kevalaM durjanavacanA'vakAzo bhavati, ato nirvicAraM grAhyatAM kumAreNa svapANinA pANirasyAH / tAtenAbhihitaM-evaM kriyate, gaNitaM prazastadinaM, pariNItA mayA mahatA vimardaina narasundarI, tAM vimucya gataH svasthAne narakesarI / mA prAno sUryano GEL Guza Ape che. sA samajIna pitA 43 viyArAthu. 2 'yaduta'thI batAve che. mArA vaDe have viSAda karavo joIe nahIM. je kAraNathI kumArane narasuMdarI huM prApta karAvIza e pramANe, spaSTa ja svapnamAM deve mane nivedana karyuM che. vaLI bhAgyathI A kAlanivedaka vaDe pAThanA pAnAthI bhane upaza apAyo che. te 'yaduta'thI batAve cha - he puruSa hai2j suMdara suMdara vastu
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ para upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAvanA jyAre bhAjata che tene te=suMdara ke asuMdara vastu, atarmita cheHvicAra karyA vagara ja, tyAre mArA vazathI prApta thAya che =kAlanA vazathI prApta thAya che, tethI tyAM=prApti ke aprAptimAM vidvAne harSaviSAda karavo joIe nahIM. tethI A bhAvanA vaDe=kAlajJae nivedana karyuM e bhAvanA vaDe, pitA svastha thayA. A bAju puNyodayanuM aciMtyaprabhAvapaNuM hovAthI tenA vaDe=ripudAraNanA puNya vaDe, narakesarIne buddhi saMpAdana karAI. te buddhi kevA prakAranI che te "yatathI batAve che. A varavAhata rAjA mahAnubhAva che. ane rAjyAAramAM paNa mAruM je AgamananuM prayojana vijJAta che tethI tarasuMdarIne ApyA vagara mAruM svAsthAnamAM gamata pakSadvayane paNa lajjAkara che mAruM ane naravAhanarAjA baMne pakSa mATe lajjAkara che. AthI koIka rIte Ane samajAvIne potAnI putrIne samajAvIne, ripudAraNakumArane ApuM. tyArapachI narakesarI rAjA vaDe vasuMdharAnI samakSa tarasuMdarI mATe potAno abhiprAya nivedita karAyo. tyArapachI tarasuMdarI vaDe paNa puNyanA prabhAvathI ja=ripukAraNanA te prakAranA puNyanA prabhAvathI ja, mArA pratye mAnasa valaNa thayuM. AnA vaDe tarasuMdarI vaDe vicArAyuM - pitA vaDe yuktiyukta ja vicArAyuM che. tethI AvA vaDe=narasuMdarI vaDe kahevAyuM - tAta je AjJA kare che. te sAMbhaLIne narakesarI harSita thayo. AvIne AnA vaDe narakesarI vaDe karavAhata kahevAyo. te mahArAja ! ahIM kaLAnI parIkSAnA viSayamAM vadhAre kahevAthI zuM ? A tarasuMdarI putrI kumArane svayaMvarA AvelI ja che. tethI ahIM rAjakanyAnA lagnanA viSayamAM, vadhAre vikalthanathI zuM?=baDAI hAMkavAthI zuM? kevala durjatavacanano avakAza thAya che. AthI nirvicAra vAda karyA vagara, kumAra vaDe svahaste AnuM narasuMdarInuM, pANigrahaNa karAya. pitA vaDeetaravAhana vaDe, kahevAyuM - e pramANe karAya. prazasta divasa jovAyo. moTA vimardathI tarasuMdarI paraNAvAI. teNIne mUkIne tarasuMdarIne mUkIne, narakesarI svasthAnamAM gayo. parasparapremavibhedanArthaM mRSAvAdazailezakRtaprayatnaH datto mahyaM tAtena nirvyagrabhogArthaM mahAprAsAdaH, gatAni narasundaryA saha lalamAnasya me katiciddinAni, ghaTitaM ca puNyodayena nirantaramAvayoH prema, samutpAditazcittavizrambhaH, lagitA maitrI, janito manoratiprabandhaH, prarohitaH praNayaH, vardhitazcittamIlakAlAdapraNayasAgaraH sarvathA / ripadAraNa ane narasuMdarInA paraspara premavibheda arthe mRSAvAda ane zailarAja vaDe karAyela prayatna pitA vaDe mane tirthagrabhoga mATe svaIcchAnusAra bhoga mATe, mahAprasAda apAyo. narasuMdarI sAthe ramatA mArA keTalAka divaso gayA. ane puNyanA udayathI niraMtara amArA beno prema vadhyo. cittano vizvAsa utpanna karAyo. maitrI lAgI=paraspara maitrI vadhI. manotino prabaMdha utpanna karAyo. prema vadhyo. cittanA malavAthI AhvAdarUpa praNayano sAgara sarvathA vadhyo.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ para upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka :___ svaprabhAmiva tIkSNAMzuzcandrikAmiva candramAH / kSaNamekaM na muJcAmi, tAmumAmiva zaGkaraH / / 1 / / zlokArca - sUrya jema svAbhAne, caMdramA jema caMdrikAne, zaMkara jema umAne tenI jema huM teNIne eka kSaNa choDato nathI. IIII zloka : sA'pi mAmakavaktrAbjarasA''svAdanatatparA / bhramarIva gataM kAlaM, na jAnAti tapasvinI / / 2 / / zlokArtha : bhamarAnI jema te paNa mArA mukharUpI kamaLanA rasAsvAdanamAM tatpara thaI. tapasvI evI teNI gayelA kAlane jANatI nathI. zA bloka : tatastaM tAdRzaM vIkSya, devAnAmapi durlabham / sArdhaM me narasundaryA, premAbandhaM manoharam / / 3 / / madIyau suhRdAbhAso, paramArthena vairiko / tau mRSAvAdazailezau, cittamadhye ruSaM gatau / / 4 / / yugmam / / zlokArya : tethI devone paNa durlabha narasuMdarI sAthe mArA te tevA prakAranA manohara premanA baMdhane joIne mArA mitrAbhAsa jevA paramArthathI vairI te mRSAvAda ane zaila baMne cittamAM roSane pAmyA. ll3-4 zloka : cintitaM ca tatastAbhyAM, kathameSa viyokSyate / tathA narasundaryA, pApAtmA ripuvAra : ? gADI! zlokArca - ane tethI te baMne dvArA mRSAvAda ane mAnakaSAya dvArA, vicArAyuM. kaI rIte A pApAtmA ripudAraNa narasuMdarI sAthe viyoga pAmaze ? //pA.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 caturtha prastAva bloka : zailarAjo mRSAvAdaM, tatazcetthamabhASata / tvaM tAvannarasundaryAH, kuru cittaviraJjanam / / 6 / / zlokArca - ane tethI zailarAja mRSAvAdane A pramANe kahe che - tuM mRSAvAda, prathama narasuMdarInA cittanuM raMjana kara. llll. zloka : svayamevAhamatrA'rthe, bhaliSyAmi tataH param / mAdRzA ca kRte yatne, kIdRzaM premabandhanam ? / / 7 / / zlokArca - A arthamAM te benA saMbaMdhane vighaTana karavAnA arthamAM, tyArapachI huM svayaM ja bhaLIza=mAnakaSAya evo huM bhaLIza. mAro yatna karAya chate premano baMdha kevI rIte rahe? II7ll zloka : mRSAvAdastataH prAha, notsAhyo'haM bhavAdRzA / kRtameva mayA pazya, etasyAzcittabhedanam / / 8 / / zlokArca - tyArapachI mRSAvAda kahe che, tArA jevA vaDe huM utsAha utsAha karavA yogya, nathI. mArA vaDe mRSAvAda vaDe, AnIno cittabheda karAyo ja che narasuMdarIno cittabheda karAyo ja che, te jo, IITa. zloka : tadevaM madviyogArthaM, tatastau kRtanizcayo / zailarAjamRSAvAdI, paryAlocya vyavasthitau / / 9 / / zlokArca - A rIte mArA viyoga mATe ripudAraNanA narasuMdarInA viyoga mATe, kRtanizcayavALA evA te zailarAja ane mRSAvAda baMne tyArapachI paryAlocana karIne rahyA. lill zloka : ahaM tu tAM samAsAdya, sadbhAryAM narasundarIm / cintayAmi triloke'pi, prAptaM yatsundaraM mayA / / 10 / /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha ane huM=ripudAraNa, te suMdara patnI narasuMdarIne prApta karIne vicAruM chuM. traNeya lokamAM paNa je suMdara che te mArA vaDe prApta karAyuM che. II10|| zloka H 11 tatazconnAmitaikabhrUrmantharIkRtalocanaH / dattvA tacchailarAjIyaM, hRdaye sve'valepanam / / 11 / / cintayAmi na loke'tra, puruSo'nyo'sti mAdRzaH / yato mamedRzI bhAryA, tato gADhataraM punaH / / 12 / / na pazyAmi gurUnnaiva devAnno bandhusantatim / na bhRtyavargaM no lokaM, na jagat sacarAcaram / / 13 / / tribhirvizeSakam / / 55 zlokArtha H ane tethI=A pramANe ciMtavana karyuM tethI, unnAmita ekabhUvALA=mAnakaSAyane vaza UMcI karelI eka bhRkuTIvALA, maMtharIkRtalocanavALA te zailarAja saMbaMdhI avalepanane svahRdayamAM ApIne vicAruM chuM. A lokamAM mArA jevo anya koI nathI. je kAraNathI mArI AvI patnI che. tethI vaLI gADhatara huM gurune joto nathI. devone joto nathI. baMdhusaMtatine joto nathI, bhRtyavargane joto nathI, lokane joto nathI, carAcara jagatane joto nathI. ||11thI 13 / / zloka H atha tattAdRzaM dRSTvA, madIyaM duSTaceSTitam / puNyodayo manastApAd gADhaM jAto'tidurbalaH / / 14 / / zlokArtha H have te tevA prakAranuM mAruM duSTaceSTita joIne puNyodaya manastApathI atyaMta atidurbala thayo. / / 14 / / zloka H tato mAM tAdRzaM vIkSya, viraktAH sarvabAndhavAH / idaM jalpitumArabdhA, hasantaste parasparam / / 15 / / zlokArtha H tethI mane tevA prakArano joIne sarva baMdhuo virakta thayA. paraspara hasatA evo teo A bolavA mATe AraMbha karyo. / / 15 / /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva pazyatA ho vidheH kIdRgasthAnaviniyojanam ? / strIratnamIdRzaM yena, mUrkheNA'nena yojitam / / 16 / / zlokArtha H juo vidhinuM kevA prakAranuM asthAna viniyojana ? jenA vaDe=je vidhi vaDe, mUrkha evA AnI sAthe-ripudAraNa sAthe, AvuM strIratna yojana karAyuM. / / 16 / / zloka : stabdho'bhUnmUrkhabhAvena, prAgeSa ripudAraNaH / AsAdyemAM punarbhAryAM, garveNA'ndho'dhunA hyayam / / 17 / / zlokArtha H pUrvamAM ja A ripudAraNa mUrkhabhAvathI stabdha thayelo. vaLI, A bhAryAne prApta karIne A hamaNAM garvathI aMdha che. / / 17 / zloka H sa eva vartate nyAyo, loke yaH kila zrUyate / ekaM sa vAnarastAvaddaSTo'nyadvRSaNe'linA / / 18 / / zlokArtha H kharekhara lokamAM je saMbhaLAya che te ja nyAya varte che. eka te vAnara, vaLI bIjuM, gupta sthAnamAM vIMchI vaDe karaDAyo. / / 18 / aa zloka H tadeSA cArusarvAGgI, sadbhAryA narasundarI / kariNIva kharasyoccairna yogyA'sya mRgekSaNA / / 19 / / zlokArtha : te kAraNathI A suMdara aMgavALI sadkAryA evI mRgekSaNA narasuMdarI gadheDAne hAthiNInI jema Ane=ripudAraNane, yogya nathI. II19||
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 64bhitibhavaprapaMyA thA bhAga-4 / premaparIkSArthaM sundarIkRtaprazne mRSottaram yos: anyadA narasundaryA, sadbhAvA'rpitacittayA / snehagarbhaparIkSArthaM, cintitaM nijamAnase / / 20 / / premaparIkSArthe suMdarIkRta prazna - mRSA uttara zlokArtha: anyadA sadabhAva arpita cittavALI narasuMdarI vaDe snehagarbhanI parIkSA mATe ripadAraNane potAnA pratye haiyAmAM kevo sneha che ? tenI parIkSA mATe, nijamAnasamAM vicArAyuM. ll ll Res: kiM mamA'rpitasadbhAvaH? kiM vA no ripudAraNaH? / A jJAtaM snehasarvasvaM, guhyA''khyAnena gamyate / / 21 / / dohArtha : zuM mane arpita sadbhAvavALo ripudAraNa che athavA nathI ? kharekhara jaNAyuM. snehasarvasva gukhamANyAnathI gupta yinathI, renya cha. / / 21 / / Cos: anAkhyeyamataH kiJcid, guhyasarvasvamaJjasA / pRcchAmyenaM dRDhasnehe, tato vyaktirbhaviSyati / / 22 / / lohArtha : AthI anAkheya evuM kaMIka guhyasarvasva daDha snehamAM zIgha Ane pUchuM. tethI vyakta thazeripudAraNano mArA pratye sadbhAva vyakta thaze. rirA tatazcintitaM narasundaryA-kIdRzaM punarahaM guhyamadhunA''ryaputraM pRcchAmi? huM jJAtaM tAvatsunizcitamidaM mayA yaduta-nitarAM kamanIyazarIro'pi raktA'zokapAdapavadeSa nikhilakalAkalApakauzalaphalavikala evA''ryaputraH, yato vijJAnA'bhAvajanitAd bhayAtirekAdeva tathAvidho'sya tadA sabhAmadhye manaHkSobho'bhUt, tadadhunA tadeva manaH kSobhakAraNamAryaputraM praznayAmi, tato yadi sphuTamAcakSIta vijJAsyAmi yathA'sti mayA sahA'sya snehasadbhAvaH, atha na kathayettatastatrApyabhiprAyaM lakSayiSyAmIti vicintya pRSTo'haM narasundaryA yaduta-Aryaputra! kIdRzaM tava tadA sabhAmadhye zarIrA'pATavamAsIditi / atrA'ntare
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa8 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva jJAtA'vasareNa prayuktA mRSAvAdenA''tmIyA yogazaktiH, kRtamantardhAnaM, praviSTo madIyamukhe / tato'bhihitaM mayA-priyatame! tvayA punaztadA kIdRzaM lakSitam ? narasundarI prAha-na mayA kiJcittadA samyag vijJAtaM, kevalaM samutpannA zaGkA, kiM satyameva zarIrA'pATavamAryaputrasya? kiM vA kalAkalApe na kauzalamiti ? mayA'bhihitaM-sundari! na tatraiko'pi vikalpaH kartavyaH yatastaranti hRdaye mama sakalAH kalAH, zarIrA'pATavamapi mama na kiJcittadA''sIt, kevalamambayA tAtena cAlIkamohAt kRto mudhaiva bahalaH kalakalaH, tathAvidhA'lIkakalakale ca sthiratayA sthito'haM maunena / etaccA''karNya narasundaryAH saMjAto manasi vyalIkabhAvaH / cintitamanayA-aho asya pratyakSA'palApitvaM, nirlajjatA, aho dhRSTatA, aho AtmabahumAnitA / tato'bhihitaM narasundaryA-Aryaputra! yadyevaM tato mahatkutUhalaM mama idAnImapyahamAryaputreNa kalAsvarUpamutkIrtyamAnaM zrotumicchAmi, ato mahatA prasAdena samutkIrtayatu tAryaputraH | tyArapachI tarasuMdarI vaDe vicArAyuM. kevA prakAranuM guhya huM Aryaputrane pUchuM? hA jaNAyuM. A mArA vaDe sunizcita che. te kutathI batAve che. atyaMta manohara zarIravALo paNa, rakta azoka vRkSanI jema saMpUrNa kalAkalApanA kauzalanA phalathI vikala ja A Aryaputra che. je kAraNathI vijJAnanA abhAvajanita bhayanA atirekathI ja Ane ripudAraNane, tyAre lagnanA prasaMge, sabhAmAM tevA prakArano matakSobha thayela. te kAraNathI hamaNAM te matakSobhanuM kAraNa Aryaputrane pUchuM. tethI jo spaSTa kaheze to huM jANIza. mArI sAthe Avo snehasadbhAva che. have jo nahIM kahe to tyAM paNa abhiprAyane jANIza. e pramANe vicArIne huM narasuMdarI vaDe puchAyo. te 'duta'thI kahe che - he Aryaputra ! tamane tyAre sabhAmAM zarIranuM kevA prakAranuM apATa thayuM. eTalAmAM jJAta avasarathI mRSAvAda vaDe AtmIya yogazakti prayukta karAI. aMtardhAna karAyuM. mArA mukhamAM praveza karAyo. tethI mArA vaDe kahevAyuM - he priyatamA ! tArA vaDe vaLI huM kevo jaNAyo ? narasuMdarI kahe che - mArA vaDe tyAre kaMI samyam jaNAyuM nahIM. kevala zaMkA utpanna thaI. zuM satya ja AryaputranA zarIranuM apATava che athavA kalAkalApamAM kauzalya nathI. mArA vaDe kahevAyuM - he suMdarI ! tyAM tArA praznamAM, eka paNa vikalpa karavo joIe nahIM. je kAraNathI mArA hRdayamAM badhI kalA varte che. zarIra apAva paNa mane tyAre kaMI na hatuM. kevala mAtA vaDe ane pitA vaDe juThA mohathI vyartha ja moTo kalakala karAyo. tevA prakAranA juThA kalakalamAM sthirapaNAthI huM maunathI raheto. A sAMbhaLIne narasuMdarIne manamAM vyalIkabhAva thayo. AnA vaDe vicArAyuM - AnuM ripudAraNanuM, AzcaryakArI pratyakSa apalApapaNuM che. AzcaryakArI nirlajjatA che. AzcaryakArI dhRSTatA che. AzcaryakArI AtmabahumAnatA che. tethI tarasuMdarI vaDe kahevAyuM - he Aryaputra ! jo A pramANe che tamArAmAM kaLAkauzalya che e pramANe che, to mane mahAna kutUhala che. hamaNAM paNa huM Aryaputra vaDe kahevAtA kalAsvarUpane sAMbhaLavA icchuM chuM. AthI moTA prasAdathI te=kalAkauzalya, Aryaputra kaho.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ pala upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva paribhavabuddhyA niSkAzane sundaryavasthA mayA cintitaM-aye! pANDityA'bhimAnena paribhavabuddhyA mAmupahasatyeSA / atrA'ntare labdhAvasaro vijRmbhitaH zailarAjaH, viliptaM tena stabdhacittAbhidhAnenAtmIyavilepanena svahastena madhadayaM, tatazcintitaM mayA-evaM yA mama paribhavenopahAsakAriNI, khalveSA pApA narasundarI, tayA kimiha sthitayA? tato mayA'bhihitaM-apasara pApe! dRSTimArgAdapasara, tUrNaM nirgaccha madIyabhavanAt, na yuktaM bhavAdRzyAH paNDitaMmanyAyA mUrkhaNA'nena janena sahAvasthAtumiti / tato'valokitaM madIyavadanaM narasundaryA / cintitamanayA-hA dhik! sadbhAvIbhUta evA'yaM vazIkRto mAnabhaTena, na gocaraH sAmprataM prasAdanAyAH, tato mantrAhateva bhujaGgavanitA, samunmUliteva vanalatikA, utkhoTiteva cUtamaJjarI, aGkuzakRSTeva kariNikA sarvathA vidrANadInavadanA sAdhvasabhAranirbharaM hRdayamudvahantI mandaM mandaM kvaNanmaNimekhalAkikiNIkalakolAhalanUpurajhaNajhaNArAvasamAkRSTasnAnavApikAkalahaMsikAni padAni nikSipantI calitA narasundarI, nirgatA mAmakInasadanAt, prAptA tAtIyabhavane, sthito'haM zailastambhanayA yAvadadyApi na zuSyati zailarAjIyaM tadvakSaHsthalAvalepanaM tAvatI velAM, zoSamupAgate manAk punastatrA'valepane saMjAto me pazcAttApaH, bAdhate narasundarIsnehamohaH, samAdhyAsito'hamaratyA, gRhIto raNaraNakena, aGgIkRtaH zUnyatayA, urarIkRto vihvalatayA, pratipanno vikArakoTibhiH, avaSTabdho madanajvareNa / ripudAraNa vaDe parAbhavanI buddhithI kADhI mUkAyelI narasuMdarInI avasthA mArA vaDe vicArAyuM - are ! pAMDityatA abhimAnathI parAbhavanI buddhine kAraNe mane A narasuMdarI, hase che. eTalAmAM labdhaavasaravALo zailarAja vijasmita thayo. tenAthI stabdhacitta nAmanA AtmIya lepathI svahasta dvArA mArA hRdayane vilipta karAyuM. tethI mArA vaDe vicArAyuM - A rIte je mArA parAbhavathI upahAsa karanArI kharekhara A pApI narasuMdarI che, ahIM rahelI teNI vaDe zuM ?=mArA rAjamahelamAM sthiti vaDe zuM? tethI mArA vaDe kahevAyuM - he pApI ! dRSTimArgathI tuM dUra thA, dUra thA. mArA bhavanathI zIdhra nIkaLa. paMDitamAnI evI tArA jevIne mUrkha evA A jananI sAthe rahevuM yukta nathI. tyArapachI tarasuMdarI vaDe mAruM mukha jovAyuM. eNI vaDe vicArAyuM narasuMdarI vaDe vicArAyuM - dhikkAra che. sadbhAvIbhUta evo A=ripudAraNa, mAnabhaTathI vaza karAyelo che. have prasAdanAne yogya nathI. tethI maMtrathI haNAyelI sApaNanI jema, ukheDI naMkhAyelI vanalatAnI jema, ukheDI nAMkhelI cUtamaMjarInI jema, aMkuzathI kheMcAyelA hAthiNInI jema, sarvathA vidraNa dItavadatavALI, sAdhvarabhArathI nirbhara hadayane vahana karatI maMda maMda avAja karatA kaMdorAnI ghUgharIonA suMdara kolAhaNa tathA jhAMjharanA jhaNajhaNa avAjathI kheMcAyelA snAtavAvaDInA suMdara haMsikA jevA padone tikSepa karatI tarasuMdarI cAlI. mArA sadanathI nIkaLI ane pitAnA bhavanamAM prApta thaI. hajI paNa zailarAja
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ go upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva saMbaMdhI te vakSa:sthalanuM avalepana sukAtuM nathI teTalI veLA sudhI zailasabhyapaNAthI huM rahyo. vaLI, manApha te avalepana zoSa pAme chate mane pazcAttApa thayo. tarasuMdarInA snehano moha mane pIDA karavA lAgyo. huM aratithI samAdhyAsita thayo. raNaraNakathI grahaNa karAyo. zUnyapaNA vaDe aMgIkRta karAyo. vikvalapaNA vaDe svIkAra karAyo, karoDo vikArothI svIkArAyo, madanajavarathI avaSTabdha thayo. vimalamAlatIdarzitanarasundarIparisthitiH tato niSaNNaH zayanIye, tatrApi pravardhamAnayA jRmbhikayA'navaratamudvartamAnenA'Ggena matsyaka iva khAdirAGgArarAzimadhye dandahyamAnaH stokavelAyAM yAvattiSThAmi tAvadAgatA saviSAdamambA vimalamAlatI / tatastAM vIkSya kRtaM mayA''kArasaMvaraNaM, niSaNNA bhadrAsane svayamevAmbA, sthito'haM paryaGka evopaviSTaH / abhihitamambayA-vatsa! na sundaramanuSThitaM bhavatA yadasau tapasvinI narasundarI paruSavacanaistathA tiraskRtA, tathAhi-yadito gatAyAstasyAH saMpanaM tatsamAkarNayatu vatsaH / mayA'bhihitaM-ucyatAM yatte rocate / ambayA'bhihitaM-asti tAvadito nirgatA nayanasaliladhArAdhautagaNDalekhA dInamanaskA dRSTA sA mayA narasundarI patitA rudantI mama pAdayoH / mayA'bhihitA-hale! narasundari! kimetat ? tayA'bhihita-amba! dAhajvaro mAM bAdhate, tato nItA mayA sA vAtapradeze, sajjIkAritaM zayanIyaM, tatra ca sthApitA sA, niSaNNA'haM pArzve, tataH prahateva mahAmudgareNa, pluSyamANeva tIvrA'gninA, khAdyamAneva vanapaJcAnanena, grasyamAneva mahAmakareNa, avaSTabhyamAneva mahAparvatena, utkartyamAneva kRtAntakartikayA, pATyamAneva krakacapATena, pacyamAneva narake pratikSaNamudvarttaparAvartaM kartumArabdhA / mayA'bhihitaM hale! kiMnimittakaH punastavA'yamevaMvidho dAhajvaraH? tato dIrghadIrghaM niHzvasya na kiJcijjalpitamanayA / mayA cintitaM-mAnasIyamasyAH pIDA, kathamanyathA mamA'pi na kathayet ? kRto mayA nirbandhaH, kathitaM kRcchreNa narasundaryA yathAvRttaM, tato niyujya tasyAH zItakriyAkaraNe kandalikAM mayA'bhihitA sA narasundarI, yaduta-vatse! yadyevaM tato dhIrA bhava, muJca viSAdaM, avalambasva sAhasaM, gacchAmyahaM svayameva vatsasya ripudAraNasya samIpe, karomi taM tavA'nukUlaM, kevalaM kiM na vijJAtaM pUrvameva tvayedaM yathA-nitarAM mAnadhanezvaro madIyastanayaH, na viSayaH pratikUlabhASaNasya, tadidAnImapi vijJAtamAhAtmyayA'sya tvayA na kadAcidapi pratikUlamAcaraNIyaM, yAvajjIvaM paramAtmevA'yamArAdhanIyaH / tatazcedaM madIyavacanamAkarNya sA bAlA narasundarI vikasiteva kamalinI, kusumiteva kundalatA, paripAkabandhureva maJjarI, madasundareva kariNikA, jalasekApyAyiteva vallarI, pItAmRtaraseva nAgapraNayinI, gataghanabandhaneva candralekhikA, sahacaramIliteva cakravAkikA, kSipteva sukhAmRtasAgare sarvathA kimapyanAkhyeyaM rasAntaramanubhavantI zayanAdutthAya nipatitA gADhaM mama caraNayoH /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ u9 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva ripadAraNanI mAtA vimalamAlatI vaDe batAvAyelI narasuMdarInI paristhiti tyArapachI zayanamAM beTho, tyAM paNa zayanamAM beTho tyAM paNa, pravardhamAna evA bagAsAthI satata udvartamAna aMga vaDe mAchalAnI jema khAdira aMgAranI rAzimAM baLato, thoDI velAmAM jyAM besuM chuM. tyAM saviSAda mAtA vimalamAlatI AvI. tethI tene joIne mArA vaDe AkAranuM saMvaraNa karAyuM. svayaM mAtA bhadrAsanamAM beThI. huM palaMgamAM ja beTho. huM mAtA vaDe kahevAyo - he vatsa ! tArA vaDe suMdara karAyuM nathI. je kAraNathI A tapasvI tarasuMdarI paruSavacana vaDe te pramANe tiraskAra karAI. te A pramANe - je kAraNathI ahIMthIetArI pAsethI, gayelI evI tene narasuMdarIne, je thayuM te he vatsa ! tuM sAMbhaLa. mArA vaDe kahevAyuM - kahevAya, je tamane ruce che. mAtA vaDe kahevAyuM, ahIMthI nIkaLelI tArI pAsethI nIkaLelI, nayananA pANInI dhArAthI dhovAyelA gaMDalekhavALI, dIvamanaskavALI te tarasuMdarI mArA vaDe jovAI. raDatI mArA pagamAM paDI. mArA vaDe kahevAyuM - are ! narasuMdarI A zuM che? tenA vaDe kahevAyuM - he mAtA ! dAhajavara mane bAdha kare che. tethI mArA vaDe teetarasuMdarI, vAtapradezamAM=jyAM zItalavAyu hoya te sthAnamAM, laI javAI. zayana sajja karAyuM. ane tyAM zayanamAM, te sthApana karAI. huM pAse beThI. tyArapachI mahAmudragarathI haNAyelAnI jema, tIvra agnithI baLatAnI jema, vatanA siMhathI khavAtAnI jema, moTA magarathI grasthamAnanI jema, mahAparvatathI dabAtAnI jema, yamarAjArUpI kAtara vaDe kapAtAnI jema, karavatathI kapAtAnI jema, narakamAM pakAvAtAnI jema pratikSaNa udvarta-parAvarta karavA lAgI. mArA vaDe kahevAyuM - are ! kayA nimittaka vaLI tAro A AvA prakArano dAhajavara che ? tethI dIrghadIrgha niHzvAsa nAMkhIne kaMIka AvA vaDeetarasuMdarI vaDe, kahevAyuM nahIM. mArA vaDe vicArAyuM. AnI tarasuMdarInI, mAnasika pIDA che, anyathA kevI rIte mane paNa A kahe nahIM ? tethI mArA vaDe Agraha karAyo. muzkelIthI, narasuMdarI vaDe yathAvRtta je pramANe thayeluM te pramANe, kahevAyuM. tethI teNInA zItakriyAnA karaNamAM kailikAne niyojana karIne mArA vaDe te tarasuMdarI kahevAI. zuM kahevAI te "yahutIthI batAve che. he vatsa ! jo A pramANe che to dhIra thA. viSAdane mUka. sAhasane avalamba kara. huM svayaM ja vatsa ripadAraNanA samIpe jAuM chuM. tArA anukUla tene karuM chuM. kevala pUrvamAM ja tArA vaDe AkaripudAraNa, zuM jaNAyo nathI ? zuM jaNAyo nathI te 'AthathI batAve che. mAro putra atyaMta mAnavanezvara che. pratikUla bhASaNano viSaya nathI. tethI hamaNAM paNa jANelA mAhAbhyavALI tArA vaDe Ane ripudAraNane, kyAreya paNa pratikUhagala AcaraNIya karavuM joIe nahIM. mAvajajIva paramAtmAnI jema AkaripudAraNa, ArAdhanIya che. tethI mAruM A vacana sAMbhaLIne te bAlA narasuMdarI vikAsa pAmelI kamalinInI jema khIlelA kusumavALI kuMdalatAnI jema, paripAkathI manohara evI maMjarInI jema, madathI suMdara evI hAthiNInI jema, jalathI siMcAyelI paNa khIlelI vallarI-maMjarInI, jema, pIdhelA amRtarasavALI nAgapraNayinInI jema, gayelA ghananAra meghatA baMdhavALI caMdralekhikAnI jema, sahacarathI mIlita cakravAkikAnI jema, sukhaamRtasAgaramAM pheMkAyelAnI jema sarvathA kaMI paNa avAgyeya evA rasAMtarane anubhavatI zayatathI UThIne mArA caraNamAM atyaMta paDI.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva abhihitamanayA-amba! mahAprasAdaH, anugRhItA'smi mandabhAgyA'hamanena vacanenA'mbayA, tadgacchatu zIghramambA, karotu mamAnukUlamekavAramAryaputraM, tato yadi punarayaM janastasya pratikUle vartamAnaH svapne'pi vijJAtaH syAdambayA tato yAvajjIvaM na saMbhASaNIyo, nApi draSTavyaH pApAtmeti / mayA'bhihitaMyadyevaMtarhi gacchAmi / narasundarI prAha-amba! mahAprasAdaH / tataH samAgatA'hameSA vatsasya samIpe, tadayamatra vatsa! paramArthaH AnA vaDe tarasuMdarI vaDe, kahevAyuM. he mAtA ! mahAprasAda maMdabhAgyA evI huM A vacanathI mAtA vaDe anugRhIta chuM. te kAraNathI he mAtA, zIdhra jAva. Aryaputrane eka vAra mane anukULa karo. tyArapachI jo pharI A jana=narasuMdarI, tene pratikUlamAM vartamAna svapnamAM paNa mAtA vaDe vijJAta thAya to yAjajIva saMbhASaNIya nathI A janarUpa tarasuMdarI saMbhASaNIya nathI. vaLI pApAtmA evo A jana jovA jevo nathI. mArA vaDe kahevAyuM - jo A pramANe che to tuM yAjajIva ene anukULa vartIza to, huM jAuM chuM. tarasuMdarI kahe che - mAtA ! mahAprasAda che. tyArapachI A huM vatsanI samIpe AvI che. tethI ahIM=narasuMdarInA viSayamAM, he vatsa ! A paramArtha che. zloka : sA tu dandahyate bAlA, viditvA pratikUlatAm / tavA'nukUlatAM matvA, pramodamavagAhate / / 1 / / zlokArtha : vaLI te bAlA tArI pratikUlatAne jANIne baLe che. tArI anukULatAne mAnIne pramodane avagAhana kare che. [1] zloka : vallabheyaM kumArasya, zrutvedamamRtAyate / aniSTeyaM kumArasya, zrutvedaM nArakAyate / / 2 / / zlokArca - kumAranI vallabhA che e jANIne A amRtatulya thAya che. kumArane aniSTa che e jANIne A naraka jevI yAtanAne anubhave che. rAA zloka : tvadIyaroSanAmnA'pi, mriyate sA tapasvinI / santoSamAtranAmnA'pi, tAvakInena jIvati / / 3 / /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha : tArA roSa nAmathI paNa te tapasvI mare che. tArA saMtoSa mAtra nAmathI paNa jIve che. II3II zloka : to yanmugdhayA kiJcidaparAddhaM tayA tava / bAlayA praNayAtsarvaM, tadvatsaH kSantumarhati / / 4 / 93 zlokArtha : AthI mugdhapaNAthI te bALA vaDe premathI tAro je kaMIka aparAdha karAyo che he vatsa ! tene kSamA bhATe yogya che. // 4 // zloDa : praNateSu dayAvanto, dInAbhyuddharaNe ratAH / sasnehA'rpitacitteSu dattaprANA hi sAdhavaH / / 5 // zlokArtha : praNAma karanArAomAM dayAvALA, dInanA uddharaNamAM rakta, sasnehathI arpita cittavALAomAM hattaprANavAnA sAdhujo hoya che. // 5 // mAtustiraskAraH tatazcedamambayA narasundarIsnehasarvasvamutkIrtyamAnamAkarNya yAvatkilAhaM snehanirbharatayA tAM prati praguNo bhavAmi tAvacchailarAjena viracitA kuTilabhrukuTirdhUnitamuttamAGgaM, datto madIyahRdaye vilepanacarcaH, tatastasyAH sambandhinamaparAdhaM saMsmRtya jAto mama punazcittAvaSTambhaH / tato'bhihitA mayA'mbA yaduta-na kAryaM mama tayA paribhavakAriNyA pApayeti / ambayA'bhihitaM - vatsa ! mA maivaM vocaH, kSantavyo mama lagnAyA vatsena tadIyo'yameko gururapyaparAdhaH / tataH patitA maccaraNayorambA / mayA'bhihitaM - apasara tvamapyavastunirbandhapare ! mama dRSTipathAdapasara, na prayojanaM tvayA'pi me, yA tvaM mayA niHsAritAM tAM durAtmikAM saMgRhNAsi, tatazcaraNAbhyAM preritA mayA'mbA / tato bhadre'gRhItasaGkete! zailarAjavazavartinA mayA pApAtmanA tathA tiraskRtA satI lakSayitvA madIyamanivartakamAgrahavizeSaM nirAzA muJcantI nayanasalilaM yathA''gatameva pratigatA'mbA / nivedito narasundaryai vyatikaraH, tamAkarNya vajranirdalateva mUrcchayA nipatitA'sau bhUtale, siktA candanarasena, samAzvAsitA tAlavRntavAyunA labdhacetanA roditumArabdhA /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ u4 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva ripadAraNa dvArA mAtAno tiraskAra tethI mAtA vaDe A narasuMdarInA sneha sarvasvanuM utkIrtana karAtuM sAMbhaLIne jayAM sudhI huM snehanirbharapaNAthI tenA pratye praguNa thAuM=samukha thAuM, tyAM sudhI zailarAja vaDe kuTila bhRkuTi racAI. mAthuM dhUnana karAyuM. mArA hRdayamAM vilepanano carca karAyo. tethI teNInA saMbaMdhI aparAdhane saMsmaraNa karIne mane pharI cittano avaSTanma thayocittamAM mAnakaSAya ullasita thayo. tethI mArA vaDe mAtA kahevAI. zuM kahevAI te "yatathI kahe che - te paribhava karanArI pApI vaDe mane kArya nathI. mAtA vaDe kahevAyuM - he vatsa ! A pramANe kahe nahIM, kahe nahIM. mArAmAM lAgelI narasuMdarInA tenA saMbaMdhI A eka guru paNa aparAdha vatsa vaDe=ripadAraNa vaDe, saMtavya che. tyArapachI mAtA mArA caraNamAM paDI. mArA vaDe kahevAyuM - avastunA AgrahamAM tatpara evI tuM paNa dUra thA. mArA daSTipathathI dUra thA. tArA vaDe paNa mane prayojana nathI. mArA vaDe niHsArita durAtmikA evI tarasuMdarIne tuM saMgraha kare che. tethI caraNothI=lAtothI, mAtA dUra pheMkAI. tethI te bhadra agRhItasaMketA ! zailarAja vazavartI evA pApAtmA mArA vaDe te prakAre tiraskRta karAyelI chatI mArA ativartaka AgrahavizeSane jANIne nirAzAvALI AMkhanA pANIne mUkatI je pramANe AvelI tema ja mAtA gaI. tarasuMdarIne vyatikara nivedana karAyo. tene sAMbhaLIne vajathI daLAyelAnI jema mUchitapaNAthI A narasuMdarI, bhUtalamAM paDI. caMdanarasathI siMcana karAI. tAlavRMdanA vAyuthI samAjAsita karAI. prApta thayelI cetanAvALI raDavA lAgI. _ priyatamaprasAdanArthaM narasundarIkRtaprayatnaH vimalamAlatyA'bhihitaM-putri! kiM kriyate? vajramayahRdayo'sau te bhartA, tathApi mA rudihi, muJca viSAdaM, sAhasA'vaSTambhena kuru tAvadekaM tvamupAyaM, gaccha svayameva priyatamaprasAdanArthaM, tataH svayaM gatAyAH pratyAgatahRdayaH kadAcitprasIdatyasau / yato 'mArdavAdhyAsitAni kAmihRdayAni bhavanti', atha tathApi kRte na prasIdettataH pazcAttApo na bhaviSyati, yataH 'supariNAmite vallabhake kilAvaraktako na bhavati' iti lokavArtA / narasundarI prAha- yadAjJApayatyambA, tatazcalitA sA mama toSaNArtha, kimasyAstatra gatAyAH saMpadyata itivimarzena lagnA tadanumArgeNA'mbA, prAptA mama pArzve narasundarI, sthitA dvAradeze vimalamAlatI / priyatamanA prasAdana arthe narasuMdarI vaDe karAyela prayatna vimalamAlatI vaDe kahevAyuM - he putrI ! zuM karAya? vajamaya hRdayavALo A tAro pati che topaNa tuM raDa nahIM, viSAdane mUka. sAhasanA avalaMbanathI tuM eka upAyane kara. svayaM ja priyatamanA prasAdane mATe jA. tethI svayaM gayelI para pAchA AvelA hadayavALo AkaripudAraNa, kadAca prasAda kare. je kAraNathI mArdavathI adhyAsita kAmI jIvonAM hadaya hoya che. have te pramANe karAye chate paNa jo prasAda na kare to pazcAttApa thaze nahIM. je kAraNathI supariNAmita vallabhakamAM kharekhara avaraktaka thato nathI
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ u5 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva e pramANe lokavArtA che. tarasuMdarI kahe che - je mAtA AjJA kare che. tyArapachI te tarasuMdarI, mArA toSaNa mATe cAlI. tyAM gayelI evI ANIe=ripadAraNa pAse gayelI evI tarasuMdarIne, zuM prApta thAya che e vimarzathI tenA atumArgathI mAtA gaI. tarasuMdarI mArI pAse AvI. dvAradezamAM vimalamAlatI rahI. zloka : nrsundryaa'bhihitNnAtha! utta. priya! svAminA gIvAya! vanama! | prasIda mandabhAgyAyAH, prasIda natavatsala! / / 1 / / zlokArca - narasuMdarI vaDe kahevAyuM - he nAtha ! he kAMta ! he priya ! he svAmI ! jIvanadAyaka vallabha ! maMdabhAgyavALI mArA pratye prasAda karo. natavatsala=namelA pratye vAtsalyavALA ! mArA pratye prasAda karo. ll1II. zloka : na punaste manoduHkhaM, kariSye'haM kadAcana / tvAM vinA zaraNaM nAtha! nAsti me bhuvanatraye / / 2 / / zlokArdha : pharI tamArA mananA duHkhane huM kyAreya karIza nahIM. tamArA vagara he nAtha ! bhavanamayamAM mAruM koI zaraNa nathI. III evaM ca vadantI bASpodakabinduvarSiNA lolalocanayugale snapayantI madIyacaraNadvayaM praNatA narasundarI / mama tu tAM tAdRzIM pazyatastadA kIdRzaM hRdayaM saMpannam? / ane A rIte bolatI, bASpanA udakanA biMduthI raDatI, capaLalocanayugalavALI mArA caraNadvayane bhInI karatI tarasuMdarI namI. vaLI, teNIne tevI jotA mAruM ripudAraNanuM, kevuM hadaya thayuM. zailarAjaprabhAvena kumArakRtabhartsanA zloka : api casnehena narasundaryA, bhavatyutpalakomalam / vIkSitaM zailarAjena, zilAsaGghAtaniSThuram / / 1 / /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zelarAjanA prabhAvathI ripudAruNa kumAra vaDe narasuMdarInI karAyela bharsanA zlokArca - vaLI narasuMdarInA snehathI kamaLanA jevuM komaLa thAya che. zailarAja vaDe zilAnA saMghAta jevuM niSphara jovAyuM mAnakaSAya vaDe kaThora rIte te jovAyuM. |1 zloka : navanItamivAbhAti, yAvaccintayati priyAm / vajrAkAraM punarbhAti, zailarAjavazIkRtam / / 2 / / zlokArca - yAvat priyAnuM vicAre che tyAre mAkhaNa jevuM hadaya ripadAraNanuM thAya che. vaLI zelarAjane vazIkRta vajAkAravALuM ripadAraNanuM citta thAya che. llrA zloka : tato dolAM samArUDhaM tadA mAmakamAnasam / nizcetuM naiva zaknomi, kimatra mama sundaram ? / / 3 / / zlokArca - tyAre saMzaya rUpa hIMcakAmAM samArUDha mAruM mAnasa nizcaya karavA mATe samartha thayuM nahIM. ahIM narasuMdarInA viSayamAM, mane zuM suMdara che te nizcaya thayo nahIM. BILL zloka : tathApi mohadoSeNa, mayA dInA'pi bAlikA / zailarAjaM priyaM kRtvA, bharttitA narasundarI / / 4 / / zlokArca - topaNa mohanA doSathI dIna paNa bAlikA mArA vaDe zailarAjane priya karIne dIna paNa bAlikA narasuMdarI nirbharsanA karAI. ll ll zloka : kathama AH pApe! gaccha gaccheti, vAgADambaramAyayA / na pratArayituM zakyastvayA'yaM ripudAraNaH / / 5 / /
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloArtha: kevI rIte nirbharcanA karAI te kahe che - he pApI ! jA jA. vAADambaranI mAyAthI A ripadAraNa tArA vaDe ThagAvA mATe zakya nathI. IIpI. yos : kuzalA'pi kalAsUccairanyeSAM yadi vaJcanam / kartuM zaktA'pi no jAtu, mUrkhANAmapi mAdRzAm / / 6 / / doDArtha : kalAomAM atyaMta kuzala paNa tuM jo anya jIvone ThagavA mATe samartha hovA chatAM paNa mUrkha evA mArA jevAne ThagavA mATe kyAreya samartha nathI. II II. zyos: yadA'haM hasanasthAnaM, saMjAtastvAdRzAmapi / tadA kiM te pralApena? kIdRzI mama nAthatA? / / 7 / / doDArtha : jyAre huM tArA jevAne paNa hasananuM sthAna thayo tyAre tArA pralApa vaDe zuM? mArI nAthatA uvA prAranI cha ? ||7|| koDa: ityuktvA stabdhasarvAGgaH, zUnyA'raNye muniryathA / sthito'haM maunamAlambya zailarAjena coditaH / / 8 / / soDArtha : A pramANe kahIne stabdha thayelA sarvAgavALo ripadAraNa je pramANe zUnya araNyamAM muni te pramANe huM zelarAjathI prerAyelo maunane AlaMbIne rahyo. I8ll tataH sA varAkI narasundarI vigalitavidyevA'mbaracAriNI, paribhraSTasamAdhisAmarthyeva yoginI, taptasthalanikSipteva zapharikA, avAptanaSTaratnanidhAneva mUSikA, sarvathA truTitAzApAzabandhanA, nipatitA mahAzokabharasAgare cintayituM pravRttA-kimidAnIM sarvathA priyatamatiraskRtAyA mama jIviteneti / narasundarIvimalamAlatIkRtAtmahatyA kumArasya niSThuratA ca tato nirgatya bhavanAt kvacid gantumArabdhA / tataH kimiyaM karotIti vicintya sahita eva zailarAjenA'lakSitapAdapAtaM lagno'haM tadanumArgeNa /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva narasuMdarI ane vimalamAlatI vaDe karAyela AtmahatyA tathA kumAranI niSThuratA tyArapachI te varAkI narasuMdarI vigalita vidyAvALI AkAzacAriNInI jema, bhraSTa thayelA samAdhinA sAmarthyavALI yoginInI jema, taptasthalamAM pheMkelI mAchalInI jema, prApta thayelA ane naSTa thayelA ratnanA nidhAnavALI mUSikAnI jema=uMdaraDInI jema, sarvathA tuTI gayelA AzArUpI pAzabaMdhanavALI mahAzokasAgaramAM paDelI ciMtavana karavA mATe pravRtta thaI - have sarvathA priyatamathI tiraskAra karAyelA mArA jIvita vaDe zuM ? tethI bhavanathI nIkaLIne kyAMka javA mATe Arabdha thaI. tethI A zuM kare che e pramANe vicArIne zailarAjathI sahita alakSita evA pAdapAtane lAgelo huM tenA anumArgathI gayo. zloka H 68 itazca lokayanniva nirviNNo, madIyaM duSTaceSTitam / atrAntare gato'nyatra, tadA kSetre divAkaraH / / 1 / / zlokArtha H ane A bAju mAruM duSTayeSTita joto jANe nirveda pAmelo sUrya eTalAmAM tyAre anya kSetramAM gayo. / / 1II tataH samullasitamandhakAraM, saMjAtA viralajanasaJcArA rAjamArgAH, tato gatA saikatra zUnyagRhe narasundarI / itazcodgantuM pravRttaH zazadharaH, tato mandamandaprakAze tAmeva nirIkSamANaH prApto'hamapi taddvAradeze, sthito gopAyitenA''tmanA / tato narasundaryA vilokitaM dikcakravAlaM, iSTakAsthalamAruhyeottarIyeNa baddho madhyavalaye pAzakaH, nirmitA tatra zirodharA tato'bhihitamanayA - bho bho lokapAlAH ! zRNuta yUyaM, athavA pratyakSamevedaM divyajJAninAM tatra bhavatAM yaduta - labdhaprasaratayA nAthavAdena kalopanyAsaM kArito mayA''ryaputro na paribhavabuddhyA, tasya tu tadeva mAnaparvatArohakAraNaM saMpannaM, evaM ca sarvathA nirAkRtA'haM tena mandabhAgyA / atrA'ntare mayA cintitaM - nAsyAstapasvinyA mamopari paribhavabuddhiH, kiM tarhi ? praNayamAtramevA'trA'parAdhyati, tato na sundaramanuSThitaM mayA, adhunA'pi vArayAmyenAmito'dhyavasAyAditi vicintya pAzakacchedArthaM yAvaccalAmi tAvadabhihitaM narasundaryA, yaduta-tatpratIcchata bhagavanto lokapAlAH sAmprataM madIyaprANAn, mA ca mama janmAntareSvapi punarevaMvidhavyatikaro bhUyAditi / tethI aMdhakAra ullasita thayuM. viralajananA saMcAravALA rAjamArga thayA. tyArapachI te narasuMdarI eka zUnyagharamAM gaI. ane A bAju caMdra UgavA mATe pravRtta thayo. tethI maMdamaMda prakAzamAM teNIne joto huM paNa te dvAradezamAM=zUnyagharamAM dvAradezamAM, huM paNa prApta thayo. gopavelA svarUpa vaDe huM rahyo. tyArapachI narasuMdarI vaDe badhI dizAo jovAI. iSTakAsthalane ArohaNa karIne=iMTa AdinA TekarA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4caturtha prastAva upara ArohaNa karIne, uttarIyathI madhyavalayano pAzaka, bAMdhyo. tyAM te pAzakamAM DokuM nAMkhyuM. tyArapachI AnA vaDe tarasuMdarI vaDe, kahevAyuM - he lokapAlo ! tame sAMbhaLo. athavA tyAM rahelA divyajJAnI evA tamone A pratyakSa che. zuM pratyakSa che te "yata'thI kahe che. nAthatA vAdathI=mArA svAmI vidhAsaMpanna che e prakAranI kItithI labdhaprasarapaNAne kAraNe mArA vaDe Aryaputra kalAupacAsa karAyo, paribhavabuddhithI nahIM. vaLI temane Aryaputrane, te ja=kalAno upacAsa, mAtaparvatanA ArohaNanuM kAraNa thayuM. ane A rIte temanA vaDe maMdabhAgyavALI evI huM narasuMdarI, sarvathA nirAkRta karAI=tiraskRta karAI. eTalAmAM mArA vaDe ripadAraNa vaDe, vicArAyuM. A tapasvIne mArA upara paribhavanI buddhi nathI. to zuM che? praNaya mAtra ja ahIMnarasuMdarInA kathanamAM, aparAdha pAme che. mArA pratye prIti mAtrane kAraNe narasuMdarIe mane kaheluM. tethI mArA vaDe suMdara karAyuM nathI. hajI paNa ANI=narasuMdarIne, A adhyavasAyathI huM vAraNa karyuM. A pramANe vicArIne pAzanA cheda mATe jyAM sudhI cAluM chuM tyAM sudhI tarasuMdarI vaDe kahevAyuM. zuM kahevAyuM te "yatathI batAve che - he bhagavaMta lokapAlo ! mArA prANone hamaNAM tame grahaNa karo. ane mane janmAMtaramAM paNa pharI A prakArano vyatikara na thAo vartamAna bhavamAM jevo prasaMga banyo tevo janmAMtaramAM na thAo. tataH zailarAjenA'bhihitaM-kumAra! pazya janmAntare'pi tvadIyasambandhameSA nAbhilaSati / mayA cintitaM-satyamidaM, tathAhi-iyaM prastutavyatikaraniSedhamAzAste madIyavyatikarazcA'tra prastutaH, tanmiyatAM, kimanayA mama pApayA? tato labdhaprasareNa datto mama hRdaye zailarAjena svavilepanahastakaH, sthito'haM tasya mAhAtmyena tAM prati kASThavaniSThitA'rthaH / tataH pravAhito narasundaryAtmA, pUritaH pAzakaH, lambituM pravRttA, nirgate nayane, niruddhaH zvAsamArgaH, vakrIkRtA grIvA, AkRSTaM dhamanIjAlaM, zithilitAnyaGgAni, samasamAyitaM zrotobhiH, nirvAditaM vaktrakuharaM, vimuktA ca sA prANairvarAkI / itazca bhavanAnnirgacchantI dRSTA'mbayA narasundarI, ahaM tu tadanuyAyI / cintitamanayA-nUnaM bhagnapraNayeyaM ruSTA kvacid gacchati me vadhUH, ayaM punarasyA eva prasAdanArthaM pRSThato lagno mama putrakaH / tato dUraM gatayorAvayoranumArgeNA''gacchantI samAgatA'mbApi tatra zUnyagRhe / dRSTA tathA lambamAnA narasundarI / cintitamambayA-hA hA hatA'smi, nUnaM matputrakasyA'pIyaM vArtA, kathamanyathA'syAmevaM vyavasthitAyAM sa tUSNImAsIt ? mayA tu zailarAjIyAvalepanadoSeNaiva avastunirbandhapareyamiti kRtA tadavadhIraNA / tataH zokabharAndhayA mama pazyata eva tathaiva vyApAdito'mbayA'pyAtmA / tataH sAdhvasasantApenaiva zuSkaM manAG me stabdhacittAbhidhAnaM tattadA hRdayAvalepanaM gRhIto'haM pazcAttApenAkrAntaH zokabhareNa / tethI zailarAja vaDe kahevAyuM ripadAraNamAM vartatA mAnakaSAya vaDe kahevAyuM - he kumAra ! jo janmAMtaramAM tArA saMbaMdhane A icchatI nathI. mArA vaDe vicArAyuM ripadAraNa vaDe vicArAyuM. A satya che mAtakaSAya kahe che e satya che. te A pramANe - AtarasuMdarI prastuta vyatikaranA
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva niSedhanI icchA kare che=janmAMtaramAM Avo vyatikara na thAo evI icchA kare che, ane ahIM=narasuMdarInA prasaMgamAM mAro vyatikara=mAro prasaMga, prastuta che. tethI A pApI vaDe=A pApI tarasuMdarI vaDe, marAya, mane zuM ? tethI labdhaprasarane kAraNe=cittamAM mAnakaSAya prasara thayela hovAne kAraNe, mArA hRdayamAM mAnakaSAyathI svavilepana hastaka apAyo=mane akkaDa banAvyo. tenA mAhAtmyathI=mAnakaSAyanA vilepananA mAhAtmyathI, huM teNInA pratye=narasuMdarI pratye, kASThanI jema niSThitArthavALo rahyo=teNInA mRtyunI upekSA karI. tyArapachI narasuMdarI vaDe potAno AtmA pravAhita karAyo. pAzaka purAyuM. laTakavA mATe pravRtta thaI. nayana bahAra nIkaLyAM. zvAsamArga niruddha thayo, grIvA vakrIkRta thaI=vAMkI thaI. dhamanIno jAla AkRSTa thayo. aMgo zithila thayAM. zrotAdi vaDe samasamAyita thayuM. mukha nirvAdita thayuM=avAja rahita thaI. te varAkI prANathI rahita thayuM. A bAju bhavanathI nIkaLatI narasuMdarI mAtA vaDe jovAI. huM tene anuyAyI chuM. AvA vaDe vicArAyuM=mAtA vaDe vicArAyuM. kharekhara bhagna praNayavALI A=tarasuMdarI, roSa pAmelI mArI vadhU kyAMka jAya che. vaLI AnA prasAdana mATe mAro putraka pAchaLamAM lAgelo che. tyArapachI dUra gayelA amArA benA anumArgathI mAtA paNa te zUnyagharamAM AvI. te prakAre laTakatI narasuMdarI jovAI. AvA vaDe=mAtA vaDe vicArAyuM. hA hA huM haNAI chuM, kharekhara mArA putranI paNa A vArtA che=mArA putranuM A parAkrama che, anyathA ANItI=narasuMdarInI, A prakAranI vyavasthitimAM te=mAro putra, kaI rIte mauna rahe ? vaLI zailarAja saMbaMdhI avalepananA doSathI ja mArA vaDe avastunA AgrahamAM tatpara A=tarasuMdarI, che e pramANe teNInI avagaNanA karAI. tethI mArA jotAM ja zokanA bhArathI aMdha evI mAtA vaDe paNa te pramANe AtmA nAza karAyo. tethI bhayanA saMtApathI ja mAruM stabdhacitta nAmanuM te hRdayanuM avalepana tyAre thoDuMka zuSka thayuM. huM pazcAttApathI grahaNa karAyo. zokabharathI AkrAMta thayo. zloka : 70 tataH svAbhAvikasnehavihvalIbhUtamAnasaH / kSaNaM vidhAtumArabdhaH, pralApamatidAruNam / / 1 / / zlokArtha : tethI svAbhAvika snehathI vihvalIbhUta mAnasavALA evA meM kSaNa atidAruNa pralApa karavA mATe AraMbha karyo. ||1|| tathA'pyatiprauDhatayA nijamAhAtmyena kRta eva me zailarAjena cittAvaSTambhaH, cintitaM ca mayA - aye ! manuSya ! kathaM strIvinAze rodiSIti, tataH sthito'haM tUSNIMbhAvena / topaNa nijamAhAtmyathI ati prauDhapaNuM hovAne kAraNe=mArAmAM vartatA mAnakaSAyanA potAnA mAhAtmyathI atizayapaNuM hovAne kAraNe, zailarAja vaDe=mAnakaSAya vaDe, mArA cittano avaSTam
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva 71 karAyo ja. ane mArA vaDe vicArAyuM - are ! manuSya ! strInA vinAzamAM tuM kema raDe che. tethI huM= ripudAraNa, tUSNIbhAvathI rahyo. itazca kandalikayA cintitaM - kimiti svAminI nAgacchati ? tadgacchAmyahaM tadanveSaNArthaM, tataH kutazcinnizcitya prAptA sA'pi taM pradezaM, tato dRSTvA vimalamAlatInarasundaryau tathA lambamAne, kRtastayA hAhAravaH, militaM satAtaM nagaraM samucchalitaH kolAhalaH, kimetaditi pRSTA kandalikA, niveditaM tayA sarvaM yathAvRttam / A bAju kaMdalikA vaDe=dAsI vaDe vicArAyuM kayA kAraNathI svAminI=vimalamAlatI, AvatI nathI ? tethI huM tenI anveSaNA mATe jAuM. tyArapachI koIka rIte nizcaya karIne te paNa=dAsI paNa, te pradezane pAmI. tyArapachI vimalamAlatI ane narasuMdarIne laTakatI joIne teNI vaDe hAhArava karAyo. tAta sahita nagara milita thayuM. samucchalita kolAhala thayo. A zuM che ? e pramANe kaMdalikA puchAI. teNI vaDe sarva yathA prasaMga nivedita karAyo. rAjakRtaniSkAzanaM jananindA ca - atrAntare saMpannaH sphuTataracandrAlokaH, tato dRSTe tathaivollambamAne sarvalokenAmbAnarasundaryau / vilokito'hamapi svakarmatrastatayA bhagnagatiprasaro naSTavANIkastatraiva lIno vartamAnazchannapradeze, jAtaH saMpratyayaH, dhikkArito'haM janena, kAritaM tAtenA'mbAnarasundaryormRtakakAryam / naravAhanarAjA vaDe karAyela ripudAraNanuM niSkAzana ane jananiMdA eTalAmAM spaSTatara caMdrano Aloka thayo. tethI te pramANe laTakatA sarva loko vaDe mAtA ane narasuMdarI jovAyAM. huM paNa svakarmathI trastapaNAne kAraNe bhagnagatiprasaravALo, naSTavANIvALo, tyAM ja lIna thayelo, gupta pradezamAM vartato jovAyo. saMpratyaya thayo=badhAne vizvAsa thayo. huM loko vaDe dhikkAra karAyo. pitA vaDe mAtA ane narasuMdarInuM mRtaka kArya karAyuM. zloka H tatastattAdRzaM vIkSya, madIyaM karma dAruNam / tAtaH zokabharA''krAntastadaivaM cintayatyalam / / 1 / / zlokArtha H tyArapachI te mAruM tevuM dAruNa karma joIne zokabharathI AkrAMta evA pitA tyAre A rIte atyaMta vicAre che. ||1||
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : aho'narthapuJjo'yamaho me kuladUSaNaH / aho sarvajaghanyo'yamaho pApiSThazekharaH / / 2 / / aho sarvApadAM mUlamaho lokapathA'tigaH / aho vairikasaGkAzo, mamA'yaM ripudAraNaH / / 3 / / zlokArdha : aho A ripadAraNa, anarthano paMja, aho mArA kulanuM dUSaNa, aho sarvajaghanya, aho pApicchano zekhara, aho sarvaApadAnuM mUla, aho lokapathathI para, aho verI sarakho mane A ripadAraNa che. ll-a. zloka : na kArya meM tato'nena, putreNA'pi durAtmanA / evaM vicintya tAtena, kRtazcitte vinizcayaH / / 4 / / zlokArca - tethI A durAtmA putra vaDe paNa ripadAraNa vaDe, mane kArya nathI. A pramANe vicArIne pitA vaDe cittamAM vinizcaya karAyo. ll4ll zloka : tato'vadhIritastena, bhavanAcca bahiSkRtaH / bhraSTazrIkaH pure tatra, vicarAmi suduHkhitaH / / 5 / / zlokArya : tyArapachI tenA vaDe pitA vaDe, huM avagaNanA karAyo. bhavanathI bahAra kaDhAyo. bhraSTalakSmIvALo te nagaramAM suduHkhita pharavA lAgyo. pI. zloka : svaduSTaceSTitenaiva, bAlAnAmapi sarvathA / gamyazcAhaM tadA jAtastatazcaivaM vigarhitaH / / 6 / / zlokArca - svaduSTa ceSTita vaDe ja bALakone paNa huM sarvathA gamya thayo. arthAt bALako paNa mArI ThekaDI uDADavA lAgyA. tethI A pramANe gaha karAyo. kA.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : pApo'yaM duSTaceSTo'yamadraSTavyo vimUDhadhIH / kulakaNTakabhUto'yaM, sarvathA viSapuJjakaH / / 7 / / zlokArtha : pApI A che. duSTa ceSTAvALo A che. A mUDha buddhivALo jovA yogya nathI. kulane kaMTaka evo AkaripudAraNa, sarvathA viSano puMja che. IIchA zloka - mAnA'valepanAd yena, kalAcAryo'pakarNitaH / mUrkhacUDAmaNitve'pi, pANDityaM ca prakAzitam / / 8 / / zlokArya : mAnanA avalepathI jenA vaDe kalAcArya apamAnita karAyA. mUrkhacUDAmaNipaNuM hovA chatAM paNa pAMDitya prakAzita karAyuM. llcil zloka : mAtA ca priyabhAryA ca, yena mAnena mAritA / ko vA nirIkSate pApaM, tamenaM ripudAraNam? / / 9 / / zlokArya : mAtA ane priyabhAryA jenA vaDe mAnathI mArI naMkhAI athavA pApI evA A ripadAraNane koNa jue ? arthAt jovA jevo nathI. llll. zloka : uktamevedamasmAbhirnocitA'sya durAtmanaH / sA kalAkauzalAdInAM, khAniryA narasundarI / / 10 / / zlokArca - A amArA vaDe kahevAyuM ja hatuM. A durAtmAne kalAkauzalya AdinI khANa je narasuMdarI che te ucita nathI. II10ll zloka : tatazcaviyukto narasundaryA, yadayaM tacca sundaram / kiM tu sA padmapatrAkSI, yanmRtA tanna sundaram / / 11 / /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-4| caturtha prastAva zlokArca - ane tethI narasuMdarIthI vimukta thayelo je A che te suMdara che. paraMtu padmapatrAkSI je narasuMdarI marI gaI te suMdara nathI. ||11|| zloka : ahaM punarmahAmohaluptajJAnaH svacetasA / tadA'pi cintayAmyevaM, bhadre! vimalalocane! / / 12 / / zlokArdha :vaLI huM ripukAraNa, mahAmohathI yukta jJAnavALo svacita vaDe tyAre paNa he bhadra! vimalalocanA! A pramANe vicAruM chuM anusuMdara cakravartI agRhItasaMketAne he bhadra ! vimalalocanAthI saMbodhana karIne kahe che. ripudAraNanA bhavamAM huM mahAmohathI yukta jJAnavALo hato. tethI AgaLamAM kahe che e pramANe vicAryuM. ll1racA zloka : tyaktasyA'pIha tAtena, ninditasyA'pi durjanaiH / zailarAjamRSAvAdau, tathApi mama bAndhavau / / 13 / / zlokArca - ahIM rAjyamAM, pitA vaDe tyAga karAyelo paNa, durjano vaDe niMdA karAyelo topaNa mArA bAMdhava zailarAja ane mRSAvAda che. ll13|| zloka : anayorhi prasAdena, bhuktapUrvaM mayA phalam / bhokSye ca kAlamAsAdya, punarnAstyatra saMzayaH / / 14 / / zlokArtha : di je kAraNathI, A benA prasAdathI=mAnakaSAya ane mRSAvAdathI, pUrvamAM phala bhogavAyuM. kALane prApta karIneaucita samaya Avaze tyAre pharI huM bhogavIza=mAnakaSAya ane mRSAvAdanA suMdara phaLane prApta karIza. AmAM A be mitranA suMdara phalamAM, saMzaya nathI. II14 zloka : tatazcaivaM janenoccairnindyamAnaH kSaNe kSaNe / sthito'haM bhUrivarSANi, duHkhasAgaramadhyagaH / / 15 / /
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArca - tethI A pramANe loko vaDe atyaMta kSaNe kSaNe niMdA karAto huM ghaNAM varSo duHkhasAgaranA madhye gayelo rahyo-ghaNAM varSo sudhI duHkhI rahyo. II15ll bhAvArtha ripudAraNa utkaTa mAnakaSAyane vaza ane atizaya mRSAvAdI thavAthI kalAcAryae potAnA sthAnathI kADhI mUkyo. tethI pitA pAse Ave che. mRSAvAdI hovAthI pitAne kAMI kaheto nathI, tethI pitAne thayuM ke putra sahaja maLavA Avyo che. tethI tenI kaLA viSayaka pRcchA kare che, ane mRSAvAdanA baLathI ane mAnakaSAyane vaza pitA AgaLa te te kaLAonAM nAmo laIne potAnI kuzaLatAnAM vakhANa kare che. jo ke pitAne khyAla che ke A mAnI che tethI mAnane vaza atizayokti kare tevI saMbhAvanA che, topaNa putranA snehathI tenI kaLAmAM kuzalatA sAMbhaLIne harSita thAya che, tenuM kAraNa ripadAraNanuM te prakAranuM puNya varte che, jethI mAtApitAno sneha tenA pratye pracura varte che. vaLI pitAe tene vizeSa kalAnA abhyAsa mATe javAnuM kahyuM, tyAre kalAcAryane tyAM javAne badale saMsAramAM rakhaDu chokarAnI jema durvyasanomAM pravarte che; kema ke mohane vaza jIvone durbasano sevavAM sukhAkArI jaNAya che. vaLI kumAranI sAthe aMtaraMga parivAra che temAM mRSAvAda kumArane kahe che ke rAjasacittanagaramAM rAgakesarI rAjA che tenI mUDhatA nAmanI mahAdevI che. ane tenI mAyA nAmanI putrI che ane te mArA vaDe moTI bahena tarIke svIkArAI che. tethI e prApta thAya ke dveSamAMthI krodha ane abhimAna utpanna thayelA tethI draSagajendra ane avivekitAne kAraNe ripudAraNamAM abhimAnano pariNAma thayo. vaLI, ripudAraNane jema mAnakaSAya vartato hato, tema kliSTa Azayane kAraNe jaghanyatAthI utpanna thayela mRSAvAdanI sAthe maitrI thaI. tethI ripudAraNanuM citta dveSathI AkrAMta, abhimAnathI AkrAMta ane duSTa AzayathI AkrAMta hovAne kAraNe ahaMkAra ane mRSAvAdathI vyApta che. vaLI mUDhatA atizaya thavAthI mAyA nAmanI mUDhatAnI putrI sAthe saMbaMdha thAya che. tethI ripudAraNa mAnakaSAya, mUDhatA, mAyAmRSAvAda Adi bhAvothI anucita pravRttio kare che ane pote kaLAmAM vizeSa prakAre samartha banI rahyo che te prakAre lokomAM juTho vAda pravartAve che jenAthI tenI dezAMtaramAM paNa kIrti prasare che, vastutaH puNyaprakRtino sahakAra hovAthI jagatamAM kaLAkuzaLa ripudAraNa che evI khyAti prasare che. paraMtu kaSAyothI mUDha evA ripudAraNane puNya dekhAtuM nathI paraMtu potAnA mRSAvAda ane mAyAnuM ja A phaLa che tema dekhAya che. vaLI, tenI khyAtithI Avarjita thayelI narasuMdarI tenA vivAha mATe Ave che tyAre ripudAraNanuM puNya anucita pravRttithI ghaNuM kSINa thayeluM tethI lagnamaMDapamAM te apakIrtine prApta kare che tethI phalita thAya che ke pUrvabhavamAM saMcaya karAyeluM puNya paNa jIva jyAre kaSAyane vaza ane anucita pravRttine vaza thAya tyAre satata kSaya pAme che tethI tevA nimittane pAmIne ripudAraNanI apakhyAti thAya che. jo ripadAraNa tevA tIvra mAnakaSAyavALo na hota ane mRSAvAdathI atyaMta grasta na hota to kalAkauzalyane prApta karIne tenI prApta
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva thayelI kIrti atizaya thAta ane A rIte svajanonI sAme hAsyAspada thavAno prasaMga Avata nahIM; kema ke pUrvamAM baMdhAyeluM puNya ucita vartanathI puSTa puSTatara thAya che, anucita vartanathI kSINa kSINatara thAya che. vaLI pUrvamAM baMdhAyeluM ripudAraNanuM puNya ghaNuM kSINa thayeluM hovA chatAM hajI kaMIka vidyamAna che tethI spaSTa rIte mUrNarUpe prasiddha thavA chatAM narasuMdarInA pitAne ripudAraNane putrI ApavAno vicAra Avyo ane narasuMdarInI mAtA vagere paNa temAM sammata thayAM. temAM paNa ripudAraNanuM te prakAranuM puNya vidyamAna hatuM ane ripudAraNanA pitAnuM paNa te puNya vidyamAna hatuM ke jethI putranA prasaMgathI vihvaLa thayelA hovA chatAM rAjaputrI paraNavA taiyAra thaI che tethI kaMIka saMtoSane pAme che. tethI phalita thAya ke ripudAraNanuM puNya, tenA pitAnuM puNya tenAthI prerAIne narasuMdarI vagerene paNa te prakArano ja pariNAma thAya che ke jethI spaSTa rIte ripudAraNa kalArahita hovA chatAM tenA dehanA sauSThava vagere anya puNyaprakRtithI Avarjita thaIne tene paraNavA tatpara thAya che. vaLI, mahAmati kalAcArya pitAne kahe che ke ripadAraNa kalAmAM kuzaLa nathI. mAtra mAnakaSAya ane mRSAvAdamAM kuzaLa che. tethI tenuM puNya kSINa thayuM che. AthI ja A prakAre kalAcArya pAse, pitA pAse ane anya loko pAse te hInatAne pAme che, topaNa kaMIka puNya anya prakAranuM vidyamAna che jethI narasuMdarIne prApta kare che. vaLI ripudAraNanI kalA viSayaka parIkSA vakhate je viSama sthiti thaI te vakhate naravAhana rAjAne te prakAre ciMtAo thaI, te sarvamAM naravAhana rAjAne paNa tathA prakArano viSAda ApAdaka pApakarma hatuM. vaLI rAtre svapnamAM puNya AvIne temane ciMtA dUra karavAnuM kahe che temAM naravAhana rAjAnI tevA prakAranI puNyaprakRti jAgRta hatI ke jethI viSAda vakhate paNa AzvAsana Ape tevA svapnamAM suMdara puruSa kathana kare che. ane te puNya jema naravAhana rAjA sAthe saMlagna che tema ripudAraNanuM paNa kaMIka tapatuM puNya che tethI pitAne AzvAsana ApIne te puNya narakesarI rAjA vagerene te prakAranI buddhi ApI. jo ke te jIvo paNa svasvamati anusAra ane saMyogAnusAra te te prakAre vicAra kare che to paNa ripudAraNanuM tathA prakAranuM puNya na hoya to narakesarI rAjA Adine paNa te prakAre buddhi thAta nahIM. vaLI narasuMdarIne mUrkha evA paNa ripudAraNa pratye A prakArano sneha thAya che, satata paraspara prIti vadhe che, te sarvemAM paNa ripudAraNanuM tathA prakAranuM puNya paNa kAma kare che ke jethI narasuMdarIne paNa tevI buddhi thAya che. vaLI ripudAraNane narasuMdarInA viyoga arthe zailarAja mRSAvAdane kahe che. tuM narasuMdarInA cittanuM raMjana kara. jethI narasuMdarI sAthe Ano viyoga prApta thAya. tethI e phalita thAya ke ripudAraNamAM jema mAnakaSAya ane mRSAvAda pracura mAtrAmAM che te puNya kSaya karavA mATe satata pravarte che ane pApaprakRtine jAgRta karavA mATe vyApAravALA thAya che. tethI narasuMdarIne paNa prasaMge ripadAraNane potAnA pratyeno sneha kevo che tenI parIkSA karavAno vicAra utpanna thayo. te vicAra utpanna karavAmAM ripudAraNanA mAnakaSAya ane mRSAvAda paNa prabala kAraNa hatA, tenAthI ja tenI tevI pApaprakRti jAgRta thAya tevo vicAra narasuMdarIne sparze. vaLI narasuMdarI buddhimAna, catura vagere hatI. tethI te paNa te te prakAranA puNyane laIne janmelI. vinayasaMpanna thaI. kaLAkuzala thaI topaNa tenuM paNa tathAprakAranuM pApa vidyamAna hatuM ke jethI mUrkha evA ripudAraNa sAthe
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva yoga thayo. Ama chatAM ripudAraNanuM dehasauSThava ane puNyaprakRtine kAraNe na2suMdarIne paNa tenA pratye prIti thAya che topaNa potAnA pratye ripudAraNanA snehanI parIkSA karavAno vicAra thayo temAM paNa narasuMdarInI paNa te prakAranI pApaprakRti kAraNa hatI. ww AnAthI e phalita thAya ke paraspara saMbaMdhavALA jIvomAM je kAryo thAya che tyAM tyAM te prakAranuM pApa ane te te prakAranuM puNya paNa te rIte ja samAna prakAranuM kArya kare te rIte vipAkamAM Ave che. AthI ja ripudAraNa sAthe narasuMdarIno viyoga thAya tevuM karma abhimukha bhAvavALuM thayuM ane te nimittane pAmIne narasuMdarIne aneka klezo ane ApaghAta ka2vAno pariNAma thAya tevuM karma vipAkamAM AvyuM. jo ke mAtra karmathI kaMI thatuM nathI, jIvanA prayatna ane karma ubhayathI te te prakAranAM kAryo thAya che. topaNa narasuMdarI vidyAmAM kuzala hatI, buddhisaMpanna hatI, vivekasaMpanna hatI, Ama chatAM ripudAraNanA tevA vartanane pAmI bhava pratye virAga thAya ane AtmakalyANanA arthe prayatnazIla bane tevI mArgAnusArI buddhi pragaTa kare tevo nirmala kSayopazama na hato tethI ripudAraNanA te prakAranA tiraskAranA vartanathI udvigna thaIne ApaghAtano vicAra karyo paraMtu potAnA AtmakalyANanI ciMtA thaI nahIM. tenAthI nakkI thAya che ke je jIvonA mArgAnusA2I buddhinAM ApAdakakarmo kSayopazamabhAvavALAM nathI, teone narasuMdarInI jema pratikULa saMyogamAM jIvavuM asahya jaNAya che, tethI ApaghAta karIne janma niSphaLa kare che. vaLI ripudAraNano mAnakaSAyano pracUra udaya che topaNa mAtAnAM te te prakAranAM namravacano ane narasuMdarInAM te te prakAranAM namravacano sAMbhaLIne kaMIka narasuMdarI pratye snehano bhAva thato hato topaNa mAnakaSAya pracura hato tethI te te vacano sAMbhaLIne jyAre snehabhAva thAya che, tatkSaNa aMdaramAM rahela mAnakaSAya viparIta buddhi Ape che. jethI mAnakaSAyane vaza thaIne mAtAne tarachoDI kADhe che, narasuMdarIne paNa tarachoDI kADhe che. vaLI kutUhalathI ApaghAta karavA jatI narasuMdarI pAchaLa ripudAraNa jAya che. tyAre narasuMdarI vaDe gaLe phAMso devA arthe bolAyelA zabdo sAMbhaLIne narasuMdarI nirdoSa che tema jaNAvA chatAM ripudAraNamAM vartato mAnakaSAya pharI tene viparIta ja vicAraNA Ape che. AnAthI nakkI thAya che ke pracura kaSAya mArgAnusArI buddhithI padArthane jovAmAM paNa vighna kare che ane viparIta buddhi Ape che. AthI ja narasuMdarIne ke tenI mAtAne rakSaNa karavAnuM choDIne temanA mRtyune joIne paNa ripudA2NanuM citta atyaMta niSThura bane che, ane A sarva prasaMganA kA2Ne tenuM puNya sarvathA nAza pAme che, tethI pitAno sneha paNa nAza thAya che ane pitA ja A ayogya putra che tema mAnIne tene gRhamAMthI bahAra kADhe che. tethI ripudAraNa lokonI niMdAnuM pAtra bane che, rAjAnA paNa tiraskAranuM pAtra bane che, dInaduHkhInI jema nagaramAM tiraskAra pAmato bhaTake che. A sarva pratyakSa mRSAvAda ane mAnakaSAyanuM phaLa che tema dekhAvA chatAM viparyAsa buddhivALA ripudAraNane te mAna-kaSAya ane mRSAvAda priyamitra jaNAya che; kema ke jyAre kaSAya pracura varte che tyAre tenA sahavartI viparyAsa buddhi paNa jIvamAM atyaMta varte che. viparyAsa buddhivALA ripudAraNa vicAre che ke pUrvamAM A mAnakaSAya ane mRSAvAdathI ATalA AnaMda lIdhA che, pharI samaya Avaze tyAre AnAthI ja phala maLaze. A prakAranI mUDhatA kaSAyo ja AtmAmAM pragaTa
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-| caturtha prastAva kare che, tethI sUkSmabuddhipUrvaka ripadAraNanuM caritra vicArIne vivekIpuruSoe kaSAyo kaI rIte vartamAnanA bhavamAM puNyaprakRti nAza kare che, pApaprakRti vadhAre che ane janmAMtaramAM duraMta phalanuM kAraNa bane che tenuM Alocana karIne je rIte kaSAyone zAMta karavAne anukULa mArgAnusArI buddhi pragaTe te rIte yatna karavo joIe. zloka : itazcaatyantadurbalIbhUtaH, sakopo mayi nisphuraH / sa tu puNyodayo bhadre! sthito'kiJcitkarastadA / / 16 / / zlokArca - ane A bAju he bhadra! agRhItasaMketA, mArAmAM atyaMta durbala thayelo sakopavALo niskuraNa thato te puNyodaya tyAre akiMcikara rahyo. 16 vicakSaNasUriNA saha samAgamaH zloka : athA'nyadA kvacid rAjA, vAhanArthaM suvAjinAm / veSTito rAjavRndena, nirgato nagarAd bahiH / / 17 / / vicakSaNasUri sAthe samAgama zlokArtha : have avadA kyAreka rAjA suMdara ghoDAonA vahana karavA mATe rAjavRMdathI veSTita nagara bahAra gayo naravAhana rAjA bahAra gayA. ll17ll zloka : tataH kutUhalAkRSTaH, sarvo nAgarako janaH / tatraiva nirgato'haM ca, saMprAptastasya madhyagaH / / 18 / / zlokArca - tethI kutUhalathI kheMcAyelA nAgara jana sarva tyAM ja gayA. huM paNa ripadAraNa paNa, tenA madhyamAM prApta thayo. II18. zloka : atha vAlhIkakAmbojaturuSkavaravAjinaH / vAhayitvA bhRzaM rAjA, rAjalokavilokitaH / / 19 / /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - have vAlhIka, kAmboja, kuruka evA zreSTha ghoDAone atyaMta vahana karIne rAjA rAjalokathI jovAyA. ll19II zloka : tataH khedavinodArthamudyAnaM sumanoharam / praviSTaH saha lokena, lalitaM nAma zItalam / / 20 / / zlokArya : tyArapachI khedanA=zramanA, zamana mATe sumanohara lalita nAmanA zItala udhAnamAM praviSTa thayo rAjA praviSTa thayo. Il20ll. zloka : tacca kIdRzam?azokanAgapunAgatAlahintAlarAjitam / priyagucampakAGkollakadalIvanasundaram / / 21 / / ketakIkusumAmodahaSTAlikulamAlitam / samastaguNasaMpUrNaM, sarvathA nandanopamam / / 22 / / yugmam / / zlokArtha : ane te kevuM che? te ughAna kevuM che te batAve che. azoka, nAga, punnAga, tAlahiMtAlathI zobhatuM, priyaMgu, caMpaka, kAMkola, kadalIvanathI suMdara, ketakI kusumanI suMgadhathI harSita thayelA bhamarAonA samUhathI yukta, samastaguNathI saMpUrNa, sarvathA naMdanavananI upamAvALuM udhAna hatuM. ll21-22aaaa zloka : tatraikadeze vizramya, sa rAjA naravAhanaH / utthAya saha sAmantaiIlayA hRSTamAnasaH / / 23 / / pralokayitumArabdhaH, kautukena vanazriyam / visphAritena nIlAbjacAruNA lolacakSuSA / / 24 / / zlokArdha : tyAM eka dezamAM vizrAma karIne te rAjA naravAhana sAmaMtonI sAthe lIlAthI UThIne harSita mAnasavALo visphArita nIlakamaLa jevI suMdara capaLa cakSathI kautuka vaDe vananI lakSmIne jovA mATe pravRtta thayo. ll23-24ll
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 zloDa : tatra ca - upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva satkAntiyuktanakSatragrahasaGghAtaveSTitam / prakAzitadigAbhogaM, sAkSAdiva nizAkaram / / 25 / / raktAzokatarustomaparivAritavigraham / yatheSTaphaladaM sAkSAjjaGgamaM kalpapAdapam / / 26 / / unnataM vibudhAvAsaM, kulazailaviveSTitam / hemAvadAtaM sukhadaM, sumerumiva gatvaram / / 27 / / kuvAdimattamAtaGgamadanirNAzakAraNam / vRtaM satkarivRndena, nirmadaM gandhavAraNam / / 28 / / atha sAdhUcite deze, raktAzokatalasthitam / satsAdhusaGghamadhyasthaM, kurvANaM dharmadezanAm / / 29 / / zubhArpitaM yathA dhanyo, nidhAnaM ratnapUritam / vicakSaNAkhyamAcAryaM, sa narendro vyalokayat / / 30 / / SaDbhiH kulakam / / zlokArtha : ane tyAM satkrAMti yukta nakSatra graha saMghAtathI veSTita, prakAzita karyo che dizAono vistAra jeNe evA, sAkSAt caMdra jevA, rakta, azoka tarunA samUhathI parivArita dehavALA, yatheSTa phalane denAra, sAkSAt jaMgama kalpavRkSa jevA, devalokanA AvAsa jevA unnata, kulazailathI veSTita, suvarNa jevA suMdara, sukhane denArA, gativALA sumerunI jevA kuvAdi rUpI matta thayelA hAthInA madanA nAzanuM kAraNa, suMdara hAthInA vRMdathI vRta, mada rahita gaMdhahasti evA, sat sAdhunA saMghanA madhyamAM rahelA, dharmadezanAne karatA, sAdhune ucita dezamAM raktaazokatalanI nIce beThelA, zubhathI arpita, ratnathI pUrita nidhAna jevA vicakSaNa nAmanA AcAryane je pramANe dhanya puruSa jue te pramANe te rAjAe joyA=naravAhana rAjAe joyA. II25thI 30II zloDa : atha taM tAdRzaM vIkSya, sUriM nirmalamAnasaH / naravAhanarAjendraH paraM harSamupAgataH / / 31 / / zlokArtha : have tevA sUrine joIne nirmalamAnasavALA naravAhana rAjA atyaMta harSane pAmyA. ||39||
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : tatazcitte kRtaM tena, nUnaM nAsti jagattraye / IdRzaM naramANikyaM, yAdRzo'yaM tapodhanaH / / 32 / / zlokArca - tyArapachI temanA vaDe=naravAhana rAjA vaDe, cittamAM vicArAyuM. kharekhara jagatatrayamAM AvuM nararUpa mANikya nathI, jevA prakAranA A tapodhana che. IBrA zloka : nirjitA'marasaundaryA, nivedayati vIkSitA / amuSyA''kRtirevoccairguNasambhAragauravam / / 33 / / zlokArca - vaLI te kevA che - te batAve che. devanA sauMdaryane jItI lIdhuM che evI, jovAyelA AmanI AkRti ja atyaMta guNasamabhAranA gauravane batAve che. Il33I. zloka : tadIdRzasya kiM nAma, bhaved vairAgyakAraNam? / yena yauvanasaMsthena, khaNDito makaradhvajaH / / 34 / / zlokArdha : te kAraNathI AvA prakAranA mahAtmAne bhavaverAgyanuM kAraNa zuM che ? jethI yovana avasthAthI kAmadeva khaMDita karAyo. II3II zloka : athavAgtvaa praNamya pAdAbjaM, svayameva mahAtmanaH / tataH pRcchAmi pUtAtmA, bhavanirvedakAraNam / / 35 / / zlokArca - athavA svayaM ja jaIne caraNakamaLane praNAma karIne tyArapachI pavitra AtmA evo huM mahAtmAne bhavanirvedanuM kAraNa pUchuM. IlupaI zloka - evaM vicintya gatvA'sau, natvA sUreH kramadvayam / dattAzIstena hRSTA''tmA, niSaNNaH zuddhabhUtale / / 36 / /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - A rIte vicArIne jaIne A naravAhana rAjA, sUrinA caraNakamaLane namaskAra karIne temanA vaDe apAyelA AziSavALo harSita thayelo AtmA zuddha bhUtalamAM beTho naravAhana rAjA beTho. ll16ll zloka : tatastadanumArgeNa, rAjavRndaM tathA puram / upaviSTaM yathAsthAnaM, natvA''cAryA'dhripaGkajam / / 37 / / zlokArya : tyArapachI tenA anumArgathI=naravAhana rAjAnA anusaraNathI, rAjavaMda ane nagarano loka AcAryanA caraNakamalane namaskAra karIne yathAsthAna beTho. Il3II zloka : mayA tu bhadre! pApena, zailarAjavazAtmanA / na nataM tAdRzasyA'pi, tadA sUreH kramadvayam / / 38 / / zlokArca - he bhadra!=agRhItasaMketA! zailarAjavaza svarUpavALA pApI evA mArA vaDe tevA prakAranA paNa sUrinA caraNakamalane tyAre namaskAra karAyo nahIM. ll18ll zloka : pASANabhRtamuktolIsannibho lokapUraNaH / kevalaM stabdhasarvAGgo, niSaNNo'haM bhuvastale / / 39 / / zlokArca : pASANathI bharAyelA muktolI jevA lokano pUraNa evo kevala stabdha sarvAgavALo huM bhUminA talamAM beTho. Il3II. zloka : atha gambhIraghoSeNa, meghavannIrapUritaH / dharmamAkhyAtumArabdhaH, sa AcAryo vicakSaNaH / / 40 / / zlokArca - have pANIthI bharelA meghanI jema gaMbhIra avAja vaDe te vicakSaNa AcArye dharma kahevA mATe AraMbha karyo. ll40IL.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva siddhAntasevAyAM dezanA abhihitaM ca tena bhagavatA yaduta-'bho bho bhavyAH! pradIptabhavanodarakalpo'yaM saMsAravistAro, nivAsaH zArIrA''diduHkhAnAM, na yukta iha viduSaH pramAdaH, atidurlabheyaM mAnuSA'vasthA, pradhAnaM paralokasAdhanaM, pariNAmakaTavo viSayAH, viprayogA'ntAni satsaGgatAni, pAtabhayAturamavijJAtapAtamAyuH, tadevaM vyavasthite vidhyApane'sya saMsArapradIpanakasya yatnaH kartavyaH, tasya ca hetuH siddhAntavAsanAsAro dharmameghaH, ataH svIkartavyaH siddhAntaH, samyak sevitavyAstadabhijJAH, bhAvanIyaM muNDamAlikopamAnaM, tyaktavyA khalvasadapekSA, bhavitavyamAjJApradhAnena, upAdeyaM praNidhAnaM, poSaNIyaM satsAdhusevayA, rakSaNIyaM pravacanamAlinyam / etacca vidhipravRttaH saMpAdayati, ataH sarvatra vidhinA pravartitavyaM sUtrAnusAreNa, pratyabhijJAtavyamAtmasvarUpaM, pravRttAvapekSitavyAni nimittAni, yatitavyamasaMpannayogeSu, lakSayitavyA visrotasikA, pratividheyamanAgatamasyAH, bhavatyevaM pravartamAnAnAM sopakramakarmavilayaH, vicchidyate nirupakramakarmA'nubandhaH, tasmAdatraiva yatadhvaM yUyam' iti evaM ca nivedite tena bhagavatA vicakSaNasUriNA'syAH pariSado madhye keSAJcid bhavyAnAmullasitazcaraNapariNAmaH, apareSAM saMjAto dezaviratikSayopazamaH, anyaiH punarvidalitaM mithyAtvaM, apareSAM pratanUbhUtA rAgAdayaH, keSAJcitsaMpanno bhadrakabhAvaH / tato nipatitAste sarve'pi bhagavaccaraNayoH, abhihitametaiH- 'icchAmo'nuzAstiM, kurmo yadAjJApayanti nAthAH' / siddhAMta sevA viSayaka dezanA tabhAvAna 43 upAyu. zuM vAyuM ta 'yaduta'thI batAve . he bhavya po ! MNatA bhavanA udara jevo A saMsArano vistAra che. zarIrAdi duHkhonuM nivAsa che zarIranAM duHkho, mAnasika duHkho, sAMyogika duHkhonuM nivAsa che. ahIM=saMsAramAM, vidvAnoe=vidvAna puruSone, pramAda yukta nathI=saMsAranA ucchedamAM apramAdathI yatna ja karavo joIe. atidurlabha A manuSyaavasthA che. paralokanuM pradhAna sAdhana che. viSayo pariNAmathI kaTu cheHprApti vakhate sukha Ape che. phaLathI kaDavA che; kema ke nAza pAme tyAre zoka utpanna thAya che. tenAthI baMdhAyelA pApane kAraNe durgationAM phaLa maLe che mATe pariNAmathI viSayo kaTu che. satsaMgo viyoganA aMtavALA chepuNyathI maLelA suMdara saMyogo viyoganA aMtavALA che. pAtabhayathI Atura, avijJAta pAtavALuM AyuSya che=jarjarita divAla paDu paDu thatI hoya, kyAre paDe te jaNAtI nathI tenA jevuM AyuSya che. A pramANe vyavasthita hote chata=saMsAranuM svarUpa atyAra sudhI varNana karyuM evuM vyavasthita hote chate, A saMsArarUpI pradIpane bUjhavavAmAM yatna karavo joIe=kaSAyonA pariNAmothI baLatA evA saMsArane bUjhavavA mATe prayatna karavo joIe, ane teno hetu=saMsAranA kaSAyarUpI agnine bUjhavavAno hetu, siddhAMtavAsanAmAM pradhAna evo
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva dharmamegha che jinavacanathI bhAvita thayelo ane satata jitavacananI vAsanAthI daDha thato cittarUpI dharmamegha kaSAyone bUjhavavAmAM samartha hetu che. AthI siddhAMta svIkAravo joIe=bhagavAnanA vacananA paramArthane jANIne te pramANe tenAthI AtmAne bhAvita karavA yatna karavo joIe. tenA jANanArA siddhAMtane jANanArA, puruSo samyaka sevavA joIe sadA teonI pAsethI sUkSma sUkSmatara siddhAMtanuM rahasya jANavA yatna karavo joIe. muMDamAlikA upamAna bhAvavuM joIe. ghaTa ane mAlikA phUlanI mALA tenI upamAthI saMsAranuM svarUpa bhAvana karavuM joIe. jema mALAne paheranAra puruSane jJAna che ke A mALA savAranA dhAraNa karI che. keTaloka kALa pachI karamAze topaNa zoka thato nathI ane mATIno ghaDo hajI phUTe tema nathI tevuM jJAna hoya ane akasmAta phUTe tyAre zoka thAya che tethI jagatanA padArtho mALAnI jema nAza pAmanArA che, sthira nathI tema bhAvana karavAne kAraNe jagatanA padArtho pratye mamatva kSINa thAya che. tethI nAzamAM zoka thato nathI paraMtu anityatAno bodha spaSTa spaSTatara thAya e pramANe muMDamAlikAnuM upamAna bhAvavuM joIe. vaLI asad apekSAno tyAga karavo joIe tuccha asAra bAhya padArthonI apekSAno tyAga karavo joIe. AjJApradhAna thavuM joIe=bhagavAnanI AjJA svabhUmikAnusAra te te guNasthAnakanI ucita kriyA karIne uttara uttaranI bhUmikAnI zaktinA saMcayanI che teno yathArtha bodha karIne jIvavuM joIe. praNidhAna karavuM joIe=mAre saMsArano uccheda karavo che, vItarAganA vacanAnusAra zakti anusAra pravRtti karIne manuSyabhava saphaLa karavo che e prakArano saMkalpa karIne je je ucita anuSThAna pote seve te mAtra kAyika kriyArUpa na thAya paraMtu lakSane anurUpa pariNati pragaTa kare tevo cittano saMkalpa karavo joIe. sat sAdhunI sevAthI poSavuM joIe karAyeluM praNidhAna poSavuM joIe. uttama puruSo pAse sUkSma sUkSmatara tatvano bodha karIne saMsAranA ucchedanuM daDha kAraNa bane e prakAre potAnuM karAyeluM praNidhAna puSTa karavuM joIe. pravacananA mAlityanuM rakSaNa karavuM joIe potAnAM koIka kRtyothI bhagavAnanA pravacananuM mAlitya na thAya te rIte satata yatna karavo joIe. ane A= pravacananA mAlityanuM rakSaNa, vidhimAM pravRta puruSa saMpAdana kare che. je sAdhu ke zrAvaka pote je anuSThAna kare che te anuSThAna svazakti pramANe vidhine anurUpa karavAmAM pravRtta che tevA loko sanmArgano sAco bodha karAvanAra hovAthI pravacanamAlityanuM rakSaNa kare che ane avidhithI pravartanArA lokone vidhinA viSayamAM bhrama pedA karAvIne pravacananuM mAlitya kare che. AthI=vidhipravRtta pravacananA mAlityanuM rakSaNa kare che AthI, sarvatra=sarva anuSThAnomAM=navA vrato grahaNa karavAmAM, svIkArelAM vratonA pAlanamAM ane sarva jIvo sAthe ucita vyavahAra thAya te prakAre sarva sthAnomAM, sUtra anusAra vidhithI pravartavuM joIe. AtmAnuM svarUpa jANavuM joIe=sUkSmabuddhipUrvaka mohathI avAkuLa evA AtmAnuM svarUpa kevuM che tenuM rahasya jANavuM joIe, pravRttimAM nimitonI apekSA rAkhavI joIe=koI paNa guNasthAnakanA svIkAravI ke saMsAranI anya pravRttimAM
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva bhAvinA anarthonAM kAraNo utpanna na thAya te arthe nimitono nirNaya karIne ucita pravRtti karavI joIe. asaMpanna yogomAM yatna karavo joIe. guNavRddhine anukULa je bAhya AcAro sevIne e AcArone anukULa guNanI prApti thayA pachI ane te guNa prakRti rUpa thayA pachI upara uparanA guNasthAnakane anukULa je ucita kRtyo che jemAM pote kuzaLatAne prApta karI nathI te yogomAM kaI rIte kuzaLatA prApta thAya te rIte zaktinuM Alocana karIne asaMpanna yogomAM yatna karavo joIe. visrotasikAne jANavI joIe. potAnA cittano pravAha kayAM nimittothI kaSAyonI vRddhine anukULa pravarte che ane kayAM nimittothI kaSAyonI hAnine anukULa pravarte che ane sanuSThAna kALamAM paNa cittano pravAha kaSAyathI prerAIne yathAtathA pravartato hoya tenuM avalokana karIne mArgAnusArI cittano pravAha pedA thAya teno nirNaya karavA arthe cittanA pravAhanuM sUkSmabuddhithI Alocana karavuM joIe. AnuM cittanA pravAhatuM, ja anAgata ja pratividhAna karavuM joIe. je nimittone pAmIne rAgAdivRddhine anukULa citta jatuM hoya te nimittAnI ane te nimittothI thatA cittanI anarthakAritAnuM sUkSmabuddhithI Alocana karIne tevA cittapravAhanuM vRddhi thatA pUrve ja tenA nivAraNanA upAyane sevavo joIe. A rIte-potAnA cittano pravAha joIne rAgAdi usthita thAya tenA pUrve ja tenA nAzanA upAyamAM yatna karavo joIe ema pUrvamAM kahyuM e rIte, pravartamAna jIvonA sopakrama karmano vilaya thAya che=je karmo jIvavA prayatnathI phaLa ApyA vagara nAza thaI zake tevAM che te karmono nAza thAya che. tirupakrama karmanA anubaMdhano viccheda thAya che=je rAgAdi ApAdaka karmo pratipakSanA bhAvatathI kSaya pAme tevAM nathI paraMtu avazya vipAkamAM AvIne rAgAdi bhAvo kare tevAM che te karmomAM paNa pravAha calAvavAnI zakti nAza pAme che. te kAraNathI cittanA pravAhanuM avalokana karIne saMbhavita rAgAdinuM pratividhAna karavAmAM Ave to tenA anarthonuM nivAraNa thAya che ema pUrvamAM kahyuM e kAraNathI, AmAM ja=satata cittanA pravAhanuM avalokana karIne bhAvimAM rAgAdi utpanna thAya tenuM pratividhAna karavAmAM ja, tame yatna karo. ane A rIte bhagavAna vicakSaNasUri vaDe nivedana karAye chate A parSadA madhye keTalAka bhavya jIvone cAritrano pariNAma ullasita thayo. anya jIvone dezaviratino kSayopazama thayo. vaLI anya vaDe mithyAtvanuM vidalana karAyuM. bIjAonA rAgAdi alpa thayA. keTalAkane bhadrakabhAva prApta thayo. tethI te sarve paNa bhagavAnanA caraNamAM paDyA. eo vaDe je lokone cAritra Adino pariNAma thayo e loko vaDe, kahevAyuM, "ame anuzAstine IcchIe chIe. hAtha je AjJA kare te ame karIe.'
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva sUriprArabdhasvavairAgyakAraNabhUtAtmavyatikarakathanam atrAntare cintitaM tAtena yaduta-praznayAmyadhunA tadahamAtmavivakSitaM, tato lalATataTavinyastakaramukulitenA'bhihitamanena vicakSaNasUri vaDe zarU karAyela potAnA vairAgyanA kAraNabhUta AtmavyatikaranuM kathana eTalAmAM pitA vaDe vicArAyuM, zuM vicArAyuM? te "vahu'thI batAve che. te kAraNathI have huM potAne vivaNita prazna karuM. tethI lalATataTamAM be hAtha joDIne AvA vaDe pitA vaDe kahevAyuM - zloka : janA'tizAyirUpANAM, jagadaizvaryabhAginAm / bhadanta! tatrabhavatAM, kiM vo vairAgyakAraNam ? / / 1 / / zlokArca - lokothI atizaya rUpavALA, jagatanA aizvaryanA bhAgI evA tamane he bhagavaMta ! vairAgyanuM kAraNa zuM che ? III. zloka : sUriNA'bhihitaM bhUpa! yadyatra tava kautukam / tataste kathayAmyeSa, bhavanirvedakAraNam / / 2 / / zlokArca - sUri vaDe kahevAyuM - he rAjA ! jo ahIM tane kautuka che to A bhavanirvedanuM kAraNa tane huM kahuM chuM. ||rAmAM zloka : vi tuMaatmstutiH paranindA, pUrvakrIDitakIrtanam / viruddhametad rAjendra! sAdhUnAM trayamapyalam / / 3 / / zlokArdha : he rAjan ! paraMtu potAnI stuti, paranI niMdA, pUrva jIvananI krIDAnuM kIrtana A traNe paNa sAdhune atyaMta viruddha che, Ilall
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAvanA zloka : mamAtmacarite caitatkathyamAne parisphuTam / trayaM saMpadyate tena, na yuktaM tasya kIrtanam / / 4 / / zlokArya :potAnuM caritra kahevAya chate mane A traNe paNa pariphuTa prApta thAya che. tethI tenuM kIrtana yukta nathI. ll4ll zloka : tAtenA'bhihitamevaM nigadatA nAtha! vardhitaM kautukaM tvayA / kartavyo'taH prasAdo me, nivedyaM caritaM nijam / / 5 / / zlokArya :pitA vaDe kahevAyuM - A pramANe kahetA evA tamArA vaDe he nAtha ! mAruM kautuka vadhArAyuM. AthI mArA upara prasAda karavo joIe. potAnuM caritra nivedana karo. pA. zloka : tato vijJAya nirbandhaM, madhyasthenA'ntarAtmanA / prabodhakAraNaM jJAtvA, sUriritthamavocata / / 6 / / zlokArca - tyArapachI Agrahane jANInerAjAnA Agrahane jANIne, madhyastha evA aMtarAtmAthI potAnA caritranA kathanamAM potAnA cittamAM te te bhAvo na thAya paraMtu madhyastha bhAva ja varte evA aMtarAtmAthI, prabodhanuM kAraNa jANInerAjAnA bodhanuM kAraNa jANIne, sUrie A pramANe karavuM. llll zloka : kuta anAdinidhanaM loke, nAnAvRttAntasaGkulam / vidyate bhUtalaM nAma, nagaraM sumanoharam / / 7 / / zlokArca - zuM kahyuM, te "'thI batAve che. lokamAM anAdi nidhana=AdiaMtarahita, judA judA vRttAMtathI yukta bhUtala nAmanuM sumanohara nagara vidhamAna che. ll
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : tatrA'sti bhuvanakhyAto, devAnAmapi nAyakaH / alajhyasatpratApAjJo, narendro malasaJcayaH / / 8 / / zlokArtha : tyAM bhuvanamAM vikhyAta devono paNa nAyaka alaMdhya evA samratApanI AjJAvALo malasaMcaya nAmano rAjA che. . zloka : sundarA'sundare kArye, nityaM vinyastamAnasA / tasya cAsti mahAdevI, tatpaktirnAma vizrutA / / 9 / / zlokArya : ane suMda-asuMdara kAryamAM nitya vizvasta mAnasavALI tatpakti nAmavALI prasiddha tenI mahAdevI che. III zloka : tayozca devInRpayorekaH sundaraceSTitaH / vidyate jagadAlAdI, putro nAma zubhodayaH / / 10 / / zlokArca - ane te devI ane rAjAno suMdara ceSTAvALo jagatanA AllAdane karanAra zubhodaya nAmano eka putra vidyamAna che. ll10ll zloka : tathA dvitIyastanayastayordevInarendrayoH / asti sarvajanottApI, vikhyAtazcA'zubhodayaH / / 11 / / zlokArdha : ane te devI ane rAjAno sarva lokane uttApa karanAra azubhodaya rUpe vikhyAta bIjo putra che. II11II zloka : svabharturvatsalA sAdhvI, sundarAgI janapriyA / bhAryA zubhodayasyA'sti, padmAkSI nijacArutA / / 12 / /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha H svabhartune vatsala, suMdara prakRtivALI, suMdara aMgavALI, lokone priya, kamaLanA jevI cakSuvALI nijacArutA rUpa zubhodayanI bhAryA che. / / 12 / / zloka H zloka H tathA'zubhodayasyA'pi, janasantApakAriNI / bhAryA svayogyatA nAma, vidyate'tyantadAruNA / / 13 / / zlokArtha H ane janasaMtApane karanArI svayogyatA=atyaMta ayogyatA, nAmavALI atyaMta dAruNa azubhodayanI patnI paNa vidhamAna che. ||13|| vicakSaNajaDayoH svabhAvavaiparItyam : itazca kAlaparyAyAdavApya nijacArutAm / tataH zubhodayAjjAtaH, putro nAmnA vicakSaNaH / / 14 / / vicakSaNa ane jaDanI svabhAva viparItatA zlokArtha ane A bAju kAlaparyAyathI nijacArutAne prApta karIne te zubhodayathI vicakSaNa nAmano putra thayo. / / 14 / / zloka : 89 tathaiva kAlaparyAyAdavApyaiva svayogyatAm / tato'zubhodayAjjAto, jaDo nAma sutAdhamaH / / 15 / / zlokArtha H te ja pramANe kAlaparyAyathI suayogyatAne prApta karIne ja te azubhodayathI jaDa nAmano adhamaputra utpanna thayo. / / 15 / zloka H tayorvicakSaNastAvad vardhamAnaH pratikSaNam / yAdRzaH svairguNairjAtastadidAnIM nibodhata / / 16 / /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ GO upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArya : te bemAM vicakSaNa pratikSaNa vadhato svaguNo vaDe jevo thayo te hamaNAM tame jANo. ||16II zloka : mArgAnusArivijJAnaH pUjako gurusaMhateH / medhAvI praguNo dakSo, labdhalakSyo jitendriyaH / / 17 / / zlokArca - mArgAnusArI vijJAnavALo, gurunA samUhano pUjaka, buddhimAna, prakRSTa guNavALo, dakSa, labdhalakSyavALo, jitendriya, II1LA. zloka : sadAcAraparo dhIraH, sadbhogI dRDhasauhadaH / devAbhipUjako dAtA, jJAtA svaparacetasAm / / 18 / / zlokArca - sadAcAramAM tatpara, dhIra, sadbhogI, daDhasuMdara hRdayavALo, devano pUjaka, dAtA, svaparacittano jJAtA, II18II zloka : satyavAdI vinItAtmA, praNayAgatavatsalaH / kSamApradhAno madhyasthaH, sattvAnAM kalpapAdapaH / / 19 / / zlokArca - satyavAdI, vinItAtmA, praNayathI AvelA pratye vatsalavALo, kSamApradhAna, madhyastha, jIvo mATe kalpavRkSa jevo, II19ll zloka : dharmakaniSThaH zuddhAtmA, vyasane'pyaviSaNNadhIH / sthAnamAnAntarA'bhijJaH, kutsitA''grahavarjitaH / / 20 / / zlokArca - dharmamAM eka niSThAvALo, zuddhAtmA, ApattimAM paNa aviSAda buddhivALo, sthAna, mAna ane aMtarAtmAne jANanAra, kutsita AgrahathI varjita, IlRol
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : samastazAstratattvajJo, vAci pATavasaMgataH / nItimArgapravINAtmA trAsakaH zatrusaMhateH / / 21 / / zlokArtha : samasta zAstranA tattvane jANanAra, vANImAM paTutAthI yukta, nItimArgamAM pravINa, zatrunA samUhane trAsane karanAra che. ll1|| zloka : svaguNotsekahInAtmA, vimuktaH paranindayA / ahRSTaH sampadA lAbhe parArthaM ca vinirmitaH / / 22 / / zlokArca - svaguNanA garvathI rahita svarUpavALo, paraniMdAthI mukAyelo, saMpattinA lAbhamAM harSarahita, bIjAo mATe nirmANa thayela arthAt bIjA jIvonA hita mATe ja janmela evo vicakSaNa nAmano putra hato ema yojana che. ||rarA zloka : kiJceha bahunoktena? yAvantaH puruSe guNAH / gIyante te'khilAstatra, prAdurbhUtA vicakSaNe / / 23 / / zlokArca - ane ahIM vadhAre zuM kahevuM ? puruSamAM jeTalA guNo gavAya che te saMpUrNa te vicakSaNamAM prAdurbhAva pAmyA. ll2all zloka : atha saMvardhamAno'sau, zarIreNa pratikSaNam / jaDastu yAdRka saMpannastadidAnIM nibodhata / / 24 / / zlokArca - have zarIrathI pratikSaNa vRddhi pAmato evo A jaDa jevo thayo tene have jANo. rajA zloka : viparyastamanAH satyazaucasantoSavarjitaH / mAyAvI pizunaH klIbo, nindakaH sAdhusaMhateH / / 25 / /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva asatyasandhaH pApAtmA, gurudevaviDambakaH / satranA nAmAnya, pareSAM vimedavA: zAradA anyaccitte vadatyanyacceSTate kriyayA'param / dahyate parasampatsu, parApatsu pramodate / / 27 / / blokArya :| viparyasta manavALo, satya, zauca, saMtoSathI rahita, mAyAvI, pizuna=cADI khAvAnA svabhAvavALo, napuMsaka, sAdhusaMtatinosuMdara puruSonA samudAyano niMdaka, asatyanA saMdhAnavALo, pApAtmA, guru ane devano viDaMbaka, asano pralApa karanAra, lobhAMdha, paranA cittano bhedaka, cittamAM anya ane kahe che anya, kriyAthI apara ceSTA kare che. parasaMpattiomAM baLe che, paranI ApattimAM pramoda pAme che. ll25thI 27ii. zloka : garvAdhmAtaH sadA kruddhaH, sarveSAM bhaSaNapriyaH / AtmazlAghAparo nityaM, rAgadveSavazAnugaH / / 28 / / zlokArca - garvathI AbAta, sadA krodhavALo, badhAne tataDAvavAnA svabhAvavALo, nitya AtmAnI zlAghAmAM tatpara, rAgadveSanA vazane anusaranAra, Il28ll. zloka : kiM cA'tra bahunoktena? ye ye doSAH sudurjane / gIyante te'khilAstatra, prAdurbhUtAstato jaDe / / 29 / / zlokArdha : ahIM-jaDanA doSomAM vadhAre zuM kahevuM? je je doSo sudurjanamAM gavAya che te sarva doSo jaDamAM prAdurbhAva pAmyA. ra9ll. bloka : evaM ca vardhamAnau tau, svagehe sukhalAlitau / vicakSaNajaDau prAptau, yauvanaM paripATitaH / / 30 / / zlokArca - ane A rIte svadharamAM sukhathI lAlita vardhamAna evA te vicakSaNa ane jaDa paripATIthI kramathI, yauvanane pAmyA. II3oll
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H vicakSaNabuddhyoH pariNayaH prakarSotpattizca itazca guNaratnAnAmutpattisthAnamuttamam / pUraM nirmalacittAvaM, vidyate lokavizrutam / / 31 / / zlokArtha : vicakSaNa ane buddhinuM lagna tathA prakarSano janma zlokArtha : ane A bAju guNaratnonuM uttama utpattisthAna nirmalacitta nAmanuM lokamAM prasiddha nagara vidhamAna che. II31|| zloka H : tatrA'ntaraGge nagare, nRpo nAmnA malakSayaH / asti sadguNaratnAnAM, janaka: pAlakazca saH / / 32 / / zlokArtha H tyAM aMtaraMga nagaramAM nAmathI malakSaya nAmano rAjA che. te sadguNaratnono janaka ane pAlaka che. II3II zloka H 93 tasya sundaratA nAma, mahAdevI manaH priyA / vidyate cArusarvAGgI, sA tad ratnavivardhikA / / 33 / / tenI suMdaratA nAmanI manane priya mahAdevI suMdara sarvAMgavALI vidhamAna che. te=suMdaratA nAmanI devI, ratnonI vivardhikA che. II33II zloka H tAbhyAM ca kAlaparyAyAjjAtA padmadalekSaNA / buddhirnAma guNairADhyA kanyakA kulavardhanI / / 34 / / zlokArtha H ane te baMne dvArA=malakSaya rAjA ane suMdaratA devI baMne dvArA, kAlaparyAyathI=keTaloka kALa pasAra thavAthI, kamaLanA dala jevI dRSTivALI guNathI ADhya, kulavardhanI buddhi nAmanI kanyA thaI. ||34II
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAvanA zloka : tataH sA guNarUpAbhyAmanurUpaM vicakSaNam / vicintya prahitA bAlA, tAbhyAM tasya svayaMvarA / / 35 / / blokArya : tyArapachI guNathI ane rUpathI vicakSaNane anurUpa vicArIne teo dvArA malakSaya rAjA ane suMdaratA rANI dvArA, tene=vicakSaNane, svayaMvarA te bAlA mokalAvAI svayaMvaravA mATe buddhi nAmanI bAlA mokalAvAI. ll15ll zloka : pariNItA ca sA tena, mahAbhUtipramodataH / vicakSaNena satkanyA, jAtA ca manasaH priyA / / 36 / / zlokArya : ane te vicakSaNa vaDe, mahAvabhAvapUrvaka pramodathI te buddhi nAmanI suMdara kanyA, paraNAI. ane manane priya thaI. ll16II zloka : tayA yuktasya tasyoccairbhuJAnasya manaHsukham / / vicakSaNasya gacchanti, dinAni zubhakarmaNA / / 37 / / zlokArya : tenAthI yukta=buddhirUpI bALAthI yukta, evA atyaMta bhogavatA te buddhirUpI strIne bhogavatA, te vicakSaNanAM zubhakarmo vaDe karIne divaso mananA sukhapUrvaka pasAra thAya che. ll17ll zloka : athA'nyadA kvacibuddhervArtA'nveSaNakAmyayA / malakSayeNa prahito, vimarzo nijaputrakaH / / 38 / / zlokArca - have anyadA koIka vakhate buddhinI vArtAnI anveSaNAnI IcchAthI malakSaya dvArA vimarza nAmano putra mokalAvAyo. [38] zloka : sa ca buddhau dRDhasnehabhAvabhAvitamAnasaH / tasyA eva samIpasthaH sadbhaginyAH sthito mudA / / 39 / /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - ane te vimarza nAmano, buddhino bhAI buddhimAM daDha snehathI bhAvita mAnasavALo te ja sarbhaginInA samIpamAM harSathI rahyo. [39 zloka : sahodarasamAyuktA, bharcA ca bahumAnitA / tataH sA cittanirvANAd garbha gRhNAti bAlikA / / 4 / / zlokArca - sahodarathI samAyukta=sagAbhAIthI yukta, ane bhartAthI bahumAnita vicakSaNathI bahumAna pAmelI, tyArapachI te bAlikA citanI zAMtithI garbhane grahaNa kare che. lol zloka : atha tasyAH zubhe kAle, sadgarbhaparipAkataH / jAto dedIpyamAnA'GgaH, prakarSo nAma dArakaH / / 41 / / zlokArca - have teNIne buddhine, zubhakAlamAM sadgarbhanA paripAkathI dedIpyamAna aMgavALo prakarSa nAmano putra thayo. ll41T. zloka : jAtaH saMvardhamAno'sau, prakarSo buddhinandanaH / vicakSaNaguNaistulyo, vimarzasyA'tivallabhaH / / 42 / / zlokArca - saMvardhamAna evo A buddhino putra prakarSa vicakSaNanA guNothI tulya vimarzane ativallabha thayo. ll4rA rasanAlolatAbhyAM saMgaH zloka : athA'nyadA svakaM dRSTaM, kAnanaM sumanoharam / vicakSaNajaDAbhyAM bho! nAmnA vadanakoTaram / / 43 / /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva jaDa sAthe rasanA ane lolatAno saMga zlokArdha : have anyadA potAnuM sumanohara vadanakoTara nAmanuM jaMgala kharekhara vicakSaNa ane jaDa dvArA jovAyuM. ll4all zloka : tatra khAdanapAnena, lalamAnau yathecchayA / tau dvAvapi sthitau kaJcitkAlaM saMtuSTamAnasau / / 44 / / zlokArya : tyAM khAvA ane pIvA vaDe yathecchAthI ramatA te baMne paNa vicakSaNa ane jaDa baMne paNa, keTaloka kALa saMtuSTa mAnasavALA rahyA. ll44ll zloka : tatra kundasamAH zubhrA, radanAH santi vRkSakAH / teSAM ca vIthikAyugmaM, tAbhyAM dRSTaM manoharam / / 45 / / zlokArdha : tyAM kuMdana jevA ujvala dAMtarUpI vRkSo che. ane teonuM manohara vIthikAyugma manohara dAMtano mArga, teo vaDe jovAyo. ll4pA zloka : tata: skUdattenADattA, pravirala pravitnovitam | tatra cA'labdhaparyantaM, dRSTaM tAbhyAM mahAbilam / / 46 / / zlokArca - tethI kutUhalathI aMdara pravezIne jovAyuM te vadanakoTaramAM praveza karIne jovAyuM. ane tyAM vadanakoTara nAmanA jaMgalamAM, alabdhaparyata mahAbila jovAyuM. ll46ll. zloka - tato visphAritA'kSAbhyAM, kautukena savismayam / vicakSaNajaDAbhyAM tat, suciraM saMnirIkSitam / / 47 / /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArca - tethI visphArita cakSavALA kautukathI vismayapUrvaka vicakSaNa ane jaDa dvArA lAMbA samaya sudhI te vadanakoTararUpa jaMgala jovAyuM. ll47ll zloka : atha tasmAtsamudbhUtA, raktavarNA manoharA / dAsaceTyA samaM kAcillalanA cAruvigrahA / / 48 / / zlokArtha : have temAMthI te vadanakoTarathI, raktavarNavALI manohara dAsanI ceTI sAthe koIka suMdaravigrahavALI suMdara zarIravALI, lalanA strI, pragaTa thaI. ll48ll zloka : tAM vIkSya sa jaDazcitte, paraM harSamupAgataH / tatazca cintayatyevaM, viparyAsitamAnasaH / / 49 / / zlokArca - tene joIne te jaDa atyaMta harSa pAmyo. ane tethI viparyAsa mAnasavALo jaDa A pramANe vicAre che. II49II. zloka : aho apUrvikA yoSidaho sundaradarzanA / aho saMsthAnametasyA, aho rUpamaho guNAH / / 50 / / zlokArca - aho, apUrva zrI ahIM mukharUpI jaMgalamAM, suMdara darzanavALI che. aho, AnuM-jIbharUpI strInuM, saMsthAna che arthAt suMdara AkAra che. aho suMdara rUpa che. aho, suMdara guNo che. II5ol. zloka : kimeSA nAkato mugdhA, bhraSTA syAdamarAGganA? / kiM vA pAtAlato bAlA, nAgakanyA vinirgatA? / / 51 / / zlokArca - zuM A mugdha evI jIbhaDIrUpI lalanA svargamAMthI bhraSTa thayelI devAMganA che ? athavA zuM pAtAlathI AvelI nAgakanyA bAlA che ? pa1il.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva bloka : athavA nahi nahi suSThu mayA cintitmyata:svrge vA nAgaloke vA, kutaH syAdiyamIdRzI? / mat] ca dUrato'pAstA, vArtA'pIdRkSayoSitaH / / 52 / / zlokArya : athavA mArA vaDe suMdara vicArAyuM nathI vicArAyuM nathI. je kAraNathI svargamAM athavA nAgalokamAM A AvA prakAranI A kyAMthI hoya ? ane maryamAM-maryalokamAM, AvI strInI vArtA dUrathI apAra che arthAt AvI suMdara strI saMbhavI zake nahIM. para zloka - tannUnaM vidhinA mAM, parituSTena kalpitA / niveyaM prayatnana, sundare paramANu pAkarUA zlokArtha : te kAraNathI kharekhara mArA upara tuSTa thayelA vidhi vaDe ATaA bAlA, suMdara paramANuo vaDe prayatnathI nirmANa karIne kalpita cheHracAI che, I/pa3ll zloka : anyaSyanuunN puruSahIneyaM, madarthaM vihitA vane / yato mAM vIkSate bAlA, loladRSTirmuhurmuhuH / / 54 / / zlokArca - ane bIju puruSathI hIna evI A bALA=jIbharUpI bALA, vanamAM mArA mATe racAI che mukharUpI vanamAM jaDa evA mArA mATe, cAI che. je kAraNathI capaLa daSTivALI bAlA vAraMvAra mane jue che. paDhA zloka : gatvA samIpametasyAH, kRtvA cittaparIkSaNam / tataH karomi svIkAraM, kiM mamA'nyena cetasA? / / 55 / /
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 caturtha prastAva zlokArtha : AnI samIpamAM jaIne A bAlAnI samIpamAM jaIne, cittanuM parIkSaNa karIne bAlAnA cittanI parIkSA karIne, tyArapachI svIkAra karuM, anya citta vaDe mane zuM ?=A bALA sAthe ekacitta thavA sivAya anya citta vaDe zuM ? pipA zloka : itazcavicakSaNazca tAM dRSTvA, lalanAM lalitA''nanAm / tatazcetasi saMpanno, vitarko'yaM mahAtmanaH / / 56 / / zlokArtha : ane A bAju vicakSaNa che. lalita mukhavALI te lalanAne te bALAne, joIne tyArapachI mahAtmAnA vicakSaNanA, cittamAM A vitarka thayo. pachI zloka : ekAkinI vane yoSA, parakIyA manoramA / na draSTuM yujyate rAgAnApi saMbhASaNocitA / / 57 / / zlokArca - vanamAM ekAkI evI strI parakIya manoramA che. rAgathI jovA mATe ghaTatuM nathI, vaLI saMbhASaNane ucita nathI. pachI zloka : yataH sanmArgaraktAnAM, vratametanmahAtmanAm / parastriyaM puro dRSTvA, yAntyadhomukhadRSTayaH / / 58 / / zlokArdha : je kAraNathI sanmArgamAM rakta mahAtmAone A vrata che. parastrIne sanmukha joIne adhomukha daSTivALA thAya che. pitA zloka : ato vrajAmyataH sthAnAtkiM mamA'paracintayA? / tato gantuM pravRtto'sau, hastenA''kRSya taM jaDam / / 59 / /
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha : AthI A sthAnathI huM jAuM, apara ciMtA vaDe mane zuM ? tethI te jaDane hAthathI kheMcIne A= viyakSarA, vA mATe pravRtta thayo. pA zloka : 100 tena cA''kRSyamANo'sau kathaJcid balinA jaDaH / hRtasarvasvavanmohAtparaM duHkhamupAgataH / / 60 / / zlokArtha : ane tenA vaDe=vicakSaNa vaDe, hAthathI kheMcAto evo A jaDa koIka rIte balavAna vaDe haraNa karAyelA sarvasvanI jema mohathI atyaMta duHkhane pAmyo. II60 / / zloka : yAvattau gacchataH stokaM, bhUbhAgaM rAjaputrakau / tAvatsA'nucarI tasyAH, pazcAllagnA samAgatA / / 61 / / zlokArtha : jyAM sudhI thoDAka bhUbhAga te rAjaputra gayA, tyAM sudhI teNIne te anucarI=te lalanArUpI jANAnI sevikA, pAchna lAgelI jAvI. ||11|| " tayA ca dUrataH eva vihitaH pUtkAraH, yaduta - trAyadhvaM bho nAthAstrAyadhvaM, hA hatA'smi mandabhAginI, tato valitastadabhimukhaM jaDaH / tenA'bhihitaM - sundari ! mA bhaiSIH kathaya kutaste bhayamiti / tayA'bhihitaM - yadbhavantau mama svAminIM vimucya calitau tenaiSA jAtamUrcchA mriyate lagnA'dhunA, tasmAd devau! tAvatsamIpe sthIyatAM bhavadbhyAmetasyAH yena yuSmatsannidhAnena manAksvasthIbhUtAyAM svAminyAM tato'haM nirAkulA satI bhavatoretatsvarUpaM samastaM vijJapayAmi / tato jaDenA'bhihito vicakSaNaHbhrAtaH ! gamyatAmetatsvAminIsamIpe bhavatu sA svasthA, vijJapayatveSA yathAvivakSitaM, ko doSaH ? vicakSaNena cintitaM-na sundaramidaM, iyaM hi vaSTA ceTI taralA svabhAvena pratArayiSyati nUnamasmAn, athavA pazyAmi tAvatkimeSA tatra gatA jalpati ? na cAhamanayA pratArayituM zakyaH, tasmAd gacchAmi, kA'tra mama zaGkA ? evaM vicintyA'bhihitaM vicakSaNena - bhrAtaH ! evaM bhavatu / tato gatau pazcAnmukha vicakSaNajaDau, prAptau tatsamIpe, svasthIbhUtA lalanA, nipatitA dAsaceTI tayozcaraNeSu / abhihitamanayAmahAprasAdaH, anugRhItA'smi yuvAbhyAM jIvitA svAminI, dattaM me jIvitam / jaDenA'bhihitaMsundari ! kiMnAmikeyaM tava svAminI ? ceTyA'bhihitaM - deva ! sugRhItanAmadheyA rasaneyamabhidhIyate /
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 101 jaDenA'bhihitaM bhavatI kiMnAmikAmavagacchAmi ? tataH salajjamabhihitamanayA deva! lolatA'haM prasiddhA loke, ciraparicitA'pi vismRtA'dhunA devasya, tatkimahaM karomi mandabhAginIti / jaDenA'bhihitaMbhadre! kathaM mama tvaM ciraparicitA'si? lolatayA'bhihitaM- idamevA'smAbhirvijJapanIyam / jaDaH prAha-vijJapayatu bhavatI / lolatayoktaM-asti tAvadeSA mama svAminI paramayoginI, jAnAtyevA'tItAnAgataM, ahamapi tasyAH prasAdAdevaMvidhaiva / ane teNI vaDe te lalanAnI anucarI vaDe, dUrathI ja pokAra karAyo. je "vahu'thI batAve che. te tAtha ! rakSaNa karo, rakSaNa karo. huM maMdabhAginI haNAyelI chuM. tethI jaDa tene abhimukha vaLyo. jaDa vaDe kahevAyuM - he suMdarI ! bhaya pAma nahIM. tuM kahe, konAthI tane bhaya che? teNI vaDe kahevAyuM=lalanAnI anucarI vaDe kahevAyuM - mArI svAminIne=mArI svAminI evI lalanAne, choDIne je tame baMne jaDa ane vicakSaNa, cAlyA. tenAthI jAtamUrchAvALI AmArI svAminI evI lalanA, mare che. te kAraNathI hamaNAM tamArI pAchaLa huM AvI chuM. he devo ! ANInA=mArI svAminInA, samIpamAM tamArA baMne vaDe rahevAya. je tamArA saMvidhAnathI kaMIka svastha thayelI svAminI hote chate tyArapachI nirAkula chatI evI huM=lalatAnI anucarI, evI huM, samasta AnuM svarUpa=A lalatAnuM samasta svarUpa, tamane baMnene jaNAvuM chuM. tyArapachI jaDa vaDe vicakSaNa kahevAyo - ANInI svAminInA samIpamAM-A strInI svAminI evI lalanAnA samIpamAM, he bhAI ! ApaNe jaIe, te lalatA, svastha thAo. A=lalanAnI anucarI, yathAvivaNita vijJApana kare che. zuM doSa che?etene svIkAravAmAM zuM doSa che? vicakSaNa vaDe vicArAyuM - A suMdara nathI. dikaje kAraNathI, A ceTI vaMThelI che, svabhAvathI tarala che. kharekhara ! amane Thagaze. athavA huM jouM. A lalanAnI anucarI, tyAM gayelI tenI svAminI pAse gayelI, zuM kahe che ? huM vicakSaNa, AnA dvArA ThagAu te zakya nathI, te kAraNathI jAuM. ahIM mane zuM zaMkA che ? mane ThagAvAnI zaMkA nathI e pramANe vicArIne vicakSaNa vaDe kahevAyuM - he bhAI ! A pramANe thAo. tyArapachI paccA mukhavALA vicakSaNa-jaDa gayA tenI samIpe prApta thayA. lalanA jIbhaDI, svastha thaI. dAsaceTI=lalatAnI anucarI, te benA=vicakSaNa-jaDatA, caraNamAM paDI. AvA vaDe=dAsaceTI vaDe, kahevAyuM - mahAprasAda karAyo. tamArA baMne vaDe huM anugrahIta karAI chuM. svAminI jIvita karAI mane jIvita apAyuM=svAminIne anusaranArI evI mane jIvita apAyuM. jaDa vaDe kahevAyuM - he suMdarI ! kayA nAmavALI A tArI svAminI che? ceTI vaDe kahevAyuM - he deva ! suMdara grahaNa karAyelA kAmavALI rasanA A kahevAya che. jaDa vaDe kahevAyuM - tane ceTikAne kayA nAmathI huM jANuM ? tethI AnA vaDeHceTikA vaDe, lajjA sahita kahevAyuM - he deva ! lokamAM huM lolatA rUpe prasiddha chuM. ciraparicata hovA chatAM hamaNAM deva vaDe vismaraNa karAI che. te kAraNathI maMdabhAgI evI huM zuM karuM? jaDa vaDe kahevAyuM - he bhadre ! tuM mane ciraparicata kevI rIte che? lolatA vaDe kahevAyuM. A ja amArA
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva vaDe vijJapanIya che=ame tamArI sAthe ciraparicata chIe e ja lolatA ane rasanA vaDe tamane vizapanIya che. jaDa kahe che. he bhavatI, vijJApata karo-lolatA, vijJApana karo. lolatA vaDe kahevAyuM - mArI A svAminI paramayoginI che. atIta anAgatane jANe ja che. huM paNa tenA prasAdathI mArI svAminI evI rasanAnA prasAdathI, AvA prakAranI ja chuM atIta anAgatane jANanArI chuM. bhAvArtha vaLI, ripudAraNane pitAe gharamAMthI kADhI mUkyo tethI duHkhI duHkhI thaIne beThelo che. pachI zuM thAya che te batAvatAM kahe che. anusuMdara cakravartI agRhItasaMketAne kahe che ke he bhadra ! ripudAraNanA bhavamAM te mAro puNyodaya atyaMta durbala thayo. kopavALo mAro puNyodaya hovAthI udayamAM Avato na hato. tethI akiMcitkara jevo rahyo. tethI e prApta thAya ke ati mAnane vaza ripudAraNe potAnA puNyane naSTaprAyaH karyo topaNa manuSyabhavamAM che tethI kaMIka sukha Ape tevuM puNya che te paNa je rAjavaibhava vagere hatuM te sarva nAza pAmyuM tethI asAra avasthAvALuM thoDuMka puNya raheluM. AthI ja jematema potAnA jIvanano nirvAha karIne duHkhI avasthAmAM kALa pasAra kare che. vaLI ripudAraNanA pitA rAjavaMdanI sAthe bagIcAmAM jAya che tyAM suMdara udyAnamAM rAjA praveza kare che ane azvakrIDA Adi kare che, te vakhate te sthAnamAM sAdhune ucita evA zuddha bhUmimAM vicakSaNasUri AvelA, jene joIne rAjA harSita thAya che. vaLI, te vicakSaNasUrinuM adbhuta rUpa, yauvana vagere joIne kyA kAraNathI A mahAtmAne vairAgya thayo che te jANavAnI rAjAne jijJAsA thAya che. tethI rAjA sUri pAse jAya che ane ucita sthAne bese che te vakhate anusuMdara cakravartI kahe che ke he bhadra ! agRhItasaMketA ! mAnane vaza evA mArA vaDe AvA uttama puruSanA caraNane vaMdana karAyuM nahIM. tethI jyAre jIvo mAnakaSAyanA prakarSavALA hoya che tyAre koIne namavA tatpara thatA nathI ane vartamAnanA bhavamAM paNa te mAnane kAraNe ja sarva anartho prApta kare che, kema ke kaSAyanI utkaTatA puNyanA kSayanuM kAraNa che tethI jo pUrvabhavakRta viziSTa balavAna puNya na hoya to vartamAna kaSAyanA baLathI te kSaya pAme che, AthI ja ripudAraNane sarva anarthanI prApti thaI. chatAM viparyAsathI yukta gADha mAnakaSAya hovAthI pratyakSa dekhAtA anartho paNa kaSAyanA phaLarUpe dekhAtA nathI. paraMtu potAno mAnakaSAya ane mRSAvAda ja pharI tene sukhasaMpatti Apaze tevo vizvama varte che. vaLI te vicakSaNasUri gaMbhIra dezanA Ape che. ane kahe che ke saMsArano vistAra baLatA ghara jevo che. zArIrika duHkhonuM nivAsasthAna che. buddhimAnoe saMsArathI vistAra pAmavAmAM pramAda karavo joIe nahIM. tethI e prApta thAya ke saMsArI jIvomAM aMtaraMga kaSAyonI pariNati varte che, tenAthI teono AtmA sadA klezane pAme che, tenAthI karma bAMdhe che. jenA phaLa rUpe naraka-tiryaMca AdinI kAramI yAtanAo prApta kare che tethI baLatA ghara jevuM A saMsAranuM paribhramaNa che. ane saMsAramAM zarIranAM azAtA Adi duHkho ane mananAM kASAyika du:kho sadA varte che. tethI duHkhonuM nivAsasthAna saMsAra che. tethI saMsAranA kAraNabhUta kaSAyarUpI agnine zAMta karavAmAM buddhimAna puruSoe pramAda karavo joIe nahIM. vaLI, anya bhavomAM hita karavuM duSkara che, manuSyabhavamAM kaMIka saMbhavita che, tethI kahe che A manuSya avasthA atidurlabha che. paralokane sAdhavAmAM pradhAna kAraNa che mATe manuSyabhavanuM mukhya prayojana AgAmI
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva anarthonI paraMparAthI AtmAnuM rakSaNa karIne sugationI prApti thAya evo yatna karavo joIe. vaLI, saMsArI jIvone pAMca indriyonA viSayo hita sAdhavAmAM vighnabhUta che tethI mahAtmA kahe che ke viSayo pariNAmathI kaTu che. arthAt sevana karatI vakhate madhura jaNAya che. paraMtu tenAthI baMdhAyelA karmanA phaLano vicAra karavAmAM Ave to viSayonA sevanakALamAM je sukha thayeluM tenAthI pracura klezanI prApti te viSayathI baMdhAyelAM karmone kAraNe thAya che AthI ja viSayaAsakta jIvo manuSyabhavamAM kSaNika sukha bhogavIne nArakInI dIrghakALanI kAramI yAtanA bhogave che. A pramANe nipuNatAthI vicAravAne kA2Ne viSayonAM kaTuphaLo smRtimAM Ave che jethI viSayo pratyenI vRddhi kSINa thAya che. vaLI, puNyanA udayathI saMsArI jIvone je suMdara saMyogo maLyA che te viyoganA aMtavALA che; kema ke puNyanI samAptithI ke AyuSyanA kSayathI te saMyogono avazya nAza thAya che ane jyAre te vastuno nAza thaze tyAre jIva atyaMta du:khI thaze, tethI jo kuzaLatApUrvaka te satsaMgamo pratye saMzleSano pariNAma alpa alpatara kare to tenA viyogakALamAM nAzanA anarthanI prApti thAya nahIM. mATe mahAtmAo bhAvana kare che ke badhA suMdara saMgamo viyoganA aMtavALA che. 103 vaLI, AyuSya pAta thavAmAM tatpara che ane jaNAvyA vagara game tyAre nAza pAmaze. tethI AyuSyano kSaya thAya tenA pUrve ja baLatA ghara jevA saMsAranA kAraNa evA kaSAyarUpI agnine zAMta karavA mATe yatna karavo joIe. ane kaSAyanA agnine bUjhavavAno upAya bhagavAnanuM vacana che pradhAna jemAM evI dharmamegha samAdhi che. tethI pratidina bhagavAnanA vacanathI bhAvita thaIne AtmAmAM dharmanA meghanI ghaTAo ekaThI thAya tevo yatna karavo joIe. jenAthI sthira thayelo dharmamegha kSapakazreNi kALamAM varSIne saMsAranA agnine bUjhavaze. vaLI, dharmamegha samAdhine pragaTa karavAno upAya siddhAMta che. tethI siddhAMtano svIkAra karavo joIe arthAt sarvajJae potAnI bhUmikAnusAra zuM ucita kartavya che teno upadeza Apelo che te mAre karavuM che tema dRDha saMkalpapUrvaka yatna karavo joIe. ane tenA mATe siddhAMtanA paramArthane jANanArA uttama puruSano samyak paricaya karavo joIe. jethI teo pAsethI dharmanA vacananA rahasyanI prApti thAya. vaLI, muMDamAlikAnA upamAnuM bhAvana karavuM joIe. muMDa eTale ghaDo ane mAlikA eTale phUlanI mALA. jIvane bodha che ke phUlanI mALA dhAraNa karAyelI sAMje karamAze tethI te rIte mALA karamAya che tyAre kheda thato nathI. ane ghaDo acAnaka phUTe che tyAre kheda thAya che; kema ke hajI raheze tevI AsthA che. paraMtu jeoe bhAvana karyuM che ke jagatanA sarva padArtho nAzavaMta che, koI Aje nAza pAmaze ke kAle pAmaze, teone atimUlyavAna vastu paNa nAza pAme topaNa mALAnI jema teno nAzavaMta svabhAva che tema bhAvana karela hovAthI kleza thato nathI. A rIte bhAvana karavAthI saMsAranA sarvabhAvo atyaMta anitya che mATe nitya evA mArA AtmAnA hitakArI bhAvomAM huM dRDha yatna karuM evuM sadvIrya ullasita thAya che. vaLI, bAhya padArthonI apekSAno tyAga karavo joIe ane sadA bhagavAnanI AjJApradhAna thavuM joIe ane bhagavAnanI AjJA che ke tamArI zakti anusAra te anuSThAna karo ke jenAthI citta vItarAganA
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva vacanathI vAsita thAya, jethI vItarAgatAne anukULa uttama bhAvo sadA pravartI zake. vaLI, daDha praNidhAna karavuM joIe ke mAre saMsArano uccheda karavo che. saMyamane anukULa baLasaMcaya karavo che. tethI saMyamanA upAyabhUta daza prakArano sAdhudharma punaH punaH bhAvana karIne tenAthI citta vAsita karavuM joIe. vaLI, karAyeluM praNidhAna sadbhAdhunI sevA dvArA poSavuM joIe. arthAt uttama puruSo zaktine gopavyA vagara AtmAnA hitamAM sadA apramAdathI pravarte che teonA avalaMbanathI potAnAmAM paNa tevuM dRDha saMkalpabaLa pragaTe tevo yatna karavo joIe. vaLI, pravacananA mAlinyanuM rakSaNa karavuM joIe. kaI rIte pravacananA mAlinyanuM rakSaNa thAya tethI kahe che. je jIvo svabhUmikAnusAra je dharmAnuSThAna kare che te anuSThAna vidhipUrvaka thAya to vItarAgatAne anukULa uttama bhAvonI niSpati thAya ane tevI rIte anuSThAna sevanArA jIvo pravacananA mAlinyanuM rakSaNa kare che; kema ke jonArane paNa bodha thAya ke atyaMta vivekayukta bhagavAnanuM zAsana che jethI A mahAtmA A prakAre uttama anuSThAna seve che ane jeo bhagavAnanA vacana pramANe anuSThAna karatA nathI, potAnI icchA pramANe bhagavAnanA vacanane kahe che jenAthI pravacananuM mAlinya thAya che. AthI pravacananA mAlityanA rakSaNa arthe saMsAranI pravRttimAM ke dharmanA anuSThAnamAM jinavacana anusAra pravRtti karavI joIe. jethI sarvatra ucita pravRtti thavAthI bhagavAnanA zAsananuM mAlinya thAya nahIM. vaLI, AtmAnuM svarUpa vAraMvAra bhAvana karavuM joIe. arthAt potAno AtmA paramArthathI indriyonI utsukatA vagarano, kaSAyanI AkuLatA vagarano, svastha svabhAvavALo che. karmajanya rogane kAraNe ja saMsAranuM A vikRta svarUpa dekhAya che, mATe zuddha AtmAnuM bhAvana karIne tene pragaTa karavA utsAhita thavuM joIe. pravRttiomAM nimittono vicAra karIne pravRtti karavI joIe jethI anarthonI prApti thAya nahIM. je mokSane anukULa yoga potAne pragaTa thayo nathI tene pragaTa karavA arthe yatna karavo joIe. potAnA cittano pravAha kaSAyanA mArge pravarte che ke vItarAganA mArge jAya che tenuM sUkSma avalokana karavuM joIe. bhaviSyamAM unmArga tarapha jatA cittanuM prathama ja ucita vicAraNA dvArA rakSaNa karavuM joIe. A rIte prayatna karanArA jIvonA unmArgamAM pravartaka sopakrama karyo hoya to tattvanA bhAvanathI nAza pAme che; kema ke sopakrama karmonA nAzano upAya ja tattvanA avalokanapUrvaka tenuM bhAvana ja che. ane nirupakrama karyo hoya to rAgAdi bhAvo viccheda na pAme topaNa tenA pravAhano viccheda thAya che; je tethI dIrgha saMsAranA paribhramaNanA anarthonI prApti thaze nahIM. atyAra sudhI varNana karyuM temAM tame yatna karo e prakAre vicakSaNasUri parSadAne upadeza Ape che. te upadeza sAMbhaLIne keTalAka yogya jIvone susAdhunI jema saMsAranA uccheda karavAno mArgAnusArI Uha thAya evo cAritrano pariNAma pragaTyo; kema ke yogya upadezaka ucita upadeza Ape to yogya jIvone saMsAranA ucchedanuM vIrya ullasita thAya che. vaLI, keTalAkane dezaviratino pariNAma thayo; kema ke bhoganI tRSNA atyaMta zame tevuM citta nahIM hovAthI potAnI bhUmikAnusAra dezavirati pALIne sarvaviratinI zaktinA
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 105 saMcayano pariNAma thayo. vaLI, keTalAka jIvo atyaMta bhogavilAsanI pariNativALA hovAthI dezaviratino pariNAma paNa prApta karI zakyA nahIM chatAM vicakSaNasUri mahAtmAnA upadezanA marmane sparzI zakyA tethI teonuM mithyAtva nAza pAmyuM. tenA kAraNe saMsAranI raudratA, viSayonI asAratA, mokSanI suMdaratA ityAdi bhAvo je rIte mahAtmAe batAvyA te ja rIte teone buddhimAM sthira thayA. AnAthI e phalita thAya ke jema vicakSaNasUrie saMsArI jIvone saMsAranuM vAstavika svarUpa batAvyuM ane hitamAM kaI rIte pravRtti karavI joIe teno pAramArthika bodha zrotAnI bhUmikAnusAra karAvyo te rIte je mahAtmAo A prakAranI dezanAne zrotAnI bhUmikAnusAra kahI zake che teo je yogya jIvonA haiyAmAM mokSamArganuM sthApana karI zake che. vaLI, keTalAka jIvonuM mithyAtva dRDha hovA chatAM kaMIka tattvane abhimukha bhadraka pariNAmavALA thayA. teo paNa prastuta upadezathI yogabIjone prApta karIne kalyANanI paraMparAne prApta kare che. A prasaMga daramiyAna ripudAraNanA pitA naravAhanarAjA vicakSaNasUrine prazna kare che ke A prakAranuM adbhata rU5 Adi hovA chatAM tamane vairAgya kema thayo? tethI vicakSaNasUri kahe che ke sAdhu potAnI stuti, paranI niMdA ane saMyama pUrvenA jIvananI gRhasthaavasthAnuM je kIDana che, tenuM kathana kare nahIM. tethI mAre mAruM potAnuM caritra kahevuM ucita nathI. topaNa rAjAno ane lokono upakAra thaze tevuM jANIne mahAtmA atyaMta madhyasthabhAvapUrvaka potAnuM caritra kahe che. tethI phalita thAya che ke sAdhue potAnA jIvananA pUrvanA prasaMganuM kyAreya smaraNa karavuM joIe nahIM. vaLI gRhastha avasthAmAM pote AvA uttama guNovALA hatA, ityAdi smRti karavI joIe nahIM. ane bIjAonI niMdA paNa karavI joIe nahIM. chatAM vizeSa lAbha jaNAvAthI AcArya potAnA sahavartI jaDanI niMdA ane potAnI uttamatAnI stuti ane pote gRhastha avasthAmAM kaI rIte ucita pravRttithI jIvatA hatA te sarvanuM kathana prastuta varNanamAM kare che tethI zabdathI Atmahuti Adi traNenI prApti che chatAM mAtra upakArabuddhithI te bhAvo potAne sparze nahIM te rIte te mahAtmA rAjA AdinA upakAra arthe kathana kare che. vaLI sUri potAnA jIvananuM varNana karatI vakhate bahiraMga koNa mAtA-pitA che ityAdi kahetA nathI. paraMtu aMtaraMga mAtA-pitA vagerene kahe che jethI yogya jIvone tattvano bodha thAya. tyAM bhUtala nAmanuM nagara kahyuM te manuSyaloka che. ane malasaMcaya rAjA kahyo te saMsArI sarva jIvo zubha ke azubha malavALA che tethI ja saMsAramAM janme che mATe saMsAramAM janmanuM bIja karmamalano saMcaya che ane tenI tatpati nAmanI rANI che te vipAkamAM AvelAM karyo che. ane malasaMcaya ane tatpakti dvArA zubhodaya nAmano putra thayo ane bIjo azubhodaya nAmano putra thayo, te karmanA vipAkathI utpanna thayela zubhakarmano udaya ane azubhakarmano udaya che. ane je jIvamAM zubhakarmano udaya hoya tyAre temAM nijacArutA Ave che, te tenI patnI che. AnAthI e prApta thAya ke mokSamArgane anukULa darzanamohanIya, jJAnAvaraNIya Adi karmonA kSayopazamathI yukta evAM zubhakarmono udaya hoya te jIvomAM nijacArutA rUpa prakRti pragaTa thAya che. tethI te jIvo potAnA AtmahitanI ciMtA karanArA bane che. zubhodaya ane nijacArutAthI vicakSaNa puruSano janma thAya che. tethI
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva je jIvonAM zubhakarmono udaya vartI rahyo che jenA kAraNe mArgAnusArI buddhi che tethI sadA AtmahitanI ciMtA karanArA che tevA jIvomAM tattvane jovAnI vicakSaNatA pragaTe che, tethI nijacArutA vicakSaNanI mAtA che. vaLI, malasaMcaya rAjAnI tatpaktirANIthI azubhodaya nAmano putra thayo, tethI je jIvonAM azubhakarmo vipAkane abhimukha che tenAthI azubhakarmono udaya pragaTe che. ane azubhakarmonA udayavALA jIvonI svayogyatA nAmanI je pariNati che te atyaMta dAruNa che; kema ke azubhakarmonA udayavALA jIvone kliSTabhAvo ja vartatA hoya che tenAthI jaDa nAmano putra thayo. ane te jaDa kvacit vyavahAramAM buddhizALI hoya topaNa tattvanA viSayamAM jaDa hoya che tethI mAtra bhogavilAsa tene sAra dekhAya che. AtmahitanI kyAreya ciMtA thatI nathI. tethI vicakSaNa jIvo suMdara karmonA udayanA kAraNe kevA guNovALA thAya che ane jaDa jIvo asuMdara karmonA udayanA kAraNe kevA mUrNa thAya che. tenuM svarUpa ja prastuta prastAvamAM batAve che. jenAthI bodha thAya che ke vicakSaNa jIvo teo ja che ke jeo saMsAramAM atyaMta ucita pravRtti karanArA che. ane jaDa jIvo teo ja che ke mAtra pApakarmomAM racyApacyA rahe che. vaLI, nirmalacitta nAmanuM anya nagara che. temAM malakSaya nAmano rAjA che ane tene suMdaratA nAmanI patnI che. ane tenI buddhi nAmanI putrI che. vaLI te buddhi vicakSaNane paraNe che. tethI e prApta thAya ke vicakSaNa jIvomAM mithyAtva Adi kliSTa karmono kSaya thayo hoya che; kema ke teonuM nirmala citta varte che. ane tenA kAraNe malakSaya thavAthI teomAM suMdaratA pragaTe che ane te suMdaratAne kAraNe ja vicakSaNa jIvone tattvane jovAmAM mArgAnusArI buddhi pragaTe che je matijJAnanA vizeSa prakAranA kSayopazama svarUpa che. ane A buddhi ja autpAtikI, vainAyikI, kArmikI, ane pAriNAmikInA bhedathI cAra bhedavALI che. tethI vicakSaNa jIvo zubhakarmonA udayathI utpanna thayelA hoya che ane krame karIne teomAM A cAra prakAranI buddhimAMthI yathAyogya buddhi pragaTe che tenAthI teo vizeSa vizeSa potAnuM hita kare che. vaLI, buddhino vimarza nAmano bhAI che ane buddhino prakarSa nAmano putra che. tethI e prApta thAya ke je jIvomAM darzanamohanIya AdinA karmanA kSayopazamathI nirmala buddhi pragaTI che temAM tattvane yathArtha jovAne anukULa vimarzazakti pragaTe che ane tattvane jovAne anukULa buddhithI krame karIne prakarSa pragaTe che je vimarza ane prakarSa matijJAnanA kSayopazamanA bhedavizeSarUpa ja che. tenA baLathI te mahAtmAo hita-ahita viSayaka sUkSma vicAraNA kare che. vaLI, vicakSaNa ane jaDa e be eka bAhya koIka saMsArI mAtA-pitAnA putro hovAthI bhAIo che, topaNa aMtaraMga dRSTi apekSAe zubhodaya ane azubhodayathI utpanna thayelA che. tethI teonAM mAtA-pitA judAM che tema batAvela che. vaLI, te baMne vicakSaNa ane jaDa, potAnA mukharUpI bagIcAmAM jAya che ane jemAM be bhAIo bagIcAmAM vilAsa kare tema khAna-pAna dvArA yatheccha vilAsa kare che ane te rIte rasanendriyanA sukhane bhogavatA keTaloka kALa te vadanakoTararUpa bagIcAmAM rahe che. tyAM zubhradAMtarUpa vRkSo che. tethI kutUhalathI te baMne te mukharUpI koTara viSayaka vastune jovA mATe pravRtta thayA. ane teone jeno cheDo nathI tevI mahAguphA jovAI. jemAM jIbha rahelI che. je rasanA kahevAya che tethI tene strInI upamA Apela che ane
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva raktavarNavALI che; kema ke jIbha badhA jIvonI lAla hoya che. ane jema koIka strInI sAthe dAsInI putrI hoya tema A rasanAne lolupatA rUpa dAsInI putrI che. AnAthI e prApta thAya ke zarIranA aMgarUpa jIbha che te rasanA che ane mohanIya karmanA udayathI lolupatA che te rasanArUpI strInI dAsI putrI che. ane rasanAne joIne jaDa jIvane harSa thAya che; kema ke saMsArI jIvone koI suMdara strI jovA maLe to AnaMda Ave che tema saMsArI jIvonI jIbharUpI rasanA khAvAnA zokhIna jIvone AnaMdanuM sthAna bane che ane jaDa jIvone te jIbha ja sarva sukhonuM eka kAraNa dekhAya che. AthI ja pratidina navI navI vAnagIo khAIne te jIbha sAthe AnaMda anubhave che. vaLI jaDa jIvone te rasanA parastrI che tevo vicAra Avato nathI paraMtu potAnA bhoganuM sAdhana che tema dekhAya che. vaLI vicakSaNa paNa te strIne jue che ane tene vicAra Ave che ke A parastrI che tethI tenI sAthe rAgathI jovuM paNa mahAtmAne mATe ucita nathI ane tenI sAthe rAgathI saMbhASaNa karavuM ucita nathI; kema ke mahAtmAo sanmArgamAM rakta hoya che tethI parastrInI sAme joIne paNa nIcI dRSTithI tenI sAthe kvacita vArtAlApa kare che. tethI e phalita thAya ke vicakSaNa jIvane A indriya karmathI nirmANa thayelI che, AtmAnI prakRti nathI mATe te mArA mATe parastrI che. AtmAnI svastrI to samatAnI pariNati che tevo bodha che tethI rasanAne zuM game che, zuM gamatuM nathI ityAdi vicAra karIne vicakSaNa puruSo Asakti karatA nathI. paraMtu jema parastrI sAme nIcI dRSTithI jue che tema rasanAne bhogasukhanA kAraNarUpe jotA nathI. paraMtu tenAthI dUra rahevuM joIe tema vicArIne AhAra saMjJAthI para rahevA prayatna kare che. vaLI te vicakSaNa jaDane kahe che ke A parastrI sAthe vAta karavI ucita nathI mATe ApaNe ahIMthI jaIe ema karIne tenAthI dUra jAya che tethI e prApta thAya ke rasanendriyanA vilAsathI vicakSaNa svayaM dUra rahe che ane jaDane paNa vAraNa kare che. te vakhate te rasanAnI lolupatA nAmanI dAsaceTI che te teo pAchaLa doDatI Ave che ane kahe che ke tame mAruM rakSaNa karo; kema ke tame baMne mArI svAminIne choDIne jazo to te marI jaze. AnAthI e prApta thAya ke jo rasanendriyanA bhogathI vicakSaNa ane jaDa atyaMta parAmukha thAya to dhIredhIre teo nirvikArI thaIne mokSamAM pahoMce to teonI jIbha kAyama mATe nAza pAme. tethI tenA rakSaNa mATe jIvamAM vartatI lolupatAnI pariNati teone jIbhanuM rakSaNa karavA vijJapti kare che. ane jaDa lolupatAnA vacanathI Avarjita thaIne rasanAne jIvADavA mATe tatpara thAya che. vicakSaNane jaNAya che ke A lolupatA paNa suMdara nathI. paraMtu vaMThelI caMcala strI che. tethI A ThaganArI che; kema ke vicakSaNa puruSane rasanendriyanI lolupatA karmabaMdhanA bIjarUpa dekhAya che. sarva anarthonA kAraNa rUpa dekhAya che tethI lolupatAmAM rahelI caMcaLatA vagere AtmAnI vikRti svarUpe dekhAya che chatAM jaDanA AgrahathI lolupatA potAno anAdino saMbaMdha che tema kahIne zuM kahevA mAMge che te jANavA mATe vicakSaNa ane jaDa rasanA pAse jAya che. tethI e prApta thAya ke rasanendriyanI lolupatA jIbha vidyamAna hovAthI vicakSaNamAM paNa sarvathA gaI nathI ane jaDamAM atyaMta sthira che tethI lolupatAnA vacanathI jaDa jIbhanuM pUrepUruM anusaraNa kare che ane vicakSaNa lolupatA jIvano asuMdara bhAva che tema jonAra che topaNa lolupatA dvArA rasanAnA jUnA saMbaMdhane jANavA
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva arthe vicakSaNa paNa rasanA pAse jAya che. tyArapachI lolupatA kahe che ke tame mArI svAminIne jIvita ApyuM. tethI e prApta thAya ke jaDa ane vicakSaNa kaMIka lolupatAnuM anusaraNa kare che tethI te jIbha jIve che. vaLI, jaDa te strInuM nAma pUche che tyAre lolupatA kahe che ke mArI svAminInuM nAma rasanA che ane huM lolatA chuM. tethI rasanendriya ane lolatAno zabdathI bodha jaDane thAya che. tyArapachI jIvamAM je rasanAnI lolatA che te potAno jUno saMbaMdha batAvavA tatpara thAya che. pUrvasAMgatyam itazca karmapariNAmamahArAjabhuktau sthitamastyasaMvyavahAranagaraM, tatra kadAcid bhavatoravasthAnamAsIt, tataH karmapariNAmAdezenaivA''yAtau bhavantAvekAkSanivAsapure, tato'pyAgatau vikalAkSanivAse, tatra trayaH pATakA vidyante, tatra prathame dvihRSIkAbhidhAnAH kulaputrakAH prativasanti, tatasteSAM madhye vartamAnAbhyAM yuvAbhyAM yathAnirdezakAritayA prasannena karmapariNAmamahAnarendreNa bhaTabhuktyA dattamidaM vadanakoTaraM kAnanaM, etacca svAbhAvikamevA'tra sarvadA vidyata eva mahAbilaM, iyaM ca sarvApyasmadutpatteH pUrvikA vArtA / tato vidhinA cintitaM-gRhiNIrahitAvimau varAko na sukhena tiSThataH ataH karomyanayorgRhiNImiti / tatastena bhagavatA vidhAtrA dayAparItacetasA yuvayornimittamatraiva mahAbile nirvartitaiSA me svAminI, tathA'haM cA'syA evA'nucarIti / jaDena cintitaM - aye ! yathA mayA vikalpitaM tathaivedaM saMpannaM, asmadarthameveyaM rasanA niSpAditA vedhasA, aho me prajJA'tizayaH vicakSaNena cintitaM - kaH punarayaM vidhirnAma ?, huM jJAtaM, sa eva karmapariNAmo bhaviSyati, kasyA'nyasyedRzI zaktiriti / jaDaH prAhabhadre ! tatastataH, lolatayoktaM- - tataH prabhRtyeSA me svAminI yuktA mayA yuvAbhyAM saha khAdantI nAnAvidhAni khAdyakAni, pibantI vividharasopetAni pAnakAni, lalamAnA yatheSTaceSTayA, tatraiva vikalAkSanivAse nagare triSvapi pAkeSu tathA paJcAkSanivAse manujagatau anyeSu ca tathAvidheSu sthAneSu vicaritA bhUyAMsaM kAlaM, ata eva kSaNamapyeSA yuSmadvirahaM na viSahate, yuSmadavadhIraNayA cAgatamUrcchA svAminI / tadevamahaM bhavatozciraparicitA'smi / pUrvanuM sAMgatya A bAju karmapariNAma mahArAjAnI bhaktimAM=rAjyamAM, asaMvyavahAra nAmanuM nagara raheluM che. tyAM=asaMvyavahAra nagaramAM, kyAreka tamArA baMnenuM=jaDa ane vicakSaNa baMnenuM, avasthAna hatuM. tyArapachI karmapariNAmanA AdezathI=asaMvyavahAra nagaramAMthI nIkaLIne anya nagaramAM javAne anukULa te jIvonA karmanA pariNAmanA vazathI, ja tame baMne ekAkSanivAsa nagaramAM lavAyA. tyAMthI paNa= ekAkSanivAsa nagarathI paNa, vikalAkSanagara nivAsamAM tame baMne AvyA. tyAM traNa pADAo vidyamAna che. tyAM=traNa pADAmAM, prathama pADAmAM beindriya nAmanA kulaputro vase che. tyArapachI=beindriyamAM
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 109 vasatA hatA tyArapachI, teonA madhye vartamAna evA=beIndriyamAM vartatA evA, tamArA baMne vaDe yathA nirdezakAripaNAne kAraNe karmapariNAmanI AjJA pramANe karavApaNAne kAraNe, karmapariNAma mahArAjA vaDe bhaTabhaktithI A vadanamoTara nAmanuM jaMgala tamane apAyuM. ane AgavadanakoTararUpa mukha, svAbhAvika ja ahIM=beIndriyamAM, sarvadA mahAbilavALuM raheluM ja che. ane A sarva paNa beIndriya AdimAM AvelA sarva paNa, amArI utpattinI pUrvatI vArtA che te vadanamoTaramAM rasanArUpa jIbha ane tenI paricArikArUpa lolatA e benI utpattinI pUrvanI vArtA che. tyArapachI=beIndriya Adi bhavomAM mukha niSpanna thayA pachI, vidhi vaDe vicArAyuM tamArA bhAgya vaDe vicArAyuM. zuM vicArAyuM? te kahe che - strI rahita A be rAMkaDA sukhathI rahetA nathI=jaDa ane vicakSaNanA jIva sukhapUrvaka beIndriya AdimAM rahetA nathI. AthI A baMnenI=jaDa ane vicakSaNatA jIvatI gRhiNI=strI huM karuM. e pramANe vidhi vaDe vicArAyuM. tethI dayAparIta=dayAthI yukta cittavALA, te bhagavAna vidhAtA vaDe tamArA nimite ja A mahAbilamAM tamArA mukharUpI mahAbilamAM, A mArI svAminI rasanA nirmANa karAI che ane huM lolatA, AvI ja rasavAnI anucarI chuM, jaDa vaDe vicArAyuM - kharekhara ! je mArA vaDe vicArAyuM, te A saMpanna thayuM. zuM saMpanna thayuM te spaSTa kare che. amArA mATe ja amArA sukha mATe ja, vidhAtAe A rasanA niSpanna karI che. aho mArI prajJAno atizaya. jaDa jIvone potAnI jIbhaDI potAnA sukhanuM kAraNa che tema jaNAya che, temAM pote buddhimAna che tema mAne che. prastuta tattvane jovAmAM jaDa hovAthI je rasanendriya jIvane vyAkuLa karanAra hoya te rasanendriya sukha mATe che tevo bhrama jaDa jIvone thAya che ane te bhrama ja teone potAnI buddhimattA rUpe jaNAya che. | vicakSaNa vaDe vicArAyuM. A vidhi koNa che ? hA jaNAyuM. te ja karmapariNAma haze. anya konI AvI zakti che karmapariNAma rAjAnI ja jIbhanI nirmANa karavAnI zakti che. jaDa kahe che, he bhadra ! tyArapachI tyArapachI zuM che e prakAranI jijJAsAthI jaDa lolatAne pUche che. lolatA vaDe kahevAyuM. tyArathI mAMDIne mArAthI yukta evI A mArI svAminI tame beIndriyamAM AvyA tyArathI mAMDIne lolatA evI mArAthI yukta mArI svAminI, evI rasanA, tamArI sAthe nAnA prakAranA khAdya padArthone khAtI, vividha rasothI yukta pAtakone pItI, yatheSTa ceSTAthI te vikalAla nivAsa nagaramAM traNe pADAomAM beIndriya, teIndriya, caurindriya, AdimAM, ane paMcAkSa nivAsamAM manuSyagatimAM, ane anya tathAvidha sthAnomAM ghaNA kALa sudhI vicarI tamArA baMne sAthe vicarI. AthI jasghaNA bhavothI tamArA baMnenI sAthe amArI svAminIno saMbaMdha che AthI ja, A mArI svAminI evI jIbhaDI, kSaNabhara tamArA virahane sahana karatI nathI ane tamArI avagaNanAthIetame ene suMdara bhojana Adi ApavAnuM choDIne tiraskAra karo ethI, prApta thayelI mUrchAvALI mArI svAminI mare che. te kAraNathI A rIte huM lolatA, tamArA benI ciraparicita chuM. arthAt beindriya Adi dareka bhavomAM tame baMnee mArI sAthe gADha paricaya rAkhyo che.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-4 | caturtha prastAva jaDakRtaM rasanAlolatApAlanaM lokanindA ca etaccAkarNya siddhaM naH samIhitaM iti bhAvanayA parituSTo jaDaH / tato'bhihitamanena-sundari! yadyevaM pravizatu tava svAminInagare, pavitrayatvekaM svAvasthAnena mahAprAsAdaM, yena punastatra cirantanasthityA sukhamAsmahe lolatayA'bhihitaM-mA maivamAjJApayatu devaH na nirgateyaM svAminI kadAcidapItaH kAnanAt, pUrvamapIyamatraiva vartamAnA yuvAbhyAM saha lalitA, tadadhunA'pyasminneva sthAne tiSThantI lAlayituM yujyate svAminI / jaDaH prAha-yad bhavatI jAnIte tadeva kriyate, sarvathA tvamevA'tra pramANaM, kathanIyaM yadrocate tava svAminyai yena saMpAdayAmaH / lolatayoktaM-mahAprasAdaH, kimatrA'paramucyatAm ? anubhavatu bhavatoH svAminI lAlanena sukhAmRtamavicchedeneti / ja kRta rasanA ane lolatAnuM pAlana tathA thayela lokaniMdA A sAMbhaLIne=lolatAnA A kathanane sAMbhaLIne, amAruM samIhita siddha thayuM=A rasanendriya amane prabaLa sukhanuM kAraNa che mATe amAruM Icchita siddha thayuM e bhAvanAthI jaDa paritoSa pAmyo. tyArapachI AnA vaDe jaDa vaDe, kahevAyuM. he suMdarI ! jo A pramANe che=A rasanA amArA sukha mATe ja vidhAtAe cirakALathI racI che e pramANe che, to tArI svAminIne nagaramAM praveza karAva. svaavasthAnathI eka mahAprasAdane pavitra karo. jenAthI vaLI tyAM te mahAprasAdamAM, ciraMtana sthitithI=pUrvanI tenI sAthenA saMbaMdhanI sthitithI, ame sukhe rahIe. lolatA vaDe kahevAyuM. A pramANe deva jaDa, AjJA na karo. A svAminI kyAreya paNa A jaMgalathI=mukharUpI jaMgalathI, nIkaLI nathI. pUrvamAM paNa=pUrvanA dareka bhavomAM paNa, A rasanA, ahIM ja mukharUpI jaMgalamAM ja, vartatI tamArA sAthe lAlanapAlana karAI che. te kAraNathI hamaNAM paNa A ja sthAnamAM mukharUpI bagIcAmAM ja, svAminI lAlana mATe rahelI ghaTe che. jaDa kahe che - je bhagavatI jANe che lolatA jANe che, te ja karAya che. sarvathA tuM ja=kolatA ja, ahIM-jIbhanA kRtya viSayamAM, pramANa che. je kAraNathI tArI svAminIne je ruce che te kahevuM joIe. jethI ame saMpAdana karIe. lolatA vaDe kahevAyuM - moTo prasAda che. AmAM bIjuM zuM kahevAya ? tame baMne svAminIne lAlana vaDe sukhanA amRtanA avicchedathI anubhava karo. zloka : evaM ca sthApite siddhAntetata Arabhya yatnena, jaDo vadanakoTare / tiSThantI rasanAM nityaM lAlayatyeva mohataH / / 1 / /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArya : ane A pramANe siddhAMta sthApita thaye chate lolatA vaDe jaDa sAthe siddhAMta sthApita thaye chate, tyArathI mAMDIne yatnathI jaDa vadanakoTaramAM rahelI rasanAne mohathI haMmezAM lAlana kare ja che. IIII zloka : caM?kssiirekssushrkraakhnnddddhisrpiguNddaadibhiH / pakvAnnakhAdyakairdivyairdrAkSAdivarapAnakaiH / / 2 / / madyairmAsarasaizcitrairmadhubhizca vizeSataH / ye cA'nye lokavikhyAtA, rasAstaizca dine dine / / 3 / / zlokArtha : kevI rIte lAlana kare che ? ethI kahe che. dUdha, IkSa, zarkarAnA khaMDa, dadhi, ghI, guDa Adi pakavAnna khAdho vaDe, divya drAkSAdi zreSTha pAnako vaDe, madha vaDe, citra prakAranA mAMsa raso vaDe, madhu vaDe, vizeSathI je anya lokamAM vikhyAta raso che teo vaDe divase divase rasanAne lAlana kare che ema anvaya che. ll-all zloka : evaM lAlayatastasya, jaDasya rasanAM sadA / yadi khUNaM bhavettacca, kathayatyeva lolatA / / 4 / / zlokArca - A rIte rasanAne sadA lAlana karatA te jaDane jo ochuM thAya to tene lolatA kahe ja che. ll4ll zloka : yataH sA'nudinaM vakti, svAminI madhurapriyA / mAMsamAhara madyaM ca, nAtha! mRSTaM ca bhojanam / / 5 / / zlokArdha : je kAraNathI te lolatA, pratidina kahe che - svAminI madhura priya che, mAMsano AhAra karo, madhano AhAra karo, he nAtha ! mRSTa bhojana svAdiSTa bhojana Apo. ema AgaLanA zlokamAM joDANa che. ||pA
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva dadasva vyaJjanAnyasyai, rocante tAni sarvadA / tatsarvaM sa karotyeva, manvAno'nugrahaM jaDaH / / 6 / zlokArtha : vyaMjano te sarve Ane=svAminIne, ruce che. te sarva anugrahane mAnato te jaDa kare ja che. III zloka H satataM lAlanA'sakto, bhAryAyAH prativAsaram / klezarAzinimagno'pi, mohAdevaM ca manyate // 7 // zlokArtha : satata bhAryAnA lAlanamAM Asakta=jIbharUpI patnImAM Asakta, evo jaDa pratidivasa kleza rAzimAM nimagna paNa=patnInI sevA karavAmAM aneka prakAranA lAlasArUpa klezane anubhavato paNa, mohathI A pramANe mAne che. IISII zloka H vRta dhanyo'haM kRtakRtyo'hamaho me sukhasAgaraH / yadRzI zubhA bhAryA, saMpannA puNyakarmaNaH / / 8 / / zlokArtha : - te A pramANe - huM dhanya chuM, huM kRtakRtya chuM. mane sukhasAgara che. jene AvI zubha bhAryA puNyakarmathI prApta thaI che. IIII zloka H nAsti nUnaM mayA sadRk, sukhito bhuvanatraye / yato'syA lAlanAM muktvA, kiM nAma bhuvane sukham ? / / 9 / / zlokArtha : kharekhara mArA jevo sukhI bhuvanatrayamAM koI nathI. je kAraNathI AnI lAlanAne choDIne-rasanAnI lAlanAne choDIne, bhuvanamAM zuM sukha che ? IIII zloka H yato'lIkasukhasvAdaparimohitacetanaH / tadarthaM nAsti tatkarma, yadasau nAnuceSTate / / 10 /
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArya : jethI juThA sukhanA AsvAdathI parimohita cittavALA jIvane tene mATe tenA sukha mATe, te karmo nathI te kRtya nathI, je A sevato nathI. Ilol zloka : taM bhAryAlAlanodyuktaM tathA dRSTvA'khilo janaH / jaDaM hasitumArabdhaH, satyameSa jaDo jaDaH / / 11 / / zlokArdha : te bhAryAnI lAlanAmAM ughukta te prakAre joIne badhA loko vivekI badhA loko, te jaDane hasavA mATe Arabdha thayA, kharekhara A jaDa, jaDa che e prakAre hasavA mATe Arabdha thayA. ll11II zloka : yato dharmArthamokSebhyo, vimukhaH pazusannibhaH / rasanAlAlanodyukto, na cetayati kiJcana / / 12 / / zlokArca - je kAraNathI dharma, artha ane mokSathI vimukha pazu jevo rasanAnA lAlanamAM ughukta kaMI vicArato nathI. II1. zloka : jaDastu tatra gRddhAtmA, lokairevaM sahasrazaH / hasito ninditazcA'pi, na kathaJcitrivartate / / 13 / / zlokArca - vaLI jai temAM rasanAmAM, vRddhAtmA-Asakta A rIte hajAro lokothI hasAto niMdAto paNa koI rIte nivartana pAmato nathI. II1all. vicakSaNaceSTA zloka : vicakSaNastu tatzrutvA, lolatAyAH prabhASitam / tatazca cintayatyevaM, tadA madhyasthamAnasaH / / 14 / /
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva vicakSaNanI ceSTA zlokArtha : lolatAthI kahevAyelA tene sAMbhaLIne vaLI, vicakSaNa tyArapachI madhyastha mANasavALo tyAre A pramANe vicAre che. zuM vicAre che te batAve che. / / 14 / / zloka H asti tAvadiyaM bhAryA, mama nAstyatra saMzayaH / AsmALe dRzyate yena, vane vavanajoTare / / / / zlokArtha : A mArI bhAryA che emAM saMzaya nathI. je kAraNathI amArA saMbaMdhI vadanakoTararUpa vanamAM dekhAya che. II15 / aa zloka H kevalaM yadiyaM vakti, rasanAlAlanaM prati / aparIkSya na kartavyaM, tanmayA suparisphuTam / / 16 / / zlokArtha : kevala A lolatA je rasanAnA lAlanane AzrayIne kahe che, te mArA vaDe suparisphuTa=spaSTa rIte parIkSA karyA vagara karavuM joIe nahIM. / / 16 / / zloka H yataH strIvacanAdeva, yo mUDhAtmA pravartate / kAryatattvamavijJAya, tenA'nartho na durlabhaH / / 17 / zlokArtha H je kAraNathI strInA vacanathI ja je mUDhAtmA kAryatattvano vicAra karyA vagara pravarte che tenA vaDe anartha durlabha nathI. II17II zloka H tato'nAdarataH kiJcillolatAyAcane sati / dattvA khAdyAdikaM tAvatkurmahe kAlayApanAm / / 18 / /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 115 zlokArya : tethI vicAra karyA vagara rasanAnA lAlanamAM pravRtti karavI ucita nathI tethI, anAdarathI kaMIka lolatAnuM yAcana hote chate rasanAnI paricArikA bolatA kahe ke A suMdara bhojana Apo A pramANe yAcana hote chate, khAdhAdine ApIne kAlathApanAne ame karIe jyAM sudhI tenA tyAgane ucita kALa na Ave tyAM sudhI kALavilaMbane ame karIe. II18ll zloka : tatazcabhAryeyaM pAlanIyeti, matvA rAgavivarjitaH / dadAnaH zuddhamAhAraM, lolatAM ca nivArayan / / 19 / / zlokArca - ane tyArapachI A bhAryA pAlanIya che rasanA pAlanIya che, e pramANe mAnIne rAgavarjita chato, zuddha AhArane Apato, lolatAne nivAraNa karato, II19ll zloka : avizrabdhamanAstasyAM, lokayAtrAnurodhataH / aninditena mArgeNa, rasanAmanuvartayan / / 20 / / dharmArthakAmasaMpanno, vidvadabhiH paripUjitaH / sthito vicakSaNaH kAlaM, kiyantamapi lIlayA / / 21 / / yugmam / / zlokArca - temAM=rasanAmAM, avizrabdhamanavALo avizvAsavALo, lokayAtrAnA anurodhathI, anindrita mArgathI, rasanAne anuvartana karato, dharma, artha, kAmathI saMpanna, vidvAnothI paripUjita, vicakSaNa keTaloka paNa kALa lIlApUrvaka rahyo. 20-21|| zloka : taM ca tejasvinaM matvA, nirIhaM ca vicakSaNam / bhAvajJA kiJcidapyenaM, yAcate naiva lolatA / / 22 / / zlokArca - ane tejasvI evA tene strIne, paravaza nathI paraMtu svaparAkramamAM tejasvI ane nirIka evA vicakSaNane mAnIne bhAvajJA evI lolatA-vicakSaNanA bhAvane jANanArI evI lolatA kaMI paNa yAcanA karatI nathI ja. ||rA
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva sa lolatAvinirmukto, rasanAM pAlayannapi / azeSaklezahInAtmA, sukhamAste vicakSaNaH / / 23 / / zlokArtha H te-vicakSaNa lolatAthI rahita=rasonI lolupatAthI rahita, rasanAne pAlana karato paNa badhA klezothI rahita svarUpavALo vicakSaNa sukhe rahe che. II3II zloka H zloka H yataH ye jAtA ye janiSyante, jaDasyeha durAtmanaH / rasanAlAlane doSA, notatA taMtra hAram / / 24 / / zlokArtha : je kAraNathI jaDa evA durAtmAne ahIM=saMsAramAM, rasanAnA lAlanamAM je doSo thayA che ane je thaze temAM kAraNa lolatA che=rasanAnI lolupatAnI pariNati ja kAraNa che. / / 24 / / zloka H vicakSaNena sA yasmAllolatA'laM nirAkRtA / rasanApAlane'pyasya, tato'nartho na jAyate / / 25 / / zlokArtha H je kAraNathI vicakSaNa vaDe te lolatA atyaMta nirAkRta karAI. AnA=vicakSaNanA, rasanAnA pAlanamAM paNa tenAthI=jIbharUpa rasanAthI, anartha thato nathI. II25 / / mAtRpitRjJApanam itazca tuSTacittena, jaDenAmbA svayogyatA / jJApitA rasanAlAbhaM, janakazcAzubhodayaH / / 26 / / jaDa ane vicakSaNa dvArA potapotAnA mAtA-pitAne rasanA ane lolatAnuM jJApana zlokArtha H ane A bAju tuSTa cittavALA jaDa vaDe=rasanA ane lolupatAthI AnaMdita thayelA jaDa vaDe, svayogyatArUpa mAtA ane azubhodaya janaka rasanAnA lAbhane jJApita karAyA. II26II
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 999 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : tayorapi manastoSastatzrutvA samapadyata / tatastAbhyAM jaDaH proktaH, snehA''pUrNena cetasA / / 27 / / zlokArtha: ane te baMnene paNa jaDanAM mAtA-pitA baMnene paNa, te sAMbhaLIne jaDane rasanA nAmanI patnI maLI che te sAMbhaLIne, manano toSa thAya che. tethI manano toSa thavAthI, te baMne dvArA=azubhodaya ane svayogyatA rUpa jaDanAM mAtA-pitA baMne dvArA, snehathI pUrNa citta vaDe jaDa kahevAyo. ra7ll zloka : putrAnurUpA te bhAryA, saMpannA puNyakarmaNA / sundaraM ca tvayA''rabdhaM, yadasyAH putra! lAlanam / / 28 / / zlokArca - he putra ! tane puNyakarmathI anurUpa bhAryA prApta thaI che ane je kAraNathI he putra ! AnuM lAlana rasanAnuM lAlana, tArA vaDe suMdara Arabdha karAyuM che. 28ll zloka : iyaM hi sukhahetuste, subhAryeyaM varAnanA / tato nAyituM yuI, putra ! trinidaM tvayA gArA zlokArtha : di je kAraNathI, A rasanA, tArA sukhano hetu che. suMdara mukhavALI A rasanA, subhAryA che. tethI he putra ! rAtri-divasa tArA vaDe lAlana karavA mATe yukta che. ll29ll zloka : tatazcasvayameva pravRtto'sau, janakAbhyAM ca coditaH / ekaM sonmAthitA bAlA, mayUrairlapitaM tathA / / 30 / / zlokArdha : ane tethI azubhodaya ane svayogyatAe jaDane rasanAnA lAlananI preraNA karI tethI, A= jaDa, svayaM ja pravRtta thayo ane mAtA-pitA vaDe preraNA karAyo, eka bAju te bAlA unmAtha karAI tathA moro vaDe zabda karAyo. ll3oll
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva jaDa svayaM rasanAnA pAlanamAM pravRtta hato ane ane tenAM mAtA-pitAe tene preraNA karI. jema koI bAlA koIka puruSa pratye kAmathI unmAdavALI thayelI hoya ane te vakhate mayUro TahukA karatA hoya te sAMbhaLIne teno unmAda vadhe che tema jaDano rasanAnA pAlanano unmAda hato ane mAtA-pitAnI preraNAthI vRddhi pAmyo. zloka : tato gADhataraM rakto, rasanAyAM jaDastadA / tallAlanArthaM mUDhAtmA, sahate'sau viDambanAH / / 31 / / zlokArtha : tethI mAtA-pitAnI preraNA maLavAthI, rasanAmAM tyAre jaDa gADhatara rakta thayo. tenA lAlana mATe mUDhAtmA evo A jaDa viDambanA sahana kare che. ll11II zloka - ito vicakSaNenA'pi, svIyastAtaH zubhodayaH / jJApito rasanAlAbhaM, mAtA ca nijacArutA / / 32 / / zlokArca - A bAju vicakSaNa vaDe paNa potAnA pitA zubhodaya ane nijayArutA mAtA rasanAnA lAbhane jaNAvAyAM. II3II zloka : tathA buddhiprakarSAM ca, vimarzazca vizeSataH / bodhito rasanAvAptiM, militaM ca kuTumbakam / / 33 / / zlokArca - ane buddhi ane prakarSa ane vizeSathI vimarza rasanAnI prApti mATe bodha karAyAM. ane kuTuMba ekaThuM thayuM vicakSaNanA zubhodaya pitA, nijayArutA mAtA, buddhirUpa patnI, prakarSarUpa putra ane vimarzarUpa baMdhu e pramANe AkhuM aMtaraMga kuTuMba ekaThuM thayuM. ll13/l zloka : tataH motano, vatsa! viM te pravarte? . jAnAsi vastunastattvaM, satyo'si tvaM vicakSaNaH / / 34 / /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAvanA 119 zlokArtha : tyArapachI=vicakSaNe rasanAnI prAptinuM kathana karyuM tyArapachI, zubhodaya vaDe kahevAyuM. he vatsa! tane zuM kahevAya ? tuM vastutatvane jANe che. tuM satya vicakSaNa che. ll34ll zloka : tathApi te prakRtyaiva, yanmamopari gauravam / tena pracoditA vatsa! tavAhamupadezane / / 35 / / zlokArtha : topaNa prakRtithI ja je tAruM mArA upara gaurava che tenAthI he vatsa! tane huM upadeza ApavAmAM prerAyo chuM. llupaI. nArIdoSAH zloka : vatsa! tAvatsamastA'pi, nArI pavanacaJcalA / kSaNaraktaviraktA ca, sandhyA'bhrA''lIva vartate / / 36 / / nArInAM doSo zlokArdha : he vatsa ! badhI paNa nArIo pavana jevI caMcala che. ane saMdhyAnA vAdaLanA samUhanI jema kSaNamAM raktavirakta che. Il361 zloka : nadIva parvatodbhUtA, prakRtyA nIcagAminI / darpaNA'rpitadurgrAhyavadanapratimopamA / / 37 / / zlokArca - parvatathI udbhava thayelI nadI jevI, prakRtithI nIcagAminI samasta strIo hoya che. darpaNamAM arpaNa karAyelA, duHkhe karIne grahaNa karI zakAya evA mukhanA jevI upamAvALI che. ll17mAM zloka : bahukauTilyanAgAnAM, saMsthApanakaraNDikA / kAlakUTaviSasyoccailateva maraNapradA / / 38 / /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - bahu kuTilatAvALA nAgonA saMsthApananI karaMDikA che. kAlakUTa viSanI UMcI latA jevI maraNane denArI che. ll18 zloka : narakA'nalasantApadAyikeyamudAhRtA / mokSaprApakasaddhyAnazatrUbhUtA ca vartate / / 39 / / zlokArya : narakarUpI agninA saMtApane denArI AFrasanA rU5 nArI, kahevAI che. ane mokSa prApaka sadhyAnanA zanubhUta varte che A nArI varte che. [39ll bloka : kAryaM saMcintayatyanyad bhASate'nyacca mAyayA / karotyanyacca sA puMsaH, zuddhazIlA ca bhAsate / / 40 / / zlokArya : anya kAryano vicAra kare che ane mAyAthI anya bole che ane tenArI, anya kare che kAyAthI anya kare che. ane puruSane zuddhazIlavALI chuM ema bole che. ll4ol. bloka : aindrajAlikavidyeva, dRSTerAcchAdakArikA / naracittajatudrAvakAriNI vahnipiNDavat / / 41 / / zlokArdha : IndrajAlika vidhAnI jema daSTinA AcchAdane karanArI, vahninA piMDa jevI, puruSanA citarUpI lAkhane drAvakAriNI pigaLAvanArI che. II41TI zloka : prakRtyaiva ca sarveSAM, vaimanasyavidhAyinI / saMsAracakravibhrAntiheturnArI budhairmatA / / 4 / / zlokArca - ane prakRtithI ja sarvanA vaimanasyane karanArI saMsAracakranI bhrAMtino hetu nArI badho vaDe manAya che. II4ravA
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H puMbhirAsvAditaM divyaM, vivekAmRtabhojanam / kSudreva vAmayatyeSA, bhujyamAnA na saMzayaH / / 43 // zlokArtha H puruSo vaDe AsvAdita, divya vivekarUpI amRtanuM bhojana kSudranI jema bhogavAtI A strI saMzaya rahita vamana karAve che. II43]] zloka H anRtaM sAhasaM mAyA nairlajjyamatilobhitA / nirdayatvamazocaM ca, nAryAH svAbhAvikA guNAH / / 44 / / zlokArtha H amRta, sAhasa, mAyA, nirlajjapaNuM, atilobhIpaNuM, nirdayapaNuM, azaucapaNuM strInA svAbhAvika guNo che. 44 // zloka H vatsa! vidunona? ye viddoSasanvayAH / te nArIbhANDazAlAyAmAkAlaM supratiSThitAH / / 45 / / 121 zlokArtha H he vatsa ! vadhAre kahevAthI zuM ? je koI doSanA saMcayo che te nArIrUpI bhAMDazAlAmAM sadA supratiSThita che. 45aa zloka H tasmAttasyAH sadA puMsA, na kartavyo hitaiSiNA / vizrabhavazo dyAtmA, tenemabhidhIyate / / 46 / / zlokArtha H te kAraNathI hitane IcchatA puruSa vaDe teNInA=strInA vizvAsane vaza evo AtmA karavA yogya nathI. te kAraNathI A kahevAya che=mArA vaDe vicakSaNane A kahevAya che. II46 zloka H yeyaM te rasanA bhAryA, saMpannA lolatAyutA / na sundaraiSA me bhAti, ko vA yogastavAnayA ? / / 47 / /
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArya : je A tArI rasanA patnI lolatAyukta saMpanna thaI, mane A suMdara bhAsati nathI. athavA AnI sAthe tAro kayo yoga kayo saMbaMdha, che?ll47ll zloka : yato na jJAyate'dyApi, kutastyeyaM tatastvayA / saGgrahaM kurvatA'muSyA, mUlazuddhiH parIkSyatAm / / 48 / / zlokArca - je kAraNathI hajI paNa jaNAtuM nathI. konAthI A che ?=konAthI A tArI bhAryA che ? tethI saMgraha karatA tArA vaDe ANInI rasanArUpI bhAryAnI, mUlazuddhinI parIkSA karavI joIe. I48. zloka - yata:atyntmprmtto'pi, mUlazuddharavedakaH / strINAmarpitasadbhAvaH, prayAti nidhanaM naraH / / 49 / / zlokArca - je kAraNathI atyaMta apramatta paNa manuSya mUlazuddhino avedaka nahIM jANanAra, strIone arpita sadbhAvavALo mRtyune pAme che. ll49ll tato nijacArutayA'bhihitaM-vatsa vicakSaNa! sundaraM te janakena mantritaM, anviSyatAmasyA rasanAyA mUlazuddhiH, ko doSaH? vijJAtakulazIlasvarUpA hi sukhataramanuvartanIyA bhaviSyati, buddhyA'bhihitaMAryaputra! yadgurU AjJApayatastadevAnuSThAtuM yuktamAryaputrasya, alaGghanIyavAkyA hi guravaH satpurUSANAM mattinA tyArapachI zubhodaye vicakSaNane rasanA viSayaka ucita salAha ApI tyArapachI, nijacArutA vaDe kahevAyuM - he vatsa vicakSaNa ! tArA pitA vaDe suMdara kahevAyuM. A rasanAnI mUlazuddhi anveSaNa karo. zuM doSa che? dikaje kAraNathI, vijJAta kulazIlasvarUpavALI strI sukhapUrvaka anuvartanIya thaze. buddhi vaDe kahevAyuM. he Aryaputra ! je guru AjJApana kare che=mAtA-pitA je AjJApana kare che, te ja Aryaputrane karavA mATe yukta che. di=je kAraNathI, sapuruSone guruo alaMghanIya vAkyavALA hoya che. rasanAmUlazuddhaye vimarzaprakarSagamanam prakarSaH prAha-tAta! sundaramambayA jalpitam / vimarzenoktaM-ko vA'trAsundaraM vaktuM jAnIte?
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva 123 sarvathA sundaramevedaM yatsuparIkSitaM kriyata iti / vicakSaNena cintitaM - sundarametAni mantrayanti, na saMgrahaNIyaiva viduSA puruSeNAvijJAtakulazIlAcArA lalanA, kevalaM kathitameva mama lolatayA rasanAyAH sambandhi mUlotthAnaM, vijJAtazcAdhunA mayA zIlAcAro yaduta khAdanapAnapriyeyaM rasanA / athavA nahi nahi, ko hi sakarNakaH puruSo bhujaGgavanitAgatikuTilataracittavRtteH kulayoSito'pi vacane saMpratyayaM kuryAt ? kiM punardAsaceTyaH ? tatkIdRzo mama lolatAvacane saMpratyayaH ? zIlAcAro'pi sahasaMvAsena bhUyasA ca kAlena samyag vijJAyate, na yathAkathaJcit, tatkimanena bahunA ? karomi tAvadahaM tAtAdInAmupadezaM gaveSayAmyasyA rasanAyA mUlazuddhiM tato vijJAya yathocitaM kariSyAmIti vicintya vicakSaNenAbhihitaM yadAjJApayati tAtaH, kevalaM tAtaH svayameva nirUpayatu, kaH punaratra rasanAmUlazuddhigaveSaNArthaM prasthApanAyogya kRti / rasanAnI mUlazuddhi mATe vimarza ane prakarSanuM gamana prakarSa kahe che. he tAta ! mAtA vaDe suMdara kahevAyuM=buddhirUpI mAtA vaDe suMdara kahevAyuM. vimarza vaDe kahevAyuM koNa ahIM=patnInA mULazuddhinA gaveSaNanA viSayamAM asuMdara kahevA mATe koNa jANe che ? -- koI asuMdara kahevA mATe jANatuM nathI, sarvathA suMdara ja A che. je suparIkSita karAya che. vicakSaNa vaDe vicArAyuM - suMdara A badhA maMtraNA kare che=mAtA-pitA Adi sarva suMdara maMtraNA kare che. vidvAna puruSa vaDe avijJAta kulazIla AcAravALI strI saMgrahaNIya ja nathI. kevala mane lolatA vaDe rasanA saMbaMdhI mUlotthAna kaheluM che. ane hamaNAM mArA vaDe zIlAcAra jaNAyo che. zuM rasanAno zIla AcAra jaNAyo che ? te 'yadyuta'thI kahe che. khAna-pAnamAM priya A rasanA che. athavA nahi nahi=A eno zIlAcAra nathI nathI, hi=je kAraNathI, koNa buddhimAna puruSa sApaNanI gati jevI kuTilatara cittavRttivALI kulastrInA paNa vacanamAM vizvAsa kare ? koI buddhimAna kare nahIM. vaLI, dAsa ceTI evI lolatAmAM kaI rIte buddhimAna vizvAsa kare ? arthAt kare nahIM. tethI mane lolatAnA vacanamAM vizvAsa kevA prakArano che arthAt ucita nathI. zIlano AcAra paNa sahasaMvAsathI ane ghaNA kAlathI samyag jaNAya che. yathAkathaMcit jaNAto nathI. te kAraNathI A bahu vicArothI zuM ? huM pitA AdinA upadezane karuM. A rasanAnI mUlazuddhinI gaveSaNA karuM. tyArapachI jANIne yathocita karIza. e pramANe vicArIne vicakSaNa vaDe kahevAyuM. je pitA AjJA kare che. kevala pitA svayaM ja kaho. vaLI ahIM=prastuta kAryamAM, rasanAnI mUlazuddhinA gaveSaNa mATe prasthApanAne yogya koNa che ?
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka :zubhodayenoktaM-vatsa! ayaM vimarzaH paramarUpakAryabharasya nirvAhaNakSamaH / tathAhi yuktaM cAyuktavad bhAti, sAraM cAsAramuccakaiH / ayuktaM yuktavad bhAti, vimarzena vinA jane / / 1 / / zlokArtha : zubhodaya vaDe kahevAyuM - he vatsa ! A vimarza paramarUpavALA kAryanA bhAranA nirvAhamAM samartha che duSkara kAryanA bhArane vahana karavAmAM samartha che. te A pramANe - vimarza vagara lokamAM yukta kArya ayuktanI jema bhAse che. sAra atyaMta asAra bhAse che. ayukta yuktanI jema bhAse che. ll1II zloka : tasya heyamupAdeyamupAdeyaM ca heyatAm / bhajeta vastu yasyAyaM, vimarzo nAnukUlakaH / / 2 / / zlokArca - jene A vimarza anukULa nathIvimarza karavAnI zakti nathI, tene heya vastu upAdeya bhAse che. upAdeya heyatAne pAme che. IIT bloka : atyantagahane kArye, matibhedatirohite / vimarzaH kurute nRNAmekapakSaM vivecitam / / 3 / / zlokArca - matinA bhedathI tirohita atyaMta gahana kAryamAM vimarza manuSyone eka pakSa vivecita kare che. Imall zloka : kiJca narasya nAryA dezasya, rAjyasya nRpatestathA / ratnAnAM lokadharmANAM, sarvasya bhuvanasya vA / / 4 / / devAnAM sarvazAstrANAM, dharmAdharmavyavasthiteH / vimarzo'yaM vijAnIte, tattvaM nAnyo jagattraye / / 5 / /
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArya : vaLI, manuSyonA, nArInA, dezanA, rAjyanA, rAjAnA, ratnonA, lokadharmonA, athavA sarvabhuvananA, devonA, sarvazAonA dharmAdharmanI vyavasthitinuM tattva A vimarza jANe che. jagatatrayamAM anya jANato nathI. ll4-pI. zloka : yeSAmeSa mahAprAjJo, vatsa! nirdezakArakaH / te jJAtasarvatattvArthA, jAyante sukhabhAjanam / / 6 / / zlokArca - jeone he vatsa ! mahAprANa evo A vimarza, nirdezakAraka che, jJAta sarva tattvArthavALA teo sukhanA bhAjana thAya che. ll zloka : ato dhanyo'si yasyAyaM, vimarzastava bAndhavaH / na kadAcidadhanyAnAM, cintAratnena mIlakaH / / 7 / / zlokArtha : AthI tuM dhanya cho je tAro A vimarza baMdhu che. kyAreya paNa adhavone ciMtAratnanI sAthe meLa thato nathI. ll7ll zloka : eSa eva niyoktavyo, bhavatA'tra prayojane / bhAnureva hi zarvaryAstamasaH kSAlanakSamaH / / 8 / / zlokArya : A ja=vimarza ja, tArA vaDe A prayojanamAM rasanAnI mUlazuddhimAM, niyojita karAvo joIe. di je kAraNathI, rAtrinA aMdhakArane nAza karavAmAM sUrya ja samartha che. ll8ll vicakSaNenAbhihitaM- yadAjJApayati tAtaH, tato nirIkSitamanena vimarzavadanam / vimarzaH prAhaanugraho me / vicakSaNenoktaM- yadyevaM tataH zIghraM vidhIyatAM bhavatA tAtAdezaH / vimarzenAbhihitameSa sajjo'smi, kevalaM vistIrNA vasundharA, nAnAvidhA dezA, bhUyAMsi rAjyAntarANi tadyadi kathaJcinme kAlakSepaH syAttataH kiyataH kAlAnivartitavyam ? vicakSaNenoktaM-bhadra! saMvatsaraste kAlAvadhiH / vimarzaH prAha-mahAprasAdaH / tato vihitapraNAmazcalito vimarzaH /
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva vicakSaNa vaDe kahevAyuM - je pitA AjJA kare che. tyArapachI AnA vaDe vicakSaNa vaDe, vimarzanuM mukha jovAyuM. vimarza kahe che - mArA upara anugraha che. vicakSaNa vaDe kahevAyuM - jo A pramANe che tuM A kArya karavA tatpara che, to zIdhra pitAno Adeza tArA vaDe karAya. vimarza vaDe kahevAyuM - A huM sajja chuM. kevala vistIrNa vasuMdharA che-pRthvI moTI che, nAnA prakAranA dezo che. rAjayAMtaro ghaNA che. tethI jo koIka rIte mane kAlakSepa thAya to keTalA kALathI pAchuM pharavuM joIe ? vicakSaNa vaDe kahevAyuM - he bhadra ! tane eka varasano kAlAvadhi apAya che. vimarza kahe che - mahAprasAda. tyArapachI karAyelA praNAmavALo vimarza cAlyo. bhAvArtha: jIvamAM rasanA nAmanI jIbha che tene strInI upamA ApI che ane A rasanAne lolatArUpa dAsInI putrI che. te lolatA rasanAnI aMgata paricArikA che ane te lolatA jIvane jIbha kyArathI maLI che teno bodha karAve che. tethI e prApta thAya ke zarIranA aMgarUpa jIbha che te rasanA che ane mohanIya karmanA udayathI lolutA=lolupatA che. vastutaH jIbha svayaM bolatI nathI. jIbhamAM je lolupatA che te jIvano pariNAma che topaNa te jIbha jIvane kyArathI maLI che ane jyArathI jIbha maLI che tyArathI te jIva sAthe jIvane lolupatA varte che, teno yathArtha bodha karAvavA mATe graMthakArazrI kahe che. karmapariNAma rAjAnI rAjadhAnImAM asaMvyavahAra nAmanuM nagara che. tyAM anAdithI jIva vartato hato tyAre jIvane jIbhanI prApti na hatI. paraMtu tyAMthI koIka rIte nIkaLIne beindriya, te indriya ane caurindriya AdimAM Ave che tyAre jIvane mukhamAM jIbhanI prApti che ane te jIbha sAthe jIvane lolupatA paNa varte che; kema ke jyAM sudhI viveka pragaTyo nathI tyAM sudhI jIvane je koI sukha dekhAya che te indriyathI ja dekhAya che. tethI tame beindriya Adi bhAvomAM AvyA tyAre tamArA bhAgyae tamane A rasanArUpa bhAryA ApI che jethI tame te bhAryAthI sukhe raho. ane tethI vidhie tamArA upara dayA karIne mukharUpI bila banAvyuM. temAM A rasanA strI nivartana karI ane lolatA huM enI anucarI chuM. A prakAre lolatAe potAno itihAsa batAvyo. tethI jaDa jIvone thAya che ke amArA bhAgyae ja A rasanAne niSpAdita karI che je amArA mATe sukhanuM kAraNa che; kema ke jaDa jIvo lolupatAnA vacanane anusaranArA hoya che ane lolupatAthI jIvane ema ja jaNAya che ke A jIbha maLI che tethI ame sukhI chIe. vicakSaNa vicAraka che tethI jIbhanI lolupatAnA baLathI te vicAre che ke karmapariNAma rAjAe ja A jIbhane utpanna karI che. tethI jIbhanA lolupatAnA baLathI jaDa jIvone sukhanA sAdhanarUpa jIbha dekhAya che ane vicakSaNane karmajanya A jIbha viDaMbanA che tevo bodha thAya che. tyArapachI jaDa lolupatAne pUche che ke tame kyArathI amArI sAthe cho tethI kahe che ke beindriya, te indriya, caurindriya. Adi badhA bhavomAM, devagatimAM, manuSyagatimAM A jIbha tamArI sAthe rahenArI che. tethI tamArI patnI che ane tamArA vagara te jIvI zake tema nathI. tame jo tenI avagaNanA karazo to A jIbha marI jaze; kema ke je mahAtmAo rasanAne vaza thatA nathI ane satata zamabhAvamAM varte che arthAt samatArUpa patnI sAthe vilAsa kare che tethI avagaNanA pAmelI jIbha marela jevI thAya che ane
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva jyAre teo mokSamAM jAya che tyAre tenI jIbha mRtyu pAme che. mATe lolupatA kahe che ke A jIbha tamArI ciraparicita che tethI tenuM tamAre sArI rIte pAlana karavuM joIe. lolupatAnA te vacanathI jaDane toSa thAya che; kema ke jaDa jIvone rasanendriyanI lolupatAmAM sukhAkArI jaNAya che tethI lolupatA je prakAre rasanendriyane anusaravAnuM kahe e prakAre ja tene anusaravAmAM sukhanI anubhUti thAya che. vaLI, jaDe lolupatAne pUchyuM ke tArI svAminInuM kaI rIte lAlana karavuM joIe ? tethI kahe che ke suMdara khAdyapadArtho Apo. madha, mAMsa vagere suMdara raso Apo. tethI jeo sukhanA sAdhanabhUta evI A rasanA che. ema mAne che teo dharma, artha, mokSathI vimukha pazu jevA rasanendriyanA lAlanamAM yatnavALA hoya che, anya kaMI vicAratA nathI. AthI ja bhakSyAbhaDhya Adino vicAra karyA vagara dharmathI vimukha hoya che. jIbhane vaza thaIne arthano paNa yathAtathA vyaya kare che ane samabhAvathI atyaMta vimukha hovAthI mokSanI gaMdha mAtra paNa teone nathI. mAtra rasanAnA sukhamAM ja potAne sukhI mAne che ane tattvane jovAmAM jaDa jIvo gADha mithyAtvanA udayavALA hoya che. tethI zarIrathI bhinna AtmA che teno koI vicAra karatA nathI. mAtra indriyanA sukhane ja sukha mAne che ane sarva prakAranAM pApo kare che. tethI vivekI lokonA hAsyapAtra thAya che. topaNa jaDatA hovAne kAraNe rasanAnA sukhathI anya kaMI sukhane jotA nathI. vaLI vicakSaNa lolupatAnAM vacanone sAMbhaLIne madhyastha mAnasavALo A pramANe vicAre che. A jIbha mArA mukharUpI koTaramAM che. tethI mArI bhAryA che emAM saMzaya nathI. topaNa rasanAnA poSaNa mATe je A lolupatA kahe che teno vicAra karyA vagara mAre teno svIkAra karavo joIe nahIM, kema ke vicakSaNa puruSa haMmezAM koInuM paNa kathana nipuNatApUrvaka jonArA hoya che ane potAnI jIbha potAne lolupatA karAve che topaNa vicakSaNa puruSo vicAre che ke jIbhane vaza thavuM ucita nathI. paraMtu hitAhitano vicAra karyA vagara kRtya karavuM joIe nahIM. tethI jIbhanI lAlasA "khAvAnI yAcanA kare che... tyAre vicakSaNa puruSa gADha Asakti karyA vagara kAMIka khAvAnuM Ape che ane zuM karavuM joIe eno yathArtha nirNaya karavA mATe kAlakSepa kare che. tethI rAgAdi rahita thaIne jIbha rUpI bhAryAnuM mAre pAlana karavuM joIe. zuddha AhAra Apavo joIe. lolupatA nivAraNa karavI joIe. avizvAsa manavALA evA mAre lokayAtrAnA anurodhathI ane aniMdita mArgathI rasanAnuM anusaraNa karavuM joIe. A prakAre vicakSaNatAne kAraNe te jANI zake che. A rIte vivekapUrvaka dharma, artha, kAmane sevato vicakSaNa jyAM sudhI vizeSa nirNaya na thAya tyAM sudhI rasanAne vaza thayA vagara jIve che. vaLI, vicakSaNa puruSamAM mithyAtvano kSayopazama, pAramArthika sukhanI arthitA ane hitAhitano vicAra karI zake tevI nirmaLamati che. tethI vicakSaNa puruSanI tevI tejasvitAne joIne tenA bhAvane jANanArI lolupatA paNa kAMI yAcanA karatI nathI; kema ke vicakSaNa puruSa nipuNatAthI vicArIne pravRtti karanArA hoya che tethI tevA jIvone khAdyapadArthomAM tevI lolupatA ja thatI nathI. paraMtu potAnA saMyogAnusAra aucityano vicAra karIne dehanuM pAlana kare che tevI mArgAnusArI buddhi vicakSaNa puruSamAM hoya che. tethI lolupatA vagara rasanAne pAlana karato paNa vicakSaNa saMpUrNa klezathI hIna saMpUrNa sukhapUrvaka rahe che; kema ke gRhasthaavasthA
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva che tethI dehanuM pAlana Avazyaka che topaNa rasanAne AdhIna nathI tethI Arogyano vyAghAta na thAya, dharmano vyAghAta na thAya, paralokamAM ahita na thAya e prakAre vivekapUrvaka vicakSaNa puruSo AhAra vApare che. ane indriyanI lolupatA jIvane jaDa ka2vAnuM kAraNa che tethI je jIvo rasanAne vaza che te sarva jIvo mUDha che, tethI vAstavika tattvane jovA asamartha che. tethI viparyAsa ApAdaka kliSTa karmo teone jaDa banAve che. vaLI, jaDane potAnI mAtA svayogyatA ane pitA azubhodayae rasanAnAM lAlananI prAptinuM kathana kare che tyAre te jIvamAM vartatA azubhakarmono udaya ane te jIvamAM vartatI je indriyone paravaza thavAnI yogyatA te baMne tene rasanAne pAlana karavAmAM utsAhita kare che; kema ke jagatanA jIva mAtra tattvathI samAna che. karmathI ja te te prakAranI jIvomAM buddhi varte che tethI viparyAsa ApAdaka azubhakarmo ane viparyAsane abhimukha jIva varte tevI jIvanI yogyatA jIvane 2sanAne vaza thavAmAM utsAhita kare che. te batAvavA mATe ja kahyuM ke jaDano azubhodaya pitA ane svayogyatA mAtA tene rasanAne puSTa karavAmAM utsAhita kare che. tethI jaDa hovAthI svayaM rasanAmAM pravartato hato ane mAtA-pitA dvArA preraNA karAyelo vizeSathI rasanAne paravaza thAya che. tethI rasanAmAM gADha Asakta evo jaDa sarva prakAranI viDaMbanAne pAme che. vaLI, vicakSaNe paNa potAnAM mAtA-pitAne rasanAnI prAptinuM kathana karyuM tyAre vicakSaNanA pitA zubhakarmono udaya che je darzanamohanIyanA kSayopazamathI thayelAM matijJAna svarUpa che, te paNa tene ucita preraNA kare che, ane nijacArutA=vicakSaNanI potAnI suMdaratArUpa je tenI mAtA che, te paNa tene ucita preraNA kare che. vaLI, vicakSaNamAM vartatAM buddhirUpa patnI ane prakarSarUpa putra ane vimarza=buddhino bhAI, te sarva paNa vicakSaNane rasanA viSayaka ucita salAha Ape che. zuM salAha Ape che ? te batAvatAM kahe che. zubhodaya kahe che ke tuM vicakSaNa che tethI tane kahevAnI jarUra rahetI nathI, topaNa tane mArA upara Adara che tethI huM tane kaMIka hitopadeza kahuM chuM. tethI e prApta thAya ke vicakSaNa puruSanAM zubhakarma je darzanamohanIyanA kSayopazamarUpe ane jJAnAvaraNIyanA kSayopazamarUpe varte che te tenI salAha levAmAM utsAhita kare che ane te zubhakarma ja tene strInI nIcagAmitA Adi sarvanuM smaraNa karAve che. ane rasanA kharekhara caMcaLa, nIcagAmI strI che; kema ke jIvane vaza karIne teno vinAza kare tevI ja che tethI vicakSaNane svaprajJAthI je jaNAtuM hatuM tene puSTa karanAra zubhakarmo kathana kare che. tethI vicakSaNa puruSa vizeSa rIte jAgRta bane che. jenA kAraNe tenI lolupatA pUrvamAM je alpa hatI te paNa hIna thAya che. vaLI, zubhodayarUpa pitAe kahyuM ke A strIno saMga karatA pUrve AnI mUlazuddhinI parIkSA karavI joIe. pitAnuM A vacana sAMbhaLIne vicakSaNanI nijacArutArUpa mAtA che te paNa tene preraNA kare che ke rasanAnI mUlazuddhi karavI ucita che, tethI e phalita thAya ke vicakSaNa puruSamAM vartatAM zubhakarmo ane vicakSaNa puruSamAM vartatI nijacArutArUpa suMdara prakRti rasanAne mUlazuddhi karavA preraNA kare che. vaLI, buddhi nAmanI enI patnI paNa tene kahe che ke pitAnI AjJA ullaMghana karavI joIe nahIM. tethI vicakSaNamAM vartatI buddhi paNa rasanAnI zuddhi viSayaka ja preraNA kare che. vaLI prakarSa nAmano putra paNa kahe che ke buddhirUpa mAtAe suMdara kahyuM. tethI vicakSaNamAM vartatI mArgAnusArI buddhino prakarSa paNa tene rasanAnI mUlazuddhi karavA mATe preraNA kare che. vaLI, vimarza nAmano baMdhu kahe che ke je kAMI kArya ka2vuM hoya te parIkSA karIne ja karavuM joIe. tethI
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 129 vicakSaNamAM vartatI vimarzazakti paNa potAne salAha Ape che ke parIkSA vagara rasanAno svIkAra karavo ucita nathI. A rIte sarva aMtaraMga kuTuMbanI salAha sAMbhaLIne vicakSaNa vicAre che. A sarva je kaMI kahe che te suMdara ja che; kema ke buddhimAna puruSe nahIM jANelA kula ane zIlanA AcAravALI strIno saMgraha karavo joIe nahIM. phakta lolupatA vaDe mane rasanA saMbaMdhI mULa utthAna kahevAyuM che; kema ke vidhAtAe beindriyanA bhavathI A rasanA tenA bhAgyathI nirmANa karyuM che ema pUrvamAM lolupatAe kaheluM. tethI karmarUpa vidhAtA vaDe jIbhanA sukha arthe jIbharU5 rasanAnuM nirmANa thayuM che. vaLI, A rasanAno zIla AcAra paNa mane jaNAyo che; kema ke A rasanA khAna-pAna priya che te ja teno AcAra che. A prakAre vicakSaNe sthUlathI vicAra karyA pachI pharI sUkSma buddhithI vicakSaNa vicAre che. A ucita nathI. koNa buddhimAna puruSa sApaNanA jevI gativALI, kuTila cittavRttivALI kulavAna strInA paNa vacanamAM vizvAsa kare arthAt je ati caMcaLa svabhAvavALI hoya tenAmAM vizvAsa karAya nahIM. A lolupatA to rasanAnI dAsIputrI che; kema ke rasanAne pUchI pUchIne sarva khAna-pAnanI mAMgaNI kare che. mATe A lolupatAnA vacanamAM vizvAsa karavo joIe nahIM. vaLI, kharekhara strIno zIlAcAra ghaNA vakhatanA sahavAsathI ja samyagu jaNAya che, tethI vartamAnanA lolupatAnA vacananA baLathI mAre teno vizvAsa karavo ucita nathI. A prakAre vicakSaNa potAnI vicakSaNatAne kAraNe vicAre che je mArgAnusArI kSayopazamathI pragaTa thayela tenI vicakSaNatA che. tethI pharI vicakSaNa rasanAnI mUlazuddhi mATe kaI rIte gaveSaNA karavI joIe te zubhodaya nAmanA pitA Adine pUche che. tethI zubhodaye salAha ApI ke A vimarza ja A kArya karavA samartha che. AnAthI e phalita thAya ke vicakSaNamAM vartato darzanamohanIyanAM kSayopazamabhAva rU5 zubhodaya tene rasanAnA pAramArthika svarUpanA bodha arthe matijJAnanA sUkSma bodharUpa vimarzazakti ja upAyarUpe jaNAve che. tethI vicakSaNa potAnA nirmaLa evA matijJAnanA vimarzanA baLathI rasanAnI mUlazuddhinI gaveSaNA karavA mATe prayatna karavAno vicAra kare che. vaLI, vimarzazakti kevI che ? te spaSTa karatAM kahe che - jene mArgAnusArI vimarza karavAnI nirmaLa zakti nathI te jIva heyane upAdeya ane upAdeyane heya mAne che. paraMtu jeomAM mArgAnusArI vimarza-zakti che teo atyaMta gahana kArya karavAmAM paNa zuM karavuM ucita che teno yathArtha nirNaya karavA mATe samartha bane che. mATe kalyANanA arthI jIve tattvaviSayaka mArgAnusArI guNa pragaTe tevI vimarzazaktine atizaya karavA yatna karavo joIe. atrAntare zubhodayasya pAdayornipatyAbhivandya nijacArutAM praNamya ca jananIjanako prakarSaNAbhihitaMtAta! yadyapi mamAryakatAtAmbAvirahe'pi na manaso nirvRtistathApi sahacaratayA mAtule mama gADhataraM pratibaddhamantaHkaraNaM, nAhaM mAmena virahitaH kSaNamAtramapi jIvitumutsahe, tato mAmanujAnIta yUyaM yenAhamenaM gacchantamanugacchAmIti / etaccAkollasitApatyasnehamohapUritahRdayenAnandodakabindusandohaplAvitanayanapuTena vicakSaNena dakSiNakarAGgulIbhirunnAmitaM prakarSasya mukhakamalakaM, dattA cumbikA,
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva AghrAto mUrdhapradezaH, sAdhu vatsa! sAdhu! itivadatA nivezitazcAsau nijotsaGge / zubhodayaM ca pratyabhihitaM-tAta! dRSTo bAlakasya vinayaH? nirUpito vacanavinyAsaH? AkalitaH snehasAraH? zubhodayaH prAha-vatsa! kimatrAzcaryam ? tvayA buddherjAtasyedRzameva ceSTitaM yujyate / kiM ca vatsa! eTalAmAM vimarza jyAre rasanAnI zuddhi karavA mATe javA tatpara thayo eTalAmAM, zubhodayanA pagamAM paDIne ane vijacArutAne vaMdana karIne ane mAtA-pitAne praNAma karIne buddhirUpI mAtA ane vicakSaNarUpI pitAne praNAma karIne, prakarSa vaDe kahevAyuM. he tAta != vicakSaNa ! jo ke mane Aryaka=pUjya evA pitA ane mAtAnA virahamAM paNa mananI nivRtti nathI topaNa sahacArapaNAthI mAtulamAM-vimarzarUpa mArA mAmAmAM, mAruM gADhatara aMtaHkaraNa pratibaddha che. mAmAnI sAthe vimarzarUpI mAmAnI sAthe virahavALo huM prakarSa, kSaNa mAtra jIvamAM mATe utsAhavALo nathI. tethI tame vicakSaNa, mane anujJA Apo. tethI jatA evA Ane vimarzane, anusaruM. ane A sAMbhaLIne ullasita putranA snehatA mohathI pUrita hadayavALo, AnaMdarUpI udakanA biMdunA samUhathI plAvita nayanapuTavALA vicakSaNa vaDe dakSiNa hAthanI AMgulIo vaDe prakarSatuM mukhakamala ujJAmita karAyuM. cuMbana karAyuM. mukhapradeza suMdhAyo. he vatsa ! suMdara suMdara e pramANe bolatA evA vicakSaNa vaDe AprakarSa, potAnA utkaMgamAM besADAyo. ane zubhodaya pratye kahe cheHvicakSaNa kahe che. te tAta ! bAlakano vijaya joyo ? snehano sAra jAgyo=prakarUpa putranA snehano sAra jAgyo ? zubhodaya kahe che - he vatsa ! AmAMetArA putramAM A prakArano viveka che emAM, zuM Azcarya che? tArA vaDe buddhithI vicakSaNa vaDe buddhithI, thayelA putranuM AvA prakAranuM ja ceSTita ghaTe che. vaLI he vatsa ! zloka : na yuktamidamasmAkaM, snuSApautrakavarNanam / vizeSatastavAbhyaNe, yata etadudAhRtam / / 1 / / zlokArya : tArI AgaLa vizeSathI A putravadhU ane pautranuM varNana amane yukta nathI. je kAraNathI A kahevAyuM che. [1] zloka : pratyakSe guravaH stutyAH, parokSe mitrabAndhavAH / mRtaLA: varmaparyanta, naiva putrA mRtA: striya: iAranA zlokArca - guruo pratyakSamAM stutya che. mitra ane bAMdhavo parokSamAM stutya che. kAma karanArA karmanA paryatamAM stutya che. putro stutya nathI ane marelI strIo stutya nathI. //rA
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAvanA 131 zloka : tathApi cAnayordRSTvA, guNasambhAragauravam / avarNitena tenAhaM, putra! zaknomi nAsitum / / 3 / / zlokArtha : topaNa A benA buddhinA ane prakarSanA benA, guNasamUhanA gauravane joIne he putra ! huM avaNita evA tenAthI buddhinA ane prakarSanA nahIM varNana karAyelA guNothI, huM besavA mATe samartha nathI. II3I. zloka : iyaM hi bhAryA te buddhiranurUpA varAnanA / guNavRddhikarI dhanyA, yathA candrasya candrikA / / 4 / / zlokArtha : di je kAraNathI, suMdara mukhavALI anurUpa evI tArI buddhirUpI A bhAryA guNanI vRddhine karanArI dhanya che. je pramANe caMdranI caMdrikA. llll. zloka - bhartRsnehaparA paTvI, sarvakAryavizAradA / balasampAdikA gehabharanirvahaNakSamA / / 5 / / vizAladRSTirapyeSA, sUkSmadRSTirudAhatA / sarvasundaradehApi, dveSaheturjaDAtmanAm / / 6 / / zlokArca - bhartAnA snehamAM tatpara paTubuddhivALI, sarvakAryamAM vizArada, balane saMpAdana karanArI, gharanA bhArane nirvAhamAM samartha, vizAla daSTivALI, A sUma daSTivALI kahevAya che. sarva suMdara dehavALI paNa buddhi jaDa jIvone dveSano hetu che. pa-6ll bloka : athavAmlkssyenn janitA, pure nirmalamAnase / yA ca sundaratAputrI, tasyAH ko varNanakSamaH? / / 7 / /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha H athavA malakSayathI janita nirmala mAnasa nagaramAM je A suMdaratAnI putrI che tenuM varNana karavA koNa samartha che ? ||7|| zloka H 132 ata eva prakarSo'pi, nedAnIM bahu varNyate / anantaguNa evAyaM janayitryA vibhAvyate // 8 // zlokArtha H AthI ja prakarSa paNa hamaNAM bahu varNana karAto nathI=enA sanmukha tenuM varNana karavuM ucita nathI tethI hamaNAM bahu varNana karAto nathI, mAtAthI A=prakarSa, anaMta guNavALo vibhAvana karAya che. IIII zloka H vatsa! ji vadhunoona? dhanyattva sarvathA nane / yasyedRzaM mahAbhAgaM, saMpannaM te kuTumbakam / / 9 / / zlokArtha H he vatsa ! vicakSaNa ! vadhAre kahevAthI zuM ? tuM=vicakSaNa, sarvathA lokamAM dhanya che. jenuM AvuM mahAbhAgyavALuM tAruM kuTuMba saMpanna thayuM. lA zloka H ata eva vayaM citte, sAzaGkAH sAmprataM sthitAH / AjaLye rasanAjAma, noteiya yatastava / / / / zlokArtha H AthI ja ame=zubhodaya ane nijacArutA, cittamAM rasanAnA lAbhane jANIne hamaNAM sAzaMvALAM rahyAM, je kAraNathI tane A=rasanA, ucita nathI. II10|| zloka H mA bhUd buddhervighAtAya, sapatnI matsarAdiyam / vizeSataH prakarSasya, tena cintAturA vayam / / 11 / /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha H kema AzaMkavALA rahyAM ? tethI kahe che sapatnInA matsarathI A=rasanA, buddhinA vighAta mATe na thAo. vizeSathI prarSanA vighAta mATe na thAo. te kAraNathI ame ciMtAtura chIe. / / 11 / / zloka H - kiM vA kAlavilambena ? prastutaM pravidhIyatAm / tato yathocitaM jJAtvA yuktaM yattatkariSyate / / 12 / / zlokArtha : athavA kAlavilaMbanathI zuM ? prastuta karAvAya=rasanAnI mULazuddhi karAvAya, tethI yathAucita jANIne je yukta che te karAze. II12 zloka H mAtulasnehabaddhAtmA, prakarSaH prasthito yadi / idaM cArutaraM jAtaM, kSIre khaNDasya yojanam / / 13 / / 133 zlokArtha H mAmAnA snehathI baddha svarUpavALo prakarSa jo prasthita thayo to A cArutara thayuM. khIramAM khAMDanuM yojana che. ||13|| zloka H tadetau sahitAveva gacchatAM kAryasiddhaye / yuvAmyAM na tu rtavyA, cintati pratimAti me / / 4 / / zlokArtha H te kAraNathI A baMne=prakarSa ane vimarza baMne, sahita ja kArya siddhi mATe jAo, tame baMnee=vicakSaNa ane buddhi evA tame baMnee, ciMtA karavI joIe nahIM. e pramANe mane=zubhodayane pratibhAsa thAya che. / / 14 / / tato vicakSaNena buddhyA cAbhihitaM - yadAjJApayati tAtaH / tato nipatitau gurUNAM caraNeSu vimarzaprakarSo, kRtamucitakaraNIyaM pravRttau gantum / - tethI vicakSaNa ane buddhi vaDe kahevAyuM je pitA AjJA kare. tethI guruonA caraNomAM vimarza ane prakarSa paDyA. ucita karaNIya karAyuM. javA mATe baMne pravRtta thayA.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zaratkAlavarNanam zloka H itazca tadA zaratkAlo vartate, sa ca kIdRza: ? - zasyasambhAraniSpannabhUmaNDalo, maNDalAbaddhagopAlarAsAkulaH / sAkulatvaprajAjAtasArakSaNo, rakSaNodyuktasacchAligopapriyaH / / 1 / / zaradakAlanuM varNana zlokArya : A bAju tyAre zaradakAla varte che te-zaratkAla kevo che ? dhAnyanA saMbhArathI niSpanna bhUmaMDalavALo, ToLAMothI yukta govALiyAonA rAsaDAthI Akula, sAkulatva evI prajAnA samUhanI= dhAnyanI prAptinA icchAthI yukta evI prajAnA samUhanI, suMdara kSaNavALo, suMdara zAlinA rakSaNamAM udhukta govALiyAne priya evo zaratkAla varte che, 1 zloka H yatra ca zaratkAle-- jalavarjitanIradavRndacitaM, sphuTakAzavirAjitabhUmitalam / bhuvanodaramindukarairvizadaM, kalitaM sphaTikopalakumbhasamam / / 2 / / anyacca zlokArtha H ane je zaratkAlamAM jalathI rahita evA vAdaLAnA vRMdathI yukta bhuvananuM udara che. vaLI, te bhuvanaudara spaSTa ghAsathI virAjita bhUmitalavALuM che. vaLI, caMdranAM kiraNo vaDe vizada che. sphaTikanA paththaranA kuMbha jevuM manohara bhuvanaudara che. IIII zloka H zikhivirAvavirAgaparA zrutiH, zrayati haMsakulasya kalasvanam / na ramate ca kadambavane tadA viSamaparNaratA janadRSTikA ||3|| zlokArtha H vaLI, bIjuM moranA kekAravavALA dhvani haMsanA samUhanA kalakala avAjano Azraya kare che, viSama pAMdaDAMomAM rakta evI lokonI dRSTi tyAre kadamba vanamAM ramatI nathI. 11311
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAvanA zloka : lavaNatiktarasAcca parAGmukhA, madhurakhAdyaparA janajivikA / sphuTamidaM tadaho priyatAkaro, jagati zuddhaguNo na tu saMstavaH / / 4 / / zlokArtha : ane lavaNa ane tikta rasathI parAmukha thayela lokonI jIbha madhura khAdhamAM tatpara che. te kAraNathI aho A sapaSTa priyatAne karanAro zuddhaguNa jagatamAM che paraMtu saMtavarUpa nathI. ll4ll bloka : tathAsvcchsnniirpuurN saromaNDalaM, phullasatpadmanetrairdivA vIkSate / yanabhastatpunarlokayAtrecchayA, rAtrinakSatrasallocanairIkSate / / 5 / / nanditaM gokulaM moditAH pAmarAH, puSpito nIpavRkSo nizA nirmalA / cakravAkastathApIha vidrANako, bhAjanaM yasya yattena tallabhyate / / 6 / / zlokArca - ane vikasita pAmelAM kamaLarUpI netro vaDe divase svaccha suMdara pANInA samUhavALuM sarovara jovAya che. vaLI, je AkAza che te paNa loka yAtrA karavAnI IcchAthI rAtrimAM nakSatrarUpa suMdara AMkho vaDe jue che, gokuLo AnaMda pAmyA, pAmara loko harSa pAmyA, kadaMbavRkSa puSpavALuM thayuM, rAtri nirmaLa thaI, topaNa cakravAkapakSI ahIM rAtrimAM vidrANaka dIna che. jenuM je bhAjana che, tenA vaDe te prApta karAya che. pa-6ll. tatazcaivaMvidhe zaratsamaye pazyantau manoramakAnanAni, vilokayantau kamalakhaNDabhUSitasarovarANi, nirIkSamANau pramuditAni grAmAkaranagarANi, hRSTau zakrotsavadarzanena tuSTau dIpAlikAvalokanena, AhlAditau kaumudInirIkSaNena, parIkSamANau janahRdayAni, prayuJjAnau svaprayojanasiddhyarthamupAyazatAni, vicaritau bahiraGgadezeSu vimarzaprakarSA / na dRSTaM kvacidapi rasanAyAH kulaM, tathA ca vicaratostayoH samAyAto hemantaH / ane tethI-vimarza ane prakarSa javA mATe pravRtta thayA tyAre zaratkAla vartato hato tethI, zarada samayamAM manohara udhAnone jotA, kamalanA khaMDathI bhUSita sarovarone jotA, pramodita evA grAmAkara nagarone jotA, Indra utsavanA darzanathI haSita thayelA, dIpAlikAnA avalokanathI tuSTa thayelA, kaumudInA nirIkSaNathI AlAdita thayelA, janahadayonI parIkSA karatA, svaprayojananI siddhine mATe seMkaDo upAyone yojana karatA, bahiraMga ane aMtaraMga dezomAM vimarza prakarSa vicaryA. kyAMya paNa rasanAnuM kula jovAyuM nahIM. ane te rIte te be vicaratA chatAM hemaMtaRtu AvI.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva hemantasvarUpam zloka : zIzAsa?aghitceltailvrkmblrllkcitrbhaanuko, vikasitatilakalodhravarakundamanoharamallikAvanaH zItalapavanavihitapathikasphuTavAditadantavINako, jalarAzikiraNaharmyatalacandanamauktikasubhagatAharaH / / 1 / / hemaMtaRtunuM svarUpa zlokArdha : A hemaMta kevA prakArano che? vastra, tela, zreSTha kAMbala, rajAI ane agni jemAM mUlyavALA che, vikasita tilakavRkSo, loghavRkSo, zreSTha mogarA ane manohara mallikA vRkSonA vanavALo, ThaMDA pavanathI vihita karAyelI, musApharonA dAMtanI vINAne vagADI che jeNe evo, jala, caMdranuM kiraNa, mahelanI agAsI, caMdana ane motInI subhagatAne haranAro evo hemaMta che. ||1| yatra ca hemante durjanasaGgatAnIva hrasvatamAni dinAni, sajjanamaitrIva dIrghatarA rajanyaH, su[saM. mu.]jJAnAnIva saMgRhyante dhAnyAni, kAvyapaddhataya iva viracyante manoharA veNyaH, sujanahRdayAnIva vidhIyante snehasArANi vadanAni, parabalakalakalena raNazirasi subhaTA iva nivartante davIyodezagatA api nijadayitAvikaTanitambabimbapayodharabharazItaharoSmasaMsmaraNena pathikalokA iti / ane je hemaMtamAM durjananI saMgatanI jema divaso atyaMta TUMkA hoya che, sajjatanI maitrInI jema rAtrio atyaMta lAMbI hoya che, samyajJAnanI jema dhAvyo saMgraha karAya che, kAvyanI racanAnI jema manohara veNIo racAya che, sujatanA hadayanI jema mukho zreSTha snehavALAM karAya che, zatrunA sainyatA kalakala vaDe yuddhanA mokhare subhaTo jema pAchA phare che tema potAnI patnInA vikTa vistIrNa, nitamba biMba ane stananI ThaMDIne haranAra garamInA smaraNa vaDe pathika loko=musAphara loko pAchA phare che. zloka : pratApahAniH saMpannA, lAghavaM ca divAkare / athavAdkssinnaashaavlgnsy, sarvasyApIdRzI gatiH / / 1 / /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva zlokArca - sUryamAM pratApanI hAni ane lAghava saMpanna thayuM. athavA dakSiNa dizAmAM rahelA sarvanI paNa AvA prakAranI gati che. ll1II. zloka : anyacca-ayaM hemanto durgatalokAnpriyaviyogabhujaGganipAtitAna, ziziramArutakhaNDitavigrahAn / pazugaNAniva murmurarAzibhiH, pacati kiM nizi bhakSaNakAmyayA? / / 1 / / zlokArtha : ane bIjuM A hemaMta priyanA viyogarUpa sarSathI nIce pADelA ane ThaMDA pavananA khaMDita zarIravALA evA durgata lokone garIba lokone, pazugaNonI jema bhakSaNanI IcchAthI agni vaDe rAtrimAM zuM nathI pakAvato? arthAt rAMdhe che. II1|| antaravezapraveza: yadA ceyatApi kAlena nopalabdhA vimarzaprakarSAbhyAM rasanAmUlazuddhistadA praviSTau tAvantaraGgadezeSu, tatrApi paryaTitau nAnAvidhasthAneSu / anyadA prAptau rAjasacittanagare vimarza ane prakarSano aMtaraMga dezamAM praveza ane jyAre ATalA paNa kALathI vimarza-prakarSa dvArA rasavAnI mUlazuddhi prApta thaI nahIM tyAre aMtaraMga dezamAM te baMne pravezyA. tyAM paNa nAnA prakAranAM sthAnomAM bhaTakatA acadA rAjasacittanagaramAM prApta thayA. zloka : tacca dIrghamivAraNyaM, bhUrilokavivarjitam / kvacidRSTagRhArakSaM, tAbhyAM samavalokitam / / 1 / / zlokArtha : ane dIrgha araNya jevuM, ghaNA lokothI vivarjita, kvacit duSTa gRhanA ArakSakavALuM te nagararAjasacittanagara teo vaDe vimarza-prakarSa vaDe, jovAyuM. ||1|| tataH prakarSaNAbhihitaM-mAma! kimitIdaM nagaraM viralajanatayA zUnyamiva dRzyate? kiM vA kAraNamAzrityedamIdRzaM saMpannam ? vimarzaH prAha
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4] caturtha prastAva tyArapachI prakarSa vaDe kahevAyuM. he mAmA ! A nagara viralajanapaNAne kAraNe zUnya jevuM kema dekhAya cha ? jyA ||29ne mAzrayIne mArAsayitara, mAvA prA2j thayu cha ? vimarza 3 cha - Tos: yathedaM dRzyate sarvaM, samRddhaM nijasampadA / kevalaM lokasandoharahitaM susthitAlayam / / 1 / / tathedaM bhAvyate nUnaM, nagaraM nirupadravam / prayojanena kenApi, kvaciniSkrAntarAjakam / / 2 / / yugmam / / GoArtha : je prakAre ArAjasacittanagara, nijasaMpadAthI sarva samRddha dekhAya che kevala lokanA samUhathI rahita susthita AlayavALuM che. tathA te pramANe kharekhara A nagara nirupadrava vibhAvana karAya che. koIka paNa prayojanathI kvacitrakoIka sthAnamAM, niSThAMta rAjAvALuM che. ll1-cA prakarSaH prAha-evametatsamyagavadhAritaM mAmena / vimarzaH prAha-bhadra! kiyadidaM, jAnAmyahaM sarvasyaiva vastuno dRSTasya yattattvaM, praSTavyamanyadapi yatra te kvacitsandehaH saMbhavati / prakarSaNAbhihitaM-mAma! yadyevaM tataH kimitIdaM nagaraM rahitamapi nAyakena vivarjitamapi bhUrilokairnijazriyaM na parityajati ? vimarzenoktaM - astyasya madhye kazcinmahAprabhAvaH puruSaH tajjanitamasya sazrIkatvam / prakarSaH prAhayadyevaM tataH pravizya nirUpayAvastaM puruSam / vimarzenoktaM-evaM bhavatu / tataH praviSTau tau nagare / prAptau rAjakule dRSTastatrAhaMkArAdikaticitpuruSaparikaro mithyAbhimAno nAma mahattamaH / tato vimarzaH prAha-bhadra! so'yaM puruSo yatprabhAvajanyamasya rAjasacittanagarasya sazrIkatvam, prakarSaNoktaM-yadyevaM tatastAvadenamupasRtya jalpayAvaH, pRcchAvazca ko'tra vRttAntaH? iti / vimarzenoktaM- evaM bhavatu / tataH saMbhASitastAbhyAM mithyAbhimAnaH, pRSTazca-bhadra! / kena punarvyatikaraNa viralajanamidaM dRzyate nagaram ? mithyAbhimAnaH prAha-nanu suprasiddhaveyaM vArtA kathaM na viditA bhadrAbhyAm ? vimarzenoktaM na kartavyo'tra bhadreNa kopaH, AvAM hi pathiko na jAnIvo mahaccAtrArthe kutUhalaM ato nivedayitumarhati bhadraH / mithyAbhimAnenoktaM-asti tAvatsamastabhuvanapratIto'sya nagarasya svAmI sugRhItanAmadheyo devo rAgakesarI, tajjanakazca mahAmohaH, tathA tayormantrimahattamAzca bhUyAMso viSayAbhilASAdayaH, teSAmito nagarAt sarvabalasamudayena daNDayAtrayA nirgatAnAmanantaH kAlo vartate, tenedaM viralajanamupalabhyate nagaram / vimarzaH prAha-bhadra! kena saha punasteSAM vigrahaH? mithyAbhimAnaH prAha-durAtmanA santoSahatakena vimarzenoktaM-kiM punastena sArdhaM vigrahanimittam? /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva prakarSa kahe che - A rIte ja A samyapha mAmA vaDe avadhAraNa karAyuM che. vimarza kahe che - he bhadra ! A keTaluM, huM sarva ja daSTa vastunuM je tattva che tene jANuM chuM. anya paNa pUchavuM joIe jemAM kvacit tane saMdeha saMbhave che. prakarSa vaDe kahevAyuM - he mAmA ! jo A pramANe che tame sarva daSTa vastune jANI zako cho e pramANe che to, kyA kAraNathI A nagara nAyakathI rahita paNa, ghaNA lokothI vivajita paNa potAnI lakSmIno tyAga karato nathI=potAnA sauMdaryano tyAga karato nathI. vimarza vaDe kahevAyuM. AnA madhyamAMrAjasacittanagaranA madhyamAM, koIka mahA prabhAvavALo puruSa che. tenAthI janita AnuM zobhApaNuM che=nagaranuM zobhApaNuM che. prakarSa kahe che - jo A pramANe che=A nagaramAM koIka mahA prabhAvazALI puruSa che to, praveza karIne te puruSane ApaNe baMne joIe. vimarza vaDe kahevAyuM - A pramANe thAo ApaNe baMne jaIe. tyArapachI te baMnee nagaramAM praveza karyo. rAjakulamAM prApta thayA. tyAM rAjakulamAM, ahaMkAra Adi keTalAka puruSathI parivarelo mithyAbhimAna nAmano mahattama che. tethI vimarza kahe che - he bhadra ! te A puruSa jenA prabhAvathI bhavya A rAjasacittanagaranuM zobhApaNuM che. prakarSa vaDe kahevAyuM - jo A pramANe che=A puruSanA prabhAvathI A nagaranI zobhA che e pramANe che, to AnI pAse jaIne ApaNe vAto karIe. ane AmAM A nagara zUnya che emAM, zuM vRtAMta che e pUchIe. vimarza vaDe kahevAyuM - A pramANe thAo=ApaNe mithyAbhimAna pAse jaIe A pramANe thAo. tyArapachI teo dvArAvimarza-prakarSa dvArA, mithyAbhimAna saMbhASaNa karAyo. ane puchAyo. he bhadra ! vaLI, kyA prasaMgathI A nagara viralajanavALuM dekhAya che ? mithyAbhimAna kahe che - A vArtA suprasiddha che, kema tamArA baMne vaDe jaNAI nathI ? vimarza vaDe kahevAyuM - ahIMyAMka amArA praznamAM, bhadra vaDe kopa karavo joIe nahIM. dikaje kAraNathI, ame be pathiko chIe. jANatA nathI. ane A arthamAM A nagara alpa manuSyovALuM che e arthamAM, mahAna kutUhala che. AthI bhadra nivedana karavA mATe yogya che. mithyAbhimAna vaDe kahevAyuM - samasta bhuvanane pratIta A nagarano svAmI suMdara nAmavALo rAgakesarI deva che. ane teno pitA mahAmoha che=gADha ajJAna che. ane te benA moTA maMtrIo viSayAbhilASa Adi ghaNA che. A nagarathI sarvabalanA samudAyathI daMDayAtrA vaDe nirgatakanIkaLelA evA teone anaMtakAla varte che. te kAraNathI A viralajanavALuM nagara dekhAya che. vimarza kahe che - he bhadra ! konI sAthe teono vigraha che ? yuddha che. mithyAbhimAna kahe che - durAtmA evA saMtoSa nAmanA ghAtaka sAthe virodha che. vimarza vaDe kahevAyuM - vaLI tenI sAthe vigrahanuM kAraNa zuM che ? rasanAyA mUlazuddhiH mithyAbhimAnenoktaM-kvaciddevAdezenaiva jagadvazIkaraNA) viSayAbhilASeNa prahitAni pUrva sparzanarasanAdIni paJcAtmIyAni gRhamAnuSANi / tatastairvazIkRtaprAye tribhuvane santoSahatakena tAnyapi nirjitya bhUyAMso nirvAhitAH kiyanto'pi lokAH prApitA nirvRtau nagaryAM, tatzrutvA santoSahatakasyopari
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAvanA prAdurbhUtakrodhAnubandho nirgataH svayameva devo rAgakesarI vikSepeNa, tadidamatra vigrahanimittam / vimarzana cintitaM-aye! upalabdhaM tAvadrasanAyA nAmato mUlotthAnaM, guNataH punarviSayAbhilASaM dRSTvA jJAsyAmi yato janakAnurUpANi prAyeNApatyAni bhavanti, tato bhaviSyati me taddarzanAnizcayaH tato'bhihitamanenabhadra! yadyevaM tato bhavatAM kiMnimittamihAvasthAnam? mithyAbhimAnenoktaM-prasthito'hamapyAsaM tadA kevalamagrAnIkAnnivartito devena / abhihitazca yathA Arya mithyAbhimAna! na calitavyamito nagarAd bhavatA, idaM hi nagaraM tvayi sthite nirgateSvapyasmAsvavinaSTazrIkaM nirupadravamAste, vayamapyatra sthitA eva paramArthato bhavAmaH, yatastvamevAsya nagarasya pratijAgaraNakSamaH / mayA'bhihitaM- yadAjJApayati devaH / tataH sthito'haM, tadidamasmAkamatrAvasthAnakAraNam / vimarzenoktaM-ayi! pratyAgatA kAciddevasakAzAtkuzalavArtA? mithyAbhimAnaH prAha-bADhamAgatA, jitaprAyaM vartate devakIyasAdhanena, kevalamasAvapi vaSTaH santoSahatako na zakyate sarvathA'bhibhavituM, dadAtyantarA'ntarA pratyavaskandAn, nirvAhayatyadyApi kaJcijjanaM, ata eva deve'pi rAgakesariNi lagne svayametAvAn kAlavilambo vartate / vimarzenoktaMkva punaradhunA bhavadIyadevaH zrUyate? tataH samutpannA mithyAbhimAnasya praNidhizaGkA, na kathitaM yathAvasthitaM, abhihitaM cAnena-na jAnImaH parisphuTaM, kevalaM tAmasacittaM nagaramurarIkRtya tAvadito nirgato devaH, tataH kadAcittatraivAvatiSThate vimarzenoktaM-pUritaM bhadreNAvayoH kutUhalaM, niveditaH prastutavRttAntaH, darzitaM saujanyaM tadgacchAvaH sAmpratamAvAm / mithyAbhimAnenoktaM-evaM siddhirbhavatu / tadAkarNya hRSTo vimarzaH / tataH parasparaM vihitaM manAguttamAGganamanaM, nirgatau rAjasacittanagarAdvimarzaprakarSoM / rasanAnI mUlazuddhi mithyAbhimAna vaDe kahevAyuM - devanA AdezathI ja jagatanA vazIkaraNa mATe viSayAbhilASa vaDe kyAreka pUrvamAM sparzata rasana Adi pAMca AtmIya gRhamAnone mokalelA. tethI teo vaDe vazIkRta prAyaH tribhuvana hote chate saMtoSa nAmanA ghAtaka vaDe teone paNaEsparzana, rasana Adi gRhamAnuSone jItIne ghaNA jIvo nirvAhita karAyA=amArI nagarImAMthI bahAra laI javAyA. keTalAka paNa loko nivRtti nagarImAM prApta karAyA. te sAMbhaLIne saMtoSahataka upara prAdurbhata thayelA krodhanA anubaMdhavALo rAgakesarI deva svayaM ja vikSepathI nirgata che-potAnA nagarathI bahAra gayelo che. te A ahIM=rAgakesarInA gamanamAM, vigrahanuM nimitta che yuddhanuM nimitta che. vimarza vaDe vicArAyuM. kharekhara rasanAnuM nAmathI mUlautthAna prApta thayuM. vaLI, guNathI viSayAbhilASane joIne huM jANIza. je kAraNathI janakane anurUpa ja prAyaH putro hoya che. tethI mane tenA darzanathI=viSayAbhilASanA darzanathI, nizcaya thaze. tyArapachI AnA vaDe vimarza vaDe, kahevAyuM - he bhadra ! mithyAbhimAna jo A pramANe che saMtoSane jItavA mATe rAgakesarI badhA gayA che e pramANe che, to kyA nimittathI ahIM=rAjasacittanagaramAM,
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva tAruM avasthAna che ? mithyAbhimAna vaDe kahevAyuM - huM paNa prasthita hato=saMtoSane jItavA mATe prasthita hato, tyAre kevala agra saivyathI deva vaDe huM vivartana karAyo=aMgulinirdezathI huM deva vaDe nivartita karAyo. ane kahevAyuM rAgakesarI vaDe kahevAyuM. je A pramANe - he Arya mithyAbhimAna ! A nagarathI=rAjasacittanagarathI, tArA vaDe bahAra javuM joIe nahIM. di=je kAraNathI, tuM sthita hote chate amArA vaDe nirgata thaye chate paNa A nagara nahIM nAza pAmelI zobhAvALuM nirupadrava rahe che. ame paNa ahIM paramArthathI rahelA ja chIe. je kAraNathI tuM ja=mithyAbhimAna ja, A nagaranA pratijAgaraNamAM samartha puruSa che=A nagarane surakSita rAkhavAmAM samartha puruSa che. mArA vaDe kahevAyuM mithyAbhimAna vaDe kahevAyuM - deva-rAgakesarI deva, je AjJA kare. tethI huM ahIM rahelo chuM rAjasacittanagaramAM rahelo chuM. te A atyAra sudhI varNana karyuM te A, amAruM mithyAbhimAnanuM, ahIMrAjasacittanagaramAM, avasthAnanuM kAraNa che. vimarza vaDe kahevAyuM - are ! deva pAsethI=rAgakesarI deva pAsethI, koIka kuzala vArtA AvI che ? yuddhabhUmimAM gayelA rAgakesarInA koI samAcAra AvyA che ? mithyAbhimAna kahe che - atyaMta AvyA che. devakIya sAdhanathI jitaprAyaH varte che=rAgakesarI prAya: saMtoSane jItI lIdheluM varte che. kevala A paNa saMtoSahataka vaMThelo che. sarvathA abhibhava karavA zakya nathI. vacavacamAM pratyavasjadone Ape che=vacavacamAM humalAo kare che. hajI sudhI paNa keTalAka lokono nirvAha kare che amArA dezamAMthI upADI jAya che. AthI ja rAgakesarI deva svayaM lAgelo hote chatera yuddhamAM lAgela hote chate, ATalo kAlavilambana varte che. vimarza vaDe kahevAyuM - vaLI hamaNAM tArA deva kyAM saMbhaLAya che ? yuddhamAM gayela rAgakesarI deva hamaNAM yuddhanA kayA nagaramAM varte che ? tethI mithyAbhimAnane jAsusanI zaMkA thaI. yathAvasthita kahevAyuM nahIM mithyAbhimAna vaDe amAro svAmI kyAM varte che te yathAvasthita kahevAyuM nahIM. ane AnA vaDe kahevAyuM mithyAbhimAna vaDe kahevAyuM. huM parikruTa jANato nathI. kevala tAmasacittanagarane AzrayIne ahIMthI deva nIkaLelA che. tethI kadAcit tyAM ja rahelA hoya. vimarza vaDe kahevAyuM - amArA benuM kutUhala-vimarza ane prakarSa benI jijJAsA, bhadra vaDe pUraNa karAI=mithyAbhimAna vaDe pUraNa karAI. prastuta vRttAMta nivedita karAyo=rAgakesarInA yuddha arthe gamanano vRttAMta nivedita karAyo. saujanya batAvAyuM. te kAraNathI have ame baMne vimarza ane prakarSa baMne jaIe chIe. mithyAbhimAna vaDe kahevAyuM. A rIte siddhi thAoetamArA kAryanI siddhi thAo. te sAMbhaLIne-mithyAbhimAne je AzIrvacana ApyAM te sAMbhaLIne vimarza harSita thayo. tyArapachI paraspara thoDuMka mastakanamana karAyuM mithyAbhimAna ane vimarza vacce paraspara mastakanamanarUpa upacAra karAyo. rAjasacittanagarathI vimarza-prakamAM bahAra nIkaLyA. tAmasacittanagaram vimarzenoktaM-bhadra! kathitA tAvadanena teSAM viSayAbhilASamAnuSANAM madhye rasanA, tadadhunA tameva viSayAbhilASaM dRSTvA tasyAH svarUpamAvayorguNato nizcetuM yuktaM, tadgacchAvastava tAmasacittanagare / prakarSaH prAha-yanmAmo jAnIte, tato gatau tAmasacittapure vimarzaprakarSoM / tacca kIdRzam?
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva tAmasacittanagaranuM varNana vimarza vaDe kahevAyuM. he bhadra prakarSa ! AnA vaDe mithyAbhimAna vaDe, te viSayAbhilASanA manuSyonA madhyamAM rasanA kahevAI. te kAraNathI have te ja viSayAbhilASane joIne tenA svarUpane rasanAnA svarUpane, ApaNe baMnee=vimarza ane prakarSa ApaNe baMnee, guNathI nizcaya karavo yukta che. te kAraNathI tyAM ja tAmasacittanagaramAM ApaNe jaIe. prakarSa kahe che. je kAraNathI mAmA jANe cheH vimarza jANe che. tyArapachI vimarza ane prakarSa tyAM gayA. ane te tAmasacitanagara, kevA prakAranuM che? te kahe che - zloka : nAzitAzeSasanmArgamAmUlatastena durgaM na laddhyaM pareSAM sadA / sarvadodyotamuktaM ca tadvartate, cauravRndaM tu tatraiva saMvardhate / / 1 / / zlokArdha : mUlathI ja nAza karelA azeSa sanmArgavALuM, tenA kAraNe zatruone sadA oLaMgI na zakAya evA killAvALuM, sarvadA prakAzathI rahita, te varte che tAmasacittanagara varte che. vaLI tyAM ja coronuM vRMda saMvardhana pAme che. [1] zloka : vallabhaM tatsadA pApapUrNAtmanAM, ninditaM tatsadA ziSTalokaiH puram / kAraNaM tatsadA'nantaduHkhodadhervAraNaM tatsadA'zeSasaukhyonateH / / 2 / / zlokArca - te kAraNathI sadA pApapUrNa AtmAone vallabha che. te nagara sadA ziSTa loko vaDe niMdita che. te nagara sadA anaMta duHkharUpI samudranuM kAraNa che. te nagara sadA azeSa sukhanI unnatinuM vAraNa che. III zloka - kevalaM tadapi tAbhyAM vimarzaprakarSAbhyAmIdRzamavalokitaM, yaduta davadagdhamivAraNya, kRSNavarNaM samantataH / rahitaM bhUrilokena, na muktaM ca nijazriyA / / 3 / / zlokArdha :kevala te paNa vimarza-prakarSa dvArA AvuM avalokana karAyuM. te 'vata'thI batAve che. baLelA
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva araNya jevuM, cAre bAjuthI kRSNa varNavALuM, ghaNA lokothI rahita, potAnI lakSmIthI nahIM mukAyela, llall zloka : tataH prakarSastaM dRSTvA, pratyAha nijamAtulam / mAma! kiM vidyate kazcidatrApi puranAyakaH? / / 4 / / zlokArca - tyArapachI prakarSa tene joIne potAnA mAmA pratye kahe chevimarzane kahe che - he mAmA ! ahIM paNa tAmasacittanagaramAM paNa, zuM koI nagarano nAyaka vidyamAna che ? Il4ll bloka : vimarzaH prAha naivAsti, yo'tra bho! mUlanAyakaH / kevalaM nAyakAkAraH, kazcidatrAsti mAnavaH / / 5 / / zlokArca - vimarza kahe che - he prakarSa ! ahIM tAmasacivanagaramAM, je mUlanAyaka che te nathI ja, kevala nAyakanA AkAravALo koI mANasa che, pI. zokakRtanagararAjAdivarNanam tato yAvadetAvAna vimarzaprakarSayorjalpaH saMpadyate tAvadRSTastAbhyAM tatraiva nagare praveSTakAmo dainyAkrandanavilapanAdibhiH katicitpradhAnapuruSaiH parikaritaH zoko nAma pADIrikaH / tataH saMbhASito'sau vimarzaprakarSAbhyAM, pRSTazca-bhadra! ko'tra nagare rAjA? zokaH prAha-nanu bhuvanaprasiddho'yaM narendraH / zoka vaDe vimarza-prakarSane karAyela nagaramAM rAjAdinuM varNana tyArapachI-vimarza prakarSane A prakAre kahyuM tyArapachI, jyAM sudhI vimarza-prakarSano ATalo jalpa prApta thAya che tyAM sudhI te ja nagaramAM tAmasacittanagaramAM ja, praveza karavAnI IcchAvALo detya, AkraMdana, vilapanAdi keTalAka pradhAna puruSo vaDe gherAyelo zoka nAmano pADIrika-pratijAgaraka, teo vaDe vimarza ane prakarSa vaDe, jovAyo. tyArapachI A zoka, vimarza-prakarSa dvArA saMbhASaNa karAyo ane puchAyo - he bhadra ! A nagaramAM koNa rAjA che ? zoka kahe che - kharekhara bhuvanaprasiddha A rAjA che. zloka : tathAdimhaamohsmudbhuuto, rAgakesarisodaraH / dhavo'vivekitAyAzca, prasiddho'yaM narAdhipaH / / 1 / /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha H te A pramANe - mahAmohathI samudbhUta rAgakesarIno bhAI, avivekitAno pati A narAdhipa prasiddha che=A rAjA prasiddha che. II|| zloka H 144 svargapAtAlamatrtyeSu, zatrubhirbhItakampitaiH / nAmApi gRhyate tasya pratApahatavairiNaH / / 2 / / zlokArtha H svarga, pAtAla ane martyalokamAM bhIta ane kampita zatruo vaDe=te rAjAthI bhaya pAmelA ane kAMpatA evA zatruo vaDe, pratApathI haNI nAMkhyA che vairIone jeNe evA te rAjAnuM nAma paNa grahaNa karAya che. IIII zloka H devasyAcintyavIryasya, satparAkramazAlinaH / tasya dveSagajendrasya, nAma kaH praSTumarhati ? / / 3 / / zlokArtha H aciMtyavIryavALA, sat parAkramazAlina te dveSagajendrarUpa devanuM nAma pUchavA mATe koNa yogya che ? arthAt sarvane prasiddha che. II3II zloka H ji-gAtAM tAvandevaH, oi tardi?yaa mohayati vIryeNa, sakalaM bhuvanatrayam / khyAtA'vivekitA'pyatra, sA devI devavallabhA / / 4 / / zlokArtha H vaLI, te deva dUra raho. zuM vaLI, je khyAta evI avivekitA paNa ahIM=saMsAramAM, sakala bhuvanatrayane vIryathI moha utpanna kare che te devI devane vallabha che. / / 4 / / zloka H anyacca sA mahAmohanirdezakAriNI guruvatsalA / sA mahAmUDhatAjJAyAM vartate sundarA vadhUH / / 5 / /
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - ane bIjuM te avivekitA, mahAmohanA nirdezana karanArI, gurumAM vatsalavALI che. suMdara evI te avivekitA vadhU, mahAmUDhatAnI AjJAmAM varte che. ApaNe zloka : rAgakesarinirdezaM, na laGghayati sA sadA / mUDhatAyAzca tatpatnyAH , sauhArda darzayatyalam / / 6 / / zlokArtha : rAgakesarInA nirdezane te avivekitA, haMmezAM ullaMghana karatI nathI. ane tenI patnIne rAgakesarInI patnI mUDhatAnA nirdezanuM ullaMghana karatI nathI, atyaMta sauhArda batAve che. III bloka : tathA dveSagajendrasya, sA bharturgADhavatsalA / tenA'vivekitA loke, prakhyAtiM samupAgatA / / 7 / / zlokArtha : - ane dveSagajendra rAjArUpa bhartAne te gADha vatsalavALI che tethI lokamAM avivekitA prakhyAtine pAmela che. ll7ll zloka - tadetau bhuvane'pyatra, khyAtau devInarezvarau / idAnIM hanta bhadrAbhyAM, kathaM praSTavyatAM gatau? / / 8 / / zlokArya : te kAraNathI bhavanamAM paNa ahIM A devI ane rAjA=avivekitA devI ane dveSagajendra rAjA, vikhyAta che. kharekhara hamaNAM bhadra evA tamArA baMne vaDe kema puchAvAyA ? III zloka : vimarzaH prAha naivAtra, kopaH kAryastvayA yataH / sarvaH sarva na nAnIte, simetannatriye rA. zlokArca - vimarza kahe che. ahIM amArA praznamAM, tArA vaDe kopa karavo joIe nahIM. je kAraNathI sarvajana sarvane jANatA nathI e jagatatrayamAM siddha che. Ilell.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva AvAM davIyaso dezAdAgatau na ca vIkSitam / pUrvametapura Ritu, zruto vevInarezvaro / / 20 / / zlokArtha H ame baMne dUranA dezathI AvyA chIe. pUrvamAM A nagara jovAyuM nathI. kevala devI ane rAjA saMbhaLAyA che. I|10|| zloka H tatazca kiM syAd tataH kutUhalenedaM, pRSTaM saMdigdhacetasA / / 11 / / dveSagajendro'tra ! kiM vA syAnnagarAntare ? / zlokArtha : ane tethI zuM dveSagajendra ahIM che ? athavA nagarAMtaramAM=anya nagaramAM, che ? tethI=e prakAranI zaMkA thaI tethI, kutUhalathI saMdigdha cittavALA mArA vaDe=vimarza vaDe, A puchAyuM. I|11|| zloka H tadbhadra! sAmprata vRtti, mitrAste nAthivaH? / kiM vA vinirgataH kvApi ? pazyAvastaM narezvaram / / 12 / / zlokArtha : te kAraNathI=mArA vaDe A pramANe puchAyuM che te kAraNathI, he bhadra zoka ! tuM have kahe. zuM ahIM A nagaramAM te rAjA che ? athavA kyAMka bahAra gayela che ? te rAjAne ame joIe. II12) zloka H zokenoktaM jagatyatra, vRttAnto'yamapi sphuTam / prasiddha eva sarveSAM viduSAM dattacetasAm / / 13 / / zlokArtha : zoka vaDe kahevAyuM. A jagatamAM A paNa vRttAMta=A rAjAno vRttAMta, spaSTa dattacittavALA vidvAna sarvane prasiddha ja che. II13II
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka H tathA devo mahAmohastatputro rAgakesarI / tathA dveSagajendrazca samastabalasaMyutAH / / 14 // santoSahatakasyoccairvadhAya kRtanizcayAH / vinirgatAH svakasthAnAd, bhUrikAlazca laGghitaH / / 15 / / zlokArtha : te pramANe mahAmoha deva che teno putra rAgakesarI che ane dveSagajendra che. samastabala saMyukta evA teo saMtoSahatakanA atyaMta vadha mATe kRta nizcayavALA, svasthAnathI nIkaLelA che. ane ghaNo kAla pasAra karAyo che. |14-15|| zloka H zlokArtha : vimarzaH prApta vaghevuM, tato madre ! mirtham jJajJAtiH ? vimAstaMtra, pure mo: sAvivetiA? / / 6 / / zlokArtha : vimarza kahe che. jo A pramANe che to bhadra ! tuM=zoka, kema ahIM Avyo che ? zuM A nagaramAM te avivekitA rahelI che ? / / 16 / / zloka H zokenA'bhihitam nAstyatra nagare tAvadadhunA sA'vivekitA / nApi devasamIpe sA, tatrA''karNaya kAraNam / / 17 / / 147 zoka vaDe kahevAyuM A nagaramAM=tAmasacittanagaramAM, hamaNAM te avivekitA nathI. deva samIpe=dveSagajendra samIpe, te nathI. tyAM=devasamIpe ane A nagaramAM, avivekitA nathI. temAM, kAraNa sAMbhaLa. ||17|| zloka H - yadA tAto mahAmohastathA'nyo rAgakesarI / santoSahatakasyoccairvadhArthaM kRtanizcayaH / / 18 / /
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva 148 zlokArtha : jyAre pitA mahAmoha ane anya rAgakesarI saMtoSahatanA atyaMta vadha mATenA kRta che. II18 / / zloka H tadA pracalite deve, tAbhyAM saha kRtodyame / devena sArdhaM sA devI, prasthitA bhartRvatsalA / / 19 / / zlokArtha : tyAre teonI sAthe=rAgakesarI ane mahAmoha baMne sAthe, kRta udhamavALA deva prayANa kare chate=dveSagajendra cAlye chate, devanI sAthe bhartRvatsala evI te devI cAlI=avivekitA paNa cAlI. II19II zloka H tato dveSagajendreNa sA proktA kamalekSaNA / sthAvArakSama tevi! na tvatIya zarIram / / 20 / / nizcayavALA zlokArtha : tethI dveSagajendra vaDe kamala jevI cakSuvALI te-avivekitA, kahevAI. skaMdhAvArane sahana karavA mATe=yuddhabhUmine sahana karavA mATe, he devI ! tAruM zarIra samartha nathI. II20II zloka H dIrghA kaTakaseveyaM, tvaM ca garbhabharAlasA / nAta: saMvAdanAyogyA, vettAmAsaSa vartate / / 2 / / zlokArtha : dIrgha kaTaka sevA A che. tuM garbhavALI hovAne kAraNe ALasu che, AthI saMvAha yogya nathI= sAthe laI javA yogya nathI, ane velAmAsa varte che. / / 21aaaa zloka H tasmAttiSTha tvamatreti, vrajAmo vayamekakAH / tayoktaM tvAM vinA nAtha! nA'tra me nagare dhRtiH / / 22 / / zlokArtha H te kAraNathI tuM ahIM ja rahe. ame ekalA ja jaIe chIe. teNI vaDe-avivekitA vaDe, kahevAyuM. tamArA vagara=dveSagajendra vagara, he nAtha, A nagaramAM mane dhRti nathI. II22/I
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H tatzrutvA devapAdaiH sA, punaH proktA varAnanA / tathApi naiva yuktaM te, skandhAvAre pravartanam / / 23 / / zlokArtha H te sAMbhaLIne devapAda vaDe-dveSagajendra vaDe, pharI te suMdara mukhavALI kahevAI. topaNa=tane mArA vagara A nagaramAM dhRti nathI topaNa, tane kaMdhAvAramAM pravartana=yuddhabhUmimAM pravartana yukta nathI. II23II zloka H ntui raudracittapure gatvA, devi ! duSTAbhisandhinA / rakSitA tiSTha nizcintA, padAtiH sa hi me'naghaH / / 24 / / zlokArtha : zlokArtha H paraMtu raudracittapuramAM jaIne he devI ! duSTaabhisaMdhi vaDe rakSita thayelI nizcita rahe. di=je kAraNathI, te=duSTaabhisaMdhi, mAro nidorSa padAti che. II24mA zloka H tato'vivekitA prAha-kimatrA'smAbhirucyatAm ? / yadAryaputro jAnIte, tadeva karaNakSamam / / 25 / / tyArapachI avivekitA kahe che karavA mATe yukta che. II25II zloka H 149 = ahIM amArA vaDe zuM kahevAya ? je Aryaputra jANe che, te ja tato vinirgato devo, mahAmohAdibhiH saha / raudracittapure devI, devAdezena sA gatA / / 26 / zlokArtha : tethI deva mahAmoha Adi sAthe gayA. ane raudracitta nagaramAM devanA AdezathI te devI=avivekitA, gaI. II26II
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva bloka : tato'pi bahiraGgeSu, pureSu kila vartate / kiJcitkAraNamAzritya, sA'dhunA yuktakAriNI / / 27 / / zlokArtha : tyArapachI paNa kharekhara koIka kAraNane AzrayIne mukta karanArI te hamaNAM bahiraMga nagaromAM varte che. III zloka : jAtazcAsIttadA putrastathA'nyo'pyadhunA kila / nijabhartuH samAyogAdetadAkarNitaM mayA / / 28 / / zlokArca - tyAre putra hato. ane hamaNAM potAnA bhartAnA samAyogathI anya paNa putra thayo che e mArA vaDe saMbhaLAyuM che. ll28ll zloka - tadevaM nAsti sA devI, yatpunarmama kAraNam / nagarAgamane bhadra! tadAkarNaya sAmpratam / / 29 / / zlokArca - te kAraNathI A pramANe te devI nathI=A nagaramAM nathI. he bhadra! vaLI nagaranA AgamanamAM je mAruM kAraNa che te have sAMbhaLa. I[29ll bhAvArtha : pUrvamAM kaheluM ke lolupatAe vicakSaNane kahyuM ke bhAgyanA udayathI tamane A rasanArUpI nArI maLI che. te kathana sAmAnyathI rasanAnA lolupa jIvone temaja dekhAya che ke mArA bhAgyae mane A suMdara strI ApI che. paraMtu vicakSaNa puruSa te vakhate vicAre che ke A bhAgya te karma che. ane karmathI maLelI A jIbharUpI strI che, paraMtu lolupatA kahe che eTalA mAtrathI te jIva mATe suMdara che tema svIkAravuM ucita nathI. tethI vicakSaNa te strIno nirNaya karavA arthe potAnAM mAtA-pitA AdinI salAha le che. tyAM zubhodaya tenuM zubha karma che. arthAt mArgAnusArI buddhi Ape tevuM nirmaLa karma che. ane nijacArutA e jIvanI karmanI laghutAne kAraNe thayelI nirmaLa pariNati che. ane temanI salAha pramANe vicakSaNa vicAre che ke mAre mArA matijJAnanA kSayopazamarUpa buddhinA baLathI A vastuno vicAra karavo joIe ane te vicAra mATe buddhino prakarSa jyAre tattvane jovA mATe pravRtta thAya che tyAre te prazna kare che ane jIvanI tattvanA viSayaka mArgAnusArI vimarza
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zakti che te padArthano vimarza karIne teno nirNaya kare che. tethI zubhodaya AdinI salAhane grahaNa karIne vicakSaNe potAnA vimarzane ane prakarSane teno nirNaya karavA mATe kahyuM. tethI vicakSaNanI vimarzazakti ane buddhinI prakarSazakti te baMne prathama saMsAranA kSetramAM rasanAnI mULazuddhi mATe avalokana kare che tyAre teone hemaMtaRtu ane zaradaRtumAM jIvo suMdara AhArAdi karatA dekhAya che tene sAme rAkhIne te be RtunuM avalokana karyuM. tenAthI loko te RtumAM rasanendriyanuM poSaNa kare che teTaluM ja dekhAya che paraMtu rasanAnuM mULa kyAM che teno koI nirNaya thato nathI. tethI vimarza ane prakarSa baMne aMtaraMga duniyAmAM praveza kare che. aMtaraMga duniyAmAM teoe rAjasacittanagara joyuM. tethI e prApta thAya ke rasanAne vaza thayelA jIvo rAjasacittavALA hoya che ane te rAjasacittanagaramAM rAgakesarInuM sAmrAjya varte che. tethI e prApta thAya ke jeonuM citta rAgathI AkrAMta che te jIvo upara rAganA te te pariNAmonuM sadA prabhutva varte che. te rAgakesarI rAjA che ane te rAjasacittanagara virala lokane kAraNe zUnya jevuM dekhAtuM hatuM. tethI teone jijJAsA thaI ke A nagaramAM loko ghaNA ochA che topaNa A nagara upadrava vagara potAnI zobhAne dhAraNa kare che, tethI nakkI A nagaranI zobhAne rakSaNa karanAra anya koIka vidyamAna che. AnAthI e prApta thAya ke je jIvonuM citta rAgathI AkuLa che te jIvonuM rakSaNa karavA ane zatruno parAjaya karavA rAga sAkSAt vyApAra karato nathI. paraMtu je jIvo rAganA saMkajAmAMthI dUra thaIne bhagavAnanA vacanAnusAra saMtoSasukhane abhimukha thayA che teonI sAme rAga ane saMtoSanuM yuddha varte che tethI sarva jIva sAdhAraNa evo je rAgano pariNAma che, te potAne AdhIna jIvomAM saMtoSarUpa zatruthI rakSaNa karavA yatna karato nathI paraMtu mithyAbhimAna nAmanA mahattamane te kArya soMpeluM che jenAthI te nagaranI zobhA te jALavI rAkhe che. A nagaramAM rAga potAnA sainya sAthe saMtoSane jItavA mATe gayela che tethI rAganAM anya pAtro je jIvomAM spaSTa rUpe kArya karatAM jaNAtAM nathI. paraMtu je jIvo sAdhanA karIne saMtoSasukhamAM magna che tevA jIvone yogamArgathI bhraSTa karavA mATe gayela che. paraMtu jeo dehanA sukhane sukharUpe mAne che ane dehajanya sukha ja potAnuM hita che tevA sthira vizvAsavALA che ane puNyanA udayathI potAnA puNyane anusAra je bhogasAmagrI maLI che te bhogasAmagrImAM rakta che ane mithyAbhimAna dhAraNa kare che ke ame A bhoganA baLathI sukhI chIe, teomAM saMtoSano praveza ja nathI. tethI saMtoSane jItavA mATe rAgakesarI ke tenA anya sainikonI tyAM AvazyakatA nathI; kema ke mithyAbhimAnanA baLathI ja te sarva jIvo rAgakesarInA sAmrAjyano pUrNa rIte svIkAra kare che ane tenI AjJA pramANe varte che. ane te mithyAbhimAna ahaMkAra Adi keTalAka puruSothI gherAyelo te nagaramAM rahelo che tethI je jIvo bhogajanya sukhamAM ja sAramativALA che, AtmAnA nirAkuLa svabhAvanI jeone gaMdha nathI teo tuccha puNyathI maLelA bhogamAM ane bhogasAmagrImAM ahaMkAra Adine dhAraNa kare che ane mithyAtvanA udayathI teomAM mithyAbhimAna varte che ke ame sukhI chIe vaLI, A ja nagaramAM jeo koIka rIte bhagavAnanA vacananA upadeza pAmIne rAganA saMkajAmAMthI kaMIka mukta thayA che ane saMtoSane kaMIka abhimukha thayA che temAM rAjasacitta vartatuM nathI. paraMtu tattvAtatvanI vicAraNAne abhimukha citta varte che ane teomAM pragaTa thayela saMtoSanA pariNAmane nAza karavA arthe rAgakesarI potAnA sainya sAthe tyAM gayo che.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva A sarva vicakSaNa potAnA buddhinA vimarza ane prakarSanA baLathI jANI zake che; kema ke saMsArI jIvone potAnA dehamAM ane bhogasAmagrImAM mithyAbhimAna varte che te prakArano bodha vimarza ane prakarSane mithyAbhimAna sAthenA vArtAlApathI thAya che ane teone jaNAya che ke A nagaramAM rahelA jIvo mithyAbhimAnavALA che tethI teonA rakSaNa arthe ciMtAnI AvazyakatA nathI, paraMtu A mithyAbhimAnane kAraNe A jIvo haMmezAM indriyone paravaza thaIne bhogavilAsa kare che. vaLI, mithyAbhimAna pAsethI teone jANavA maLe che ke rAgakesarIno viSayAbhilASa nAmano mahattama puruSa che tene sparzana Adi pAMca indriyo jagatane vaza karavA mATe Apela che. tethI vimarzazaktithI yogya jIvane nirNaya thAya che ke A pAMca indriyo e karmathI janya che topaNa rAgakesarIno je mahattama puruSa viSayAbhilASa che te viSayAbhilASe lokone A pAMca indriyo dvArA vaza karyAM che. tethI A pAMca indriyone vaza thaIne sarva jIvo rAgakesarI rAjAnI AjJAnuM pUrNa pAlana kare che jenAthI karmo bAMdhIne cAragatirUpa saMsAramAM rahe che, paraMtu saMsArano uccheda karavA samartha banatA nathI, rAgakesarI rAjAnuM A prayojana che ke saMsArI jIvo tenI AjJAnuM pAlana kare to teonA saMsAranI vRddhi thAya che. vaLI, mithyAbhimAne kaheluM ke A nagarano rAgakesarI rAjA che teno pitA mahAmoha che, tenA viSayAbhilASa Adi ghaNA mahattama maMtrIo che tethI e prApta thAya ke jIvamAM je gADha ajJAna varte che jenA kAraNe jIva potAnA 52ma svAsthyarUpa nirAkuLa svabhAvane jovAmAM samartha nathI evuM je ajJAna varte che te mahAmoha che. tenA kAraNe ja sukhano arthI jIva AtmAnA svAbhAvika sukhane choDIne rAgane vaza thayo che mATe jIvamAM vartato gADha ajJAnarUpa mahAmoha rAgane utpanna kare che. te rAgakesarI rAjAne salAha ApanArA viSayAbhilASa Adi aneka maMtrIo che. tethI viSayAbhilASa Adi bhAvo te nagarane surakSita rAkhe che ane te viSayAbhilASe ja potAnA rasanAdi pAMca mANasone jagatane jItavA mATe sarvatra pravartAvyA che; kema ke AtmAnA sukhane choDIne viSayAbhilASavALA jIvo ja te pAMca indriyone vaza thaIne rAgapariNatinI vRddhi kare che ane saMsAramAM bhaTake che. vaLI, mithyAbhimAna saMtoSane hatakaghAtaka, kahe che tenuM kAraNa jIvamAM pragaTa thato anicchAnA pariNAmarUpa saMtoSa rAgano nAza karanAra che AthI ja jeo jinavacanathI bhAvita thayA che teone sarva indriyonA viSayomAM saMtoSa varte che ane tevA mahAtmAo jinavacananuM dRDha avalaMbana laIne sadA sarva prakAranI icchAno uccheda thAya tevo prazamano pariNAma AtmAmAM sthira karavA yatna kare che, tethI te saMtoSa mithyAbhimAnano ane rAgakesarIno pa2ma zatru che; kema ke je jIvone jeTalo jeTalo saMtoSano pariNAma pragaTe che teTalA teTalA aMzathI teomAM rAgano pariNAma nAza thAya che ane dehamAM, bhogasAmagrImAM ke svajana AdimAM A mArA che ityAdi mithyAbhimAna nAza thAya che ane jeone tevo viveka pragaTyo nathI teo zrAvaka AcAra pALatA hoya, sAdhu AcAra pALatA hoya chatAM ziSya vargamAM, bhakta vargamAM ke potAnA svajanAdimAM ke zarIranI zAtA AdimAM rAgane dhAraNa kare che ane te sarva teone sukhanA sAdhanarUpa jaNAya che, tethI teo mithyAbhimAnavALA ja che. saMtoSajanya sukha zuM che tenI gaMdha mAtra paNa teone nathI.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 153 vaLI, vivekI zrAvako nispRhI munionA cittane jonArA che tethI haMmezAM niHspRhI munione saMtoSanuM sukha kevuM zreSTha che tevuM bhAvana karIne svabhUmikAnusAra dezavirati pALIne paNa bhogAdimAM anicchAno pariNAma vRddhi pAme te rIte ja yatna karanArA che. ane teone saMtoSanuM sukha ja pAramArthika sukha dekhAya che. topaNa tevA zrAvakone ane tevA munione paNa nimittane pAmIne rAgAdi bhAvo thAya che, te rAgakesarI potAnA sainya sAthe teomAM vartatA saMtoSane jItavA mATe yatna che. tene batAve che AthI ja caudapUrvadharo paNa roganA humalA nIce Ave che tyAre teonuM saMtoSasukha nAza pAme che. rasagArava, RddhigArava Adine vaza thaIne teo paNa pharI rAgakesarI rAjAnuM sAmrAjya svIkArI le che, tethI teo naraka Adi gatiomAM paNa paribhramaNa kare che. vaLI vimarza jyAre mithyAbhimAnane pUche che ke tamAro rAgakesarI deva vartamAnamAM kyAM che ? tyAre mithyAbhimAnane zaMkA thAya che ke A vimarza carapuruSa che tethI yathArtha kathana karato nathI ane kahe che ke mane spaSTa khabara nathI. vastutaH rAgakesarI ahIMthI tAmasacittanagara gayela ane tyAMthI te saMtoSane haNavA mATe nIkaLela che. tethI e prApta thAya ke vicakSaNa puruSa potAnI vimarzazaktithI rAgakesarI saMtoSane jItavA kyAM gayela che teno nirNaya karavA mATe prayatna kare che paraMtu spaSTa nirNaya thato nathI. ane mithyAbhimAna vimarzamAM zaMkA utpanna kare che. tethI e prApta thAya ke vimarzanA svAmI evA vicakSaNamAM hajI paNa mithyAbhimAna savartho nAza pAmyuM nathI. vaLI te vicakSaNa puruSe te mithyAbhimAnanuM avalokana karIne A sarvano nirNaya atyAra sudhI karyo paraMtu A rAgakesarI saMtoSane jItavA kyAM gayela che teno nirNaya karavAmAM tene dizA maLatI nathI. phakta mithyAbhimAnanA baLathI tene jJAna thAya che ke A rAgakesarI rAjA tAmasacitta nagare gayela che. ane tyAM thaIne saMtoSane jItavA kyAMka gayela che. tethI mithyAbhimAna pAsethI prakarSa ane vimarzane rAgakesarI atyAre kyAM che tenI mAhitI maLatI nathI to paNa tene jANavAno upAya tAmasacittanagara che tevI vimarzazakti pragaTela che. tethI te baMne= prakarSa ane vimarza baMne, tAmasacittanagaranuM avalokana karavA jAya che tyAre mithyAbhimAna tene kahe che A rIte tamArA prayojananI siddhi thAo. te sAMbhaLIne vimarza harSita thAya che, tethI e prApta thAya ke vicakSaNamAM vartatuM mithyAbhimAna naSTaprAyaH che ane te jANe tene potAnA prayojananI siddhi thavAnA AzIrvAda ApatuM na hoya tevuM maMda varte che ane te joIne vicakSaNa puruSano vimarza harSita thAya che; kema ke tene jaNAya che ke tAmasacittanagaranA avalokanathI amane vizeSa prakArano nirNaya thaze. vaLI te nagarathI nIkaLIne vimarza ane prakarSa vicAre che ke mithyAbhimAna dvArA ApaNane eTalo nirNaya thayo che ke viSayAbhilASanA mANasonI madhyamAM A rasanA che. tethI have teo tAmasacittanagaranuM avalokana karavA jAya che. tethI e prApta thAya ke AtmAnA aMdaranAM rAjasacitta ane tAmasacitta be citta varte che, temAM je jIvomAM bahulatAe rAjasI prakRti che ane bhogavilAsanI sAmagrIne pAmIne viSayomAM vilAsa karanArA che te jIvo rAjasacittanagaramAM varte che ane je jIvonuM citta tAmasI prakRtivALuM che tethI teo kvacit dhanasaMpattivALA paNa hoya, kvacit duHkhI paNa hoya paraMtu teonuM citta haMmezAM zoka, kleza,
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva gusso Adi bhAvothI vyApta hoya che. tevA cittarUpa aMtaraMga duniyAne avalokana karavA arthe vimarza ane prakarSa jAya che. te tAmasacittanagara gADha aMdhakAravALuM, pApapravRttiothI vyApta, ziSTa lokothI niMdita che ityAdi je varNana karyuM che te sarva tAmasI prakRtivALA jIvonI cittanI avasthAo ja che. ane te tAmasacittanagara paNa ghaNA lokothI rahita hovA chatAM potAnI lakSmIthI mukta nathI tevuM prakarSane dekhAya che tethI kahe che - ahIM paNa koIka nAyaka vidyamAna che jenA kAraNe A nagara potAnI zobhAno tyAga karatuM nathI. tyArapachI teothI te nagaramAM dainya, AkraMda, vilapana Adi keTalAka pradhAna puruSothI yukta zoka nAmano te nagarano ciMtaka jovAyo. tethI e prApta thAya ke je jIvonA cittamAM, dInatA, AkraMda, vilApa, zoka Adi bhAvo varte che te tAmasacittanagaranA mANaso che. vimarza ane prakarSa zoka pAse jaIne te nagaranA svAmInI pRcchA kare che, tyAre zoka kahe che - draSagajendra A nagarano svAmI che, avivekitA tenI patnI che ane zreSagajendranA pitA mahAmoha che. te mahAmohanA nirdezana karanArI avivekitA che. vaLI, rAgakesarInA nirdezanuM paNa te avivekitA kyAreya ullaMghana karatI nathI ane rAgakesarInI patnI je mUDhatA che tenI sAthe dveSagajendranI patnI avivekitAne sAro saMbaMdha che. tenAthI e prApta thAya ke jIvamAM je potAnA pAramArthika svarUpanuM atyaMta ajJAna varte che te mahAmoha che. kAraNe jema jIvamAM rAga utpanna thAya che tema pratikULa saMyogomAM ke potAnI icchAnI apUrtimAM dveSanA pariNAmo thAya che ane tevA dveSa pariNAmavALA jIvomAM avivekitA nAmano pariNAma hoya che. AthI ja sukhanA arthI paNa te jIvo dveSane vaza aneka prakAranAM karmo kare che chatAM zarIrathI bhinna potAno AtmA che ane teno aphleza svabhAva che e prakArano viveka teomAM pragaTa thato nathI. tethI avivekane vaza dveSAdi bhAvo karIne vartamAnamAM duHkhI thAya che ane bhAvi duHkhanI paraMparA kare che ane te sarvanuM bIja teomAM vartatuM mahAmohanA pariNAmarUpa gADha ajJAna che. vaLI, gADha ajJAnane kAraNe te jIvomAM rAgano pariNAma varte che. tethI teo viSayomAM mUDha bane che, te rAgakesarInI patnI mUDhatA che. jIvamAM viSayonI mUDhatA ane avivekitA te baMne paraspara prItithI rahe che, tethI saMsArI jIvomAM prasaMge prasaMge avivekitA, mUDhatA, rAganI pariNati, dveSanI pariNati varte che. ane tenA kAraNe saMsArI jIvo kyAreka rAjasacittanagaramAM varte che ane kyAreka tAmasacittanagaramAM varte che. vaLI, vimarza zokane pUche che A nagaramAM dveSagajendra che ke anya nagaramAM che? zoka kahe che A vRttAMta atyaMta spaSTa prasiddha che ke deva mahAmoha, tenA putra rAgakesarI ane dveSagajendra potAnA samasta baLathI yukta saMtoSane nAza karavA mATe kRtanizcayavALA svasthAnathI ghaNAkALathI anyatra gayelA che. vimarza pUche che, to tuM arthAt zoka, ahIM kema Avelo che ane A nagaramAM avivekitA rahela che ke nahIM ? tenA samAdhAna rUpe zoka kahe che - avivekitA dveSagajendra sAthe paNa nathI ane A nagaramAM tAmasacittanagaramAM paNa nathI. kema nathI tenuM kAraNa batAvatAM kahe che jyAre mahAmoha, rAgakesarI ane dveSagajendra saMtoSane
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 1papa nAza karavA mATe nIkaLyA tyAre dveSagajendra tene sAthe jatAM vAraNa kare che ane kahe che ke tuM garbhavALI che mATe tuM raudracitta nagaramAM je duSTa abhisaMdhi mAro mANasa rahe che tyAM jaIne rahe. jethI te tAruM rakSaNa karaze. tethI avivekitA raudracitta nagaramAM vase che. ane huM=zoka, ahIM tAmasacittanagaramAM kema Avyo chuM tenuM kAraNa tuM sAMbhaLa. AnAthI e prApta thAya ke vicakSaNa puruSa tAmasacittanagaramAM vartatA zokanA pariNAmanA svarUpane joIne te nagara kaI rIte zobhAvALuM che ityAdi mAhitI meLave che ane zokavALuM citta SamAMthI utpanna thayuM che, tethI A nagarano svAmI draSagajendra che tema nakkI kare che ane te paNa mahAmoha, rAgakesarI sAthe saMtoSane jItavA gayo che tevo nirNaya kare che; kema ke je lokonuM citta atyaMta tAmasacittavALuM che temAM saMtoSano avakAza nathI. tethI teonA saMtoSane nAza karavA arthe dveSagajendra pravRtti karavAnI AvazyakatA rahetI nathI ane tAmasacittanagara gADha aMdhakAravAnuM che tethI tAmasa prakRtivALA jIvonuM citta zokavALuM bahulatAe varte che tethI dInatA, AkaMda, vilApa Adi bhAvo tyAM varte che ane dveSagajendranI patnI avivekitA che tema kahevAthI jIvamAM rahela avivekanI pariNati ja laeNSanI sAthe saMbaMdhita thaIne pUrvamAM batAvyuM te pramANe vaizvAnarane janma Apela tema koIka anya putrane janma ApavAnI bhUmikAmAM te avivekitA che. je jIvomAM duSTa abhisaMdhi varte che te jIvo duSTa abhisaMdhivALA che ane teo raudracittamAM rahe che, tyAM avivekitAne mokalela che teno khulAso AgaLamAM Avaze. prajJAvizAlA'gRhItasaGketAsaMsAryAlApAH atrAntare prajJAvizAlayA'bhihitA'gRhItasaGketA-priyasakhi! yadanena saMsArijIvena nandivardhanavaizvAnaravaktavyatAyAM hiMsApariNayanAvasare vaizvAnaramUlazuddhiM nivedayatA pUrvamabhihitamAsIt yaduta yAdRzaM tattAmasacittanagaraM yAdRzazcAsau dveSagajendro rAjA yAdRzI ca sA'vivekitA yacca tasyAstasmAttAmasacittanagarAdraudracittapuraM pratyAgamanaprayojanametat sarvamuttaratra kathayiSyAma iti tadidamadhunA tena saMsArijIvena samastaM niveditamiti / agRhItasaGketayA'bhihitaM- sAdhu priyasakhi! sAdhu sundaraM mama smAritaM bhavatyA, tataH prajJAvizAlayA saMsArijIvaM pratyabhihitaM-bhadra! yadA vicakSaNAcAryeNa naravAhananarendrAya vimarzaprakarSavaktavyatAM kathayatA tava ripudAraNasya satastasyAmeva pariSadi niSaNNasya samAkarNayato niveditamevamavivekitApUrvacaritaM tadA kiM vijJAtamAsId bhavatA? yaduta yA'sau vaizvAnarasya mAtA'-bhUnandivardhanakAle mama ca dhAtrI saiveyamavivekitA sAmprataM zailarAjasya jananI vartate mama ca punardhAtrIti? kiM vA na vijJAtamiti? saMsArijIvenoktaM-bhadre! na kiJcittadA mayA vijJAtaM, ajJAnajanita eva me samasto'pi nivedayiSyamANo'narthaparamparAprabandhaH, kevalaM tadA'haM cintayAmi yathA kathAnikAM kAJcideSa pravrajitakastAtAya kathayati, na punastadbhAvArthamahaM lakSayAmi sma yatheyaM sAmpratamagRhItasaGketA na lakSayati / agRhItasaGketayA'bhihitaM-bhadra! kimanyaH kazcid bhAvArtho bhavati? saMsArijIvaH
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva prAha-bADhaM, bhadre! nAsti prAyeNa madIyacarite bhAvArtharahitamekamapi vacanaM, tato na bhavatyA kathAnakamAtreNa santoSo vidhAtavyaH, kiM tarhi ? bhAvArtho'pi boddhavyaH, sa ca parisphuTa eva bhAvArthaH, tathApi agRhItasaGkete! yatra kvacitra budhyate bhavatI tatra prajJAvizAlA praSTavyA yato budhyate sabhAvArthameSA madIyavacanam / agRhItasaGketayoktaM-evaM kariSyAmi, prastutamabhidhIyatAm / prajJAvizAlA, agRhItasaMketA ane saMsArIjIvanI vAtacIta ATalA kathananA vacamAM prajJAvizAlA vaDe agRhItasaMketA kahevAI - he priyasakhI ! A saMsArI jIva vaDe naMdIvardhana ane vaizvAnaranI vaktavyatAmAM hiMsAnA lagnanA avasaramAM vaizvAnaranI mUlazuddhine nivedana karatAM je pUrvamAM kahevAyuM hatuM te samasta saMsArI jIva vaDe hamaNAM nivedana karAyuM che ema AgaLa sAthe saMbaMdha che. zuM pUrvamAM nivedana karAyuM hatuM ? te "duta'thI batAve che - jevuM te tAmasacittanagara che ane jevo A TreSagajendra rAjA che ane jevI A avivekitA che ane teNInu=avivekitAnuM, te tAmasacittanagarathI raudracittapura pratye je AgamananuM prayojana che te sarva uttaramAM huM kahIza. e pramANe je pUrvamAM nivedana karAyuM hatuM te hamaNAM te saMsArI jIva vaDe samasta nivedana karAyuM che. agRhItasaMketA vaDe kahevAyuM - suMdara che priyasakhI ! suMdara, mane tArA vaDe suMdara smaraNa karAvAyuM. tyArapachI prajJAvizAlA vaDe saMsArI jIva pratye kahevAyuM. he bhadra ! anusuMdara cakravartI ! jyAre taravAhana rAjAne vimarza-prakarSatI vaktavyatAne kahetA vicakSaNa AcArya vaDe te ja parSadAmAM beThelA, sAMbhaLatA ripadAraNa evA chatA tane A pramANe avivekitAnuM pUrvacaritra nivedana karAyeluM tyAre zuM tArA vaDe bodha karAyo hato ? kayA prakAre tane vijJAta hatuM? te "yatathI kahe che - je A vizvAnaranI mAtA naMdIvardhanakAlamAM mArI dhAtrI thayela te ja A avivekitA hamaNAM zailarAjanI= mAnakaSAyanI, mAtA ane mArI vaLI dhAtrI varte che. e prakAre tArA vaDe pUrvamAM jaNAyuM hatuM athavA nahotuM jaNAyuM? ema prajJAvizAlA anusuMdara cakravartIne pUche che. saMsArI jIva vaDe kahevAyuM - he bhadra ! prajJAvizAlA tyAre ripudAraNanA bhavamAM, mArA vaDe kaMI jaNAyuM na hatuM. ajJAnajaDita mAro samasta paNa bhaviSyamAM nivedana karAto anarthaparaMparAno prabaMdha che. kevala tyAre=ripudAraNanA bhavamAM, huM vicAruM chuM. zuM vicAruM chuM? te yathA'thI batAve che - A pravrajita pitAne koIka kathA kahe che. paraMtu tenA bhAvArthane huM jANato na hato. je pramANe hamaNAM A agRhItasaMketA jANatI nathI. agRhItasaMketA vaDe kahevAyuM - he bhadra anusuMdara cakravartI ! anya koI bhAvArtha che? saMsArI jIva kahe che - atyaMta bhAvArtha che. he bhadrA ! agRhItasaMketA ! prAyaH mArA caritramAM bhAvArtha rahita eka paNa vacana nathI. tethI tArA vaDe agRhItasaMketA vaDe, kathAnaka mAtrathI saMtoSa mAnavo joIe nahIM. to zuM karavuM joIe ? ethI kahe che - bhAvArtha paNa jANavo joIe=huM je mAruM saMsAranuM caritra kahuM chuM te mArI mUrkhatAkRta kaI rIte sarva viDaMbanAnuM kAraNa banyuM tenuM rahasya paNa jANavuM joIe. ane te=mArA kathanamAM batAvela caritra, parikruTa bhAvArtharUpa che. topaNa te agRhItasaMketA ! jyAM koI sthAnamAM
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 157 tArA vaDe bodha thato nathI tyAM prajJAvizAlAne pUchavuM joIe. je kAraNathI A=prajJAvizAlA, bhAvArthayukta mArA vacanane jANe che. agRhItasaMketA vaDe kahevAyuM - A pramANe karIza=jyAM spaSTa bodha nahIM thAya tyAM prajJAvizAlAne pUchIza, prastuta kathana karo. bhAvArtha : prakarSa ane vimarzane zoke avivekitA raudracittamAM gaI che teno bodha karAvyo ane pote pharI tAmasacittanagaramAM kema pAcho Avela che ? te kahevA mATe zoka tatpara thAya che. tyAM vacamAM ja prajJAvizAlA agRhatasaMketAne bodha karAvavA arthe kathana kare che ke tAmasacittanagara, dveSagajendra rAjA vagere je pUrvamAM naMdIvardhananA kathanamAM kahela tenuM yojana ripudAraNanA bhavamAM kaI rIte che ? teno bodha karAve che. tenAthI e prApta thAya ke naMdIvardhanane te bhAvamAM vaizvAnanI prApti thaI temAM kAraNa je avivekitA hatI, te ja avivekitA ripudAraNanA bhavamAM mAnakaSAyanI mAtA rUpe prApta thaI arthAt ripudAraNanI dhAvamAtA avivekitA hatI. tenAthI ripadAraNane mAnakaSAya udbhava pAmyo. ane naMdIvardhananI kathAmAM kahela ke avivekitA tAmasa nagarathI raudracitta nagara pratye gayela che. tenA uttaramAM huM kahIza "tenuM yojana ahIM zoka" dvArA prApta thayuM ke jyAre draSagajendra yuddhamAM jAya che tyAre potAnI avivekitAne raudracitta nagaramAM mokale che ane tyAM tene zailarAja nAmano putra thayo. tethI ja ripadAraNane te vakhate mAnakaSAyane kAraNe ati raudracittanI prApti thaI. AthI ja potAnI patnIne ane mAtAne paNa mRtyunA mukhamAM dhakelI dIdhelI. ane te vakhate tene duSTa abhisaMdhi vartatI hatI tethI avivekitA, raudracitta nagara, duSTa abhisaMdhi ityAdi jIvanA bhAvo paraspara kaI rIte saMkaLAyelA che teno agRhItasaMketAne bodha karavA arthe prajJAvizAlA pUche che ke ripudAraNanA bhavamAM tane A sarva kathanano bodha hato ke nahIM ? tethI te kahe che - pitA AgaLa vicakSaNasUri koIka kathA kare che eTalo ja mane bodha hato. te kathAno bhAvArtha huM jANato nahato, jema aMgRhItasaMkatA vartamAnamAM jANatI na hatI. A prakAre smaraNa karAvIne graMthakArazrI bodha karAve che ke buddhimAna paNa bhAre karma jIvo hoya che tyAre aMtaraMga bhAvonAM rahasya jANavA samartha thatA nathI. AthI ja bhArekarmI evA ripudAraNane te kathAno pAramArthika bodha thato nathI. tema kalyANanA arthI paNa keTalAka jIvonI maMdabuddhi varte che tethI tenAM aMtaraMga pAtronA tAtparyane teo grahaNa karI zakatA nathI. AthI ja prastuta graMtha bhaNanArA ghaNA jIvo aneka vakhata prastuta graMtha vAMce topaNa agRhItasaMketAnI jema tenA bhAvArthane jANI zake nahIM. phakta A aMtaraMga nagaranuM vaktavya che ane A bahiraMga nagaranuM vaktavya che e pramANe je anusuMdara cakravartIe potAnA kathanamAM kahyuM che evo sAmAnya bodha agRhItasaMketAne thAya che, tevo ja bodha sAmAnya bhaNanArA jIvone prastuta kathAthI thAya che. AthI graMthakArazrIe dhyAna kheMcyuM ke prajJAvizAlA pAsethI Ano gaMbhIra bhAvArtha jANavA yatna karavo joIe ema agRhItasaMketAne anusuMdara cakravartI kahe che ane potAnA caritramAM bhAvArthathI rahita eka paNa vacana nathI, tema batAvIne yogya jIvoe paNa tenA bhAvArthane jANavA mATe yatna karavo joIe tema dhyAna kheMcyuM che. prastuta graMthanA dareka vacanamAM gaMbhIra bhAvArtha e ja che ke potAnI cittavRttimAM kevA prakAranI pariNatinA
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva baLathI te te kaSAyo, avivekitA Adi bhAvo thAya che ane tenA kAraNe jIva kaI rIte saMsAranuM paribhramaNa kare che teno pAramArthika bodha karavo joIe; jethI bIjarUpe paDelI tevI cittavRttinA baLathI potAnAmAM paNa te te nimitte krodha, mAna, IrSA, avivekitA Adi bhAvo thAya che teno bodha thAya ane te bhAvo tathAvidha sAmagrInA abhAvane kAraNe naMdIvardhana jevA ke ripudAraNa jevA parAkASThAnA na hoya to paNa sAmagrIne pAmIne te bhAvo tevA thaze, tyAre saMsAranI mahAviDaMbanA potAne prApta thaze tenuM samyagu Alocana karIne cittavRttimAM thatA te te bhAvonA hArdane jANavA yatna karavo joIe. tenA raudra phaLanuM vAraMvAra bhAvana karavuM joIe; jethI prastuta kathAnA zravaNathI dIrgha bhavabhramaNanI paraMparAno uccheda thAya. anyathA agRhatasaMketAnI jema bhAvArthane pAmyA vagara prastuta kathAnuM zravaNa thaze to jyAre karmapracura thaze tyAre ripudAraNa jevo ke naMdIvardhana jevo kliSTa bhava thaze ke jenAthI anaMta saMsAranA paribhramaNanI prApti thaze, mATe bhavabhramaNanA nivAraNanA eka upAyabhUta prastuta kathAno bhAvArtha te ja rIte avadhAraNa karavo joIe ke jethI potAnA bhavanA bhramaNano uccheda thAya te batAvavA arthe ja vacamAM graMthakArazrIe prajJAvizAlAnuM kathana batAvela che. ___ zokamatimohamelApaH tato vicakSaNasUrivacanamanusaMdadhAnaH saMsArijIvaH kathAnakazeSamidamAha yaduta tato vimarzanAbhihitaMbhadra! varNaya yadihAgamanakAraNaM bhadrasya / zokenAbhihitam zoka ane matimohano meLApa tyArapachI vicakSaNasUrinA vacananuM anusaMdhAna karato saMsArI jIva anusuMdara cakravartI kathAtakazeSa evA Ane kahe che, je 'kura'thI batAve che - tyArapachI=zoke kahyuM ke huM ahIM kema Avyo chuM? tenuM kAraNa sAMbhaLo tyArapachI, vimarza vaDe kahevAyuM - he bhadra ! zoka ! ahIM AgamatanuM bhadrane je kAraNa che te varNana karo. zoka vaDe kahevAyuM - zloka : Aste'tra nagare'dyApi, vayasyo'tyantavallabhaH / mama jIvitasarvasvaM, matimoho mahAbalaH / / 1 / / zlokArca - A nagaramAM hajI paNa mane atyaMta vallabha, mArA jIvitanuM sarvasva matimoha mahAbala mAro mitra che. ll1II zloka : taddarzanArthamAyAtastato'haM bhadra! sAmpratam / AvAsitaM mahATavyAM, muktvA devasya sAdhanam / / 2 / /
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-4 / caturtha prastAva 1pa9 zlokArca - tenA darzana mATe huM Avyo chuM. tethI he bhadra ! huM mahAaTImAM devanA sAdhanane devanI senAne, mUkIne hamaNAM AvAsita chu=ahIM rahelo chuM. rA zloka : vimarzenoktamsa kasmAtsvAminA sArdhaM, na gatastatra sAdhane / zokaH prAha sa devena, dhArito'traiva pattane / / 3 / / zlokArya : vimarza vaDe kahevAyuM. te=matimoha, kyA kAraNathI svAminI sAthe senAmAM gayo nahIM. zoka kahe che. deva vaDe=DheSagajendra vaDe, A ja nagaramAM rakhAvAyo che. Il3II zloka : uktazcAsau yathA nityaM, na moktavyaM tvayA puram / matimoha! tvamevAsya, yataH saMrakSaNakSamaH / / 4 / / zlokArtha : ane matimoha kahevAyo. je pramANe tArA vaDe matimoha vaDe, haMmezAM A nagara choDavuM joIe nahIM. je kAraNathI matimoha ! tuM ja AnuM rakSaNa karavAmAM samartha chotratAmasacittanagaranuM rakSaNa karavAmAM samartha cho. III zloka : tataH prapadya devAjJAM, saMsthito'tra pure purA / etanniveditaM tubhyaM, pravizAmo'dhunA vayam / / 5 / / zlokArca - tethI devanI AjJAne svIkArIne dveSagajendrarUpa devanI AjJAne svIkArIne, A nagaramAM pUrvamAM rahelo hato=matimoha pUrvamAM rahelo hato, e tamane nivedana karAyuM. have ame praveza karIe chIe. pI. zloka : vimarza prAraM- siddhitte, tu: zo mataH pure ! vimarzazca tatazcedaM, prakarSaM pratyabhASata / / 6 / /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha H vimarza kahe che. tAMrI siddhi=tArI siddhi thAo. zoka toSa pAmyo=vimarzanA zubhavacanathI toSa pAmyo. nagaramAM gayo=zoka nagaramAM gayo. ane vimarza tyArapachI prakarSa pratye A kahe che. IIT zloka H bhadra! yA sAdhanAdhArA, proktA'nena mahATavI / gatvA tasyAM prapazyAvo, rAgakesarimantriNam / / 7 / / zlokArtha : he bhadra ! prakarSa ! je sAdhanAnI AdhAra=zatrune jItavAnI AdhAra, mahAaTavI AnA vaDe kahevAI. temAM jaIne rAgakesarInA maMtrIne ApaNe joIe=viSayAbhilASarUpa maMtrIne ApaNe joIe. 11811 zloka H zloka H prArSa: prApta jo vADatra, vitvaH? mAma! gamyatAm / tataH pracalitau tUrNaM, hRSTau svastrIyamAtulau / / 8 / / zlokArtha : prakarSa kahe che. AmAM=te aTavInA javAnA viSayamAM, zuM vikalpa varte che ? he mAmA ! ApaNe jaIe. tyArapachI zIghra cAlyA=vimarza ane prakarSa cAlyA. svasrIya ane mAtula=bhANeja ane mAmA, harSita thayA. IIII vimarzaprakarSakRtamahATavIdarzanam tato vilaGghya vegena, mArgaM pavanagAminau / prApto to madhyama mAne, mahATavyAH prayAH / / 1 / / vimarza ane prakarSe karela mahA aTavInuM darzana zlokArtha : tyArapachI vegathI mArganuM vilaMghana karIne pavanagAmina evA te baMne prayANaka dvArA mahAaTavInA madhya bhAgamAM prApta thayA. IIII zloka H atha tatra mahAmohaM, rAgakesarisaMyutam / yutaM dveSanendreLa, caturakvAnvitam / / / /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 161 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva AvAsitaM mahAnadyAH, puline'timanorame / mahAmaNDapamadhyasthaM, vedikAyAM pratiSThitam / / 11 / / mahAsiMhAsanArUDhaM, bhaTakoTiviveSTitam / gatvA sma nAtidUraM tau, dattAsthAnaM prapazyataH / / 12 / / sloDArtha : have tyAM=te mahAiTavImAM, rAgakesarIthI saMyukta ane dveSagajendrathI yukta aMtaraMga balathI anvita atimanorama mahAnadInA pula upara rahelA mahAmaMDapanI madhyamAM, vedikA upara pratiSThita, mahAsiMhAsana upara ArUDha, bhaTakoTithI veSTita, ApelA AsthAnavALA mahAmohane atidUra nahIM jaIne te baMnee=mAmA ane bhANeje, joyo. ll10thI 12 tato vima"nAbhihitaM-bhadra! prAptau tAvadAvAmabhISTapradeze, laGghitA mahATavI, dRSTaM mahAmohasAdhanaM, darzanapathamavatIrNo'yaM dattAsthAnaH saha rAgakesariNA saparikaro mahAmoharAjaH, tanna yukto'dhunA''vayorasminnAsthAne pravezaH, mA bhUdeteSAmAsthAnasthAyinAM lokAnAmapUrvayorAvayordarzanena kAcidAzaGkA / anyacca-atraiva pradeze vyavasthitAbhyAM dRzyata evedaM sakalakAlamAsthAnaM, ataH kutUhalenApi na yukto'tra pravezaH / prakarSeNoktaM-evaM bhavatu, kevalaM mAmeyaM mahATavI, iyaM ca mahAnadI, idaM ca pulinaM, ayaM ca mahAmaNDapaH, eSA ca vedikA, etacca mahAsiMhAsanaM, ayaM ca mahAmohanarendraH, ete ca saparivArAH samastA api zeSanarendrAH sarvamidamadRSTapUrvaM aho mahadatra kutUhalaM, tenAmISAmekaikaM nAmato guNatazca mAmena varNyamAnaM vistarataH zrotumicchAmi / abhihitaM ca pUrvaM mAmena yathA jAnAmyahaM dRSTasya vastuno yathAvasthitaM tattvaM, ataH samastaM nivedayitumarhati mAmaH / vimarzaH prAha-satyaM, abhihitamidaM mayA, kevalaM bhUriprakAraM paripraznitamidaM bhadreNa, tataH samyagavadhArya nivedayAmi / prakarSaH prAha-vizrabdhamavadhArayatu mAmaH / tato vimarzana samantAdavalokitA mahATavI, nirIkSitA mahAnadI, vilokitaM pulinaM, nirvarNito mahAmaNDapaH, nirUpitA vedikA, nibhAlitaM mahAsiMhAsanaM, vicintito mahAmoharAjo, vicAritAH pratyekaM mahatA'bhinivezena saparikarAH sarve narendrAH, svahRdayena praviSTo dhyAnaM, tatra ca vyuparatA'zeSendriyagrAmavRttiniSpandastimitalocanayugalaH sthitaH kaJcitkAlaM, tataHprakampayatA ziraH prahasitamanena / prakarSaH prAha-mAma! kimetat ? vimarzenoktaM-avagataM samastamidamadhunA mayA, tataH samudbhUto harSaH, pracchanIyamanyadapi sAmprataM yatte rocate / prakarSeNoktaM-evaM kariSyAmi, tAvadidameva prastutaM nivedayatu mAmaH /
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva tyArapachI vimarza vaDe kahevAyuM - he bhadra! ApaNe baMne abhISTa pradezamAM prApta thayA chIe=rasavAnI zuddhi arthe ucita sthAne prApta thayA chIe, mahATavI pasAra karAI che. mahAmohanuM sAdhana jovAyuM cheH senA jovAI che. bharAyelI sabhAvALo, rAgakesarI sAthe parivArathI yukta A mahAmoharAja darzanapathamAM avatIrNa che=ApaNe baMnene dRSTigocara che. te kAraNathI=ahIMthI ja mahAmoha dekhAya che te kAraNathI, have ApaNe baMnee A AsthAnamAM mahAmohanI sabhAmAM, praveza yukta nathI. kema mahAmohatI sabhAmAM javuM yukta nathI ? tethI kahe che - AmanI sabhAmAM rahelA=mahAmohatI chAvaNImAM rahelA, lokone apUrva evA ApaNA benA darzanathI koI zaMkA na thAo. mATe AsthAnamAM praveza yukta nathI ema yojana che. ane bIjuM A pradezamAM rahelA evA ApaNe baMnene haMmezAM A AsthAna=mahAmohatI chAvaNI, dekhAya ja che. AthI ahIM beThA beThA ja mahAmohanI sarvacA dekhAya che AthI, kutUhalathI paNa AmAM=mahAmohanI chAvaNImAM, praveza yukta nathI. prakarSa vaDe kahevAyuM. A pramANe thAo=mahAmohanI chAvaNImAM praveza yukta na hoya to ahIM rahIne ApaNe tenuM avalokana karIe e pramANe thAo. kevala he mAmA=vimarza, A mahAaTavI, ane A mahAnadI ane A pulina, ane A mahAmaMDapa ane A vedikA ane A mahAsiMhAsana ane A mahAmohanarendra ane A parivAra sahita samasta paNa zeSa rAjAo che, sarva A adaSTapUrva che. emAMeteonA viSayamAM, kharekhara mahAna kutUhala che. te kAraNathI AmanuM eka ekanuM=mahAiTavI Adi eka ekanuM, nAmathI ane guNathI mAmA vaDe vistArathI varNana karAtuM huM sAMbhaLavA icchuM chuM ane pUrvamAM mAmA vaDe kahevAyuM, zuM kahevAyuM te 'rathA'thI batAve che. daSTa evI vastunA yathAvasthita tatvane huM=prakarSa, jANuM chuM. AthI samastad=daSTa evA mahATavI Adi samastane, mAmAe nivedana karavA yogya che. vimarza kahe che. satya che. A=vastune jovA mAtrathI huM vastunA tatvane yathAvasthita joI zakuM chuM ke, mArA vaDe kahevAyuM - phakta ghaNA prakAranA A prazno bhadra vaDe karAyA che=prakarSa vaDe karAyA che. tethI samyam nirNaya karIne huM nivedana karuM chuM. prakarSa kahe che - mAmA, vizrabdha avadhAraNa karoHsthira thaIne avadhAraNa karo. tyArapachI vimarza vaDe cAre bAjuthI mahATavI avalokana karAI. mahAnadI nirIkSaNa karAI. pulinanuM vilokana karAyuM. mahAmaMDapanuM avalokana karAyuM. vedikA jovAI. mahAsihAsana jovAyuM. mahAmoharAja vicArAyo. moTA abhinivezathI parivAra sahita sarve narendro pratyeka vicArAyA. svahadayathI dhyAnamAM praveza karAyo. ane tyAM=dhyAnamAM, sthira thayelA azeSa indriyanA samUhanI vRttivALo niSpada simita locatayugalavALo keTaloka kALa rahyo=vimarza rahyo. tyArapachI prakaMpana karatA AnA vaDe-mAmA vaDe, mastaka dhuNAvAyuM. prakarSa kahe che. te mAmA ! A zuM che?=joIne mAthuM dhUnana karo cho e zuM che? vimarza vaDe kahevAyuM - samasta Akarte prazno karyA e, avagata che=mArA vaDe nirNaya karAyela che, tethI harSa utpanna thayo. (mATe mAthuM dhUtana karyuM che.) anya paNa je hamaNAM tane ruce che te pUchavuM joIe. prakarSa vaDe kahevAyuM - A pramANe karIza=anya je mane prazna thaze te huM pUchIza. tyAM sudhI A ja prastuta=meM je prazno karelA e ja prastuta, mAmA nivedana karo.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva cittavRttyaTavIvarNanam dos :vimarzenAbhihitaM- yadyevaM tatastAvadeSA cittavRttirnAma mahATavI / iyaM ca bhadra! vistIrNavividhAdbhutasaMgatA / utpattibhUmiH sarveSAM, sadratnAnAmudAhRtA / / 1 / / cittavRti aTavInuM varNana RCoDArtha: vimarza vaDe kahevAyuM. jo A pramANe che-prathama tArA praznonA uttara sAMbhaLavAnI IcchA che to, A cittavRtti nAmanI mahAATavI che ane he bhadra prakarSa ! A vistIrNa, vividha abhutavastuthI saMgata, sarva sa6 ratnonI utpattibhUmi hevAya che. ||1|| Cos: iyameva ca sarveSAM, lokopadravakAriNAm / mahAnarthapizAcAnAM, kAraNaM parikIrtitA / / 2 / / lohArtha : ane lokonA upadravane karanArA sarva mahAanartha evA pizAconuM kAraNa A ja=cittarUpI aTavI ja, kahevAya che. riyA dos : sarveSAmantaraGgANAM, lokAnAmatra saMsthitAH / cittavRttimahATavyAM, grAmapattanabhUmayaH / / 3 / / zloArtha : sarva aMtaraMga lokonAM grAma, nagara, bhUmio A cittavRtti mahAaTImAM rahelAM che. II3II Tos: yadApi bahiraGgeSu, nirdizyante pureSu te / kiJcitkAraNamAlokya, vidvadbhirjJAnacakSuSA / / 4 / / tathApi paramArthena, te'ntaraGgajanAH sadA / asyAmeva mahATavyAM, vijJeyAH supratiSThitAH / / 5 / / yugmam / /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - joke jJAnIo vaDe paNa jJAnarUpI cakSuthI bahiraMga nagaromAM kaMIka kAraNane joIne teone=nagara grAmAdione, batAvAya che. topaNa paramArthathI te aMtaraMga jano sadA A mahAaTImAM ja supratiSThita jANavA. ll4-5ll zloka : yata:naivaantrngglokaanaaN, cittavRttimahATavIm / vihAya vidyate sthAnaM, bahiraGgapure kvacit / / 6 / / zlokArtha : je kAraNathI aMtaraMga lokonuM citarUpI mahAiTavIne choDIne bahiraMga nagaromAM kyAMya sthAna vidhamAna nathI ja. III zloka : tatazcasundarAsundarAH sarve, ye'ntaraGgAH kvacijjanAH / enAM vihAya te bhadra! na vartante kadAcana / / 7 / / zlokArtha : ane tethI aMtaraMga loko ane teonAM nagaro sarva cittavRttimAM che tethI, suMdara asuMdara sarva je aMtaraMga loko kyAMya che te Ane choDIne=cittavRtti aTavIne choDIne, vartatA nathI. llNA zloka : anyaccamithyAniSevitA bhadra! bhavatyeSA mahAaTavI / ghorasaMsArakAntArakAraNaM pApakarmaNAm / / 8 / / zlokArtha : ane bIjuM he bhadra ! mithyArUpe levAyelI A mahAaTathI pApakarmavALA jIvone ghorasaMsAra aTavInuM kAraNa che. ICIL
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H samyaG niSevitA bhadra! bhavatyeSA mahATavI / anantAnandasandohapUrNamokSasya kAraNam / / 9 / / zlokArtha H he bhadra ! samyak rIte sevAyelI A mahAaTavI anaMta AnaMdanA samUhathI pUrNa mokSanuM kAraNa che. III zloka H zloka H kiM ceha bahunoktena ? sundaretaravastunaH / sarvasya dvAranuM madra! cittavRttimahATavI / / / / zlokArtha : ane ahIM=aTavInA viSayamAM, vadhAre kahevAthI zuM ? sarva suMdara ane itara vastunuM=jagatamAM kaMI suMdara ane asuMdara vastu che tenuM, kAraNa he bhadra ! cittarUpI mahAaTavI che. II10]I pramattatAnadIvarNanam - 165 iyaM cAsAravistArA, dRzyate yA mahAnadI / SA pramattatA nAma, madra! gItA manIiimaH / / / / pramattatAnadInuM varNana zlokArtha ane asAra vistAravALI je mahAnadI dekhAya che e he bhadra ! manISIo vaDe pramattatA nadI kahevAya che. I|11|| zloka H iyaM nidrAtaTI tuGgA, kaSAyajalavAhinI / vijJeyA madirAsvAdavikathAstrotasAM nidhiH / / 12 / / zlokArtha : A=pramattatA nadI, UMcA nidrAnA taTavALI, kaSAyajalane vahana karanArI, madirAnA AsvAda rUpa vikathAnA pravAhanI nidhi jANavI. / / 12 / /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva bloka : mahAviSayakallolalolamAlAkulA sadA / vikalpAnalpasattvaughaiH pUritA ca nigadyate / / 13 / / zlokArya : mahAviSayanA kallolanA AvatathI Akula ane sadA ghaNA vikalponA vidhamAna samUhathI purAyelI kahevAya che. ll13|| zloka : yo'syAstaTe'pi varteta, naro buddhivihInakaH / tamunmUlya mahAvarte, kSipatyeSA mahApagA / / 14 / / zlokArca - je buddhivihIna manuSya AnA taTamAM paNa=pramatta nadInA kinArAmAM paNa, varte che. tene upADIne A mahAnadI mahAAvartamAM pheMke che. ll14ll zloka : yastu pravAhe nIrasya, praviSTo'syAH pumAnalam / sa yajjIvati mUDhAtmA, kSaNamAtraM tadadbhutam / / 15 / / zlokArtha : vaLI je puruSa AnA=pramatta nadInA pANInA, pravAhamAM atyaMta praveza pAmyo te mUDhAtmA kSaNa mAtra je jIve che te Azcarya che arthAt te jIvI zake nahIM, chatAM kaMIka Atmahitane anukULa kaMIka cetanA jAgRta che te adbhuta che. II15ll zloka : yadRSTaM bhavatA pUrvaM, rAgakesaripattanam / yacca dveSagajendrasya, sambandhi nagaraM param / / 16 / / zlokArtha : je tArA vaDe=prakarSa vaDe, pUrve rAgakesarInuM nagara jovAyuM ane bIjuM je dveSagajendra saMbaMdhI nagara jovAyuM, I16ll zloka - tAbhyAmeSA samudbhUtA, vigA mAM mahATavIm / gatvA punaH patatyeSA, ghorasaMsAranIradhau / / 17 / /
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 167 zlokArya : temAMthI utpanna thayelI A=pramattatA nadI, A mahATavIne vigAhana karIne pharI ghora saMsArasamudramAM A=mahAnadI, paDe che. ll17nA zloka : ato'syAM patito bhadra! puruSastatra sAgare / avazyaM yAti vegena, tasya cottaraNaM kutaH? / / 18 / / zlokArca - AthI AmAM paDelopramattatA nadImAM paDelo, puruSa he bhadra prakarSa ! te mahAsAgaramAMsghora saMsArarUpI mahAsAgaramAM avazya vegathI jAya che ane tenuM uttaraNa te puruSanuM pramattatA nadImAMthI uttaraNa, kyAMthI hoya ? arthAt zakya nathI. II18il zloka : ye gantukAmAstatraiva, bhIme saMsArasAgare / ata eva sadA teSAM, vallabheyaM mahApagA / / 19 / / zlokArtha : tyAM ja bhIma saMsArasAgaramAM javAnI kAmanAvALA je jIvo che AthI ja=anaMta saMsAramAM javAnI kAmanAvALA che AthI ja, sadA teone A mahAnadI vallabha che. ll19ll zloka : ye tu bhItAH punastasmAd ghorAtsaMsArasAgarAt / te dUrAddarato yAnti, vihAyemAM mahAnadIm / / 20 / / zlokArdha : vaLI jeo te ghora saMsArasAgarathI bhaya pAmelA che teo dUra dUrathI A mahAnadIne choDIne jAya che. 20ll tadvilasitapulinam zloka : tadeSA guNato bhadra! varNitA tava nimnagA / tvaM tadvilasitaM nAma, sAmprataM pulinaM zRNu / / 21 / /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-4 | caturtha prastAva tadvilasita nAmanuM pulina zlokArca - te kAraNathI he bhadra! guNathI A pramattatA nadI tane varNana karAI. tad vilasita nAmavALuM pulina nadI pAse rahela retALa jamIna, have tuM sAMbhaLa. Il21] zloka : etaddhi pulinaM bhadra! hAsyabibbokasaikatam / vilAsalAsasaGgItahaMsasArasarAjitam / / 22 / / snehapAzamahAkAzavikAsadhavalaM yathA / ghUrNamAnamahAnidrAmadirAmattadurjanam / / 23 / / kelisthAnaM suvistIrNaM, bAlizAnAM manoramam / vijJAtitatteraLa, zIttazanimiH rajA. zlokArca - he bhadra! hAsya, cALArUpa retIvALuM, vilAsanI kriIDA ane saMgItarUpI haMsa ane sArasapakSIthI zobhita, je pramANe snehanA pAzarUpa mahAkAzanA vikAsathI dhavala ane prasaratI mahAnidrArUpa madirAthI matta evA durjanovALuM, kelinuM sthAna, suvistAravALuM, bAlizone manorama evuM A pulina che. tattvajJa evA zIlazAlI puruSo vaDe dUrathI varjita che. ll22thI 24 bloka : tadidaM pulinaM bhadra! kathitaM tava sAmpratam / mahAmaNDaparUpaM te, kathayAmi sanAyakam / / 25 / / zlokArtha : he bhadra ! A pulina tane kahevAyuM. have nAyaka sahita evA mahAmaMDapanuM svarUpa tane kahuM chuM. IIrapA cittavikSepamaMDapaH zloka : ayaM hi cittavikSepo, nAmnA saMgIyate budhaiH / TUtaH sarvaSayavAsasthAnamuditaH pAraddA
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 169 cittavikSepamaMDapa zlokArca : A=mahAmaMDapa cittavikSepa nAmathI budho vaDe kahevAya che. guNothI sarva doSonA vAsanuM sthAna kahevAyuM che. rikA zloka : atra praviSTamAtrANAM, vismaranti nijA guNAH / pravartante mahApApasAdhaneSu ca buddhayaH / / 27 / / zlokArya : ahIM-A maMDapamAM, praviSTa mAtra jIvonA potAnA guNo vismaraNa thAya che. mahApApanAM sAdhanomAM buddhio pravarte cheHcitavikSepa maMDapamAM pravezelA jIvonI buddhio pravarte che. ll27ii. zloka : eteSAmeva kAryeNa, nirmito'yaM suvedhasA / rAjAno ye'tra dRzyante, mahAmohAdayaH kila / / 28 / / zlokArtha : AmanA ja kAryathI=mahApApanAM sAdhanomAM jIvo pravarte temanA ja kAryathI, A mahAmaMDapa, bhAgya vaDe=jIvonA karmo vaDe, nirmANa karAyo che. je ahIM-citavikSeparUpa mahAmaMDapamAM, mahAmohAdi rAjAo dekhAya che. ll28ll zloka : bahiraGgAH punarlokA, yadi mohavazAnugAH / syurmahAmaNDape bhadra! praviSTAH kvacidatra te / / 29 / / tato vibhramasantApacittonmAdavrataplavAn / prApnuvanti na sandeho, mahAmaNDapadoSataH / / 30 / / yugmam / / zlokArca - vaLI he bhadra ! bahiraMga te loko jo mohanA vazane anusaranArA kvacit A mahAmaMDapamAM praveza pAmelA thAya to mahAmaMDapanA doSathI vibhrama, saMtApa, citaunmAda, vratanA nAzavALA saMdeha rahita prApta thAya che, Il29-30]. zloka : enaM bhadra! prakRtyaiva, mahAmaNDapamuccakaiH / te narendrAH saMprANa, monta tuSTamAnasaT: JArUA.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArtha : he bhadra! A mahAmaMDapane atyaMta prApta karIne prakRtithI ja A rAjAo=rAgakesarI Adi rAjAo, tuSTa mAnasavALA AnaMdita thAya che. ll31ll zloka : bahiraGgAH punarlokA, mohAdAsAdya maNDapam / enaM hi daurmanasyena, labhante duHkhasAgaram / / 32 / / zlokArca - vaLI, bahiraMga loko mohathI A maMDapane pAmIne dormanasyane kAraNe dukhasAgarane pAme che. ll3. zloka - ayaM hi cittanirvANakAriNIM nijavIryataH / teSAmekAgratAM hanti, sukhasandohadAyinIm / / 33 / / zlokArca - A cittavikSepa nAmano maMDapa, teonI=bahiraMga lokonI, potAnA vIryathI cittanA nirvANane karanArI, sukhanA samUhane denArI, ekAgratAne haNe che. ll33II zloka : kevalaM te na jAnanti, vIryamasya tapasvinaH / pravezamAcarantyatra, tena mohAtpunaH punaH / / 34 / / zlokArtha : kevala te tapasvIo AnA vIryane cittavikSepa maMDapanA vIryane, jANatA nathI. te kAraNathI pharI pharI mohathI AmAM-citavikSepa maMDapamAM, pravezane Acare che. ll14ll bloka : yaistu vIryaM punarjAtaM, kathaJcit puNyakarmabhiH / asya naivAtra te bhadra! pravezaM kurvate narAH / / 35 / / zlokArtha : vaLI puNya karmavALA evA jeo vaDe AnuM vIryakacittavikSepa maMDapanuM vIrya, koIka rIte jANyuM che, he bhadra! te manuSyo AmAM cittavikSepa maMDapamAM, praveza karatA nathI ja. IIupaI
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 171 171 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva zloka : ekAgramanaso nityaM, cittanirvANayogataH / tataste satatAnandA, bhavantyatraiva janmani / / 36 / / zlokArca - te kAraNathI=cittavikSepa maMDapamAM praveza karatA nathI te kAraNathI, cittanirvANanA yogathI nitya ekAgramanavALA teo satata A ja janmamAM AnaMdane anubhave che. Il3II zloka : tadeSa guNato bhadra! cittavikSepamaNDapaH / mayA niveditastubhyamadhunA zRNu vedikAm / / 37 / / zlokArca - te kAraNathI A cittavikSepa maMDapa guNathI he bhadra ! mArA vaDe tane nivedita karAyo. have vedikAne sAMbhaLa. ll37ll tRSNAvedikAvarNanam zloka : eSA prasiddhA loke'tra, tRSNAnAmnI suvedikA / asyaiva ca narendrasya, kAraNena nirUpitA / / 38 / / tRSNAvedikAnuM varNana zlokArya : A tRSNA nAmavALI suvedikA lokamAM prasiddha che ane A ja narendranA kAraNathI banAvAI che=mahAmoharUpI rAjAnA kAraNathI A vedikA banAvAI che. Il38ll. zloka - bhadrAta eva tvaM pazya, mahAmohena yo nijaH / kuTumbAntargato lokaH, sa evAsyAM nivezitaH / / 39 / / zlokArca - he bhadra! AthI ja tuM jo mahAmoha vaDe potAnA kuTuMba aMtargata je loka che te AnA upara besADAyo che tRSNA nAmanI vedikA upara besADAyo che. ll39ll.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva bloka : ye tu zeSA mahIpAlAstatsevAmAtravRttayaH / ete niviSTAste pazya, sarve mutkalamaNDape / / 40 / / zlokArtha : tuM jo=prakarSa tuM jo, je vaLI, tenI sevA mAtranI vRttivALA=mahAmohanI sevA mAtranI vRttivALA, zeSa mahIpAlo che te A sarva-zeSa mahIpAlo, mutkala maMDapamAM=vedikA sivAyanA mutkala maMDapamAM, besADAyA che. lldoll zloka : eSA hi vedikA bhadra! prakRtyaivAsya vallabhA / mahAmohanarendrasya, svajanasya vizeSataH / / 41 / / zlokArca - he bhadra prakarSa! A vedikA prakRtithI ja A mahAmohanarendrane vallabha che. vizeSathI svajanane mahAmohanA svajanane, vallabha che. ll41II zloka : asyAM samupaviSTo'yamata eva muhurmuhuH / sagarvaM vIkSate lokaM, siddhArtho'haM kilAdhunA / / 42 / / zlokArtha : AmAMetRSNA vedikAmAM, beThelo A che=mahAmoha che, AthI ja=vedikA upara beThelo che AthI ja, garva sahita vAraMvAra lokane jue che, kharekhara have huM siddha arthavALo chuM e prakAre garva sahita lokane jue che ema anvaya che. II4rA. zloka : etacca prINayatyeSA, svabhAvenaiva vedikA / svasyopariSTAdAsInaM, mahAmohakuTumbakam / / 43 / / zlokArdha : ane svabhAvathI ja A vedikA potAnA upara beselA A mahAmohanA kuTuMbane prIti utpanna kare che. Il4all.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 173 zloka : bahiraGgAH punarlokA, yadyenAM bhadra! vedikAm / Arohanti tatasteSAM, kautastyaM dIrghajIvitam ? / / 44 / / zlokArca - vaLI bahiraMga loko he bhadra prakarSa! jo A vedikAne ArohaNa kare che to teonuM dIrgha jIvita kyAM che ? teo dehathI jIvatA hoya topaNa durgatimAM javA rUpa bhAvathI mRtyune pAme che. I44 zloka : anyaccaiSA svavIryeNa, tRSNA''khyA bhadra! vedikA / atraiva saMsthitA nityaM, bhrAmayatyakhilaM jagat / / 45 / / zlokArca - ane bIjuM A tRSNA nAmanI vedikA he bhadra ! ahIM ja rahelI svavIryathI nitya AkhA jagatane jamADe che. ll4pa zloka : tadeSA guNato bhadra! yathArthA varavedikA / mayA niveditA tubhyamidAnIM zRNu viSTaram / / 46 / / zlokArca - te kAraNathI A tRSNA vedikA, he bhadra! guNathI yathArtha varavedikA mArA vaDe tane nivedita karAI che. have viSTara=siMhAsanane sAMbhaLa. ll46IL viparyAsasiMhAsanam zloka : etatsiMhAsanaM bhadra! viparyAsA''khyamucyate / asyaiva vidhinA nUnaM, mahAmohasya kalpitam / / 4 / / viparyAsa nAmanuM siMhAsana zlokArtha : he bhadra! A siMhAsana viparyAsanAmavALuM kahevAya che. A ja mahAmohanA vidhithI=bhAgyathI, kalpita che. Il47ll
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : yadidaM lokavikhyAtaM, rAjyaM yAzca vibhUtayaH / tatrAhaM kAraNaM manye, nRpaterasya viSTaram / / 4 / / zlokArca - je A lokavikhyAta rAjya che, je A vibhUtio che tyAM=mahAmohanA rAjyanI vibhUtiomAM, A rAjAno viSTara=mahAmoha rAjAnuM siMhAsana, kAraNa che ema huM mAnuM chuM. I48II bloka : yAvaccAsya narendrasya, vidyate varaviSTaram / idaM tAvadahaM manye, rAjyametAzca bhUtayaH / / 49 / / zlokArca - ane jyAM sudhI A rAjAnuM zreSTha siMhAsana vidhamAna che=mahAmoha rAjAnuM zreSTha siMhAsana vidhamAna che, tyAM sudhI A rAjya che ane A vibhUtio che ema huM mAnuM chuM. ll49II bloka : yata:asmitrivisstto rAjA'yaM, mahAsiMhAsane sadA / sarveSAmeva zatrUNAmagamyaH parikIrtitaH / / 50 / / zlokArya : je kAraNathI A mahAsiMhAsanamAM beThelo A rAjA=mahAmoha rAjA, sadA sarva zatruone agamya kahevAyo che. II5oll zloka : yadA punarayaM rAjA, bhavedasmAda bahiH sthitaH / sAmAnyapuruSasyA'pi, tadA gamyaH prakIrtitaH / / 51 / / zlokArca - jyAre vaLI A rAjA AnAthI=A siMhAsanathI, bahira rahelo thAya tyAre sAmAnya puruSane paNa gamya kahevAyelo che. pa1il.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H etaddhi viSTaraM bhadra! bahiraGgajanaiH sadA / AlokitaM karotyeva, raudrA'narthaparamparAm / / 52 / / zlokArtha : di=je kAraNathI, he bhadra ! A viSTara=viparyAsa siMhAsana, bahiraMga ane aMtaraMgajano vaDe sadA avalokana karAyeluM raudra anartha paraMparAne kare che=viparyAsa siMhAsana saMsArI jIvo avalokana kare tyAre teone durbuddhi sUjhe che ane jIvo jyAre viparyAsa siMhAsanane jonAra hoya che tyAre mahAmoha, rAga Adi sarvanuM aMtaraMga baLa atizaya thAya che tethI te sarva te jIvane raudra anartha paraMparAne kare che. II52 / / zloka H yata: tAvatteSAM pravartante, sarvAH sundarabuddhayaH / yAvattairviSTare lokairatra dRSTirna pAtitA / / 53 / / 175 zlokArtha H je kAraNathI tyAM sudhI teone sarva suMdara buddhi pravarte che, jyAM sudhI te loko vaDe=bahiraMga ane aMtaraMga loko vaDe, A siMhAsana upara dRSTino pAta karAyo nathI. II53]] zloka H nibaddhadRSTayaH santaH, punaratra mahAsane / te pApino bhavanyungeH, taH sunnarabuddhayaH? / / 4 / / zlokArtha : ane vaLI A mahAsanamAM=siMhAsanamAM, nibaddha dRSTivALA chatA te pApIone suMdara buddhi kyAMthI thAya ? ||54|| bhAvArtha: vimarza zokane potAnA nagaranA AgamananuM kAraNa pUche che. ane zoka kahe che ke tAmasacittanagaramAM mAro atyaMta priya matimoha mitra che tenA darzana mATe huM Avyo chuM. tethI e prApta thAya ke koI jIvane aMtaraMga zoka vartato hoya tyAre te zoka sAthe avazya matimoha thAya che. AthI ja koIka najIkanA svajananuM mRtyu thAya tyAre te jIvo zoka kare che, paraMtu saMsAranuM A svarUpa ja che jethI AyuSya pUrNa thAya che tyAre te jIva mRtyu pAme che. mATe vivekI puruSe tenuM avalaMbana laIne potAnuM mRtyu Ave tenA pUrve ja Atmahita
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva sAdhavA mATe prayatna karavo joIe tevI preraNA tenA mRtyuthI grahaNa karatA nathI je matimoha svarUpa che. tethI zoka sAthe matimohano ghaniSTa saMbaMdha che. AthI ja saMsArI jIvone saMsAramAM koI Apatti Ave che tyAre zoka kare che. vastutaH pUrvanA mArA karmathI ja mane A prakAranI Apatti AvI che mATe "pharI tevAM karmo huM na bAMdhuM jethI saMsAramAM mane anartho prApta thAya nahIM" e prakAre vivekI jIvo te ApattinA baLathI vicAre che tema zokAtura jIvo vicAratA nathI paraMtu AnA kAraNe A Apatti AvI che tema bAhya nimittone ja doSa Ape che. zoka sAthe matimohano ghaniSTha saMbaMdha che te batAvavA arthe ahIM kahe che ke zoka potAnA atyaMta vallabha evA matimohane maLavA mATe Ave che. AthI ja vicakSaNane te jIvamAM vartatA zoka pAsethI ja mahAmoha, dveSagajendra ane rAgakesarI vagere saMtoSane jItavA gayA che tevA samAcAra prApta thAya che; kema ke vicakSaNa puruSo zokane joIne ja tattvano yathArtha nirNaya karI zake che tethI temane jaNAya che ke je jIvone saMtoSa pragaTyo che teone koI prakAranA mohanA upadravo thatA nathI ane tevA saMtoSavALA paNa jIvo nimitta pAmIne mahAmoha Adi aMtaraMga zatruothI kyAreka upadravane prApta kare mATe teomAM vartatA saMtoSane jItavA rAgakesarI vagere gayelA che. AthI ja vicakSaNa puruSa vicAre che ke A cittarUpI aTavIne jovAthI rAgakesarI Adino vAstavika bodha thaze. AthI vimarza zoka dvArA cittarUpI aTavImAM rAgakesarI Adi gayA che tenI mAhitI meLavIne javA tatpara thAya che. vaLI vimarza zokane pUche che ke matimoha kema devanI sAthe te aTavImAM gayo nathI ? tethI zoka kahe che - A tAmasacittanagaranuM rakSaNa matimohathI thaI zake che tethI DheSagajendra rAjAe tene ahIM rAkhela che. AnAthI e prApta thAya ke je jIvomAM matimoha varte che te jIvo haMmezAM tAmasI prakRtivALA hoya che tethI teone kyAreya tattva dekhAtuM nathI. ane tenA kAraNe sukhapUrvaka dveSagajendranI AjJAmAM teo sadA rahe che, kvacit dharmapravRtti kare topaNa matimohane kAraNe bAhya padArthomAM ja dharmabuddhi karIne sarvatra kleza, krodhAdi karIne pote duHkhI ja thAya che ane anyane duHkhI kare che. paraMtu saMtoSanA sArane jANatA nathI ke sadAgama saMtoSa mATe je upadeza Ape che tenA paramArthane samajatA nathI. tethI matimohane kAraNe sarvatra teo kleza ja kare che. gRhastha avasthAmAM hoya topaNa teo te te nimittothI dveSa, zoka, arati Adi bhAvone kare che. ane saMyamavezamAM hoya to saMmUcchimanI jema dharmakriyA karIne te te nimittothI arati, zoka, kheda, udvega Adi bhAvone karIne anarthanI paraMparAne pAme che, tethI teomAM vartatA matimohane kAraNe teo tAmasacittanagaramAM sadA nivAsa kare che. kyAreya sadAgamathI ke saMtoSanA sevanathI teo tAmasacittanagaramAMthI bahAra nIkaLatA nathI. vaLI, vimarza ane prakarSa tyArapachI te cittarUpI aTavImAM jAya che te cittarUpI aTavI sAdhanAnA AdhArabhUta che ema kahyuM ane tyAM jaIne teo atyaMta dUrathI nahIM paraMtu kaMIka dUrathI te mahATavIne ane temAM rahela mahAnadI Adi sarvane jue che ema kahyuM tethI e prApta thAya ke vicakSaNa puruSo potAnI buddhinA vimarzazaktithI saMsArI jIvonI cittarUpI aTavI jue che je matijJAnanA upayoga svarUpa che ane te citta
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 177 rUpI aTavI sarva jIva sAdhAraNa che ane te aTavImAM pramattatA nadI jue che. te nadIno manohara kinAro jue che tyAM mahAmaMDapanA madhyamAM rahela vedikA che tenA upara rahela mahA siMhAsana che ane tenA upara ghaNA sainya sAthe mahAmoha, rAgakesarI, ane dveSagajendra beThelA che te sarvane jue che. te sarva kathanathI e prApta thAya ke saMsArI jIvomAM matijJAnanA upayogarUpa aTavI che ane aTavInuM svarUpa vimarza prakarSane batAve che ane kahe che ke mArI nirNayazakti che ke vastune joIne tenuM svarUpa jANI zakuM topaNa mAre nipuNatApUrvaka tenuM samAlocana karavuM paDe tema che. tethI vimarza prathama cAre bAjuthI cittarUpI aTavInuM avalokana kare che ane ekAgratApUrvaka tenuM avalokana karIne kaMIka harSapUrvaka kahe che. sUkSma avalokanathI A aTavI vagere sarvano mane nirNaya thayo che tenA harSa-rUpa mAthe dhUnana karuM chuM. tethI e phalita thAya ke vicakSaNa puruSo potAnI vimarzazaktithI sUkSma padArthonuM avalokana kare ane yathArtha nirNaya thAya tyAre harSathI mastakadhUnana kare che tema vimarza paNa potAnI harSanI abhivyakti karI. tyArapachI te sarvanuM kramasara varNana kare che ane kahe che ke A cittarUpI aTavI sarva sadnonI utpattibhUmi che ane A ja cittarUpI aTavI sarva lokone upadrava karanAra mahAanartha karanArA pizAconuM kAraNa che. tethI e phalita thAya ke matijJAnanA upayogarUpa cittarUpI aTavIne jeo sadAgama AdinA vacananA baLathI jANavA yatna kare che ane temAM guNo pragaTa thAya te pramANe sadAgamanAM vacanothI yatna kare che tyAre te jIvonI cittarUpI aTavImAM sarva kalyANanI paraMparAnA kAraNabhUta aneka guNo pragaTa thAya che. vaLI je jIvonI cittarUpI aTavI mithyAbhimAnavALI ane matimohavALI che teonA cittamAM anartha karanArA pizAco varte che, tethI teonI cittarUpI aTavI sarva pizAconuM kAraNa che. A prakAre nipuNa prajJAthI vimarza karavAne kAraNe vicakSaNa puruSane saMsArI jIvonI cittarUpI aTavI kevI che te paNa dekhAya che ane yogIonI ane vivekI zrAvakonI cittarUpI aTavI kevI che te paNa dekhAya che. ane te cittarUpI aTavI saMsArI jIvo dravya mananA avalaMbanathI je vicAro kare che te matijJAnanA upayoga svarUpa che ane saMsArI jIvonA cittamAM jyAre soLa kaSAyomAMthI ane nava nokaSAyomAMthI je je prakAranA kaSAyonA upayogo varte che te te prakAre te te jIvonI citta aTavImAM anartho rUpI pizAco utpanna thAya che te paNa dekhAya che. vaLI, te jIvo kaMIka tattvane abhimukha bane che tyAre Atmahitane anukULa ucita bhAvo kare che tethI te jIvonI cittarUpI aTavImAM kaSAyonI maMdatAjanya guNo utpanna thAya che. te paNa vicakSaNa puruSane dekhAya che. vaLI A cittarUpI aTavImAM ja sarva aMtaraMga nagaro ane aMtaraMga kaSAyajanya doSo varte che ane kaSAyanI maMdatAjanya ke kSayopazamabhAvajanya guNo pragaTa thAya che. vaLI, jeo kaSAyothI paravaza thaIne A aTavInuM sevana kare che teone mATe A mahATavI gharasaMsAranA paribhramaNanuM kAraNa bane che. AthI ja saMyama grahaNa karIne paNa pramAdapUrvaka pravRtti karanArA sAdhuo A cittarUpI aTavIne viparIta rIte sevIne dIrgha saMsAramAM paribhramaNa kare che. ane zrAvakadharma svIkAryA pachI paNa avivekane kAraNe sadA yathAtathA dharmAnuSThAna karIne kaSAyonI vRddhine karanArA zrAvakonI paNa cittarUpI aTavI ghorasaMsAranuM kAraNa bane che ane jeo A cittarUpI aTavImAM rahIne haMmezAM saMsAranA vAstavika svarUpanuM avalokana kare che, zakti
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva anusAra jinavacananuM avalaMbana laIne kaSAyo ane nokaSAyone kSINa karavA yatna kare che, viSayonI tRSAne zAMta karavA yatna kare che teone mATe A aTavI sarva prakAranA sukhanI paraMparA dvArA mokSanuM kAraNa bane che. vaLI, A cittarUpI aTavImAM pramattatA nAmanI mahAnadI che je nadInA nidrArUpI taTo che ane kaSAyarUpI jala varte che ane madirAnA svAda jevI vikathArUpa pANIno pravAha varte che ema kahyuM tethI e prApta thAya ke je jIvo tattvanA viSayamAM nidrAnA svabhAvavALA che tethI tattvano vicAra karatA nathI tethI nimitto anusAra teonI cittarUpI aTavImAM pramAdabhAva varte che, jenA kAraNe kaSAyorUpI pANImAM kallolo thAya che ane tevA pramAdI jIvo madirAnA svAda jevI vikathAmAM rasa lenArA hoya che. tethI AtmAnA prayojanane choDIne bAhya padArthonA viSayonI ja vicAraNA kare che ane teone te padArthanI vicAraNArUpa madirAno nazo caDhe che jethI atyaMta pramAdI thaIne teomAM viSayonA kallolo satata thAya che. tethI je jIvo A nadInA taTa pAse UbhA rahe che arthAt tattvanA vAstavika paryAlocanamAM nidrAnA svabhAvavALA rahe che teo kvacit dharmAnuSThAna karatA hoya ke kvacit saMsAranI pravRtti karatA hoya topaNa buddhihIna evA teo pramattatA nadInA mahAvartAmAM praveza pAme che, te kSaNa mAtra paNa jIvavA samartha nathI; kema ke teono AtmA te nadInA pUramAM taNAIne durgationI paraMparAnA vamaLamAM ja pheMkAya che. vaLI, A pramattatA nadI rAgakesarI ane dveSagajendranA nagaramAMthI nIkaLelI che, AkhI mahATavImAM rahelI che ane ghora saMsAra samudramAM jaIne paDe che ema kahyuM. tethI e prApta thAya ke jeonuM citta rAjas prakRtivALuM che athavA tAmasacittavALuM che te jIvomAM pramAdano svabhAva svAbhAvika varte che, tyAMthI ja A pramattatA nadIno prAdurbhAva che, je jIvo duraMta saMsAramAM javAthI bhaya pAmelA nathI tevA jIvone A pramattatA nadI atyaMta priya che AvA jIvo tattvanI vicAraNAmAM naSTaprAya che tethI sAdhunA ke zrAvakanA AcAro pALatA hoya topaNa bhagavAnanA vacananA paramArthane jANIne kaSAyonA chedamAM ke indriyonI tRSAne zAMta karavAmAM yatna karatA nathI, teo saMyamajIvanamAM paNa pramAdI thAya che, bAhya padArthanI vicAraNA karavArUpa vikathAmAM pravarte che teo pramAdarUpI nadImAM paDIne duraMta saMsAramAM jaIne paDe che. teone te pramattatA nadImAMthI bahAra nIkaLavuM duSkara paDe che. vaLI, je jIvonuM citta saMsAranA vAstavika svarUpanuM avalokana kare che ane bhagavAnanA vacananA rahasyane jANavA yatna kare che teonuM rAjasacitta ane tAmasacitta naSTaprAyaH jevuM che. kvacit teo bhogavilAsa karatA hoya topaNa bhoga hAninI zaktino saMcaya karanArA che, kramasara kaSAyone kSINa karavAnA yatnavALA che, teonA cittarUpI aTavImAMthI A pramattatA nadI pUrvamAM nIkaLelI, paraMtu atyAre ghaNA aMze sukAyela jevI che tethI teomAM pramAdano pariNAma prAyaH vartato nathI. kvacit kyAreka pramAda thAya che topaNa teomAM pragaTa thayelo viveka te pramAdathI AtmAnuM rakSaNa karAvavA yatna karAve che, mATe teonA alpa tAmasabhAva ane rAjasabhAvamAMthI pragaTa thayelI te nadI paNa naSTaprAyaH che ane te jIvo tattvanI vicAraNAmAM nidrAvALA rahetA nathI tethI te nadInA AvartAmAM paDatA nathI. tethI gharasaMsAramAM teono pAta nathI.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 179 vaLI, saMsArathI atyaMta bhaya pAmyA che tevA susAdhuo, suzrAvako, ke nirmaLa dRSTivALA jIvo potAnI bhUmikAnusAra pramAdano parihAra karIne A nadInAM vamaLothI AtmAnuM rakSaNa kare che. tethI teo kramasara saMsArasamudramAMthI nIkaLIne sadgationI paraMparAne prApta kare che, chatAM teo paNa kyAreka tattvanA viSayamAM mArgAnusArI UhanA abhAvarUpa nidrAtaTano Azraya kare to teo paNa te nadIonA vamaLamAM jaIne paDe che ane jo tarata sAvadhAna thaIne te nadIonA vamaLamAMthI bahAra na nIkaLe to kaSAyorUpI pravAhamAM taNAIne duraMta saMsAramAM jaIne paDe che. AthI ja cauda pUrvadharo paNa rasagArava, RddhigArava Adine vaza thaIne duraMta saMsAramAM jaIne paDe che. mATe vivekIe potAnI cittavRtti aTavImAM vartatI pramAdanI pariNatirUpa te nadInA taTa pAse javuM joIe nahIM. paraMtu kalyANamitra Adino Azraya karIne sadA apramAdabhAvathI AtmAnuM rakSaNa karavuM joIe. vaLI, te nadInA taTa pAse retALa jamIna che je tad vilasita nAmanuM pulina che arthAt pramAda vilasita nAmanuM pulina che. jema nadInA taTa pAse loko hAsya, vilAsa Adi karatA hoya che ane AnaMdapUrvaka pharatA hoya che tema je saMsArI jIvo te te prakAranI saMsAranI AnaMdapramodanI pravRttio kare che te saMsArI jIvo te pulina upara vasanArA che. vaLI, A pulina bAliza jIvo mATe manorama che ane vijJAta tattvavALA jIvo tenAthI dUra rahe che. jema avivekI jIvo te taTa upara besIne potAnI tuccha vRttio poSe che ane vivekI jIvo te nadIthI to dUra rahe che paraMtu tad vilasita pulinathI paNa dUra rahe che. vaLI, te pulina upara eka mahAmaMDapa che. jenuM nAma cittavikSepa maMDapa che. tethI je jIvonA cittamAM vikSepa varte che te sarva jIvonuM citta te mahAmaMDapa svarUpa che. ane jeo cittavikSepa maMDapamAM praveza kare che teone potAnA guNonuM vismaraNa thAya che. AthI ja akaSAyavALI avasthA teone tattvarUpe dekhAtI nathI. vaLI, cittavikSepavALA jIvone mahApApanAM sAdhanomAM buddhi pravarte che; kema ke bhoga ane bhoganAM sAdhano teone hita svarUpe dekhAya che. A mahAmoha AdinA kArya mATe tevA prakAranAM karmo vaDe A cittavikSepa maMDapa nirmANa karAyo che; kema ke je jIvonA cittamAM vikSepa varte che tyAM ja mahAmoha, rAga, dveSa, Adi bhAvo svasthatAthI nivAsa karI zake che. vaLI, bahiraMga loko mahAmohane vaza thAya tyAre A mahAmaMDapamAM praveza kare che ane A mahAmaMDapamAM pravezIne teo vibhrama, saMtApa, cittano unmAda, vratano lobha prApta kare che emAM saMdeha nathI; kema ke cittavikSepa rUpa maMDapanuM A kArya che. AthI saMyama grahaNa karIne paNa cittavikSepa nAmanA mahAmaMDapamAM pravezelA sAdhuo saMyogAnusAra saMtApa, unmAda Adi bhAvone prApta kare che. vaLI mahAmoha, rAga, dveSa A maMDapane pAmIne tuSTa mAnasavALA rahe che, kema ke je jIvonA cittamAM vikSepa vartato hoya te jIvomAM ajJAnatA ane rAga-dveSa satata vRddhi pAmatA hoya che. vaLI, saMsArI jIvo mohathI A cittavikSepa maMDapamAM pravezIne duHkhasAgarane prApta kare che; kema ke cittavikSepane kAraNe teo sadA kheda, udvega Adi bhAvone ja pAmatA hoya che. vaLI A cittavikSepa maMDapa cittanA nirvANane karanAra ekAgratAno nAza karanAra che, tethI jeo sAmAyikanA pariNAmane abhimukha pariNativALA che teonuM citta nirvANane abhimukha janAruM che ane tattvanA bhAvanathI sukhanI prAptinuM paramabIja evI ekAgratAne prApta kare che
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva tevA jIvomAM paNa koIka nimittathI cittavikSepa pragaTe che tyAre te ekAgratA nAza pAme che. jema siMhaguphAvALA muninuM citta sAmAyikanA pariNAmamAM vartatuM hovA chatAM sthUlibhadra muninI prazaMsA sAMbhaLIne vikSepavALuM thayuM to kramasara temanI tattva viSayaka ekAgratA nAza pAmI. jeo A cittavikSepa maMDapanuM vIrya jANatA nathI, teo ja mahAmohanA vazathI pharI pharI te maMDapamAM praveza kare che. AthI ja dharmanI pravRtti karanArA paNa jIvo mahAmohanA vazathI nirarthaka mana-vacana-kAyAnI pravRtti karIne cittane sadA vikSepavALuM rAkhe che, paraMtu jANatA nathI ke A maMDapa sarva vinAzanuM bIja che mATe tenAthI dUra rahevuM joIe. vaLI je mahAtmAo tattvanA yathArtha bodharUpa kSayopazamabhAvarUpa puNyakarma vaDe A cittavikSepa maMDapane yathArtha jANe che te puruSo A maMDapamAM kyAreya praveza karatA nathI. AthI ja tevA mahAtmAo gRhavAsamAM hoya topaNa cittano kolAhala zAMta thAya te rIte sarva ucita pravRttio kare che. vaLI, A cittavikSepa maMDapamAM tRSNA nAmanI vedikA che ane A mahAmohanA rAjA mATe bhAgyae nirmANa karelI che. A tRSNA e aneka prakAranI icchA svarUpa che tethI mAna-sanmAnanI tRSNA hoya, bhogAdinI tRSNA hoya ke anya paNa bAhya padArtha viSayaka tRSNA hoya te sarvamAM jIvane ajJAna ja varte che; kema ke tRSNA sAmAyikanA pariNAmathI viruddha bhAva svarUpa che jyAre jIvane samyajJAna sAmAyikanA rahasyane batAvIne sAmAyikano prakarSa kaI rIte vItarAgatAmAM vizrAMta thAya che tene jANavA yatna karAve che. vaLI, mahAmoha rAjAne besavA mATe tRSNA vedikA nirmANa thayelI che. tethI A tRSNA vedikA upara mahAmohathI sahita tenuM sarva kuTuMba beTheluM che ane je anya rAjAo che je mahAmohanI sevAmAM che teo mutkala mahAmaMDapamAM beThelA che. tethI e prApta thAya ke tRSNA jIvamAM mUDhatA, rAga, dveSanA bhAvo sadA utpanna kare che. AthI ja tRSNAvALA jIvo tRSNAnI vihvaLatAne joI zakatA nathI. paraMtu tRSNA ja teone madhura jaNAya che ane tRSNAne kAraNe puNyanA sahakArathI bhogo maLe che tyAre te jIvomAM rAgAdi vRddhi pAme che ane tRSNAne kAraNe jenI icchA thaI che tene prApta karavAmAM niSphaLa thAya che tyAre dveSAdi bhAvo kare che, tethI tRSNA upara mahAmohanuM kuTuMba sthira thaIne beTheluM che. AnA upara beThelo=A vedikA upara beThelo, mahAmoha garvapUrvaka lokane jue che. tethI e prApta thAya ke jemAM tRSNA varte che teone AtmAnI kaSAyathI anAkuLa avasthA sArarUpa che. kaSAyathI AkuLa avasthA AtmAnI viDaMbanA che e prakAranA pAramArthika bodhanuM ajJAna varte che. AthI ja sukhanA arthI evA teo tRSNAne vaza thaIne mahAmohathI vyApta dRSTivALA varte che. ane anukULa bhAvomAM rAga ane pratikULa bhAvomAM dveSa karIne sadA AtmAnI asvasthatAno anubhava kare che. chatAM mahAmohane vaza tuccha bAhya lAbhomAM huM sukhI chuM tevo vizvama dhAraNa kare che. tethI tRSNA upara ja mahAmohanuM kuTuMba sthira thaIne rahe che. vaLI, saMsArI jIvo A tRSNA rUpI vedikA upara ArohaNa kare che tyAre teonA bhAvaprANa nAza thAya che, tenAthI kliSTa karmo bAMdhIne durgatinI viDaMbanA prApta kare che. vaLI, A tRSNA vedikA pramattatA nadI pAse rahelA pulina upara rahIne ja haMmezAM AkhA jagatane bhamAve che. tethI e prApta thAya ke jIvomAM pramAdano svabhAva che te rUpa nadI tenuM
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva je tad vilasita taTa che tyAM ja tRSNA rahelI che. tethI jeomAM pramAda varte che teomAM ja tRSNA varte che ane jeomAM tattvane jovAmAM pramAda nathI. teonI tRSNA naSTa naSTatara thAya che. ane pramAda sAthe ekavAkyatAthI baddha evI tRSNA jagatanA sarva jIvone te te prakAranI pravRttio karAvIne karmabaMdha karAve che ane AkhA jagatanA jIvone saMsAracakramAM bhamAve che. vaLI, A tRSNA vedikA upara viparyAsa nAmanuM siMhAsana che. jenA upara mahAmoha bese che ane te viparyAsa siMhAsana karmoe mahAmoha mATe ja raceluM, che. tethI e prApta thAya ke jIvomAM tattvane jovAmAM viparyAsa varte che tethI ja sarva prakAranA kaSAya, nokaSAyanuM vedana AtmAnI vihvaLa avasthA che tevuM svasaMvedana thatuM hovA chatAM te vihvaLatA dekhAtI nathI, paraMtu zarIra sAthe abheda buddhi karIne indriyonA pratikULa bhAvomAM vihvaLatA dekhAya che ane anukULa bhAvomAM svasthatA dekhAya che. AthI ja saMyama grahaNa karyA pachI paNa mahAtmAomAM viparyAsa varte che tyAre tapa-tyAgAdi kare topaNa mAna, khyAti Adi bAhya bhAvo ja temane sAra dekhAya che. lokonA AvAgamanamAM ja temane dharma dekhAya che. AtmAnA parama svAthya rUpa dharmane abhimukha bhAva thato nathI. te viparyAsa svarUpa che ane tenA upara ja mahAmoha bese che ane A mahAmoha, aMtaraMga sarva rAjyo ane aMtaraMga sarva kaSAya-nokaSAya che. te sarvamAM A viparyAsa nAmanuM siMhAsana ja kAraNa che. AthI ja je jIvomAM tattvane jovAmAM vartato viparyAya jAya che teone sadA AtmAnI mukta avasthA ja tattva dekhAya che ane tenI prAptino eka upAya parama sAmAyikano pariNAma dekhAya che. ane bhagavAnanuM vacana kaI rIte sAmAyikanA pariNAmanI vRddhi karIne saMsAranA ucchedanuM kAraNa che teno paramArtha dekhAya che. kvacit tIvra aviratino udaya hoya to tevA jIvo bhogAdi kare topaNa viparyAsa nahIM hovAthI dhIre dhIre rAgAdi bhAvone kSINa karIne sAmAyikanI zaktino saMcaya kare che. vaLI, jyAM sudhI A rAjAnuM zreSTha siMhAsana vidyamAna che arthAt viparyAsa nAmanuM siMhAsana vidyamAna che tyAM sudhI A rAjya, A vibhUtio, A siMhAsana upara beThelA rAjAo badhA zatruthI agamya kahevAyelA che arthAt sadAgama ane saMtoSa rUpI zatruthI agamya kahevAyelA che; kema ke viparyAsavALA jIvone sadAgamanAM vacano ke saMtoSa svasthatA rUpe jaNAto nathI. paraMtu bAhya bhogo ja svasthatAnuM kAraNa dekhAya che. jyAre saMsArI jIvo A viparyAsa siMhAsanane jue che tyAre raudra anartha paraMparAne pAme che. ane jyAM sudhI jIvo viparyAsa siMhAsanathI dUra rahe che tyAM sudhI ja saMsArI jIvone sarva suMdara buddhi varte che. AthI ja jeonA cittamAM viparyAsa vartato nathI teo sadA saMsAranA uccheda mATe yatna kare che yAvatuM zAstra bhaNIne caudapUrva bhaNe che. Ama chatAM koIka rIte tevA mahAtmAnI paNa daSTi viparyAsa siMhAsana pratye jAya che tyAre teonI suMdara buddhi nAza pAme che. AthI ja rasagArava, RddhigArava Adi sevIne teo duraMta saMsAranA paribhramaNane pAme che. vaLI, jeo A viparyAsa siMhAsanamAM nibaddha dRSTivALA che te pApI jIvone kyAreya suMdara buddhi thatI nathI. AthI ja anAdi mithyASTi jIvo AtmAnA hitano pAramArthika vicAra karatA nathI.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : zikhyuMynndyaastt pulInasya, maNDapasya ca varNitam / vedikAyAzca tadvIryaM sarvamatra pratiSThitam / / 55 / / zlokArca - vaLI, nadInuM, tenA pulinanuM ane maMDapanuM je varNana karAyuM. ane vedikAnuM varNana karAyuM te sarva vIrya AmAM viparyAsa siMhAsanamAM, pratiSThita che. pipI bloka : tadidaM guNato bhadra! kathitaM tava viSTaram / mahAmohanarendrasya, nibodha guNagauravam / / 56 / / zlokArca :he bhadra!te A vikTara tane guNathI kahevAyuM. mahAmohanarendranA guNagauravane tuM sAMbhaLa. pachI avidyAmahAmohasvarUpam zloka : jarAjIrNakapolApi, yaiSA bhuvanavizrutA / amuSyeyamavidyAkhyA, gAtrayaSTirudAhRtA / / 57 / / avidhA ane mahAmohanuM svarUpa zlokArtha : jarAthI jIrNa kapolavALI paNa bhuvanamAM prasiddha je A avidhA nAmanI, AnI=mahAmohanI, A gAtrayaSTi kahevAI. pachI zloka : eSA'tra saMsthitA bhadra! sakale'pi jagattraye / yatkaroti svavIryeNa, tadA''karNaya sAmpratam / / 58 / / zlokArdha : he bhadra! A=avidhArUpa gAtrayaSTi, ahIM rahelI=viparyAsa siMhAsana upara rahelI, svavIryathI sakala paNa traNa jagatamAM je kare che tene have tuM sAMbhaLa. INCIL
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : anityeSvapi nityatvamazuciSvapi zuddhatAm / duHkhAtmakeSu sukhatAmanAtmasvAtmarUpatAm / / 59 / / pudgalaskandharUpeSu, zarIrAdiSu vastuSu / lokAnAM darzayatyeSA, mamakAraparAyaNA / / 60 / / yugmam / / zlokArtha : mamakAraparAyaNa evI A=avidhA, lokone anityamAM paNa nityatva buddhine, azucimAM zuddhatAne, duHkhAtmakamAM sukhatAne, anAtma evA pudgalanA skaMdharUpa zarIrAdi vastumAM AtmarUpatAne batAve che. II59-60] zloka : tataste baddhacittatvAtteSu pudgalavastuSu / AtmarUpamajAnantaH, klizyante'narthakaM janAH / / 61 / / zlokArca - tethI te pudgalomAM baddhacitapaNuM hovAthI te jIvo AtmarUpane nahIM jANatA nirarthaka kleza kare che. II61ll zloka : tadenAM dhArayannuccairgAtrayaSTiM mahAbalaH / jarAjIrNo'pi naivAyaM, mucyate nijatejasA / / 62 / / zlokArca - te kAraNathI A atyaMta gAtrayaSTine dhAraNa karato mahAbala evo A=mahAmoha, rAjIrNa hovA chatAM paNa nijatejathI mukAto nathI. IIkarA zloka - ayaM hi bhadra! rAjendro, jagadutpattikArakaH / tenaiva gIyate prAjJairmahAmohapitAmahaH / / 63 / / zlokArdha : he bhadra! A rAjendra mahAmoha pitAmaha te kAraNathI ja=mahAbalavALo che te kAraNathI ja, prAjJa puruSo vaDe jagatanI utpattino kAraka kahevAyo che. II3II
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva ye rudropendranAgendracandravidyAdharAdayaH / teDavasya madra! nevAnAM, taDvatta vAcana / / 64|| zlokArtha -- je rudra, upendra, nAgendra, caMdra, vidhAdharAdi che te paNa he bhadra ! AnI=mahAmohanI, AjJAne kyAreya ullaMghana karatA nathI. [64]] zloka H tathAhi yo'yaM svavIryadaNDena, jagaccakraM kulAlavat / vibhramya ghaTayatyeva, kAryabhANDAni lIlayA / / 65 / / zlokArtha - te A pramANe, je A mahAmoha svavIryanA daMDathI jagacakrane kulAlanI jema vibhrama karIne kAryarUpa bhAMDone ghaDe ja che. / / 5 / / zloka H tathAsyAcintyavIryasya, mahAmohasya bhUpateH / ko nAma bhadra ! loke'sminnAjJAM laGghayituM kSama: ? / / 66 / / zlokArtha : ane aciMtya vIryavALA mahAmoharUpa A rAjAnI AjJAne he bhadra ! A lokamAM ullaMghana karavA mATe koNa samartha che ? ||66nA zloka H tadeSa guNato bhadra ! varNitaste narAdhipaH / adhunA 'parivAro'sya, varNyate taM vicintaya / / 67 / / zlokArtha H te kAraNathI he bhadra ! guNathI, A rAjA=mahAmoha, tane varNana karAyo. have Ano parivAra varNana karAya che tenuM ciMtavana kara. II99
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 185 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 caturtha prastAva zloka : kevalaM kathayatyevaM, mayi bhadra! vizeSataH / kenApyAkUtadoSeNa, na tvaM pRcchasi kiJcana / / 68 / / zlokArya : kevala A pramANe mArAthI kahevAya chate he bhadra! vizeSathI koIpaNa ADUta doSathI tuM kaMI paNa pUchato nathI. II68ll. zloka : huGkAramapi no datse, bhAvitazca na lakSyase / ziraHkampanakhasphoTaviraheNa vibhAvyase / / 69 / / zlokArca - haMkAra paNa Apato nathI. ane bhAvitathI paNa jaNAto nathI. ziranuM kaMpana, nakhasphoTakanA virahathI vibhAvana karAya che. I69ll zloka : nizcalAkSo madIyaM tu, kevalaM mukhamIkSase / tadidaM naiva jAne'haM, budhyase kiM na budhyase? / / 70 / / zlokArca - vaLI nizcala cakSavALo mAruM kevala mukha jue che. te kAraNathI huM A jANato nathI ja ke tuM bodha pAme che ke nahIM? Il7oll zloka : prakarSaH prAha mA maivaM, mAma! vocaH prasAdataH / tavAhaM nAsti talloke, yanna budhye parisphuTam / / 71 / / zlokArya : prakarSa kahe che. he mAmA ! A pramANe na kaho. A pramANe na kaho. tamArA prasAdathI huM lokamAM te nathI jene parikruTa jANato nathI. ll71|| zloka : vimarzaH prAha jAnAmi, budhyase tvaM parisphuTam / ayaM tu vihito bhadra! parihAsastvayA saha / / 72 / /
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArtha : vimarza kahe che. huM jANuM chuM. tuM parikruTa jANe che. he bhadra! A tArI sAthe parihAsa mArA vaDe karAyo che. chaII. zloka : yata - vijJAtaparamArtho'pi, bAlabodhanakAmyayA / parihAsaM karotyeva, prasiddhaM paNDito janaH / / 73 / / zlokArca - je kAraNathI vijJAna paramArthavALo paNa paMDita puruSa bAlanA bodhanI kAmanAthI prasiddha evA parihAsane kare che. ll7all zloka : bAlo vinodanIyazca, mAdRzAM bhadra! vartase / ato matparihAsena, na kopaM gantumarhasi / / 74 / / zlokArca - ane he bhadra ! bAla evo tuM mArA jevAne vinoda karavA yogya varte che. AthI mArA parihAsathI kopa karavo tane yogya nathI. ll74ll zloka : anyacca jAnatA'pIdamasmAkaM harSavRddhaye / tvayA prazno'pi kartavyaH, kvacitprastutavastuni / / 75 / / zlokArca - vaLI, bIjuM, Ane huM je kahuM chuM ene, jANatA evA paNa tArA vaDe amArA harSanI vRddhi mATe kavacit prastuta vastumAM prazna paNa karavo joIe. IIchapA zloka : viMdha avicArya mayA sAdhU, vastutattvaM yathAsthitam / tvamatra zrutamAtreNa, bhadra! na jJAtumarhasi / / 76 / /
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 187 zlokArtha : vaLI, mArI sAthe yathAsthita vastutattvano vicAra karyA vagara tuM ahIM=mArA vaDe kahevAyelA arthamAM, sAMbhaLavA mAtrathI he bhadra! jANavA mATe yogya nathI. II76ll zloka : aidamparyamatastAta! boddhavyaM yatnatastvayA / ajJAtaparamArthasya, mA bhUbhautakathAnikA / / 77 / / zlokArdha : AthI he tAta !=prakarSa ! yatnathI audaparyano bodha tAre karavo joIe. ajJAta paramArthavALA evA tane bhautakathAnikA na thAo=bhautasthAnikAnI jema mAro prayatna niSphaLa na thAo. II77ll prakarSaH prAha-mAma! kathaya kIdRzI punaH sA bhautakathAnikA? prakarSa kahe che - he mAmA ! kevA prakAranI te bhautakathAnikA che ? te kaho, __ bhautakathAnikA vimarzanAbhihitaM-bhadra! samAkarNaya, asti kvacinagare janmabadhiraH sadAzivo nAma bhautAcAryaH, sa ca jarAjIrNakapolaH sannupahAsapareNa hastasaMjJayA'bhihitaH kenacidbhUrtabaTunA yathA-bhaTTAraka! kilaivaM nItizAstreSu paThyate yaduta bhautanuM kathAnaka nika vimarza vaDe kahevAyuM - he bhadra ! tuM sAMbhaLa. koIka nagaramAM janmathI bahero sadAziva nAmano bhotAcArya che. ane te jarAthI jIrNa gAlavALo chato upahAsa para evA koIka dhUrta baTuka vaDe hastanI saMjJAthI kahevAyo. je A pramANe - he bhaTTAraka ! nItizAstromAM A pramANe bolAya che. je vahu'thI batAve che. zloka : viSaM goSThI daridrasya, jantoH pAparatirviSam / viSaM pare ratA bhAryA, viSaM vyAdhirupekSitaH / / 1 / / zlokArca - daridra puruSane goSThI viSa che. pApamAM rati jIvane viSa che. paramA rati vALI patnI viSa che. upekSita vyAdhi viSa che. ll1il
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva ataH zIghramasya bAdhiryasya karotu kiJcidauSadhaM bhaTTArakaH, na khalUpekSituM yukto'yaM mahAvyAdhiH, tataH praviSTo bhautAcAryasya manasi sa evA''grahavizeSaH, tato'bhihito'nena zAntizivo nAma nijaziSyo yaduta gaccha tvaM vaidyabhavane madIyabadhiratvasya vijJAya bheSajaM gRhItvA ca tattUrNamAgaccha, mA bhUtkAlaharaNena vyAdhivRddhiriti / zAntizivenAbhihitaM- yadAjJApayati bhaTTArakaH / tataH prApto'so vaidyabhavane, dRSTo vaidyaH / itazca bRhatIM velAM ramaNaM vidhAya dvArAtsamAgato vaidyaputraH, tataH krodhAndhabuddhinA vaidyena gRhItAtiparuSA vAlamayI rajjuH, baddhazcAraTanasau nijadArakaH stambhake, gRhIto lakuTaH, tADayitumArabdhaH, tADyamAne ca nirdayaM tatra dArake zAntizivaH prAha-vaidya! kimityenamevaM tADayasi? vaidyenoktaM na zRNoti kathaJcidapyeSa pApaH / atrAntare hAhAravaM kurvANA vegenAgatya lagnA vaidyasya haste vAraNArthaM bhAryA / vaidyaH prAha-mAraNIyo mayA'yaM durAtmA yo mamaivaM kurvato'pi na zRNoti / apasarA'pasara tvamitarathA tavApIyameva gatiH / tathApi lagantI tADitA sA'pi vaidyena / zAntizivena cintitaM-aye! vijJAtaM bhaTTArakasyauSadhaM kimadhunA pRSTena? tato nirgatya gato'sau mAhezvaragRhe yAcitA tena rajjuH samarpitA mAhezvaraiH zaNamayI / zAntizivaH prAha-alamanayA, mama vAlamayyA'tiparuSayA prayojanaM, dattA tAdRzyeva / mAhezvarairabhihitaM ca-bhaTTAraka! kiM punaranayA kAryam? zAntizivenoktaM-sugRhItanAmadheyAnAM sadAzivabhaTTArakANAmauSadhaM kariSyate / tato gRhItvA rajju gato maThe zAntizivaH tatra ca dRSTvA guruM kRtamanena viSamabhRkuTitaraGgabhaGgakarAlaM vaktrakuharaM baddhazcArATIrmuJcannasau maThamadhyastambhake nijAcAryaH / tato gRhItabRhallakuTo'sau pravRttastasya tADane / itazca mAhezvaraizcintitaM-gacchAmo bhaTTArakANAM kriyAyAM kriyamANAyAM pratyAsannAH svayaM bhavAmaH / tataH samAgatAste dRSTo nirdayaM tADayannAcArya zAntizivaH / tairabhihitaM-kimityenamevaM tADayasi ? zAntizivaH prAha-na zRNoti kathaJcidapyeSa pApaH / tato vihitaH sadAzivena mriyamANena mahAkrandabhairavaH zabdaH / tato lagnA vAraNArthaM hAhAravaM kurvantaH zAntizivasya mAhezvarAH / zAntizivaH prAhamAraNIyo mayA'yaM durAtmA, yo mamaivaM kurvato'pi na zRNoti, apasaratA'pasarata yUyamitarathA yuSmAkamapIyameva vArteti / tathApi vArayato mAhezvarAnapi pravRttastADayitumasau lakuTena, tato bahutvAtteSAM re lAta lAteti bruvANairuddAlitastaistasyahastAllakuTaH cintitaM ca-nUnaM grahagRhIto'yaM, tato baddhastaistADayitvA pazcAd bAhubandhena zAntizivaH / vimocitaH sadAzivaH, labdhA tena cetanA, jIvito daivayogena, mAhezvarairabhihitaM-zAntiziva! kimidaM bhagavatastvayA kartumArabdhamAsIt ?, zAntizivaH prAha-nanu badhiratAyA vaidyopadezAdauSadhaM, kiJca muJcata mAM mA bhaTTArakavyAdhimupekSadhvam / mAhezvaraizcintitaM-mahAgraho'yaM, tato'bhihitametaiH-muJcAmastvAM yadyevaM na karoSi / zAntizivaH prAha
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva kimahaM bhavatAM vacanena svagurorapi bheSajaM na kariSyAmi? ahaM hi yadi paraM tasyaiva vaidyasya vacanena tiSThAmi, nAnyathA tataH samAhUto vaidyaH, niveditastasmai vRttAntaH, tato mukhamadhye hasatA'bhihitaM vaidyena-bhaTTAraka! na badhiro'sau madIyo dArakaH, kintarhi ? pAThito mayA klezena vaidyakazAstrANi sa tu ramaNazIlatayA mama raTato'pi tadarthaM na zRNoti tato mayA roSAttADitaH, tantredamauSadham / kiJcapraguNIbhUtaH khalvayaM sAmprataM tava prabhAvAdanenaiva bhaiSajena, tasmAdataH paraM na kartavyaM madIyavacanena tvayA'syedamauSadhamiti / zAntizivenAbhihitaM-evaM bhavatu, bhaTTArakairhi praguNairmama prayojanaM, te ca yadi praguNAstataH kimauSadhena? tato muktaH zAntizivaH / AthI A baherApaNAnuM bhAraka zIdhra kaMIka auSadha karo. kharekhara A mahAvyAdhi upekSA karavA mATe yukta nathI. ema dhUrta baTuke sadAzivane kahyuM ema avaya che. tethI bhItAcAryanA manamAM te ja Agraha vizeSa praveza pAmyo. tethI AvA vaDe=bhotAcArya vaDe, zAMtiziva nAmano potAno ziSya kahevAyo. zuM kahevAyuM ? te "vahu'thI kahe che - tuM vaidyabhavanamAM jA. mArA badhiratvanA bheSajane jANIne ane te grahaNa karIne zIdhra Ava. kAlanA vilaMbathI vyAdhinI vRddhi na thAo. zAMtiziva vaDe kahevAyuM - bhaTTAraka je AjJA kare che. tyArapachI AgazAMtiziva, vaidyabhavanamAM gayo. vaidya vaDe jovAyo. A bAju ghaNI velA ramata karIne vaidyaputra dvArathI Avyo. tethI krodhathI aMdha buddhivALA vaidya vaDe atiparuSa vAlamathI raju grahaNa karAI. bUmo pADato A potAno putra stanmamAM baMdhAyo. lAkaDI grahaNa karAI, mAravA mATe Arabdha thayo, ane te putra nirdaya tADana karAye chate zAMtiziva kahe che - he vaidya ! kyA kAraNathI Ane A rIte mAre che ? vaidya vaDe kahevAyuM - koI rIte paNa A pApI sAMbhaLato nathI. eTalAmAM hAhAra karatI bhAryA vegathI AvIne vaidyanA hAthamAM vAraNa mATe lagna thaI. vaidya kahe che mArA vaDe A durAtmA mAravA yogya che. A pramANe karatAM paNa mane je sAMbhaLato nathI. tuM dUra thA dUra thA. ItarathA tuM dUra nahIM thaIza to tArI paNa A gati ja che. topaNa lAgatI= hAthamAM vaLagelI evI te paNa=patnI paNa, vaidya vaDe tADana karAI. zAMtiziva vaDe vicArAyuM - are ! bhaTTArakanuM auSadha jaNAyuM. have pUchavA vaDe zuM? tethI nIkaLIne AgazAMtiziva, mAhezvaranA gharamAM gayo. tenA vaDe rajU yAcanA karAI. mAhezvara vaDe zaNamayI raju apAI. zAMtiziva kahe che - AnAthI saryuM. mane vALavALI atikaThaNa rajuthI prayojana che. mAhezvara vaDe tevI ja raju apAI. ane mAhezvara vaDe puchAyuM - he bhaTAraka ! AvA vaDe= raju vaDe, zuM kArya che ? zAMtiziva vaDe kahevAyuM. sugRhIta rAmavALA sadAziva bhaTTArakanuM auSadha karAze. tethI rajune grahaNa karIne zAMtiziva maThamAM gayo. ane tyAM gurune joIne AnA vaDe=zAMtiziva vaDe, viSama bhRkuTinA taraMgathI bhaMgavALuM vikarALa moMDhuM karAyuM. ArATI=bUmone, mUkatA AzAMtizive madhyanA asmakamAM tija AcAryane bAMdhyA. tyArapachI grahaNa karAyelI moTI lakuTavALo soTIvALo, A=zAMtiziva, tene=sadAzivane, tADAmAM pravRtta thayo. A bAju mAhezvara vaDe vicArAyuM. ame jaIe. bhaTTArakanI karAtI
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva kriyAmAM ame svayaM pratyAsanna thaze. tyArapachI te Avyo. AcAryane nirdaya tADana karAtA zAMtizivane joyo. teo vaDe kahevAyuM - kayA kAraNathI Aneegurune, A rIte tADana kare che? zAMtiziva kahe che. koI rIte A pApI sAMbhaLato nathI. tethI maratA evA sadAziva vaDe mahAAkraMda bhairava zabda karAyo. tethI hAhAra karatA mAhezvarI zAMtizivane vAraNa mATe lAgyA. zAMtiziva kahe che - A durAtmA mArA mATe mAraNIya che. A pramANe karatAM paNa mane sAMbhaLato nathI. tame dUra thAo, tame dUra thAo. ItarathA tamArI paNa=mAhezvaronI paNa, A ja vArtA che. topaNa vAraNa karatA mAhezvarone paNa A= zAMtiziva, lakuTa vaDe tADana karavA pravRtta thayo. tyArapachI teonuM bahulapaNuM hovAthI lAva lAva e pramANe bolatA teo vaDe tenA hAthamAMthI lakuTa lAkaDI, kheMcI lIdhI. ane vicArAyuM. kharekhara A= zAMtiziva grahagRhIta che-pizAca vaLagyo che. tethI teo vaDe baMdhAyo, tADana karIne pAchaLamAM bAhunA baMdhanathI zAMtiziva baMdhAyo. sadAziva mukAvAyo. tenAthI cetanA prApta thaI. devayogathI jIvita thayo. mAhezvara vaDe kahevAyuM - he zAMtiziva ! kayA kAraNathI bhagavAna evA gurunuM A karavA mATe tArA vaDe AraMbha karAyuM. zAMtiziva kahe che. vaidyanA upadezathI badhiratAnuM auSadha karAyuM. vaLI mane mUko. bhaTTArakanI vyAdhinI upekSA na karo. mAhezvaro vaDe vicArAyuM. A mahAgrahavALo che tethI AmanA vaDe mAhezvaro vaDe, kahevAyuM - tane ame mUkIe, jo A pramANe na kare. zAMtiziva kahe che. zuM huM tamArA vacanathI potAnA gurunuM paNa auSadha na karuM? di=je kAraNathI, huM jo vaLI te vaidyanA vacana vaDe rahuM chuM anyathA nahIM. tethI vaidya bolAvAyo mAhezvaro vaDe vaidya bolAvAyo, tene vaidyane vRttAMta nivedana karAvAyo. tyArapachI mukhamAM hasatA vaidya vaDe kahevAyuM. he bhaTAraka ! A mAro putra badhira nathI. to zuM che? tethI kahe che. mArA vaDe klezathI vaidyakazAstro bhaNAvAyAM che. paraMtu te=mAro. putra, ramavAnA svabhAvapaNAne kAraNe tenA mATe bUmo pADatAM paNa mane sAMbhaLato nathI. tethI mArA vaDe roSathI tADana karAyuM. te kAraNathI A auSadha nathI-tADana karavuM e auSadha nathI. vaLI hamaNAM A tArA prabhAvathI ja A ja tArA auSadha vaDe A tArA guru, praguNIbhUta thayA che. te kAraNathI have pachI mArA vacanathI tArA vaDe AmanuM gurunuM, A auSadha karavuM nahIM lAkaDIthI mAravAnuM auSadha karavuM joIe nahIM. zAMtiziva vaDe kahevAyuM - A pramANe thAo. praguNa evA bhaDhAraka vaDe=roga rahita evA bhaTTAraka vaDe, mAruM prayojana che ane jo te praguNa che=oga rahita che, to oSadha vaDe zuM? tyArapachI zAMtiziva mukAyo. bhAvArtha A rIte vicakSaNanI buddhimAM je vimarza zakti che teNe pramattatA nadI vagere vastunuM svarUpa batAvyuM, tyArapachI mahAmohanarendranuM svarUpa batAve che. je mahAmoha atyaMta vRddha che. avidyA nAmanA zarIravALo che. ane svavIryanI tRSNA vedikAmAM besIne ja sarva kArya kare che. e prakAre vimazuM kahyuM. tethI e prApta thAya ke saMsArI jIvomAM je ajJAna varte che te ajJAna viparyAsarUpa pariNAmathI yukta siMhAsana che. tenA upara mahAmoha besIne jagatanA jIvone sarva prakAranI pravRttio karAve che. jethI ajJAnane vaza jIvo karma bAMdhIne
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 191 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva saMsAra-cakramAM paribhramaNa kare che. vaLI, A mahAmoha jIva sAthe anAdino che ane tenAthI ja sarva rAgAdi pariNatio thAya che te batAvavA arthe te vRddha che tema kahela che. vaLI, mahAmoha ajJAna svarUpa che tethI avidyA ja tenuM zarIra che. tethI e prApta thAya ke kevalajJAnanI prApti sudhI jIvamAM avidyA varte che ane te ajJAna svarUpa ja che ane te ja mahAmoha che. jyAre te mahAmoha viparyAsathI yukta hoya tyAre jIvane kliSTa bhAvo karAvIne saMsAranI sarva pravRttio karAve che ane durgationI paraMparAonI prApti karAve che. jyAre te mahAmoha ja viparyAsathI rahita thAya che tyAre kramasara kSINa kSINatara thatAM thatAM bAramA guNasthAnake mRtaprAyaH zarIravALo thAya che ane kevalajJAna thAya che tyAre te jIvamAM Azrita evA mahAmohanuM mRtyu thAya che. tethI tenA saMsArano aMta Ave che. vaLI, AtmAnA jJAna svarUpano ane sukhanA pAramArthika svarUpano yathArtha bodha karavAmAM bAdhaka evAM jJAnAvaraNIya karmo che, tenAthI ja jIvamAM potAnA pAramArthika svarUpanuM ajJAna varte che te mahAmohajanya ajJAna ane jyAre ajJAnano atizaya thAya che tyAre jIvamAM viparyAsa varte che. tethI kaSAyonA klezane jIva anubhavato hovA chatAM joI zakato nathI. mAtra bAhya sukhomAM sukhane jonAra bane che ane bAhya duHkhomAM duHkhane jonAra bane che. tethI zarIra Adi janya sukha arthe jIva sarva klezo kare che, sarva pApo kare che paraMtu AtmAmAM vartato viparyAsa jIvane nirAkuLa svabhAvane abhimukha thavA deto nathI. tethI saMsArI jIvonI sarva prakAranA paribhramaNanI viDaMbanA viparyAsa siMhAsana upara besIne mahAmoha te te jIvane AzrayIne kare che. vaLI, A mahAmoha ja jagatanI utpatinuM kAraka che; kema ke mahAmohane vaza ja jIvomAM sarva prakAranA karmabaMdho thAya che ane jagatanA jIvo te te bhavomAM utpanna thAya che ane te te bhavomAM mRtyu pAme che te sarvanuM mukhya kAraNa jIvamAM vartatuM ajJAna ja che. ane jeonuM ajJAna nAza pAmyuM che teo mahAmohathI utpanna thatI jagata vyavasthAmAMthI potAnA AtmAnuM rakSaNa karIne sukhapUrvaka mokSane prApta kare che. vaLI, A mahAmoha aciMtyavIryavALo che, tethI jyAre viparyAsa siMhAsana para beThelo hoya tyAre tenI AjJAnuM ullaMghana karavA koI samartha nathI. AthI ja vartamAnamAM je tIrthakaro thayA teo paNa jyAre mokSamArgane pAmyA na hatA tyAre viparyAsanI pariNativALA hatA ane teomAM vartato mahAmoha ja teone sarva prakAranI preraNA karIne saMsAramAM paribhramaNanuM kAraNa banela. jyAre teone ja koIka tIrthaMkaranA vacananI prApti thaI ane mahAmohane vAstavika svarUpe jANI zakyA tyAre teo svaparAkramathI mahAmohano nAza karavA samartha banyA. A rIte mahAmohanuM svarUpa batAvyA pachI vimarza prakarSane kahe che tuM mArA mukha sAme jue che paraMtu koI huMkAro ke kaMI prazna karato nathI. tethI jaNAya che ke huM je A nadI vagerenuM svarUpa kahuM chuM te tuM jANe che ke nahIM ? tenA uttara rUpe prakarSa kahe che ke he mAmA ! tamArA prasAdathI evuM jagatamAM kaMI nathI ke huM na jANI zakuM. AnAthI e prApta thAya ke jIvamAM vartatI mArgAnusArI vimarzazakti padArthanA svarUpane batAve tyAre jIvamAM vartatI buddhino prakarSa sukhapUrvaka te padArtho sarvajJanA vacanAnusAra yathArtha jANI zake che. phakta prAsaMgika prakarSane utsAha pedA karAvavA arthe A prakAre vimarza parihAsa karela; kema ke tattvaviSayaka
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva vimarzazakti jenAmAM che te puruSa jANe che ke buddhinA prakarSavALA puruSa mArA kahevAyelA vacananA tAtparyane yathArtha ja grahaNa kare che. vaLI vimarza kahe che ke dareka padArthono sAMbhaLavA mAtrathI yathArtha bodha thato nathI. paraMtu tenuM eNDamparya jANavuM joIe. ane koI sthAnamAM jo eMdaparyano bodha na thAya to bhautakathAnI jema ajJAta paramArthane kAraNe hitane badale ahitanI pravRtti thAya che. te batAvavA arthe vimarza bhautakathA kahe che - baherApaNA mATe zAMtiziva auSadha levA mATe vaidya pAse jAya che tyAre vaidya potAnA putrane 'tuM sAMbhaLato nathI' ema kahIne je prakAre tADanAdi kare che te sarvane zAMtizive yathArtha avadhAraNa kareluM. topaNa vaidyanA vacananuM tAtparya zuM che te samajyo nahIM. tethI putra sAMbhaLato nathI teno artha potAnuM mAnato nathI te samajyA vagara teno putra bahero che evo viparIta artha karIne A rIte tADana karavuM e ja baherApaNA mATe auSadha che tema teNe zAMtizive, avadhAraNa karyuM. tethI vaidyanAM dareka vacano, dareka kriyAo yathArtha avadhAraNa karela hovA chatAM "sAMbhaLato nathI' tenA ja arthane yathArtha jANyA vagara viparyAsathI gurune tADana Adi pravRtta kare che, tema jeo sAmAyika, pUjAdi sarva dharmAnuSThAnonA eMdamparyAyane jANatA nathI ane zAMtizivanI jema nipuNatApUrvaka te te bAhya kriyAmAM yatna kare che teo paNa dharmAnuSThAna karIne paNa klezane pAme che, durgatio vadhAre che ane anarthanI paraMparA pAme che. AthI ja je sAdhu ke zrAvaka pAMca samiti ane traNa guptinA paramArthane jANyA vagara sAdhudharma seve che ke zrAvaka jIvanamAM mAre sAdhuvezamAM ja maravuM che tevI bhAvanAo kare che. chatAM kaI rIte bhAvasAdhu guptionA prakarSa dvArA vItarAgatAne prApta kare che, tenA koI bhAvane sparyA vagara yathAtathA pravRtti karIne manuSyabhava viphaLa kare che teo zAMtizivanI jema "sAMbhaLato nathI" e prakAranA vaidyanA vacananA eMdamparyAyane jANatA nathI. tethI vinAzane ja pAme che. jema "sAMbhaLato nathI' teno artha mAnato nathI tema hovA chatAM kAnathI bahero che e prakArano viparIta artha vaidyanA vacananA ajJAnane kAraNe zAMtizivane thayo tema jeo kaSAyanA zamana ane indriyonI utsuktAnA zamana arthe bhagavAnanAM vacano che tenA rahasyane leza paNa jANyA vagara mAtra bAhya pravRttio karIne huM tapasvI chuM, huM tyAgI chuM ityAdi abhimAno karIne motadhArAnI vRddhi kare che teo aMte saMsAranA paribhramaNane prApta kare che. tadeSA bhadra! bhautakathAnikA zrutamAtragrAhiNastavApi mayA sArdhamavicArayato mA bhUdityevamarthaM paricoditastvaM mayeti / prakarSaH prAha-sAdhu sAdhu, uktaM mAmena, pRcchAmi tahIMdAnIM kiJcidbhavantaM vimarzenoktaM-praznayatu bhadraH / prakarSaH prAha-mAma! yadyevaM tato vijJAteyaM mayA samastAntaraGgalokAdhArabhUtA bahiraGgalokAnAM sarvasundarA'sundaravastunivartikA sabhAvArthA cittavRttirmahATavI, etAni tu mahAnadIpulinamahAmaNDapavedikAsiMhAsanagAtrayaSTinarendrarUpANi vastUni yAni bhavatA pramattatAtadvilasitacittavikSepatRSNAviparyAsAvidyAmahAmohAbhidhAnAni niveditAni tAni mayA bhAvArthamadhikRtya na samyagvijJAtAni, vikalpitAni mayA yathA nAmnA parametAni bhidyante nArthena, yataH sarvANyapi puSTikAraNatayA'mISA
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva = mantaraGgalokAnAmanarthakAraNatayA ca bahiraGgajanAnAM samAnAni vartante tato yadyeteSAmasti kazcidarthena bhedastaM me nivedayatu mAmaH / vimarzaH prAha - nanu nivedita eva pratyekameteSAM guNAn varNayatA mayA parisphuTo'rthabhedaH tathApi sa yadi na vijJAto bhadreNa tataH punarapi nivedayAmi / tataH kathito vimarzena mahAnadyAdInAM vastUnAM pratyekaM bhAvArthaH, buddhaH prakarSeNa / 193 vellahalakumArakathA atrAntare naravAhanaH prAha - bhadanta ! vayamapi bodhanIyAsteSAM bhAvArthaM, tataH prabodhito naravAhananarendro'pi tena bhagavatA vicakSaNasUriNA / tato'gRhItasaGketayA'bhihitaM - bhadra ! saMsArijIva ! yadyevaM tarhi tato'hamapIdAnIM teSAM mahAnadyAdivastUnAM bodhanIyA bhavatA'rthabhedam / saMsArijIvenoktaM- bhadre ! spaSTadRSTAntamantareNa na tvayA sukhAvaseyameteSAM pravibhaktaM svarUpaM, ato dRSTAntaM kathayiSye / agRhItasaGketayoktaM - anugraho me / vellahalakumAranI kathA - kAraNathI bhadra !=prakarSa, A bhautakathAnikA zrutamAtragrAhI evA tane paNa mArI sAthe avicAratA na thAo e artha mATe tuM mArA vaDe preraNA karAyo. prakarSa kahe che * mAmA vaDe suMdara suMdara kahevAyuM. to have kaMIka tamane huM pUchuM chuM. vimarza vaDe kahevAyuM - he bhadra ! prazna kara. prakarSa kahe che he mAmA ! jo A pramANe che to mArA vaDe A samasta aMtaraMga lokanA AdhArabhUta bahiraMga lokonA sarva suMdara asuMdara vastunA niSpAdanane karanArI bhAvArthathI yukta cittavRtti mahAaTavI jaNAI. vaLI, A mahAnadI, pulina, mahAmaMDapa, vedikA, siMhAsana, gAtrayaSTivALA narendranA rUpavALI vastuo je tamArA vaDe pramattatA, tadvilasita, cittavikSepa, tRSNA, viparyAsa, avidyA, mahAmohanA nAmarUpa nivedana karAI. mArA vaDe bhAvArthane AzrayIne te samyag vijJAta nathI. mArA vaDe vikalpa karAyA che, je pramANe nAmathI A bhinna che te pramANe arthathI bhinna nathI. je kAraNathI sarva paNa=pramattatA nadI Adi sarva paNa, A aMtaraMga lokonA puSTikAraNapaNAthI ane bahiraMga lokonA anarthakAraNapaNAthI samAna ja varte che. tethI jo Amano koIka arthabheda che to mane mAmA nivedana karo. vimarza kahe che pratyeka evA AmanA guNone varNana karatA=pramattatA nadI evA pratyeka AmanA guNone varNana karatA, mArA vaDe spaSTa arthabheda nivedana karAyo ja che. topaNa je=arthabheda, bhadra vaDe vijJAta nathI to pharI paNa nivedana karuM chuM. tethI vimarza vaDe mahAnadI Adi vastunA pratyekano bhAvArtha kahevAyo. prakarSa vaDe bodha karAyo. eTalAmAM naravAhana kahe che - he bhagavaMta ! amane paNa teono bhAvArtha bodhanIya che= pramattatA nadI Adino bhAvArtha bodhanIya che, tyArapachI naravAhana rAjA paNa te bhagavAna vicakSaNasUri vaDe bodha karAvAyo. tyArapachI agRhItasaMketA vaDe kahevAyuM. he bhadra ! saMsArI jIva to jo A pramANe -
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva che to=pramatatA Adi nadIno arthabheda prakarSane paNa prApta thavo duSkara che, tethI pharI pUche che e pramANe che to, huM paNa hamaNAM mahAnadI Adi vastunA arthabhedane tArA vaDe bodhanIya chuM. saMsArI jIva vaDe kahevAyuM - he bhadre ! spaSTa daSTAMta vagara tArA vaDe AmanuM=pramattatA Adi nadInuM, pravibhakta svarUpa sukhapUrvaka jaNAya tema nathI. AthI dagaMtane huM kahIza. agRhItasaMketA vaDe kahevAyuM - mArA upara anugraha che. saMsArijIvenAbhihitaM-asti saMbhAvitasamastavRttAntaM bhavanodaraM nAma nagaraM, tatra ca nivArako hariharahiraNyagarbhAdInAmapi prabhuzakteranAdirnAma rAjA, tasya ca nItimArganipuNA'vicchedakAriNI kuyuktimithyAvikalpajalpAnAM saMsthiti ma mahAdevI, tayozcAtyantavallabho'sti vellahalo nAma tanayaH, sa ca gADhamAhArapriyo divAnizamanavarataM vividhakhAdyapeyAni bhakSayannAste, tataH saMjAtaM mahA'jIrNaM, prakupitA doSAH, saMpanno'ntIMno jvaraH, tathApi na vicchidyate tasyAhArAbhilASaH, pravRttA codyAnikAgamanecchA, tataH kAritA bhUriprakArA bhakSyavizeSAH, tAzca pazyatastasya enamenaM ca bhakSayiSyAmIti pravartante cittakallolAH, laulyAtirekeNa ca bhakSitaM sarveSAmAhAravizeSANAM stokastokaM, tataH pariveSTito mitravRndena, parikarito'ntaHpureNa paThatA bandivRndena, dadaddAnaM vividhairvilAsairmahatA vimardaina, prApto manorame kAnane, niviSTaM sukhamAsanaM, tatra copaviSTasya viracitAH purato vividhAhAravistArAH, tatazcAhAralezabhakSaNena pavanasparzAdinA gADhataraM pravRddho jvaraH, lakSitazca pArzvavartinA samayajJAbhidhAnena mahAvaidyasutena, yaduta Aturavadano dRzyate kumAraH / tato dattastena zaGkhayorhastaH, nirUpitAni sandhisthAnAni, nizcitamanena yathA-jvaritaH khalvayaM kumAraH / tato'bhihitaM samayajJena-deva! na yuktaM tava bhoktuM, prabalajvaraM te zarIraM vartate, yato'tyantamAturA ghUrNate dRSTiH, AtAmrasnigdhaM vadanakamalaM, dragadragAyete zaGkhau, dhamadhamAyante sandhisthAnAni, jvalatIva bahistvam, dahatIva hastaM, tato nivartasva bhojanAt, gaccha pracchannApavarake, bhajasva nivAtaM, kuruSva laGghanAni, piba kvathitamudakaM, samAcara vidhinA'sya sarvAM pratikriyAM, saMsArI jIva vaDe kahevAyuM - saMbhAvita samasta vRttAMtavALuM bhuvanodara nAmanuM nagara che. ane tyAM harihara hiraNyagarbhAdi nAmavALAnI paNa prabhuzaktino nivAraka anAdi nAmano rAjA che. ane tenI nItimArgamAM nipuNa, avicchedane karanAra, kuyuktirUpa mithyAvikalpa jalponI saMsthiti nAmanI mahAdevI che. te bene atyaMta vallabha vellAhala nAmano putra che. ane te gADha AhArapriya, divasa-rAta satata vividha khAdya ane peyane bhakSaNa karato rahe che. tethI mahAajIrNa thayuM. doSo prakupita thayA. aMtarlIna evo javara thayo topaNa tene AhArano abhilASa viccheda thato nathI ane udyAlikAmAM gamananI IcchA pravRtta thaI. tethI ghaNA prakAranA bhastha vizeSo karAvAyA ane jotA evA tene=vallahalane Ane Ave=A vAnagI A vAnagIne, huM khAIza e pramANe te cittanA kallolo pravarte che. laulyatA
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva 15 atirekathI sarva AhAravizeSonuM thoDuM thoDuM bhakSaNa karyuM. tyArapachI mitravRMdathI gherAyo. aMtaHpura vaDe parikarita thayotenI strIo badhI tenI pAse AvI. bolatA evA baMdIvRMda vaDe dAnane Apato vividha vilAso vaDe moTA vimardathI=moTA ADaMbarathI, manorama nAmanA bagIcAmAM prApta thayo. sukhapUrvakanuM Asana sthApana karAyuM. ane tyAM upaviSTa evA tenI AgaLa=velDahalanI AgaLa, vividha prakAranA AhArano vistAra mukAyo. ane tyArapachI AhAra lezanA bhakSaNathI pavanaspazadi dvArA gADhatara javara vadhyo. pAse rahelA samayajJa nAmanA mahAvaidhatA putra vaDe jaNAyo. zuM jaNAyuM te "kutathI batAve che. kumAra Atura vadanavALo dekhAya che=rogavALo dekhAya che. tethI be zaMkhamAM=nADI jovA arthe, hAtha mukAyo. saMdhisthAno joyAM. AnA dvArA nizcaya karAyuM=samayajJa vaDe nizcaya karAyuM. zuM nizcaya karAyuM ? te "yathA'thI kahe che - A kumAra javaravALo che. tethI samayajJa vaDe kahevAyuM - he deva ! tamane khAvuM yukta nathI. tArA zarIramAM prabala vara varte che. je kAraNathI atyaMta Atura dRSTi=ogavALI dRSTi, phare che. AtAmrasnigdha vadatakamala che. nADIo atyaMta vihvaLa thAya che. saMdhisthAno dhamadhama kare che. bahirvacA baLI rahI che zarIramAM atyaMta tAva che tethI bhojanathI nivartana pAma. pracchanna oraDAmAM jA. tivAtane seva. lAMghaNone kara. garama kareluM pANI pI. vidhithI AvI=javaranI, sarva pratikriyAne kara. itarathA sannipAtaste bhaviSyati / sa tu vellahalo dattadRSTiH purato vinyaste tasminnAhAravistAre etadetacca bhakSayAmIti bhramayannaparApareSu khAdyaprakAreSu svIyamantaHkaraNaM, nAkarNayati tattadA vaidyasutabhASitaM, nAkalayati asya hitarUpatAM, na cetayate taM vAraNArthaM lagantamapi zarIre / tato vArayato vacanena, dhArayato hastena tasya samayajJasya samakSameva balAtpravRtto bhakSayitumAhAraM vellahalaH / tataH samutkaTatayA'jIrNasya, prabalatayA jvarasya na kramate'sau galakenAhAraH, tathApi balAdeva krAmitaH kiyAnapi vellahalena / tataH samudvRttaM hRdayaM saMjAtaH kalamalakaH saMpannaM vamanaM vimizritaM ca tena vamanena sarvamapi purato vinyastaM bhojanam / tatazcintitaM vellahalena ItarathA=jo nahIM kare to, tane sannipAta thaze. vaLI te vellAhala AgaLamAM sthApana karAyelA te AhAranA vistAramAM daradaSTivALo A khAuM, A khAuM e prakAre bIjA bIjA khAdya prakAromAM potAnA aMtaHkaraNane bhramaNa karato, tyAre te vaidyaputrathI kahevAyeluM sAMbhaLato nathI. AvI hitarUpatAne jANato nathI, tenA vAraNa mATe zarIramAM lAgelA evA vaidyane vicArato nathI, tethI vacanathI vAratA, hAthathI aTakAvatA evA te samayajJanA samakSa ja baLAtkAre AhArane bhakSaNa karavA velahata pravRta thayo. tethI ajIrNanuM utkaTapaNuM hovAthI, javaranuM prabalapaNuM hovAthI gaLAmAMthI A AhAra nIce Utarato nathI. topaNa baLAtkArathI vellAhala vaDe keTaloka utArAyo. tethI hRdaya dhabakArA mAravA lAgyuM. kalamalaka thayo. vamana thayuM. te vamanathI sarva paNa AgaLamAM mukAyeluM te bhojana vimizra thayuM. tethI vellAhala vaDe vicArAyuM.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva zloka : kSudhAkSAmaM zarIraM me, nUnamUnatayA bhRzam / etaddhi vAyunA''krAntamanyathA vamanaM kutaH / / 1 / / zlokArca - kSadhAthI kSINa mAruM zarIra che. kharekhara atyaMta UnapaNAne kAraNe=bhukhyApaNAne kAraNe, vAyuthI A mAruM zarIra AkrAMta che. anyathA vamana kevI rIte thAya? III zloka : evaM sthiteriktakoSThaM zarIraM me, vAtAkrAntaM vinakSyati / tatazca prINayAmIdaM, bhuje bhUyo'pi bhojanam / / 2 / / zlokArca - A pramANe sthita hote chate mAruM zarIra khAlI peTavALuM che. vAyuthI AkrAMta nAza pAmaze ane tethI Ano huM svAda karuM. ane pharI paNa bhojanane karuM. parA zloka : tato'sau vAntisaMmizraM, tat puraHsthitabhojanam / nirlajjo bhoktumArabdhaH, sarveSAmapi pazyatAm / / 3 / / zlokArca - tethI A UlaTIthI saMmizra AgaLamAM rahela te bhojana, nirlajja sarvane paNa joto khAvA mATe lAgyo. ll3II zloka : tadRSTvA samayajJena, proktaH pUtkurvatA bhRzam / deva deva! na yuktaM te, kartuM kAkasya ceSTitam / / 4 / / zlokA - tene joIne atyaMta pokAra karatA samayajJa vaDe kahevAyo. he deva ! he deva ! tamane kALuM ceSTita karavuM yukta nathI. IIJI
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka : mAca rAjyaM zarIraM ca yazazca zazinirmalam / teva! hAraya mana, tvameLavinamAvinA gA zloka H zlokArtha H rAjya, zarIra, zazi jevuM nirmalayaza he deva ! tame ekadinabhAvi evA bhojanathI hAro nahIM. 11411 anyaccedaM satAM nindyamamedhyaM zaucadUSaNam / udvegaheturno bhaktaM devaH khAditumarhati / / 6 / / zlokArtha : ane bIjuM satpuruSone niMdha evuM A amedhya, zaucathI dUSaNavALuM, udvegano hetu evuM bhojana khAvA mATe deva yogya nathI. 19nA zloka H teva! du:hAtma cevuM, sarvavyAdhiprajopanam / gADhamulbaNadoSANAM vizeSeNa bhavAdRzAm / / 7 / / 197 zlokArtha H he deva ! A duHkhAtmaka che. vizeSathI gADha ulllaNa doSavALA tamArA jevAnI sarva vyAdhinuM prakopana che. IloI| zloka H kA vA'syopari te mUrcchA ? yaddbAhyaM pudgalAtmakam / ato teva! vidAyelamAtmAnuM rakSa yattataH / / 8 / / zlokArtha H athavA AnA upara tamArI zuM mUrchA che ? je bAhya pudgalAtmaka che. AthI he deva ! A AtmAne yatnathI rakSaNa karo. TA zloka H itthaM ca samayajJasya, raTato'pi vacastadA / sa rAjaputraH zrutvA'pi svacitte paryacintayat / / 9 / /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - ane A rIte bolatA paNa samayajJanA vacanane sAMbhaLIne paNa tyAre te rAjaputre svacittamAM vicAra karyo. II II. zloka : aho vimUDhaH khalveSa, samayajJo na budhyate / nUnaM madIyaprakRti, nAvasthAM na hitA'hitam / / 10 / / zlokArca - aho, kharekhara vimUDha evo A samayajJa kharekhara mArI prakRtine jANato nathI. avasthAne jANato nathI. hitAhitane jANato nathI. ||10|| bloka : yo vAtalaM kSudhAkSAmaM, bhuJjAnaM mAM niSedhati / etacca dUSayatyeSa, bhojanaM devadurlabham / / 11 / / zlokArdha : je vAyuvALA sudhAthI kSINa thayelA mane khAtAM niSedha kare che. ane A=samayajJa, A devadurlabha bhojanane dUSita kare che. II11TI. zloka : tatkimetena murkheNa? bhuJja bhojyaM yathecchayA / svArthasiddhirmayA kAryA, kiM mamAparacintayA? / / 12 / / zlokArtha : te kAraNathI A mUrkha vaDe zuM? A mUrNa samayajJa vaDe zuM? yathA IcchAthI bhojanane khAo. svArthasiddhi mArA vaDe karAvI joIe. mane bIjAnI ciMtAthI zuM ? nizA bloka : tataH parijanenoccaiH, sahite'pi punaH punaH / samayajJe raTatyevaM, bhakSitaM tena bhojanam / / 13 / / zlokArca - tyArapachI parijanathI sahita paNa samayajJa pharI pharI atyaMta A rIte raTaNa karyuM chate arthAt tuM khA nahIM, khA nahIM e pramANe raTaNa karyuM chate, tenA vaDe-veluhala vaDe, bhojana karAyuM. ll13ll
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 199 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : tataH prabaladoSo'sau, bhakSaNAnantaraM tadA / sannipAtaM mahAghoraM, saMprApto nijakarmaNA / / 14 / / zlokArca - tethI prabala doSavALo A bhakSaNa pachI tyAre potAnA karmathI=potAnA kRtyathI, mahAghora sannipAtane pAmyo. ll14TI zloka : punarvamanabIbhatse, tatastatraiva bhUtale / pazyatAM patitasteSAM, kASThavannaSTacetanaH / / 15 / / zlokArya : tyArapachI pharI vamanathI bIbhatsa evI te ja bhUtalamAM teonA jotAM kASThanI jema naSTa cetanAvALo paDyo. [15] zloka : sa lolamAnastatraiva, jaghanye vAntikardame / kurvandhuraghurArAvaM, zleSmApUrNagalastadA / / 16 / / zlokArca - te tyAM ja kharAba vAMtikadama=UlaTInA kIcaDamAM ALoTato ghuraghurArAvane karato glekhathI A pUrNa gaLAvALo tyAre. ll16ll zloka : anAkhyeyAmacintyAM ca, teSAmudvegakAriNIm / azakyapratikArAM ca, prApto'vasthAM sudAruNAm / / 17 / / zlokArca - anAkhya na kahI zakAya evI aciMtya teonA udvegane karanArI svajana AdinA udvegane karanArI, azakya pratikAravALI sudAruNavALIekharAba, avasthAne pAmyo. ll1ii zloka : na zakyaH samayajJena, trAtumeSa na bAndhavaiH / taHvastha na rAkhyuM, teraina vAna: 28aaaa
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha : samayajJa vaDe rakSaNa karavA mATe A zakya nathI. bAMdhavo vaDe rakSaNa karavA mATe zakya nathI. tevI avasthAvALo rAjya vaDe ke deva vaDe ke dAna vaDe rakSaNa karavA mATe zakya nathI. II18|| zloka H 200 kevalaM tadavasthena, luThatA'zucikardame / anantakAlaM tatraiva, sthAtavyaM tena pApinA / / 19 / / zlokArtha -- kevala te avasthAthI azuci kardamamAM ALoTatA te pApI vaDe tyAM ja anaMtakAla rahevuM joIe. / / 19 / / zloka H tadveSa bhadre! dRSTAnta:, prastutAnAM pariTa: / vastunAM mesindhyartha, mavA tumna nivetiH / / 20 / / zlokArtha : he bhadre ! agRhItasaMketA ! te A dRSTAMta prastuta vastunA=pramattatA nadI Adi vastunA, bhedasiddhi mATe mArA vaDe tane parisphuTa nivedita karAyuM che. II20II zloka H tato'gRhItasaGketA, prAha vihvalamAnasA / saMsAranIva! nevevuM, paurvAparyeLa yukhyate / / / / zlokArtha H tethI=saMsArI jIve A prakAre vellahalakumAranI kathA kahI tethI, vizvala mAnasavALI agRhItasaMketA kahe che he saMsArI jIva ! A pUrvaaparathI=pUrvaaparanA kthanathI, ghaTatuM nathI. / / 21 / / zloka H yataH nadyAdivastubhedArthaM kathitaM me kathAnakam / tvavet tatra me mAti, voTro nIrAnanA va ca? IIRRIT
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 201 zlokArtha : je kAraNathI nadhAdi vastunA bheda mATe tArA vaDe A kathAnaka mane kahevAyuM che. tyAM mane bhAse che, kyAM UMTa ane kyAM nIrAjanA ? Il22aaaa zloka : athAsti kazcitsambandho, hanta prastutavastuni / sphuTaH kathAnakasyAsya, sa idAnIM nivedyatAm / / 23 / / zlokArtha : have jo koI prastuta vastumAM saMbaMdha che=nadI Adi rUpe prastuta vastumAM A kathAnakano spaSTa saMbaMdha che, te have nivedana karAva. ra3ll zloka : tataH saMsArijIvena, taddArTAntikayojane / bahubhASaNakhinena, tatsakhI saMpracoditA / / 24 / / zlokArca - tethI saMsArI jIva vaDe tenA dASTratika yojanamAM bahu bhASaNathI khinna hovAne kAraNe tenI sakhI prajJAvizAlAne preraNA karI. ll14ll zloka : tha"?asyaaH prajJAvizAle! tvaM, niHzeSaM matkathAnakam / ghaTaya prastutArthena, nijazIlaka(ta)yA sphuTam / / 25 / / zlokArtha : kevI rIte preraNA karI ? ethI kahe che - he prajJAvizAlA ! tuM mAruM niHzeSa kathAnaka prastuta arthanI sAthe=nadI Adi rUpa arthanI sAthe, nizIlapaNAthI=prajJAvizAlApaNAthI, Ane= agRhItasaMketAne, ghaTana kara=spaSTa yojana karIne samajAva. ripo kathopanayaH zloka : atha prajJAvizAlA''ha, kAmaM bhoH kathayAmi te / bhadre'gRhItasaGkete! samAkarNaya sAmpratam / / 26 / /
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva velyahalakumAranI kathAno upAya zlokArca - have prajJAvizAlA kahe che. nakkI he saMsArI jIva te kathAne huM kahuM chuM. he bhadde agRhItasaMketA! sAMbhaLa. Il26ll. zloka : yaste vellahalo nAma, rAjaputro nidarzitaH / eSo'nena vizAlAkSi! prokto jIvaH sakarmakaH / / 27 / / zlokArya : je velUhala nAmano rAjaputra tane AnA vaDe=saMsArI jIva vaDe, batAvAyo. he vizAlAkSi ! agRhItasaMketA ! A rAjaputra, sakarmaka jIva kahevAyo. ||27ll zloka : sa eva jAyate bhadre! nagare bhavanodare / anAlisaMsthitisutA, sa va paramarthataH 28aaaa zlokArca - he bhadra agRhItasaMketA ! bhuvanaudara nAmanA nagaramAM te ja utpanna thAya che sakarmavALo jIva utpanna thAya che, ane te ja sakarmavALo jIva paramArthathI anAdi ane saMsthitino putra che. riTI zloka : sa evAnantarUpatvAd bahiraGgajanaH smRtaH / sAmAnyarUpamuddizya, sa caikaH parikIrtitaH / / 29 / / zlokA : te ja anaMtarUpapaNuM hovAthI bahiraMgajana kahevAyo che. ane sAmAnya rU5ne AzrayIne eka kahevAyo che. ra9II zloka : manuSyabhAvamApanaH, sa prabhuH sarvakarmaNAm / mahArAjasutastena, sa prokto'nena sundari! / / 30 / /
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva zlokArca - manuSyabhAvane pAmelo te saMsArI jIva, sarva karmono prabhu che. tethI te AnA vaDe=saMsArI jIva vaDe, he suMdarI ! mahArAjAno putra kahevAyo che. Il3oll zloka : tasyaiva satkA vijJeyA, cittavRttirmahATavI / sundaretaravastUnAM, sA tasyaiva ca kAraNam / / 31 / / zlokArca - tenA ja saMbaMdhavALI A cittavRtti mahATavI jANavI. ane te=cittavRtti mahAiTavI, tenA ja te rAjaputranA ja, suMdara-Itara vastuonuM kAraNa che suMdara-asuMdara vastunuM kAraNa che. [31] zloka : kevalaM yAvadadyApi, sa AtmAnaM na budhyate / mahAmohAdibhistAvallupyate sA mahATavI / / 32 / / zlokArya : kevala jyAM sudhI hajI paNa te-vellAhala, potAne jANato nathI tyAM sudhI te mahAiTavI mahAmoha Adi dvArA vilopana karAya che. ll3rA. zloka : yadA tu tena vijJAtaH, sa syAdAtmA kathaJcana / tadvIryaM vIkSya nazyanti, mahAmohAdayastadA / / 33 / / zlokArca - jyAre vaLI tenA vaDe vijJAta che=A cittarUpI aTavIno svAmI huM chuM e pramANe vijJAta che, te AtmA koIka rIte thAya tyAre tenA vIryane joIne mahAmoha Adi bhAge che. Il33II zloka : yAvacca te vivartante, cittavRttau mahAbhaTAH / mahAnadyAdivastUni, tAvattasyAM bhavanti vai / / 34 / / zlokArca - ane jyAM sudhI cittarUpI aTavImAM te mahAbhaTo varte che tyAM sudhI temAM mahAnadhAdi vastu hoya che. ll34l.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4] caturtha prastAva zloka : teSAmeva yatastAni, krIDAsthAnAni bhUbhujAm / atasteSu vinaSTeSu, teSAM nAzaH prakIrtitaH / / 35 / / zlokArca - je kAraNathI te ja rAjAonAM te krIDAthAno che. AthI teno-mahAbhaTono vinAza thaye chate teono=krIDAsthAnono nAza kahevAyo che. IupA zloka : evaJca sthiteavijJAtAtmarUpasya, bhadre! jIvasya karmaNA / mahAmohanarendre ca, sapratApe'TavIsthite / / 36 / / zlokArca - ane A rIte sthita hote chate citarUpI aTavImAM mahAnadhAdi vastuo mahAmohAdinAM krIDAnAM sthAno che ane te nAza thaye chate teono nAza che A pramANe sthita hote chate, he bhadra! agRhItasaMketA ! aTavImAM rahelA sapratApavALA mahAmohanarendra hote chate avijJAta AtmasvarUpanA jIvanA karmathI zuM teno anvaya AgaLanI zlokamAM che. 139ll zloka : yadA tAni vivardhante, jIvazca bahu manyate / mahAnadyAdivastUni, nitarAmAtmavairikaH / / 37 / / tadA tAni svavIryeNa, yatkurvanti pRthak pRthak / jIvasya tadvizeSArthaM, dRSTAnto'yaM niveditaH / / 38 / / yugmam / / zlokArca - jyAre teo vRddhi pAme che=mahAnadhAdi vastuo vRddhi pAme che ane atyaMta potAno vairI evo jIva mahAnadhAdi vastune bahu mAne che tyAre te mahAnadhAdi vastuo, svavIryathI pRthaka pRthaka jIvanuM je kare che tene vizeSa batAvavA mATe A daSTAMta nivedana karAyuM. ll17-38. zloka : sa caivaM yojyate bhadre! prastutA'rthena paNDitaiH / mahAnadyAdivastUnAM, pratyekaM bhedasiddhaye / / 39 / /
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - ane he bhadre ! te daSTAMta, prastuta arthanI sAthe=velahata kathAnI sAthe, paMDita puruSo vaDe mahAnadhAdi vastunA pratyeka bhedanI siddhi mATe A rIte yojana karAya che=AgaLamAM batAvAya che e rIte yojana karAya che. ll39ll. viSayalampaTasya karmAjIrNam zloka : yathA''hArapriyo nityaM, rAjaputro niveditaH / tathA'yamapi vijJeyo, jIvo viSayalampaTaH / / 40 / / viSayalaMpaTa evA jIvanuM karmarUpa ajIrNa zlokArdha : je pramANe rAjaputra haMmezAM AhArapriya nivedita karAyo, te pramANe A paNa jIva viSayalaMpaTa jANavo. lldoll zloka : yathA ca tasya saMjAtamajIrNaM bhUribhakSaNAt / tathA'syApi kuraGgAkSi! karmAjIrNaM pracakSate / / 41 / / zlokArca - ane je pramANe tene=rAjaputrane, khUba bhakSaNa karavAthI ajIrNa thayuM. te pramANe he kuragAkSi agRhItasaMketA ! Ane paNa=saMsArI jIvane, paNa karmanuM ajIrNa kahevAya che. 41TI zloka : pApAjJAnAtmakaM tacca, vartate karma dAruNam / yataH pramattatodbhUtA, tajjanyaM tatpura (pulina) dvayam / / 42 / / zlokArtha : ane pApanA ajJAnAtmaka te karma dAruNa varte che. jenAthI pramatatA ubhUta thaI. ane tajanyaH pramattatAthI janya, pulina che. Il4zA zloka : yathA prakupitAstasya, doSA jAtastanujvaraH / tathA rAgAdayo'syApi vardhante jvarahetavaH / / 43 / /
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - je pramANe tenA doSo prakupita thayA ane zarIramAM jvara thayo te pramANe Ane paNa=saMsArI jIvane paNa jvaranA hetu rAgAdi vadhe che. ll43 zloka : yathA tathAsthitasyA'pi, buddhirbhojyeSu dhAvati / narendradArakasyeha, tathA'syApi durAtmanaH / / 44 / / zlokArdha : je pramANe ahIM=kathAnakamAM, te prakAre sthita evA rAjAnA putranI jvarathI AkuLa thayelA rAjAnA putranI, bhojya padArthomAM buddhi doDe che=bhojya padArthone khAvAnI IcchA vadhe che, te pramANe A paNa durAtmAne saMsArI jIvane viSayomAM vRddhi varte che. ll44ll zloka : tathAdimnussybhaavmaaptrH, karmA'jIrNaM sudAruNam / rAgAdikopanaM mUDhazcittajvaravidhAyakam / / 45 / / jIvo na lakSayatyeSa, tatazcAsya pravartato / ahiteSu sadA buddhiH, prakAmaM sukhakAmyayA / / 46 / / zlokArca - te A pramANe manuSya bhAvane pAmelo A mUDha jIva sudAruNa karma ajIrNane ane vara vidhAyaka rAgAdi kopanane jANato nathI. ane tethI AnI=saMsArI jIvanI, ahitomAM atyaMta sukhanI kAmanAthI sadA buddhi pravarte che. II45-46ll zloka : tathAdisvaadte madyaM, nidrA'tyantaM sukhAyate / vikathA pratibhAtyuccairasyA'nekavikalpanA / / 47 / / zlokArya : te A pramANe-madhane AsvAdana kare che. atyaMta nidrAne sukharUpe mAne che. vikathA atyaMta rue che e pramANe Ane aneka vikalpanA che. ll47ii.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H dRSTa: odha: priyo mAno, mAyA cAtyantavallamAM nomaH prApyasamo mace, rAjadveSI manogatA(rato pra.) / / 48 / / zlokArtha : krodha iSTa che. mAna priya che. mAyA atyaMta vallabha che. lobha prANa jevo che. rAgadveSa manogata varte che. II480 zloka H kAntaH sparzo raso'bhISTaH, kAmaM gandhazca sundaraH / atyantadayitaM rUpaM, rocate ca kaladhvaniH / / 49 / / zlokArtha : sparza kAMta lAge che, rasa abhISTa lAge che, kAma ane gaMdha suMdara lAge che, rUpa atyaMta priya ane suMdara dhvani ruce che. II49 // zloka H vilepanAni tAmbUlamalaGkArAH subhojanam / mAlyaM varastriyo vastraM, sundaraM pratibhAsate / / 50 / / 2007 zlokArtha : vilepano, tAMbUla, alaMkAro, subhojana, mALAo, suMdara strIo, vastra suMdara bhAse che. II50 / / zloka H AsanaM lalitaM yAnaM, zayanaM dravyasaJcayAH / alIkakIrtizca jane rucitA'sya durAtmanaH / / 51 / / zlokArtha H suMdara Asana, vAhana, zayana, dravyasaMcayo, lokamAM juTThI kIrti A durAtmAne ruce che. 51|| zloka H cittavRttimannATavyAM, madre! satatavAhinI / mahAnadI vahatyuccaiH, seyamasya pramattatA / / 52 / /
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - he bhadrA ! citarUpI mahA aTavImAM satata vahana karanArI mahAnadI atyaMta vahe che te A AnI durAtmAnI, pramattatA che. pizA udyAnikAkAGkSA bloka : yathA ca tadavasthasya, rAjaputrasya sundari! / samutpannA vilAsecchA, jAtamudyAnikAM manaH / / 53 / / kAritAni ca bhojyAni, laulyena prAzitAni ca / nirgatazca vilAsena, purAtprAptazca kAnane / / 54 / / niviSTamAsanaM divyamupaviSTazca tatra saH / vistAritaM puro bhaktaM, nAnAkhAdyakasaMyutam / / 55 / / tathAsyApi pramattasya, jIvasya varalocane! / karmAjIrNAtsamutpanne bhISaNe'pi manojvare / / 56 / / jAyante cittakallolA, nAnArUpAH kSaNe kSaNe / yathopAya' dhanaM bhUri, vilasAmi yathecchayA / / 57 / / karomyantaHpuraM divyaM, bhuje rAjyaM manoharam / mahAprAsAdasavAtaM, kAraye kAnanAni ca / / 58 / / SaDbhiH kulakam / / ughAnikAmAM vilAsa karavAnI IcchA zlokArdha : ane je pramANe tadavastha evA rAjaputranetrapramatatA nadImAM rahelA evA rAjaputrane he suMdarI !=agRhItasaMketA ! udhAnikA pratye mana thayuM, vilAsanI IcchA utpanna thaI. piBIL ane bhojano karAvAyAM. lolyathI khavAyAM. vilAsathI nIkaLyoHudhAna javA mATe nIkaLyo. nagarathI udhAnamAM prApta thayo. pa4ll. divyaAsana sthApana karAyuM. te=veluhala, tyAM Asana upara, beTho. sabhukha aneka prakAranA khAdhathI yukta bhojana vistArita karAyuM. pipI te pramANe pramatta evA A paNa jIvane he varalocanA agRhItasaMketA! karmanA ajIrNane kAraNe atyaMta bhISaNa manovara utpanna thaye chate, aneka prakAranA cittakallolo kSaNe kSaNe thAya che. je
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva A pramANe ghaNuM dhana upArjana karuM. IcchA pramANe vilAsa karuM. 56-57 divya aMtaHpura karuM. manohara rAjyane bhogavuM. mahAprAsAdanA samUhane ane udhAnone karAvuM. 58 zloka H tatazca mahAvibhavasaMpannaH, kSapitAkhilavairikaH / zlAghitaH sarvalokena, pUritArthamanorathaH / / 59 / / zabdAdisukhasandohasAgare magnamAnasaH / tiSThAmi satatAnando, nAnyanmAnuSyake phalam / / 60 / / zlokArtha : tyArapachI mahAvaibhavasaMpanna evo A jIva nAza karyo che akhila verIvALo, sarva lothI zlAghA karAyelo, pUrita arthanA manorathavALo, zabdAdi sukhanA samUhanA sAgaramAM magnamAnasavALo satata AnaMdavALo rahe che. manuSyapaNAmAM anya phala nathI. II59-60 / / zloka H seyamudyAnikAkAGkSA, vijJeyA sundari ! tvayA / tato jIvo mahArambhaiH, kurute dravyasaJcayam / / 61 / / 209 zlokArtha -- te A=A prakAre je vicAra kare che e, udyAnamAM javAnI icchA he suMdarI ! tArA vaDe jANavI. tyArapachI A jIva mahAAraMbhothI dravyano saMcaya kare che. II61 zloka H yatheSTaM daivayogena, vidhatte'ntaH purAdikam / zabdAvisuvaneza haiM, iicatAsvAyepi / / 6 / / zlokArtha : IcchA pramANe daivayogathI aMtaHpura Adi kare che. ane zabdAdi sukhalezanuM kaMIka AsvAdana paNa kare che. IIkasA zloka H asya jIvasya jAnIhi tadidaM mRgavIkSaNe ! / kAraNaM mRSTabhojyAnAM, tallavAnAM ca bhakSaNam / / 63 / /
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva 210 zlokArtha = te A=thoDuMka puNyanA udayathI aMtaHpura Adi kare che te A, he mRgavIkSaNI ! agRhItasaMketA ! A jIvanuM mRSTa bhojyanuM kAraNa=suMdara pakavAno karAvAnuM ane tenA alpabhojanonuM bhakSaNa tuM jANa. 1193]] zloka H tato'lIkavikalpaizca, sukhanirbharamAnasaH / vilAsalAsyasaGgItahAsyabibbokatatparaH / / 64 / / yuto durlalitairnityaM dyUtamadyaratipriyaH / sanmArganArAvuM pUre, yAti roHzIvanane / / 6 / / zlokArtha H ane tyArapachI khoTA vikalpo vaDe sukhanirbhara mAnasavALo, vilAsa, nATaka, saMgIta, hAsya, cALAomAM tatpara, durlalita mitrothI yukta, nitya dhUtanI ane madhanI ratimAM priya, sanmArga nagarathI dUra dauzIlya evA bagIcAmAM jAya che. II64-65 / / zloka H etanmahAvimardena, puranirgamanaM matam / udyAnaprApaNaM cedaM viddhi nIlAbjalocane / / / 66 / / zlokArtha H ane nIlakamaLanA locanavALI agRhItasaMketA ! A mahA vimardana dvArA nagaramAMthI gamana manAyuM che ane A udyAnane prApta karavuM e tuM jANa. II66 / / zloka H samithyAbhinivezAkhye, sthito vistIrNaviSTare / karmAkhyaparivAreNa, racitAni tato'grataH / / 67 / / manoharANi citrANi, labdhAsvAdo vizeSataH / pramAvavRndamokhyAni, sunnatvena mate / / 68 / / yumam / / zlokArtha H mithyAbhiniveza nAmanA vistIrNa Asana upara rahelo, te=jIva, tenI AgaLamAM karma nAmanA parivArathI citra manohara racAyelA pramAdavRMdathI vizeSathI labdha AsvAdavALo, bhojya evA bhojanane suMdarapaNArUpe mAne che. II67-68 //
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H pramattatAmahAnadyAH, pulinaM padmalocane ! / tattadvilasitaM viddhi, vRttAntasyAsya kAraNam / / 69 / / zloka H zlokArtha : he padmalocanA evI agRhItasaMketA ! pramattatA mahAnadInuM te tadvilasita pulina A vRttAMtanuM kAraNa tuM jANa. IIsl dharmAcAryamahAvaidyakRtavAraNaniSphalatAyAM hetuH tato yathA'nalezena, bhakSitena tanujvaraH / vAyusparzAdibhizcoccairvardhitastasya dAruNaH / / 70 / / lakSitazca suvaidyena, vAritazca subhojanAt / na cAsau budhyate kiMcid bhojanAkSiptamAnasaH / / 71 / / jIvasyApi tathA bhadre ! karmAjIrNodbhavo jvaraH / 211 pramAdAttena vardheta, tathaivAjJAnavAyunA / / 72 / / lakSayanti ca taM vRddhaM dharmAcAryA mahAdhiyaH / samayajJamadAvedyA, vAranti = vedinam ||7rU|| caturbhiH tApam / / dharmAcAryarUpa mahAvaidhakRta ajIrNanA vAraNanI niSphalatAno hetu zlokArtha : tyArapachI je pramANe bhakSita evA annalezathI tene dAruNa zarIrano jvara vAyusparzAdi vaDe atyaMta vardhita thayo. II70II ane suvaidha vaDe jaNAyo. ane subhojanathI vAraNa karAyo. A=rAjaputra, bhojanamAM AkSipta mAnasavALo kaMI jANato nathI. II71|| pramANe he bhadre ! jIvane paNa karmanA ajIrNathI utpanna thayelo jvara te prakAre ja pramAdathI prApta thayelA ajJAnarUpI vAyu vaDe vRddhi pAme che. ane mahAbuddhizAlI dhamAcAryo vRddhi pAmelA, te jvarane jANe che ane siddhAMtane jANanArA mahAvaidha evA dharmAcAryo saMsArI jIvane vAre che. ||72-73||
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : vatha?anaadibhvkaantaare, bhrAntvA bhadrAtisundaram / avApya mAnuSaM janma, mahArAjyamivAtulam / / 74 / / karmAjIrNajvarAkrAntaM, pramAdamadhunA'pi bhoH!| mA sevasva mahAmohasannipAtasya kAraNam / / 75 / / zlokArca - kevI rIte vAre che? ethI kahe che - anAdi bhavarUpI jaMgalamAM bhamIne he bhadra! atula evA mahArAjyanI jema ati suMdara manuSya janmane pAmIne karma ajIrNa javarathI AkrAMta ane mahAmohanA sannipAtanA kAraNe evA pramAdane hamaNAM paNa tuM seva nahIM. ll74-75ll zloka : kuruSva jJAnacAritrasamyagdarzanalakSaNAm / cittajvaravighAtAya, jainI bhadra! pratikriyAm / / 76 / / zlokArdha : jJAna, cAritra, samyagdarzanalakSaNa jenI pratikriyAne citavaranA vighAta mATe he bhadra! tuM kara. ll76ll zloka : sa tu pramAdabhojyeSu, kSiptacitto na budhyate / tattAdRzaM gurorvAkyaM, pApo jIvaH prapaJcitam / / 77 / / zlokArca - vaLI, pramAdathI bhojya evA padArthomAM kheMcAyelA cittavALo pApI evo te jIva tevA prakAranA gurunA vistArathI kahevAyelA te vAkyane jANato nathI. II77ll zloka : tatazca unmatta iva matta iva, grahagrasta ivAturaH / gADhasupta ivoddhAnto, viparItaM viceSTate / / 78 / /
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - ane tethI unmattanI jema, matanI jema, grahagrastanI jema Atura rogiSTha, gADha suptanI jema utkrAMtavALo viparIta ceSTA kare che. II78II. zloka : sa Sa mA sarvoDapi, cittavikSepamApa: / mahAnadIkUlasaMstho, jIvasyAsya vijRmbhate / / 79 / / zlokArtha: he bhadre A jIvano mahAnadInA kAMThe rahelo te A sarva paNa cittavikSepamaMDapa vilAsa pAme che. Il79ll tRSNAprabhAvaH zloka : yathA ca rAjaputreNa, bhojanaM cArulocane! / agacchadapi kaNThena, gamitaM laulyadoSataH / / 8 / / tRSNAno prabhAva zlokArca - ane he cArulocana ! je pramANe rAjaputra vaDe kaMThathI nahIM jatA paNa bhojanane laulyanA doSathI aMdara nakhAyuM peTamAM nakhAyuM. llcoll zloka : tadanantaramevoccairvAntaM tatraiva bhojane / jIvasyApi vijAnIhi, samAnamidamaJjasA / / 81 / / zlokArya : tyArapachI ja atyaMta te ja bhojanamAM zIgha vamana karAyuM. jIvanuM paNa A samAna jANavuM. ll81il. zloka : tathAdikrmaajiirnnjvrgrstH, sadA vihvalamAnasaH / jarAjIrNatanukSAmo, rogArditazarIrakaH / / 82 / /
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArtha : te A pramANe - karmarUpI ajIrNa jvarathI grasta sadA vighala mAnasavALo, rAjIrNa zarIravALo, rogathI Ardita zarIravALo. ||darA bloka : sarveSAmakSamo bhoge, bhogAnAmeSa vartate / tathApi jAyate nAsya, stokA'pi viratau matiH / / 83 / / zlokArtha : sarva bhogonA bhogamAM A jIva asamartha varte che, topaNa thoDI paNa viratinA viSayamAM mati thatI nathI. IITaall zloka : tatazca gADhalaulyena, tathAbhUto'pi sevate / pramAdavRndabhojyAni, vAryamANo vivekibhiH / / 84 / / zlokArdha : ane tethI=bhoganA tyAganI mati nathI tethI, vivekIo vaDe pramAdanA samUha rU5 bhojyane vAraNa karAto tevA prakArano paNa A jIva gATalolapaNAthI seve che. I84l. zloka : zataprAptau sahasrecchA, sahasre lakSarocanam / lakSe koTigatA buddhiH, koTau rAjyasya vAJchanam / / 85 / / zlokArya : sonI prAptimAM hajAranI IcchA, hajAramAM lAkhanI IcchA, lAkhanI prAptimAM kroDagata buddhi, koDanI prAptimAM rAjyanI IcchA. ll85ll zloka : rAjye devatvavAJchA'sya, devatve zakratAmatiH / zakratve'pi gatasyAsya, necchApUrtiH kathaJcana / / 8 / / zlokArya :rAjya prApta thaye chate AnI devapaNAnI vAMcchA, devapaNAmAM zakrapaNAnI mati, zakrapaNAmAM gayelA Ane kyAreya IcchAnI pUrti thatI nathI. II86ll
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : suputrairvarayoSAbhiH, sarvakAmairmuhurmuhuH / nAsyAbhilASavicchittiH, koTizo'pi niSevitaiH / / 87 / / zlokArca - suputro vaDe, suMdara strIo vaDe kroDo vakhata paNa sevana karAyelAM vAraMvAra sarva kAmo vaDe AnA abhilASano nAza nathI. ll87ii zloka - saMgRhNAti tato mUDhaH, sarvArthAn sukhakAmyayA / te tu duHkhAya jAyante, sajvarasyeva bhojanam / / 88 / / zlokArdha : tethI mUDha evo A jIva sukhanI kAmanAthI sarva arthono saMgraha kare che. vaLI jvarathI yuktane bhojananI jema te=sarva artho, duHkha mATe thAya che. Il88ll zloka - jalajvalanadAyAdacaurarAjAdibhistathA / tasyArthabhojanasyauccairbalAdvAntirvidhApyate / / 89 / / zlokArca - baLatA agni, mAMganArA, cora, rAjAdi vaDe tenA artharUpa bhojananuM atyaMta baLAtkAre vamana karAya che il89II. zloka : hRtkalamalakaM ghoraM, vamyamAnaH sahatyayam / ArATIrmuJcati prAjyAH, kRpAheturvivekinAm / / 10 / / zlokArca - ane hRdayamAM kalamala evA ghorane vamana karato A sahana kare che. ane moTI bUmo pADe che. vivekIone kRpAno hetu che. II9oll zloka : tadeSA cArusarvAGgi! cittavikSepamaNDape / jIvasya vilasatyuccaistRSNAnAmnI suvedikA / / 11 / /
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha H te A=hamaNAM varNana karyuM te A, he cArusarvAMgI evI agRhItasaMketA ! cittavikSepamaMDapamAM jIvanI tRSNA nAmanI survedikA atyaMta vilAsa pAme che. II91II viparyAsamahimA zloka H yatpunazcintayatyevaM tadA vellahalaH kila / vAtAkrAntaM zarIraM me, tato'bhUdvamanaM mama / / 92 / / viparyAsano mahimA zlokArtha H je vaLI tyAre vellahala A pramANe vicAre che=vamana thAya che tyAre A pramANe vicAre che, vAtathI AkrAMta mAruM zarIra che. tethI mane vamana thayuM. II92II zloka H etacca riktakoSThatvAdvAyunA'bhibhaviSyate / ataH saMprINayAmIda, bhuje bhUyo'pi bhojanam / / 93 / / zlokArtha H ane A khAlI peTa hovAthI vAyu dvArA abhibhava karaze. AthI huM Ane=vAyune zamana karuM. bhojana pharI paNa khAuM. II3II zloka H jIvospi cintayatyeva tadidaM tAravIkSaNe ! / pApajvaravazAduccairnaSTe vibhavasaJcaye / / 94 / / zlokArtha H he tAravIkSaNa evI agRhItasaMketA ! jIva paNa te kAraNathI A pramANe vicAre che. pApanA jvaranA vazathI atyaMta vaibhavasaMcaya naSTa thaye chate II94]] zloka H mRteSu ca kalatreSu, putreSu svajaneSu ca / anyeSu ca vinaSTeSu, cittAbandheSu manyate / / 95 / /
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 217 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArtha : ane strIo, patro, svajana marye chate ane cittanA AbaMdha evA=cittane gADha saMzleSa karAve evA, anya padArtho vinaSTa thaye chate mAne che. II95aa. zloka : na mayA ceSTitaM nItyA, na kRtaM cAru pauruSam / nAzrito vA varasvAmI, na kRtA vA pratikriyA / / 96 / / zlokArca - mArA vaDe nItithI ceSTA karAI nathI. suMdara puruSArtha karAyo nathI. sArA svAmIno Azraya karAyo nathI. pratikriyA karAI nathI. II96ll zloka - tenedaM mama sarvasvaM, patnI vA cArudarzanA / putrA vA bAndhavA vA'pi, vinaSTAH pazyato'pi me / / 97 / / zlokArtha : tethI mAruM A sarvasva - suMdara darzanavALI patnI, athavA putro, baMdhuo mArA jovA chatAM paNa nAza pAmyAM. II97ll. zloka : na caiSAM virahe nUnaM, varte'haM kSaNamapyataH / upArjayAmi bhUyo'pi, tAnyevotsAhayogataH / / 18 / / upArjitAni sannItyA, rakSiSyAmi prayatnataH / ajAgalastanasyeva, jIvitavyaM vRthA'nyathA / / 99 / / zlokArya : ane AmanA virahamAM kSaNa paNa jIvI zakuM tema nathI. AthI pharI paNa utsAhanA yogathI pharI paNa upArjana karuM. upArjita karAyelA dhanAdine sannItithI prayatnapUrvaka rakSaNa karIza. anyathA=jo huM prayatnapUrvaka rakSaNa na karuM to, bakarAnA gaLAmAM rahelA stananI jema jIvita vRthA che. ll98-99ll zloka : sarvamasya vijAnIhi, tadidaM subhra! bhAvataH / jIvasyA'sya viparyAsanAmaviSTaraceSTitam / / 100 / /
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha H AnuM te A sarva=pUrvamAM kahyuM te A sarva, he suSu ! agRhItasaMketA ! bhAvathI A jIvanuM viparyAsanAmavALA viSTaranuM ceSTita che. II100|| avidyAmahAmohavijRmbhitam 21. zloka H yathA ca bhoktumArabdhaH, sa nirlajjatayA punaH / pazyataH sarvalokasya, vAntisaMmizrabhojanam / / 101 / / avidhA ane mahAmohanuM vibhita zlokArtha : ane je pramANe nirlajjapaNAthI pharI sarva lokane jotAM te vAMtithI mizrita bhojana=UlaTIthI mizrita bhojana, khAvA lAgyo. / / 101|| zloka H tataH saparivAreNa, tena pUtkurvatA bhRzam / vAritaH samayona, taddoSASa nivevitAH / / 02 / / zlokArtha : tethI pokAra karatA, parivAra sahita tenA vaDe=samayajJa vaDe, atyaMta vAraNa karAyo. ane tenA doSo nivedita karAyA. / / 102I] zloka H sa tu tatra guNAropAd bhojane baddhamAnasaH / taM raTantamanAlocya, bhakSaNaM kRtavAniti / / 103 / / zlokArtha H vaLI guNanA AropathI te bhojanamAM baddhamAnasavALA evA teNe raTana karatA paNa tene=samayajJane, sAMbhaLyA vagara bhakSaNa karyuM. II103]I zloka H tathA'yamapi cArvaGgi ! jIvaH karmamalImasaH / bhuktotsRSTeSu bhogeSu, nirlajjaH saMpravartate / / 104 / /
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha : te pramANe he cArvAMgi ! agRhItasaMketA ! karmathI malina evo A paNa jIva bhogavIne pheMkI dIdhelA bhogomAM nirlajja pravarte che. II104 zloka H paramANumayA hyete bhogAH zabdAdayo matAH / sarve cenIvena, gRhItA: paramALava:||01| zlokArtha H kaI rIte khAIne tyAga karAyelA pharI khAya che te spaSTa karatAM kahe che. =ije kAraNathI, A zabdAdi bhogo paramANumaya manAyA che, ane sarva paramANu eka eka jIva vaDe grahaNa karAyelA che. II105II zloka H gRhItvA muktapUrvAzca, bahuzo bhavakoTiSu / bhuktavAntAstataH satyamete zabdAdayo'naghe ! / / 106 / / 219 zlokArtha = ane grahaNa karIne bhavakoTiomAM bahu vakhata pUrve mukAyelA che, tethI he anadhA ! agRhItasaMketA ! bhogavIne vamana karAyelA kharekhara A zabdAdi che. II1064 // zloka H jIvasya vastu yaccAsya kiJcilloke'tra, cittAbandhavidhAyakam / satre! tatsarvaM puAtAtmajam / / {7 / / zlokArtha H he sakSetravALI evI agRhItasaMketA ! je A jIvane ahIM lokamAM kaMIka cittanA baMdhananuM vidhAyaka vastu che te sarva pudgalAtmaka che. II107II zloka H tathApi bhadre ! pApAtmA, pazyatAM vimalAtmanAm / Abaddhacittastatraiva jambAle saMpravartate / / 108 / / zlokArtha H topaNa he bhadrA ! agRhItasaMketA ! vimala AtmAonA jotAM te ja jambAlamAM Abaddha cittavALo pApAtmA pravarte che. II1085
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : kRpAparItacittAzca, bhogakardamalampaTam / taM jIvaM vArayantyete, dharmAcAryAH prayatnataH / / 109 / / zlokArca - ane kRpAparIta cittavALA A dharmAcAryo bhogarUpI kAdavamAM laMpaTa evA te jIvane prayatnathI vAre che. ll109l. zloka : tha?anntaanndsviiryjnyaandrshnruupkH / devastvaM bhadra! no yuktamato bhogeSu vartanam / / 110 / / zlokArya : kevI rIte dharmAcAryo vAre che ? ethI kahe che - anaMta AnaMda, sarvIrya, jJAnadarzana rUpavALo tuM deva cho. he bhadra! AthI bhogomAM vartavuM yukta nathI. II110| zloka : anyaccAmI vivartante, sarve bhogAH kSaNe kSaNe / aparApararUpeNa, tucchamAsthAnibandhanam / / 111 / / zlokArtha : ane bIjuM A sarva bhogo kSaNe kSaNe apara apara rUpe varte che. tuccha AsthAnuM kAraNa che. ll111II. zloka : vAntAzucisamAzcaite varNitAstattvadarzibhiH / bhadraH paramadevo'pi, nAto'mUn bhoktumarhati / / 112 / / zlokArca - vAMta azuci jevA=vamana karAyelA azuci jevA, A=bhogo, tatvadarza vaDe varNana karAyA che. AthI paramadeva paNa bhadra Ane bhogavavA mATe yogya nathI. II11cA
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 221 zloka : duHkhopaDhaukitAzcAmI duHkharUpAzca tattvataH / duHkhasya kAraNaM tena, varjanIyA manISiNA / / 113 / / zlokArca - duHkhathI prApta karAyelA Aebhogo, che ane tatvathI duHkharUpa che, duHkhanuM kAraNa che. te kAraNathI buddhimAne varjana karavuM joIe. ll11all zloka : ye ca bAhyANuniSpatrAstucchA gADhamanAtmakAH / teSu kaH paNDito rAgaM, kuryAdAtmasvarUpavit / / 114 / / zlokArtha - ane je bAhya aNuthI niSpanna thayelA tuccha atyaMta anAtmArUpa che teomAM koNa buddhimAna AtmasvarUpane jANanAra rAgane kare ? I114|| zloka : ato mamoparodhena, bhadra! bhogeSu kutracit / anyeSu ca pramAdeSu, mA pravartiSTa sAmpratam / / 115 / / zlokArya : AthI he bhadra!mArA uparodhathI koIpaNa bhogomAM ane anya pramAdomAM have pravartanahIM. ll11paII zloka : tadevaM padmapatrAkSi! nivArayati sadgurau / pramAdabhojane saktaH, sa jIvo hRdi manyate / / 116 / / zlokArca - te A pramANe he padmapatrAkSi ! agRhItasaMketA ! sarue nivAraNa karyo chate pramAda bhojanamAM Asakta evo jIva hRdayamAM vicAre che. ll116ll bloka : aho vimUDhaH khalveSa, vastutattvaM na budhyate / AlAdajanakAneSa, yo bhogAnapi nindati / / 117 / /
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArya : Azcarya che vimUDha evA A=upadezaka, vastutattvane jANatA nathI. AphlAdajanaka evA bhogone paNa je A niMdA kare che. [117nI zloka : tathAhimadyaM varastriyo mAMsaM, gAndharvaM mRSTabhojanam / mAlyatAmbUlanepathyavistArAH sukhamAsanam / / 118 / / alaGkArAH sudhAzubhrA, kIrtirbhuvanagAminI / sadratnanicayAH zUraM, caturaGgaM mahAbalam / / 119 / / rAjyaM praNatasAmantaM, yatheSTAH sarvasampadaH / yadyetaduHkhahetuste, kimanyatsukhakAraNam? / / 120 / / tribhirvizeSakam / / zlokArca - te A pramANe - madha, suMdara strIo, mAMsa, gAMdharva-saMgIta, suMdara bhojana, mA, tAMbUla, nepathyanA vistAro sukhanuM sthAna che. alaMkAro, amRta jevI zubhra bhuvanamAM janArI kIrti, satnanA niyamo, zUravIra evuM mahAbalavALuM sainya, namatA sAmaMtavALuM rAjya, je pramANe ISTa che e pramANe sarva saMpatio jo A duHkhano hetu che to tAruM anya sukhanuM kAraNa zuM che ? II118thI 120II zloka : vipralabdhAH kusiddhAntaiH, zuSkapANDityagarvitAH / ye nUnamIdRzA loke, bhogabhojanavaJcitAH / / 121 / / zlokArca - kasiddhAMto vaDe ThagAyelA zuSka pAMDityathI garvita lokamAM jeo AvA prakAranA bhoganA bhojanathI vaMcita che II121] zloka : te mohena svayaM naSTAH, parAnapi kRtodyamAH / nAzayanti hitAtte'to varjanIyA vijAnatA / / 122 / /
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha : teo mohathI svayaM nAza pAmelA kRta udhamavALA evA teo bIjA jIvone paNa hitathI nAza karAve che, AthI jANatA puruSe varjana karavA joIe=AvA upadezakono tyAga karavo joIe. 122 / / zloka H zlokArtha : tathAhi yo bhogarahito mokSo, vaJcanaM tadudAhRtam / tadarthaM kastyajed dRSTamidaM bhogasukhAmRtam ? / / 123 / / te A pramANe evA A bhoganA sukharUpa amRtano tyAga koNa kare ? ||123|| zloka H : - je bhoga rahita mokSa che te vaMcana kahevAyuM che. tenA mATe=te mokSa mATe, dRSTa evaMvidhavikalpaizca, guruvAkyaparAGmukhaH / abhUtaguNasaGghAtaM teSu bhogeSu manyate / / 124 / zlokArtha ane AvA prakAranA vikalpo dvArA gurunA vAkyathI parAbhukha evo te jIva te bhogomAM abhUta guNanA samUhane mAne che=je guNo tenA nathI tevA guNanA samUhane mAne che. 124 zloka H 223 tham? sthirA mamaite zuddhAzca, sukharUpAzca tattvataH / etadAtmaka evAhamalamanyena kenacit / / 125 / / zlokArtha H kevI rIte bhogomAM abhUta guNonA samUhane mAne che ? ethI kahe che - mArA A bhogo sthira che ane zuddha che ane tattvathI sukharUpa che. A svarUpa ja huM chuM, anya koInA vaDe saryuM. 125 / / zloka H AstAmeSa gRhItena, mokSeNa prazamena vA / ahaM tu nedRzairvAkyairAtmAnaM vaJcayAmi bhoH ! / / 126 / /
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 zlokArtha : grahaNa karAyelA mokSa vaDe ane prazama vaDe dUra ja raho. huM AvAM vAkyo vaDe AtmAne ThaguM nahIM. ||126 / / zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva tatazca zloka H saddharmAvedanavyAjAd gADhaM pUtkurvato'grataH / gurorapi pravarteta pramAdAzucikardame / / 127 / / zlokArtha H ane tyArapachI saddharmane jaNAvAnA bahAnAthI gADha pokAra karatA gurunI paNa AgaLa pramAdarUpI azuci kardamamAM pravarte che. II127|| zloka H sA sarveyamavidyAkhyA, jIvasyAsya varAnane! / mahAmohanarendrasya, gAtrayaSTirvijRmbhate / / 128 / / zlokArtha H he suMdara mukhavALI agRhItasaMketA ! A jIvanI te sarva A avidhA nAmanI mahAmohanarendranI gAtrayaSTi=mahAmohanarendranuM zarIra, vilAsa kare che. II128 / / yathA sa bhojanaM bhUyo, bhakSayitvA punarvaman / saMjAtasannipAtatvAtpatitastatra bhUtale / / 129 / / zlokArtha : je pramANe pharI bhojananuM bhakSaNa karIne pharI vamana karato thayela sannipAtapaNuM hovAthI te bhUtala upara paDyo. II129 / / zloka : luThannitastato gADhaM, muJcannAkrandabhairavAn / anAkhyeyAmacintyAM ca prApto'vasthAM sudAruNAm / / 130 / /
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 225 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - Amatema ALoTato, gADha AkraMda bhairavane mUkato, na kahI zakAya evI aciMtya sudAruNa avasthAne pAmyo. II13oll zloka :___ na trAtaH kenacilloke, tadavasthaH sthitaH param / tathApi viyo, nIvaH sarvAsuri! pArUA. zlokArya : lokamAM koInA vaDe rakSaNa karAyuM nahIM. kevala te ja avasthAmAM rahyo. he sarvAMgasuMdarI agRhItasaMketA! te pramANe A paNa jIva jANavo. II131il zloka : tathAdiydaa pramattatAyuktastadvilAsaparAyaNaH / vikSiptacittastRSNArtA, viparyAsavazaM gataH / / 132 / / avidyA'ndhIkRto jIvaH, saktaH saMsArakardame / AropitaguNavAtastatraiva viSayAdike / / 133 / / sarvazaM dharmasUriM ca, vArayantaM muhurmuhuH / suvaidyasannibhaM jIvo, vimUDhamiti manyate / / 134 / / tribhirvizeSakam / / zlokArdha : te A pramANe - jyAre pramAdathI yukta tadvilAsaparAyaNa, vikSipta cittavALo, tRSNAthI Arta thayelo, viparyAsane vaza thayelo. avidhAthI aMdhakRta thayelo saMsArarUpI kaImamAM Asakta te ja viSayAdikamAM Aropita guNanA samUhavALo jIva. vAraMvAra vAraNa karatA suvaidha jevA sarvajJAne ane dharmasUrine vimUDha che e pramANe jIva mAne che. ll13rathI 134ll zloka : tatazcapApo'jIrNajvarAkrAntaH, sa jIvo vAntisatribhe / taM raTantamanAlocyAsatpramAde pravartate / / 135 / /
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva tadA niHzeSadoSaughabharapUritamAnase / sannipAtasamo ghoro, mahAmoho'sya jRmbhate / / 136 / / yugmam / / zlokArca - ane tethI pAparUpI ajIrNanA varathI AkrAMta te jIva raTaNa karatA evA tenuM anAlocana karIne vAraMvAra upadeza ApatA dharmasUrinuM anAlocana karIne, vamana jevA asat pramAdamAM pravarte che. tyAre niHzeSa doSanA bharAvAthI pUrita mAnasamAM sannipAta jevo ghora mahAmoha ane utpanna thAya che. ll135-136II zloka : tata tadarzanArtha, nIvaH sundraratno ne! I pazyatAmeva nizceSTo, bhavatyeva vivekinAm / / 137 / / zlokArca - ane tethI he suMdara AlocanavALI agRhItasaMketA! tenA vazathI A jIva vivekIone jotAM ja ceSTA vagarano thAya che. ll137ll zloka : mUtrAntrAzucijambAlavasArudhirapUrite / nirbolaM nipatatyeva, narake vAntipicchale / / 138 / / zlokArca - mUtra, AMtaraDAM, viSTA, kacaro, carabI ane lohIthI bharAyelA, ane vamanathI lepAyelA evA narakamAM nirbola paDe ja che=atyaMta paDe ja che. ||138ll zloka - luThatItastatastatra, muJcannAkrandabhairavAn / sahate tIvraduHkhaughaM, yadvAcAM gocarAtigam / / 139 / / zlokArtha : tethI tyAM=narakamAM, AjaMdathI bhairavane mUkato Amatema ALoTe che. tIvra duHkhanA samUhane sahana kare che, je vANInA gocarathI atIta che. II139ll
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : tathA viceSTamAnaM ca, varagAtri! tapodhanAH / jJAnAlokena pazyanti, taM jIvaM zuddhadRSTayaH / / 140 / / zlokArtha : te prakAre ceSTA karatA te jIvane he vararAtri evI agRhItasaMketA ! zuddha daSTivALA tapodhana puruSo jJAnAlokathI jue che. ll14oll zloka : kevalaM sannipAtena, samAkrAntaM bhiSagvarAH / acikitsyamimaM jJAtvA, varjayanti mahAdhiyaH / / 141 / / zlokArya : kevala sannipAtathI samAkAMta evA Ane acikisya jANIne mae vALA vaidho varjana kare che. ll141] zloka : tatazca tadavasthasya, tasya taarvilocne| ko'nyaH syAttrAyako janto_re duHkhaughasAgare / / 142 / / zlokArtha : ane tethI te avasthAmAM rahelA te jaMtune jIvane, he tAravilocana evI agRhItasaMketA ! ghora duHkhanA samUharUpa sAgaramAM koNa anya rakSaNa karanAra thAya. arthAt koI thaI na zake. II14rA zloka : anyacca tadavastho'pi, jIvo'yaM valgubhASiNi! / pramAdabhojanAsvAdalAmpaTyaM naiva muJcati / / 143 / / zlokArca - ane bIjuM he vallubhASiNI ! agRhItasaMketA ! taavasthAvALo paNa A jIva=narakanI kAramI avasthAne anubhavato evo paNa A jIva, pramAdabhojananA svAdanA lAMpatyane choDato nathI. ll14all zloka : doSAH prabalatAM yAntastato muSNanti cetanAm / atyarthaM ca mahAmohasannipAto vivardhate / / 144 / /
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArya : doSo prabalatAne pAmyA. tethI cetanAno nAza kare che ane atyaMta mahAmohano sannipAta vadhe che. II144ll bloka : evaM ca sthitesaMsAracakravAle'tra, rogamRtyujarAkule / anantakAlamAsInastyaktaH saddharmabAndhavaiH / / 145 / / zlokArca - A pramANe sthita hote chate roga, mRtyu, jarAthI Akula A saMsAracakravAlamAM saddharmanA baMdhuothI tyAga karAyelo anaMta kAla rahe che. I145ll zloka : tadidaM nijavIryeNa, jIvasyAsya mahAbalaH / sannipAtasamo bhadre! mahAmoho viceSTate / / 146 / / zlokArya : he bhadre ! te A nijavIryathI A jIvanA mahAbala sannipAta jevo mahAmoha ceSTA kare che. II14kI. bhAvArtha : vimarze prakarSane mArgAnusArI Uha karavA arthe bhautakathAnikA batAvI. tethI zAMtizive jema mArA guru sAMbhaLatA nathI teno artha vaidyanA vacanathI viparIta karyo tema jeo prastuta cittarUpI mahAiTavI AdinuM varNana sAMbhaLIne paNa tenA paramArthane jANatA nathI, teo prastuta kathA dvArA ame Atmahita sAdhIe chIe tema mAne che, paramArthathI Atmahita sAdhI zakatA nathI. jema te sadAziva vicAre che ke mArA gurunI huM cikitsA karuM chuM, vAstavika te cikitsA karato na hato paraMtu gurunI viDaMbanA karato hato. tema bhautakathAne sAMbhaLyA pachI paNa jeo cittarUpI aTavI zuM che? temAM pramattatA Adi nadIo zuM che ? teno pAramArthika bodha pAmatA nathI teo potAnA kathArasane ja poSe che ane agRhatasaMketAthI paNa mahAmUDha evA teo ame tattvane jANIe chIe evo mithyAbhrama dhAraNa kare che. te bhramanA nivAraNa arthe ja prastutamAM graMthakArazrIe prathama prakarSanuM dhyAna kheMcyuM, tethI prakarSa prazna kare che ke A cittarUpI aTavI, mahAnadI Adi sarva nAmothI bhedarUpe kahevAyAM che paraMtu paraspara teono bheda dekhAto nathI. tenA samAdhAna rUpe pharI vimarze te kathanane ja adhika spaSTatAthI kahyuM, jethI prAjJa evo prakarSa tenA tAtparyane samajI zakyo ema, jeo A prakAranA vimarzanA vacanane sAMbhaLIne pramattatA nadI AdinuM svarUpa Alocana karaze teone cittamAM A
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 229 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva sarva pariNAmo kaI rIte bhinnabhinna svarUpe vartI rahyA che teno bodha thaze. vaLI, A kathana sAMbhaLIne naravAhana rAjAe paNa prazna karyo ke A cittarUpI aTavIno paramArtha zuM che ? tethI pharI vicakSaNasUrie tenI kaMIka adhika spaSTatA karI. tema jeo ucita guru pAsethI pharI te cittarUpI aTavImAM vartatA te te bhAvonA paramArthane jANavA yatna karaze teone mahAnadI Adi vastuno paraspara bheda zuM che teno spaSTa bodha thaze. vaLI, keTalAka jIvo tattvanA arthI hovA chatAM maMda buddhivALA hoya che teone mahAnadI Adino sUkSma bodha karAvavA arthe graMthakArazrIe agRhItasaMketAnA mukhathI pharI teno prazna karyo che. jethI mahAnadI Adi vastuno sUkSma bodha karavAne abhimukha agRhItasaMketA thAya che tema maMda buddhivALA jIvo paNa tenA rahasyane prApta karavA arthe abhimukha thAya ane tevA jIvone yathArtha bodha karAvavA arthe anusuMdara cakravartIe velDahalanI kathA batAvI. je kathA sAMbhaLIne ahItasaMketAne prazna thayo ke A kathA ane nadI Adi vastu tenI sAthe koI saMbaMdha ja nathI. ane bhUlathI jonArA jIvone te nadI Adi vastu sAthe prastuta kathAnuM yojana azakya ja dekhAya che. tethI tevA yogya jIvone nadI Adi vastuno yathArtha bodha karAvavA arthe prajJAvizAlA tenuM yojana batAve che. ane kahe che ke te vellAhala rAjaputra batAvAyo ane anAdi rAjA ane saMsthitino putra che tema batAvAyo. AnAthI e prApta thAya ke A jIva anAdinA tevA svabhAvathI ane lokasaMsthitinA tevA svabhAvathI karmane vaza te te bhavomAM janme che paraMtu manuSyabhavane pAme che tyAre te sarva prakAranAM karmone jItavA mATe samartha banI zake che tethI tene rAjaputra kahyo che. jema rAjaputra rAjyasaMpattino mAlika che tema manuSyabhavamAM A jIva potAnA matijJAnasvarUpa cittarUpI mahATavIno svAmI che. jo ke anya bhAvomAM paNa jIva matijJAnanA upayogavALo hoya che topaNa te bhavomAM tenI cittarUpI aTavI bahulatAe karmane AdhIna hoya che. AthI ja ekendriya Adi bhAvomAM ke pazu AdinA bhavomAM teone koI jAtanI mArgAnusArI buddhi prApta thatI nathI tethI te bhava niSphaLaprAyaH kare che. kvacit devAdi bhavamAM dharmAdi pAme topaNa potAnI cittarUpI aTavI upara pUrNa svAmitva jIva manuSyabhavamAM ja prApta karI zake che. AthI ja manuSya-bhavane pAmIne yogIo potAnI cittarUpI aTavI te rIte suMdara banAve che ke jethI sarva sukhonI paraMparAnI prApti thAya che. mATe manuSyabhavavALA jIvone rAjaputra tarIke grahaNa karela che. Ama chatAM ghaNA jIvo manuSyabhavane pAmIne paNa cittarUpI aTavIne suMdara karavAne badale teno vinAza ja kare che. tethI durgatinI paraMparAne pharI prApta kare che. vaLI manuSyabhavane pAmIne jyAM sudhI te jIva potAnI zaktine jANato nathI tyAM sudhI ja cittarUpI aTavI mahAmoha Adi dvArA vinAza karAya che. vaLI jyAre jIvane bodha thAya che ke mArA matijJAnanA upayoga svarUpa cittane huM samyak mArA hitamAM pravartAvuM to sarva kalyANanI paraMparA mAre svAdhIna che tevo jIva potAnA vIryane samyaka pravartAvavA mATe jinavacananuM avalaMbana laIne ucita yatna kare to tenA vIryane joIne mahAmoha Adi badhA nAsavA mAMDe che. AthI ja samyane abhimukha rahelo jIva paNa kramasara ajJAnano nAza karIne cittavRttinA vinAzane karanArA A sarva coTAone avazya bhagADe che ane potAnA AtmAnuM ekAMta hita thAya te rIte sva
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva bhUmikAnusAra ucita jIvana jIvIne manuSyajanma saphaLa kare che. vaLI jyAM sudhI manuSyabhavane pAmelA paNa jIvane potAnA pAramArthika svarUpano bodha nathI tyAM sudhI tenI cittavRttimAM mahAbhaTo, mahAnaghAdi sarva vastuo varte che. ane saMsArI jIvanI matijJAnanA upayogarUpa cittavRtti aTavI mahAmoha AdinA kIDAnuM sthAna bane che ane te krIDAnA sthAnarUpa ja pramattatA nadI che ane jyAre mahAmoha AdinAM krIDAnAM sthAno nAza pAme che tyAre teono paNa kramasara nAza thAya che=mahAmoha Adino paNa kramasara nAza thAya che. tethI je jIvo potAnA AtmAnA svarUpane jANatA nathI te jIvonI cittarUpI aTavImAM mahAmoha rAjA pratApavALo che ane pramattatA nadI Adi vastuo sadA tenI cittavRttimAM vRddhi pAme che je kharekhara jIvanA mATe vinAzanuM kAraNa che, topaNa potAnA AtmAno vairI evo jIva te pramatatA nadIne bahumAna Ape che. vaLI, A velDahala rAjaputra jema AhArapriya hato tema A jIva viSayano atyaMta laMpaTa che. ane jema te rAjaputrane khUba AhAra karavAthI ajIrNa thayuM tema A jIvane karmanuM ajIrNa thAya che. tethI e phalita thAya ke jeone mAtra pAMca indriyonA viSayamAM sukha dekhAya che teo pracura karmo bAMdhe che ane bhogo karIne karmanA ajIrNavALA bane che. teomAM bhoganI lAlasArUpa pApa ane AtmAnuM pAramArthika sukha tenA viSayamAM ajJAna varte che. tethI kaSAyonA zamanajanya sukhane te jIva joI zakato nathI. paraMtu bAhya bhAgomAM ja saMzleSanI viDaMbanAne sukharUpe jue che te pramattatA nadI ane tyAM raheluM pulina che te jIvane AtmAnA hitanA viSayamAM pramAda karAve che ane pApAcaraNamAM te atyaMta pravRtti karAve che, jethI potAnA AtmAnI ja viDaMbanA te jIva kare che. vaLI, velDahalanA zarIramAM rahelA doSo prakopita thavAne kAraNe jvara thayo tema A jIvamAM rAgAdi bhAvonI vRddhirUpa javara satata varte che, kema ke bhogavilAsamAM ja tene sukha dekhAya che tethI bhogavilAsanI vRtti leza paNa zAMta thatI nathI, tethI jema jema bhoga kare che tema rAgAdi vadhe che ane jema jema rAgAdi vadhe che tema tema adhika adhika laMpaTa thaIne bhogomAM pravarte che. vaLI, jema te vellAhalanI mati bhogyapadArthomAM doDe che tema A jIvanI paNa mati viSayomAM ja jAya che. AthI ja koIka nimitte dharmanI pravRtti kare topaNa mAna, khyAti Adi bAhya bhAvo karIne potAnA rAgAdine ja vadhAre che. paraMtu rAganuM zamana thAya te rIte tapa, tyAgAdi karato nathI. saMyamanuM pAlana paNa karato nathI. paraMtu je tapa, tyAgAdi kare che te sarva dvArA lokaparicaya, mAnakhyAti Adi bhAvothI manuSyabhava niSphaLaprAyaH kare che. jema ke velDahalane sukhanI kAmanAthI ahita evA bhogAdimAM ja manovRtti varte che tema saMsArI jIva indriyonA svAdo le che, atyaMta nidrA kare che, vikathA vagere kare che. kvacit te jIvo dharmanA kSetramAM pravarte topaNa vikathA AdimAM ja ke bAhya jAhojalAlImAM ja teone sukha dekhAya che, kaSAyonA zamanamAM sukha dekhAtuM nathI. tethI te jIvone krodha iSTa lAge che, mAna priya lAge che. mAyA atyaMta vallabha lAge che, lobha prANa jevo lAge che. dhanAdino lobha ke mAnavAti Adino lobha ke bhaktavargano lobha tene prANa jevo lAge che. citta haMmezAM rAga-dveSathI AkrAMta varte che. vaLI saMsArI jIvo pAMca indriyonA viSayonI ane dhanasaMcaya Adi karavAnI pravRttio kare che. vaLI te
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 231 vellahale jema bhojano karAvyAM tema saMsArI jIvo sarva bhogasAmagrI ekaThI kare che ane jema vellahale lolupatAthI kaMIka khAdhuM ane vilAsa mATe nagara bahAra javAnI tene icchA thaI ane tyArapachI te nagarathI bagIcAmAM gayo ane Asana upara beTho tyArapachI badhuM bhojana tenI pAse vistArathI mukAyuM. te pramANe pramatta evA A jIvane paNa karma ajIrNa utpanna thaye chate bhISaNa manojvara thAya che, cittamAM aneka prakAranA dhanaarjuna AdinA kallolo thAya che te sarva udyAnamAM javAnI AkAMkSA jevA jANavA. tethI saMsArI jIvone je bhogAdinA manoratho thAya che ane dharmI jIvone mAtra mAna, khyAti AdinA manoratho thAya che te sarva udyAnamAM javAnI AkAMkSA jevA che. vaLI, manoratho karyA pachI jIva mahAraMbhathI dhanasaMcaya kare che, aneka prakAranA AraMbha-samAraMbho kare che te sarva udyAnane prApta karavA jevA che; kema ke jema saMsArI jIvo udyAnamAM jaIne krIDA kare che tema A jIva paNa bAhya pravRttimAM krIDA kare che. vaLI, te udyAnamAM jaIne vellahala mithyAbhiniveza nAmanA vistIrNa AsanamAM beTho tema saMsArI jIvone A prakAranA udyAnamAM jaIne krIDAo karavI te ja jIvanuM pAramArthika sukha che tevuM mithyAbhiniveza varte che. vastutaH kaSAyonI anAkuLatAmAM sukha che tene jeo jotA nathI teone mAtra te te prakAranI bAhya pravRttiomAM sukha jaNAya che te mithyAbhiniveza che. vaLI vellahala tyAM aneka prakAranA vilAso kare che te sarva pramAdanI pravRtti che. tethI pramattatA nadI ane tad vilasita pulina rUpa te bhogavilAsanI pravRttio che. vaLI, te udyAnamAM te vellahale je pramANe thoDuM anna khAdhuM tethI zarIrano jvara dAruNa thayo. suvaidya tene vAraNa kare che topaNa bhojanamAM AkSipta cittavALo te tenuM sAMbhaLato nathI. tema A jIvane paNa karmanA ajIrNathI uddabhava jvara varte che, je ajJAnarUpa vAyuthI ane pramAdathI vadhe che; kema ke jIvane sukha zuM che tenuM ja ajJAna varte che. AthI ja AtmAnA nirAkuLa svabhAvanA sukhane jovA mATe te samartha thato nathI. aneka prakAranI kaSAyanI AkuLatAmAM ane bAhya vaibhavamAM ja tene sukha dekhAya che. tethI kaSAyonI vRddhi thAya te rIte bAhya sarva pravRttiomAM te jIva atyaMta pravRtti kare che. kvacit dharma kare, mahAtmAo pAse jAya topaNa tene kaSAyanI AkuLatA duHkharUpa jaNAtI ja nathI. chatAM koI guNasaMpanna mahAtmAno yoga thAya to mahAvaidya jevA teo tenA vadhatA rogane jANIne vAre che. ane kahe che ke vAraMvAra jinavacanathI AtmAne te rIte bhAvita kara ke jethI AtmAnA nirAkuLa svabhAvano sUkSma sUkSmatara bodha thAya ane tattvane jANavA mATe pramAdano tyAga kara. chatAM manuSyabhavane pAmIne bAhya padArthomAM ja AkSipta cittavALo te bhagavAnanA vacananA paramArthane jANavA yatna karato nathI. kvacit bAhyathI dharmanAM anuSThAna kare topaNa kaSAyonA zamanane anukULa leza paNa yatna karato nathI mAtra mAnakhyAti AdimAM ja cittane pravartAvIne mohadhArAnI vRddhi kare che. tethI unmattanI jema te viparIta ceSTAo ja kare che te sarvanuM kAraNa cittavikSepa maMDapa ja che. je pramattatA nadInI pAse rahelA jIvano bAhya padArthomAM sAratAne jonAro cittano pariNAma che. vaLI, je pramANe te rAjaputranA mukhamAM bhojana jatuM na hatuM topaNa jorathI dabAvIne laulya-doSane kA2Ne teNe khAdhuM tenA kAraNe te bhojanamAM tene vamana thayuM. tema karmanA ajIrNarUpa jvarathI grasta jIva bhoga ka2vA asamartha hoya topaNa zarIranI upekSA karIne gRddhine vaza
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva bhogo kare che. tethI tevA jIvone pApanI viratimAM leza paNa mati thatI nathI. kvacit bAhya dharma kare to paNa bAhya bhAvothI ja AnaMda lenArA bane che. AthI ja saMyogavaza saMyama grahaNa kareluM hoya topaNa bAhya mAna, khyAti ke bhaktavarga AdimAM ja tenuM citta gADha lipsAthI pravarte che. vItarAgatAne sparze te rIte koI anuSThAnamAM teonuM citta pravartatuM nathI. te sarva vara roganI atizayatArUpa ja che. A rIte bhogamAM ati lolupa saMsArI jIvo dhanaarjanAdi yatna kare che ane sAdhuvezamAM hoya tyAre potAno vAsitavarga ke ziSyavarga saMcaya karIne parSadAmAM ke bAhya vaibhavamAM ja yatna kare che. jyAre teonA dhanAdino nAza thAya ke bhaktavarga dUra thAya tyAre kheda-udvega Adi thAya che je baLAtkArathI karAyelA bhojananA vamana jevuM che. jenAthI teonuM citta atyaMta vihvaLa thAya che. vaLI, te cittavikSepa maMDapamAM tRSNA nAmanI vedikA che; kema ke potAnuM dhanAdi nAza thAya che tyAre utpanna thayelo tRSNAno atizaya ja gRhasthane AkuLavyAkuLa kare che ane pAsasthAdi sAdhuone potAnAthI vAsitavarga anyatra jAya ke potAnAthI vAsita saMyama lenAra anyatra jAya tyAre tRSNAthI AkuLavyAkuLa thAya che. te tRSNA vedikArUpa ja che. vaLI te velDahalane thAya che ke mArA zarIramAM vAyu che tethI A vamana thayuM ane peTa khAlI che eTale vAyu upara caDhe che mATe pharI bhojana karyuM tema jIva paNa koIka rIte potAno vaibhava nAza pAme, svajanAdi nAza pAme tyAre pharI tenI prApti mATe prayatna kare che. ane pAsatyAdi sAdhu paNa potAno varga anyatra gayo hoya to tene prApta karavA aneka prakAranA vikalpo kare che ane vicAre che ke jo pharI mArI pAse Avaze to huM tene sArI rIte sAcavIza ke jethI te anyatra jAya nahIM. ane dhana nAza thayuM hoya teo paNa pharI dhana meLavIne tene surakSita karavAnA ja vicAro kare che, te sarva viparyAsa nAmanA vikTaranuM ceSTita che; kema ke cittamAM bAhya padArthonI prAptimAM ja sukha dekhAya che, vItarAgatAmAM ke traNaguptimAM sukha dekhAtuM nathI ke icchAnI maMdatAmAM sukha dekhAtuM nathI te sarva viparyAsanuM ja kArya che. vaLI, je pramANe te vellAhale vamana karelA te bhojanane pharI khAdhuM tema A jIve paNa saMsAramAM sarva viSayo anaMtI vakhata bhogavyA che te ja zabdAdi viSayone pharI pharI bhogave che. vaLI, sAdhu thaIne paNa pAsatyAdi bhAvomAM bAhya parSadA ane bAhya ziSyo anaMtIvAra prApta karyA che chatAM tenAthI nahIM dharAyelo jIva tenI ja vRddhimAM tattvane jonAra che te vamanathI mizrita te bhojanane khAvA tulya ceSTA che. jo ke susAdhu paNa AhArAdi kare che paraMtu paramArthathI teo bhoga karatA nathI. susAdhu to saMyamanA upAyarUpe ja AhAra grahaNa kare che tethI AhAra dvArA paNa saMyamanA dehanI puSTi karIne tenA dvArA tRSNAnA ja saMskAro atyaMta uccheda karavA traNaguptimAM ja yatna kare che. tethI teo vamana kareluM bhojana karatA nathI. vaLI, vivekI zrAvako ke samyagdaSTi jIvo paNa tRSNAne jIvanI viDaMbanArUpa jonArA che. tethI zakti anusAra jinavacananA baLathI tRSNAne zAMta kare che ane bhogonI kaMIka icchA thAya che tyAre paNa te icchAnI vRddhi na thAya te rIte vivekapUrvaka bhoga karIne tRSNAnuM ja zamana kare che. tethI jeo tRSNAnA zamana mATe vivekapUrvaka bhoga kare che teo vamanathI mizrita bhojana karanArA nathI. paraMtu AtmAnA nirAkuLa svabhAvane pragaTa karavA mATe yatna karI rahyA che ane jeo bAhya bhoga, bAhya vaibhava ke bAhya parSadA ke
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva ziSyavarga mAtranA lobhathI pravRtti karanArA che teonI tRSNA zAMta thatI nathI, paraMtu jema jema te sAmagrI prApta thAya che tema tema te vRddhi pAme che jenAthI karmanuM ajIrNa gADha thAya che. jenA phaLarUpe teo paNa velDahalanI jema aMte duraMta narakamAM jaIne paDe che. vaLI dharmAcArya yogya jIvone kahe che ke anaMta AnaMda, sadvarya, sadjJAna darzana svarUpavALo tuM cho. tane bAhya viSayonA bhogomAM lisA rAkhavI ucita nathI. vaLI, A saMsAranA tamAma bhogo du:khathI utpanna thayelA che, duHkharUpa che ane duHkhanA kAraNa che mATe buddhimAna puruSe temAM rAga karavo joIe nahIM. AnAthI e prApta thAya ke jeone bAhya vaibhava ke bAhya mAna-sanmAna Adi sukha svarUpa dekhAya che teo icchAthI AkuLa thaIne tenA mATe yatna kare che. te icchA svayaM duHkharUpa che. puNyanA sahakArathI te sAmagrI maLe to paNa tenA nAzanI ciMtAthI, rakSaNanI ciMtAthI jIva sadA vyAkuLa rahe che tethI tattvathI te bAhya sAmagrI du:kharUpa che ane tenAthI karma bAMdhIne durgatimAM jAya che tethI durgatinuM kAraNa che. mATe vivekIe bAhya padArtho pratyeno saMzleSa kSINa kSINatara thAya te rIte ucita yatna karavo joIe. A prakAre saddaguru pramAdamAM Asakta jIvane vAraNa kare che topaNa bAhya padArthomAM ja jene sukhabuddhi che teo tenA sivAya anya kaMI sArarUpa jotA nathI. anicchAmAM sukha che, mokSamAM sukha che ityAdi vAto temane indrajALa jevI dekhAya che. tethI bAhya bhogomAM ja vRddhi karIne jeo gADha Asakta thaIne tevI dAruNa avasthAne pAme che jethI aMte narakamAM jaIne aneka prakAranI kadarthanAne prApta kare che. te A sarva pramAdathI yukta tad vilAsaparAyaNa vikSipta citta ane tRSNAthI Arta viparyAsane vaza thayelA jIvanI avasthA che. ane sarva doSonA samUhathI pUrita mAnasamAM sannipAta jevo ghora mahAmoha A jIvanA cittamAM varte che. tethI AtmAnA pAramArthika sukhanI gaMdha paNa tene prApta thatI nathI ane mahAmohane vaza thaIne atyaMta karma ajIrNane prApta kare che ane duraMta saMsAramAM bhaTake che. zloka : viSyaprvrtkshc sarveSAM, kAryabhUtazca tattvataH / mahAmohanarendro'yaM, nadyAdInAM sulocane! / / 147 / / zlokArca - ane vaLI he sulocanA agRhItasaMketA ! nadI Adi sarvano pravartaka ane tatvathI kAryabhUta A mahAmohanarendra che. ll147ll zloka : tadevaM rAjaputrIyo, dRSTAnto'nena sundari! / mahAnadyAdivastUnAM, darzito bhedasiddhaye / / 148 / /
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha te kAraNathI A rIte he suMdarI ! AnA vaDe-anusuMdara cakravartI vaDe A rAjaputra saMbaMdhI dRSTAMta mahAnadI Adi vastunA bhedanI siddhi mATe batAvAyuM. / / 148 / / zloka H 234 -: zloka H athAdyApi na te jAtA, pratItiH suparisphuTA / bhUyo'pIdaM samAsena, praspaSTaM kathayAmi te / / 149 / / zlokArtha : hajI paNa tane suparisphuTa pratIti thaI nathI. pharI paNa A saMkSepathI huM tane spaSTa kahuM chuM. 149 / / pramattatAdInAM saMkSiptasvarUpam viSayonmukhatA yA'sya, sA vijJeyA pramattatA / tattakisita viddhi, yajJo oNu pravartanam / / / / pramattatA nadI AdinuM saMkSipta svarUpa zlokArtha : je AnI=vellahalanI, viSayamAM unmukhatA=sanmukhatA, che te pramattatA jANavI. je bhogomAM pravartana che te tadvilasita jANavuM. II150|| zloka H pravRttau laulyadoSeNa, zUnyatvaM yattu cetasaH / zeyaH sa civikSepo, nIvasthAsya nRokSaLe! / / / / zlokArtha : he mRgekSaNA agRhItasaMketA ! pravRttimAM laulyadoSathI je cittanuM zUnyapaNuM te A jIvano cittavikSepa jANavo. 151|| zloka H tRpterabhAvo bhogeSu, yo bhukteSu subahuSvapi / uttarottaravAJchA ca, tRSNA gItA manISibhiH / / 152 / /
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArya : bhogomAM tRtino abhAva ane ghaNuM bhogavavA chatAM uttarottara vAMchA manISI vaDe tRSNA kahevAya che. II15rA. zloka : pApAd bhogeSu jAteSu, jAtanaSTeSu vA punaH / bAhyopAyeSu yo yatno, viparyAsaH sa ucyate / / 153 / / zlokArca - thayelA bhogo hote chate athavA pApathI thayelA bhogo nAza thaye chate pharI bAhya upAyomAM je yatna te viparyAsa kahevAya che. II15II. zloka : anityAzuciduHkheSu, gADhaM bhinneSu jIvataH / viparItA matisteSu, yA sA'vidyA prakIrtitA / / 154 / / zlokArya : jIvathI bhinna evA te anitya, azuci duHkhomAM, je gADha viparIta mati te avidhA kahevAya che. II154TI. zloka : eteSAmeva vastUnAM, sarveSAM yaH pravartakaH / etaireva ca yo janyo, mahAmohaH sa gIyate / / 155 / / zlokArtha : A ja sarva vastuono-pUrvamAM varNana karyuM e sarva vastuono, je pravartaka, ane AnAthI je janya-pUrvamAM varNana karyuM e pramattatA nadI AdithI je janya, te mahAmoha kahevAya che. ll1papaIL zloka : tadevaM bhinnarUpANi, tAni sarvANi sundari! / mahAnadyAdivastUni, cintanIyAni yatnataH / / 156 / / zlokArca - te kAraNathI A rIte bhinnarUpavALI te sarva mahA nadI Adi vastuo he suMdarI ! yatnathI ciMtavana karavI joIe. ll156
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva bloka : prAhA'gRhItasaGketA, cAru cAru niveditam / satyaM prajJAvizAlA'si, nAsti me saMzayo'dhunA / / 157 / / zlokArca - agRhItasaMketA kahe che suMdara suMdara nivedana karAyuM. satya tuM prajJAvizAlA che, have mane saMzaya nathI. II1pa7ll. bhAvArtha - prajJAvizAlAe agRhItasaMketAne mahAnaghAdinuM svarUpa kathAnA upanaya dvArA batAvyuM chatAM teno sUkSma padArtha prApta karavo ati duSkara che tethI pharI saMkSepathI tenuM vibhAjana batAve che. nadI AdinuM je pUrvamAM varNana karyuM te sarvano pravartaka mahAmoha che ane te nadI Adino kAryabhUta mahAmoha che. tethI e prApta thAya ke jIvamAM ajJAna varte che tethI ja jIva potAnA sukhanI prAptimAM pramAda kare che, AthI ja ajJAnane kAraNe sukhanA upAyarUpe bAhya padArthone mAnIne svayaM aMtaraMga klezarUpa duHkhane prApta kare che. tethI jIvamAM je pramAdAdi bhAvo varte che. te jIvane tatkAla phleza karAve che, kliSTa karmo baMdhAve che, durgationI paraMparAnI prApti karAve che te sarvanuM pravartaka jIvane potAnI kaSAyanI anAkuLatA rUpa sukha viSayaka ajJAna varte che te ja pramattatA nadI AdinuM pravartaka che. vaLI, jIva pramAda Adine vaza thaIne je sarva lezo kare che tenAthI tattvanA viSayamAM ajJAnatA pravarte tevA karmo baMdhAya che tethI pramAda Adi nadIonuM kAryabhUta mahAmoha che te batAvavA mATe ja anusuMdara cakravartIe A velDahalanuM dRSTAMta batAvela che. chatAM pharI huM tenuM vizeSa svarUpa spaSTa karuM chuM ema kahIne prajJAvizAlA pramattatA Adi nadIonuM vizeSa svarUpa batAve che - jIvamAM viSayonI sanmukhatA che te pramattatA che. ane viSayonI sanmukhatAne kAraNe viSayomAM pravartana te tavilasita che. tethI e prApta thAya ke vaLI, je jIvomAM viveka pragaTa thayo nathI teo viSayomAM pravRtti karyA pachI lolupatAthI zUnya cittavALA thAya che te teono cittavikSepa che. vaLI teo bAhya tyAga Adi kare to paNa mAna-khyAti AdimAM lolupatAne kAraNe zUnya cittavALA potAnAM te te kRtyo svamukhe lokone kahIne ke potAnAM te te tyonI prazaMsAne sAMbhaLIne vikSipta cittavALA rahe che. vaLI, bhogomAM tRptino abhAva ane ghaNuM bhogavavA chatAM adhika adhikanI vAMchA te tRSNA kahevAya che. AthI ja jeone mAnakhyAtinI ke lokomAM potAnI prazaMsA Adi bhAvonI atyaMta vAMchA che teo haMmezAM tRSNAthI vyAkuLa che. jema saMsArI jIvo dhananI tRSNAthI vyAkuLa che tema sAdhuvezamAM ke tyAga karanArA paNa tRSNAthI vAsita hoya to svAthyanA sukhane pAmatA nathI. vaLI, aneka prakAranAM pApo karIne bhoga prApta karyA hoya tene adhika adhika prApta karavAnI icchA thatI hoya ane koIka rIte prApta thayelA bhogo nAza pAmyA hoya to pharI tene meLavavAnI icchA thayA kare te viparyAsa kahevAya che. AthI ja mAtra bAhya khyAti ke bAhya AcAromAM ja jeo dharmabuddhi dhAraNa karIne te te pravRtti karavA mATe abhilASavALA che paraMtu AtmAnA pAramArthika
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva svAsthyano leza paNa vicAra karatA nathI te sarva viparyAsarUpa ja che. vaLI anitya padArthomAM nityatAnI buddhi, azucivALA padArthomAM zucipaNAnI buddhi, bhoganA klezomAM sukhapaNAnI mati, AtmAthI bhinna evA bAhya bhAvomAM ja gADha viparIta mati te sarva avidyA che. je avidyA mahAmohanuM zarIra che ane avidyAnA zarIrathI ja te mahAmoha pramattatA Adi sarva bhAvono janaka che ane jIvamAM vartatA pramattatA Adi bhAvothI ja te mahAmoha adhika adhika utpanna thAya che. 237 je jIvomAM viveka pragaTyo che tevA vivekI jIvo A mahAnadI AdinAM svarUpo sUkSma buddhithI bhAvana karavAM joIe. jethI ahitathI AtmAnuM rakSaNa thAya. je jIvomAM viveka pragaTyo che tevA avirata samyagdaSTi Adi sarva mahAtmAo haMmezAM AtmAnA nirAkuLa svabhAvane sanmukha hoya che, viSayane sanmukha hotA nathI. kvacit avirati ApAdaka karmone kAraNe viSayonI icchA temane thAya che topaNa vivekapUrvaka tene zamana ka2vAne abhimukha pariNAmavALA teo hoya che ane icchA zAMta na thAya to viSayomAM pravRtti kare che topaNa viSayone sanmukha teonuM citta nahIM hovAthI ane AtmAnA nirAkuLa svabhAvane sanmukha teonuM citta hovAthI potAnI zakti anusAra kaSAyonA kSayamAM ja yatna kare che. AthI ja evA vivekI jIvo bhogone ka2Ine paNa kaSAyonI AkuLatAne zAMta ka2vA yatna kare che ane koIka nimittathI teo pramAdavALA bane che tyAre viSayone sanmukha bhAva thAya che, tethI guNasthAnakathI pAtane abhimukha paNa thAya che. AthI ja viSayane sanmukha thayelA munio paNa pramAdane kAraNe ja pAtane abhimukha thAya che. vaLI pAtane abhimukha thayA pachI bhogomAM pravRtti te tavilasita pulina che. jeo viSayomAM pravRtti karyA pachI lolupatAthI zUnya cittavALA thAya che te teonA cittano vikSepa che. AthI ja vivekI puruSone koIka nimittathI viSayomAM lolupatAne kAraNe cittavikSepa thAya to tattvanuM bhAvana karIne te vikSepone dUra karavA yatna kare che. AthI ja avirata samyagdaSTi ke vivekI zrAvako paNa cittanA vikSepane zAMta karavA vAraMvAra sAdhudharmanuM paribhAvana kare che ane vicAre che ke je sukha niHspRhI munione che te sukha bAhya viSayonI prAptimAM paNa nathI ane jeonuM citta bAhya viSayothI para che teone paNa mAna-khyAti Adi bhAvo pratye nirapekSabhAva varte che, AthI ja teo sukhI che. zloka H tattiSTha tvaM vizAlAkSi ! sAmprataM vigatazramaH / nivedayatu saMsArijIva eva tataH param / / 158 / / zlokArtha : te kAraNathI=tuM prajJAvizAlA che emAM saMzaya nathI te kAraNathI, he vizAlAkSi ! tuM have rahe, nAza pAmelo che zrama jene evo saMsArI jIva ja=anusuMdara cakravartI ja, have bIjuM nivedana karo. / / 158 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : naravAhanarAjAya, yadvicakSaNasUriNA / niveditaM prakarSAya, vimarzena ca dhImatA / / 159 / / zlokArca - naravAhanarAjAne je vicakSaNasUri vaDe ane buddhimAna evA vimarza vaDe prakarSane je nivedana karAyuM te nivedana karo ema anvaya che. 159ll zloka : tataH saMrinIvena, prort vimocane ! nivedayAmyahaM tatte, vimarzena yadIritam / / 160 / / zlokArca - tyArapachI saMsArI jIva vaDe kahevAyuM. he vimalalocana agRhItasaMketA ! je vimarza vaDe kahevAyuM ke huM tane nivedana karuM chuM. ll16oll zloka - tataH proktaM vimarzena, bhadra! jJAto yadi tvayA / mahAnadyAdibhAvArthastato'nyatkiM nivedyatAm? / / 161 / / zlokArca - tyArapachI=prakarSa vaDe paramArthathI nadI AdinA bhedo zuM che te puchAyuM ane vimarze pharI prakarSane tenuM svarUpa batAvyuM tyArapachI, vimarza vaDe kahevAyuM. he bhadra prakarSa! jo tArA vaDe mahAnadhAdino bhAvArtha jJAta che to anya zuM nivedana karuM ?=anya tane zuM kahyuM? II161TI zloka : prakarSaH prAha me mAma! nAmato guNato'dhunA / mahAmohanarendrasya, parivAraM nivedaya / / 162 / / zlokArca - prakarSa kahe che. he mAmA ! mane nAmathI ane guNathI have mahAmohanarendranA parivArane nivedana karo. I16rA
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 239 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva 239 bloka : yA ceyaM dRzyate sthUlA, rAjaviSTarasaMsthitA / eSA kiMnAmikA jJeyA? kiMguNA vA varAGganA? / / 163 / / zlokArca - ane je A rAjavinTara upara rahelI skUla suMdara aMgavALI dekhAya che e kayA nAmavALI athavA kayA guNavALI jANavI? I16all mahAmUDhatAprabhAvaH zloka : vimarzaH prAha nanveSA, prasiddhA guNagahvarA / mo. mahAmUDhatA nAma, mADaca pRthavIpateH iAThya4A. mahAmUDhatAno prabhAva zlokArya :vimarza kahe che. kharekhara he prakarSa !guNanI khANa evI A mahAmUDhatA nAmavALI A pRthivIpatinI bhAryA prasiddha che. ll164TI. bloka : candrikeva nizAnAthe, svaprabheva divAkare / eSA devI narendre'smin, dehA'bhedena vartate / / 165 / / zlokArya : caMdramAM caMdrikAnI jema, sUryamAM svaprabhAnI jema A devI A rAjAmAM mahAmoha rAjAmAM, dehanA abhedathI varte che. ll165ll zloka : ata eva guNA ye'sya, varNitA bhadra! bhUpateH / jJeyAsta eva niHzeSAstvayA'muSyA vizeSataH / / 166 / / zlokArca - AthI ja je A bhUpatinA mahAmohanA, guNo varNana karAyA, he bhadra prakarSa ! te ja niHzeSa guNo tArA vaDe ANInA=mahAmUDhatAnA, vizeSathI jANavA. ll166o.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H prakarSaH prAha yadyevaM, tato'tinikaTe sthitaH / madvArAnadhirAnasya, vRdhdhAvan: sumISaLa: / / 67 / / nirIkSamANo niHzeSaM, rAjakaM vakracakSuSA / ya Sa dRzyate soya, tamo mAma! bhUtiH? / / / / zlokArtha : prakarSa kahe che jo A pramANe che to mahArAjAdhirAjanA atinikaTamAM rahelo kRSNavarNavALo, atyaMta bhISaNa, vakracakSuthI niHzeSa rAjAne joto je A dekhAya che te A he mAmA ! kayo rAjA che ? ||167-1685 mithyAdarzanamahimA vimarzaH prAha vikhyAto, rAjyasarvasvanAyakaH / mithyAvarzananAmAya, mahAmodamahattamaH / / 6 / / mithyAdarzanano mahimA zlokArtha : vimarza kahe che. rAjyanA sarvasvano nAyaka mithyAdarzana nAmavALo A mahAmohano mahattama vikhyAta che. II169 / / zloka H anena tantritaM rAjyaM, vahatyasya mahIpateH / balasampAdako'tyarthamamISAmeSa bhUbhujAm / / 170 / / zlokArtha : A rAjAnuM rAjya AnA vaDe taMtrita=mithyAdarzana vaDe niyaMtrita, vahana thAya che. A rAjAone A=mithyAdarzana, atyaMta balasaMpAdaka che. ||170|I zloka H atraiva saMsthito bhadra! nijavIryeNa dehinAm / yadeSa bahiraGgAnAM kurute tannibodha me / / 171 / /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva zlokArtha : ahIM ja rahelo A=mithyAdarzana, he bhadra ! nija vIryathI bahiraMga lokone je kare che te mAruM tuM sAMbhaLa. ll171 zloka : adeve devasaGkalpamadharma dharmamAnitAm / atattve tattvabuddhiM ca, vidhatte suparisphuTam / / 172 / / apAtre pAtratAropamaguNeSu guNagraham / saMsArahetau nirvANahetubhAvaM karotyayam / / 173 / / yugmam / / zlokArya : adevamAM devanA saMkalpane, adharmamAM dharmamAnitAne, atatvamAM tatvabuddhine, supariTyuTa kare che. apAtramAM pAtratAnA AropaNane, aguNomAM guNanA grahaNane, saMsAranA hetumAM nirvANanA hetubhAvane A mithyAdarzana kare che. ll172-17all zloka : tathAhihasitodgItabibbokanATyATopaparAyaNAH / hatAH kaTAkSavikSepairnArIdehArdhadhAriNaH / / 174 / / kAmAndhAH paradAreSu, saktacittAH kSatatrapAH / sakrodhAH sAyudhA ghorA, vairimAraNatatparAH / / 175 / / zApaprasAdayogena, lasaccittamalAvilAH / IdRzA bho! mahAdevA, loke'nena pratiSThitAH / / 176 / / tribhirvizeSakam / / zlokArtha : te A pramANe - hasavAmAM, gAvAmAM, cALAonA nATakanA ADaMbaramAM parAyaNa, kaTAkSanA vikSepothI haNAyelA, nArInA dehAIne dhAraNa karanArA, paradAnAmAM kAmAMdha, sakta cittavALA, lajjA vagaranA, krodhavALA, AyudhavALA ghora, vairIne mAravAmAM tatpara, zApa ane prasAdanA yogathI vilAsa karatA cittanA malathI yukta, evA prakAranA mahAdevo lokamAM AnA dvArA=mithyAdarzana dvArA, he bhadrapratiSThita karAyA. ll174thI 176ll
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : ye vItarAgAH sarvajJA, ye zAzvatasukhezvarAH / kliSTakarmakalAtItA, niSkalAzca mahAdhiyaH / / 177 / / zAntakrodhA gatATopA, hAsyastrIhetivarjitAH / AkAzanirmalA dhIrA, bhagavantaH sadAzivAH / / 178 / / zApaprasAdanirmuktAstathApi zivahetavaH / / trikoTizuddhazAstrArthadezakAH paramezvarAH / / 179 / / ye pUjyAH sarvadevAnAM, ye dhyeyAH sarvayoginAm / ye cAjJAkAraNArAdhyA, nirdvandvaphaladAyinaH / / 180 / / te mithyAdarzanAkhyena, loke'nena svavIryataH / devA: prAhitA madrA, na jJAttei vizeSataH pATA paDyUmi: stram | zlokArca - je vItarAga, sarvajJa, zAzvata sukhanA Izvara, kliSTa karmanI kalAthI atIta, nikalAvALA, mahAbuddhivALA, zAMta thayo che krodha jene evA ATopa vagaranA, hAsya ane strInA vilAsathI varjita, AkAza jevA nirmala, dhIra bhagavAna, sadAziva, zApathI ane prasAdathI rahita, topaNa mokSanA hetu, traNakoTi zuddha zAstranA arthanA dezaka=kaSa, cheda, tApathI zuddha zAstranA arthane batAvanArA, paramezvara jeo sarva devone pUjya che. sarva yogIone je dhyeya che. AjJAnA sevane karanArAthI jeo ArAdhya che. nirtanDaphalane denArA che=rAga-dveSarUpI sarva nirTabdothI rahita AtmAnI pUrNa svasthatA rUpe phalane denArA che. te devo-pUrvamAM varNana karyuM tevA svarUpavALA devo A mithyAdarzana nAmanA maMtrI vaDe svavIryathI lokamAM pracchAdita karAyA. he bhadra ! vizeSathI jaNAtA nathI=kvacit keTalAka loko sAmAnyathI arihaMta devanI upAsanA karatA hoya topaNa teo vaDe vizeSathI bhagavAna jaNAtA nathI. II177thI 1815. zloka : tathAhirnnydaanN godAnaM, dharAdAnaM muhurmuhuH / snAnaM pAnaM ca dhUmasya, paJcAgnitapanaM tathA / / 182 / / tarpaNaM caNDikAdInAM, tIrthAntaranipAtanam / yaterekagRhe piNDo, gItavAdye mahAdaraH / / 183 / /
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva vApIkUpataDAgAdikAraNaM ca vizeSataH / yAge mantraprayogeNa, mAraNaM pazusaMhateH / / 184 / / kiyanto vA bhaNiSyante ? bhUtamardanahetavaH / -- rahitAH zuddhabhAvena, ye dharmAH kecidIdRzAH / / 185 / / sarve'pi balinA'nena, mugdhaloke prapaJcataH / te mithyAvarganAstrena, bhadra! sevAH pravRttitAH||6|| pazcami: tam / / 243 zlokArtha : ane hiraNyadAna, godAna, pRthvInuM dAna, vAraMvAra snAna, dhUmanuM pAna, paMcAgni tapana, caMDikAnuM tarpaNa, tIrthAMtaranuM nipAtana=anya darzanavALAno nAza, yatine eka gRhano piMDa, gItavAdhamAM mahA Adara, ane vizeSathI vAva, kUvA, taLAva Adi karAvavuM, yAgamAM maMtraprayogathI pazunA samudAyanuM mAraNa athavA keTalA kahevAze ? bhUtamardananA hetuo, zuddhabhAvathI rahita je koI AvA prakAranA dharmo che te sarva paNa he bhadra prakarSa ! mithyAdarzana nAmanA A bali vaDe mugdha lokamAM vistArathI pravartana karAyelA jANavA. II182thI 186 / / zloka H kSAntimArdavasantoSazaucArjavavimuktayaH / tapa:saMyamasatyAni, brahmacarya zamo temaH / / 87 / / ahiMsAsteyasaddhyAnavairAgyagurubhaktayaH / apramAdasadaikAgryanairgranthyaparatAdayaH / / 188 / / ye cAnye cittanairmalyakAriNo'mRtasannibhAH / saddharmA jagadAnandahetavo bhavasetavaH / / 189 / / teSAmeSa prakRtyaiva, mahAmohamahattamaH / mavet pracchAvano loDhe, mithyAvaAnanAma: / / 10 / / caturbhiH tApam / / zlokArtha : kSAMti, mArdava, saMtoSa, zoca, Arjava, vimukti=nirlobhatA, tapa, saMyama, satya, brahmacarya, zama, dama, ahiMsA, asteya, sadhyAna, vairAgya, gurubhakti, apramAda, sadA ekAgya, nigraMthabhAvamAM tatparatAdi=atyaMta yatnAdi, ane zAMta thayo che krodha jene evA je anya cittanA nairmalyane karanArA amRta jevA saddharmo jagatanA AnaMdanA hetuo, bhavarUpI samudrane taravA mATe pula jevA hoya teone mithyAdarzana nAmano A mahAmohano mahattama lokamAM prakRtithI ja chupAvanAra thAya. 187thI 190]
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : tathAshyaamaaktnnddulaakaarstthaa paJcadhanuzataH / eko nityastathA vyApI, sarvasya jagato vibhuH / / 191 / / kSaNasantAnarUpo vA, lalATastho hRdi sthitaH / Atmeti jJAnamAtraM vA, zUnyaM vA sacarAcaram / / 192 / / paJcabhUtavivarto vA, brahmoptamiti vA'khilam / devoptamiti vA jJeyaM, mahezvaravinirmitam / / 193 / / pramANabAdhitaM tattvaM, yadevaMvidhamaJjasA / sadbuddhiM kurute tatra, mahAmohamahattamaH / / 194 / / caturbhiH kalApakam / / zlokArca - ane zyAmAka taMDulanA AkAravALo tathA AtmA pAMcaze dhanuSya pramANavALo, eka nitya tathA sarva jagatano vyApI vibhu athavA kSaNa saMtAnarUpa lalATamAM rahelo, hRdayamAM rahelo AtmA che athavA jJAna mAtra che. athavA sacarAcara zUnya cheHcarAcara je jagata dekhAya che te vAstavika nathI paraMtu zUnya che, athavA paMcabhUtano vivarta che. athavA akhila brahmota athavA devopta che ethI mahezvara vinirmita jANavo carAcara jagat dekhAya che te mahezvarathI nirmANa karAyo che ema jANavuM, pramANabAdhita je AvA prakAranuM tatva che=pUrvamAM varNana karyuM evuM tattva che temAM mahAmoha mahattama zIdhra sabuddhine kare che A tatva che e prakAranI buddhine kare che. ll191thI 194ll zloka : jIvAjIvau tathA puNyapApasaMvaranirjarAH / Asravo bandhamokSau ca, tattvametanavAtmakam / / 195 / / satyaM pratItitaH siddhaM, pramANena pratiSThitam / tathApi nidbhute bhadra! tadeSa janadAruNaH / / 196 / / yugmam / / zlokArca - jIva, ajIva, puSya, pApa, saMvara, nirjarA, Azrava, baMdha, mokSa tatva che e navAtmaka satya pratItithI siddha che, pamANathI pratiSThita che. topaNa he bhadra prakarSa ! A janadAruNa evo mithyAdarzana teno=navatattvano, apAlApa kare che. II15-196ll
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : tathAgRhinno lalanA'vAcyamardakA bhUtaghAtinaH / asatyasandhAH pApiSThAH, saGgrahopagrahe ratAH / / 197 / / tathA'nye pacane nityamAsaktAH pAcane'pi ca / madyapAH paradArAdisevino mArgadUSakAH / / 198 / / taptAyogolakAkArAstathApi yatirUpiNaH / ye teSu kurute bhadra! pAtrabuddhimayaM jane / / 199 / / tribhirvizeSakam / / zlokArca - ane lalanAnA avAcyasthAnane mardana karanArA, jIvonA upaghAtane karanArA, asatyanA saMdhAnavALA, pApiSTa, saMgraha upagrahamAM rata evA gRhastho. tathA anya paNa pacanamAM nitya Asakta, pAcanamAM paNa nitya Asakta, madhapAnane karanArA, paradArAdine sevanAra, mArganA dUSako, tapta ayogolokanA AkAravALA topaNa sAdurUpane dhAraNa karanArA jeo che, teomAM he bhadra ! mahattama evo AkamithyAdarzana pAtrabuddhine karAve che. I/197thI 199ll zloka : sajjJAnadhyAnacAritratapovIryaparAyaNAH / puratnagharAthIrA, nama: pApA pAra00gA. saMsArasAgarottArakAriNo dAnadAyinAm / acintyavastubohitthatulyA ye pAragAminaH / / 201 / / teSu nirmalacitteSu, puruSeSu jaDAtmanAm / eSo'pAtradhiyaM dhatte, mahAmohamahattamaH / / 202 / / tribhirvizeSakam / / zlokArtha : sad jJAna, dhyAna, cAritra, tapa, vIryaparAyaNa, guNaratnane dhAraNa karanArA, dhIra, jaMgama kalpavRkSa jevA, dAnane denArAone saMsArasAgarathI utArane karanArA nirdoSa bhikSA grahaNa karIne dAna ApanArA vivekI zrAvakone paNa zubhabhAvanI vRddhi dvArA saMsArathI vistArane karanArA, aciMtya vastu rU5 nAva tulya jeo pAragAmI che, te nirmala cittavALA puruSomAM jaDAtmA evA jIvone mahAmohano mahattama evo A mithyAdarzana apAtrabuddhine karAve che. ll200thI 20zA.
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlos: tathAkautukaM kuhakaM mantramindrajAlaM rasakriyAm / nirviSIkaraNaM tantramantardhAnaM savismayam / / 203 / / autpAtamAntarikSaM ca, divyamAGgaM svaraM tathA / lakSaNaM vyaJjanaM bhauma, nimittaM ca zubhA'zubham / / 204 / / uccATanaM savidveSamAyurvedaM sajAtakam / jyotiSaM gaNitaM cUrNaM, yogalepAstathAvidhAH / / 205 / / ye cAnye vismayakarA, vizeSAH pApazAstrajAH / anye bhUtopamardasya, hetavaH zAThyaketavaH / / 206 / / tAneva ye vijAnanti, niHzaGkAzca prayuJjate / na dharmabAdhAM manyante, zaThAH pApaparAyaNAH / / 207 / / ta eva guNino dhIrAste pUjyAste manasvinaH / ta eva vIrAste lAbhabhAjinaste munIzvarAH / / 208 / / ityevaM nijavIryeNa, bahiraGgajane'munA / mithyAdarzanasaMjJena, bhadra! pApAH prakAzitAH / / 209 / / saptabhiH kulakam / / doDArtha : ane kautukane, kuhakane, maMtrane, IndrajAlane, rasakriyAne, nirviSIkaraNane, taMtrane, vismaya sahita saMtAnane, motyAtane, maMtarikSane, hivyane, maMgane, svarane, vakSane, vyaMjane, bhImane, zubhAzubha nimittane, vidveSa sahita uccATanane, Ayurvedane, sajAtakane, jyotiSane, gaNitane, cUrNane, tevA prakAranA yogakSepone ane je anya pApazAstrathI thanArA vismayakara vizeSo che. anya bhUtopamadananA hetuo, zAkyanA ketava che teone je jANe che ane niHzaMka prayoga kare che ane dharmabAdhAne mAnatA nathI. pApArAyaNo zaTho che, teo ja guNI, ghIra che, teo pUjya che, teo manasvI che, teo ja vIra che, teo ja lAbhabhAjI che, teo munIzvaro che. A prakAre nijavIryathI bahiraMga lokamAM A mithyAdarzana saMjJaka mahattama vaDe he bhadra prakarSa ! pApo prakAzita karAyAM che. Il203thI 209ll. rets: ye punamantratantrAdivedino'pyatiniHspRhAH / nivRttA lokayAtrAyA, dharmAtikramabhIravaH / / 210 / /
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 247 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva mUkAndhAH paravRttAnte, svaguNAbhyAsane ratAH / asaktA nijadehe'pi, kiM punardraviNAdike? / / 211 / / kopAhaGkAralobhAdyairdUrataH parivarjitAH / tiSThanti zAntavyApArA, nirapekSAstapodhanAH / / 212 / / na divyAdikamAkhyAnti, kuhakAdi na kurvate / mantrAdInAnutiSThanti, nimittaM na prayuJjate / / 213 / / lokopacAraM niHzeSaM, parityajya yathAsukham / svAdhyAyadhyAnayogeSu, saktacittAH sadA''sate / / 214 / / te nirguNA alokajJA, vimUDhA bhogavaJcitAH / apamAnahatA dInA, jJAnahInAzca kurkuTAH / / 215 / / ityevaM nijavIryeNa, bahiraGgajane'munA / te mithyAdarzanAvena, sthApitA bhadra! sAdhavaH / / 216 / / saptabhiH kulakam / / zlokArca - je vaLI maMtra, taMtrAdi jANanArA paNa atiniHspRha lokayAtrAthI nivRtta=lokone Avarjana karavAnI pravRttithI nivRta, dharmanA atikramathI bhIru=bhagavAnanA vacanAnusAra grahaNa karAyelA saMyamanA ullaMghanathI bhaya pAmelA, paravRttAMtamAM mUka ane aMdha, svaguNanA abhyAsamAM rata, potAnA dehamAM paNa Asakti vagaranA, dhanAdimAM vaLI zuM ? arthAt dhanAdimAM paNa Asakti vagaranA, kopa, ahaMkAra, lobhAdithI atyaMta parivarjita, zAMta vyApAravALA, nirapekSa pariNAmavALA, tapodhana rahe che. divyAdikane kahetA nathI. kuhakAdine karatA nathI. maMtrAdine AcaratA nathI. nimittano prayoga karatA nathI. niHzeSa lokopacArano tyAga karIne yathAsukha yathAzakti, svAdhyAya dhyAnayogomAM Asakta cittavALA sadA rahe che. teo nirguNa che. alokane jANanArA che lokanA hitane jANanArA nathI. vimUDha che. bhogathI vaMcita che. apamAnathI haNAyelA che. dIna che. jJAna vagaranA kuTa che. A prakAre nijavIryathI he bhadra ! te sAdhuo A mithyAdarzana nAmanA AnA vaDe bahiraMga lokamAM sthApana karAyA. ll10thI 216ll zloka : tathA- udvAhanaM ca kanyAnAM, jananaM putra saMhateH / nipAtanaM ca zatrUNAM, kuTumbaparipAlanam / / 217 / /
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 yadevamAdikaM karma, ghorasaMsArakAraNam / taddharma kRti saMsthALa, zita bhavatAram / / 28 / / yukSmam / / upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha H ane kanyAonuM lagna karAvavuM, putra saMtatinuM janana, zatruonuM nipAtana, kuTuMbanuM paripAlana e vagere je karmo ghorasaMsAranAM kAraNa che te dharma che e prakAre saMsthApana karIne bhavanuM tAraNa batAvAyuM=mithyAdarzana vaDe batAvAyuM. II217-218] zloka H yaH punarjJAnacAritradarzanADhyo vimuktaye / mArga: sarvopa sonena, topito jovarinA / / 21 / / zlokArtha H je vaLI jJAna, cAritra, darzanathI yukta mokSamArga che te sarva paNa lokavairI evA AnA vaDe= mithyAdarzana vaDe, lopa karAyo. / / 2195 zloka H tatattva bhadra! yattubhya, samAsena mayovitam / vIrya mahattamasvAsya, dhruvAkhena purA yathA / / 22 / / zlokArtha : ane tethI he bhadra kahevAyuM. je A pramANe zloka H tane saMkSepathI pUrvamAM kahetA evA mArA vaDe A mahattamanuM je vIrya ||220mA - adeve devasaGkalpamadharme dharmamAnitAm / atattve tattvabuddhiM ca, karotyeSa jaDAtmanAm / / 221 / / zlokArtha : jaDAtmA jIvone adevamAM devanA saMkalpane, adharmamAM dharmamAnitAne ane atattvamAM tattvabuddhine A=mithyAdarzana, kare che. II221II zloka H apAtre pAtratAropamaguNeSu guNagraham / saMsArahetau nirvANahetubhAvaM karotyayam / / 222 / /
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha : apAtramAM pAtratAnA AropaNane, aguNomAM guNanA grahaNane, saMsAranA hetumAM nirvANanA hetubhAvane A=mithyAdarzana, kare che. II2223 // zloka H tadidaM lezataH sarvaM pravivecya niveditam vistareLa punarvIrya, joDasya vavatuM kSamaH? / / 22 / / zlokArtha : te A sarva=prastuta zlokomAM kahyuM te A sarva, lezathI vivecana karIne nivedana karAyuM=pUrva zlokomAM spaSTa karAyuM. vaLI AnuM vIrya=mithyAtvanuM vIrya, vistArathI varNana karavA mATe koNa samartha che ? koI samartha nathI. II223|| zloka H anyayyAya nine citte, manyate bhadra! sarvA / mondvata: pratyeva, mahAmohamahattamaH / / 224 / / zlokArtha : ane bIjuM prakRtithI ja madathI uddhata evo mahAmohano mahattama A=mithyAdarzana, nijacittamAM he bhadra ! sadA mAne che. II224 zloka H nikSiptabhara evAyaM rAjyasarvasvanAyakaH / mahAmohanarendraLa, ta: sarvatra vastuni / / 22 / / 249 zlokArtha : zuM mAne che ? te batAve che nikSipta bhAravALo evo A=mithyAdarzana mahAmoharAjA vaDe sarva vastumAM rAjyano sarvasva nAyaka karAyo. II225II zloka H - evaJca sthite vizrambhArpitacittAya, mayA'smai hitamuccakaiH / anyavyApArazUnyena, vartavya nanu sarvavA / / 26 / /
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva 250 zlokArtha : ane A rIte sthita hote chate vizvAsathI arpita cittavALA AmanA mATe=mahAmoha mATe, anya vyApAramAM zUnya evA mArA vaDe=mithyAdarzana vaDe, sarvadA atyaMta hita karavuM joIe. II226II bhAvArtha : agRhItasaMketA saMsArI jIvane AgaLanA kathananuM nivedana karavA vijJapti kare che. tethI tyArapachInuM kathana saMsArI jIva kare che. vimarza prakarSane kahe che mahAnadyAdino bhAvArtha jo te jANyo hoya to have anya tane zuM jANavuM che ? tethI prakarSa vimarzane prazna kare che. mahAnarendrano parivAra kevA svarUpa-vALo che te nivedana karo. tethI e phalita thAya ke vicakSaNa puruSa potAnI matinA prakarSathI mahAmohanA parivArane jANavAnI jijJAsA kare che ane vicakSaNa puruSanI vimarzazakti teno nirNaya kare che. jema buddhimAna puruSane saMsAranA vAstavika svarUpane jovAnI jijJAsA thAya che te mArgAnusA2I buddhino prakarSa che ane tenAthI te jIva saMsAranuM vAstavika svarUpa nipuNa prajJApUrvaka vimarza karIne nirNaya kare che, tema prastutamAM paNa jIvamAM vartatI mArgAnusArI buddhino prakarSa mahAmoha AdinA svarUpane jANavAnI jijJAsAvALo bane che ane buddhinI vimarzazakti nipuNa prajJApUrvaka tenA svarUpane jANavA yatna kare che. ane te ja batAvatA prakarSa prazna kare che. mahAmoha rAjAnI najIkamAM A kayo puruSa che je kRSNavarNavALo, subhISaNa ane bIjA rAjAone vakracakSuthI jue che ? tenA uttara rUpe vimarza kahe che mithyAdarzana nAmano mahAmohano mahattama che je mahAmohanA rAjyanA sarvasvano nAyaka che. AnAthI e phalita thAya ke jIvamAM je gADha ajJAnatA varte che te mahAmoha che ane tenA kAraNe ja tene viparyAsarUpa mithyAdarzana pragaTe che. ane mithyAdarzana jIvano malina pariNAma che tethI kRSNavarNavALo che, jIvanuM ekAMta ahita karanAra che, tethI subhISaNa che ane jIvamAM saMsAranuM paribhramaNa askhalita cAle ane mahAmohanuM rAjya lIluMchama rahe tevo yatna karanAra jIvano viparyAsavALo pariNAma che. AthI ja jIvane adevamAM devabuddhi, adharmamAM dharmabuddhi, atattvamAM tattvabuddhi thAya che, apAtramAM pAtrabuddhi thAya che. aguNamAM guNabuddhi thAya che. ane saMsAranA hetuo tene mokSanA hetu jaNAya che. AnAthI e phalita thAya ke jIvamAM jyAre atyaMta viparyAsa varte che tyAre adevamAM devabuddhi thAya che vItarAga deva sivAyanA anya devo ja devarUpe jaNAya che. vaLI kvacit jainadharmanI AcaraNA kare che topaNa vItarAgane vItarAgarUpe jANIne huM vItarAganI te prakAre bhakti karuM jethI mArAmAM vItarAganI jema ja kramasara vItarAgatA pragaTe tevI mArgAnusArI buddhi pragaTa thatI nathI. paraMtu mUrtirUpe ke nAmarUpe vItarAgane svIkAre che. paraMtu mUDhatAthI tenA svarUpano kaMI vicAra karatAM nathI. mAtra tenI bAhya bhakti karIne huM saMsArasAgarathI tarIza evo bhrama dhAraNa kare che je mithyAdarzanano ja prabhAva che. viparyAsane kAraNe adharmamAM dharmabuddhi thAya che. AthI ja kyAreka tapa, tyAga Adi dharmanAM sarva bAhya
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 251 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva kRtyo kare topaNa mAna, khyAti, kaSAyonA klezothI cittane AkuLa rAkhIne A prakAranA mUDhatAthI levAyelA dharmanA baLathI huM mokSane pAmIza tevo bhrama dhAraNa kare che. vaLI, tattvane jovAmAM viparyAsanA kAraNe keTalAka jIvo mAtra bhogavilAsa ja jIvanano sAra che, bhogavilAsa sivAya jIvanuM kaMI hita nathI tevI atyaMta viparIta buddhi dhAraNa karIne te pravRttimAM ja potAnuM jIvana pUrNa kare che. bAhya bhoganI icchA svayaM saMkleza rUpa che. anicchAmAM sukha che. icchAthI vyAkuLa thayelo jIva icchAnA viSayabhUta padArthane meLavavA zrama kare che je zrama paNa klezarUpa che. puNyanA sahakArathI icchA pramANe vastu maLe che tyAre kSaNika zAMti thAya che tyAM aneka navI navI icchAnA klezane prApta kare che. te klezane klezarUpe jovAnI nirmaLa mati jene pragaTI nathI, kleza ja sukharUpa tene dekhAya che. vaLI, vItarAgatA, vItarAgatAmAM vizrAMta thavA mATe yatna karanArA munio sukhI che te prakAranA tattvane jovAmAM viparyAsa karAvanAra mithyAdarzana ja che. AthI ja guNa rahita evA apAtramAM bAhya tyAgane joIne ke guNanuM AropaNa karIne pAtrabuddhi kare che, paraMtu sarva bAhya padArtho pratye jeonuM citta atyaMta anutsuka che evA niHspRhI munionA niHspRhabhAvane jovAnI prajJA jenAmAM nathI te sarva mithyAdarzanano prabhAva che. vaLI, viparyAsane kAraNe jeTalA saMsAranA hetuo che te mokSanA hetu jaNAya che, saMsAramAM dhanaarjana AdinA klezo sukhanA upAyarUpa jaNAya che. vaLI, saMsAramAM paNa huM kuTuMbanuM pAlana karuM chuM, A badhAnA hitane karanAro chuM ityAdi prakAre dharmabuddhi kare che, aneka jIvone dhanaarjanamAM sahAyaka thanAro chuM mATe A ja zreya kAryo che tevI viparyAsa buddhi mithyAdarzana karAve che. je pravRttiomAM AraMbha-samAraMbha na hoya, je pravRttiomAM kaSAyono kleza kSaya pAmato hoya, je pravRtti joIne yogya jIvone tattvane abhimukha pariNAma thAya tema hoya tevI vivekavALI pravRtti samyagdaSTi jIvo kare che. tenAthI je kaMI viparIta buddhithI saMsAranI kriyA ke dharmanI kriyA karAya che te sarva saMsAranuM ja kAraNa che. mithyAtvane kAraNe te sarva kartavya dekhAya che. vaLI kSamA, mArdava, saMtoSa, Adi daza prakAranA yatidharmanA paramArthane jANavA mATe jijJAsA paNa jIvone thatI nathI. te mithyAdarzanano ja prabhAva che. AthI ja samyagdaSTi jIvo haMmezAM daza prakAranA kSamAdi bhAvonuM svarUpa vAraMvAra sUkSma sUkSmatara buddhithI jANavA yatna kare che; kema ke vItarAgane namaskAra karatI vakhate paNa he kSamAzramaNa ! huM vaMdana karavA icchuM chuM ema bolIne khamAsamaNanI kriyA kare che ane susAdhune paNa he kSamAzramaNa ! huM vaMdana karavA icchuM chuM ema bolIne je khamAsamaNanI kriyA kare che tenA paramArthane jANavAnI paNa icchA thatI nathI. ane huM kone namaskAra karuM chuM, koNa susAdhu che, ityAdika viSayaka yathArtha jovAnI dRSTi mAtrano abhAva te mithyAdarzanano ja prabhAva che. mAtra bAhya veza ane bAhya tyAgamAM dharmabuddhi kare che. kSamAdi bhAvomAM leza paNa yatna na thAya tevI kriyAmAM dharmabuddhi kare che te sarva mithyAdarzanano prabhAva che. vaLI, jIva, ajIva Adi navatattvanuM pAramArthika svarUpa zuM che tene jANavAnI jijJAsA paNa thatI nathI. mAtra zabdothI jANe che ane kaI rIte Azravano nAza karavo joIe, kaI rIte saMvaramAM yatna karavo joIe te viSayaka mArgAnusArI Uha thavAmAM bAdhaka paNa mithyAdarzana ja che. tethI anya darzanamAM ke
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva svadarzanamAM je viparyAsa varte che ane saMsArI jIvomAM je viparyAsa varte che te sarva mithyAdarzanano ja prabhAva che, jenAthI jIvamAM vartato mahAmoha puSTa thAya che, karmano saMcaya thAya che ane mohanuM saMsArarUpI sAmrAjya ekachatra pravarte che, tethI sarva prakAranA anarthonuM bIja mithyAdarzana ja che. cittavikSepatRSNAviparyAsamahimA zloka : tatazarvamnnddpN cittavikSepaM, tRSNAnAmnI ca vedikAm / gADhaM samArayatyeSa, viparyAsaM ca viSTaram / / 227 / / cittavikSepa, tRSNA ane viparyAsano mahimA zlokArya : ane tyArapachI, cittavikSepa nAmano maMDapa ane tRSNA nAmanI vedikAne ane viparyAsa nAmanA vikTarane A=mithyAdarzana goThave che. ra27nAM jIvamAM raheluM mithyAdarzana jIvamAM cittanA vikSepo pedA kare che, jIvamAM gADha tRSNA pedA kare che ane potAnAmAM vartatA viparyAsane daDha kare che. zloka : samAritAni cAnena, yadetAni bahirjane / kurvanti tadahaM vacmi, samAkarNaya sAmpratam / / 228 / / zlokArya : ane AnA dvArA=mithyAdarzana dvArA, racanA karAyelA A cittavikSepa Adi, bahirjanamAM je kare che tene huM vimarza, kahuM chuM, have sAMbhaLa=prakarSa tuM saMbhALa. 228 zloka : yadunmattagrahagrastasatribho bhadra! sarvadA / jano dolAyate'tyarthaM, dharmabuddhyA varAkakaH / / 229 / / zlokArca - he bhadra prakarSa ! unmatta grahagrasta jevo sarvadA dharmabuddhithI varAka evo loka je atyaMta DolAyamAna thAya che. ra29ll
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : tha ?karoti bhairave pAtaM, yAti mUDho mahApatham / zItena mriyate mAghe, kurvANo jalagAhanam / / 230 / / zlokArca - kevI rIte ? ethI kahe che - bhairavamAM pAtane kare che. mUDhajIva mahApathamAM jAya che, vasaMta mahinAmAM jalanA avagAhanane karato zItathI mare che. ra30| zloka : paJcAgnitapane rakto, dahyate tIvravahninA / gavAzvatthAdivandArurAsphoTayati mastakam / / 231 / / zlokArca - paMcAgni tapamAM rakta tIvra agnithI baLe che. gAya, azvatthAdine vaMdana karavAnI IcchAvALo mastakanuM AsphoTana kare che. Il231II. zloka : kumArIbrAhmaNAdInAmatidAnena nirdhanaH / sahate duHkhasaGghAtaM zrAddhaH kapUtamalaH kila / / 232 / / zlokArya : zraddhAvALo, kapUtamalavALo, kumArI brAhmaNAdione ati dAnathI nirdhana thayelo te kharekhara duHkhanA samUhane sahana kare che. ll23thI zloka : parityajya dhanaM gehaM, bandhuvargaM ca duHkhitaH / aTATyate videzeSu, tIrthayAtrAbhilASukaH / / 233 / / zlokArca - dhana, gRha ane baMdhuvargano tyAga karIne duHkhita thayelo, tIrthayAtrAno abhilASavALo videzomAM atyaMta bhaTake che. ll233 zloka : pitRtarpaNakAryeNa, devA''rAdhanakAmyayA / nipAtayati bhUtAni, vidhatte ca dhanavyayam / / 234 / /
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAvanA zlokArdha :pitRtarpaNanA kAryathI, devArAdhananI IcchAthI jIvonI hiMsA kare che ane dhanano vyaya kare che. ra34ll zloka : mAMsarmathairdhanaiH khAdyairbhaktinirbharamAnasaH / taptAyogolakAkAraM, tatastarpayate janam / / 235 / / zlokArca - tyArapachI bhaktinirbhara mAnasavALo mAMsa-madhathI dhana evA khAdyapadArtho vaDe tapelA lokhaMDanA golAnA AkAravALA janane khuza kare che. ra35ll zloka : hAsyaM vivekilokasya, dharmabuddhyA vinATitaH / ityevamAdikaM dharma, karotyeSa pRthagjane / / 236 / / zlokArca - dharmabuddhithI viDaMbanA karAyelo A jIva sAmAnyajanamAM vivekIlokane hAsyarUpa AvA Adi prakAravALA dharmane kare che. ra36ll. zloka : na lakSayati zUnyAtmA, bhUtamarda sudAruNam / nAtmano duHkhasavAtaM, hAsyaM nApi dhanavyayam / / 237 / / zlokArtha : zUnyAtmA sudAruNa bhUtamardanane lakSamAM leto nathI. potAnA duHkhaighAtane lakSamAM leto nathI. hAsyane lakSamAM leto nathI. vaLI, dhanavyayane lakSamAM leto nathI. ll237ll bloka : rAgadveSAdijAtasya, svapApasya vizuddhaye / evaM ca ghaTate lokastattvamArgAd bahiSkRtaH / / 238 / / zlokArdha : ane rAgadveSAdithI thayelA potAnA pApanI vizuddhi mATe lokatatvamArgathI bahiskRta evo A jIva A rIte prayatna kare che. para38II
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H dharmopAyamajAnAnaH, kurute jIvamardanam / prApnoti karabhaM naiva, rAsabhaM dAmayatyayam / / 239 / / zlokArtha : dharmanA upAyane nahIM jANato jIvamardanane kare che. karabhane prApta karato nathI. rAsabhane damana kare che. II239lyA zloka H tilA bhasmIkRtA vahnau, dagdhaM peyaM tavetyaho / dhanamuddAlitaM dhUrterjanastu hRdi bhAvitaH / / 240 / zlokArtha H agnimAM tilo bhasmI karAyA. aho tAruM peya dagdha karAyuM. dhUrto vaDe dhana grahaNa karAyuM. vaLI, hRdayamAM loka bhAvita thayo=meM dharma karyo che e prakAre bhAvita thayo. II240 / / zloka H na ca sanmArgavaktAraH, pUtkurvanto'pyanekadhA / lokenAnena gaNyante, procyante ca vimUDhakAH / / 241 / / 255 zlokArtha : ane aneka prakAre pokAra karatA paNa sanmArgane kahenArA munio A loko vaDe gaNakArAtA nathI, ane vimUDha kahevAya che=sanmArgane batAvanArA munio vimUDha kahevAya che. II241 / / zloka H tavivuM madra! niHzeSa, mithyArjInamaMttinA | amunA saMskRtasyAsya, maNDapasya vijRmbhitam / / 242 / / zlokArtha : he bhadra prakarSa ! te A niHzeSa mithyAdarzana saMjJI evA AnA vaDe saMskRta karAyelA evA A maMDapanuM vikRti che. II242 / / zloka H yatpunamriyamANo'pi, loko'yaM naiva muJcati / bhadra! hrAmArthatAmpatyaM nAnAjAreviDambaneH ||24rUzA
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 zlokArca - vaLI vividha prakAranI viDaMbanAthI marato paNa A lokajana, he bhadra ! kAma ane arthanA lAMpatyane je mUkato nathI. ra4all zloka : tha?- apsaro'rthaM karotyeSa, nadIkuNDapravezanam / patyuH saGgamanArthaM ca, dahatyAtmAnamagninA / / 244 / / svargArthaM bhUtikAmena, putrasvajanakAmyayA / agnihotrANi yAgAMzca, kurute'nyacca tAdRzam / / 245 / / zlokArca - kevI rIte mUkato nathI? ethI kahe che - A jIva, apsarA mATe nadIkuMDanA pravezane kare che ane patinA saMgama mATe agni vaDe potAnA AtmAne bALe che. svarga mATe, bhUtinI kAmanAthI, putra-svajanAdi kAmanAthI agnihotro ane yAgone kare che ane anya tevA prakAranuM kRtya kare che. ra44-24pI zloka : dAnaM dadAti cAzAste, bhUyAdetanmRtasya me / AzAste klezanirmuktaM, na phalaM mokSalakSaNam / / 246 / / zlokArca - ane dAna Ape che. marelA mane A thAo janmAMtaramAM dhana prApta thAo e pramANe AzA rAkhe che. kleza rahita mokSarU5 phaLanI AzA rAkhato nathI. 24kA zloka - yatkiJcitkurute karma, tannidAnena dUSitam / arthakAmapradaM me'daH, paraloke bhaviSyati / / 247 / / zlokArca - je kaMI kRtya kare che te nidAnathI dUSita arthane kAmane denArA A mane paralokamAM thaze. ll147ll zloka : tadasya sakalasyeyaM, mithyAdarzanasaMskRtA / vRttAntasyeha tRSNAkhyA, vedikA bhadra! kAraNam / / 248 / /
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArtha : te kAraNathI he bhadra prakarSa ! A sakala vRtAMtanuM ahIM mithyAdarzanathI saMskRta evI tRSNA nAmanI vedikA kAraNa che. ll248iaa zloka : yatpunarbhadra! loko'yaM, diGmUDha iva mAnavaH / zivaM gantumanAstUrNaM, viparItaH palAyate / / 249 / / zlokArca - vaLI, je kAraNathI he bhadra!mokSamAM javAnI IcchAvALo A loka dimUDha mAnavanI jema zIgha viparIta palAyana thAya che. ra49ll zloka : tha ?devaM vigarhate mUDhaH, sarvajJaM sarvadarzinam / vedAH pramANamityeva, bhASate niSpramANakam / / 250 / / zlokArtha : kevI rIte gamana kare che ? mUDha evo jIva sarvajJa, sarvadarzI evA devanI gaha kare che. vedo pramANa che e pramANe ja nimramANa bole cheHvicAryA vagara ja bole che. ripaII zloka : dharmaM ca dUSayatyeSa, jaDo'hiMsAdilakSaNam / prakhyApayati yatnena, yAgaM pazunibarhaNam / / 251 / / zlokArya : A jaDa ahiMsA Adi lakSaNa dharmane dUSita kare che. yatnathI pazuno ghAta che jemAM evA yAgane prakhyApana kare che. ll251il. zloka :___jIvAditattvaM mohenApalute'lIkapaNDitaH / saMsthApayati zUnyaM vA, paJcabhUtAtmakAdi vA / / 252 / / zlokArca - jIvAdi tatvane juThTho paMDita mohathI apalApa kare che. athavA zUnyane sthApana kare che. athavA paMcabhUtAtmaka Adine sthApana kare che. 1raparA
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : jJAnAdinirmalaM pAtraM, nindatyeSa jaDAtmakaH / sarvArambhapravRttebhyo, dAnamuccaiH prayacchati / / 253 / / zlokArca - jaDAtmaka evo A jJAnAdi nirmalapAtranI niMdA kare che. sarva AraMbhamAM pravRtta evA saMnyAsI Adione atyaMta dAna Ape che. ll253 zloka - tapaH kSamA nirIhatvamamUndoSAMzca manyate / zAThyayuktaH pizAcatvaM, SiDgatvaM manute guNAn / / 254 / / zlokArya : tapa, kSamA, nirIhIpaNuM anicchApaNuM che ane Amane doSo mAne che. zAkyayukta evA jIva pizAyatvane, SiSNatvane guNo mAne che. ll254l. zloka : zubhraM jJAnAdikaM mAgaM, manyate dhUrtakalpitam / kaulamArgAdikaM mUDho, manute zivakAraNam / / 255 / / zlokArtha :zubhra jJAnAdi mArgane dhUrta kalpita mAne che. mUDha kolamArmAdikane mokSanuM kAraNa mAne che. ripaull bloka : kalayatyatulaM dharmaM, vizeSeNa gRhAzramam / niHzeSadvandvavicchedAM, garhate yatirUpatAm / / 256 / / zlokArdha :vizeSathI gRhAzramane atuladharma jANe che. niHzeSa hRddhanA viccheda rUpa yatirUpatAnI gaha kare che. ripo zloka : tadanenAtra rUpeNa, mithyAdarzanasaMskRtam / loke bho! vilasatyetadviparyAsAkhyaviSTaram / / 257 / /
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 259 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - A rUpathI=atyAra sudhI varNana karyuM e svarUpathI, ahIM lokamAM, mithyAdarzanathI saMskRta te A viparyAsa nAmanuM vikTara vilAsa pAme che=je zloka-24lthI varNana karyuM te A viparyAsa nAmanuM vikTara vilAsa pAme che. ripachI zloka : anyaccAsyaiva sAmarthyAllokA dhvAntavazaMgatAH / yadanyadapi kurvanti, bhadra! tatte nivedaye / / 258 / / zlokArca - ane anya AnA ja sAmarthyathI mithyAdarzananA sAmarthyathI, ajJAnane vaza pAmelA loko je bIjuM paNa kare che he bhadra prakarSa ! te tane nivedana karAya che. ll258iaa zloka : jarAjIrNakapolA ye, hAsyaprAyAzca yoSitAm / valIpalitakhAlityapipluvyaGgAdidUSitAH / / 259 / / te'pi trapante jarasA, vikArarasanirbharAH / kathayantyA''tmano janma, gADhamitvarakAlikam / / 260 / / yugmam / / zlokArca - jeo jarAjIrNa kapolavALA ane strIone hAsyaprAya valI, palita, khAlitya, pippalaMgAdithI dUSita che teo paNa jarAthI lajjA pAme che. vikArarasathI nirbhara evA teo potAnA janmane gADha ItvarakAlika kahe che. ll259-26oll zloka : anekadravyayogaizca, kAryasampattaye kila / tamaseva sva[sa mu.]hArdena, raJjayanti ziroruhAn / / 261 / / janayanti mRjAM dehe, nAnAsnehairmuhurmuhuH / yathA kapolazaithilyaM, yatnatazchAdayanti te / / 262 / / zlokArca - ane kALA varNapaNAnI prApti mATe jANe ArTa evA aMdhakAra vaDe na hoya tevA aneka dravyanA yoga vaDe kezone raMge che. dehamAM aneka prakAranA snigdha padArthothI vAraMvAra mRdutAne kare che. ane teo-vRddhAvasthAvALA te jIvo, kapolanA zaithilyane yatnathI chupAve che. ra61-26rA
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 zloka : upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva bhramanti vikaTaM nUDhAstaruNA iva lIlayA / vayaHstambhanimitte haiM, makSatti rasAyanam ||26rU|. svacchAyAM darpaNe bimbaM nirIkSante jaleSu ca / klizyante rADhayA nityaM, dehamaNDanatatparAH / / 264 / / zlokArtha H mUDha evA jIvo taruNanI jema lIlAthI vikaTa mArge bhame che ane vayastambhanA nimitte rasAyaNonuM bhakSaNa kare che. jalamAM svachAyAne ane darpaNamAM bimbane=potAnA dehane nirIkSaNa kare che. dehanA maMDanamAM tatpara evA teo zobhAthI=zobhA mATenI pravRttithI, haMmezAM klezane pAme che. II263-264|| zloka H AhUtAstAta tAteti, lalanAbhistathApi te / pitAmahasamAH santaH, kAmayante vimUDhakAH / / 265 / / zlokArtha :- = pitA pitA e pramANe strIo vaDe bolAAyelA che topaNa te pitAmaha jevA chatA vimUDho kAmane bhogave che. I265 / / zloka H sarvasya preraNAkArAH, santo'pi nitarAM punaH / kurvanto hAsyabibbokAn, gADhaM gacchanti hAsyatAm / / 266 / / zlokArtha : badhAne preraNAnA AkAravALA chatA paNa vaLI atyaMta hAsya cALAone karatA gADha hAsyatAne pAme che. II266|| zloka H jarAjIrNazarIrANAM yeSAmeSA viDambanA / te bhadra! sati tALye, jIvRzAH sattu nantavaH? / / 26 / / zlokArtha :- - je jarAjIrNa zarIravALAonI A=pUrvamAM batAvI e, viDaMbanA che. he bhadra ! tAruNya hote chate kevA prakAranA te jIvo hoya che ? ||267 / /
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 261 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : zleSmAntrakledajambAlapUrite te kalevare / AsaktacittAH khidyante, yAvajjIvaM varAkakAH / / 268 / / zlokArya : zlekha, maMtra-AMtaraDAM, kaledanA jALathI pUrita kalevaramAM zarIramAM, Asakta cittavALA varAko rAMkaDAo evA teo cAvajIva kheda kare che. ra68ll zloka : anantabhavakoTIbhirlabdhaM mAnuSyakaM bhavam / vRthA kurvanti nihIMkA, dharmasAdhanavarjitAH / / 269 / / zlokArca - anaMta bhavanoTithI prApta thayelA manuSyabhavane lajjA vagaranA dharmasAdhanathI varjita evA taruNa avasthAvALA jIvo vRthA kare che. ll19ll zloka : AyatiM na nirIkSante, dehatattvaM na jAnate / AhAranidrAkAmA stiSThanti pazusannibhAH / / 270 / / zlokArca - bhaviSyane jotA nathI. dehatatvane jANatA nathI dehanuM klezakArI svarUpa jANatA nathI, AhAra, nidrA, kAmathI Arta pazu jevA rahe che. ll27oll bloka : tatasteSAmapAre'tra, patitAnAM bhavodadhau / nirnaSTaziSTaceSTAnAM, punaruttaraNaM kutaH? / / 271 / / zlokArdha : tethI ahIM apAra evA bhavodadhimAM paDelA nirnaSTa ziSTa ceSTAvALA teonuM vaLI uttaraNa-saMsArasamudrathI uddhAra, kyAMthI hoya ? ll271|| zloka : tadanenApi rUpeNa, mithyAdarzanasaMskRtam / idaM vijRmbhate bhadra! viparyAsA''khyamAsanam / / 272 / /
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAvanA zlokArca - te kAraNathI A rUpe paNa mithyAdarzanathI saMskRta A viparyAsa nAmanuM Asana he bhadra prakarSa! vilAsa pAme che. llra72ll bloka : anyaccaprazamAnandarUpeSu, sAreSu niyamAdiSu / vazenAsya bhaved bhadra! duHkhabuddhirjaDAtmanAm / / 273 / / zlokArca - ane bIjuM, prazamanA AnaMdarUpa sAra evA niyamAdimAM he bhadra! jaDa evA A jIvone AnA vazathI-mithyAdarzanathI saMskRta viparyAsa AsananA vazathI, duHkhabuddhi thAya che. ll173. zloka : gatvareSu sutuccheSu, duHkharUpeSu dehinAm / bhogeSu sukhabuddhiH syAdAsanasyAsya tejasA / / 274 / / zlokArca - gavara, sutuccha, duHkharUpa evA bhogomAM saMsArI jIvone A AsannanA tejathI viparyAsanA tejathI, sukhabuddhi thAya che=saMsAranAM tamAma sukho kSaNika hovAthI gavara che, atyaMta tuccha che, vikArothI utpanna thayelAM ane zramanI ceSTArUpa hovAthI duHkharUpa che evA bhogomAM mithyAtvanA udayathI janya viparyAsanA vazathI jIvone sukhabuddhi thAya che. ll274ll zloka : tathaiSa bhuvanakhyAtaH, pradhAno'tra mahAbalaH / bahiraGgajanasyoccaiH, sarvAnarthavidhAyakaH / / 275 / / zlokArtha : ane ahIM saMsAramAM, bahiraMgajanane atyaMta sarva anarthane karanAra mahAbala evo A mithyAdarzana, pradhAna bhavanamAM khyAta che. ra75ll zloka : mayA bhadra! samAsena, mithyAdarzananAmakaH / mahAmohanarendrasya, kathitaste mahattamaH / / 276 / /
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 263 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArtha : he bhadra ! prakarSa ! samAsathI mArA vaDe mithyAdarzana nAmano mahAnarendrano mahattama tane kahevAyo. ri76ll zloka : tataH prakarSo hRSTAtmA zrutvA mAtulabhASitam / utkSipya dakSiNaM pANiM, taM pratIdamabhASata / / 277 / / zlokArtha : tyArapachI harSita thayelo evo prakarSa mAmAnuM kaheluM sAMbhaLIne dakSiNa hAthane UMco karIne tenA pratye A kahe che. ra77I. zloka : cAru cAru kRtaM mAma! yadeSa kathitastvayA / yA vepADasaneDava, sA vinAnI varanA? mAra78AA zlokArca - | he mAmA ! je A tamArA vaDe kahevAyuM te suMdara suMdara kahevAyuM. vaLI, je A AnA jas mithyAdarzananA ja, ardhAsanamAM suMdara strI che te kayA nAmavALI che ? ||ra78II kudRSTijAtAH pAkhaNDinaH zloka : vimarzo'vadadeSA'pi, samAnabalasAhasA / asyaiva bhAryA vijJeyA, kudRSTi ma vizrutA / / 279 / / kudaSTithI utpanna thayelA pAkhaMDIo zlokArca - vimarza kahe che - A paNa samAnabala sAhasavALI mithyAdarzananA samAnabala ane sAhasavALI, AnI ja patnI-mithyAdarzananI patnI, kudaSTi nAmavALI saMbhaLAyelI jANavI. ra79ll. zloka : ye dRzyante vimArgasthA, bahiraGgajane sadA / bhadra! pAkhaNDinaH kecitteSAmeSaiva kAraNam / / 280 / /
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - bahiraMga lokomAM je vimArgamAM rahelA he bhadra!keTalAka pAkhaMDIo dekhAya che teonuM sadA A ja=kudaSTi ja, kAraNa che. ll28ll zloka : te cAmI nAmabhirbhadra! varNyamAnA mayA sphuTam / jJeyA devAdibhedena, vibhinnAzca parasparam / / 281 / / zlokArca - ane he bhadra! nAmathI mArA vaDe spaSTa varNana karAtA te A devAdinA bhedathI paraspara bhinna jANavA. ra81II zloka : tathA- zAkyAstraidaNDikAH zaivAH, gautamAzcarakAstathA / sAmAnikAH sAmaparA, vedadharmAzca dhArmikAH / / 282 / / zlokArca - te A pramANe - zAkya, tridaMDiko, zaivo, gotamo, carako, sAmAniko, sAmaparA ane vedadharmavALA, dhArmiko che. ll282aaaa zloka : AjIvikAstathA zuddhA, vidyuddantAzca cuJcuNAH / mAhendrAzcArikA dhUmA, baddhaveSAzca khuGkhakAH / / 283 / / zlokArca - AjIviko ane zuddha vidhurdUtAvALA yusuNo, mahendro, cAriko, dhUmo, baddhavezavALA, khubuko, //ra8all zloka : ulkAH pAzupatAH kaulAH, kANAdAzcarmakhaNDikAH / sayoginastatholUkA, godehA yajJatApasAH / / 284 / / zlokArca - ulko, pAzupato, kolo, kANAdo, carmakhaMDiko, sayogIo, ane ulUko, godehavALA yajJatApaso, Il284ll
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 265 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : ghoSapAzupatAzcAnye, kandacchedA digambarAH / kAmardakAH kAlamukhAH, pANilehAstrirAzikAH / / 285 / / zlokArca - ghoSa pAzupato, anya kaMdachedavALA, digaMbaro, kAmarthako, kAlamukho, pANilehA, trirAziko, Il285ll zloka : kApAlikAH kriyAvAdA, govratA mRgacAriNaH / lokAyatAH zaGkhadhamAH, siddhavAdAH kulaMtapAH / / 286 / / zlokArtha : kApAliko, kviAvAdavALA, govatavALA, mRgayArI, lokAyata, zaMkhadhamo, siddha vAdavALA, kulaMtapo, Il286ll zloka : tApasA girirohAzca, zucayo rAjapiNDakAH / saMsAramocakAzcAnye, sarvAvasthAstathA pare / / 287 / / zlokArca - tApaso, girirohA, zucio, rAjapiMDako, saMsArane choDanArA ane anya sarva avasthAvALA tathA bIjAo, Il28nA zloka - ___ajJAnavAdino jJeyAstathA pANDurabhikSavaH / kumAravratikAzcAnye, zarIraripavastathA / / 288 / / zlokArtha :ajJAnavAdI jANavA ane pAMDu bhikSuo, kumAraprativALA ane anya zarIranA zatruo, Il288 zloka : utkandAzcakravAlAzca, trapavo hastitApasAH / cittadevA bilAvAsAstathA maithunacAriNaH / / 289 / /
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArtha : utkaMdavALA, cakravAlavALA, kapuvo, hastitApaso, cittadevo, bilAvAsa ane maithunacArI, ||ra89ll zloka : ambarA asidhArAzca, tathA mATharaputrakAH / vandromA (dhyA)zyA, taLevohamRtti: rara0pA zlokArtha : aMbara, asidhAravALA ane mATharapurako, caMdra udgamikA ane anya te prakAre ja udakamRtikA, I/ra9oll bloka : ekaikasthAlikA maGkhAH, pakSApakSA gajadhvajAH / ulUkapakSA mAtrAdibhaktAH kaNTakamakAH / / 291 / / zlokArca - ekekasthAliko, paMkhA, pakSApakSa, gajadhvajavALA, ulUkapakSavALA, mAtrAdi bhakta, kaMTakane mardana karanArA, Il291il. zloka : kiyanto vA'tra gaNyante? nAnAbhiprAyasaMsthitAH / pASaNDino bhavantyete, bho! nAnAvidhanAmakAH / / 292 / / zlokArca - athavA ahIM keTalA gaNAya ? aneka abhiprAyamAM rahelA pAkhaMDIo A nAnA prakAranA nAmavALA thAya che. ll29zA zloka : devairvAdaistathA veSaiH, kalpairmokSavizuddhibhiH / vRttibhizca bhavantyete, bhinnarUpAH parasparam / / 293 / / zlokArca - devo vaDe, vAdo vaDe ane veSo vaDe ane kalpa vaDe, mokSanI vizuddhi vaDe ane vRttio vaDe A=bhinna bhinna darzanavAdIo, paraspara bhinna bhinna rUpavALA thAya che. ra9all.
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 267 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : tathAdirudrendrcndrnaagendrbuddhopendrvinaaykaaH / nijAkUtavazAdetairiSTA devAH pRthak pRthak / / 294 / / zlokArya : te A pramANe - rudra, Indra, caMdra, nAgendra, buddha, upendra, vinAyako potapotAnA IrAdAnA vazathI A badhA vaDe devo pRthaka pRthaka ISTa che. ll94ll zloka : Izvaro niyatiH karma, svabhAvaH kAla eva vA / jagatkarteti vAdo'yaM, sarveSAM bhinnarUpakaH / / 295 / / zlokArca - Izvara, niyati, karma, svabhAva ane kAla ja jagakartA che e prakArano A vAda sarva matono bhinnarUpavALo che. zilpA zloka : tridaNDakuNDikAmuNDavalkacIvarabhedataH / veSaH parasparaM bhinnaH, sphuTa evopalakSyate / / 296 / / zlokArdha :tridaMDa, kuMDikA, muMDa, valka, cIvaranA bhedathI paraspara bhinna veza spaSTa ja jaNAya che. ll296ll zloka : kalpo'pi bhakSyAbhakSyAdilakSaNaH svadhiyA kila / anyo'nyaM bhinna evaiSAM, tIrthinAM bhadra! vartate / / 297 / / zlokArtha : he bhadra ! bhakSyAbhaDhya Adi lakSaNa kalpa paNa=AcAra paNa, A tIrthIono paraspara bhinna ja svabuddhithI varte che. ra97I zloka : vidhyAtadIparUpAbhaH, sukhaduHkhavivarjitaH / eSAM pASaNDinAM bhadra! mokSo bhinnaH parasparam / / 298 / /
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - bujhAyelA dIparUpa jevo mokSa, sukha-duHkha varjita mokSa he bhadra! A pAkhaMDIono paraspara bhinna che. ra98ll zloka : nijAkUtavazenaiva, vizuddhirapi tIthikaiH / amIbhirbhadra! sattvAnAM, bhinnarUpA niveditA / / 299 / / zlokArca - potAnA IrAdAnA vazathI ja he bhadra! A tIrthiko vaDe jIvonI vizuddhi paNa bhinna rUpa kahevAI che. ll299ll. zloka : kandamUlaphalAhArAH, keciddhAnyAzino'pare / vRttito'pi vibhidyante, tataste bhadra! tIthikAH / / 300 / / zlokArtha : keTalAka kaMdamUla phala AhAravALA, bIjA dhAnya khAnArA, tethI he bhadra! vRtithI paNa te tIrthiko bhinna thAya che. Il3ool. zloka : evaM ca sthiteamI varAkAH sarve'pi, dolAyante bhavodadhau / asyAH kudRSTivIryeNa, zuddhadharmabahiSkRtAH / / 301 / / zlokArya : ane A pramANe sthita hote chate sarva paNa A varAko A kudaSTinA vIryathI, zuddhadharmathI bahiSkRta bhavodadhimAM dolAyamAna thAya che=bhaTake che. ll301TI. zloka : tattvamArgamajAnanto, vivadante parasparam / svAgrahaM naiva muJcanti, ruSyanti hitabhASiNe / / 302 / /
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 269 zlokArtha : tatvamArgane nahIM jANatA paraspara vivAda kare che. svaAgrahane mUkatA nathI. hitane kahenArA upara roSa kare che. II302aaaa zloka : tadeSA bhuvanakhyAtA, mithyAdarzanavatsalA / kudRSTivilasatyeva, bahiraGgajanAhitA / / 303 / / zlokArtha : te A bhuvanavikhyAta, mithyAdarzanavatsala kudaSTi bahiraMga lokone ahita karanArI vilAsa pAme ja che. II303ll zloka : yastveSa viSTare tuGga, niviSTaH pravilokyate / prasiddha eva bhadrasya, sa nUnaM rAgakesarI / / 304 / / zlokArca - je vaLI UMcA vikTaramAM beThelo A jovAya che, te kharekhara bhadra evA prakarSane prasiddha ja evo rAgakesarI che. ll104ll. zloka : enaM rAjye nidhAyoccairmahAmohanarAdhipaH / gatacintAbharo nUnaM, kRtArtho vartate'dhunA / / 305 / / zlokArya : Ane rAjya upara atyaMta sthApana karIne mahAmoharUpI rAjA ciMtAnA bhAra rahita hamaNAM kRtArtha varte che. ll305. zloka : kevalaM dattarAjye'pi, mahAmohanarezvare / savizeSaM karotyeSa, vinayaM nayapaNDitaH / / 306 / / zlokArya : kevala data rAjya hovA chatAM paNa nayapaMDita evo AgarAgakesarI, mahAmoha narezvaramAM savizeSa vinaya kare che. ll306ll
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-| caturtha prastAva bloka : mahAmohanarendro'pi, sarveSAmagrataH sphuTam / asyaiva bhoH suputrasya, prabhutvaM khyApayatyalam / / 307 / / zlokArca - mahAmohanarendra paNa sarvanI AgaLa spaSTa A ja suputranA prabhutvanuM atyaMta khyApana kare che. ll307ii zloka : tadevaM snehasaMbaddhau, pitAputrau parasparam / etAveva vazIkartuM, kSamau bhadra! jagattrayam / / 308 / / zlokArya : te kAraNathI A prakArano pitA-putra vacce paraspara snehasaMbaMdha che. he bhadra prakarSa! A baMne ja jagatatrayane vaza karavA mATe samartha che. ll308II. zloka : yAvadvipratapatyeSa, narendro rAgakesarI / bahiraGgajane tAvatkautastyaH sukhasaGgamaH? / / 309 / / zlokArca - jyAM sudhI A rAgakesarI narendra bahiraMgajanamAM vizeSarUpe pratApavALo che tyAM sudhI kyAMthI sukhasaMgama hoya ? arthAt jIvone sukhano saMgama hoya nahIM. ll109ll zloka : yato'yaM bhadra! saMsArasAgarodaravartiSu / bahirloke padArtheSu, prItimutpAdayatyalam / / 310 / / zlokArca - je kAraNathI he bhadra! prakarSa! bahilokamAM A rAgakesarI, saMsArasAgaraudaravartI padArthomAM prItine atyaMta utpAdana kare che. ll110II zloka : saMkliSTapuNyajanyeSu, saMkliSTeSu svarUpataH / saMklezajanakeSveva, saMbadhnAti pRthagjanam / / 311 / /
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha H svarUpathI saMkliSTa, saMkliSTa puNyathI janya ane saMklezanA janaka ja evA bAhya padArthomAM pRthak janane=sAmAnya lokane, bAMdhe che. II311|| rAgatrayam zloka H anyacca bhadra! pArzvasthaM, yadasya puruSatrayam / raktavarNamatisnigdhadehaM ca pravibhAvyate / / 312 / / traNa prakAranA rAga zlokArtha H ane he bhadra ! prakarSa ! pArzvamAM rahelA anya=rAgakesarInI bAjumAM rahela anya, AnA je raktavarNavALA atisnigdha dehavALA puruSatraya pravibhAvana karAya che. II312II zloka H ete hi nijavIryeNa, zarIrAdavibhedinaH / anena vihitA bhadra! trayo'pyAtmavayasyakAH / / 313 / / 271 zlokArtha : A puruSatraya nijavIrya dvArA zarIrathI avibhedavALA AnA vaDe=rAgakesarI vaDe, he bhadra ! traNe paNa potAnA mitro karAyA che. II313II zloka H atattvAbhinivezAkhyaH, prathamo'yaM narottamaH / dRSTirAga iti proktaH, sa evAparasUribhiH / / 314 / / zlokArtha : atattvAbhiniveza nAmano prathama A narottama che, te ja bIjA sUrio vaDe dRSTirAga e pramANe kahevAyo che. II314|| zloka H ayaM hi bhadra! tIrthyAnAmAtmIyAtmIyadarzane / karoti cetaso'tyantamAbandhamanivartakam / / 315 / /
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - ane he bhadra prakarSa ! A daSTirAga, tIrthIone potapotAnA darzanamAM cittanA atyaMta AbaMdhane anivartika kare che. ll115ll zloka : dvitIyo bhavapAtAkhyaH, puruSo bhadra! gIyate / ameivAre prAra, naidarA tairitaH TrUddA zlokArca - he bhadra ! bIjo bhavapAta nAmano puruSa kahevAya che. bIjA prAjJo vaDe A ja=bIjo puruSa ja, sneharAga e pramANe kahevAyo che. ll316 zloka : ayaM tu kurute dravyaputrasvajanasantatau / mUrchAtirekato bhadra! cetaso gADhabandhanam / / 317 / / zlokArca - vaLI, dravyamAM, putramAM, svajanamAM, saMtatimAM mUcchanA atirekathI he bhadra ! prakarSa A=sneharAga nAmano bIjo puruSa, cittanuM gADha baMdhana kare che. ll117ii zloka : abhiSvagAbhidhAno'yaM, tRtIyaH puruSaH kila / gIto viSayarAgAkhyaH, sa eva munipuGgavaiH / / 318 / / zlokArya : abhivaMga nAmano A trIjo puruSa che, te muni pugavo vaDe viSayarAga=kAmarAga, nAmano kahevAyo che. Il318II zloka : ayaM tu bhadra! loke'tra, bhramanuddAmalIlayA / zabdAdiviSayagrAme, laulyamutpAdayatyalam / / 319 / / zlokArtha : vaLI he bhadra! AlokamAM uddAma lIlAthI bhamato evo AetrIjo puruSa, zabdAdi viSayanA grAmamAM samUhamAM, loncane atyaMta utpAdana kare che. ll319ll
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 273 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva zloka : naratrayasya sAmarthyAdasya bhadra! jagattrayam / sAttvimeva maceDa6, rAri IT punaH TrUratA zlokArdha : vaLI rAgakesarI vaDe A natrayanA sAmarthyathI he bhadra! prakarSa ! jagatanaya AkAMta ja che ema huM mAnuM chuM. ll12 ll zloka : sanmArgamattamAtaGgakumbhanirbhedanakSamaH / svavIryAkrAntabhuvanaH, satyo'yaM rAgakesarI / / 321 / / zlokArya : sanmArgamAM mata evA hAthIonA kuMbhane nirdeza karavAmAM samartha svavIryathI AkAMta bhuvanavALo satya A rAgakesarI che. ll121 mUDhatA zloka : yAtveSA dRzyate bhadra! niviSTA'syaiva viSTare / asyaiva bhAryA sA jJeyA, mUDhatA lokavizrutA / / 322 / / rAgakesarInI patnI mUDhatA zlokArca - je vaLI A he bhadra! prakarSa! AnA ja rAgakesarInA ja, vikTaramAM beThelI AnI ja bhAryAnuM rAgakesarInI ja bhAryA, che te lokamAM saMbhaLAtI mUDhatA jANavI. Il32cA zloka : ye kecidasya vidyante, guNA bhadra! mahIpateH / te'syAM sarve subhAryAyAM, vijJeyAH supratiSThitAH / / 323 / / zlokA : A mahIpatinA rAgakesarInA, je kAMI guNo che he bhadra prakarSa ! te sarva guNo AnI subhAryAmAM=rAgakesarInI subhAryA evI mUDhatAmAM, supratiSThita jANavA. ll32all
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva yataH zarIranikSiptAM, pArvatImiva zaGkaraH / nAmeSa savA rAnA, dhArayatneva mUDhatAm ||rU24|| zlokArtha H je kAraNathI jema pArvatIne zaMkara tema zarIramAM nikSipta A mUDhatAne A rAjA=rAgakesarI rAjA, sadA dhAraNa kare ja che. II324]] zloka H -- tatazca anyo'nyA'nugato nityaM yathA dehastathA'nayoH / avibhaktA vivartante, guNA api parasparam / / 325 / / zlokArtha ane tethI A baMneno=rAgakesarI ane mUDhatA baMneno, deha nitya je pramANe anyonyane anugata che, te pramANe guNo paNa paraspara avibhakta varte che. II325 / / bhAvArtha: mithyAtva mahAmohanAM kArya karavAmAM dRDha praNidhAnavALo che tethI mithyAtve ja cittavikSepamaMDapa karyo che. gADha tRSNA vedikA racI che ane A viparyAsa viSTa2 racyuM che. tethI je jIvomAM tattvane jovAmAM viparyAsa varte che te anya darzanamAM vartatA hoya, svadarzanamAM vartatA hoya ke gRhastha hoya teonA cittamAM haMmezAM cittano vikSepa varte che. bAhya padArthonI tRSNA gADha varte che. ane viparyAsa varte che jenA upara mahAmoha bese che. vaLI mithyAdarzane cittavikSepa Adi karIne bahAranA lokone zuM zuM anartho karyA che ? te batAve che saMsArI jIvo dharmabuddhithI paNa haMmezAM unmattagrasta jevA varte che tethI te te darzananA asaMbaddha AcAro karIne ame dharma karIe chIe tevo vibhrama cittavikSepathI thAya che ane svadarzanamAM rahelA paNa tattvane jovAmAM asamartha jIvomAM vItarAgatAnuM kAraNa na hoya tevI asaMbaddha pravRtti dharmarUpe bhAse che. te sarva cittano vikSepa mithyAdarzanathI thAya che. ane te mithyAdarzanathI karAyelA cittavikSeparUpa maMDapanuM kArya che. vaLI, Aloka ane paralokanAM tuccha sukho arthe avivekapUrvaka dharmanI je pravRtti anya darzanavALA kare che ane svadarzanamAM paNa je mAna-khyAti Adi arthe dharma kare che tenuM kAraNa mithyAdarzanathI karAyelI tRSNA nAmanI vedikA che. vaLI, apAtramAM pAtrabuddhi, pAtramAM apAtrabuddhi, je anya darzanavALA kare che ane svadarzanamAM paNa pAsasthA AdimAM susAdhunI buddhi ane guNasaMpanna sAdhumAM kusAdhunI buddhi je saMsArI jIvo kare che te sarva mithyAdarzanathI karAyela viparyAsa nAmanuM viSTa2 che.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 275 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva vaLI, A mithyAdarzananI bhAryA kudRSTi che ane te kudevamAM devabuddhi karAve che, kusAdhumAM susAdhunI buddhi karAve che, adharmamAM sudharmanI buddhi karAve che. tethI te kudRSTinA vazathI anya darzanavALA deva-guru-dharmanA svarUpamAM ane mokSanA svarUpamAM viparyAsavALA che tema svadarzanamAM paNa jeone bhagavAnanA vacanano paramArtha prApta thayo nathI teone kudRSTinI prApti thaI che, te sarva mithyAdarzananI bhAryA kudRSTinuM vilasita che. A rIte mithyAdarzana ane tenI bhAryAnuM svarUpa batAvyA pachI vimarza prakarSane rAgakesarInuM svarUpa batAve che - rAgakesarI mahAmohano putra che, kema ke mahAmoha e jIvamAM vartatuM ajJAna che ane ajJAnane kAraNe ja jIvamAM klezAtmaka rAga madhura jaNAya che, jethI saMsArI jIvo rAgane paravaza bane che ane te rAgakesarI viparyAsa nAmanA siMhAsana upara beThelo che ane mahAmohe potAnA rAjyano bhAra A rAga-kesarIne Apyo che tethI jIvamAM vartatuM ajJAna jIvane satata rAgane paravaza rAkhe che ane rAgane paravaza thayelA jIvo saMsAranA paribhramaNamAMthI mukta thaI zakatA nathI tethI teono saMsAra yathArtha cAle che, jethI mahAmohanuM sAmrAjya teomAM sadA varte che. vaLI te rAgakesarI kevo che ? te batAvatAM kahe che - jyAre jIvamAM rAga vartato hoya tyAre te jIvone sukhano saMga kyAMthI hoya ? arthAtu kyAreya sukha prApta thAya nahIM, kema ke rAga icchAne pragaTa karIne jIvane AkuLa kare che ane bAhya padArthomAM atyaMta prIti utpanna kare che tethI saMkliSTa puNyathI janya ane svarUpathI saMklezavALA ane saMklezanA janaka evA padArthomAM rAga jIvane bAMdhI rAkhe che. tethI e prApta thAya ke je jIvomAM koIka rIte puNyanI prApti thaI che paraMtu te puNya viSayomAM rAga karAvIne AnaMda Ape tevuM che. prazamanA sukhane Ape tevuM nathI. tethI saMkliSTa puNyathI janya evA bhogo che ane bhogonuM svarUpa paNa saMklezarUpa che, kema ke bhoganI pravRttikALamAM bhoganI kriyA zrama utpanna kare che. vaLI, bhogane anukULa padArtho jIvane prApta thAya che tyAre jIvamAM te te padArtho pratye rAga utpanna thAya che tethI te viSayo saMklezanA janaka che. tevA viSayomAM rAga jIvane bAMdhI rAkhe che mATe rAga-vALA jIvane sukha saMbhave nahIM. vaLI, A rAga traNa svarUpe rahelo che. dRSTirAga, sneharAga, ane viSayarAga, tattvane jovAmAM viparyAsakArI dRSTirAga che. jenA kAraNe ja saMsArI jIvone te te darzanamAM rAga thAya che. tattvano rAga thato nathI. vaLI, keTalAka jIvone sneharAga atizaya varte che tethI snehamAM ja sukha-buddhi thAya to te paNa viparyAsanuM ja kAraNa bane che. vaLI, keTalAka jIvone indriyonA viSayo pratye rAga varte che ane te rAga ja sukhAkArI jaNAya ane AtmAnI nirAkuLa avasthA jovAmAM bAdhaka te rAga bane to te paNa viparyAsanuM ja kAraNa bane che. tethI traNa svarUpe traNa mitravALo rAgakesarI viparyAsa nAmanA siMhAsanamAM beThela che tema kahela che. vaLI, rAga jIvamAM mUDhatA utpanna kare che. tethI ja tene tattva dekhAtuM nathI. mATe te mUDhatAne rAgakesarInI sAthe ekatAne pAmela bhAryA che tema kahela che. tethI jIvamAM rAgano pariNAma ane mUDhatAno pariNAma paraspara anuviddha thaIne sadA jIvanI viparyAsa buddhi sthira kare che.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H yastveSa vAmake pArzve, niviSTo'syaiva bhUpateH / bhadra! dveSanendro'sau, pratItaH prAyazastava ||rUra6|| zlokArtha : A ja rAjAnA=rAgakesarI ja rAjAnA, DAbA paDakhe he bhadra ! je A dveSagajendra che prAyaH tane A=dveSagajendra, pratIta che. II326II dveSagajendraH atrApi ca mahAmohanarendrasya sutottame / cittaM vizrAntamevoccairguNAH kalyANakArakAH / / 327 / / yataH janmanA laghurapyeSa, rAgakesariNo'dhunA / vIryeAmyadhijo toLe, narendro madra! vartate ||rUratA dveSagajendra zlokArtha H uttama evA A dveSagajendramAM mahAmoharAjAnuM citta vizrAMta ja che guNo atizayena kalyANa karanArA che. he bhadra ! je kAraNathI janma vaDe rAgakesarIthI laghupaNa A=dveSagajendra, narendra hamaNAM vIryathI abhyadhika lokamAM varte che. II327-328 / / zloka H tathAdi na bhayaM yAnti dRSTena rAgakesariNA janAH / dRSTvA dveSagajendraM tu jAyante bhItatvakampitAH / / 329 / / zlokArtha H te A pramANe jovAyelA evA rAgakesarIthI loko bhayane pAmatA nathI. vaLI, dveSagajendrane joIne bhayapaNAthI kaMpita thAya che. II329II
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H yAvadeSa mahAvIryazcittATavyAM vijRmbhate / bahiraGgajane tAvatkautastyaH prItisaGgamaH ? ||330 / / zlokArtha H jyAM sudhI cittarUpI aTavImAM mahAvIryavALo A=dveSagajendra, bahiraMga janamAM vilAsa kare che tyAM sudhI prItino saMgama kyAMthI hoya ? ||33|| zloka H ye'tyantasuhRdo lokAH, snehanirbharamAnasAH / teSAmeSa prakRtyaiva, cittavizleSakArakaH / / 331 / / zlokArtha : je atyaMta suhRda loko che, snehanirbhara mAnasavALA che teone A=dveSagajendra, prakRtithI ja cittanA vizleSane karAvanAra che. II331|| zloka H cittavRttimahATavyAM, calatyeSa yadA yadA / tadA tadA bhavantyeva, janAste'tyantaduHkhitAH / / 332 / / 277 zlokArtha : cittarUpI mahATavImAM jyAre jyAre A cAle che=dveSagajendra cAle che, tyAre tyAre te loko atyaMta duHkhita thAya ja che. II332 / / zloka H paraloke punaryAnti, narake tIvravedane / AvaddhamatsarA vera, pravidhAya parasparam rUrUnA zlokArtha : Abaddha matsaravALA jIvo paraspara vairane karIne paralokamAM vaLI tIvra vedanAvALA evA narakanA sthAnamAM jAya che. II333II zloka H madra! dveSanendroDayuM, yathArtho nAtra saMzaya:| yasya gandhena bhajyante, vivekAH kalabhA iva / / 334 / /
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArya : he bhadra! prakarSa ! dveSagajendra evo A yathArtha che emAM saMzaya nathI. jenA gaMdhathI kalabhanI jema vivekavALA jIvo bhAMgI paDe che. ll334o. zloka : yA tvasya bhAryA tadvArtA, zokenaiva niveditA / ata eva na pArzvasthA, dRzyate sA'vivekitA / / 335 / / zlokArca - vaLI, AnI dveSagajendranI, je patnI che tenI vArtA zoka vaDe ja nivedita karAI. AthI ja te avivekitA pAse dekhAtI nathI. II33paII makaradhvajavedatrayaratayaH zloka : prakarSaH prAha yastveSa, niviSTastuGgaviSTare / naratrayaparIvAraH, pRSThato'syaiva bhUpateH / / 336 / / makaradhvaja, vedatraya ane makaradhvajanI patnI rati zlokArtha : prakarSa kahe che - je vaLI, A narayanA parivAravALo traNa vedanA udayarUpa nayanA parivAravALo, A ja bhUpatinI pAchaLa UMcA vikTara upara beThelo che. Il339ll zloka : raktavarNo'tilolAkSo, vilAsollAsatatparaH / pRSThApIDitatUNIraH, sacApaH paJcabANakaH / / 337 / / zlokArtha : raktavarNavALo, atilolAkSavALo, vilAsanA ullAsamAM tatpara, pRSTha upara bAMdhelA bhAthAvALo, dhanuSya sahita pAMca bANavALo, Il337ii zloka : bhramabhramarajhaGkArahArigItavinoditaH / vilasaddIptilAvaNyavarNyayA varayoSitA / / 338 / /
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 279 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva asyA eva tanuzleSavakAcumbanalAlasaH / temanI kRtiH soDavaM tano mAma! bhUtiH ? rUrU catuH tApam | zlokArca - bhamatA bhamarAnA jhaMkAranA suMdara gItathI vinodita thayelo, vilAsa pAmatI dIti ane lAvaNyanA varNavALI suMdara strIovALo, AnA ja=strIonA, zarIranA zleSa ane mukhanA cuMbananI lAlasAvALo kamanIya AkRtivALo he mAmA ! vimarza ! kayo A bhUpati che? Il338-339ll zloka : vimarzaH prAha nanveSa, mahAzcaryavidhAyakaH / uddAmapauruSo loke, prasiddho makaradhvajaH / / 340 / / zlokArca - vimarza kahe che. mahAAzcaryane karanAra, lokamAM uddAma puruSavALo A makaradhvajakAmadeva, prasiddha che. ll14oll zloka : yadyeSo'dbhutakartavyo, bhavatA nAvadhAritaH / na kiJcidapi vijJAtaM, bhadrAdyApi tatastvayA / / 341 / / zlokArca - je A abhuta kartavyavALo tArA vaDe avadhAraNa karAyo nathI. he bhadra prakarSa!tethI tArA vaDe hajI kaMI paNa vijJAta nathI. ll1415 zloka : yo bhadra! zrUyate loke, parameSThI pitAmahaH / so'nena kArito gaurIvivAhe bAlaviplavam / / 342 / / zlokArca - he bhadra! lokamAM je parameSThI pitAmaha saMbhaLAya che te AnA dvArA=makaradhvaja dvArA, gorInA vivAhamAM bAlaviplavane karAvAyo. ll34rA zloka : sa eva cApsaronRtyarUpavikSiptamAnasaH / anenaiva kRto bhadra! paJcavaktradharaH kila / / 343 / /
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 zlokArca - ane te jaElokamAM paramezvararUpe prakhyAta ja, asarAnA nRtyanA rUpathI vikSipta mAnasavALo pAMca mukhane dhAraNa karanAro AnA vaDe ja=makaradhvaja vaDe ja, he bhadra! karAvAyo. [343. zloka : yo loke jagato vyApI, zrUyate kila kezavaH / anena kAritaH so'pi, gopInAM pAdavandanam / / 344 / / zlokArca - je lokamAM jagatavyApI kezava saMbhaLAya che. kharekhara te paNa kezava AnA dvArA gopIonA pAdavaMdanane karAvAyo. ll344ll zloka : anyacca bhadra! so'nena, suprasiddho mahezvaraH / dApito'rdhaM zarIrasya, gaurya virahakAtaraH / / 345 / / zlokArtha : ane bIjuM, he bhadra ! virahamAM kAtara suprasiddha evo te mahezvara che, gaurIne zarIranuM adhu AnA dvArA makaradhvaja dvArA, apAvAyuM. ll345ll zloka : ullAsitabRhalliGgaH, sa eva surakAnane / tadbhAryAkSobhaNe raktastathA'nena vinATitaH / / 346 / / zlokArca - ullAsita thayelA bRhad liMgavALo devalokanA bagIcAmAM tenI bhAryAnA kSobhaNamAM rakta te jamahezvara ja, AnA dvArA makaradhvaja dvArA, te prakAre nacAvAyo. ll346ll bloka : utpAdya surate tRSNAM, sa evAnena dhAritaH / divyaM varSasahasraM bho, ratastha iti gIyate / / 347 / / zlokArya : suratamAM kAmasevanamAM tRSNAne utpAdana karIne te ja=mahezvara ja, AnA dvArA=makaradhvaja
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva dvArA, divya hajAra varSa sudhI ratastha dhAraNa karAyo=kAmamAM Asakta dhAraNa karAyo, e pramANe gavAya che. II347]] zloka H anye'pi bahavo loke, munayo devadAnavAH / vazIRtya tA: sarve, bhadrAnenAtmAiH / / 48 / / zlokArtha : lokamAM anya paNa ghaNA munio, sarva devadAnavo he bhadra ! AnA dvArA vaza karIne potAnA kiMkaro karAyA. ||348|| zloka H ko'sya laGghayituM zakto, nUnamAjJAM jagattraye ? / AtmabhUtaM mahAvIryaM yasyedaM puruSatrayam / / 349 / / zlokArtha : AnI AjJAne jagatatrayamAM ullaMghana karavA mATe koNa samartha che ? jenuM=je kAmadevanuM, A puruSatraya AtmabhUtarUpa mahAvIrya che=strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda rUpa mahAvIrya che. II349II zloka H ayaM hi prathamo bhadra ! puruSo'naghapauruSaH / nAnA vijJAtatakIrthaM:, puMveta kRti jIvate ||rUnA zlokArtha : he bhadra ! A prathama anagha pauruSavALo vijJAtatIryavALA puruSo vaDe nAmathI puruSaveda e ja pramANe gavAya che. II350nA zloka H amulya tAta! vIryeLa, vahiraNDA manuSyajAH / pAradArye pravartante, jAyante kuladUSaNAH / / 351 / / zlokArtha : he tAta ! prakarSa ! AnA vIryathI=puruSavedanA vIryathI ! bahiraMga manuSyo pAradAryamAM pravarte che. kulanA dUSaNavALA thAya che. II351||
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : dvitIyaH puruSo hyeSa, strIveda iti sUribhiH / vyAvarNito mahAtejA, vyAluptabhavanodaraH / / 352 / / zlokArca - vyApta karyo che bhuvanano madhyabhAga jeNe evo mahAtejavALo bIjo A puruSa strIveda e pramANe sUrio vaDe kahevAyo che. uparAM. zloka : asya dhAmnA punastAta! yoSito vigatatrapAH / vilaya kulamaryAdAM, rajyante parapuruSe / / 353 / / zlokArca - vaLI he tAta prakarSa ! AnA bIjA=puruSanA tejathI lajjA rahita evI strIo kulamaryAdAnuM ullaMghana karIne parapuruSamAM rAga kare che. ll15all zloka : tRtIyaH puruSo bhadra! SaNDaveda iti smRtaH / yena dandahyate loko, bahiraGgaH svatejasA / / 354 / / zlokArca - he bhadra ! trIjo puruSa napuMsakaveda kahevAyo che. svatejavALA jenA vaDe bahiraMga loka atyaMta baLe che. Il354TI zloka : AlapyAlamidaM tAvadasya vIryaviceSTitam / anivedyaM jane yena, vigupyante napuMsakAH / / 355 / / zlokArca - kahI na zakAya evA AnA vIryaceSTitane kahIne saryuM jenA vaDe napuMsako lokamAM vigopana karAya che. 35pA bloka : etannaratrayaM bhadra! puraskRtya pravartate / avijJAtabalo'nyeSAM, nUnameSa jagattraye / / 356 / /
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 283 zlokArtha : he bhadra! A natrayane AgaLa karIne jagatatrayamAM anyone avijJAta balavALo A=kAmadeva, pravarte che. II3pa . zloka : yA tveSA padmapatrAkSI, rUpasaundaryamandiram / asyaiva vallabhA bhAryA, ratireSA'bhidhIyate / / 357 / / zlokArya : je vaLI A padmapatrAkSI rUpasauMdaryanA maMdirarUpa AnI ja vallabha bhAryA che e rati kahevAya che. 13pachI zloka : ye'nena nirjitA lokA, naravIryapuraHsaram / teSAmeSA prakRtyaiva, sukhabuddhividhAyikA / / 358 / / zlokArdha : je loko AnAthI kAmadevathI, naravIryapUrvaka jitAyA teone A rati nAmanI patnI, prakRtithI ja sukhabuddhine karanArI che. ll358. zloka : tathAdiasyaa vIryeNa bho! lokA, duHkhitAH paramArthataH / tathApi te'do manyante, makaradhvajanirjitAH / / 359 / / zlokArya : te A pramANe - AnA vIryathI=rati nAmanI kAmanI bhAryAnA vIryathI, loko kharekhara paramArthathI duHkhita che. topaNa te A makaradhvajathI jitAyelA manAya che. [359IL. zloka : yadutaAhlAdajanako'smabhyaM, hito'yaM makaradhvajaH / pratikUlAH punarye'sya, kutasteSAM sukhodbhavaH? / / 360 / /
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - te A pramANe - amone AhvAda janaka che. A makaradhvaja hita che, je vaLI Ane makaradhvajane, pratikULa che teone kyAMthI sukhano udbhava hoya ? Il3oll zloka : tato ratyA'nayA bhadra! te vazIkRtamAnasAH / jAtA nirmithyabhAvena, makaradhvajakiGkarAH / / 361 / / zlokArca - tethI he bhadra ! A ratithI vazIkRta mAnasavALA evA teo nirmidhyabhAvathI=heyAnA samarpaNabhAvathI, makaradhvajanA kiMkara thayA. ll161|| zloka : tadAdezena kurvanti, hAsyasthAnaM vivekinAm / AtmanaH satataM mUDhA, nAnArUpaM viDambanam / / 362 / / zlokArya : tenA AdezathI te jIvo vivekIone potAnuM hAsyasthAna kare che, mUDha evA teo satata nAnArUpanI viDaMbanAne kare che. ll36zAM zloka : tha?rcyntyaatmno veSaM, yoSitAM cittaraJjanam / Acaranti ca mohena, dehe bhUSaNavibhramam / / 363 / / zlokArya : kevI rIte? - potAnA vezanI racanA kare che. strIonA citanuM raMjana kare che. ane mohathI dehamAM bhUSaNanA vibhramane Acare che. Il393II. zloka : tuSyanti kAminIlolalocanAdhavilokitAH / vahanti hRdaye prItiM, tadAlApaimanoramaiH / / 364 / /
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 285 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArya : strInA capaLa locananA ardhavilokanathI toSa pAme che. manorama evA temanA AlApothI strIonA AlApothI, hRdayamAM prItine vahana kare che. II364l. zloka : bhramanti vikaTaiH pAdairunnAmitazirodharAH / rAmAkaTAkSavikSiptAH, subhagA iti garvitAH / / 365 / / zlokArca - UMcI DokavALA, strInA kaTAkSathI kheMcAyelA, subhaga che e pramANe garvita thayelA, vikaTa vistRta pAdo vaDe bhame che. ll365ll zloka : kulaTAdRSTimArgeSu taccittAkSepalampaTAH / niSpI niSkrI. mu]Dayanti mohAndhA, dantakAn kAraNaM vinA / / 366 / / zlokArca - kulaTA strIonI daSTinA mArgamAM, tenA cittanA AkSepamAM laMpaTa evA mohAMdha jIvo kAraNa vagara dAMtone pIDe che. Il399ii. bloka : itastataH pradhAvanti, darzayanti parAkramam / tAsAM mano'nukUlaM hi, te kiM kiM yanna kurvate? / / 367 / / zlokArca - Amatema doDe che, parAkramone batAve che. je kAraNathI, teo kAmadevane vaza thayelA jIvo, teonA manane anukUla=strIonA manane anukUla, zuM zuM karatA nathI ? Il367ll zloka : kurvanti cATukarmANi, bhASante kiGkarA iva / patanti pAdayostAsAM, jAyante karmakArakAH / / 368 / / zlokArca - cATukama kare che, kiMkaranI jema bole che, teonA strIonA, pagamAM paDe che. karmakAraka thAya che. ll168l.
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : sahante yoSitAM pAdaprahArAnmastakena te / manyamAnA nije citte, mohatastadanugraham / / 369 / / blokArtha : strIonA pAdaprahArathI mastaka sAthe haNAye chate nijacitamAM mohathI tenA anugrahane mAnatAstrInA anugrahane mAnatA, Il369ll. zloka : AsvAdya madyagaNDUSaM, yoSAvaktrasamarpitam / zleSmonmizraM ca manyante, svargAdabhyadhikaM sukham / / 370 / / zlokArca - strIonA mukhathI samarpita, zlekhathI utmizra evA madhagaMDUSane AsvAda karIne svargathI paNa adhika sukha mAne che. ll170ll zloka : ye narA vIryabhUyiSThA, lalanAbhiH svalIlayA / bhrUkSepeNaiva kAryante, te'zucerapi mardanam / / 371 / / zlokArca - vIryathI balavAna ghaNA vIryavALA, je manuSyo che teo strIo vaDe svalIlAthI bhUkSepa vaDe ja=IzArA vaDe ja, azucinuM paNa mardana karAvAya che. l371|| zloka : tatsaGgamArthaM dahyante, surateSu na toSiNaH / dUyante virahe tAsAM, mriyante zokavihvalAH / / 372 / / zlokArca - tenA saMgama mATe baLe cheHstrInA saMgama mATe AkuLavyAkuLa thAya che. strIonA bhogamAM toSavALA nathI. teonA virahamAM=strIonA virahamAM, duHkhI thAya che. zokathI vihvalastrInA abhAvamAM zokathI vighala, mare che. ll37
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 287 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : avadhUtAzca khidyante, ruNTanti ca bahiSkRtAH / pararaktasvanArIbhiH, pAtyante duHkhasAgare / / 373 / / zlokArca - avadhUta thayelA kheda pAme che strIthI avagaNanA karAyelA kheda pAme che. bahiSkAra karAyelA strIothI bahiSkAra karAyelA, raDe che. paramAM rakta evI potAnI nArIthI duHkhasAgaramAM nakhAya che. II383II zloka : IrSNayA ca vitudyante, svabhAryArakSaNodyatAH / etA viDambanA bhadra! prApnuvantIha te bhave / / 374 / / zlokArya : svabhAryAnA rakSaNamAM udhata evA teo IrSAthI vihvaLa thAya che. he bhadra! A viDaMbanA teo A bhavamAM prApta kare che. ll174ll zloka : paraloke punaryAnti, ghore saMsAranIradhau / ye jAtA rativIryeNa, makaradhvajakiGkarAH / / 375 / / zlokArca - vaLI, jeo ratinA vIryathI makaradhvajanA kiMkara thayA teo paralokamAM ghora saMsArasamudramAM jAya che. Il375ll bloka : bahavazcedRzAH prAyo, bahiraGgA manuSyakAH / ye tvasya zAsanAtItA, viralAste manISiNaH / / 376 / / zlokArya : ane AvA prakAranA prAyaH ghaNA bahiraMga manuSyo che. vaLI, AnA zAsanAthI atIta makaradhvajanI AjJAthI para, viralA che teo manISI che. ll176ll
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : tadayaM yastvayA pRSTo, lezodezAdasau mayA / parivArayuto bhadra! varNito makaradhvajaH / / 377 / / zlokArdha : te kAraNathI je tArA vaDe A puchAyelo lezanA uddezathI parivArayukta A makaradhvaja he bhadra! mArA vaDe varNana karAyo. ll377ii. zloka : prakarSaH prAha-mAmedaM, sundaraM vihitaM tvayA / yamanyamapi pRcchAmi, sandehaM taM nivedaya / / 378 / / zlokArya : prakarSa kahe che - he mAmA ! tamArA vaDe A suMdara karAyuM. je anya paNa saMdehane huM pUchuM chuM tenuM nivedana karo. ll178ll bloka : makaradhvajapArzvasthaM, yadidaM pravibhAvyate / kiM nAma? kiM guNaM cedaM? mAma! mAnuSapaJcakam / / 379 / / zlokArdha : makaradhvajanI pAse rahela je A pravibhAvana karAya che-dekhAya che, kayA nAmavALuM ane kayA guNavALuM he mAmA ! A manuSyapaMcaka che? Il379ll hAsatucchatA'ratayaH zloka : vimarzaH prAha yastAvadeSa zuklo manuSyakaH / sa hAsa iti vijJeyo, viSamo'tyantaduSkaraH / / 380 / / hAsya, tucchatA ane arati zlokArca - vimarza kahe che ke A zukla manuSya che te atyaMta dukara, viSama evo hAsa e pramANe jANavo. Il38oll
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 289 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : ayaM hi kurute bhadra! nijavIryeNa mAnuSam / bahiraGgaM vinA kArya, sazabdamukhakoTaram / / 381 / / zlokArya : di=je kAraNathI, he bhadra! A hAsya, nijavIryathI bahiraMga manuSyane kArya vinA sazabdavALA mukhamoTarane kare che. ll181TI zloka : kiJcinnimittamAsAdya, nimittaviraheNa vA / svaM vIryaM darzayatyuccairyeSAmeSa mahAbhaTaH / / 382 / / zlokArya : jeono A mahAbhaTa che hAsya nAmano mahAbhaTa che, teone koIka nimittane pAmIne athavA nimitta vagara atyaMta svavIrya batAve che. ll18thA zloka : mahAkahakahadhvAnairhasantaH ziSTaninditAH / nirvAditamukhAstucchAste jane yAnti lAghavam / / 383 / / yugmam / / zlokArya : mahAkaNakaNa dhvanithI hasatA, ziSTa vaDe niMdAyelA, nirvAdita mukhavALA tuccha evA teo lokamAM lAghavane pAme che. ll38all zloka : AzaGkAyAH padaM loke, jAyante ninimittakam / janayanti pare vairaM, labhante vaktravibhramam / / 384 / / zlokArya : lokamAM nirnimittaka AzaMkAnuM sthAna thAya che. paramAM vairane utpanna kare che. mukhanA vibhramane prApta kare che. ll184ll zloka : makSikAmazakAdInAmupaghAtaM ca dehinAm / Acaranti vinA kArya, pareSAM ca parAbhavam / / 385 / /
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva zlokArca - ane makSikAmazakAdi jIvonA upaghAtane kare che=bahu hasatA hoya tyAre mukhamAM mAkhI Adino praveza thavAthI teonI hiMsA kare che. ane kArya vinA bIjAnA parAbhavane Acare che. l385ll zloka : tadidaM bhadra! niHzeSamiha loke vijRmbhate / hAso'yaM paraloke'smAtkarmabandhaH sudAruNaH / / 386 / / zlokArca - he bhadra ! A lokamAM te A niHzeSa A hAsya kare che. paralokamAM AnAthI hAsyathI sudAruNa karmabaMdha che. 386o. zloka : astyasya tucchatA nAma, sadbhAryA hitakAriNI / dehasthA'syaiva pazyanti, tAM bho gambhIracetasaH / / 387 / / zlokArca - AnI tucchatA nAmanI hitakAriNI hAsyane hita karanArI, sabhAryA che. AnA ja dehamAM rahelI hAsyanA dehamAM rahelI, tene=bhAryAne gaMbhIra citavALA jue che. gaMbhIratAthI jonArAone hasavAnA svabhAvavALA jIvomAM vartatI tucchatA dekhAya che. l387ii zloka : enamullAsayatyeva, nimittena vinA sadA / hAsaM sA tucchatA vatsa! laghuloke yathecchayA / / 388 / / zlokArtha : he vatsa ! laghulokamAM tucchalokamAM, yathecchAthI te tucchatA nimita vagara A hAsyane sadA ullAsita kare ja che. l388II zloka : yato gambhIracittAnAM, nimitte sumahatyapi / mukhe vikAsamA syAna hAsyaM bahudoSalam / / 389 / / zlokArdha : je kAraNathI gaMbhIra cittavALAone sumahAna paNa kAraNa hote chate mukhamAM vikAsa mAtra hAsya thAya. bahu doSavALuM ghaNuM hAsya thAya nahIM. ll389ll
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva - 291 291 bloka : yA tveSA kRSNavarNAGgI, gADhaM bIbhatsadarzanA / dRzyate lalanA seyamarati ma vizrutA / / 390 / / zlokArca - vaLI, je A kALA zarIravALI, gADha bIbhatsadarzanavALI strI dekhAya che te A arati nAmavALI saMbhaLAya che. ll390II zloka : kiJcitkAraNamAsAdya, bahiraGgajane sadA / roceSA manoa, kRSNamA tisaram pArUA. zlokArca - koIka kAraNane pAmIne bahiraMga lokamAM sadA vilAsa karatI A arati atiduHsaha evA manoduHkhane kare che. ll191ii bhayahInasattvate bloka : yastveSa dRzyate bhadra! kampamAnazarIrakaH / puruSaH sa bhayo nAma, prasiddho gADhaduHsahaH / / 392 / / bhaya ane hInasatvatA blokArya : je vaLI he bhadra ! A kAMpatA zarIravALo puruSa dekhAya che te gADha duHsaha bhaya nAmavALo prasiddha che. ll192aa. bloka : vilasanneSa mahATavyAmetasyAM kila lIlayA / bahiraGgajanAnuccaiH, kurute kAtarAnanAn / / 393 / / zlokArca - A mahATavImAM lIlAthI vilAsa karato evo A bhaya, bahiraMga janane atyaMta kAyara mukhavALA kare che. II3C3ll
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAvanA zloka : tha?trsyntiih manuSyAdeH, kampante pazusaMhateH / arthAdihAnaM manvAnAH, palAyante'tikAtarAH / / 394 / / zlokArca - kevI rIte kare che ? tethI kahe che - ahIM manuSya AdithI trAsa pAme che, pazu saMhatithI kAM che, arthAdinI hAnine mAnatA ati kAyara puruSo palAyana thAya che. [34ll. zloka : akasmAdeva jAyante, trastAstaralalocanAH / jIviSyAmaH kathaM ceti, cintayA santi vihvalAH / / 395 / / zlokArca - akasmAta ja trAsa pAmelA, capaLa locanavALA thAya che. kevI rIte jIvazuM e prakAranI ciMtAthI vighala thAya che. ll1lpA zloka : mariSyAmo mariSyAma, ityevaM bhAvanAparAH / puNeva nIvita diltA, vinne sattvarNitArUddA zlokArtha : prakAranI bhAvanAmAM para vyartha ja jIvitane choDIne sattvavajita jIvo mare che. ll196ll. zloka : jane ca mA bhUdazlAghetyevaM bhAvena vihvalAH / nocitAnyapi kurvanti, karmANi puruSAdhamAH / / 397 / / zlokArtha : ane lokamAM azlAghA na thAo e prakAranA bhAvathI vihvaLa thayelA puruSAdhama jIvo ucita paNa kRtyo karatA nathI. [397ii.
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 293 zloka : sa eSa nikaTasthAyisaptamAnuSasampadA / vijRmbhate bhayo bhadra!, bahiraGgajane sadA / / 398 / / zlokArca - nikaTasthAyI sAta manuSyanI saMpadAthI he bhadra! bahiraMga janamAM sadA te ja A bhaya vilAsa kare che. ll398II zloka : vizvaplaaynN raNe dainyamarINAM pAdavandanam / asyAdezena nirlajjAste kurvanti narAdhamAH / / 399 / / zlokArca - vaLI, raNamAM palAyana, dInapaNuM, zatruonuM pAdavaMdana AnA AdezathI nirlajja evA te narAdhama jIvo kare che. ll199ll zloka : tadevaM bhadra! loke'tra, ye bhayasya vazaM gatAH / vinATitAH paratrA'pi, yAnti bhIme bhavodadhau / / 400 / / zlokA : te kAraNathI A rIte-pUrvamAM varNana karyuM e rIte, he bhadra prakarSa ! A lokamAM je jIvo bhayane vaza thayelA vinATana karAyelA che=bhayane vaza asaMbaddha pravRttio karAvAyA che, teo parabhavamAM paNa bhIma evA bhavarUpI samudramAM jAya che. ll40oll zloka : asyApi ca zarIrasthA, bhAryA'sti pativatsalA / saMvardhikA kuTumbasya, procyate hInasattvatA / / 401 / / zlokArya : ane AnI paNa=bhayanI paNa, zarIramAM rahelI pativatsala evI bhAryA che. kuTuMbanI saMvardhikA hInasattvatA kahevAya che. ll401TI
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : tAM hInasattvatAM dehAd bhAryAmeSa na muJcati / nUnaM hi mriyate bhadra! bhayo'yaM rahitastayA / / 402 / / zlokArya : te hInasatvatA bhAryAne A=bhaya, dehathI mUkato nathI. kharekhara he bhadra!tenA vagara=hInasattvatA rUpa bhAryA vagara, A bhaya marI ja jAya. ll402aaaaN zokadAruNe zloka : bhadra! pratyabhijAnISe, kimenaM tu na sAmpratam ? / taM tatra nagare zokaM, yamamuM drakSyasi sphuTam / / 403 / / zoka ane dAruNa zlokArca - he bhadra!prakarSa! hAlamAM vaLI, Ane zone zuM tuM jANato nathI? tenagaramAM tAmasacitanagaramAM, te zoka che je A zokane spaSTa tuM joIza. II403. zloka - anenaiva tadA vArtA, samastA'pi niveditA / so'yaM samAgatastUrNaM, zoko bhadra! punarbale / / 404 / / zlokArca - te vakhate AnA vaDe=zoka vaDe, ja samasta paNa vArtA nivedita karAI. te A zoka zIdhra he bhadra ! pharI sainyamAM Avyo. ll404ll zloka - apekSya kAraNaM kiJcidayaM loke bahirgate / AvirbhUtaH karotyeva, dainyAkrandanarodanam / / 405 / / zlokArdha : kaMIka kAraNanI apekSAe bahirgata lokamAM Avirbhata thayelo A zoka, dejo, AkraMda, rozanane kare ja che. ll40pA
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H iSTairviyuktA ye lokA, nimagnAzca mahApadi / aniSTa: saMpravuttAzva, tasya svarvazartinaH / / 406 / / zlokArtha : ISTathI viyoga pAmelA je loko moTI ApattimAM magna thayA ane aniSTathI saMyogane pAmelA tenA vazavartI thAya che=zokanA vazavartI thAya che. II406|| zloka H na lakSayanti te mUDhA, yatheSa ripuruccakaiH / asyAdezena muJcanti, ArATIH kevalaM jaDAH / / 407 / / zlokArtha : te mUDho jANatA nathI je pramANe A zatru che, AnA AdezathI kevala jaDa evA teo moTI bUmo pADe che. II407|| zloka H eSa zokaH kilAsmAkaM duHkhatrANaM kariSyati / ayaM tu vardhayatyeva, teSAM duHkhaM niSevitaH / / 408 / / 295 zlokArtha : A zoka kharekhara amArA duHkhanuM trANa=rakSaNa, karaze. vaLI sevana karAyelo A=zoka, teonA duHkhane vadhAre ja che. II408 / / zloka H na sAdhayanti te svArthaM, dharmAd bhrazyanti mAnavAH / prANairapi viyujyante, mUrcchAsaMmIlitekSaNAH / / 409 / / zlokArtha : teo svArthane sAdhatA nathI. mAnavo dharmathI bhraMza pAme che. mUrchAthI saMmIlita dRSTivALA prANothI paNa mukAya che. II4095 zloka H tADanaM ziraso'tyarthaM, luJcanaM kacasantateH / kuTTanaM vakSaso bhUmau, loThanaM gADhaviklavam / / 410 / /
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 299 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - mastakanA atyaMta tADanane, kacasaMtatinA laMcanane=vALanA laMcanane, chAtInA kusTanane, bhUmimAM ALoTanane, gADha viklavane, II410|| zloka : tathA''tmollambanaM rajjvA, patanaM ca jalAzaye / dahanaM vahninA zailazikharAdAtmamocanam / / 411 / / bhakSaNaM kAlakUTAdeH, zastreNAtmanipAtanam / pralApanamunmAdaM ca, vaiklavyaM dainyabhASaNam / / 412 / / antastApaM mahAghoraM, zabdAdisukhavaJcanam / labhante puruSA bhadra, ye zokavazavartinaH / / 413 / / zlokArya : ane rajuthI AtmAnA ullambanane gaLAmAM phAMsAne, jaLAzayamAM patanane, agnithI dahanane, parvatanA zikharathI AtmAnA tyAgane, kAlakUTAdinA bhakSaNane, zastrathI AtmAnA nipAtanane, pralApane, unmAdane, vaktavyane, devya bhASaNane, mahAghora aMtastApane, zabdAdi sukhanA vacanane, he bhadra ! zokavazavata je puruSo che, te prApta kare che. ll411-413|| zloka : itthaM bhUritaraM duHkhaM, prApnuvantIha te bhave / karmabandhaM vidhAyoccairyAntyamutra ca durgatau / / 414 / / zlokArca - te jIvo A rIte bhUritara duHkhane A bhavamAM prApta kare che ane atyaMta karmabaMdha karIne parabhavamAM durgatimAM jAya che. ll414. zloka : tadeSa bahiraGgAnAM, duHkhado bhadra! dehinAm / kiJcillezena zokaste, varNitaH purato mayA / / 415 / / zlokArya : te kAraNathI A zoka, he bhadra! bahiraMga jIvone duHkhane denAro che. kaMIka lezathI zoka tArI AgaLa mArA vaDe varNana karAyo. ll415ll
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 297 zloka : asyApi ca zarIrasthA, bhavasthA nAma dAruNA / vidyate patnikA vatsa! zokasya gRhanAyikA / / 416 / / zlokArca - ane he vatsa! A zokanI paNa zarIrastha, ane bhavanI AsthAvALI dAruNa patnI gRhanAyikA vidyamAna che. II416ll zloka : sA'sya saMvardhikA jJeyA, tAM vinA naiSa jIvati / ata eva zarIrasthAM, dhArayatyeSa tAM sadA sarvadA. mu] / / 417 / / zlokArca - te dAruNa strI, zokanI saMvardhiko jANavI. tenA vagara A jIvato nathI=zoka jIvato nathI. AthI ja A zoka, sarvadA zarIramAM dhAraNa kare che=dAruNa evI strIne zarIramAM dhAraNa kare che. ll41ii. jugupsA zloka : yA tveSA dRzyate kRSNA, bhoH saMkocitanAsikA / nArI sA sUribhirbhadra! jugupsA parikIrtitA / / 418 / / jugupsA zlokArya : vaLI, he bhadra! je A kALA varNavALI, saMkocita nAsikAvALI nArI dekhAya che te nArI sUri vaDe jugupsA kahevAya che. II418ll zloka : iyaM tu bahiraGgAnAM, lokAnAM manaso'dhikam / vyalIkabhAvamAdhatte, tattvadarzanavarjinAm / / 419 / / zlokArtha : vaLI A jugupsA tattvadarzanathI rahita evA bahiraMga lokonA mananA adhika vyalIkabhAvane vyAkuLabhAvane, kare che. ll419ll
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : kRmijAlolbaNaM dehaM, pUyaklinaM malAvilam / vastu durgandhi bIbhatsaM, te hi dRSTvA kathaMcana / / 420 / / kurvanti zirasaH kampaM, nAsikAdhUnanaM jaDAH / dUrataH prapalAyante, mIlayanti ca locane / / 421 / / zlokArca - kRmijAlathI yukta dehane, paruthI vyApta, durgadhi malina, bIbhatsa vastune joIne teo koIka rIte mastakanA kaMpanane kare che. jaDo nAsikAnA dhUnanane kare che. dUrathI bhAge che. AMkho baMdha karI de che. ll420-421. zloka : huM huM humiti jalpanti, vakrAM kurvanti kandharAm / vizanti zaucavAdena, sacelAH zItale jale / / 422 / / zlokArdha : huM huM huMchI, chI, chI e pramANe bole che. vakra Dokane vAMkI Dokane, kare che. zocavAdathI vastra sahita zItala jalamAM praveza kare che. ll422aaaa zloka : nAsikAM kuJcayantyuccairniSThIvanti muhurmuhuH / ranne varksacenA ddha sAtti punaH punaH II4rarUA. zlokArca - nAsikAne atyaMta macakoDe che. vAraMvAra cUMke che mArgamAM-vastra AdinA AzleSamAM krodha pAmelA pharI pharI snAna kare che. I423ll bloka : chAyAmapi ca necchanti, pareSAM spraSTumAtmanA / jAyante zaucavAdena, vetAlA iva duHkhitAH / / 424 / / zlokArya : ane bIjAnI chAyAne paNa potAnA vaDe sparzavA mATe IcchatA nathI. zaucavAdathI vetAlanI jema duHkhita thAya che. 424ll.
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 299 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : cittazUkAvazAdeva, sAkSAdunmattakA api / kecid bhadra! prajAyante, ye jugupsAvazaM gatAH / / 425 / / zlokArtha : he bhadra! jugupsAvazane pAmelA jeo che, teo keTalAka cittamAM sUganA vazathI sAkSAt unmatta paNa thAya che. ll425ll. zloka : paraloke punaryAnti, tattvadarzanavarjitAH / tamo'bhibhUtAste mUrkhA, ghorasaMsAracArake / / 426 / / zlokArya : vaLI tattvadarzanathI rahita, aMdhakArathI abhibhUta mUrkha evA teo paralokamAM ghorasaMsAracArakamAM jAya che=kedakhAnAmAM jAya che. II426ll. zloka : tadevaM bahiraGgAnAM, lokAnAM bahuduHkhadA / kiJcitte varNitA bhadra! jugupsA'pi mayA'dhunA / / 427 / / zlokArca - A rIte-pUrvamAM varNana karyuM e rIte, bahiraMga lokone bahu duHkhane denAra jugupsA paNa he bhadra ! hamaNAM mArA vaDe kaMIka tArI AgaLa varNana karAI. ll4ra7ll zloka : prakarSaH prAha dRzyante, yAnyetAni puro mayA / niviSTAni narendrANAmutsaGgAdiSu lIlayA / / 428 / / gADhaM durdAntaceSTAni, caTulAni vizeSataH / AraktakRSNavarNAni, DimbharUpANi SoDaza / / 429 / / amUni nAmabhirmAma! guNaizca suparisphuTam / adhunA varNyamAnAni, zrotumicchAmyahaM tvayA / / 430 / / zlokArca - prakarSa kahe che. narendronA khoLA AdimAM lIlAthI beThelA, gADha durdAta ceSTAvALA, caTula,
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva vizeSathI iSat lAla kRSNavarNavALA, soLa bALako je A pUrve mArA vaDe jovAyA che, he mAmA ! nAmathI ane guNothI suparisphuTa hamaNAM tArA vaDe varNana karAtA A bALakone sAMbhaLavA mATe huM icchuM chuM. II428-430]] 300 zloka H kaSAyasvarUpam vimarzaH prAha sarveSAmeteSAM sUribhiH purA / sAmAnyata: RSAyAhyA, bhadra! to -- prAzitA / / 4 / / kaSAyanuM svarUpa zlokArtha :vimarza kahe che he bhadra ! lokamAM sUri vaDe A sarvane pUrvamAM sAmAnyathI kaSAya e pramANe prakAzita karAyA che. II431 / / zloka H vizeSataH punarbhadra! yAnyetAnIha vIkSase / mahattamAni duSTAni, sarveSAmagratastathA / / 432 / / zlokArtha : vizeSathI vaLI he bhadra ! je A ahIM sarvanI AgaLa te prakAranA mahattama evA duSTone tuM jue che. II432]I zloka H catvAri garbharUpANi, raudrAkArANi bhAvataH / tAnyanantAnubandhIni gItAni kila saMjJayA / / 433 / / zlokArtha : madhyamAM rahelA paramArthathI raudra AkAravALA te cAra saMjJAthI anaMtAnubaMdhI kharekhara gavAyA che. II433]I zloka H amUni ca prakRtyaiva, mithyAdarzananAmakaH / ayaM mahattamo bhadra! svAtmabhUtAni pazyati / / 434 /
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 301 zlokArtha : ane prakRtithI ja mithyAdarzana nAmano A mahattama he bhadra! Amane-anaMtAnubaMdhI kaSAyane, potAnA AtmabhUta jue che. ll434ll zloka : tatazca bahiraGgAnAM, lokAnAM nijavIryataH / etAnyapi prakurvanti, mithyAdarzanabhaktatAm / / 435 / / zlokArca - ane tethI bahiraMga lokone nijavIryathI A paNa=anaMtAnubaMdhI kaSAya paNa, mithyAdarzananI bhaktatAne kare che. ll43paIL. zloka : yataHyaavdetaani jRmbhante, DimbharUpANi lIlayA / cittavRttimahATavyAM, tAvatte bAhyamAnuSAH / / 436 / / ananyacittAH satatamenameva mahattamam / lokavAkyanirAkAGkSAH, sadbhaktyA paryupAsate / / 437 / / zlokArca - je kAraNathI jyAM sudhI A bALako lIlAthI cittavRtti mahATavImAM vilAsa kare che tyAM sudhI te bAhya manuSyo ananyacittavALA satata A ja mahattamane mithyAdarzanarUpa mahattamane, lokavAkyanI AkAMkSA vagaranA sadbhaktithI paryApAsanA kare che. ll436-437ii bloka : ata eva cacittavRttimahATavyAmullasatsveSu te janAH / na tattvamArga bhAvena, prapadyante kadAcana / / 438 / / zlokArya : ane AthI ja cittavRtti mahATavImAM A ullAsa pAme chate anaMtAnubaMdhI kaSAyo ullAsa pAme chate, te jIvo bhAvathI kyAreya paNa tattvamArgane svIkAratA nathI. ll438II
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAvanA bloka : evaM sthiteye doSA varNitAH pUrvaM, mithyAdarzanasaMzrayAH / bahirjanAnAM sarveSAM, teSAmetAni kAraNam / / 439 / / zlokArca - A pramANe sthita hote chate sarva bahirjanonA mithyAdarzananA saMzrayavALA je doSo pUrvamAM kahevAyA teonA te doSonA, A=anaMtAnubaMdhI kaSAyo, kAraNa che. ll439I zloka : etebhyo laghurUpANi, yAni catvAri sundr!| apratyAkhyAnanAmAni, tAni gItAni paNDitaiH / / 440 / / zlokArca - he suMdara prakarSa ! AnAthI=anaMtAnubaMdhI kaSAyathI, nAnA rUpavALA je cAra che te=bALako, apratyAkhyAna nAmanA, paMDito vaDe kahevAyA che. II44oll zloka : etAni nijavIryeNa, bahiraGgamanuSyakAn / pravartayanti pApeSu, vArayanti nivartanam / / 441 / / zlokArca - A=bIjA prakAranA apratyAkhyAna nAmanA bALako, potAnA vIryathI bahiraMga lokone pApomAM pravRtti karAve che, nivartanane vAre che-pApathI nivartanane vAre che. II441TI. bloka : kimbahunA?yAvadetAni gAhante, cittavRttimahATavIm / tAvad bhadra! nivartante, na te pApAdaNorapi / / 442 / / zlokArtha : vadhAre zuM? jyAM sudhI AkabIjA prakAranA apratyAkhyAnI cAra kaSAyo, cittavRtti mahATavIne avagAhana kare che he bhadra! tyAM sudhI te jIvo aNu paNa pApathI nivartana pAmatA nathI. II44rA
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H tattvamArgaM prapadyeranneteSu vilasatsvapi / labhante tadbalAtsaukhyaM, viratiM tu na kurvate / / 443 / / zlokArtha : A vilAsa karate chate paNa tattvamArgane prApta kare che=je jIvonI cittavRttimAM bIjA prakAranA apratyAkhyAnI kaSAyo varte che ane anaMtAnubaMdhI kaSAya nathI te jIvonI cittavRttimAM bIjA prakAranA kaSAyo vilAsa thaye chate paNa te jIvo tattvamArgane svIkAre che. tenA balathI=tattvamArganA svIkAranA balathI, sukhane pAme che paraMtu viratine karatA nathI. / / 443 / / zloka H tataste pAtra(S) saMtaptA, nivRtti patra 5 / vidhAya pApasaMdhAtuM, saMsAravadane nanAH 54445 303 zlokArtha H tethI=viratine karatA nathI tethI, AlokamAM ane paralokamAM saMtapta thayelA te jIvo bIjA bhavamAM pApasaMghAtane karIne saMsAragahanamAM paDe che. II444aa zloka H yAnyetAni punarbhadra! laghIyAMsi tato'pi ca / pratyAkhyAvArakANIha, budhAstAni pracakSate ||445 / / zlokArtha : he bhadra ! vaLI je A tenAthI paNa nAnA cAra bALako che teone ahIM=saMsAramAM, budha puruSo pratyAkhyAvaraNI kahe che. II445] zloka H amUni kila valgante, yAvadatraiva maNDape / vandirAnanA: sarva, tAvamukhyattvayaM na hai / / 446 / / zlokArtha : kharekhara A=trIjA prakAranA pratyAkhyAvaraNI bALako, jyAM sudhI A ja maMDapamAM kUdAkUda kare che tyAM sudhI bahiraMga jIvo sarva pApane mUkatA nathI. / / 446
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva kiJcinmAtraM tu muJceyuH, pApaM bAhyajanAH kila / cittavRttimahATavyAmeteSu vilasatsu bhoH / / 447 / / zlokArtha : vaLI, cittavRtti mahATavImAM A vilAsa karye chate=A cAra pratyAkhyAvaraNI bALako vilAsa karyo chate, kiMcit mAtra pApane bAhyajano mUke che. II447 / / zloka H etAnyapi svarUpeNa, tasmAt santApakAraNam / bahirjanAnAM kalyANe viratistatra kAraNam / / 448 / / zlokArtha : te kAraNathI A paNa=trIjA prakAranA pratyAkhyAvaraNI bALako paNa, svarUpathI bahirjanone saMtApanuM kAraNa che tyAM=trIjA prakAranA bALako hote chate, bahirjanonA kalyANamAM virati kAraNa che. II448]] zloka H tebhyo'pi laghIyAMsi yAnyetAnIha sundara ! / vartante garbharUpANi, catvAri tava gocare / / 449 / / zlokArtha : he suMdara ! AnAthI paNa nAnA je A ahIM=cittavRtti aTavImAM, garbharUpavALA cAra tArI dRSTimAM varte che. II449 // zloka H tAni saMjvalanAkhyAni gItAni munipuGgavaiH / lIlayA caTulAnItthamullasanti muhurmuhuH / / 450 / / zlokArtha : munipuMgavo vaDe te saMjvalana nAmanA kahevAyA che. A rIte lIlAthI caTula vAraMvAra ullasita thAya che. II450nA zloka : etAni sarvapApebhyo, viratAnAmapi dehinAm / ihollasanti kurvanti, bAhyAnAM cittaviplavam / / 451 / /
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 305 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArya : ahIM citarUpI aTavImAM, ullAsa pAmatA A saMjavalana kaSAyo, sarva pApothI virata paNa virAma pAmelA paNa, jIvone, bAhya vastumAM cittanA viplavane kare che. ll451il. zloka : dUSayanti tato bhUyaH, sarvapApanibarhaNam / te sAticArA jAyante, vIryeNaiSAM bahirjanAH / / 452 / / zlokArtha : tethI pharI sarva pApanA nivartanane dUSita kare che. te bahiraMgajano AnA vIryathI=saMjvalana kaSAyanA vIryathI, aticAravALA thAya che. I4parA zloka : na sundarANi sarveSAM, tadetAnyapi dehinAm / laghurUpANi dRzyante, tAta! yadyapi jantubhiH / / 453 / / zlokArdha : te kAraNathI he tAta ! prakarSa! jo ke jIvo vaDe laghurUpa dekhAya che topaNa cothA prakAranA kaSAyo sarva jIvone suMdara nathI. II45all zloka : catuSTayAni catvAri, tadetAni vizeSataH / __eteSAM nAmabhirbhadra! guNaizca kathitAni te / / 454 / / zlokArtha : te kAraNathI catuTya evA cAra A vizeSathI AmanAM nAmo vaDe ane guNo vaDe he bhadra! tane kahevAyA. II454ll zloka : pratyekaM yAni nAmAni, ye guNAzca vizeSataH / eteSAM tatpunarbhadra! ko vA varNayituM kSamaH? / / 455 / / zlokArca - pratyeka je nAmo ane je guNo AmanAM=soLa kaSAyonAM, vizeSathI che te vaLI he bhadra ! koNa varNana karavA samartha che ?=raskUlathI A cAra bhedo pADyA che te apekSAe anaMtAnubaMdhI Adi
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva cAra nAmo che topaNa vizeSathI tenAM ghaNAM nAmo che ane vizeSathI tenA ghaNA guNo che te sarva nAmo ane guNo kahevA mATe koI samartha nathI. II45pI. zloka : tasmatte thayiSyAmi, vidya: putraratyunaH | prastAvAgatameveha, vIryameSAM vizeSataH / / 456 / / zlokArca - te kAraNathI tane=prakarSane, vizrabdha evo huM vimarza, koIka sthAnamAM pharI prastAvane pAmelA ja AmanA vIryane ahIM=prastuta graMthamAM, vizeSathI kahIza. ll456ll zloka : anyaccaeteSAM garbharUpANAM, madhye'STau parayA mudA / yAnyetAni pranRtyanti, rAgakesariNo'grataH / / 457 / / tAnyasmAdeva jAtAni, rAgakesariNaH kila / atyantavallabhAnyasya, mUDhatAnandanAni ca / / 458 / / yugmam / / zlokArca - ane bIjuM, garbharUpa evA AmanA madhye soLa kaSAya maLe, atyaMta AnaMdathI je A rAgakesarInI AgaLa ATha bALako nAce che te AnAthI ja thayelA=rAgakesarIthI ja thayelA, A rAgakesarIne atyaMta vallabha mUDhatAnA putro che. 457-458ll zloka : yAni tvetAni ceSTante, krIDayA'STau muhurmuhuH / puro dveSagajendrasya, garbharUpANi sundara! / / 459 / / zlokArca - je A garbharUpa ATha dveSagajendranI AgaLa he suMdara! vAraMvAra krIDAthI ceSTA kare che. ll459ll zloka : asmAdeva prasUtAni, priyANi dveSabhUpateH / mAtA'vivekitA'mISAM, sarveSAM bhadra! gIyate / / 460 / / yugmam / /
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha H he bhadra ! AnAthI ja=dveSagajendrathI ja, janmelA dveSarAjAne priya A sarvanI mAtA avivekitA kahevAya che. II460|| zloka : evaM ca sthite mahAmohanarendrasya, yAni pautrANi sundara ! / taputrayorapatlAni, tAta! vijJAtavIryayoH / / 4 / / teSAmamISAM loke'tra daurlAlityavirAjitam / vIrya sahasranihvo'pi, jo nivevituM kSamaH ? / / 462 / / yumnam / / zlokArtha H ane A pramANe sthita hote chate he suMdara ! prakarSa ! mahAmohanarendranA je pautro che, he vatsa ! te vikhyAtavIryavALA evA te be putronA putro=rAga-dveSa rUpa be putronA putro che. te AmanA daurlAlityathI=kharAba ceSTAothI, zobhatuM vIrya A lokamAM sahasra jihvAvALo paNa koNa nivedana karavA, samartha che ? arthAt koI nathI. / / 461-462 / / zloka H pazya pazyAta evaiSAmetAni nijaceSTitaiH / zIrSe siddhArthakAyante, sarveSAmeva bhUbhujAm / / 463 / / 307 zlokArtha : tuM jo, jo, AthI ja=AmanI duSTa ceSTatA varNana thAya tevI nathI AthI ja, AmanA A= mahAmoha AdinA pautro ane rAgakesarI AdinA putro, potAnI ceSTA vaDe sarva ja rAjAonA mastaka upara kUdAkUda kare che. / / 463 / / zloka H tavivuM te samAsena, mayA tAta! nivevitam / madAmodanarendrasya, svAd bhUta dukhvam / / 464 / / zlokArtha H te kAraNathI tane samAsathI he tAta prakarSa ! mArA vaDe A mahAmohanarendranuM svAMgabhUta kuTuMba nivedita karAyuM. II464||
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H ye tvamI vedikA'bhyarNe, vivartante mahIbhujaH / te mahAmoharAjasya, svAGgabhUtAH padAtayaH / / 465 / / zlokArtha H je vaLI vedikAnA najIkamAM A mahArAjAo varte che te mahAmoha rAjAnA svAMgabhUta sainiko che. II465 / / viSayAbhilASaH tatra va ya eSa dRzyate bhadra! rAgakesariNo'grataH / AzliSTalalano mRSTaM, tAmbUlaM svAdayannalam / / 466 / / raNadddvirephariJcholisUcitotkaTagandhakam / lIlAkamalamatyarthamAjighraMzca muhurmuhuH / / 467 / / svabhAryA'malavaktrAbje, kurvANo dRSTivibhramam / vallakInUpurArAvakAkalIgItalampaTaH / / 468 / / yazcaivaM viSayAneSa, paJcApi kila lIlayA / bhuJjAno manyate sarvamAtmano muSTimadhyagam / / 469 / / bhadra! soDaminhAvAtA, vayaM vasya vivRkSavA / rAjesarino mantrI, loThe vidyAtoruSaH / / 470 / / 5mi: tam / / rAgakesarIno maMtrI - viSayAbhilASa zlokArtha H ane tyAM=te aMgarakSakomAM, he bhadra ! je A rAgakesarInI AgaLa AzliSTa lalanAvALo, dRSTa evA tAMbUlanA svAdane atyaMta karato, raNakAra karatA bhamarAnI zreNIthI sUcita utkaTa gaMdhavALA, lIlAkamaLane vAraMvAra atyaMta sUMghato, svabhAryAnA amala mukharUpI kamaLamAM dRSTinA vibhramane karato, vallakI nUpuranA avAjathI kAkalIgItamAM laMpaTa ane je A pramANe pAMce paNa viSayone lIlApUrvaka bhogavato A=rAgakesarIno maMtrI, sarva jIvone potAnI muThThInA madhyamAM rahelo mAne che. he bhadra ! ApaNe jene jovAnI IcchAthI ahIM AvelA chIe te lokamAM vikhyAta pauruSavALo rAgakesarIno maMtrI che=viSayAbhilASa che. II466thI 470 / /
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 309 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 309 zloka : asyaiva tAni vartante, putrabhANDAni sundara! / yAni mithyAbhimAnena, kathitAni purA''vayoH / / 471 / / zlokArca - he suMdara ! AnA ja te putro bhAMDo varte che. teo mithyAbhimAna vaDe pUrvamAM ApaNe baMnene kahevAyelA hatA. ll471 zloka : tadvazena jagatsarvaM, vazIkRtya mahAbalaH / bhadra! nUnaM karotyeva, ceSTayA tulyamAtmanaH / / 472 / / zlokArya : he bhadra! tenA vazathIete putronA vazathI, jagata sarvane vaza karIne mahAbala evo te viSayAbhilASa maMtrI kharekhara ceSTAthI potAnA tulya kare ja che=jagata sarvane potAnA tulya kare ja che. ll472ll zloka : tathAdiettpryuktairye dRSTA, mAnuSairbhadra! dehinaH / te sparzarasasadgandharUpazabdeSu lAlasAH / / 473 / / kAryA'kAryaM na pazyanti, budhyante no hitA'hitam / bhakSyA'bhakSyaM na jAnanti, dharmA''cArabahiSkRtAH / / 474 / / tanmAtralabdhasauhArdA, vartante sArvakAlikam / nAnyatkiJcana vIkSante, yathA'sau vartate jaDaH / / 475 / / tribhirvizeSakam / / zlokArca - te A pramANe - AnAthI prayukta evA mAnuSo vaDe=viSayAbhilASathI mokalAyelA evA manuSyo vaDe, jovAyelA je jIvo che, teo he bhadra! sparza, rasa, suMdara sugaMdha, rUpa ane zabdomAM lAlasAvALA thAya che. dharmanA AcArathI bahiSkRta thayelA kAryAkAryane jotA nathI arthAt mArA mATe kartavya che zuM akartavya che te jotA nathI. hitAhitane jANatA nathI. bhakSyAbhaDhyane jANatA nathI. tanmAtramAM prApta thayelA sauhArdavALA=bhoga mAtramAM prApta thayelA prItivALA, sarvakAla varte che. anya kaMI jotA nathI. je pramANe A jaDa jIva=vicakSaNano bhAI jaDa jIva varte che. II473thI 475
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : darzanAdeva nirNIto, buddhyA ca parinizcitaH / rasanAjanako bhadra! sa evAyaM na saMzayaH / / 476 / / zlokArya : darzanathI ja nirNaya karAyelo, buddhithI ja parinizcita karAyelo he bhadra!te ja A=viSayAbhilASa rasanAno janaka che, saMzaya nathI. II476aaaa bhAvArtha - vaLI, vimarza prakarSane dveSagajendranuM svarUpa batAve che je mahAmohanI bAjumAM beThelo rAjA che te vaiSagajendra che. tethI e phalita thAya ke jema ajJAnarUpa mahAmohanI pAse rAga bese che tema anya bAju Sa bese che. je baMne jIvamAM vartatA ajJAnathI ja utpanna thAya che; kema ke jIvane rAga-dveSa sukhAtmaka nathI, duHkhAtmaka che, chatAM jIvane potAnA pAramArthika svarUpanuM ajJAna che tethI jIvamAM jema rAga utpanna thAya che tema ASa utpanna thAya che. vaLI, rAga jIvamAM prathama utpanna thAya che pachI DheSa thAya che; kema ke jene koI padArtha pratye rAga na hoya tene icchAno ja abhAva hovAthI koI padArtha pratye dveSano saMbhava nathI. paraMtu jIvane bAhya zArIrika sukha ke sukhanI sAmagrInI icchArUpa rAga varte che, tethI ja tenI vyAghAtaka sAmagrImAM dveSa thAya che. mATe rAga karatAM dveSa janmathI nAno che topaNa rAgakesarInA vIryathI lokamAM te adhika che; kema ke ghaNA jIvo haMmezAM dveSa, IrSyA Adi bhAvo ja karanArA prApta thAya che. rAga to puNyanA udayathI anukULa sAmagrI maLe ke anukULa sAmagrInI upasthiti thAya tyAre pragaTa thAya che. paraMtu prAyaH jIvone vAraMvAra thAya che. vaLI rAgakesarIthI jIvo bhaya pAmatA nathI, jyAre dveSathI haMmezAM jIvo bhaya pAme che. AthI ja atikrodhita thayelo jIva dAMta kacakacAve che ane jenA pratye dveSa kare che tenAthI upadrava thavAnA bhayathI haMmezAM kAMpe che. vaLI jIvanA cittamAM jyAre dveSa vartato hoya tyAre jIvamAM prItino saMgama thato nathI ane jIvo atyaMta dveSathI, aratithI duHkhI ja thAya che. vaLI, paralokamAM paNa tIvra narakanI vedanA prApta kare che. vaLI, te dveSanI patnI avivekitA che AthI ja vaiSI jIvomAM prAyaH viveka nAza pAme che. vaLI, rAga-dveSanI najIkamAM traNa vedathI yukta kAma beThelo che; kema ke jIvamAM rAganA pariNAmane kAraNe ja kAmano udaya thAya che. te kAma paNa traNa prakAranA bhedathI yukta che. tethI puruSavedavALA jIvone strIo pratye rAga thAya che. strIvedanA udayavALA jIvone puruSa pratye rAga thAya che ane napuMsakavedanA udayavALAne atyaMta kAmano udaya baMne prakArano varte che. vaLI, A kAma jagatanA jIvone atyaMta viDaMbanA karanAra che. tenI rati nAmanI patnI che, je kAmanA zarIra svarUpa che; kema ke kAmanA sevanakALe jIvone te prakAranI ratino anubhava thAya che, jenAthI mUDha thayelA jIvo hitAhitano vicAra karI zakatA nathI. vaLI, jeo ratine atyaMta paravaza che teone kAma ja
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva 311 suMdara jaNAya che, anya kaMI tattva dekhAtuM nathI. tethI ratine paravaza thayelA te jIvo aneka prakAranI anucita pravRttio kare che. vaLI kAmanI pAse hAsyAdi pAMca nokaSAyo varte che temAM hAsyamohanIyakarma jIvane nimitte ke ninimitte hAsya utpanna karAvIne mohanA cALA karAve che. sajjanane na zobhe tevI anucita ceSTA karAve che ane paralokamAM dAruNa anarthone pedA kare che. tenI tucchatA nAmanI patnI che, je hAsyanA ja zarIra svarUpa che; kema ke jIvamAM tucchatA varte che te ja hAsyane utpanna karAve che tethI hAsyanI pariNati sAthe tucchatA ekameka bhAva svarUpe che. vaLI, gaMbhIra cittavALA jIvo hAsyano prasaMga hoya topaNa mAtra smita mukha upara dekhAya teTaluM hAsya kare che paraMtu tuccha prakRtivALA jIvonI jema yathAtathA hAsya karatA nathI. vaLI kALA varNavALI gADha, bIbhatsa arita che je lokone haMmezAM nimitte ke nirnimitte duHkhane utpanna karAve che ane atine vaza thayelA jIvo AlokamAM duHkhI thAya che ane paralokamAM du:khI thAya che. vaLI, kAMpatA zarIravALo bhaya nAmano puruSa najIka beThelo che. je cittavRttimAM vartato hoya tyAre kAyara banAve che, saMtrasta banAve che, ciMtAthI vihvaLa banAve che ane mRtyu AdinA bhayathI vyAkuLa thayelA teo sattva vagaranuM mRtyu pAme che. vaLI paralokamAM aneka anartho prApta kare che. vaLI, bhayanI patnI hInasattvatA che. je bhayanA jANe sAkSAt deha svarUpe ja che; kema ke hInasattvavALA jIvo bhaya pAmanArA hoya che. sAttvika jIvo to AtmAnA nirAkuLa svarUpane jonArA hovAthI ane karmajanya saMyogane jonArA hovAthI viSama saMyogamAM paNa bhaya pAmatA nathI. vaLI zoka pUrvamAM tAmasacittanagaramAM gayelo hato, te vakhate ja cittarUpI aTavImAM Ave che ane koI kAraNanA nimittane pAmIne lokone dainya, AkraMda, rudana Adi karAve che. vaLI, iSTano viyoga thAya, aniSTano saMyoga thAya tyAre mUDha jIvo zokane vaza thAya che. vaLI, zoka karavAthI ja ame duHkhathI mukAzuM ema mAne che paraMtu jema jema zoka kare che tema tema zoka vadhe che. vaLI zokane vaza jIvo dharma sAdhavA samartha thatA nathI. ati zokane vaza mRtyu paNa pAme che, mastakAdi phUTe che, lokone dayA utpanna kare tevI aneka prakAranI ceSTAo kare che. dInatAthI bhASaNa kare che ane ati zokane paravaza thayelA teo durgatimAM paDe che. vaLI, bhavanI AsthA nAmavALI dAruNa svabhAvavALI zokanI patnI che; kema ke jIvane bhavanAM sukhonI AsthA che. tethI ja nimittane pAmIne zokane prApta kare che, tethI zoka sAthe ekameka zarIravALI bhavanI AsthArUpa pariNati che. vaLI, kALAvarNavALI jugupsA varte che; kema ke dveSamAMthI ja utpanna thayela jugupsA mohanIyakarma che tethI kRSNa varNavALI che ane lokone bAhya azuci Adi padArthone joIne jugupsA utpanna kare che ane jugupsAne vaza thaIne vAraMvAra za2I2nI zuddhi Adi kare che, AtmAnI zuddhi AdinI ciMtA karatA nathI ane AraMbhasamAraMbha karIne jugupsAne vaza ghora saMsAramAM bhaTake che. vaLI, rAgakesarI rAjAnI AgaLa ATha bALako ane dveSagajendra AgaLa ATha bALako nAce che te anaMtAnubaMdhI Adi soLa kaSAya rUpa che. mithyAtvanA udayavALA jIvone anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya varte
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva che tethI te cAra bALako atyaMta raudra AkAravALA che ane jIvanA vivekano nAza karanArA che ane tene vaza thayelA jIvo kvacit dharmanI pravRtti kare to paNa bhAvathI tattvamArgane pAmatA nathI; kema ke anaMtAnubaMdhI kaSAya jIvane AtmAnA nirAkuLa svabhAvanuM pAramArthika darzana karavA detA nathI. tethI sukhanA arthI jIvone sukha bAhya padArthomAM ja dekhADe che. tethI anaMtAnubaMdhI kaSAyane vaza thayelA jIvo tuccha bAhya sukhanA arthe saMsAranA sarva AraMbho kare che tema dharmanI pravRtti paNa tuccha bAhya sukho arthe ja kare che. kyAreya paNa AtmAnA parama svAsthane abhimukha Uha mAtra paNa teo karI zakatA nathI. jyAre te anaMtAnubaMdhI kaSAya kaMIka kSINa thAya che tethI nAzane abhimukha bane che tyAre ja pAramArthika AtmAnA svarUpa viSayaka kaMIka mArgAnusArI Uha te jIvomAM pragaTe che ane anaMtAnubaMdhInA nAzathI ja te jIvo AtmAnA nirAkuLa pAramArthika svarUpane joI zake che. tethI AtmAnA te nirAkuLa svarUpanI AgaLa saMsAranAM zreSTha sukho paNa te jIvone asAra jevAM jaNAya che. topaNa apratyAkhyAnIya nAmanA anya cAra bALako rU5 cAra kaSAyo jeomAM varte che teo bAhya tyAga karavA mATe leza paNa tatpara thatA nathI. viSayonuM asAra svarUpa jANavA chatAM teonuM citta viSayomAM pravarte che. tenuM kAraNa apratyAkhyAnIya kaSAyono udaya che. tethI jyAM sudhI apratyAkhyAnIya kaSAyo udayamAM che tyAM sudhI leza paNa pApanI nivRtti bhAvathI karI zakatA nathI. topaNa anaMtAnubaMdhInA kSayopazamane kAraNe tattvamArgane svIkAre che. tenAthI teone aMtaraMgasukha thAya che, topaNa pApanI viratijanya vizeSa prakAranA sukhane teo prApta karI zakatA nathI. vaLI, tenAthI paNa kaMIka nAnA cAra bALako che je pratyAkhyAnIya kaSAyo svarUpa che, jeo jIvane kaMIka pApathI virati karavA chatAM saMpUrNa pApanI nivRtti karavA detA nathI ane je jIvonI cittavRttimAM te bALako rame che te jIvo saMpUrNa pApanI nivRttinA icchuka hovA chatAM saMpUrNa pApanI viratine bhAvathI te bALako karavA detA nathI. tethI te kaSAyo rUpa bALako kaMIka saMtApanA kAraNa che. vaLI tenAthI paNa nAnA cAra bALako che je saMjvalana kaSAya svarUpa che, jeo pApathI virAma pAmelA munione paNa upasargo ane pariSahomAM aticAro karIne izad phleza karAvanArA che. tethI A soLe bALako jIva mATe suMdara nathI. vaLI, rAgakesarInI AgaLa viSayAbhilASa nAmano maMtrI beThelo che je lokone pAMca indriyonA viSayo tarapha AkarSaNa karIne rAgakesarInuM nagara samRddha rAkhe che; kema ke pAMca indriyonA viSayone prApta karelo jIva te te prakAranA rAgo karIne rAganI vRddhi kare che. zloka : rAgakesariNo rAjyaM, tantrayannikhilaM sadA / parabuddhiprayogeNa, naivaiSa pratihanyate / / 477 / / zlokArca - rAgakesarInA akhila rAjyanI taMtraNA karato vyavasthA karato, sadA parabuddhinA prayogathI zreSTha buddhinA prayogathI, A=viSayAbhilASa, haNAto nathI ja. ll477nI
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 313 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva bloka : puruSAH paNDitAstAvad bahiraGgA dRDhavratAH / yAvadeSa svavIryeNa, tAno kSipati kutracit / / 478 / / zlokArya : bahiraMga, daDhavratavALA puruSo tyAM sudhI paMDito che, jyAM sudhI A=viSayAbhilASa svavIryathI koIka ThekANe tene pheMke nahIM. ll478ll zloka : yadA punarmahAprAjJastAneSa sacivaH lvacit / Arabheta svavIryeNa, bahiraGgamanuSyakAn / / 479 / / tadA te nihataprAyA, bAlizA iva kiGkarAH / vratA''grahaM vimucyAsya, jAyante vigatatrapAH / / 480 / / yugmam / / zlokArya : jyAre vaLI mahAprAjJa evo A saciva=viSayAbhilASa nAmano maMtrI, te bahiraMga manuSyone svavIryathI koIka sthAnamAM pravartAve tyAre nihataprAya, vratanA Agrahane choDIne bAlizanI jema lajjA vagaranA teo AnA=viSayAbhilASanA, kiMkara thAya che. ll479-48ll zloka : vardhayatyeSa sAmrAjyameteSAmeva bhUbhujAm / bahiraGgajanasyAyamamAtyo duHkhadaH sadA / / 481 / / zlokArca - - rAjAonA=mahAmoha Adi rAjAonA, sAmrAjyane A ja vadhAre che. A amAtya haMmezAM bahiraMga lokone sadA duHkhane denAro che. Il481ii. zloka : yata:asyaadeshen kurvanti, pApaM te bAhyamAnuSAH / tacca pApaM kRtaM teSAmihA'mutra ca duHkhadam / / 482 / / zlokArca - - " kAraNathI AnA AdezathI viSayAbhilASanA AdezathI, te bAhya manuSyo pApane kare che ane karAyeluM te pApa teone A lokamAM ane paralokamAM duHkhane denAruM che. ll482aa
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva nipuNo nItimArgeSu, gADhaM nirvyAjapauruSaH / bhedakaH paracittAnAmupAyakaraNe paTuH / / 483 / / viditA'zeSavRttAntaH, sandhivigrahakArakaH / vilpavaduto noLa, sacivo nAsyamUrdezaH 548455 yumam / / zlokArcaH nItimArgomAM nipuNa, gADha nirvyAja pauruSavALo=rAjAnA kAryane karavAmAM gADha prAmANika pauruSavALo, paracittono bhedaka, upAyanA karaNamAM paTu, jANyo che azeSa vRttAMta jeNe evo, saMdhi ane vigrahano phAraka, vikalpa bahulavALo lokamAM AnA jevo=viSayAbhilASa jevo, maMtrI nathI. ||483-484]] zloka H : kiM cAtra bahunoktena ? tAvadete narezvarAH / yAvadeSa mahAmantrI, tantrako rAjyasaMhateH / / 485 / / zlokArtha ane AmAM vadhAre kahevAthI zuM ? tyAM sudhI ja A rAjAo che jyAM sudhI A mahAmaMtrI rAjya vyavasthAno taMtraka che=niyAmaka che. II485]] zloka H tataH saharSaH prakarSo'bravIt - sAdhu mAma! sAdhu, sundaraM nirNItaM mAmena, na tilatuSatribhAgamAtrayA'pi calatIdaM, evaMvidha evAyaM viSayAbhilASo mahAmantrI, nAstyatra sandehaH, tathAhi AkAradarzanAdeva, te guNA mama mAnase / AdAveva samArUDhA, ye'sya saMvarNitAstvayA / / 486 / / zlokArtha H tethI saharSa prakarSa bolyo - suMdara mAmA, suMdara ! mAmA vaDe suMdara nirNaya karAyo. talanA trIjA bhAga mAtrathI paNa A calAyamAna thatuM nathI=tamAruM kathana viparIta thatuM nathI, AvA prakArano ja A viSayAbhilASa mahAmaMtrI che emAM saMdeha nathI. te A pramANe - tArA vaDe AnA=viSayAbhilASanA, je guNo varNana karAyA, te guNo AkAranA darzanathI ja AdimAM ja mArA mAnasamAM ArUDha thayA. ||486Ara
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H zlokArtha : vimarzaH prAha nAzcaryaM, lakSayanti bhavAdRzAH / narANAM dRSTamAtrANAM yadguNA'guNarUpatAm / / 487 / / zlokArtha : vimarza kahe che - dRSTa mAtra manuSyonA je guNa aguNarUpatAne tamArA jevA puruSo jANe che te - Azcarya nathI. II487]] zloka H : tathAhi jJAyate rUpato jAtirjAteH zIlaM zubhAzubham / zIlAd guNAH prakAzante, guNaiH sattvaM mahAdhiyAm / / 488 / / 315 te A pramANe - - mahAbuddhivALAone rUpathI jAti jaNAya che. jAtithI zubhAzubha zIla jaNAya che. zIlathI guNo prakAze che, ane guNothI sattva jaNAya che. / / 488 / / zloka H na kevalaM tvayA'syaiva, darzanAdeva lakSitAH / muLA: viM tardi? sarveSA, nUnameSAM maddImunAm ||48zA zlokArtha : tArA vaDe=prakarSa vaDe, kevala AnA ja=viSayAbhilASanA ja, guNo darzanathI ja jaNAyA nathI. paraMtu sarva A rAjAonA=mahAmoha Adi sarva A rAjAonA, guNo jaNAyA che. 4890 zloka H buddherjAtasya te bhadra! kiM vA syAdavinizcitam ? / yattu mAM praznavaccevuM, tAta! sA te'minAtatA / / 460|| zlokArtha : he bhadra ! buddhinA putra evA tane avinizcita zuM thAya ? arthAt koI vastu avinizcita thAya nahIM. vaLI je A pramANe he tAta ! prakarSa ! tuM mane prazna kare che te tArI abhijAtatA che= vicArakatA che. / / 490||
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : prakarSaH prAha-yadyevaM, tato mAma! nivedyatAm / kiMnAmikeyaM bhAryA'sya? mantriNo mugdhalocanA / / 491 / / zlokArtha : prakarSa kahe che - je A pramANe che huM prazna karuM chuM te mArI abhijAtatA che e pramANe che, to he mAmA ! A maMtrInI kayA nAmavALI mugdhalocanavALI A bhAryA che e nivedana karo. 491TI mahAmohaparivArAnantyam zloka : vimarza prAda-mAM, mogatRSTharsfmathIvate ! guNaistu tulyA vijJeyA, sarvathA'syaiva mantriNaH / / 492 / / mahAmohanA parivAranI anaMtatA zlokArca - | vimarza kahe che. he bhadra ! prakarSa ! A bhogatRSNA kahevAya che. vaLI A ja maMtrInA guNothI sarvathA tulya jANavI=bhogatRSNA sarvathA tulya jANavI. II492aa. zloka : ye tvete purataH kecitpArzvataH pRSThato'pare / dRzyante bhUbhujo bhadra! mantriNo'sya natAnanAH / / 493 / / duSTAbhisandhipramukhAste vijJeyA mahAbhaTAH / mahAmohanarendrasya, svAGgabhUtA padAtayaH / / 494 / / yugmam / / zlokArya : he bhadra prakarSa! je vaLI viSayAbhilASa maMtrInI AgaLa, keTalAka bAjumAM bIjA pAchaLa je A namelA mukhavALA rAjAo dekhAya che, teo duSTaabhisaMdhi vagere mahAbhaTo mahAmohanarendranA svAMgabhUta sainiko jANavA. ll493-494ll zloka : anyaccamahAmohanRpasyeSTA, rAgakesariNo matAH / bhRtyA dveSagajendrasya, sarve'pyete mahIbhujaH / / 495 / /
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 317 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArdha : ane bIju, dveSagajendranA sarva paNa A sevaka rAjAo duSTAbhisaMdhi vagere sarva rAjAo, mahAmoharAjAne ISTa che, rAgakesarIne mAnya che. ImlpA zloka : anena mantriNA''diSTA, rAjyakAryeSu sarvadA / ete bhadra! pravartante, nivartante ca nAnyathA / / 496 / / zlokArdha : he bhadra ! A maMtrI dvArA sarvadA rAjakAryomAM Adeza karAyelA A duSTaabhisaMdhi Adi rAjAo, pravRtti kare che, ane nivartana pAme che, anyathA nahIM maMtrInA Adeza vagara pravartatA nathI ane nivartana pAmatA nathI. ll496l. zloka : ye kecid bAhyalokAnAM, kSudropadravakAriNaH / antaraGgA mahIpAlAste'mISAM madhyavartinaH / / 497 / / zlokArya : bAhya lokone kSadra upadravone karanArA je koI aMtaraMga rAjAo che teo AmanA madhyavartI che=duSTAbhisaMdhi vagere mahIpAlonA madhyavartI che. ll497ii. zloka : nAryo DimbhAzca ye kecidanye'pyevaMvidhA jane / amISAM madhyagAH sarve, draSTavyAste mahIbhujAm / / 498 / / zlokArya : nArIo ane bALako lokamAM je koI anya AvA prakAranA che, te sarva A rAjAonI madhyamAM rahelA jANavA. ll498ll zloka : tadete parimAtItA, nivedyantAM kathaM mayA? / saMkSepataH samAkhyAtAH, svAGgabhUtAH padAtayaH / / 499 / / zlokArya :te A pramANathI atIta che=A rAjAomAM rahelA anya bALako ane nArIo pramANathI
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva atIta che, kevI rIte mArA vaDe nivedana karAya? saMkSepathI svAMgabhUta padAtio kahevAyA=mArA vaDe kahevAyA. I499I zloka : prakarSaH prAha ye tvete, vedikAdvAravartinaH / nividA bhUmunaH sapta, mAma! munamaUre pApa00nA yuktAH satparivAreNa, nAnArUpavirAjinaH / ete kiMnAmakA jJeyAH? kiMguNA vA mahIbhujaH? / / 501 / / zlokArca - prakarSa kahe che - vaLI, he mAmA ! vedikAnA dvAramAM rahelA akalamaMDapamAM beThelA je A sAta rAjAo che, suMdara parivArathI yukta, nAnA rUpathI=aneka rUpathI, zobhatA evA A rAjAo, kayA nAmathI jANavA ? athavA kayA guNavALA jANavA ? I500-501II. jJAnAvaraNAdyAH zloka : vimarzaH prAha bhadrete, saptApi varabhUbhujaH / mahAmohanRpasyaiva, bahirbhUtAH padAtayaH / / 502 / / jJAnAvaraNIya Adi zlokArdha : vimarza kahe che - he bhadra ! A sAte paNa zreSTha rAjAo mahAmoha rAjAnA ja bahirbhata padAtio che. II502I zloka - tatra 2y eSa dRzyate bhadra! saMyuktaH paJcabhirnaraiH / jJAnasaMvaraNo nAma, prasiddhaH sa mahIpatiH / / 503 / / zlokArya : ane tyAM je A he bhadra! prakarSa ! pAMca manuSyothI yukta je A jovAya che, te jJAnasaMvaraNa nAmano=jJAnanA AvaraNa nAmano, prasiddha rAjA che. II50Bll
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H atraiva vartamAno'yaM, bahiHsthaM sakalaM janam / karotyandhaM svavIryeNa, jJAnodyotavivarjitam / / 504 / / zlokArtha : ahIM ja rahelo evo A=jIvamAM ja vartamAna evo A jJAnAvaraNarUpa rAjA, bahirsTa sakala lokane svavIryathI jJAnaudyotathI rahita evo aMdha kare che. 504 zloka H ci sAndrAjJAnAndhakAreNa, yato mohayate janam / tato'yaM ziSTalokena, moha ityapi kIrtitaH / / 505 / / 319 zlokArtha H vaLI gADha ajJAnanA aMdhakArathI, janane je kAraNathI moha pamADe che=jJAnasaMvaraNa nAmano rAjA moha utpanna kare che, te kAraNathI ziSTaloka vaDe A=jJAnasaMvaraNa rAjA, moha e pramANe paNa kahevAyo che. II505II zloka H yastveSa navabhiryukto mAnuSaiH pravibhAvyate / darzanAvaraNo nAma, vikhyAtaH sa mahItale / / 506 / / zlokArtha H je vaLI A nava mANasothI yukta dekhAya che te mahItalamAM darzanAvaraNa nAmavALo vikhyAta che. II506II zloka H dRzyante paJca yA nAryastAH svavIryeNa sundarAH / karotyeSa jagatsarvaM, ghUrNamAnamatikriyam / / 507 / / zlokArtha H je pAMca nArIo=nidrAdirUpa je pAMca nArIo, dekhAya che te svavIryathI suMdara che. A=darzanAvaraNa rAjA, sarva jagatane mUrchA pAmatuM ane kriyA rahita kare che. II507II
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha H vaLI, he bhadra ! A cAra puruSo AnI AgaLamAM rahelA che=darzanAvaraNIya rAjAnI AgaLamAM rahelA che, enA sAmarthyanA yogathI A=darzanAvaraNa, jagatane aMdha kare che. II508 zloka H zlokArtha ye tvamI puruSA bhadra! catvAro'sya puraH sthitAH / etatsAmarthyayogena, jagadandhaM karotyayam / / 508 / / : zlokArtha H vaLI he bhadra ! naradrayathI yukta je dekhAya che te A vikhyAta pauruSa vedanIya nAmano rAjA che. 5094 // zloka H naradavasamAyuo, yaH punarmadra! dRzyate / sa eSa vedanIyAkhyo, rAjA vikhyAtapauruSaH / / 509 / / sAtanAmA prasiddho'sya, jagati prathamo naraH / karotyAhlAdasandohananditaM bhuvanatrayam / / 510 / / Ano=vedanIyano, prathama nara jagatamAM zAtA nAme prasiddha che. AhlAdanA samUhathI AnaMdita bhuvanatrayane kare che. II510II zloka H dvitIyaH puruSo bhadra ! yastvasya pravilokyate / asAtanAmakaH so'yaM, jagatsantApakArakaH / / 511 / / zlokArtha : he bhadra ! je Ano=vedanIyano, bIjo puruSa dekhAya che te A azAtA nAmano jagatane saMtApa karanAro che. II511 zloka H dIrghahasvaiH samAyuktazcaturbhirDimbharUpakaiH / vivartate mahIpAlo, yastveSa tava gocare / / 512 / /
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva AyurnAmA prasiddho'yaM, sarveSAM bhadra ! dehinAm / nije bhave kilA'vasthAM kurute DimbhatejasA / / 513 / / yugmam / / zlokArtha : dIrgha ane hrasva cAra bALakothI samAyukta je A mahIpAla tArA gocaramAM=tArI dRSTimAM, varte che. he bhadra ! AyuSya nAmano prasiddha evo A sarva jIvone kharekhara nija bhavamAM bALakanA tebhthI avasthAne Dare che. // 12- 513 // zloka : dvicatvAriMzatA yukto, mAnuSANAM mahAbalaH / yastveSa dRzyate bhadra! nAmanAmA mahIpatiH / / 514 / / nijamAnuSavIryeNa, jagadeSa carAcaram / viDambayati yattAta! tadAkhyAtuM na pAryate / / 515 / / yugmam / / zlokArtha : he bhadra ! beMtAlIsa mANasothI yukta mahAbala je A nAma nAmano mahIpati dekhAya che. he tAta prakarSa ! nijamanuSyanA vIryathI A=mahIpati, carAcara evA jagatane je viDaMbanA kare che te hevA bhAre rAjya nathI. // 15 // zloka : tathAhi caturgatikasaMsAre, naranArakarUpatAm / ye dadhAnA vivartante, pazudevatayA pare / / 516 / / ekendriyAdibhedena, nAnAdehavivartinaH / 321 nAnAGgopAGgasaMbaddhAH, saMghAtakaraNodyatAH / / 517 / / bhinnasaMhananAH sattvA, nAnAsaMsthAnacAriNaH / varNagandharasasparzabhedena vividhAstathA / / 518 / / gauravetarahInAzca, svopaghAtaparAyaNAH / parAghAtaparAH kecidiSTajanmAnupUrviNaH / / 519 / / saducchvAsAtapodyotavihAyogatigAminaH / trasasthAvarabhedAzca, sUkSmabAdararUpiNaH / / 520 / /
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva paryAptaketarAH kecidanye pratyekacAriNaH / sAdhAraNAH sthirAH kecittathAnye'sthirarUpiNaH / / 521 / / zubhA'zubhatvaM bibhrANAH, subhagA durbhagAstathA / susvarA dusvarA loke, ye cAdeyA manoharAH / / 522 / / anAdeyAH svavarge'pi, yazaHkIrtisamanvitAH / ayazaHkIrtiyuktAzca, nirmitA''tmazarIrakAH / / 523 / / praNatAzeSagIrvANamaulimAlAciMtakramAH / ye ca tIrthakarA loke, bhavanti bhavabhedinaH / / 524 / / nijamAnuSavIryeNa, sarvameSa narAdhipaH / tadidaM jRmbhate vatsa! nAmanAmA mahAbalaH / / 525 / / dazabhiH kulakaM / / zlokArdha : te A pramANe - cAra gativALA saMsAramAM naranAraka rUpatAne karatA jeo varte che. bIjA pazu ane devapaNAthI karatA varte che. ekendriya AdinA bhedathI judA judA dehavartI, judA judA aMgaupAMganA saMbaMdhavALA saMghAtanA karaNamAM udhata, bhinna saMghayaNAvALA jIvo, vividha prakAranA saMsthAnane AcaratA, varNa, gaMdha, rasa, sparzanA bhedathI vividha, gaurava ane ItarathI hIna, svaupaghAtamAM parAyaNa, parAghAtamAM tatpara, keTalAka ISTa jabhAnupUrvIvALA, sad ucchavAsa, Atapa, udhota, vihAyogatimAM janArA, ane basa-sthAvaranA bhedavALA, sUkSma bAdara rUpavALA, keTalAka paryAptA ane Itara=aparyAptA, anya pratyeka cArI ane sAdhAraNa, keTalAka sthira ane asthira rUpavALA, zubhAzubhatvane dhAraNa karatA, subhaga ane durbhagavALA, lokamAM susvara-duHsvaravALA, je Adeya ane manoharavALA, svargamAM paNa anAdeyavALA, yaza-kIrtithI samanvita, ayaza ane kIrtithI yukta nirmANa karelA potAnA zarIravALA, namelA azeSa devatAonA mugaTonI zreNIthI pUjAyelA caraNo che jenA evA, bhavane bhedanAra je tIrthakaro lokamAM thAya che. he vatsa ! potAnA mAnuSyanA vIryathI A nAma nAmano mahAbalavAna rAjA che te A sarva ceSTAne kare che. I516thI parapI. zloka : yaH punarbhadra! bhUpo'yaM, vIkSyate purataH sthitam / AtmabhUtaM mahAvIryaM, nIcoccaM puruSadvayam / / 526 / /
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 323 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva gotrAbhidhAno vikhyAtaH, sa eSa jagatIpatiH / dehinAM kurute bhadra! sundaretaragotratAm / / 527 / / zlokArca : vaLI he bhadra ! AtmabhUta mahAvIryavALo, nIca ucca puruSadvayavALo AgaLa rahelo je A rAjA dekhAya che te A gotra nAmano jagatIpati vikhyAta che. he bhadra! jIvonI suMdara Itara-asuMdara, gotratAne kare che. para6-para7I. zloka : narapaJcakasevyo'yaM, yaH punaH pravibhAvyate / antarAya iti khyAtaH, sa tAta! varabhUpatiH / / 528 / / zlokArca - narapaMcakathI sevya je A vaLI pratibhAvana karAya che te vAta prakarSa ! te aMtarAya e pramANe khyAta zreSTha rAjA che. pa28l. zloka : ayaM tu naravIryeNa, kurute bAhyadehinAm / dAnabhogopabhogAptivIryavighnaM narAdhipaH / / 529 / / zlokArdha : vaLI, naranA vIryathI=pAMca aMtarAya karanArA manuSyonA vIryathI, A rAjA bAhya jIvone, dAna, bhoga, upabhoga Ati=lAbha, ane vIryanAM vighna kare che. para9ll. zloka : tadete kathitAstAta! nAmabhirguNalezataH / saptApi bhUbhujastubhyaM, samAsena mayA'dhunA / / 530 / / zlokArca - he tAta ! te A nAmathI ane guNalezathI sAte paNa rAjAo saMkSepathI tane mArA vaDe hamaNAM kahevAyA. 1pa3oll zloka : vIryavaktavyatAmeSAM, vistareNa punaryadi / varNayAmi tato'tyeti, tatraiva mama jIvitam / / 531 / /
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324. upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - AmanI-A badhA rAjAonI, vIryanI vaktavyatAne vistArathI jo huM varNana kare to temAM ja tenA varNanamAM ja, mAruM jIvita pUrNa thAya. /pa31. zloka : tadevamatigambhIraM, zrutvA mAtulajalpitam / prakarSo haSTacittatvAdidaM vacanamabravIt / / 532 / / zlokArtha : A rIte ati gaMbhIra mAmAnuM vacana sAMbhaLIne harSita citapaNuM hovAne kAraNe prakarSe A vacanane kahyuM AgaLamAM kahe che e vacanane kahyuM. l/pa3rA zloka : cAru mAma! kRtaM cAru, mocito mohapaJjarAt / eteSAM varNanaM rAjJAM, kurvataivamahaM tvayA / / 533 / / zlokArca - he mAmA ! suMdara karAyuM suMdara karAyuM, A pramANe A rAjAonuM varNana karatA evA tamArA vaDe huM mohanA paMjarathI mukAyo. 'pa33ll bloka : kevalaM kaJcidadyApi, mAmaM pRcchAmi saMzayam / tamAkarNya punarmAmo, mahyamAkhyAtumarhati / / 534 / / zlokArtha : kevala hajI paNa koIka sthAnamAM huM mAmAne saMzaya pUchuM. te sAMbhaLIne vaLI mAmA mane kahevA mATe yogya che. pi34TI zloka : tato vimarzastuSTAtmA, taM pratIdamabhASata / pRccha yadrocate tubhyaM, bhadra! vizrabdhacetasA / / 535 / / zlokArca - tethI=prakarSe A pramANe kahyuM tethI, tuSTa svarUpavALA evA vimarze tenA pratye prakarSa pratye, A
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 325 ! vizrabdha citapaNAthI=mane ucita uttara maLaze e pramANenA vizvAsavALA citapaNAthI, je tane ruce che te pUcha. Ipa35ll zloka : prakarSaH prAha mAmA'yaM vismayo mama mAnase / eSu saMkIrtyamAneSu, rAjasu pratibhAsate / / 536 / / zlokArca - prakarSa kahe che - he mAmA ! saMkIrtana karAtA evA A rAjAone vize mArA mAnasamAM A vismaya pratibhAse che. pa36l zloka : yadA'mUnmaNDapAntaHsthAnirIkSe nAyakAnaham / parivAraM na pazyAmi, tadA'mISAM nijaM nijam / / 537 / / zlokArtha : jyAre maMDapanI aMdaramAM rahelA A nAyakonuM huM nirIkSaNa karuM chuM, tyAre AmanA potapotAnA parivArane huM joto nathI. pa37I zloka : yadA vilokayAmyuccaiH, parivAra vizeSataH / tadA visphAritAkSo'pi, naivekSe nAyakAnaham / / 538 / / zlokArya : jyAre vizeSathI parivArane atyaMta jouM chuM tyAre pahoLI thayelI AMkhavALo paNa huM nAyakone joto nathI ja. I538II zloka : bhavatA tu parivAro, nAyakAzca pRthak pRthak / nAmato guNatazcaiva, kIrtitA bata tatkatham? / / 539 / / zlokArya : vaLI tamArA va=vimarza vaDe, parivAra ane nAyako pRthaka pRthaka nAmathI ane guNathI kahevAyA che. kharekhara te kevI rIte che ? pa39ll
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva sAmAnyavizeSayorbhedAbhedau bloka : vimarzenoditaM-vatsa! na vidheyo'tra vismayaH / naikadobhayavettA'tra, kazcidanyo'pi vidyate / / 540 / / sAmAnya ane vizeSano bheda-abheda zlokArya : vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa! AmAM mArA kathanamAM, vismaya karavo joIe nahIM. eka sAthe ubhayano vettA nAyaka ane tenA parivArarUpa ubhayane jANanAra, ahIM=saMsAramAM, koI anya paNa vidhamAna nathI. II540I zloka : yata: ye nirAvaraNajJAnAH, kevalAlokabhAskarAH / prabhu parikaraM caiSAM, naikadA te'pi jAnate / / 541 / / zlokArca - je kAraNathI nirAvaraNa jJAnavALA kevalajJAnarUpI sUryavALA jeo che teo paNa AmanA prabhune ane parikarane eka kALe jANatA nathI. pi41II zloka : yata:saamaanyruupaa rAjAnaH, sarve'pi parikIrtitAH / vizeSarUpA vijJeyAH, sarve cAmI paricchadAH / / 542 / / zlokArca - je kAraNathI sarve paNa rAjAo sAmAnya rUpa kahevAyA che, ane sarva paNa A parivAro vizeSa rUpa jANavA. pittazA zloka : tathAhiavayavyatra sAmAnyaM, vizeSo'vayavAH smRtAH / rAjAnazcAMzino jJeyAstadaMzAstu padAtayaH / / 543 / /
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArca - te A pramANe - ahIM A sarva rAjAomAM, avayavI sAmAnya che. avayavo vizeSa kahevAyA che. rAjAo aMzIo jANavA. vaLI, padAtIo tenA aMzo jANavA. I54all zloka : 6 2naayaatH kasyacitsAkSAdekadA jJAnagocaram / yathaitau prakRtistAta! sA sAmAnyavizeSayoH / / 544 / / zlokArca - ahIM jagatamAM, koIne paNa eka kALe jJAnanA viSayane A be sAmAnya ane vizeSa, pAmatA nathI, he vatsa ! je pramANe sAmAnya ane vizeSanI te prakRti che. pa44ll zloka :-- dezakAlasvabhAvaizca, bhedo'pi ca na vidyate / tAdAtmyAdetayostAta! tenaikaH pratibhAti te / / 545 / / zlokArca - deza, kAla ane svabhAvathI A baMneno rAjA ane tenA parivArano, tAdAbhya hovAthI bheda paNa vidhamAna nathI. he tAta prakarSa ! te kAraNathI tane eka pratibhAse che. pi4pI. zloka : tathAdike tarobhaidinaH santu, dhavAmrakhadirAdayaH / dhavAmrAdivinAbhUtaH, kastarurvA? prakAzyatAm ? / / 546 / / zlokArtha : te A pramANe - vRkSanA bheda karArA dhava, Amra, khadira Adi koNa che? athavA dhava, AmrAdithI pRthabhUta taru koNa che ?=judo koNa che ? e prakAzana karo arthAt judo koI nathI. pa46IL. zloka : zrutaskandhAtirekeNa, nAstyadhyayanasaMbhavaH / na cAdhyayananirmuktaH, zrutaskandho'sti kazcana / / 547 / /
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArdha : zrata, skaMdhanA bhedathI adhyayanano saMbhava nathI. adhyayanathI judo koI zrutaskaMdha nathI. //pa47I. zloka : kevalaM yogapadyena, na dRSTau tAvitIyatA / nAdRSTAveva tau vatsa! kAlabhedena darzanAt / / 548 / / zlokArya : kevala ekI sAthe te baMne jovAyA nathI. eTalA mAtrathI te baMne jovAyA nathI evuM nathI; kema ke he vatsa ! kAlabhedathI jovAya che. pa48ll zloka : tathAdi dRzyate hi tarurdurAnna lakSyante dhavAdayaH / abhyaNe te'pi dRzyante lakSyate na taruH pRthak / / 549 / / zlokArca - te A pramANe - vRkSo dUrathI dekhAya che. dhavAdi jaNAtA nathI. najIkamAM vRkSa pAse javAmAM; te paNa=dhavAdi paNa; dekhAya che. pRthaka vRkSa jaNAtuM nathI. pi49ll zloka : tathApi taddvayaM dRSTaM, kAlabhede'pi kIrtyate / yathAkrameNa dRSTatvAd bhUpAdyAzcakSurAdibhiH / / 550 / / zlokArca - topaNa te baMne kAlabhedamAM paNa jovAyelA kahevAya che; kema ke cakSa AdithI bhUpAdinuM yathAkramathI daSTapaNuM che. 'pipa || zloka : ato bhedena dRSTatvAd bhinnamevedamiSyatAm / abhinnasya hi no bhinaM, kAlabhede'pi darzanam / / 551 / / zlokArtha : AthI bhedathI daSTapaNuM hovAne kAraNe bhinna ja A IcchAya che te rAjA ane teno parivAra bhinna ja IcchAya che. dikaje kAraNathI, abhinnanuM kAlabhedamAM paNa bhinna darzana nathI. pipa1l
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 329 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 329 zloka : tathAhiabhede'pi svabhAvAdyairyatsAmAnyavizeSayoH / saMkhyAsaMjJA'GkakAryebhyo, bhedo'pyasti parisphuTaH / / 552 / / zlokArya : te A pramANe - svabhAva AdithI abhedamAM paNa je sAmAnya vizeSano saMkhyA, saMjJA, aMka kAryothI bheda paNa parikruTa che. paparA zloka : tena taddvArajaH sarvo, vyavahAro na duSyati / bhedAbhedAtmake tattve, bhedasyetthaM nidarzanAt / / 553 / / zlokArdha : tethI tenA dvArathI thanAro=bhedathI thanAro, sarva vyavahAra doSa pAmato nathI; kema ke bhedAbhadAtmaka tatva hote chate bhedanuM A rIte nidarzana che. ApapaBll zloka : tathAdisNkhyyaa tarurityeko, bhUyAMsaH khadirAdayaH / saMjJA'pi tarurityeSAM, dhavAmrArkAdibhedinAm / / 554 / / zlokArya : te A pramANe - saMkhyAthI vRkSa eka che, khadirAdi ghaNAM che. dhava-khadira-arka vagere bhejavALAM AmanI taru e prakAranI saMjJA paNa che-sAmAnya saMjJA paNa che. papa4ll zloka - anuvRttistarosteSu, lakSaNaM pRthagIkSyate / dhavAzvatthAdibhedAnAM, vyAvRttizca parasparam / / 555 / / zlokArya : teomAM-dhavAdimAM tarunI anuvRtti che=taru taru e prakAre sAmAnya pratIti che. lakSaNa pRtha> IcchAya che=AvAdinuM lakSaNa juduM juduM IcchAya che ane dhava, azvatthAdi bhedonI paraspara vyAvRtti che. pipapA.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : kAryaM tu tarumAtreNa, sAdhyaM chAyAdikaM pRthak / viziSTaphalapuSpAdyamanyadevAmrakAdibhiH / / 556 / / zlokArca - vaLI taru mAtrathI sAdhya evuM chAyAdika kArya pRthaka che. AMbA vagere vaDe viziSTa phala ane puSpa che AghamAM jene evuM kArya anya ja che. pAko zloka : vyavahAro'pi sAmAnye, zrutaskandhe'nya eva hi / anya evAsya bhedeSu, yaduddezAdilakSaNaH / / 557 / / zlokArdha : vyavahAra paNa sAmAnya zrutaskaMdhamAM anya ja che. AnA=zrutaskaMdhanA bhedomAM je uddezAdi lakSaNa vyavahAra che, te anya ja che. pa57nA zloka : tasmAttaM bhedamAzritya, saMkhyAsaMjJAdigocaram / abhedaM ca tirodhAya, dezakAlasvabhAvajam / / 558 / / rAjAnaH parivArAzca, mayA vatsa! pRthak pRthak / nAmato guNasaMkhyAbhyAM, tavAgre parikIrtitAH / / 559 / / yugmam / / zlokArca - te kAraNathI saMkhyA, saMjJAdi viSayavALA te bhedane AzrayIne ane deza, kAla, svabhAvathI thanArA abhedano tirodhAna karIne rAjAo ane parivAra he vatsa prakarSa !mArA vaDe nAmathI guNa ane saMkhyAthI pRthaka pRthak tArI AgaLa kahevAyA che. pa58-559ll bloka : evaM ca bhedino'pyete, na parasparabhedinaH / / yogapadyena bhAsante, bhadra! tanmuJca saMzayam / / 560 / / zlokArca - ane A rIte bhejavALA paNa A rAjA ane parivAro, paraspara bheTavALA ekI sAthe bhAsatA nathI. te kAraNathI he bhadra!prakarSa ! saMzayano tyAga kara. parivAra ane rAjAo kramasara dekhAya che, eka sAthe yugapa dekhAtA nathI, e prakAranA saMzayano tyAga kara. pi6oll
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 331 zloka : na cAnyatrApi kartavyo, vismayo lakSaNAdibhiH / vacchamAne mayA me, mo: sAmAnyavizeSayo: paddA zlokArya : ane anyatra paNa lakSaNa AdithI sAmAnya vizeSano mArA vaDe bheda kahevAya chate prakarSa ! vismaya karavo joIe nahIM. II561II zloka : prakarSaNoditaM mAma! naSTo'yaM saMzayo'dhunA / mamaiSa mAma! sandehaH, parisphurati mAnase / / 562 / / zlokArtha : prakarSa vaDe kahevAyuM. he mAmA! A saMzaya have nAza pAmyo. he mAmA!mAnasamAM mane A saMdeha thAya che. pirA zloka : yadutaya ete sapta rAjAna, eteSAM madhyavartinaH / tRtIyazca caturthazca, paJcamaH SaSTha eva ca / / 563 / / ete mahIpAzcatvAro yathA vyAvarNitAstvayA / tathA janasya lakSyante, sundaretarakAriNaH / / 564 / / naikAntenaiva sarveSAmapakAraparAyaNAH / ete hi bAhyalokAnAM, keSAJcitsukhahetavaH / / 565 / / tribhirvizeSakam / / zlokArca - zuM saMdeha thAya che ? te yaduta'thI batAve che - je A sAta rAjAo che=jJAnAvaraNIya Adi sAta rAjAo che teonA madhyavartI cIjo, cotho, pAMcamo ane chaTho e cAra rAjAo=vedanIya trIjo, Ayu cotho, nAma pAMcamo ane gotra chaTho e cAra rAjAo, tamArA vaDe varNana karAyA te pramANe lokanA suMdara ane Itarane asuMdarane karanArA jaNAyA che. ekAMtathI ja badhAne apakAraparAyaNa nathI=badhA jIvone apakAraparAyaNa nathI. di=je kAraNathI, A=A cAra rAjAo, keTalAka bAhya lokone sukhanA hetuo che. I563thI pa6pA
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva bloka : Adyo rAjA dvitIyazca, yazca paryantabhUpatiH / duHkhadA eva sarveSAM, trayo'pyete tu dehinAm / / 566 / / zlokArca - AghA rAjA ane bIjo jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya, ane je paryatavartI rAjA=aMtarAya, traNe paNa A sarva jIvone duHkhane denArA ja che. pachI zloka : tataH saparivAreNa mahAmohamahIbhujA / etaizca hRtasArANAM, teSAM kiM nAma jIvitam ? / / 567 / / zlokArca - tethI parivAra sahita mahAmoharAjA vaDe ane AmanA vaDe=A traNa rAjAo vaDe, haraNa karyuM che sAra jemanuM evA jIvonuM zuM jIvita che? arthAt jIvita nathI. ApaNA apramattajane mahAmohAdInAmaprabhAvaH zloka : evaM ca sthitekiM vidyante janAH kecid bahiraGgeSu dehiSu? / amIbhirna kadarthyante, ye caturbhirarAtibhiH / / 568 / / apramattajanamAM mahAmoha Adino aprabhAva zlokArca - A pramANe sthita hote chate - bahiraMga jIvomAM keTalAka loko zuM vidyamAna che jeo A cAra rAjAothI kadarthanA karAtA nathI ? II568II zloka : kiM vA na saMbhavantyeva, tAdRzA mAma! dehinaH / ye'mISAM nijavIryeNa, pratApakSatikAriNaH / / 569 / / zlokArca - athavA he mAmA ! zuM tevA saMsArI jIvo saMbhavatA nathI ja jeo nijavIryathI AmanA=mahAmoha AdinA, pratApanI kSatine karanArA hoya ? pi9ll
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4) prastAva 333 Cos: tatzrutvA bhAgineyoktaM, vacanaM vihitAdaraH / avAdIdIdRzaM vAkyaM, vimarzo madhurAkSaraiH / / 570 / / zloDArtha : bhAgineya evA prakarSanuM kahevAyeluM te vacana sAMbhaLIne vihita AdaravALo vimarza madhura makSa va mAvA prAramuMvA'ya he cha. / / 570 / / zlos: vidyante bahiraGgeSu, vatsa! lokeSu, tAdRzAH / eteSAM vIryanirNAzAH, kevalaM viralA janAH / / 571 / / zlojArtha: he vatsa prakarSa ! bahiraMga lokomAM AmanA vIryane nAza karanArA tevA loko kevala virala varte cha. ||571|| PCos: tathAhisadbhUtabhAvanAmantratantrazAstrA mahAdhiyaH / kRtAtmakavacA nityaM, ye tiSThanti bahirjanAH / / 572 / / apramAdaparAsteSAmete sarve'pi bhUbhujaH / mahAmohAdayo vatsa! nopatApasya kArakAH / / 573 / / yugmam / / zloArtha : te A pramANe - sabhUta bhAvanA rUpa maMtra-taMtranA zAstravALA, mahAbuddhivALA, karelA AtmakavacavALA apamAdamAM tatpara je bahirloko haMmezAM rahe che teone A sarva paNa mahAmoha mAhirAtamo he vatsa ! 64tApanA SIRF nathI. / / 572-573 / / teSAM mohAdinAzakabhAvanAH Tos: yataHsatataM bhAvayantyevaM, nirmalImasamAnasAH / jagatsvarUpaM ye dhIrAH, zraddhAsaMzuddhabuddhayaH / / 574 / /
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva apramAdIonI moha Adi nAza karanArI bhAvanAo zlokArca - je kAraNathI jeo ghIra, zraddhAsaMzuddha buddhivALA che teo nirmala mAnasavALA satata A pramANe jagatanuM svarUpa bhAvana kare che. ll174ll zloka : tha?anaadinidhno ghoro, dustaro'yaM bhavodadhiH / rAdhAvedhopamA loke, durlabhA ca manuSyatA / / 575 / / blokArdha : kevI rIte bhAvana kare che? ethI kahe che - anAdi nidhana=anAdi anaMta, ghora, dukhethI karI zakAya evo A bhavarUpI samudra che. lokamAM rAdhAvedhanI upamAvALI manuSyatA durlabha che. pa7pI. zloka : mUlaM hi sarvakAryANAmAzApAzanibandhanam / jalabubudasaMkAzaM, dRSTanaSTaM ca jIvitam / / 576 / / zlokArca - sarva kAryonuM mUla, AzArUpI pAzonuM kAraNa jalanA bulka jevuM pANInA parapoTA jevuM, daSTa naSTa jIvita che=thoDIvAra dekhAya che ane nAza pAme evuM jIvita che. pa76ll zloka : bIbhatsamazuceH pUrNaM, karmajaM bhinnamAtmanaH / gamyaM rogapizAcAnAM, zarIraM kSaNabhaGguram / / 577 / / zlokArya : bIbhatsa, azucithI pUrNa, karmathI thanAruM, AtmAthI bhinna, rogarUpI pizAyone gamya kSaNabhaMgura zarIra che. pachI zloka : yauvanaM ca manuSyANAM, sandhyAraktAbhravibhramam / caNDavAteritAmbhodamAlArUpAzca sampadaH / / 578 / /
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva 335 zlokArca - manuSyonuM yauvana saMdhyAthI rakta evA abhranA vibhrama jevuM che ane saMpatio pracaMDa vAtathI prerAyelAM vAdaLAMonI zreNI svarUpa che. pa78ll bloka :___ Adau saMpAditAlAdAH, paryante'tyantadAruNAH / ete zabdAdisambhogAH kimpAkaphalasannibhAH / / 579 / / zlokArya : AdimAM prApta karAyelA AlAdavALA, aMtamAM atyaMta dAruNa A zabdAdi saMbhogo kimpAka phala jevA che. pa79ll zloka : mAtA bhrAtA pitA bhAryA, putro jAteti jantavaH / jAtAH sarve'pi sarveSAmanAdibhavacakrake / / 580 / / zlokArca - sarva paNa jIvo anAdi bhavacakramAM sarvanA mAtA, bhrAtA, pitA, patnI, putra e pramANe thayA che. pi80II zloka : uSitvaikatarau rAtrau, yathA prAtavihaGgamAH / yathAyathaM vrajantyeva, kuTumbe vizvabAndhavAH / / 581 / / zlokArtha : rAtrinA viSayamAM eka vRkSamAM rahIne savAranA je pramANe pakSIo yathAyogya jAya ja che, te pramANe kuTuMbamAM vizvanA baMdhuo jAya che. I581 zloka - iSTaiH samAgamAH sarve, svapnAptanidhirUpatAm / nUnaM samAcarantyeva, viyogAnalatApinaH / / 582 / / zlokArca - viyoganA agninA tApane denArA ISTanI sAthe sarva samAgamo svapnamAM prApta thayelI nidhirUpatAne kharekhara Acare ja che. piTarA
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : jarA jarjarayatyeva, dehaM sarvazarIriNAm / dalayatyeva bhUtAni, bhImo mRtyumahIdharaH / / 583 / / zlokArca - jarA sarva jIvonA dehane jarjarita kare ja che. bhayaMkara mRtyarUpI mahIdhara jIvone daLe ja che. paTaall zloka : tatazcateSAmevaMvidhAnekabhAvanAbhyAsalAsinAm / nidhUtatamasAM puMsAM, nirmalIbhUtacetasAm / / 584 / / bhadra! naiSa mahIpAlo, mahAmohaH sabhAryakaH / jAyate bAdhako nApi, savadhUkAvimau sutau / / 585 / / yugmam / / zlokArca - ane tethI-vivekI puruSo pUrvamAM kahyuM e prakAre bhAvana kare che tethI, AvA prakAranA bhAvanAnA abhyAsathI vAsita nirdUta tamavALA, nirmalIbhUta cittavALA te puruSone he bhadra ! prakarSa ! A mahIpAla bhAryAyukta evo mahAmoha bAdhaka thato nathI ane savadhU evA A be putro=mahAmohanA rAgakesarI ane dveSagajendra be putro, bAdhaka thatA nathI. pa84-585l zloka : anyaccana zoko nAratisteSAM, na bhayo nApi zeSakAH / duSTAbhisandhipramukhA, nUnaM bAdhAvidhAyakAH / / 586 / / nAmUni DimbharUpANi, na cAnye bhadra! tAdRzAH / yairevaM bhAvanAzastraiH, pitA putrA amI jitAH / / 587 / / yugmam / / zlokArdha : ane bIjuM, teone zoka nathI. arati nathI. bhaya nathI. vaLI duSTaabhisaMdhi pramukha zeSa bAdhAvidhAyaka nathI. A DimamarUpo bAdhA karanArA nathI. he bhadra ! anya tevA prakAranA nathI, jeo vaDe A rIte-pUrvamAM varNana karyuM e rIte, bhAvanArUpI zastro vaDe A pitA putrAdi jitAyA che mahAmoharUpI pitA ane rAga-dveSarUpI putro jitAyA che. pa86-587ll
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 337 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva bhAvArtha : pUrvamAM kahyuM ke A viSayAbhilASa rasanAno janaka che. vaLI, te rAgakesarI rAjAno maMtrI hovAthI potAnI buddhinA prayogathI haMmezAM rAgakesarI rAjAnuM rAjya samyagu pAlana kare che. tethI e prApta thAya ke saMsArI jIvonA viSayAbhilASano pariNAma che tenAthI haMmezAM viSayono rAga jIvomAM varte che tethI saMsArI jIvo rAgakesarInA sAmrAjyane choDIne sadAgama dvArA karmathI mukta karAvI zakAtA nathI. tenuM kAraNa jIvamAM vartato viSayAbhilASano ja pariNAma che. vaLI, saMsArI jIvo kvacit zAstro bhaNe, saMyamAdi grahaNa kare topaNa teo tyAM sudhI ja potAnuM hita sAdhI zake che jyAM sudhI A viSayAbhilASa potAnA vIryathI teone dUra pheMkato nathI. AthI ja siMhaguphAvAsI muni paNa rUpakozA vezyAne pAmIne kSaNabhara yogamArgathI dUra pheMkAyA. vaLI, jyAre jIvamAM viSayAbhilASa UThe che tyAre prAjJa puruSo paNa bAliza jevA, tenA kiMkara jevA thAya che. ane vratano Agraha choDIne lajjA vagaranA thAya che. AthI ja sadAgamane pAmIne ghaNA mahAtmAo moha nAza karavA mATe pravRtta thayA hoya chatAM koIka nimittane pAmIne viSayAbhilASa pragaTe che tyAre teo tenAthI potAnuM rakSaNa karavA asamartha bane che. vaLI, A viSayAbhilASarUpa maMtrI rAgakesarI ane mahAmohanA sAmrAjyane ja vadhAre che ane saMsArI jIvone aneka prakAranAM duHkho Ape che ane AtmAmAM UThelA viSayanA abhilASathI teo aneka pApo karIne A lokamAM ane paralokamAM duHkhI thAya che. tethI A viSayAbhilASa maMtrI rAgakesarIno atinipuNa kuzaLa maMtrI che jethI tenA rAjyano kSaya na thAya tene mATe ja nipuNatAthI yatna kare che. vadhAre zuM? AkhA mahAmoha rAjAnA sAmrAjyane saMpUrNa jIvADanAra viSayAbhilASarUpa maMtrI ja che. tethI tenI viDaMbanAne jANIne jeo viSayAbhilASane zamana karavA yatna kare che teo ja tenI viDaMbanAothI rakSaNa pAmI zake che. vaLI, prakarSa e buddhino prakarSa che tethI je vimarze A sarva aMtaraMga zatruonA guNo batAvyA tene AkAradarzana mAtrathI ja tene pratibhAzamAna thAya che, kema ke tattvane jonArI buddhi jyAre saMsArI jIvonI cittarUpI aTavInuM avalokana kare che tyAre teonI cittarUpI aTavImAM vartatA viSayAbhilASanA, mahAmohanA ke rAgAdi doSonA je guNo vimarza batAvyA te buddhinA prakarSavALA jIvo avalokana mAtrathI ja joI zake che. phakta vimarza dvArA te temaja che teno nirNaya karavA arthe buddhino prakarSa prazna kare che ane vimarza dvArA teno spaSTa nirNaya kare che. AthI ja vimarza kahe che ke buddhimAna puruSo vastune joIne tenA guNo jANI zake che tema jeo nipuNatAthI jIvomAM vartatA mohanA pariNAmane, kaSAyone ane viSayAbhilASane jovA yatna kare che teone te sarva je prakAre jIvanI kadarthanA karanArA che te svarUpe ja dekhAya che. mUDha jIvone te sarva sukhanA kAraNarUpe dekhAya che. vaLI, prakarSa pUche che ke A viSayAbhilASanI je A bhAryA che te kayA nAmavALI che ane kevA guNavALI che ? tethI vimarza kahe che bhogatRSNA viSayAbhilASanI patnI che. guNothI viSayAbhilASa jevI ja che ane badhA anya rAjAo tene haMmezAM namaskAra karanArA che. tethI e prApta thAya ke jIvamAM jema viSayono
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva abhilASa che tema bAhya padArthonA bhogomAM tRSNAno pariNAma varte che je viSayAbhilASa jevo ja pariNAmavizeSa che. ane te bhogatRSNAne kAraNe jIvamAM duSTaabhisaMdhi Adi bhAvo thAya che. vaLI, mahAmohanA putra rAgakesarI-dveSagajendra vagere bhogatRSNA dvArA sarva kRtyo kare che ema kahyuM temAM paNa viSayAbhilASa ja prabala kAraNa che; kema ke jIvamAM bhogatRSNAno pariNAma che tethI viSayono abhilASa thAya che, tenA kAraNe ja dveSAdi bhAvo thAya che tethI te sarvamAM prabala kAraNa bhogatRSNA che. vaLI, A rIte jIvanA aMtaraMga pariNAmarUpa bhogatRSNA Adi bhAvo batAvyA pachI jIva sAthe kathaMcit ekatvane pAmela kArpaNa zarIra che. ane te kArmaNa zarIra ATha karmo rUpa che. temAM mohanIyakarmathI mahAmoha Adi sarva bhAvo pragaTa thayA che te sivAyanAM je sAta karyo che tenA svarUpa viSayaka jijJAsA thavAthI prakarSa prazna kare che ke A sAta rAjAo dekhAya che te koNa che ? ethI vimarza kahe che ke mahAmoha rAjAnA bahirbhata A senApatio che. AnAthI e prApta thAya ke jJAnAvaraNIya Adi sAta karmonA baLathI ja nimittane pAmIne jIvamAM mohAdi bhAvo thAya che. tethI jIvanA pariNAmathI bahirbhata evAM sAta karmo mahAmohanA bhAvonI vRddhi karavAmAM ane tenuM rakSaNa karavAmAM prabala kAraNa che. temAM jJAnAvaraNIyakarma jIvane aMdha kare che. darzanAvaraNIyakarma jIvane atyaMta AMdhaLA ane UMghatA kare che. vedanIyakarma jIvane zAtA-azAtA utpanna karIne rAgAdi bhAvonI vRddhi kare che tethI mahAmoha Adi bhAvo surakSita rahe che. vaLI, AyuSyakarma cAra gatinAM AyuSyo te te bhavanI prApti karAvIne jIvane te te bhavanI viDaMbanA prApta karAve che. vaLI nAmakarma jIvanAM aneka svarUpo karIne jIvanI viDaMbanA karAve che. chatAM keTalIka puNyaprakRtiothI jIvane kaMIka sukhAkArI paNa thAya che ane tIrthaMkara nAmakarma jIvane uttama puruSa svarUpe nirmANa kare che. vaLI ucca-nIca gotra jIvane uttama ane hIna kuLamAM utpanna karIne viDaMbanA kare che. vaLI pAMca prakAranAM aMtarAya karmo iSTa sarva padArthanI prAptimAM vighna kare che. A rIte vimarza dvArA karmonuM vAstavika svarUpa jANIne buddhimAna evo prakarSa prazna kare che ke pUrvamAM varNana karAyelA rAgakesarI Adi rAjAo ane teno parivAra kramasara jovAmAM Ave to pRthaka dekhAya che paraMtu sanmukha rahelA be ghaDAo spaSTa rIte pRthak eka sAthe dekhAya che tema mahAmoha Adi ane teno parivAra spaSTa pRthaka dekhAtA nathI. tethI vimarza spaSTatA kare che ke dareka padArtho sAmAnya rUpa ane vizeSa svarUpa che tethI jyAre te padArtho sAmAnya rUpe dekhAya tyAre vizeSa dekhAya nahIM ane vizeSa dekhAya tyAre sAmAnya dekhAya nahIM. paraMtu kramasara sAmAnya vizeSa rUpe dekhAya che. jema AMbA AdinAM vRkSo vRkSarUpe jovAmAM Ave tyAre sarva vRkSo vRkSarUpe ja dekhAya che. ane jyAre A AMbo che, A anya vRkSa che ityAdi rUpe jovAmAM Ave tyAre vizeSarUpe ja dekhAya che. sAmAnya rUpe dekhAtuM nathI. te rIte aMtaraMga sarva rAjAo potAnA parivAra sAthe sAmAnya vizeSa rUpe rahelA hovAthI kramasara dekhAya che AthI ja viSayAbhilASA dekhAya che tyAre pAMceya indriyonA svataMtra abhilASa dekhAtA nathI ane pAMca indriyo jyAre svataMtra abhilASa rUpe dekhAya che tyAre viSayAbhilASa dekhAto nathI. tethI te sarvano yathArtha bodha karavA arthe sAmAnyarUpa te te rAjA ane vizeSarUpa teno parivAra pRthaka rUpe atyAra sudhI batAvAyo che.
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 339 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva vaLI, mohanIyane choDIne sAta karyo che temAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya jIvane duHkhane denAra che; kema ke ajJAnatA sarva duHkhonuM bIja che ane aMtarAya iSTanI prAptimAM vyAghAtaka che. vaLI, anya cAra karmo vedanIya, nAma, gotra, AyuSya zubha-azubha rUpa che. temAM je zubhakarmo che te jIvane sukha denArAM che, azubhakarmo jIvane duHkha denArAM che topaNa jyAM sudhI mohanIyano nAza thayo nathI tyAM sudhI te sarva karmo mohanI vRddhi karavAmAM ane mohanuM rakSaNa karavAmAM sahAyaka che tethI mohanIyanA sainiko che. vaLI bahiraMga dezomAM keTalAka thoDA jIvo che ke jeo potAnA svaparAkramanA baLathI zatrubhUta evA A aMtaraMga mahAmoha Adino nAza kare che. tethI tevA mahAtmAo sabUta bhAvanAothI AtmAne bhAvita kare che, haMmezAM jinavacananuM kvaca pahere che ane zatrunA nAza mATe apramAdamAM tatpara thAya che teone A mahAmoha Adi upatApane karanArA banatA nathI. AthI ja avirata samyagdaSTi, dezaviratidhara zrAvako ane susAdhuo haMmezAM bhAvanAothI AtmAne atyaMta bhAvita rAkhe che. jinavacananuM vAraMvAra avalaMbana laIne svabhUmikAnusAra ajJAnano nAza karavA yatna kare che ane zakti anusAra kaSAya-nokaSAyano satata kSaya kare che. kaI rIte kare che ? te batAve che - saMsArarUpI samudra anAdi kALano che, anaMta kALa rahenAro che. atyaMta jIvanI viDaMbanA svarUpa che ane bAhya samudrane taravuM jeTaluM duSkara nathI tenAthI paNa adhika duSkara saMsArasamudrane taravA jevuM che, mATe apramAdathI tenA nistaraNamAM yatna karavo joIe. vaLI rAdhAvedha sAdhavo jema duSkara che tema manuSyabhavanI prApti atidurlabha che. koIka rIte koIka jIva rAdhAvedha sAdhI le te rIte ekendriya AdimAM bhaTakatA potAnA AtmAe manuSyabhava prApta karyo che mATe sarva udyamathI Atmahita sAdhavA mATe prayatna karavo joIe. vaLI, A manuSyabhavanuM jIvita saMsAranAM sarva kAryonI icchAnA pAzanuM mULa kAraNa che ane pANInA parapoTA jevuM kSaNamAM nAza pAme tevuM che, mATe tuccha kAryonI icchAno tyAga karIne anaMtAM maraNonA ucchedanuM kAraNa bane te rIte jIvitane saphaLa karavuM joIe. vaLI, A zarIra atyaMta azucithI bibhatsa che. AtmAthI bhinna karmathI utpanna thayeluM che ane rogarUpI pizAconuM bhAna che. kSaNamAM nAza pAme tevuM che mATe zarIra pratye mamatva karIne tenA ja lAlana-pAlanamAM manuSyabhavane niSphaLa karavo joIe nahIM. yauvana kSaNabharamAM nAza pAme tevuM che. bhogasAmagrI kSaNamAM vinAza pAme tevI che mATe tenI AsthA karIne manuSyabhavane niSphaLa karavo joIe nahIM. vaLI, viSayo prAraMbhamAM AlAda utpanna kare che, aMte atyaMta dAruNa che; kema ke zarIra Adi nAza kare che ane pApa baMdhAvIne durgatiomAM nAMkhe che tethI kiMyAka phaLa jevA pAMca indriyonA viSayo che, A prakAre bhAvana karIne viSayAbhilASane zAMta zAMtatara karavA yatna karavo joIe. vaLI, svajanAdi pratyeno miththA sneha dUra karavA vicAravuM joIe ke saMsAramAM sarva jIvo sAthe sarva prakAranA saMbaMdho jIvane anaMtI vakhata prApta thayA che, tethI paramArthathI koI svajana ke parajana nathI. vaLI, jema rAtre eka vRkSa upara pakSIo bhegAM thAya che tema sarvano saMbaMdha thayo che. bhavanI samApti sAthe sva sva
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva karma pramANe anya bhavamAM sarva vikhUTA thAya che mATe svajanAdi pratye rAga karavo ucita nathI paraMtu AtmAnI nirAkuLa avasthA jIva sAthe zAzvata rahe tevI che teno rAga karIne tene ja pragaTa karavA yatna karavo joIe. vaLI, saMsAramAM iSTanA samAgamo viyoganA tApane karanArA che. tethI kvacit A bhavamAM teno viyoga prApta thaze tyAre duHkha prApta karaze. kvacit mRtyu vakhate teno tyAga karavo paDaze tyAre duHkha utpanna karaze ema bhAvana karIne iSTa samAgamo pratye rAga ja karavo joIe nahIM, jethI viyoganuM duHkha ja thAya nahIM. vaLI, A zarIrane jarA jarjarita kare che. mRtyu badhAno nAza kare che mATe asAra evA deha pratye mamatva karavuM joIe nahIM. paraMtu AtmAnI aMtaraMga guNa-saMpattimAM ja mamatva karavuM joIe. A prakAre jeo haMmezAM cittane sparze te rIte AtmAne bhAvita kare che tevA nirmaLa cittavALA jIvone mahAmoha Adi aMtaraMga zatruo koI bAdhaka thatA nathI. tevA mahAtmAone koI nimittamAM zoka thato nathI, arati thatI nathI, duSTaabhisaMdhi thatI nathI, kema ke te mahAtmAoe mahAmohane ane tenA rAga-dveSarUpa putrone bhAvanArUpI zastrothI naSTaprAyaH karyA che. zloka : tathA sarvajJAgamatattveSu, ye santi suvinizcitAH / ye punaH sadvicAreNa, kSAlayantyAtmakalmaSam / / 588 / / nayanti sthiratAM cittaM, sarvajJAgamacintayA / pazyantyunmArgayAyitvaM, mUDhAnAM ca kutIrthinAm / / 589 / / teSAmeSa janAnAM bho, nirmalIbhUtasaddhiyAm / na bAdhakaH prakRtyaiva, mahAmohamahattamaH / / 590 / / tribhirvizeSakam / / zlokArca - ane sarvajJanA AgamatatvamAM jeo suvinizcita che. vaLI, sadvicArathI jeo AtmAnA kAdavane kSAlana kare che. sarvajJanA AgamanI ciMtAthI cittanI sthiratAne prApta kare che ane mUDha evA kutIrthikonA unmArga gamanapaNuM jue che. nirmalIbhUta buddhivALA te jIvone prakarSa ! A mahAmoha mahattama prakRtithI ja bAdhaka nathI. I/pa88thI 59oll. zloka : yA'pyeSA gRhiNI pUrvaM, varNitA vIryazAlinI / kudRSTiH sApi tadvIryAddUrataH prapalAyate / / 591 / /
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zlokArtha - je vaLI A gRhiNI vIryazAlI kudRSTi pUrvamAM varNana karAI te paNa temanA vIryanA kAraNe dUrathI bhAge che. II591] zloka H ye punarbhAvayantyevaM, madhyasthenA'ntarAtmanA / zarIracittayo rUpaM, yoSitAM paramArthataH / / 592 / / zlokArtha : jeo vaLI madhyastha aMtarAtmAthI strIonA zarIranuM ane cittanuM rUpa paramArthathI A rIte bhAvana kare che=AgaLamAM batAve che e rIte bhAvana kare che. II5924 zloka H yadyuta sitAsite vizAle te, tAmrarAjivarAjinI / jIva ! cintaya nirmithyamakSiNI mAMsagolakau / / 593 / / 341 zlokArtha : zuM bhAvana kare che ? te 'vadyuta'thI batAve che raktakamaLa jevI zobhatI kALI-sapheda evI vizAla te strIonI be AMkho nizcita mAMsanA goLA che. he jIva ! tuM vicAra kara. 593]I zloka H sumAMsako susaMsthAno, suzriSTau vaktrabhUSaNau / tatvamAnavimo vargo, jo yo te manoharo / / 4 / / zlokArtha H sumAMsavALA, susaMsthAnavALA, sArI rIte vaLagI rahelA, mukhanA bhUSaNa jevA, laTakatA A vadhu kAna je tane manohara che. II594]] zloka H yAvetAvullasaddIptI, bhavatazcittaraJjaka / tatacarmAvRtaM sthUlamasthimAtraM kapolakau / / 595 / /
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArtha : tArA cittanA raMjaka je A ullAsa pAmatI dItivALA be kapolaka che te vistAravALA carmathI AvRta dhUla hADakAM mAtra che. pilpA zloka : lalATamapi tAdRkSaM, yatte hRdayavallabham / dIrghottuGgA susaMsthAnA, nAsikA carmakhaNDakam / / 596 / / zlokArca - tArA hRdayane vallabha je A lalATa paNa tevuM ja che sthUla asthi mAtra che, dIrgha UMcI susaMsthAnavALI nAsikA carmanuM khaMDaka che. 'pa96ll zloka : yadidaM madhunastulyamadharauSThaM vibhAti te / mAMsapezIdvayaM sthUramidaM lAlAmalAvilam / / 597 / / zlokArca - je A madha jevA hoTha tane bhAse che, mAMsapezIdrayavALuM sthUla A lALanA maLathI yukta che. I/pa97I zloka : ye kundakalikAkArA, radanAzcittahAriNaH / ete'sthikhaNDakAnIti, paddhatisthAni lakSaya / / 598 / / zlokArtha : je mogarAnI kalinA AkAravALA dAMto cittane haranArA che e hADakAnA TukaDA che e prakAre paddhatinAM sthAnone tuM jANa. /pa98ll zloka :___ ya eSo'likulacchAyaH, kezapAzo manoharaH / yoSitAM tattamo hArda, prakAzamiti cintaya / / 599 / / zlokArca - je A bhamarAnA kulanI chAyAvALA manohara vALono samUha strIono che te aMdhakAranuM hArda prakAze che e pramANe vicAra aMdhakAranA hArdane batAvanAruM che e pramANe vicAra. pa99ll
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 343 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zloka : yau kAJcanamahAkumbhavibhramau hRdi te sthitau / strIstanau mUDha! budhyasva, tau sthUlau mAMsapiNDako / / 600 / / zlokArya : je suvarNanA mahAkuMbhanA vibhramavALA grInA be stano tArA hRdayamAM rahelA che. he mUDha ! te bene skUla mAMsanA piMDa tuM jANa. IIkaoll zloka : yallAsayati te cittaM, lalitaM dorlatAdvayam / tatacarmAvRtaM dIrgha, tadasthiyugalaM calam / / 601 / / zlokArya : je suMdara bhujArUpI latADhaya jevA be bAhu tArA cittane AnaMda Ape che, tene vistAravALA carmathI AvRta, dIrgha, cala asthiyugala tuM jANa. II6015. zloka : azokapallavAkArau, yau karau te manoharau / tAvasthighaTitau viddhi, carmanaddhau karaGkako / / 602 / / zlokArca - azokanA pallavanA AkAravALA tArA manane haraNa karanArA je be kara che te hADakAMthI ghaDAyelA, carmathI yukta be karaMka tuM jANa. II602IL. bloka : yad raJjayati te cittaM, valitrayavirAjitam / udaraM mUDha ! tadviSTAmUtrAntramalapUritam / / 603 / / zlokArtha : traNa vaLiyAthI zobhita peTa je tArA cittane raMjita kare che he mUDha jIva ! tene te udarane, viSTA, mUtra, AMtaraDAM, malathI pUrita tuM jANa. II603 zloka : yadAkSipati te svAntaM, zroNIbimbaM vizAlakam / prabhUtAzucinirvAhadvArametadvibhAvyatAm / / 604 / /
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAvanA zlokArca - je vizAla keDanuM sthAna tArA aMtaHkaraNane AkSepa kare che, ghaNA azucinA nirvAhanA dvAra evA ene tuM vibhAvana kara. ll104ll zloka : _yau mUrhATakastambhasannibhau parikalpitau / tAvUrU pUritau viddhi, vasAmajjAzucernalau / / 605 / / zlokArtha: mUDho vaDe hATakanA=suvarNanA, staMbha jevA ke be Uru parikalpita karAyA te be Uru carabI, majjA, azucithI purAyelI be naLIo tuM jANa. ll105ii. zloka : saJcAriraktarAjIvabandhuraM bhAti yacca te / tadaghriyugalaM snAyubaddhA'sthnAM paJjaradvayam / / 606 / / zlokArca - saMcArI evA raktarAjIthI suMdara je be pago tane bhAse che te be pago snAyubaddha hADakAMvALA paMjaradraya che. II606II zloka : yatte karNAmRtaM bhAti, manmanollApajalpitam / tanmAraNAtmakaM mUDha! viSaM hAlAhalaM tava / / 607 / / zlokArya : je tane kAmanA ullApathI jalpita karNanI amRta bhAse che he mUDha ! te mAraNAtmaka tAruM hAlAhala viSa che. II607ll. zloka : zukrazoNitasaMbhUtaM, navacchidraM malolbaNam / asthizRGkhalikAmAnaM, hanta yoSiccharIrakam / / 608 / / zlokArtha :zukyItravIryathI ane lohIthI thayeluM nava chidravALuM, malathI yukta, asthinI zRMkhalikA mAtra strInuM zarIra kharekhara che. II608II
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka H na cAsmAda bhidyate jIva !, tAvakInaM zarIrakam / kazcaivaM jJAtatattvo'pi kuryAtkaGkAlamIlakam / / 609 / / zlokArtha : ane he jIva ! AnAthI=strInA zarIrathI, tAruM zarIra juduM nathI. A pramANe jJAta tattvavALo koNa kaMkAla mIlakane kare=strInA zarIranI sAthe saMbaMdhane kare. II609II zloka H pracaNDapavanoddhUtadhvajacelAgracaJcalam / cittaM tu viduSAM strINAM kathaM rAganibandhanam ? / / 610 / / zlokArtha : pracaMDa pavanathI uddhRta, dhvajAnA vastranA agra jevA caMcala strIonA cittane vidvAna rAganuM kAraNa kevI rIte kare ? II610II zloka H vilasallolakallolajAlamAlAkule jale / zazAGkabimbavallokaistad grahItuM na pAryate / / 611 / / 345 zlokArtha : vilAsa karatAM lolakallolanAM jALAnAM samUhathI AkuLa evA jalamAM caMdranA bimbanI jema loko vaDe te=strInuM citta, grahaNa karavuM zakya nathI. II611|| zloka H svargApavargasanmArganisargArgalikAsamAH / etA hi yoSito nUnaM narakadvAradezikAH / / 612 / / zlokArtha : svarga, apavarganA sanmArgamAM javA mATe argalikA jevI A strIo kharekhara narakadvArane batAvanArI che. II612|| zloka H na bhuktAsu na yuktAsu, na viyuktAsu dehinAm / vidyamAnAsu nArISu, sukhagandho'pi vidyate / / 613 / /
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 345 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-4 | caturtha prastAva doDArtha : bhogavAyelI strIomAM, yukta strIomAM, viyukta strIomAM, vidhamAna strIomAM dehIone sukhanI gaMdha paNa vidhamAna nathI. II61all zyos : yAzcaivaM yoSito'nekamahAnarthavidhAyikAH / sukhamArgArgalAstAsu, tucchaM snehanibandhanam / / 614 / / zlojArtha : ane je A pramANe aneka mahA anarthane karanArI, sukhamArgamAM argalA samAna strIo che tamomA sneharaetucha cha. / / 14 / / vels : evaM vyavasthite nRNAM, yadidaM mUDhaceSTitam / tadIdRzaM mamAbhAti, paryAlocayato'dhunA / / 615 / / zlojArtha : A pramANe sthita hote chate je A manuSyonuM mUDha ceSTita che te mane hamaNAM paryAlocanathI AvuM mAse cha. ||15|| zlos : yadutamahAvigopako bhUyAn, hasanaM ca viDambanam / bibbokA vadhyabhUmISu, gacchatAM paTahopamAH / / 616 / / nATyaM tu preraNAkAraM, gAndharvaM rodanopamam / vivekikaruNAsthAnaM, yoSidAtmanirIkSaNam / / 617 / / vilAsAH sannipAtAnAmapathyAhArasannibhAH / uccaivinATanaM yoSidAzleSasuratAdikam / / 618 / / tadevaMvidhasadbhUtabhAvanAbhAvitAtmabhiH / tairjito bhadra! satpumbhireSo'pi makaradhvajaH / / 619 / / caturbhiH kalApakam / / dohArtha : bhAse che ? te 'yaduta'thI jatAva cha - mahAvigopaso thAya. zuM mahAvigopa thAya ? methI
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 347 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva kahe che - hasana viDaMbana che. vadhyabhUmimAM jatA puruSane paTaNanI upamAvALA cALA che strIonA cALA che. nATaka preraNa AkAravALuM che. gAMdharva rodananI upamA jevuM che. strIonA dehanuM nirIkSaNa vivekIone karuNAnuM sthAna che. vilAso sannipAtarogavALAne apathya AhAra jevA che. strIonA AzleSavALA suratAdika atyaMta vinAtana che. te kAraNathI AvA prakAranA sabhUta bhAvanAthI bhAvita svarUpavALA te sAruSothI he bhadra! prakarSa ! A makaradhvaja jitAyo che. II616thI 19II zloka : anyaccayApyeSA varNitA pUrvaM, mahAvIryA ratirmayA / bhAryA'sya sA'pi tainUnaM, bhAvanAbalato jitA / / 620 / / zlokArya : ane bIjuM - je A pUrvamAM mahAvIryavALI rati mArA vaDe varNana karAI te paNa AnI bhAryA makaradhvajanI bhAryA, bhAvanAbalathI teo vaDe jitAI=te satparuSo vaDe jitAI. ll120II zloka : tathaivaMvidhasadbhAvabhAvanA''saktacetasAm / teSAmeSo'pyaho hAso, dUrAdUrataraM gataH / / 621 / / zlokArtha : ane AvA prakAranA sadbhAvanAnI bhAvanAmAM Asakta cittavALA teonuM A hAsya paNa dUrathI dUratara gayuM. IkaravA zloka : tathA - sadabhAvanirmalajalaiH, kSAlitAmalacetasAma / sarvatra niLalIkAnAM, jugupsApi na bAdhikA / / 622 / / zlokArtha : ane sadbhAvanArUpa nirmalajalathI kSAlita amalacittavALA sarvatra nirbalIka jIvone juguptA paNa bAdhaka thatI nathI. IIkarazA
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34. zloka H zlokArtha : tathAhi yaistattvato vinirNItA, zarIrAzucirUpatA / jalazaucAgrahasteSAM nAtyantaM manasaH priyaH / / 623 / / - te A pramANe jala-zaucano Agraha atyaMta priya nathI. II623]I zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva - jeo vaDe tattvathI zarIranI azucirUpatA nirNaya karAI, teonA manane yadeva cetasaH zuddheH, sampAdakamaninditam / tadeva zoSa vijJeyaM, yata tanuvAdbhutam / / 624 / / zlokArtha : cittanI zuddhinuM saMpAdaka je ja aniMdita zauca che te ja zauya jANavuM. je kAraNathI A kahevAyuM che. II624] zloka H satyaM zaucaM tapaH zaucaM, zaucamindriyanigrahaH / sarvabhUtadayA zaucaM, jalazaucaM tu paJcamam / / 625 / / zlokArtha H satya zauca che, tapa zauca che, indriyano nigraha zauya che. sarva jIvonI dayA zauya che. vaLI, pAMcamuM jala zauca che. II625 zloka H evaM ca sthite kAryaM jalairna no'kAryaM, kiM tu tatkAryamIdRzam / vidhIyamAna yacchoSa, bhUtAnAM nopaghAtam / / 626 / / zlokArtha H A pramANe sthita hote chate jalathI kArya nathI, akArya nathI, paraMtu AvA prakAranuM karAtuM je zauca bhUtonuM upaghAtaka nathI te karavuM joIe. II626aaaa
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 349 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva zloka : tacca saMjAyate nUnaM, bahirmalavizuddhaye / nAntaraGgamalakSAli, yata uktaM manISibhiH / / 627 / / zlokArdha : ane te=jala, kharekhara bahirmalavizuddhi mATe thAya che, aMtaraMga malakSAli nathI. je kAraNathI manISIo vaDe kahevAyuM che. IIkara7I. zloka : cittamantargataM duSTaM, na snAnAdyairvizudhyati / / zatazo'pi hi taddhautaM, surAbhANDamivAzuci / / 628 / / zlokArtha : aMtargata duSTa cita snAnAdithI zuddha thatuM nathI. hajAra vakhata paNa dhovAyeluM te=cita, surAbhAMDanI jevuM dArUnA bhAjana jevuM azucirUpa che. IIkaratA zloka : ziSyashriirmlmpyetjjlshaucN kRtaM janaiH / teSAM vizodhayatyekaM, kSaNamAtraM na sarvadA / / 629 / / zlokArca - vaLI loko vaDe jalathI zauca karAyeluM, A zarIranuM mala paNa teone eka kSaNa mAtra vizodhana kare che, sarvadA nahIM. II6ra9ll. zloka : yata:romkuupaadibhirjntoH, zarIraM zatajarjaram / dhautaM dhautaM sravatyeva, naitacchuci kadAcana / / 630 / / zlokArca - je kAraNathI dhovAyeluM dhovAyeluM jaMtunuM zarIra romanA kUvAothI seMkaDo jarjarane strave ja che= jhare ja che, AnI zuddhi kyAreya nathI. II630||
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pa0 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAvanA zloka :1. tathAdi kvacitpravartamAnAnAM, devatA'tithipUjane / keSAJcitkAraNaM bhakterjalazaucamaninditam / / 631 / / zlokArya : te A pramANe - kyAreka devatA ane atithi evA susAdhunA pUjanamAM pravartatA keTalAka zrAvakonuM bhaktinuM kAraNa evuM jalazauca aniMdita che. ll131TI zloka : kevalaM nAgrahaH kAryo, viduSA tattvavedinA / tatraiva jalaje zauce, sa hi mUrkhatvakAraNam / / 632 / / zlokArya : kevala tatvanA jANanAra vidvAne te ja jalathI thanArA zocamAM Agraha karavo joIe nahIM. di=je kAraNathI, te=jalathI thanAruM zauca, mUrNatvanuM kAraNa che. llurUrI zloka : tatazeevN vizuddhabuddhInAM, jalazaucAdi kurvatAm / saMjJAnaparipUtAnAM, teSAM tAta ! mahAtmanAm / / 633 / / yApyeSA kathitA pUrvamihAmutra ca duHkhadA / jugupsA sA'pi naSTatvAnnaiva bAdhAvidhAyikA / / 634 / / yugmam / / zlokArya : ane tethI=vala dravya zaucamAM Agraha karavo ucita nathI tethI, vizuddha buddhivALA, jalazaucAdine karatAM, saMjJAthI paripUta=samyajJAnathI yukta evA te mahAtmAone he tAta !=prakarSa ! je A pUrvamAM A loka ane paralokamAM duHkhane denArI jugupsA kahevAI te paNa naSTapaNuM hovAne kAraNe bAdhAna karanArI nathI ja. II633-134ll zloka : yAvapyetau jagacchatrU, pUrvaM vyAvarNitau mayA / jJAnasaMvaraNo rAjA, darzanAvaraNastathA / / 635 / /
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva tau sarvajJAgamAbhyAsavAsanAvAsitAtmanAm / apramAparALAM ca, naiva temAM varthajo ||ddarUdda|| yumnam / / zlokArtha : je be paNa A jJAnasaMvaraNa rAjA ane darzanAvaraNa rAjA pUrvamAM jagatazatru mArA vaDe varNana karAyA. sarvajJa AgamanA abhyAsanI vAsanAthI vAsita evA ane apramAdapara evA teone te baMne paNa kadarthanA karanArA nathI ja. ||635-636|| zloka H yo'pyantarAyanAmAyaM, rAjA paryantasaMsthitaH / dAnAdivighnahetuste, mayA pUrvaM niveditaH / / 637 / / nirAzAnAM nirIhAnAM, dAyinAM vIryazAlinAm / teSAM bhadra! manuSyALAM, soDapi hri iristhati? ||ddarU8|| yumam / / 351 zlokArtha : je vaLI aMtarAya nAmano A rAjA chelle rahelo dAnAdi vighnano hetu tane mArA vaDe pUrvamAM nivedita karAyo. nirAzAvALA=IcchA vagaranA, nirIhI, dAyI=dAna devAnA svabhAvavALA, vIryazAlI evA manuSyone te paNa he bhadra ! zuM kare ? arthAt kaMI kare nahIM. ||637-638 / / zloka H anye'pi ye bhaTA duSTA, yA nAryo ye ca DimbhakAH / citra bane te'tti, na teSAM madra! vAdhaLA: / / 6deg / / zlokArtha : anya paNa je duSTa bhaTTo, je nArIo ane je koI bALako A balamAM che te paNa teone= bhagavAnanA vacanAnusAra cAlanArA mahAtmAone, he bhadra ! bAdhaka nathI. II639|| zloka H ete tu bhUpAzcatvAraH, saptAnAM madhyavarttinaH / teSAM mo: sundarAbveva, sarvArthAni vaMte ||640nA zlokArtha : vaLI, sAta rAjAnA madhyavartI A cAra rAjAo prakarSa ! teonAM=bhagavAnanA vacanAnusAra cAlanArA mahAtmAonAM, suMdara ja sarva kAryo kare che. II640 / /
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva bloka : tatazcaidaM! nirjitya vIryeNa, te'ntaraGgabalaM janAH / tiSThanti satatAnandA, nirbAdhAH zAntacetasaH / / 641 / / zlokArca - ane tethI vIryathI A aMtaraMga balane jItIne te loko satata AnaMdavALA, nibaMdhAvALA, zAMtacittavALA rahe che. II641ll. zloka : svasAdhanayuto yasmAnmahAmohanarAdhipaH / ayameva bahirloke, paratreha ca duHkhadaH / / 642 / / zlokArca - je kAraNathI svasAdhanathI yukta aMtaraMga baLarUpa svasAdhanathI yukta, mahAmoha rAjA che ane A ja bAhya lokane A bhavamAM ane parabhavamAM duHkhane denAra che. ll14TI zloka : purva sthite- sadbhAvabhAvanAstreNa, yaiH sa eSa vazIkRtaH / kuto duHkhodbhavasteSAM? nirdvandvA sukhapaddhatiH / / 643 / / zlokArdha : ane A pramANe sthita hote chate potAnA aMtaraMga balathI yukta mahAmoha badhAne duHkha denAra che e pramANe sthita hote chate, sadbhAvanI bhAvanArUpa atrathI jeo vaDe te A mahAmoha vaza karAyo teone duHkhano udbhava kyAMthI hoya ? nirbaddha sukhapaddhati che=rAga-dveSa, rati-aratirUpa vaMdvothI rahita sukhapaddhati che. II64all zloka : kevalaM tAdRzAstAta! bahiraGgeSu dehiSu / atyantaviralA lokAstenedaM gIyate janaiH / / 644 / /
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 353 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva zlokArya : kevala he tAta ! prakarSa ! bahiraMga jIvomAM tevA loko atyaMta virala che, tethI loko vaDe A kahevAya che=AgaLanA zlokamAM kahevAya che e kahevAya che. ll144ll. zloka : zaile zaile na mANikyaM, mauktikaM na gaje gaje / sAdhavo na hi sarvatra, candanaM na vane vane / / 645 / / zlokArtha : parvata parvate mANikya nathI hotAM, dareka gajamAM motIo nathI. sarvatra sAdhuo nathI. dareka vanamAM caMdana nathI. II64pA bhAvArtha : vaLI, jeo bhagavAnanA AgamanA tattvamAM nizcita mativALA che, tevA mahAtmA haMmezAM saMsAranuM svarUpa, kaSAyonuM svarUpa, nokaSAyonuM svarUpa yathArtha vicAre che ane kaSAya-nokaSAyajanya AtmA upara lAgelA kAdavano nAza kare che. vaLI, sarvajJanA AgamanA padArthonuM ciMtavana karIne cittane sthira kare che. jethI e mahAtmAo zAMtarasano anubhava kare che ane kutIrthiko ane bhagavAnanA zAsanamAM paNa bahirchAyAthI pravezelA unmArgagAmIone A mUDha che e svarUpe ja jue che. tethI teonA vacanathI pralobhana pAmatA nathI. AvA mahAtmAone jJAnAvaraNIyakarmanA udaya rUpa mahAmoha vidyamAna che topaNa te mahAmoha bAdhaka thato nathI. paraMtu suMdara buddhivALA te mahAtmAo satata te mahAmohanI zaktine kSINa kare che arthAt ajJAnano vilaya kare che arthAt kaSAya-nokaSAyajanya viDaMbanAne sUkSma-sUkSmatara avalokana karIne akaSAyavALA AtmAnA pAramArthika svarUpane jinavacananA baLathI jANavA yatna kare che. vaLI, bAhya padArtho pratye rAga kare tevI kudRSTi paNa te mahAtmAnA vIryane joIne dUrathI bhAge che; kema ke indriyonA viSayo te mahAtmAne indrajALa jevA dekhAya che. viSayomAM asaMzleSavALuM uttama citta ja sarva sukhanI paraMparAnuM eka kAraNa te mahAtmAne dekhAya che. tethI je kudaSTi saMsArI jIvone viSayomAM sArabuddhi karAvIne anarthanI paraMparA karAve che te mahAtmAnA vIryathI atyaMta dUra rahe che. vaLI, jeo madhyastha pariNAmathI zarIranuM svarUpa ane cittanuM svarUpa, strIonuM svarUpa paramArthathI jANe che teone strInA azucirUpa zarIra pratye rAga thato nathI ane veda ApAdaka karmonA udayathI strIonA cAMcalyano vicAra karIne strIo pratye te mahAtmAo rAga karatA nathI; kema ke aneka prakAranI azucimaya teonuM zarIra che ane strIsvabhAvathI strIonA cittamAM caMcaLatAne kAraNe rAga parAvartana thAya che. asAra evA strIsamudAya pratye vivekIe rAga karavo ucita nathI tema bhAvana karIne te mahAtmAo kAmane jIte che. vaLI, kAmanI patnI rati mohanIya nAmanI pariNati che, AthI ja jIvone strIno abhilASa thAya che ane
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva bhogamAM ratino pariNAma thAya che, jenA smaraNathI ja azucimaya evI paNa strInI kAyAne jovA chatAM te ratisukhanA arthe bhoganI icchA kare che. paraMtu buddhimAna jIvo strInA azucimaya dehanuM ane calacittanuM te rIte bhAvana kare che ke tethI jema azucimaya padArthane jovAthI rati thatI nathI tema strInA bhogathI rati utpanna kare tevI je cittanI pariNati hatI te paNa te mahAtmAo bhAvanAnA baLathI jIte che. vaLI hAsya, jugupsA Adi bhAvo nimittane pAmIne saMsArI jIvone sahaja UThe che paraMtu je mahAtmAo nokaSAyonuM svarUpa hAsya-jugupsA Adi karAvIne jIvane viDaMbanA karAve che tevuM sUkSma avalokana karIne AtmAne bhAvita kare che te mahAtmAone nimittane pAmIne paNa hAsya thatuM nathI ane jugupsanIya padArthane joIne paNa cittamAM jugupsA thatI nathI, paraMtu jugupsAnA kutsita svabhAvathI bhAvita hovAne kAraNe samabhAvavALuM citta rahe che. vaLI, saMsArI jIvone dehanI azuci pratye jugupsA varte che jyAre mahAtmA vicAre che ke dehanuM zauca paramArthathI zakya nathI. kSaNika zauca ja jalathI thAya che, AtmAnuM zauca satya, tapa, indriyanigraha ane sarva jIvonI dayA che. tethI satya, tapa ityAdi bhAvonuM punaH punaH bhAvana karIne te mahAtmA zauca bhAvanAthI AtmAne te rIte bhAvita kare che ke jethI bAhya padArtho pratye jugupsA thatI nathI. vaLI, bhagavAnanI pUjA arthe ke susAdhunA vaMdana arthe zuddha thaIne javuM hoya tyAre jalathI snAna kare che. paraMtu dehanI jugupsAthI snAna karatA nathI tevA zrAvako jalathI dehanI zuddhi karIne paNa vItarAganI bhakti karIne ke susAdhunI bhakti karIne bhAvathI zaucanI vRddhi kare che. A rIte je zrAvako bhagavAnanI bhakti ane susAdhunI bhakti arthe dravya zauca kare che tenA dvArA bhAva zaucamAM yatna kare che arthAt deva-gurunI bhakti karIne saMyamane anukULa zaktino saMcaya kare che, teonI jugupsA paNa naSTaprAyaH hoya che. tethI saMsArI jIvonI jema kaMIka jugupsA che te atyaMta bAdhaka thatI nathI. vaLI, jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya rU5 ghAtikarmo jIvanA jJAnaguNamAM bAdhaka che topaNa je mahAtmAo satata bhagavAnanA zAsananA tAtparyane sparze e rIte zAstrano abhyAsa kare che tenAthI AtmAne atyaMta vAsita kare che ane bhagavAnanA vacanAnusAra ucita pravRttio karIne apramAdI bane che. teomAM vartatuM ajJAna paNa bahu kadarthanA karanAruM thatuM nathI paraMtu teonuM ajJAna satata naSTa naSTatara thAya che. vaLI, dAnAdimAM vipnane karanAra aMtarAya karma paNa niHspRhI munione ane niHspRhI zrAvakone bahu bAdha karanArA thatA nathI. AthI ja jeone bhogonI atyaMta icchA nathI ane bAhya dAnAdinuM atyaMta mahattva che tethI zakti anusAra dAna denArA che ane zakti anusAra sanmArgamAM vIryane pravartAvanArA che, teonAM pAMca prakAranAM aMtarAya karmo paNa bahu kadarthanA karanArAM thatAM nathI. vaLI kaSAyonA avAMtara aneka bhedo che te sarva duSTa bhaTTa, jugupsA Adi duSTa nArIo ke kaSAyonA avAMtara bhedarUpa aneka bALako mahAmohanA sainyamAM che, te sarva uttama bhAvanAthI bhAvita thayelA mahAtmAone kadarthanA karatAM nathI. vaLI je cAra aghAtI karmo che te paNa uttama bhAvanAthI bhAvita jIvonAM suMdara kAryone ja kare che. AthI ja evA mahAtmAo anya bhavamAM jAya tyAre paNa uttama devabhava, uttama manuSyabhava prApta kare che. sarva prakAranI bAhya uttama sAmagrI prApta kare che ane tattvathI bhAvita cittavALA hovAthI tevI uttama
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 355 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 | caturtha prastAva bhogasAmagrImAM saMzleSa pAmyA vagara adhika adhika nirlepa thavAnI zaktino saMcaya kare che. A rIte jeo jinavacananuM daDha avalaMbana laIne potAnA vIryathI aMtaraMga mahAmoha Adi rUpa zatruonA baLane satata jIte che, kSINa thayeluM zatrubaLa hovAthI teo nirupadravavALA thAya che, tethI satata AnaMdane prApta kare che. aMtaraMga kaSAyonI bAdhA naSTaprAyaH hovAthI ane puNya prakRtio atyaMta sahakArI hovAthI bAdhA vagara zAMta cittavALA varte che. vastutaH potAnA sainyathI yukta mahAmoha ja lokone AlokamAM ane paralokamAM duHkhane denAra che, tethI je mahAtmAoe sadbhAvanArUpI zastrathI mahAmohane vaza karyo che teonA aMtaraMga kaSAya-nokaSAyanAM dvaMdvo ane bahiraMga zAtA-azAtAnAM dvaMdvo zAMta thAya che. tethI teone sukhanI ja atyaMta vRddhi thAya che, duHkhano udbhava kyAMya thato nathI. phakta saMsAramAM AvA jIvo atyaMta alpa hoya che. AthI ja lokamAM paNa kahevAya che parvate parvate mANikya nathI tema badhA manuSyo A rIte uttama bhAvanAothI bhAvita nathI. vaLI keTalAka gajanI sUMDhamAMthI motInI prApti thAya che, badhA gajanI sUMDhamAM motI nathI. tema badhA jIvo uttama prakRtivALA nathI. badhAM vanomAM caMdana nathI tema keTalAka jIvo vivekayukta thavAne kAraNe sarva prakAranA sukhanI paraMparAne prApta kare che. zloka H tadevaM kathitaM tubhyaM, santi te bAhyadehinaH / vanaM viratA rAttAM, veDamISAM rvanAzinaH / / 646 / / zlokArtha : A rIte tane=prakarSane, kahevAyuM. kevala te bAhya loko viralA che jeo A rAjAonA=mahAmoha Adi rAjAonA, darpane nAza karanArA che. II646 / / zloka H prakarSa prAha te mAma! kutra tiSThanti dehinaH / dRzo'pi vikSiptaH, zatruvargo mahAtmabhiH ? / / 647 / / zlokArtha H prakarSa kahe che. he mAmA ! te jIvo kyAM rahe che, je mahAtmAo vaDe AvA prakArano paNa zatruvarga=mahAmoha Adi rUpa zatruvarga, dUra karAyo ? / / 647 / / bahiraGgAntaraGgayoH parasparAnuvedhaH vimarzenAbhihitaM-vatsa! samAkarNaya sAmprataM zrutaM mayA''ptajanasakAzAtpUrvaM yaduta asti samastavRttAnta - santAnAdhAravistAramanAdinidhanaM bhUriprakArAdbhutabhUmitalaM bhavacakraM nAma nagaraM, ativistIrNatayA ca tasya nagarasya vidyante tatra bahunyavAntarapurANi santi bahutarAH pATakAH, saMbhavanti bahutamA
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pa6 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva bhavanapaGktayaH, saMbhAvyante bhUyAMsi devakulAni, saGkhyAtItAzca nAnAjAtayastatra lokAH prativasanti / tato'hamevaM vitarkayAmi yaduta vidyante tatra bhavacakre nagare bahiraGgalokAH yaireSa mahAmohanarendrapramukhaH zatruvargaH svavIryeNa vikSipta iti / prakarSaH prAha-mAma! tat kimantaraGgam ? kiM vA bahiraGgaM tanagaramiti? vimarzenoktaM-tAta! na zakyate tadekapakSanikSepeNAvadhArayituM yathA'ntaraGgaM yadi vA bahiraGgamiti, yasmAttatra yathA bahiraGgajanAstathaite'pi sarve'ntaraGgalokA vidyante, yato'mISAM pratipakSabhUto'sau santoSastatraiva nagare zrUyate, tato'mIbhiranuviddhaM samastaM nagaram / prakarSaNoktaM nanvamI atra vartamAnAH kathaM tatra vidyeran ? vimarzenoktaM-tAta! yoginaH khalvete mahAmoharAjAdayaH sarve'pyantaraGgalokAH tasmAdatrApi dRzyante tatrApi vartante, na kazcidvirodhaH, yato jAnanti yatheSTabahuvidharUpakaraNaM, kurvanti parapurapravezaM, samAcaranti cAntardhAnaM, punaH prakaTIbhavanti yatheSTasthAneSu, tato'cintyamAhAtmyAtizayAH khalvete rAjAnaH, te yathAkAmacAritayA kutra na vidyeran ? tasmAdubhayalokAdhAratayobhayarUpamevaitad bhadra! bhavacakraM nagaram / bahiraMga ane aMtaraMgano paraspara anuvedha | vimarza kahe che - he vatsa ! have sAMbhaLa. mArA vaDe Aptajana pAsethI pUrvamAM saMbhaLAyuM che. zuM saMbhaLAyuM che ? te "yatathI kahe che - samasta vRttAMtanA saMtAnanA AdhAranA vistAravALuM anAdi nidhanaanAdi anaMta, ghaNA prakAranA adbhuta bhUmitalavALuM bhavacakra nAmanuM nagara che ane te vagaranuM bhavacakra nAmanA nagaranuM, ativistIrNapaNuM hovAne kAraNe ati vizALapaNuM hovAne kAraNe, tyAM ghaNAM avAMtara nagaro che. ghaNA pADAo che ane bahuttama bhavatanI paMktio saMbhave che. ghaNAM devakulo saMbhave che. saMkhyAtIta nAnA prakAranI jAtivALA loko tyAM vase che. tethI huM A pramANe vitarka karuM chuM. zuM vitarka karuM chuM ? te 'kutathI batAve che - te bhavacakra nagaramAM bahiraMga loko vidyamAna che. jeo vaDe A mahAmohanarendra vagere zavvarga svavIryathI vikSepa karAyo che. prakarSa kahe che, he mAmA ! te zuM aMtaraMga vagara che=bhavacakra nagara che? athavA bahiraMga che? vimarza vaDe kahevAyuM. te tAta ! prakarSa ! te eka pakSanA nikSepathI=bhavacakra nagara aMtaraMga che ke bahiraMga che e prakAranA eka pakSanA nikSepathI, avadhAraNa karavA mATe zakya nathI. kaI rIte eka pakSanA nikSepathI avadhAraNa karavA mATe zakya nathI ? te 'AthA'thI batAve che - aMtaraMga che athavA bahiraMga che e prakAranA eka pakSanA nikSepathI avadhAraNa karavA zakya nathI ema avaya che. je kAraNathI tyAM=bhavacakra nagaramAM, je pramANe bahiraMga loko che te pramANe A paNa sarva aMtaraMga loko vidyamAna che. je kAraNathI Amano=aMtaraMga mahAmoha Adi lokono, pratipakSabhUta A saMtoSa te ja tagaramAM saMbhaLAya che. tethI AmatA vaDe=bahiraMga loko vaDe ane aMtaraMga loko vaDe atuviddha samasta nagara che. prakarSa vaDe kahevAyuM. kharekhara A=mahAmoha Adi, ahIM=bhavacakramAM, vartatA kevI rIte tyAM=aMtaraMga lokamAM
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pa7 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4| caturtha prastAva vidyamAna rahe ? vimarza vaDe kahevAyuM. he tAta ! prakarSa ! A mahAmoha Adi rAjA sarva paNa aMtaraMga loko yogIo che. tethI ahIM paNa=bahiraMga evA bhavacakramAM paNa dekhAya che ane tyAM paNa=aMtaraMga lokamAM paNa, varte che. koI virodha nathI. je kAraNathI yathAISTa bahuvidha rU5nA karaNane jANe cheH mahAmoha Adi jANe che. bIjA nagaramAM praveza kare che. ane vaLI aMtardhAnane Acare che. vaLI yathAISTa sthAnomAM pragaTa thAya che=mahAmoha Adi pragaTa thAya che. tethI aciMtya mAhAbhyatA atizayavALA kharekhara A rAjAo che mahAmoha Adi rAjAo che. teo yathecchAcaraNa karanArA hovAthI kyAM vidyamAna na rahe ? te kAraNathI ubhayalokanA AdhArapaNAthI aMtaraMga loka ane bahiraMga lokarUpa ubhayalokanA AdhArapaNAthI, ubhayarUpavALuM ja he bhadra prakarSa ! A bhavacakra nagara che. pratigamanecchA prakarSeNoktaM-tarhi yadi tatra santoSo vartate, te cAmISAM bhUbhujAM darpoddalanakAriNo mahAtmAno lokA vidyante tato draSTavyaM tannagaraM, mahanme kutUhalaM anugraheNa darzayatu mAma! gacchAvastAvattatraiva nagare / vimarzenoktaM-nanu siddhamidAnImAvayoH samIhitaM, dRSTo viSayAbhilASo mantrI, nizcitamasya rasanAjanakatvaM, ato'vagatA tasyAH sambandhinI mUlazuddhiH, saMpAditaM rAjazAsanaM, ataH kimadhunA'nyatra gatena? svasthAnamevAvayorgantuM yuktam / prakarSaNoktaM-mAma! maivaM vocaH, yato vardhitaM bhavacakravyatikaraM varNayatA bhavatA mama taddarzanakautukaM, tato nAdarzitena tena gantumarhati mAmaH, dattazcAvayoH kAlataH saMvatsaramAtramavadhistAtena, nirgatayozcAdyApi zaraddhemantalakSaNamRtudvayamAtramatikrAntaM, yato'dhunA ziziro vartate, tathAhi-pazyatu mAmo maJjarIbandhurA vartante sAmprataM priyaGgulatAH, vikAsahAsanirbharA virAjante'dhunA rodhravallayaH, vidalitamukulamaJjarIkamidAnIM vibhAti tilakavanam / vimarSa ane prakarSanI pratigamanamAM IcchA prakarSa vaDe kahevAyuM - to jo tyAM=bhavacakra nagaramAM, saMtoSa varte che ane A rAjAonA=mahAmoha Adi rAjAonA, darpanA nAza karanArA te mahAtmA loko vidyamAna che to te nagara jovuM joIe=ApaNe jovuM joIe. mane mahAna kutUhala che. anugrahathI he mAmA ! dekhADo=bhavacakra dekhADo. te ja nagaramAM ApaNe jaIe. vimarza vaDe kahevAyuM - kharekhara ApaNuM benuM samIhita=rasanAnI zuddhi prApta karavA rUpa samIhita, hamaNAM siddha che. viSayAbhilASa maMtrI jovAyo. AvuM viSayAbhilASanuM, rasatAjanakapaNuM nizcita che. AthI tenA saMbaMdhI mUlazuddhi prApta karAI che. rAjAnI AjJA=zubhodaya nAmanA rAjAe rasanAnI mUlazuddhi karavA arthe vicakSaNane kaheluM tethI vicakSaNe vimarza ane prakarSane rasatAnI mUlazuddhi karavA mATe eka varSanI avadhithI mokalela te rAjAnI AjJA saMpAdita thaI. AthI rAjyanuM zAsana ApaNAthI saMpAdana thayuM AthI, anyatra=bhavacakra nagaramAM, javA vaDe zuM ? arthAt koI
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-4 / caturtha prastAva prayojana nathI. svasthAnamAM ja zubhodaya Adi mahArAja pAse ApaNe baMnee javuM yukta ja che. prakarSa vaDe kahevAyuM - he mAmA ! A pramANe na kaho. je kAraNathI bhavacakranA prasaMgane varNana karatAM tamArA vaDe tenA darzananuM kautuka ane vadhArAyuM che. tethI adazita evA tenA vaDe adarzita evA bhavacakra vaDe, he mAmA ! javuM yogya nathI. ane ApaNA bene kAlathI eka varSa mAtra avadhi tAta vaDe=vicakSaNa vaDe apAyo che. hajI paNa zarada hemaMta lakSaNa RtuDhaya mAtra ApaNA benI pasAra thayelI che. je kAraNathI hamaNAM zizira Rtu varte che. te A pramANe - juo mAmA ! suMdara maMjarIvALI priyaMgu vRkSanI latAo hAlamAM varte che. rodhivRkSanI vallarIo hAlamAM vikAsa=vikasita thavAthI hAsyathI nirbhara hasatI hoya tema, zobhe che. vidalita mukulamaMjarIvALuM tilakavana hamaNAM zobhe che. cotho prastAva apUrNa anusaMdhAna : upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * Azrava ane anubaMdha cAritrAcAra pudgala vosirAvavAnI kriyA gItArtha gaMgAnAM prakAzano 5. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA pravacananAM pustako [1] da 5. pU. A. bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA (paMDita ma. sA.) kRta, saMpAdita ane pravacananAM pustako karmavAda karNikA karmavAda karNikA (hindI AvRtti) kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? (aMgrejI AvRtti) Status of religion in modern Nation State theory (aMgrejI AvRtti) anekAMtavAda cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe cittavRtti cittavRtti (hindI AvRtti) jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? jamaNI bAjunA naMbara pustaka kramAMka sUcave che. jinazAsana svataMtra dharma yA saMpradAya ? (hindI AvRtti) darzanAcAra dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 praznottarI praznottarI (hindI AvRtti) bhAgavatI pravrajyA paricaya bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) * daLa cha 58 64 G 5 157 ka 11 28 2 * 8 dauM u 21
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] 24 179 bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, viSNajaya, siddhi, viniyoga) madhyasthabhAva (saMgha ekatAnI mAsTara kI) manovijaya ane Atmazuddhi yogadaSTisamuccaya. lokottara dAnadharma anukaMpA" zAsana sthApanA zAsana sthApanA (hindI AvRtti) zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo (hindI AvRtti) zrI upadhAna mArgopadezikA sadgati tamArA hAthamAM ! sadgati Apake hAtha meM! (hindI AvRtti) 163 3 saMpAdaka :- pa. pU. paMnyAsa zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba pAkSika aticAra gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 63 'Rakshadharma' Abhiyaan Right to Freedom of Religion !!!!! 'rakSAdharma' abhiyAna zrI navapada ArAdhanA vidhi (aprApya) zrI sametazikharajInI saMvedanA sevo pAsa saMkhesaro (aprApya) sevo pAsa saMkhesaro (hiM.A.) svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra pA! svataMtra bhArata meM dharma parataMtra !!!! (hiM.A.) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA H jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 104 105
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] gItArtha gaMgA dvArA prakAzita) vivecananA graMtho para vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA para aDhAra pApasthAnaka svAdhyAya, amRtavelanI nAnI sajhAya, "sAco jaina' pada ane vIronI prabhubhakti' pada zabdazaH vivecanA adhyAtmaupaniSata prakaraNa zabdazaH vivecana adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-4 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-5 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 amRtavelanI moTI sajhAya ane nizcaya-vyavahAra garbhita zrI zAMtijina stavana tathA zrI sImaMdharasvAmI stavana zabdazaH vivecana AnaMdaghana covIzI zabdazaH vivecanA ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecanA upadezapada zabdazaH vivecana bhAga-1 upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-1 upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-2 upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-3 upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-1 upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-2 upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-3 upamitibhavaprapaMco kathA (prastAva-1) zabdazaH vivecana bhAga-1 upamitibhavaprapaMcA kathA (prastAva-2) zabdazaH vivecana bhAga-2 upamitibhavaprapaMcA kathA (prastAva-3) zabdazaH vivecana bhAga-3 upamitibhavaprapaMcA kathA (prastAva-4) zabdazaH vivecana bhAga-4 122 124 18 174 176 177 178 126 127 128 171 172 173 180
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] 31 102 103 68 110 161 162 164 147 118 16o 138 1pa9 129 165 132 kUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana guratattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-1 gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-2 jJAnasAra zabdazaH vivecana tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-3 tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-4 devasia rAIa pratikramaNa sUtra zabdazaH vivecana doDhaso gAthAnuM hUMDInuM stavana zabdazaH vivecana dravyaguNaparyAyanA rAsanA chUTA bola rAsanA AdhAre vivecana dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-1 dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-2 dharmaparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 dharmaparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-1 dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-2 dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-3 dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-4 dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-5 navatatva prakaraNa zabdazaH vivecana paSmIsUtra (pAkSikasUtra) zabdazaH vivecana pagAmasijjA zabdazaH vivecana paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-4 paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-5 paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 133 134 140 141 142 1papa 156 117 125 144 9 6 100 101 119 120
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] 123 34 OM OM 131 112 paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-7 paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 pratikramaNa hetugarbhita svAdhyAya zabdazaH vivecana pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-4 batrIzI-01 : dAnadrAviMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-02 : dezanAdvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-03 : mArgadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-04 : jinamahattvadvAbhiMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-05 : jinabhaktidvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-06 : sAdhusAmayyadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-07 : dharmavyavasthAdvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-08 : vAdadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-09 : kathAdvAciMzikA zabdazaH vivecanA batrIzI-10 : yogalakSaNadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-11 : pAtaMjalayogalakSaNavicAradvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-12 : pUrvasevAdvAciMzikA zabdazaH vivecanA batrIzI-13 : muktiadveSaprAdhAnyadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-14 : apunabaMdhakadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-15 : samyagdaSTidvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-16 H IzAnugrahavicAradvAbiMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-17 : daivapuruSakAradvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-18 : yogabhedadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-19 : yogavivekadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-20 : yogAvatAradvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-21 : mitrAdvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-22 : tArAditrayadvAciMzikA zabdazaH vivecana 146 139 113
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] 106 152 153 154 batrIzI-23 : kutarkagrahanivRttidvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-24 : saddaSTidvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-25 : phlezatAnopAyadvAciMzikA zabdazaH vivecanA batrIzI-26H yogamAhAbhyadvAciMzikA zabdazaH vivecanA batrIzI-27 : bhikSudrAviMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-28 : dIkSADhAviMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-29 : vinayadvAciMzikA zabdazaH vivecanA batrIzI-30 : kevalibhuktivyavasthApana dvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-31 : muktidvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-32 : sajjanastutidvAciMzikA zabdazaH vivecana bAra bhAvanA zabdazaH vivecana (tatvArthasUtra ane yogazAstra AdhArita) bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecana yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-1 yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-2 yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-3 yogaviMzikA zabdazaH vivecana yogazataka zabdazaH vivecana yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecana lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-1 lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-2 lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-3 viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha vItarAga stotra prAyaH zabdazaH vivecanA vairAgyakalpalatA (stabaka-1) zabdazaH vivecana bhAga-1 zAMtasudhArasa zabdazaH vivecana (bAra bhAvanA ane maitrI Adi cAra bhAvanA) 77 13pa 136 137 107 166 167 168 16 158 15o 151
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7]. 108 109 98 121 143 23 zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-1 zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-2 zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtIrUpa 125 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 sakalAhata-stotra ane ajitazAMti stavana zabdazaH vivecana samyakta SasthAna caupaI zabdazaH vivecana sakhyatvanA saDasaTha bola svAdhyAya zabdazaH vivecanA saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana saMmatitarka prakaraNa zloka sparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-1 saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-2 saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-3 sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza 145 69 148 | ft -- gItArtha gaMgA jJAnabhaMDAra AdhArita saMzodhanAtmaka prakAzano ft Agama prakAzanasUcI (hindI) saMkalanakAra: nIravabhAI bI. DagalI gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho 1. dharmatIrtha bhAga-1 2. dharmatIrtha bhAga-2
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) - prAptisthAna - ja amadAvAda : gItArtha gaMgA "zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. = (079) 26604911, 32457410 Email : gitarthganga@yahoo.co.in gitarthganga@gmail.com vaDodarA : zrI sorInabhAI dinezacaMdra zAha 'darzana', I-kala, lIsApArka sosAyaTI, vibhAga-2, rAmezvara sarkala, subhAnapurA, hAITenzana roDa, vaDodarA-390023. (0265) 2391696 (mo.) 9825212997 Email : saurin 108@yahoo.in muMbaIH zrI lalitabhAI dharamazI 101-102, sarvodaya hAITsa, jaina maMdira roDa, sarvodayanagara, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. 8 (022) rapa380014, 25681030 (mo.) 9322231119 Email : jpdharamshi60@gmail.com zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-2/41, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA kvelarsanI upara, malADa (I.) muMbaI-400097. (022) 32438434 (mo.) 9322264851 Email : divyaratna_108@yahoo.co.in surata : DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. = (0261) 3228623 (mo.) 9016188990 jAmanagara : zrI udayabhAI zAha co. mahAvIra agarabattI varksa, c-9, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. 8 (0288) ra678513 (mo.) 9726993990 Email : karan.u.shah@hotmail.com * BANGALORE: Shri Vimalchandji Clo. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. (080) (O) 22875262 (R) 22259925 (Mo) 9448359925 Email : vimalkgadiya@gmail.com rAjakoTa : zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. 8 (0281) 2233120 (mo.) 9427168613 Email : shree_veer@hotmail.com
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaG niSevitA bhadra! bhavatyeSA mahATavI / anantAnandasandohapUrNamokSasya kAraNam / / he bhadra ! samyak rIte sevAyelI A mahATavI anaMta AnaMdanA samUhathI pUrNa evA mokSanuM kAraNa che. : prakAzaka : ja 'zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, stehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. A Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : 32457410 , E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com