Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rAma rAma rAma rAma rAma rAma rAma rAma rAma rAma rAma rAma tulasI zabda-koza rAma rAma rAma, rAma rAma rAma www.kobatirth.org rAma rAma rAma rAma Po mns Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAma rAma rAma rAma rAma For Private and Personal Use Only rAma AcArya baccUlAla avasthI rAma rAma rAma rAma rAma rAma rAma rAma rAma rAma rAma rA ma ma ma ma ma rAma
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza dvitIya bhAga prAcArya baccalAla avasthI 'jJAna' AcArya kulopAdhyAya, kAlidAsa akAdamI ujjaina (ma0pra0) buksa ena buksa dillI-110009 For Private and Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra (c) lekhaka prathama saMskaraNa 1991 prakAzaka : buksa ena' buksa 77, Taigora pArka fact-110009 mudraka : saMgItA priMTasa bhojapura, dillI- 53 www.kobatirth.org For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paMkha : paMkha / gI0 2.6.4 pavAro : saM00kae0 / kItikathA, vIragAthA / 'ajahUM jaga jAgata jAsu pNvaaro|' kavi0 6.38 pa: (samAsAnta meM) vi0pU0 (saM0) / pAlanakartA / 'lokapa / ' kavi0 7.26 ahipa, mahima, nRpa Adi / paMka : saM00 (sN.)| kIcar3a / mA0 2.146 paMkaja : saM00 (sN.)| kamala / mA0 1.17.4 paMkajarAga : padumarAga / maNivizeSa-(de0 navaratna) / gI0 1.26.5 paMkaje : paMkaja+adhikaraNa (sN.)| kamala meM / vina0 10.6 paMkaruha : saM00 (saM0) / paGaka meM ugane-bar3hane vAlA=kamala / mA0 1.143 paMkha : saM00 (saM0 pakSa>prA0 pakkha) / Daine Adi / mA0 3.26.22 paMkhanha : paMkha+ saMba0 / paMkhoM (ke)| 'binu paMkhanha hama cahahiM ur3AnA / ' mA0 1.78.6 paMgati : pAti / 'bara daMta kI paMgati kuMda klii|' kavi0 1.5 paMgu : (1) vi0 (saM0) / khaMja, lNgdd'aa| mA0 1.0.1 (2) gatihIna, niSkriya / ___kabi bhArati paMgu bhaI / ' kavi0 1.7 paMca : saMkhyA (sN0)| (1) paaNc| 'mukha paMca puraarii|' mA0 1.220.7 (2) paJcajana, prabhAvazAlI loga, vividha vargoM ke mukhya jana, janatA, saba loga / 'paMca kaheM sivaM satI bibAhI / ' mA0 1.76.8 (3) mahAbhUta / 'paMca racita yaha adhama sriiraa|' mA0 4.11.4 (4) pAMca sUkSma bhUtoM ke paJcIkaraNa se sthUlabhUtoM kI saSTi ko prapaJca kahate haiM jisakI vyaJjanA ke sAtha dvayarthaka prayoga bhI draSTavya hai / 'racahu prapaMcahi paMca mili / ' mA0 2.264 paMcakavala : bhojana ke Arambha meM ve pA~ca grAsa jo pA~ca mantroM ke sAtha liye jAte haiM - prANAya svAhA, apAnAya svAhA, vyAnAya svAhA, udAnAya svAhA, samAnAya svAhA / 'paMca kavala kari jevana lAge / ' mA0 1.326.1 paMcakosa : pA~ca kosa ke vistAra meM basA huA kAzI kssetr=pnyckroshii| kavi0 7.172 paMca-kosi : saMstrI0 (saM0 paJcakrozI>prA0 pNckkosii)| kAzI kSetra jo pAMca kosoM meM basA hai| vina0 22.5 paMcagraha : maMgala, budha, guru, zakra aura zani / do0 367 For Private and Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 552 tulasI zabda-koza paMcadasa, sA : (saM0 paJcadaza>prA0 paMcadasa) (1) pandraha / 'nayana paMcadasa ati priya lAge / ' mA0 1.317.2 (2) pAMca yA dasa / 'laghu jIvana saMbatu paMcadasA / ' mA0 7.102.4 paMcadhuni : pA~ca prakAra kI dhvaniyAM-vedadhvani, vandidhvani, jayadhvani, zaGkhadhvani aura hulahuludhvani=striyoM (Adi) kA kalakha / mA0 1.316.3 inheM gosvAmI jI ne parigaNita bhI kiyA hai| 'jaya dhuni baMdI beda dhuni maMgala gAna nisAna / ' mA0 1.324 paMcanadA : paMcagaMgA nAmaka kAzI kA tIrtha / vina0 22.7 paMcavaTI : paJcavaTI meM / 'paMcabaTI basi zrI raghunAyaka / ' mA0 3.21.4 paMcavaTI : saM0strI0 (saM0 paJcAnAM vaTAnAM samAhAra:=paJcavaTI) / (1) baragada, pIpala, AmalA, azoka aura bilva vRkSoM kA jhuramuTa / (2) daNDakAraNya kA prasiddha sthAna vizeSa / mA0 3.13.15 paMcabAna : saM00 (saM0 paJcabANa) / (kamala, azoka, Amra, navamallikA=belA aura nIlakamala ke pAMca puSpoM ke bANoM vAlA) = kAmadeva / vina0 14.8 paMcabIsa : saMkhyA (saM0 paJcaviMzati) / paccIsa / mA0 7.13.5 paMcabhUta : pRthvI, jala, teja, vAyu aura AkAza / mA0 4.11.4 paMcama : saMkhyA (saM0) / pA~cavA~ / mA0 3.36.1 paMcamukha : pA~ca mukhoM vaalaa=shivjii| hanu0 3 paMcasata : pA~ca sau (saMkhyA) / gI0 7.25.1 paMcasabada : pA~ca prakAra ke vAdyoM kI dhvani (tantrI vAdya-vINA Adi+tAlavAdya = mRdaGga Adi+Ahata vAdya = dundubhi Adi+suSira vAdya vaMzI Adi aura jhaaNjh)| mA0 1.316.3 paMcAccharI : saM0strI0 (saM0 paJcAnAm akSarANAM samAhAra:= pnycaakssrii)| 'namaH zivAya' mantra (jisameM pAMca akSara haiM) / vina0 22.7 paMcAnana : saM00 (saM0-paJcaM vistRtam AnanaM yasya saH= pnycaannH)| (phaile mukha vAlA) siMha / 'rahahiM eka sa~ga gaja paMcAnana / ' mA0 7.23.1 paMchI : saM0pU0 (saM0 pakSin) / cir3iyA / gI0 2.67.3 paMjara : saM00 (sN.)| piMjar3A, gherA / 'mAyA bala kInhesi sara paMjara / ' mA0 paMDita : saM0+vi0 (sN.)| (1) jJAnI, vivekii| paMDita mUr3ha malIna ujAgara / mA0 1.28.6 (2) parama tattva kA jJAtA / 'tumha paMDita paramAratha gyaataa|' mA0 1.143.2 (3) vizeSajJa / 'saba gunagya saba paMDita gyAnI / ' mA0 7.21.8 (4) kuzala, dakSa / 'khara dUSana birAdha badha paMDita / ' mA0 7.51.5 (5) vidvAna, suzikSita / 'jAya so paMDita par3hi purAna jo rata na sukarmahiM / ' kavi0 7.116 For Private and Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 553 paMDU : pAMDu / kavi0 7.131 paMtha : saM00 (saM0 pathin >prA0 pNth)| (1) mArga / 'bIcahiM paMtha mile dnujaarii|' mA0 1.136.4 (2) siddhAnta, prasthAna / 'payAna paMtha kRpAna ke dhaaraa|' mA0 7.116.1 (3) sampradAya, matavAda / 'kalpahiM paMtha aneka / ' mA0 7.100 kha (4) sAdhana, upAya / 'saMta saMga apabarga kara kAmI bhava kara paMtha / ' mA0 7.33 (5) yAtanA, gati (maarg)| 'bhava paMtha bhramata / ' mA0 7.13.2 (6) AcaraNa paddhati (mArga) / 'haThi paMtha sabake lAga / ' mA0 6.113.4 paMthakathA : mArga kA vRttAnta / mA0 1.42.4 paMha : mArga meM / 'haThi sabahI ke paMthahiM laagaa|' mA0 1.182.11 (rAha laganA muhAvarA hai jo pathikoM ko lUTane kA artha detA hai|) paMthAnA : paMtha+ba0 (saM0 panthAna:) / maarg| 'raghupati bhagati kera paMthAnA / ' mA0 7.126.3 paMthi, paMthI : pathika (saM0 pAntha) / 'maga paMthI tana Ukha / ' do0 310 paMtha : paMtha+kae. 'Agama paMthu giri kAnana / ' mA0 2.112.6 paMnaga : pannaga / sarpa / mA0 1.31.6 paMpA : saM0strI0 (sN.)| daNDakAraNya kA eka sarovara / mA0 3.36.11 pada : avyaya (saM0 prati>prA0 pai) / para, bAda, kevala / 'kATehiM pai kadarI pharai... DATehiM pai navanIca / ' mA0 5.58 paija : saM0strI0 (saM0 pratijJA>prA0 paijjA>a0 pijj)| saMkalpa, paNa, vrt| ___'aba kari paija paMca maha jo pana tyAga / ' jA0ma0 70 paiThi : pUkR0 / paiTha kara, praveza karake / 'badana paiThi puni bAhera aavaa|' mA0 5.2.11 paisAra : saM0pu0 (saM0 pratisAra>prA0 paisAra) / praveza, abhiyAna / 'nagara karauM pisaar|' mA0 5.3 pau : saM0pu0kae0 (saM0 padam>prA0 payaM>a0 pau) / sthAna, sthiti, avasthA / 'phirI apana pau pitu basa jAne / ' mA0 1.234.8 pakae : bhUkR00ba0 / pakAye hue / do0 510 /pakara pakarai : (saM0 prakaDati-kaDa made ?>prA0 pakaDai) A0prae / pakar3atA hai, dRr3hatA se grahaNa karatA hai| 'asthi purAtana chadhi svAna ati jyoM mukha bhari pakarai / ' vina0 62.4 pari : pU0 / pakar3a kara / 'paTa pakari uThAyo hAtha / ' do0 168 pakavAnA : saM00 (saM0 pakvAnna) / tala kara banAyA huA bhojya padArtha / ' mA0 1.333.4 For Private and Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 554 tulasI zabda-koza pakavAne : pakavAnA+ba0 / bhA~ti aneka pare pakavAne / ' mA0 1.326.2 pakSakartA : vi0 (saM.) / pakSadhara / vina0 50.4 pakha : pAkha / gI0 1.2.2 pakhavArA : saM00 (saM0 pakSavAraka>prA0 pkkhvaara)| pandraha dinoM kA samaya / parikhehu mohi eka pakhavArA / ' mA0 4.6.6 pakhAuja : saM00 (saM0 pakSAtodya >prA0 pkkhaaujj)| pakhAvaja nAma kA vAdya vizeSa / mA0 6.10.6 pakhArata : vakR.pu. (saM0 prakSAlayat >prA0 pakkhAlaMta) / pakhAratA-te; dhotA dhote / 'te pada pakhArata bhAgya bhAjanu jnku|' mA0 1.324 chaM0 2 pakhArana : bhakR0 avyaya (saM0 prakSAlayitum >prA0 pakkhAliu>a0 pkkhaalnn)| pakhArane, dhone / 'carana saroja pakhArana lAgA / ' mA0 2.101.7 pakhAri: prakR0 / prakSAlana karake / 'carana pakhAri pala~ga baitthaae|' mA0 4.20.5 pakhArihauM : A0bha0 ue0 (saM0 prakSAlayiSyAmi>prA0 pakkhAlihimi>ma0 pakkhAlihiu~) / pakhArU~gA, dho luuNgaa| 'jaba lagi na pAya pakhArihauM / ' mA0 2.100 chaM0 pakhArU : A0-AjJA-mae / tU prakSAlana kr| 'begi Anu jala pAya pakhArU / ' mA0 2.101.2 pakhAreM : prakSAlana se, dhone para / 'tulasI pahiria so basana jo na pakhAreM phIka / ' do0 466 pakhAre : (1) bhUkR0pU0ba0 (saM0 prakSAlita>prA0 pkkhaaliy)| dhoye / 'lachimana sAdara carana pakhAre / ' mA0 3.41.11 (2) pkhaareN| pakhAra kara / 'tana pAvana karia pkhaare|' vina0 115.4 / paga : (1) saM00 (saM0 pd)| 'nahiM parasati paga pAni / ' mA0 1.265 (2) (saM0 padAgra>prA0 paagga) pairoM kA agra bhAga / 'lAgi sAsu paga kaha kara jorI / ' mA0 2.64.5 (3) (saM0 padaka>prA0 pig)| pairoM kI dUrI ko nApa = Daga / 'saba hamAra prabhu paga paga johA / ' mA0 2.136.6 pagatara : pairoM ke nIce / 'pagatara chA~ha / ' do0 66 pagatarI : saMstrI0 (paga+saM0 talA=carmapaTTa) / jUtI, panahI / 'tAke paga kI pagatarI mere tana ko cAma / ' vairA0 37 pagani : paga+saMba0 / (1) pairoM (se)| 'pAchile pani gam gagana / ' hanu0 4 (2) caraNoM meM / 'nAi mAtho pagani / ' kavi0 5.26 pagAI : bhUkR0strI0 / pAgI (jaise pAga meM khAdya vastuoM ko) ota-prota kii| ganikoM kabahIM mati pema pgaaii|' kavi0 7.63 For Private and Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 555 pagAra : saM00 (saM0 prAkAra>prA0 pAgAra) / gherA (caardiivaarii)| 'pavari pagAra prati bAnaru bilokie / ' kavi0 5.17 (2) rakSa ka, zaraNa / 'bAha pagAra / ' hanu0 36 pagAru : (1) pagAra+kae / ekamAtra Azraya / kavi0 7.16 (2) gherA, rakSAbhitti / 'agAru na pagAru na bajAru bcyo|' kavi0 5.23 pagi : pUkR0 / cAsanI meM paga kara, zarkarA drava se otaprota hokara / 'Akhara aratha maMz2a madu modaka rAma prema pagi paagihai|' vina0 224.3 pagiyA : saM0strI0 / sira para bAMdhA jAne vAlA vastravizeSa-sAphA / 'sira pagiyA jrksii|' gI01.44.1 paga : paga+kae / eka Daga, eka caraNa, eka padanyAsa / 'raMgabhUmi jaba siya pagu dhaarii|' mA0 1.2484 paghilAi : pUkR0 (saM0 praghArya) / pighalAkara, dravarUpa karake / 'laMka paghilAi pAga pAgihai / ' kavi0 5.14 / pacata : vkR00| (1) (saM0 pacat>prA0 paccata) / pakAtA-pakAte / (2) (saM0 pacyamAna>prA0 pccNt)| kaSTa uThAtA-te, pktaa-te| peTa hI ko pacata, bacata beTA bettkii|' kavi0 7.66 'tulasI bikala pAhi pacata kupIra hauN|' kavi0 7.166 /pacava pacavai : (saM0 pAcayati>prA0 paccavai) A0prae0 / pacAtA hai, udara meM paripAka detA hai / jimi so asana pacavai jtthraagii|' mA0 1.116.6 pahiM : A0praba0 / pakAte haiM (klezarUpa phala bhogate haiN)| 'parinAma pahiM pAtakI pApa / ' gI0 5.16.7 pacA : bhuukR00| paca marA, kleza meM par3akara khapa gyaa| 'hAri nisAcara sainu pcaa|' kavi0 6.15 /pacAra pacArai : (saM0 pracArayati ?>prA0 paccArai= upAlabhate) A0prae / lalakAratA hai / 'bAra bAra pacAra hnumaanaa|' mA0 6.51.4 / pacArahi, hIM : A0praba0 / lalakArate haiM / 'eka eka sana bhirahiM pacArahiM / ' mA0 6.81.4 pacAri : pUkR0 / lalakAra kara / bhirahiM pacAri pacAri / ' mA0 6.42 pacArI : pacAri / 'puni rAvana kapi hate u pcaarii|' mA0 6.65.4 pacAre : bhUkR00ba0 / lalakAre / 'taba raghubIra pacAre dhAe kIsa pacaMDa / ' mA0 pacAra : (1)/pacArai / lalakAre, lalakAratA hai / 'jauM rana hamahi pacAra kouu|' mA0 1.284.2 (2) bhakR0 avyaya / lalakArane / 'lAgesi adhama pacArai mohii|' mA0 6.74.5 For Private and Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 556 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza pacAsa : saMkhyA (saM0 paJcAzat > prA0 paMcAsa) / pacAsaka : (pacAsa + eka ) lagabhaga pacAsa / 'suni mana mudita pacAsaka Ae / ' mA0 2.106.3 paci : : pUkR0 / paka kara, kleza uThA kara, kaSTapUrvaka prayAsa karake / 'koTi jatana paci paci maria / ' mA0 7.86 kha pacIsa : saMkhyA (saM0 paJcaviMzati > prA0 paMcavIsA = paMcaIsA) / mA0 1.333.6 paccha : saM0pu N0 (saM0 pakSa) / (1) pAkha mAsa kA ardhabhAga = zuklapakSa yA kRSNa pakSa / 'sukula paccha abhijita hari prItA / mA0 1.161.1 ( 2 ) prasthAna, darzana, sampradAya / 'bhagati paccha haTha nahi saThatAI / ' mA0 7.46.8 (3) paMkha / 'sira ke ki paccha bilola kuMDala / ' kR0 23 ( 4 ) dala kI mAnyatA, sthiti 1 'ripu kara paccha mUr3ha tohi bhAvA / mA0 5.41.3 (5) tarka meM svapakSa aura vipakSa ke sAtha pakSa vaha vastu hai jisameM sAdhya aura sAdhana kI ekatra sthiti rahatI hai / 'puni puni saguna paccha maiM ropA / ' mA0 7.112.12-15 pacchajuta : (1) paMkhoM se yukta ( 2 ) preraNApUrNa pakSapAta (protsAhana se yukta ) / 'bhae pacchajuta manahuM giridA / mA0 5.35.3 pacchadhara : vi0 (saM0 pakSadhara ) / pakSa lene vAlA, anukUla, pakSapAtI sahAyaka | 'hari bhae pacchadhara / ' do0 107 pacchpAta : saM0pu0 (saM0 pakSapAta) / (1) apane mata Adi kA samarthana ( 2 ) AtmIya Adi ke lie (tarka chor3akara bhI) samarthana kA bhAva / ' ihA~ na pacchapAta kachu rAkhau~ / ' mA0 7.116.1 paccha pAtu: pacchpAta + kae / 'nAhIM kachu pacchapAtu / ' kavi0 7.23 pacchahIna : paMkhoM se rahita / pacchahIna maMdara giri jaisA / mA0 6.70.11 pacchiu : pakSI bhI / 'hita anahita pasu-pacchiu jAnA / ' mA0 2.264.4 pacchima : saM0 strI0 (saM0 pazcimA > prA0 pacchimA ) / sUryAsta kI dizA / mA0 7.73.4 pacchI: saM0pu0 (saM0 pakSin) / (1) cir3iyA / mA0 1.85.4 (2) pakSapAtI, svamata kA AgrahI / 'saTha svapaccha tava hRdaya~ bisAlA / sapadi hohi pacchI caMDAlA / ' mA0 7.112.15 ( yahA~ prathama artha ke sAtha dvitIya bhI hai) For Private and Personal Use Only pacchu : paccha+kae0 / ekamAtra pakSa, sahArA / 'gAro bhayo paMca meM punIta pacchu pAi ke / ' kavi0 7.61 pachAroha : A0praba0 / paTakate haiM, paTaka kara AkrAnta karate haiM / ' mArahi kAhi dharahiM pachArahiM / ' mA0 6.81.5 pachAra : A0ma0 / paTaka do / 'pada gahi dharani pachArahu kIsA / ' mA0 6.34.10
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 557 pachArA : bhUka00 / paTaka diyaa| sira laMgUra lapeTi pchaaraa|' mA0 6.58.5 pachAri : pU0 / paTaka kara / 'mahi pachAri nija bala dekhraayo|'maa0 6.74.8 pachAru : A0-AjJA-mae / tU paTaka de| 'dharu mAru kATu pachAru / ' mA0 6.81 chaM0 2 pachAre : bhUka 0pU0 ba0 / paTaka DAle / 'mAre pachAre ura bidAre / ' mA0 3.20 chaM. 2 pachAresi : A0-bhUkR00+prae / usane paTakA-paTake / 'puni nala nIlahi avani pachAresi / ' mA0 6.65.6 pachAli : pU0 (saM0 prakSAlya) pakhAri / dho kara / rAna0 15 /pachitA, pachitAi : (saM0 prAyazcitta>prA0 pacchitta) A0prae0 / pazcAttApa karatA hai, pachatAtA hai / 'so para dukha pAvai sira dhuni dhuni pchitaai|' mA0 7.47 pachitAi : pU0 / pachatA kara / pachitAI : (1) pachitAi / pachatAtA hai| mIji hAtha siru dhuni pachitAI / ' mA0 2.144.7 (2) pachitAi / pachatA kara / mA0 7.113.5 pachitAu~, U : A0 ue / pachatAtA-tI huuN| 'maiM suni bacana baiThi pachitAU~ / ' mA0 2.56.8 pachitAu, U : saM00kae0 (saM0 pazcAttApa:>prA0 pacchittAo>a0 pcchitaau)| anutApa, pachatAvA / 'jehiM na hoi pAche pachitAU / ' mA0 2.4.5 pachitAta : vakR00 / pazcAttApa karatA-karate / rA0pra0 6.7.2 pachitAti, tI : vaka0strI0 / pazcAttApa krtii| mA0 1.270.7; 2.12.1 pachitAnA : (1) bhUka00 / pachatAyA, pazcAtApa kiyaa| pAchila moha samajhi pachitAnA / ' mA0 7 63.3 (2) bhakR0 avyaya / pachatAne / pazcAttApa karane / 'sira dhuni girA lagata pachitAnA / ' mA0 1.11.7 pachitAni, nI : (1) saM0strI0 / pachatAne kI kriyaa| 'prabhu saprema pachitAni suhAI / ' mA0 2.10.8 (2) bhUka0strI0 / pchtaayii| 'kuTila rAni pachitAni aghAI / ' mA0 2.252.5 'kari kucAli aMtahuM pchitaanii|' mA0 2.207.6 pachitAne : pachatAne se / 'samaya cukeM puni kA pachitAneM / ' mA0 1.261.3 pachitAne : bhUkR.pu.ba0 / pachatAye / 'AThai nayana jAni pachitAne / ' mA0 1.317.4 pachitAba : bhavi000 / pachatAnA (hogA, pdd'egaa)| 'bhalI bhAMti pachitAbA pitaahuuN|' mA0 1.64.2 / / pachitAya : pachitAvA (prA0 pachittAva =pacchittAya) / hota parIchitahi pachitAya / ' vina0 220.5 For Private and Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 558 tulasI zabda-koza pachitAye : pachitAneM / 'avasara bIte kA puni ke pachitAye / ' vina0 201.5 pachitAyo : pchitaay+ke| pazcAttApa / 'taba vaihai pchitaayo|' gI0 6.4.3 pachitAvA : saM00 (saM0 pazcAttApa>prA0 pacchittAva) / anutApa / 'jauM nahiM jAu~ rahai pachitAvA / ' mA0 1.46.2 pachitAhi, hIM : A0praba0 / pachatAte haiM / 'dhu nahiM sIsa pachitAhiM / ' mA0 2.66 pachitAhu, hU : A0maba0 / pazcAttApa kro| pahahu sItahi jani pchitaahuu|' mA0 4.25.5 pachitaihasi : A0bha0mae / tU pchtaaygii| 'puni pachitahasi aMta abhaagii|' mA0 2.36.8 pachitahahu : A0bha0maba0 / tuma pachatAoge-gI / 'byAha samaya sikha mori samujhi pachitahahu / ' pA0ma0 56 pachitaihaiM : A0bha0praba0 / pchtaayeNge-gii| 'bikala jAtudhAnI pachita haiM / ' gI0 5.51.2 pachitaihai : A0bha0 (1) prae / vaha pachatAyagA / (2) mae0 tU pchtaaygaa| 'tau tU pachitaihai mana mIji hAtha / ' vina0 84.1 pachitaiho : pachitahahu / kavi0 7.102 pachile : 'pachila' kA rUpAntara / (1) e.| pichale / 'pachile para bhUpa nita jaagaa|' mA0 2.38.1 (2) ba0 / pichle| 'pachile bADhahiM / ' mA0 7.31 pachorana : saM.pu. (saM0 prakSoTana>prA0 pcchoddnn)| sUpa se anna ko svaccha karanA / 'kahyo hai pachorana chuucho|' kR0 43 paTa : saM00 (sN.)| (1) vastra / 'bhUSana mani paTa nAnA jaatii|' mA0 1.346.2 (2) paridhAna / 'tana bibhUti paTa kehari chAlA / ' mA0 1.12.2 (3) AvaraNa / 'eka Taka rahe nayana paTa rokI / ' mA0 1.148.5 (4) kivaadd'| 'dhavala dhAma mani puraTa paTa / ' mA0 1.213 (5) pardA yA cilamana / 'dhvaja patAka paTa cAmara caaruu| chAvA parama bicitra bajArU / ' mA0 1.266.7 (6) cithar3A, vastrakhaNDa / 'tela bori paTa bAMdhi / ' mA0 5.24 (7) vaha vastu jisa para kalaI kI jAya / 'graha bheSaja jala pavana paTa pAi kujoga sujoga / hohiM ku bastu subastu / ' mA0 1.7 ka (8) (saM0 paTTa) rezama / 'paTa pAvar3e parahiM bidhi nAnA / ' mA0 1.316.3 /paTaka, paTakai : (saM0 paTatkaroti>prA0 paTakkai) A0e0 / paTakatA hai, dhvanivizeSa pUrvaka pachAr3atA hai, dharAzAyI karatA hai / 'gahi pada mahi paTakai bhaTa naanaa|' mA0 6.98.14 paTakata : vakR.pu / paTakatA-te, paTakate samaya / 'mahi paTakata bhaje bhujA mrorii|' mA0 6.68.6 For Private and Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 559 paTakahi : A0praba0 / paTakate haiM / bhAgata bhaTa paTakahiM dhari dhrnii|' mA0 6.47.7 paTaki : pUkR0 / paTaka kara / 'jaha~ taha paTaka paTaki bhaTa DAresi / ' mA0 6.656 paTake : bhUkR00ba0 / pachAr3a diye, paTaka DAle / 'paTake saba sUra sliile|' kavi0 6.32 paTakeu : bhUka0pu0kae / paTaka diyA / 'gahi pada paTake u bhUmi bhavAI / ' mA0 paTaka : paTakai / kavi0 6.36 paTauM : Aue / pachAr3a dUM', paTaka detA-de sakatA huuN| 'paTakoM mIca nIca mUSaka jyoN|' gI0 6.8.3 paTaDori : saM0strI0 (saM0 ptttt-dor)| rezamI sUtra / 'prema pATa paTaDori gauri hara . guna-mani / pA0ma0 148 / paTatara : saM0 / upamA, sAdRzya / 'surapati sadanu na paTatara pAvA / ' mA0 2.60.7 paTataria : A0kavA0prae0 / sadRza mAnA jAya, upamA meM lAyA jAya / 'yaha chabi sakhA paTataria jaahii|' mA0 1.220.8 paTatarauM : A0 ue / upamA huuN| 'kehi paTatarauM bideha kumArI / ' mA0 1.230.8 paTadhAri : saM0+vi00 (saM0 paTTadhArin) / (1) rezamI vastra dhAraNa kiye hue| (2) jise rAjA dvArA paTTA diyA gayA ho, aisA sammAnya vyakti / (3) vastrAgAra kA adhikArI / 'boli saciva sevaka sakhA paTadhAri bhNddaarii|' gI0 1.6.22 paTani : paTa+saMba0 / paTTa vastroM, rezamI kpdd'oN| 'muni-paTa lUTaka paTani ke|' kavi0 2.16 paTala : saM0pu0 (saM0) / (1) AvaraNa, AcchAdana / 'ughare paTala para sudhara mati ke / ' mA0 1.284.6 (2) bhAga, aGga / 'tilaka lalATa paTala dutikaarii|' mA0 1.147.4 (3) jhillI, jhInA pardA, cakacauMdhane vAlA AvaraNa / 'tar3ita paTala sameta uDugana bhraajhiiN|' mA0 6.103 chaM0 2 (4) samUha, puja+ AvaraNa / 'mahAmoha ghana paTala prabhaMjana / ' mA0 6.115.2 / / paTalI : saM0strI0 (saM.) / samUha+AvaraNa, zreNIbaddha AcchAdana, puJja / 'caMcarIka paTalI kara gaanaa|' mA0 3.40.7 paTI : saM0 strI0 (saM0 paTTI) / paTulI, kinaarii| 'cAru pATi paTI puraTa kii|' gI0 7.16.3 paTu : vi0 (saM0) / (1) nipuNa / 'pApa tApa tuhina bighaTana paTu / ' hanu0 / (2) kauzalapUrNa, tarka saMgata, ucita / 'paTa prazna anekA / ' mA0 1.41.2 (3) upayukta, uttm| 'raghupati paTu pAlakI mgaaii|' mA0 2.320.4 (4) paTa+kae0 / eka vastra / bhUmi sayana paTu moTa purAnA / ' mA0 2.25.6 For Private and Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 560 tulasI zabda-koza paTulI : saM0strI0 (saM0 paTTa, paTTI>prA0 pttttullii)| baiThakI, Asana-vizeSa / gI0 7.18.2 paTo : saM0pU0kae0 (saM0 paTTa:>prA0 paTTo) / rAjapaTTa, paTTA, (mastaka para bAMdhA jAne vAlA paTTa) / 'ghana dhAvana bagAMti paTo sira / ' kR. 32 (2) sampatti ke dAyAdhikAra kA paTTA / 'bidhi ke kara ko jo paTo likhi paayo|' kavi0 7.45 paTora : saM00 (saM0 paTola, paTTola) / rezamI uttama vastra / paToranhi : pttor+sNb0| paToroM (se) / 'hATa paToranhi chAi sakala taru laainhi|' pA0ma0 87 paTore : paTora kA ruupaantr| (1) vividha rezamI vastra / 'kaMbala basana bicitra paTore / ' mA0 1.326.3 (2) rezama, rezamI dhaagaa| 'siani suhAvani TATa pttore|' mA0 1.14.11 paThaMti : A0praba0 (saM0 paThanti) / par3hate haiM / mA0 3.4 chaM0 paThai : pU0 (saM0 prasthApya>prA0 paTTavia>a0 paTTavi) / bheja kara / 'jaha~ taha dhAvana paThai puni maMgala dabya magAi / ' mA0 7.10 kha / paThaia : A0kavA0prae0 (saM0 prasthyApyate>prA0 prtttthviiai)| bhejA jAtA hai, bhejA jAya / 'paThaia kAja nAtha asi niitii|' mA0 2.6.6 paThainhi : A0-bhUka strI0+praba0 / unhoMne bhejI / 'surasA paThainhi / ' mA0 5.2.2 paThaiba : bhUka00 (saM0 prasthApayitavya>prA0 pttttvianv)| bhejanA (hogA), (bhejA jAyagA) / 'avasi dUtu maiM paThaiba prAtA / ' mA0 2.31.7 paThaihi : A0bha0prae / bhejegA / 'tAsu khoja paThaihi prabhu duutaa|' mA0 4.28.8 paThaI : bhUka strI0ba0 / bhejiiN| 'paThaI janaka aneka susArA / ' mA0 1.333.5 paThaI : bhUkR0strI0 / bhejii| 'so kahI jo mohana kahi ptthii|' kR. 36 (2) (sahAyaka kriyA ke rUpa meM) / 'sIya taba paThaI janaka bolAi / ' mA0 1.246 (3) paThaia / bhejA jAya / 'laMkA rahai so paThaia lenaa|' mA0 6.55.7 paThau : Ao-AjJA, prArthanA-mae / tU bheja / 'prathama basITha paThau suna niitii|' mA0 6.6.10 paThae : bhUka00 ba0 / bheje / "paThae bAli hohiM mana mailaa|' mA0 4.1.5 paThae si : A0bhUkR.puM0+prae / usane bhejA / 'paThaesi meghanAda balavAnA / ' mA0 5.16.1 paThaehu : A0bha0+AjJA-maba0 / tuma bheja denaa| 'girihi preri paThae hu bhavana / ' mA0 177 For Private and Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 561 paThanti : paThati / mA0 7.108 chaM06 paThayau : bhUkR.pu.kae0 / bhejA / 'puni paThayau tehiM accha kumaaraa|' mA0 5.18.7 paThaye : paThae / rA0pra0 1.4.6 paThayo : ptthyu| 'paThayo hai chapadu chabIleM kAnha / ' kavi0 7.135 /paThava, paThavai : (saM0 prasthApayati>prA0 paTTavai) A.prae / bhejatA hai, preSita karatA hai| paThavau~ : A0ue / bhejatA huuN| "paThavAM tahAM sunahu tumha jAI / ' mA0 7.61.7 paThavata : vaka00 (saM0 prasthApayat >prA0 paTuvaMta) / bhejatA, bhejte| 'to basITha paThavata kehi kaajaa|' mA0 6.28.7 paThavati : vaka0strI0 / bhejtii| gI0 7.26.2 paThavana : bhaka0 avyaya / bhejane / paThavana cale bhagata kRta cetaa|' mA0 7.16.1 paTavaha : A0maba0 (saM0 prasthApayata>prA0 paTThavaha>a0 ptttthvhu)| bhejo| 'paThavahu kAma, jAi siva paahiiN|' mA0 1.83.5 paThavA : bhUka00 / bhejA / "paThavA turata rAma pahiM tAhI / ' mA0 3.2.10 paThavauM : paThavau~ / bhejU', bheja sakatA huuN| 'paThavauM tohi jaheM kRpaa-niketaa|' mA0 paThAina : paThaia / bhejA jAe, bhejanA cAhie / 'dUta paThAia baalikumaaraa|' mA0 6.17.4 paThAihi : paThaihi / bhejegA / 'jaha~ taha marakaTa koTi paThAihi / mA0 4.4.4' paThAI: paThaI / 'bhUpa pahanaI karana ptthaaii|' mA0 1.306.8 paThAI : (1) paThaI / 'girijA pUjana janani paThAI / ' mA0 1.228.2 (2) paThai / bhejakara / 'janaka avadhapura dInha ptthaaii|' mA0 1.334.1 paThAe : paThAe / 'mama hita lAgi naresa ptthaae|' mA0 1.216.8 paThAyau~ : Ao-bhUkR00 + ur| maiM bhejA gayA (mujhe bhejaa)| 'asa bicAri raghubIra paThAyau~ / ' mA0 6.30.2 paThAyau, U : paThayau / 'dUta paThAyau tava hita hetU / ' mA0 6.37.2 paThAyo : paThAyau / 'ihAM devariSi garur3a ptthaayo|' mA0 6.74.10 paThAvau~ : paThayau~ / 'Apu sarisa kapi anuja ptthaavuN|' mA0 6.10 6.4 paThAvanI : saM0strI0 / pAra pahuMcAne kA kArobAra tathA usase milane vAlA pAri zramika / 'khvahIM nA paThAvanI / ' kavi0 2.6 paThAvA : paThavA / bhejA / 'yaha anucita nahiM nevata ptthaavaa|' mA0 1.62.1 paThAvauMgI : A0bha0strI0 ue / bhejuugii| 'tI saMga prAna ptthaavauNgii|' gI0 26.3 paThaM : paThai / 'paThe dInhi nArada sana soI / ' mA0 1.312.7 For Private and Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 562 tulasI zabda-koza /par3ha par3hai : (saM0 paThati >prA. paDhai) A.prae / par3hatA hai, zikSA letA hai / 'so hari par3ha yaha saMsaya bhArI / ' mA0 1.204.5 par3hata : vakR00 (saM0 paThat >prA0 pddhNt)| par3hatA-te / pATha karate / 'cale par3hata gAvata guna gAthA / ' mA0 1.231.7 par3hana : bhaka0 avyaya / par3hane, zikSA lene / gura gRha. gae par3hana raghurAI / ' mA0 1.204.4 par3hahiM : A0 praba0 (saM0 paThanti>prA0 paDhaMti>a0 par3hAha) / par3hate haiM, pATha karate haiM / 'beda par3hahiM janu baTu samudAI / ' mA0 4.15.1 par3hAI : pUka0 (saM0 pAThayitvA>prA0 paDhAvia>ma0 paDhAvi) / par3hA kara / 'hAreu pitA par3hAi par3hAI / ' mA0 7.110.8 par3hAihauM : A0bha0 ue 0 / par3hAU~gA, zikSA dilAU~gA / 'kevaTa kI jAti kachu beda na par3hAihauM / ' kavi0 2.8 par3hAI : (1) paDhAi / par3hA kara / mA0 7.110.8 (2) bhUka0strI0 / zikSita kii| 'koTi kuTila mani guru par3hAI / ' mA0 2.27.6 par3hAe : bhUkR0pU0ba0 / zikSita kie| 'kanaka piMjaranhi rAkhi pddh'aae| mA0 1.338.1 par3hAyo : bhUkR.pu0kae / zikSita kiyaa| 'so kahai jagu jAna kI nAtha pddh'aayo|' kavi0 7.60 /par3hAva par3hAvai : ( /par3ha+preraNA-saM0 pAThayati>prA. paDhAvai) A0 prae / par3hatA hai, zikSita karatA hai / 'bipra par3hAva putra kI naaii|' mA0 7.105.6 par3hAvahiM : A0praba0 (saM0 pAThayanti >prA0 paDhAventi>a.paDhAvahiM) / par3hAte haiM / 'suka sArikA par3hAvahiM bAlaka / ' mA0 7.28.7 par3hAvA : bhUka: pu0 / par3hAyA, zikSita kiyA / 'praur3ha bhae~ mohi pitA par3hAvA / ' mA 7.110.5 par3hAva : par3hAvahiM / gI0 3.6.3 par3hAhI : par3hahiM / 'beda jubA juri bipra pddh'aahiiN|' kavi0 1.17 par3hi : pUkR0 / par3ha kara / 'gADi avadhi par3hi kaThina kumaMtra / ' mA0 2.212.4 par3hibe : bhakR.pu0 / par3hane / 'par3hibe ko kahA phala / ' kavi0 7.104 par3hibo : bhakR.pu0kae0 (saM0 paThitavyam >prA0 paDhiavaM>a0 paDhivvau) / pddh'naa| __ 'par3hibo paryo na chtthii|' vina 0 155.12 par3hiya : A0kavA0prae / par3hA jAtA hai, par3hA jAya / 'par3hiya na samujhiya jimi khaga kIra / ' vina0 197.2 / / par3heM : par3hane se / 'zrama phala par3heM kie~ aru pAe~ / ' mA0 3.21.6 For Private and Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 563 par3he : bhuuk00| (1) paThita, adhIta (viSaya) / (par3he sune kara phana prabhu ekaa|' ___ mA0 7.46.3 (2) pATha yAjapa kiye / 'narasiMha maMtra pddh'e|' gI0 1.12.3 (3) sIkhe-par3he hue| 'prabhu..... par3he..... kapaTa binu Tone / ' gI0 1.23.3 par3heM: par3hahiM / 'baida par3he bidhi / ' kavi0 7.2 par3hayA : vi0 / par3hane vAlA / 'binu girA ko pddh'yaa|' kavi0 7.135 pataMga : saM0pu0 (sN.)| (1) patiMgA, zalabha / 'dIpasikhA sama jubati tana mana jani hosi ptNg|' mA0 3.46 kha (2) sUrya / 'kabahuM divasa mahuM nibir3a tama kabahuMka prakaTa pataMga / ' mA0 4.15 kha (3) laghu pakSI / pataMgA : pataMga / 'bahu bidhi krIDahiM pAni ptNgaa|' mA0 1.126.5 yahA~ kanduka-paryAya pataMga kA prayoga hai| pataMti : A0praba0 (saM0 patanti) / girate haiM, par3ate haiM / mA0 3.4 chaM0 patAka : patAkA / mA0 2.6 patAphani : pAtaka+saMba0 / patAkAoM (se)| 'ketu patAkani purI rucira kari chAI / ' gI0 1.1.6 patAkA : saM0strI0 (saM0) / (1) dhvaja-vastra / 'raghupati kIrati bimala patAkA / daMDa samAna bhayau jasu jA kA / ' mA0 1.17.6 (2) dhvaja-daNDa / 'kadali tAla bara dhujA patAkA / ' mA0 3.38.2 patAla, lA : pAtAla / mA0 7.62.1 pati : (1) saM0pu0 (sN.)| svAmI, Izvara, prabhu / 'bhuvana-nikAya-pati / ' mA0 1.51 chaM0 (2) rAjA / kosalapati, avadhapati Adi / (3) strI kA vivAhita puruSa / mA0 1.56.2 (4) (samAsAnta meM) vi.pu / zreSTha / tIrathapati, khagapati Adi / (5) saM0strI0 / pAtratA, pratiSThA / 'kaise tAke bacana meTi pati pAvauM / ' gI0 2.72.2 (6) zIla, maryAdA (ijjata) / 'bajAi rahI pati pAMDa badhU kii|' kavi0 7.86 'patinAu : A-AjJAdi-prae0 / vizvAsa kare / 'puni puni bhujA uThAi kahata __ hauM sakala sabhA patiAu / ' gI0 5.45.4 patiAto : kriyAti0pU0e0 / yadi.....to..... vizvAsa krtaa| tohiM saba patiAto.' vina0 151.5 / / patiAni : bhUka0strI0 / (vizvasta huI / 'suhRda jAni patiAni / mA0 2.16 patiAhu, hU : A0maba0 / vizvAsa karo / 'mahasA jani patiAhu / ' mA0 2.22 patita : bhUkR.vi0 (sN.)| girA huA, dharmacyuta, pAtakI / mA0 7.130.7 patitana : patita+saMba0 / patitoM (ko)| 'tuma kRpAla patitana gatidAI / ' vina0 242.2 patitapAvana : patitoM ko pavitra karane vaalaa| vina0 67.5 For Private and Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 564 tulasI zabda-koza patita-punIta : patitapAvana / aiso ko kaha patita-punIta / ' vina. 191.6 patitAyo : bhUkR00 kae0 (saM0 ptitaayitH)| patita huA, giraa| 'saba thala ptitaayo|' vina0 276.5 / / patidevatA : vi0strI0 (sN.)| pativratA, pati ko hI ekamAtra ArAdhya mAnane vaalii| mA0 1.235 patini, nI : patnI / mA0 2.246.2 patinha : pati+saMba0 / patiyoM (ko) 1 'patinha sauMpi binatI ati kInhI / ' mA0 1.338.8 patipriya : vi0strI0 (saM0 ptipriyaa)| (1) pati ko pyArI (2) ptipraannaa| ___ 'pArabatI sama pati priya hohU / ' mA0 1.118.1 pativrata : saM00 (saM0 pativrata, pAtivrata) / eka cAriNI-vrata / vivAhita puruSa __ ke prati eka-niSThA / 'triya car3hihahiM pativrata asidhaag|' mA0 1.67.6 pativratA : vi0strI0 (saM0 pativratA) / ekacAriNI; svapati ke prati eka niSThA / __ mA0 3.5.11 patihi : pati ko| 'patihi ekaMta pAi kaha mainaa|' mA0 171.2 patIje : A0kavA0pra0 / vizvAsa kiyA jAya / 'Apuhi bhavana mere dekhi jo na ptiij|k07 patauA, vA : saM0 / patte / 'sUkhi gae gAta haiM patoA bhae bAca ke|' gI. 1.672 patyAta : patiAta / vaka0pu / vizvAsa karatA-karate / 'to lauM tumhahi patyAta loga saba / ' kR0 11 patra : saM0pU0 (sN.)| (1) citttthii| tehiM khala jaheM taha~ patra ptthaae|' mA0. 1.175.4 (2) pattA / 'harita maninha ke patra phala / ' mA0 1.287 (3) rukkA, RNapatra / 'riniyA hauM, dhanika tU, patra likhAu / ' vina0 100.7patrikA : saM0strI0 (saM0) / citttthii| mA0 1.263 patrI : patrikA / (1) ciTThI / 'patrI saptariSinha so dInhI / ' mA0 1.61.5 (2) kAgaja / 'mahi patrI kari siMdhu masi / ' vairA0 35 / / patha : saM00 (sN.)| (1) maarg| 'patha gati kusala / ' mA0 2.216.3 (2) siddhAnta, prasthAna / 'paramAratha patha parama sujaanaa|' mA0 1.44.2 (3) upAya, sAdhana / 'rAma dhAma patha pAihi soii|' mA0 2.124.2 (4) sampradAya, paMtha, matavAda / 'taji zruti bAma patha clhiiN|' mA0 2168.7, (5) (sa0 pathya)-de0 kupatha / / pathi : patha (saM0 pathin) / mArga / mA0 3 zlo0 2 pathika : saM00 (saM0) / yAtrI, baTohI / mA0 1.41.3 For Private and Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 565 pathikathA : paMthakathA / mA0 2.122.8 pathigata : mArga para sthita / mA0 4 zlo0 1 pathI : pathika / 'svAratha paramAratha pthii|' gI0 2.80.1 pathIna : vi.pu. (saM0 pthil)| pathika / 'bada budha saMmata pathIna nirabAna ke / ' gI. 1.88.3 pathu : patha+kae / advitIya prasthAna / 'miTai bhagati pathu hoi aniitii|' mA0 1.56.8 parthe : mArga meN| kavi0 2.17 pathya : vi. (sN.)| ucita, hitakara / 'pUta pathya gura Ayasu ahaI / ' mA0 2.176.1 pada : saM00 (sN0)| (1) caraNa / 'baMdau~ gurupada / ' mA0 1.1.1 (2) pdvii| 'jubarAja-pada / ' mA0 2.1 (3) sAdhya, lakSya / 'kAsIM marata parama pada lhhiiN|' mA0 1.46.4 (4) loka, sthAna, dhAma / 'dIna jAni tehi nija pada dInhA / ' mA0 1.206.6 padacara : saM00 (saM0) / padAti, paidala sainika / mA0 1.304; 3.38.7 padacAra : saM00 (saM0) / paidala (binA vAhaka ke) calane kI kriyA / 'bana padacAra karibe / ' gI0 2.41.3 padacArI : vi.pu. (saM0 padacArin) / paidala (binA vAhana calane vaalaa)| 'te aba phirata bipina padacArI / ' mA0 2.201.3 padacinha : pairoM kA nizAna / gI0 7.16.4 padaja : saM0pu0 (sN0)| pairoM kI aMgulI / "padaja rucira, nakha sasi duti rhnaa| mA0 7.76.6 pavatrAna, nA : saM00 (saM0 padatrANa) / jUtA, khdd'aauuN| mA0 2.62.5 padadadva : (de0 dvaMdva) caraNa-yugala / vina0 46.5 padapITha : sa.pu0 (sN.)| (1) pAvadAna, paira rakhane kI caukii| (2) khdd'aauuN| "prabhu pada-pITha rajAyasu pAI / ' mA0 2.304.1 (3) caraNoM kA UparI bhAga / 'syAma barana pdpiitthaa|' gI0 7.15.2 padapIThA : padapITha / pAvadAna+caraNoparibhAga / 'napamani mukuTa milita padapIThA / ' mA0 2.68.1 padavI : saM0strI0 (saM0 pdvii)| (1) sthAna, adhikAra pada / 'raMka dhanada padavI jana paaii|' mA0 2.52.5 (2) svarUpa (mahattva) / tehi bujhAva ghana padabI pAI / ' mA0 7.106.10 padAMbuja : (saM0 pada+ambuj) / padAdhvaja / mA0 3.4 chaM0 For Private and Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 566 tulasI zabda-koza padAti : saM0pU0 (sN.)| paidala (senA) / mA0 6.86.3 padAdapi : (saM0-padAt+api) pada se bhI, sthAna se bhii| mA0 7.13 chaM0 3 padAdikA : padAti (saM0 pdaatikaa)| paidala senA / do0 525 / padAbja : sN0-pd+abj)| caraNa kamala, kamala-tulya sundara komala caraNa, caraNa ___ rUpI kamala / mA0 3.4 chaM0 padAratha : saM00 (saM0 padArtha) / koI vastu jo zabdabodhaka ho| (2) puruSArtha catuSTaya / 'cAri padAratha karatala toreM / mA0 1.164.7 padArabiMda : (saM0-pada+arabiMda) padAbja / mA0 6.55 padArabiMdu : padArabiMda+kae 0 / ekamAtra caraNa kamala / 'rAma padArabiMdu anuraagii|' ___ mA0 7.1.3 padika : (1) saM00 (saM0) / paira kI noka / (2) vi0 / pairoM taka (lmbaa)| 'padika hAra bhUSana mani jAlA / ' mA0 1.147.6 'ura banamAla padika ati sobhita / ' vina0 63.4 (3) caraNacihna+ lambA haar| 'urasi rAjata padika / ' gI0 7.5.6 (de0 bhgucrn)| padu : pada+kae / adhikAra / 'jagu baurAi rAja padu paaeN|' mA0 2.228.8 padama : padma / (1) kamala / baMdau~ gurupada paduma praagaa|' mA0 1.1.1 (2) saMkhyA vizeSa jisameM so kharva hote haiM / 'paduma aThAraha jUthapa baMdara / ' mA0 5.55.3 padumakosa : saM00 (saM0 pdmkosh)| kamala puSpa kA sampUrNa bhItarI bhAga, kamala puSpa kA AkAra / gI0 1.108.7 padumarAga : saM00 (saM0 padmarAga) / maNivizeSa / mA0 1.287 padma : saM00 (saM0) / kamala / vina0 26.5. padmAlayA : saM0strI0 (sN.)| lakSmI / vina0 51.6 padamAsana : saM00 (sN.)| yoga meM baiThane kI eka mudrA jisameM bAyA~ paira dAhine UrumUla ke Upara TikA kara dAyA~ paira bAe~ Urumala para rakhA jAtA hai aura phira sIdhe tana kara baiThA jAtA hai / vina0 60.5 pana : saM0pu0 (saM0 paNa) / (1) pratijJA, saMkalpa, vrata / 'asa pana tumha binu karai ko AnA / ' mA0 1.57.5 (2) vaya, avasthA / 'cautheM pana jehiM ajasu na hoI / ' mA0 2.43.5 (3) (a0 pratyaya) bhAva, sthiti, avasthA / bAla pana aadi| panaca : saM0strI0 (saM0 pataJcikA=pataJcA>prA0 paDaMcA>0 paDaMca) / dhanuSa kI DorI / mA0 2.133.3 panava : saM00 (saM0 paNava) / vAdyavizeSa, choTA nakkAraH / mA0 1.2662 panavAnaka (paNava + Anaka) nakkAre tathA Dhola / gI0 2.48.3 For Private and Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasA zabda-koza 567 panavAre : saM0pU0ba0 (saM0 parNavArA:>prA0 paNNavArayA-parNa=pattA+vAra= pAtra) / parNapAtra, pattoM kA thAla / 'sAdara lage parana panavAre / ' mA0 1.328.8 panavAro : saM.pu0kae0 (saM0 parNavAra:>prA. pnnnnvaaro)| parNapAtra, pattoM kA thAla / 'parasata panavAro phaaro|' vina0 64.3 panasa : saM00 (sN.)| kaTahala, zAkaphalavizeSa mA0 3.10.15 panahi : panahI / rA0na0 7 panahiyA~ : saM0strI0ba0 (saM0 praNAhikA:>prA0 paNAhiAo>a0 prnnaahiaaii)| jUtiyA~ / 'panahiyA~ pragani chottii|' gI0 1.44.1 panahIM : panahI+ba0 =panahiyA~ / jUtiyoM / 'rAma lakhana siya binu paga pnhiiN|' ___ mA0 2.211.8 panahI : saM0strI0 (saM0 praNadvikA, praNAhikA, upAnaha >prA0 paNAhiA> a. paNAhI=pANahI) / jUtI / 'more sarana rAma kI pnhii|' mA0 2.234.2 panahyo : panahI bhI jUtI bhii| 'pAi~ pana hyo na / ' gI0 2 27.3 panAre : saM00ba0 (saM0 praNAlaka>prA0 pnnly)| paranAle, sote / 'janu kajjala gira meru panAre / ' mA0 6.66.7 panighaTa : saM00 (saM0 paaniiy-ghtttt)| pAnI bharane kA ghATa / mA0 7.26.2 panI : (1) vi00 (saM0 pnnin)| paNa vAlA= vyavasAyI+pratijJAbaddha / 'natapAlaka pAvana panI / ' gI0 5.36.4 (2) pana (pratyaya) strI0 / bhAva / 'jAna panI / ' kavi0 7.36 panu : pana+kae / eka viziSTa vrata / 'Ae sRni hama jo pana tthaanaa|' mA0 1.251.7 pano : pana (pratyaya) kae / bhAva / 'saadhpno|' kavi0 7.63 pannaga : saM00 (sN.)| sarpa / pannagAri : sarpazatru =garuDa / mA0 7.65 ka papIhahi : papIhA ko / 'pyAsa papIhahi prema kii|' do0 306 papIhA : saM00 (prA0 vappIhA) / cAtaka pakSI / do0 286 pabAreM : pvaareN| pabAre : bhUka00 (ba0) (saM0 plAvita, pravAlita>prA. pavvAliya) / pheMke, uchAla diye / 'kachu aMgada prabhu pAsa pbaare|' mA0 6.32.6 pabi : saM0pu0 (saM0 pavi) / (1) vajra (2) bijalI / mA0 2.166 pabipaMjara : vajra kA gherA (dRr3ha aashry)| 'saranAgata pabipaMjara naau|' vina0 153.3 pabipAta : vajrapAta / 'ghaharAta jimi pabipAta / ' mA0 6.46 chaM. pavitra vi0 (saM0 pavitra) / pAvana, zuddha, niSkaluSa / mA0 2.312.3 For Private and Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 568 tulasI zabda-koza parva : A0e0 (saM0 parvati>prA. pavvai-parva pUraNe) / pUrI par3atI hai, pUrA kara pAtI hai / 'bicAri phirI upamA na paba / ' kavi0 1.7 panbaya, pabbai : saMpu0 (saM0 parvata>prA0 pavvaya) / pahAr3a / kavi0 7.68 pabbaya / kavi0 1.11 parya : jala meM, jala se / 'pAvana paryaM tihuM kAla nhaahiiN|' mA0 2.246.2 paya : saM0pU0 (saM0 payas) / (1) jala / 'lakhana dIkha paya utara karArA / ' mA0 2.133.2 (2) dUdha / ' syAma surabhi paya bisada ati / ' mA0 1.10 kha (3) jalAzaya, nadI Adi / 'konha bAsa paya pAsa / ' rA0pra0 2.3.1 payaja : paija / pratijJA / gI0 1.80.3 payada : payoda / (1) megha / 'baraSi paruSa pAhana payada / ' do0 282 (2) stana / 'sravata prema rasa payada suhaae|' mA0 2.52.4 payanidhi : payonidhi / samudra / kSIrasAgara / mA0 1.185.2 payapayodhi : kSIrasAgara / mA0 2.136.5 payapAna : dugdhapAna / gI0 1.7.2 payamukha : vi0 (saM0 payomukha) / (1) dudhamuhA (baccA) (2) dUdha pIne yogya mukha vAlA (3) jisake mukha meM (vacana meM) dUdha sI miThAsa ho| 'kAla kUTa-mukha payamukha naahiiN|' mA0 1.277.7 payAga, gA : prayAga / mA0 2.210.5-8 payAga : pyaag+ke| pratAgatIrtha / 'bhayau bhUpa manu manahuM payAga / ' mA0 2.286.5 payAdeM : kri0vi0 / paidala (sthiti meM) / 'calata payAdeM khAta phala / ' mA0 2.222 payAde : vi0 (saM0 padAtika>prA0 zaurasenI-payAdiya-phA0 pyAdaH) / paidala / padacArI / 'pathika payAde jAta paMkaja se pAya haiN|' gI0 2.28.1 payAdehi, hi : paidala hI / 'gavane bharata payAdehiM pAe / ' mA0 2.203.4; 112.5 payAna, nA : saM0 (saM0 prayANa>prA0 payANa) / (1) niSkramaNa / 'karahiM na prAna payAna abhaage|' mA0 2.76.6 (2) abhiyAna, AkramaNa hetuka prasthAna / 'haraSi rAma taba kInha pyaanaa|' mA0 5.35.4 (3) prasthAna, yAtrA / 'ehi bidhi kInha barAta pyaanaa|' mA0 1.304.4 payAno : payAnA+kae / yAtrA, cddh'aaii| 'jaba raghubIra payAno kInho / ' gI0 5.22.1 payAra : saM0pu0 (saM0 palAla) / puAla, dhAna Adi kA sUkhA tRNapuja / 'dhAna ko __ gAMva payAra teM jAniya / ' kR0 44 payoda : saM00 (saM0) / megha / mA0 6.46.1 For Private and Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza padyodanAda : meghanAda / hanu0 7 payodhara : saM0pu0 (saM0) / (1) megha / ( 2 ) stana / 'ajahuM na tajata payodhara pIbo / ' kR0 6 poSi: saM0pu0 (saM0 ) / samudra / kSIrasAgara / 'saMta samAja payodhi ramA sI / ' 569 mA0 1.31.10 payodhI : payodhi / mA0 7.67.5 payonidhi : payodhi / mA0 1.27.4 para : ( 1 ) avyaya / Upara = prati / 'kapi ke mamatA pU~cha para / ' mA0 5.24 (2) vi0pu0 (saM0 ) / anya, itara / 'para akAja bhaTa sahasabAhu se / ' mA0 1.4.3 (3) zreSTha, parama | 'aja saccidAnanda para dhAmA / mA0 1.13.3 ( 4 ) ( samAsAnta meM ) tatpara, parAmaNa, Asakta, rata / 'sisnodara para jamapura trAsa na / ' mA0 7.40.1 ( 5 ) anantara bAda vAlA / 'paraloka / ' mA0 7.41.4 (6) kri0vi0 / anantara bAda / etehuM para karihahi je asaMkA / ' mA0 1.12.8 (7) Upara = zreSTha / 'saba baranani para jou / ' mA0 1.20 ( 8 ) ( nIce kA viloma ) Upara / 'prabhutaru tara kapi DAra para / ' mA0 1.26 ka ( 8 ) bhAga meM (Upara) / nija agyAnu rAma para AnA / mA0 1.54.1 (10) grAhna (Upara) / 'agyA sira para nAtha tumhArI / ' mA0 1.77.4 (11) lakSya karake (Upara) / 'eka bAra kubera para dhAvA / ' mA0 1.176.8 ( 12 ) parakIya | 'Apani para kachu sunai na koii|' mA0 1.316.7 (13) zatru / 'jAhu na nija para sUjha mohi / ' mA0 6.64 (14) parantu / 'tulasI parabasa hAr3a para parihaiM puhumI nIra / ' do0 301 (15) apara / vina0 13.7 (16) saM0pu0 ( phA0 ) paMkha, Daine / 'jasa haMsa kie jogavata juga para ko / ' gI0 1.66.2 paraMtu : kri0vi0 (saM0) / (1) phira bhI, tathApi / 'sakhi paraMtu panu rAuna tajaI / ' mA0 1.222.4 (2) isake viparIta / prabhu parantu suThi hoti DhiThAI / ' mA0 1.150.5 ( 3 ) isake atirikta / ' tahA~ paraMtu eka kaThinAI / ' mA0 1.167.2 For Private and Personal Use Only 'para, parai, I : (saM0 paTati patati > prA0 paDai) A0pra0 / (1) giratAtI hai / 'bela pAtI mahi parai sukhAI / ' mA0 1.74.6 ( 2 ) par3atA hai (jJAta ) hotA hai / 'samujhi parai asa kArana mohI / ' mA0 1.121.5 ( 3 ) gati letA hai / 'bhayabasa agahur3a parai na pAU / ' mA0 2.25.1 (4) TUTa par3atA hai, AkramaNa karatA hai / 'saba kahuM parai dusah dukha bhArU / ' mA0 2.71.4 (5) viphala ho jAtA hai-jAtI hai / 'bATa paraha mori nAva ur3AI / ' mA0
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 570 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 2.100.6 (6) AtA-tI hai / 'nIda parai nahiM rAti / mA0 3.22 (7) zakya hotA-tI hai / 'graMthi chUTa kimi parai na dekhI / ' mA0 7.117.7 (8) nimagna hotA hai / hoi sukhI jo ehi sara paraI / ' mA0 1.35.8 ( 6 ) DAlA jAtA hai| parau~ : A0ue0 (saM0 patAmi> prA0 paDami> a0 paDau~) / (1) giratA-tI hUM / 'maiM pA parau~, kahai jagadaMbA / ' mA0 1.81.7 (2) gira sakatA-tI hUM / parau kUpa tua bacana lagi / ' mA0 2.21 / parakha, parakhai : (saM0 parIkSate > prA0 parikkhai) A0pra0 / parakhatA hai, jA~catA hai, parIkSA karatA hai | 'pApi na parakhai bhedu / ' do0 350 parakhata: vakR0puM0 / parakhate, jA~cate / 'parakhata prIti pratIti payaja panu / ' gI0 1. 80.3 parakhi: pUkR0 (saM0 parIkSya > prA0 parikkhi > a0 parikkhi ) / parIkSA le kara jA~ca-parakha kara / 'tulasI parakhi pratIti prIti gti.....|' kR0 60 parakhia : parakhie / parakha meM AtA hai 'prema na parakhia paruSapana / ' do0 268 parakhie, ai : A0kavA0pra0 (saM0 parIkSyate > prA0 parikkhI ai ) / parakhA jAtA hai, jA~cane meM AtA hai / 'biruci parakhie sujana jana, rAkhi parakhiai maMda / ' do0 374 parakhI : bhUkR0 strI0 / parakha lI, jAna lI / 'parakhI parAI gati, ApanehU kIya kI / " vina0 263.2 parakhe : bhUkR0pu0ba0 / parakha lie, jA~ca-samajha lie / 'parakhe prapaMcI prema / ' vina0 264.2 parakhyo : bhUkR0pu0kae0 / parakhA, jA~cA 'parakhyo na pheri khara khoTa / vina0 1 161.8 paracaMDa : pracaMDa | vina0 50.1 paracAri : saM0 strI0 (saM0 paricAra = paricaryA) / sevA, bhakti / gI0 3.17.5 1 paracAre pacAre | mA0 6.35.1 : parachAhIM : parichAhIM / kavi0 1.17 paraja : kri0vi (saM0 payaMka > prA0 pariya ) / saba ora, sarvathA / 'so puraihi jagadIsa paraja pana rAkhihi / ' jA0maM0 68 (2) (arabI - pharja ) karttavya | paravarA : bhUkR0puM0 (saM0 parijvalita > prA0 parijalia ) / jalabhuna gayA / 'sunata bacana rAvana prjraa|' mA0 6.27.8 parata : vakR0pu0 / (1) giratA - girate / 'dhara parata kudhara samAna / ' mA0 3.20.10 (2) par3ate hI / 'pAvaka parata niSiddha lAkarI hoti anala jaga jAnI / ' kR0 48 (3) DAle jAte / 'parata pAMvar3e baSana anUpA / mA0 1.328.2 For Private and Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 571 (4) praNAma karatA-karate / 'carana parata napa rAmu nihAre / ' mA0 2.44.3 (5) rakhA jAtA-rakhe jAte / 'taba patha parata utAila paauu|' mA0 2.234.6 (6) leTatA-te / 'parata parAI pauri / ' do0 66 (7) zakya hotA / 'kaho kyoM parata mo pAhIM / ' vina0 4.2 parati : vakR0strI0 / (1) giratI, praNata hotii| parati gahi caranA / ' mA0 1.102.7 (2) zakya hotI / 'na parati bakhAnI / ' mA0 1.21.7 (3) bikherI jAtI / 'nabha pura parati nichAvari / ' gI0 1.45.6 (4) AtI, prApta hotii| 'nIMda na parati rAti / ' gI0 1.66.2 paratiya : parakIyA strI, parAI ptnii| mA0 1.231.7 paratihuM : giratI (velA) meM bhii| paratihuM bAra kaTaku sNghaaraa|' mA0 5.20.1 paratIti, tI : pratIti / 'asi paratIti tajahu jani bhoreN|' mA0 1.138.6 4.7.13 paratra : avyaya (saM.) / paraloka meM / 'so paratra dukha pAvai / ' mA0 7.47 paratriya : paratiya / mA0 7.112.4 paradakhinA : saM0strI0 (saM0 pradakSiNA) / dAhinI ora se parikramA / 'paradakhinA __ kari karahiM pranAmA / ' mA0 2.202.3 paradA : saM00 (phA0 pardaH) / (1) cilamana, cika / citra bicitra cahaM disi paradA / ' gI0 7.16.3 (2) paridhAna+AvaraNa / 'sevaka ko paradA phaTa tU samaratha sI le|' vina0 32.4 (3) gheraa| bhAMga kI TATinha ke paradA haiN|' kavi0 7.155 (4) chipAva-durAva / 'nArada soM paradA na / ' kavi0 1.16 paradAra, rA : parAyI strI, prkiiyaa| mA0 1.184.1 paravesa : parAyA deza, videza / gI0 2.13.2 paradoSA : dUsare ke doSa / mA0 3.36.4 paradroha : anya ke prati dveSa, IrSyA Adi / mA0 6.62.4 paradrohI : paradroha-zIla / mA0 1.184.5 paradhana : parAyA dhana / mA0 1.184.1 paradhanu : paradhana+kae / 'je tAkahiM paradhanu paradArA / ' mA0 2.168.3 paradhAna : pradhAna / do0 468 (yahA~ prakRti-paryAya bhI hai)| paridhAna : paradhAna+kae / ekamAtra pradhAna, sarvopari / 'jaha~ nahiM rAma pema parAdhAna / ' mA0 2.261.2 paraSAmA : (1) (saM0 para+dhAman ) parama dhAma, carana adhiSThAna, sarvAdhAra, sarvocca prApya, paramezvara-sAlokya kA svarUpa / (2) parama prakAza / 'aja saccidAnaMda prdhaamaa|' mA0 1.50.7 For Private and Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 372 tulasI zabda-koza parana : (1) bhakR0 avyaya / girane / 'jaheM taha lage mahi prn|' mA0 3.20.6 (2) DAle jAne / 'sAdara lage parana panavAre / ' mA0 1.328.8 (3) saM00 (saM0 parNa) / pattA, patte / 'taha raci rucira parana tana saalaa|' mA0 2.126.6 paranakuTI : (saM0 parNakuTI) / pattoM se chAyI-banAyI kuTI / mA0 2.104.5 paranakuTIra, rA : prnkuttii| mA0 2.321 paranagRha : (saM0 parNagRha) pattoM kA ghara=parNakuTI / mA0 3.13 paranasAla : (saM0 parNazAlA) prnnkuttii| mA0 2.65 paranA : parana / patte / 'puni parihare sukhAneu prnaa|' mA0 1.74.7 paranAmA : pranAma / mA0 1.14.4 paranAri, rI : para-strI, prkiiyaa| mA0 1.2316; 6.30.6 paraniMdaka : dUsaroM kI nindA karane vAlA / mA0 7.102 chaM0 parani : saM0strI0 / par3ane kI kriyA, giranA / 'uThi calani giri giri prni|' gI0 1.28.2 parapaMcu : prapaMca / bhautika sRSTi / 'racai parapaMca bidhaataa|' mA0 2.232.5 parapati : upapati, anya strI kA pati / mA0 3.5.13-16 parapura : (1) parAyA nagara / 'ha~sI karaihahu para-pura jAI / ' mA0 1.63.1 (2) zatru ___ kA nagara / 'nipaTa nisaMka parapura galavala bho|' hanu06 parabaMcanatA : saM0strI0 / dUsare ko dhokhA dene kA karma / mA0 7.102.11 paraba : saM00 (saM0 parvan) / (1) zubha tithi aadi| 'paraba joga janu jure samAjA / ' mA0 1.41.7 (2) pUrNimA tithi / 'sarada paraba bidhu / ' mA0 2.115 (3) amAvasyA tithi / 'bhayau paraba binu rabi upraagaa|' mA0 6.102.6 (4) pora, gA~Tha / de0 saparaba (5) bhakR00 (saM0 patitavya>prA0 paDiavva) / par3anA (hogA) / 'bahuri paraba bhavakUpa / ' vina0 203.6 parabata : saM00 (saM0 prvt)| pahAr3a / mA0 3.26.10 parabasa : vi0 (saM0 paravaza) / praadhiin| (1) parAdhInacitta, mAnasika rUpa se sudhabudha rahita / 'parabasa sakhinha lakhI jaba siitaa|' mA0 1.234.5 (2) dAsabhAva se parAdhIna / 'kari kurUpa bidhi parabasa kInhA / ' mA0 2.16.5 (3) zarIra se parAdhIna / 'parabasa parI bahuta bilpaataa|' mA0 4.5.4 (4) prakRti se parAdhIna / 'parabasa jIva / ' mA0 7.78.7 parabasatAI : saM0strI0 (saM0 paravazatA) / parAdhInatA / gI0 1.30.5 parabAsa : (para=Upara+vAsa= vastra) UparI AvaraNa / 'kapaTa sAra sUcI sahasa bAMdhi bacana parabAsa / ' do0 410 parabbata : parabata / kavi0 6.54 For Private and Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 573. paramAta : prabhAta / mA0 2.186.1 parama : (1) vi0 (saM0) / antima, sarvopari, zreSTha / 'parama dharama yaha nAtha hamArA / ' mA0 1.77.2 (2) saMpu / rahasya, marma / 'parama tumhAra rAma kara jaanihi|' mA0 2.175.7 (3) kri0vi0 / atizaya / 'parama subhaTa rajanIcara bhaarii|' mA0 5.17.8 paramatattva : brahma / 'pAvA parama tattva janu jogiiN|' mA0 1.350.6 paramapada : parama dhAma, carama sAdhya, sarvottama lakSya, parama puruSArtha =mokSa / 'kAsIM marata parama pada lhhiiN|' mA0 1.46.4 paramaphala : (de0 phalu) (1) ekamAtra parama puruSArtha / "ihai parama phalu ihai bdd'aaii|' vina0 62.1 (2) sabase bar3I upalabdhi / 'mana itanoi yA tanu ko paramaphalu / ' mA0 63.1 paramANu, nu : saM00 (saM0) / (1) nyAya ke anusAra pRthvI, jala, teja aura vAyu ke sUkSmatama kaNa jo nitya mAne gaye haiN| (2) sAMkhya meM paJcatanmAtrarupatanmAtra=sUkSma teja; sparzatanmAtra=sUkSma vAyu; rasatanmAtra=sUkSma jala; gandhatanmAtra=sUkSma pRthvI aura zabdatanmAtra= sUkSma AkAza / ye hI pAMca jJAnendriyoM ke viSaya haiM aura inhIM se mahAbhUtoM kI sRSTi pariNata hotI hai| vina0 54.2 paramAtamA : paramAtmA / mA0 1.116.5 paramAtura : atyanta Atura, atyadhika har3abar3I se bikala, atizIghragAmI / paramAtura bihaMgapati Ayau / ' mA0 7.60 paramAtmA : saM00 (sN.)| parama tattva, sarvopari Atmatattva, paramezvara= brahma / 'bhava ki parahiM paramAtmA biMdaka / ' mA0 7 112.5 paramAnaMda : (1) atyanta Anandamaya jisameM sarvopari sukha ho, Atyantika Ananda maya = brahma (valyANa guNa sampanna ) / 'paramAnaMda paresa puraanaa|' mA0 1.116.8 (2) Atyantika sukha / 'paramAnaMda sura muni paavhiiN|' mA0 7.12.1 paramAnaMdA : paramAnaMda / mA0 1.186 chaM0 paramAnu : paramANu / mA0 6.0.1 paramAyatana : (parama+Ayatana) antima Azraya, carama adhiSThAna, paradhAma : mA0 7.14.10 paramAratha : saM00+vi0 (saM0 paramArtha) / (1) satya, yathArtha / 'sapanehuM prabha paramAratha nAhIM / ' mA0 7.47.6 (2) prAtibhAsika tathA vyAvahArika pratyayoM se pRthak vastu satya / 'mAyAkRta paramAratha naahiiN|' mA0 47.18 (3) sarvopari satya tattva= parabrahma / 'paramAratha patha parama sujaanaa|' mA0 2 63.7 (4) svArtha For Private and Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 574 tulasI zabda koza bhinna vastu tattva / 'nIti prIti paramAratha svArathu / ' mA0 2.254.5 (5) parama puruSArtha =mokSa+ bhakti / 'cahata sakala paramAratha bAdI / ' mA0 3.6.5 paramArathavAdI : vi00 (saM0 paramArthavAdin) / brahmavAdI, satya tattva ko hI siddhAnta rUpa meM mAnane vAlA / mA0 1.108.5 paramArathamaI : vi0strI0 (saM0 prmaarthmyii)| brahma svruup| parama satyarUpa / 'mUrati manohara cAri biraci biraMci paramArathamaI / ' gI0 1.5.3 paramArathI: vi0 (saM0 paramAthin) / paramArtha tattva (brahma) kA jJAtA, satya kA draSTA=mukta / 'paramArathI prapaMca biyogii|' mA0 2.63.3 paramArathu : paramAratha+kae / (1) ekamAtra satya, parama puruSArtha / 'sakhA parama puruSAratha ehU / ' mA0 2.63.6 (2) nirapekSa tattva, brahma / 'janu jogI paramAratha paavaa|' mA0 2.236.3 paramiti : saM0 strI0 (sN.)| (para+miti) carama sImA, antima chora / 'raghupati bhagati prema paramita sii|' mA0 1.31.14 paramosA : (saM0 parameza; paramIza=param+Iza>prA0 paramIsa) paramezvara / ___ 'mAyA moha pAra para mIsA / ' mA0 7.58.7 paramesvara : (saM0 paramezvara) paramAtmA / akhila vizva para svatantra prbhu|' do0 paramesvaru : paramesvara+kae0 / advaita brhm| 'pAhana teM paramesvara kaaddh'e|' kavi0 7.127 paraloka, kA : (ihaloka kA viloma) vartamAna jIvana se pare loka = AmuStika gati / mA0 1.20.2 paraloku, kU : paraloka+kae / 'sukRtu sujasu paraloku nasAU / ' mA0 2.76.4 paravAna, nA : (1) pramAna / pramANita, siddha, satya / kiyo prema paravAna / ' gI0 2.59.4 (2) sa0pa0 (saM0 parimANa =pramANa>a0 privaann)| paryanta / 'rakhihau~ ihA~ baraSa prvaanaa|' mA0 1.169.5 paravAha : saM0strI0 (phA0 paravA khaupha, dhsht)| (apekSA) AzaGa kA, Dara, soca / 'paravAha hai tAhi kahA nara kii|' kavi0 7.27 parazu : saM0pu0 (saM0) / kulhaadd'aa| vina0 52.6 parasa : (1) parasai / chUtA hai, chu sakatA hai| 'tana binu parasa nayana binu dekhaa|' mA0 1.118.7 (2) saM0pU0 (saM0 prsh)| pArasa patthara, jisake sparza se lohA sonA bana jAne kI kiMvadantI hai / 'gujA grahai parasa mani khoii|' mA0 7.44.3 (3) saM0 (saM0 sparza>prA0 pharisa) / chuvana, chUnA / pArasa parasa kudhAtu suhAI / ' mA0 1.3.6 (4) vAyu kA asAdhAraNa guNa / 'parasa ki For Private and Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza hoi bihIna samorA / ' mA0 7.60.7 (5) pAMca viSayoM meM anyatama ( sparza - tanmAtra ) / 'parasa rasa sabda gaMdha aru rUpa / ' vina0 203.6 / parasaparasai : (saM0 spRzati > prA0 pharisai) A0pra0 / sparza karatA hai, chUtA hai, chU sakatA hai / 'parasai binA niketa / vairA0 3 parasata : (1) vakR0pu0 (saM0 spRzat > prA0 pharisaMta ) / chUtA - chte, chUte ho / parasata tuhina tAmarasu jaiseM / ' mA0 2.71.8 (2) (saM0 pariveSayat > prA0 parivesaMta) / parosate, bhojana dete hue / 'parasata panavAro phAro / ' vina0 64.3 parasati : vakR0 strI0 / chUtI / 'nahiM parasati paga pAni / mA0 1.265 575 parasapara paraspara / mA0 1.42 parasamani : saM0pu0 (saM0 parazamaNi ) / pArasa patthara jisake lie prasiddha hai ki lohe ko sonA banA detA hai / 'tehi ki daridra parasamani jA ke / ' mA0 7.112.1 parasA : bhUka0pu0 / chuaa| 'kara parasA sugrIva sarIrA / ' mA0 4.8.6 parasi : pUkR0 / chUkara / 'parasi akhayabaTa haraSaha gAtA / ' mA0 1.44.5 parasI : bhUkR0 strI0 / chuI, sparza pAI huI / 'nAma bala bipula mati mala na parasI / ' vina0 46.6 parasu : parazU / mA0 1.272 parasughara : bi0 + saM0pu0 (saM0 parazudhara ) / kuThAra dhArI; parazurAma / mA0 1.284.6 parasupAni: parasudhara / gI0 7.13.5 parasurAma : jamadagni muni ke putra rAma jo kuThAradhArI hone se 'parazurAma' kahe jAte haiM / mA0 1.280 paraseM : sparza karane se / paraseM pada pApu lahauMgo / ' kavi0 7.147 parase : bhUkR0pu0ba0 / chue / 'sira para se prabhu nija kara kaMjA ' mA0 1.148.8 paraseu : bhUkR0pu0kae0 / chuA / 'kara saroja sira paraseu / ' mA0 3.30 parasena : zatru kI senA | kavi0 6.47 parasa : parasai | paraspara: kri0vi0 (saM0 ) / eka- dUsare se, Apasa meM, ApasI taura para / mA0 For Private and Personal Use Only 1.41.3 parasyo : paraseu / 'jyoM caha pA~vara parasyo / ' vina0 170.4 parahi, hIM : A0praba0 (saM0 patanti > prA0 pati > a0 pahi) / (1) girate haiM / 'ghuma ghumi jaha~ taha~ mahi parahIM / ' mA0 6.87.6 (2) adhogati pAte haiM / 'bhava ki parahiM paramAtmA bidaka / mA0 7.112.5 (3) DAle jAte haiM / 'paTa pA~var3e
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 576 tulasI zabda koza parahi bidhi nAnA / ' mA0 1.316.3 (4) zayana karate haiN| 'e mahiM parahi DAsi kusa paataa|' mA0 2.116.7 (5) (jJAta) ho jAyeM / 'lakhi jani parahiM saroSa / ' do0 187 parahita : dUsare kA kalyANa, paropakAra / mA0 2.216 parahuM : avyaya (saM0 parazva:>prA0 prso)| AgAmI kala ke bAda vAle dina ko| 'Aju kAli parahuM jAgana hohiNge|' gI0 1 5.5 paraheli : pUkR0 (saM0 parihelya) / avajJA karake, alaga DAla kara / 'sIMci saneha sudhA khani kAr3hI loka beda paraheli / ' kR0 26 parahela : A0-AjJA-mae / tU upekSita kara de, chor3a de / 'ke mamatA parahela / ' do076 paraheleM : krivi. / upekSita kiye hue| apekSA na krke| (cintanIya ko) cintA se rahita hokara / 'sudara juvA jIva paraheleM / ' mA0 1.159.3 parA : bhUkRpu / (1) girA huA, leTA huaa| 'bhUmi parA kara gahata akaasaa|' mA0 5.57.2 (2) jA par3A! 'kUdi praa|' mA0 5.26.8 (3) bhrAnta huaa| 'parA bhavakUpA / ' mA0 3.15.5 (4) thaka gyaa| 'hAri praa|' mA0 3.296 (5) barasA / sUkhata dhAna parA janu pAnI / ' mA0 1.263.3 (6) vyApta huA, maca gayA / 'jaga kharamaru praa|' mA0 1.84 chaM0 (7) gira gyaa| 'muruchi praa|' mA0 2.82.8 (8) pravRtta huaa| 'manu haTha praa|' mA0 1.78.5 'parA parAi, I : (saM0 palAyate'>prA0 palAi) A0e0 / bhAgatA hai| 'tulasI chavata parAi jyoM pArada pAvaka AMca / ' do0 336 'kabahuM nikaTa puni kabahuM praaii|' mA0 3 27.12 parAi : (:) parAI / parakIya, dUsare kI / 'dekhi na sakahiM parAi bibhuutii|' mA0 2.12.6 (2) pUkR0 (saM0 plaayy)| bhAga kara / 'puni kapi cale praai|' mA0 6.41 (3) daur3akara / 'gar3ha para car3he parAi / ' mA0 6.74 kha parAI : (1) de/parA (2) parAi / bhAgakara / 'zravana mUdi na ta calia parAI / ' mA0 1.64.4 (3) vi0strI0 (saM0 parakIyA>prA0 praaii)| dUsare kii| 'begi pAiahiM pIra parAI / ' mA0 2.85.2 parAu : A0-saMbhAvanA-prae0 (sa0 palAyeta>prA0 plaau)| cAhe bhAga jAya / * rabi dai pIThi parAu / ' do0 316 parAe~ : parAe..... meM (praadhiin)| 'munihi moha, mana hAtha parAe~ / ' mA0 1.134.5 parAe : parAye / kR0 47 parAkrama : saM0pU0 (sN.)| zakti, AkramaNa Adi kA utsAha, pauruSa / mA. 6.27 For Private and Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zaba-koza 677 parAga : saM00 (sN.)| puSpa-raja / mA0 1.325.6 parAgA : parAga / 'baMdau~ guru pada paduma praagaa|' mA0 1.1.1 parAta : vakR0 / bhAgate / 'bhabhare, banai na rahata na banai parAtahiM / ' pA0ma0 parAdha : aparAdha / do0 472 parAdhIna : (para+adhIna) paravaza, paratantra / mA0 1.102.5 parAdhInatA : saM0strI. (saM0) / paravazatA, paratantratA / vina0 262.3 parAna : bhaka0 avyaya / bhAgane, palAyana karane / 'taba lage kIsa parAna / ' mA0 6.101.3 parAnaMda : paramAnaMda / mA0 7.46 parAni : parAnI / 'mAnahuM satI praani|' do0 253 parAnI : bhUka strI0 / bhAgI, bhAga clii| 'rAnI jAti haiM praanii| kavi0 5.10 parAne : bhUka00ba0 / bhAga cale / 'bAlaka saba lai jIva praane|' mA0 1.65.5 parAnyo : bhaka.pu.kae / bhAga claa| 'pAMvara lai prabhupriyA praanyo|' gI0 3.8.2 parAbhau : parAbhava+kae / ekamAtra tiraskAra / 'sou tehi sabhI parAbhau paavaa|' mA0 1.262.8 parAbhava, bhau : saM0pu0 (sN0)| (1) tiraskAra / (2) tirobhAva, pralaya= lInAvasthA / 'bhava bhava bibhava parAbhava kArini / ' mA0 1.235.8 parAbho : parAbhau / kavi0 7.125 parAya : (1) vi.pu. (saM0 parakIya>prA0 parAya) / parAyA, dUsare kA / 'pisuna parAya pApa kahi dehIM / ' mA0 2.168.1 (2) praai| bhAga jAtA hai / 'punya parAya pahAra bana / ' do0 556 parAyana : vi0 (saM0 parAyaNa) / (1) samarpita ananya bhAva se anurakta=eka niSTha / 'vigata kAma mama nAma parAyana / ' mA0 7.38.5 (2) Asakta / 'kAma krodha mada lobha parAyana / ' mA0 7.36.5 parAye : parAya / 'kabahuM na jAta parAye dhAmahiM / ' kR. 5 / parAva, vA : parAya / parakIya / 'dhanu parAva viSa teM biSa bhaarii|' mA0 2.130.6 parAvana : saM00 (saM0 palAyana) / bhagadar3a / 'surapura nitahiM parAvana hoI / ' mA0 1.180.8 parAvano : parAvana+kae / bhgddd'| 'parAvano paro so hai / ' kavi0 7.84 parAvara : vi0 (saM0 parApara, parAvara>prA0 parAvara) / sabase Upara tathA sabase nIce; dUra tathA nikaTa, purAtana tathA navIna=cirantana ; sarvatra dezakAla meM vyApaka; ArapAra / ' mA0 1.116 For Private and Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 578 tulasI zabda-koza parAvA : parAva / 'karahiM moha basa droha parAvA / ' mA0 7.40.6 parAsa : saM00 (saM0 palAza) / TesU kA vRkSa, kiMzuka / mA0 3.40.6 parAhi, hIM : A0praba0 (saM0 palAyante>prA0 palaMti>a0 palAhiM) / bhAgate haiN| 'hamahi dekhi mRga nikara parAhIM / ' mA0 3.37.5 parAhi : A0mae / tU bhAga / 'parAhi jAhi pApinI / ' hanu0 26 pari : (1) pUkR0 / par3a kara / 'binaya karabi pari paayeN| mA0 2.68 (2) parI / gira pdd'ii| 'pari muha bhara mahi / ' mA0 2.163.4 (3) (jJAta) ho skii| 'jarI na pari pahicAni / ' gI0 6.6.4 (4) avyaya (saM0 param) / kevala / 'saMta bisuddha milahiM pari tehiiN|' mA0 7.66.7 (5) avazya / 'rAma parAyana so pari hoI / ' mA0 7.67.6 paria : A0bhAvA0 / par3A jAya, par3anA caahie| 'mAratahUM pA paria tumhaareN|' mA0 1.273.7 parikara : saM00 (sN.)| (1) pheMTA, kamarabanda / 'pIta basana parikara kaTi bhAthA / ' mA0 1.216.3 (2) parikara bA~dhanA=taiyAra honA / 'parikara bA~dhi uThe akulAI / ' mA0 1.250.6 parikhihi : A0kavA0praba0 (saM0 parIkSyante>prA0 parikkhIaMti>a0 parikkhiahiM) / parakhe jAte haiM, jA~ca meM Ate haiN| 'puruSa parikhiahiM samaya subhaaeN|' gI0 2.283.6 parikhesu : Ao-bha0+AjJA-mae0 (saM0 pratIkSethAH>prA0 paDikkhesu) / tU pratIkSA karanA / 'parikhesu mohi eka pkhvaaraa|' mA0 4.6.6 parikhehu : A0 -- bha0+prArthanA-maba0 (saM0 pratIkSedhvam >prA0 paDikkheha>a0 paDikkhehu) / tuma pratIkSA karanA / 'taba lagi mohi parikhehu tumha bhAI / ' mA0 5.1.2 parikhau : A0maba0 (saM0 pratIkSadhvam >prA0 paDikkhaha>a0 paDikkhaha) / pratIkSA karo / 'parikho piya chA~ha gharIka TaM tthaaddh'e|' kavi0 2.12 parigahaigo : A0 bha00prae0 / grahaNa kregaa| apanAyegA / 'laTe laTapaTeni ko kauna parigahaigo / ' vina0 259.3 parigha : saM00 (saM0) / lohe kA bar3A bhaalaa| mA0 3.16 chaM0 paricarajA : saM0strI0 (saM0 paricaryA) / sevA, Tahala / mA0 7.24.6 paricAraka : saM0+vi00 (sN.)| sevaka, dAsa / mA0 1.287.5 paricArikA : saM+vi0strI0 (saM0) / dAsI, sevikA / mA0 1.326 chaM0 2 paricehu : A0- bhUkR00+maba0 / (1) paraka gaye ho, abhyasta ho cuke ho| (2) parakha cuke ho| 'Dahaki Dahaki paricehu saba kaahuu|' mA0 1.137.3 For Private and Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sulasI zabda-koza 579 pariyo : saM00 (saM0 paricaya) ke| pahacAna / 'bahatanha paricI pAyo / ' gI0 1.17.1 paricchA : saM0strI0 (saM0 priikssaa)| parakha, jA~ca / mA0 1.77 paricchita : (1) bhUka00 (saM0 parIkSita) / parakhA huaa| pApa ko dAma paricchita / ' kavi0 7.176 (2) saM00 (saM0 parIkSit) / kuruvaMza kA eka rAjA jo janamejaya kA pitA aura abhimanyu kA putra thaa| 'parichana : bhakR0 avyaya (saM0 pratIkSitum >prA0 paDicchiu~>a0 pddicchnn)| pUjana karane, (vara kA) svAgata-sammAnAdi karane / 'parichana calI harahi hara vaanii|' mA0 1.66.3 parichani : saM0strI0 (saM0 pratIkSaNa>prA0 paDicchaNa) / pUjana, vara pUjana / 'calI mudita parichani karana / ' mA0 1.317 parichohi : prichaahiiN| 'tanu parihari parichAMhi rahI hai|' gI0 2.6.3 'parichAhIM : saM0strI0 (saM0 praticchAyA>prA0 paDichAhI) / praticchavi, pratibimba / 'jaheM taha dekhahi nija prichaahiiN|' mA0 7.28.5 parichi : pU0 (saM0 pratIkSya>prA0 paDikkhia>a0 paDikkhi) / pUjita karake / 'badhunha sahita suta parichi saba calIM lavAi niketa / ' mA0 1.346 parichinna : vi0 (saM0 pricchinn)| sImita, AvRta, parimita / 'mAyA basa parichinna jar3a jIva / ' mA 0 7.111 kha parijana : saM00 (saM0) / (1) paricAraka varga jo parivAra ke pariveza meM rahatA hai| 'nataru prajA parijana parivArU / ' mA0 2.305.6 (2) gosvAmI jI ne parivAra artha meM bhI liyA hai / 'harahu dusaha Arati parijana kii|' mA0 2.71.2 parijananhi : parijana+saMba0 / parijanoM (ko)| 'prabhu subhAu parijananhi sunaavaa|' mA0 7.20.5 parijanahi : parijana ko ! 'sAsu sasura parijanahi piArI / ' mA0 2.58.8 paritApa : saM00 (sN.)| (1) tacana, tIvra Atapa (ghaam)| 'bhaya biSAda paritApa ghanere / ' mA0 2.66.5 (2) vyApaka kleza, yantraNA / 'miTahiM pApa paritApa hie teN|' mA0 1.43.6 paritApA : paritApa / mA0 1.63.6 / / paritApI : vi0pu0 (saM0 paritApin) / ati kleshdaayii| 'nisicara nikara deva paritApI / ' mA0 1.183.3 paritApu : paritApa+kae / advitIya santApa / 'jiteM pApa paritApu / ' do0 432 paritoSa : saM00 (sN.)| pUrNa santoSa / 'mama paritoSa bibidha bidhi kInhA / ' mA0 7.113.6 For Private and Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 380 tulasI zabda-koza paritoSata : vakR00 / paritRpta karatA yA paritRpti pAtA / dvApara paritoSata prabhu puujeN|' mA0 1.27.3 paritoSA : bhUkR00 / paritoSa diyA / 'kahi priya bacana kAma pritossaa|' mA0 1.127.1 paritoSi, SI : pUkR0 / paritoSa dekara / mA0 2.151 chaM paritoSike : bhakR00 / paritoSa dene / 'jana paritoSibe ko modaka sudAna bho / hanu0 11 paritoSI : bhUkR0strI0ba0 / pUrNa santuSTa kii| 'madhura bacana kahi kahi pritossiiN| mA0 2.118.4 paritoSI : paritoSi / paritoSa dekara / mA0 1.171.6 paritoSu, pU : paritoSa+kae0 / 'ducita katahuM paritoSu na lhhiiN|' mA0 1.302.7 paritoSe : bhUka00ba0 / (1) parituSTa kiye / 'mIta punIta prema paritoSa / ' mA0 2.80.4 (2) parituSTa hue / 'pUranakAma rAmu paritoSe / ' mA0 1.342.6 paritosu : paritoSa / vina0 156.5 parityAga : sampUrNata: tyAga / mA0 1.61.7 paritrAtA : sarvathA trANa dene vAlA, pUrNa rakSaka / mA0 1.163.1 paridhana : saM00 (saM0 paridhAna) / vastra, pahanAvA / 'bhuja pralaMba paridhana muni ciiraa|' mA0 1.106.6 paridhAna : saM.pu. (saM.) / pahanAvA / paridhAnA : paridhAna / 'kRsa sarIra muni paTa paridhAnA / ' mA0 1.143.8 parinAma : saM00 (saM0 pariNAma) / (1) phala / 'bhala parinAma na pocu / ' mA0 2.282 (2) karmaphala / 'parinAma maMgala jAni / ' mA0 2.201 (3) tAttvika parivartana jaise dUdha se dhii| (4) avikRta parivartana jaise, brahma se jagat / (5) anta / 'sunata madhura parinAma hita / ' mA0 2.50 / parinAmahi : antataH, phalataH / 'to kou nRpahi na deta doSa parinAmahi / jA0ma074 parinAmA : parinAma / mA0 2.23.6 parinAmu, mU : parinAma+kae / 'lAgata mohi nIka parinAm / ' mA0 2.261.8 parinAmeM : parinAmahiM / 'mato nAthA soI jAteM nIka prinaam|' gI0 5.25.3 pAranAmo : pariNAma bhI, anta bhii| 'tA ko bhalo..... Adi madhya prinaamo| vina0 228.1 For Private and Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 581 paripAkA : vi0pu0 (saM0 paripakva) / pakA huA pariNata / 'soi pAihi mahu phalu ___ paripAkA / ' mA0 2.21.5 paripAka : saM00 (saM0 paripAka) kae / pariNati, phala / 'binu samujhe nija agha pripaak|' mA0 2.261.6 paripAke : bhUkR000 / (saM0 paripakva) / pake, niSpanna, pariNata hue / 'kone bar3abhAgI ke sukRta paripAke haiM / ' gI0 1.64.1 paripATI : saM0strI0 (saM0) / rIti, paddhati, vyavasthA, prasiddhi / 'pragaTI dhanu vighaTana pripaattii|' mA0 1.236.6 paripAlaya : A0-prArthanA-mae / tU paripAlana kara / mA0 7.34.7 paripUrana : vi0 (saM0 paripUrNa) / sarvathA pUrNa, bharApUrA / 'prema paripUrana hiyo|' mA0 1.101 chaM. paripUrana-kAma : vi0 (saM0 paripUrNa kAma) / sampUrNa manorathoM vaalaa| icchApUrti hetu kisI anya kI apekSA na karane vAlA / "tumha paripUrana-kAma / ' mA0 paripUrita : paripUrana (sN.)| 'mile prema paripUrita gAtA / ' mA0 1.308.8 paripoSe : bhUkR00ba0 / sarvathA puSTa kiye / poSaNa =anugraha se pariparNa kiye / 'Adara dAna prema priposse|' mA0 1.352.4 paribe : bhaka00 / par3anA cAhie / 'prabhu paramiti paribe ho|' kR. 36 parimiti : saM0strI0 (sN.)| parimANa, sImA, parAkASThA / 'prAno calihaiM parimiti paaii|' kR0 25 pariya : paria / 'pariya na kabahuM jamadhAri / ' vina0 203.8 pariye : pariya / par3anA ho / 'jA teM bhavanidhi pariye / ' vina0 186.5 / parivA : saM0strI0 (saM0 pratipad=pratipadA>prA0 pddivaa)| pAkha kI pahalI tithi / vina0 203.2 parivAra, rA : (1) saM00 (saM0 parivAra) / kuTumba / 'priya parivAra pitA aru mAtA / ' mA0 1.73.8 (2) samUha, vrg| 'prabala avidyA kara privaaraa|' mA0 7.118.3 parivAru, rU : parivAra+kae / 'samana sakala bhabaruja parivArU / ' mA0 1.1.2 parihara : pariharai / 'jArehuM sahaja na parihara soii|' mA0 1.80.6 'parihara pariharaha: (saM0 pariharati>prA0 pariharai) A0prae0 / chor3atA hai| 'jimi nUtana paTa pahirai nara parihara purAna / ' mA0 7.106 parihara, U : A0e0 / chor3atA-tI hUM; tyAga sakatA-tI hUM / 'nArada bacana na maiM prihruuN|' mA0 1.80.7 For Private and Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 582 tulasI zabda-koza pariharata : vakR.pu / chodd'taa| 'tulasI mana pariharata nahiM, purabiniA kI bAni / ' do0 13 pariharate : kriyAti.puba0 / tyAga dete, chor3a skte| 'tI ki jAnakihi jAni jiya pariharate rghuraau|' do0 463 pariharahi, hI : Apraba0 (saM0 pariharanti>prA0 prihrhiN)| chor3ate haiM, chor3a ___ sakate haiN| para akAju lagi tanu prihrhiiN|' mA0 1.4.7 pariharahu, hU : A0maba0 / chor3a do / 'priyA socu pariharahu sabu / ' mA0 1.71 parihari : pU0 / chor3akara / 'haTha parihari ghara jAehu tbhiiN|' mA0 1.75.3 pariharia : A0kavA0prae / chor3A jAya / 'soca pariharia tAta / ' mA0 2.45 parihariya : pariharia / jA0ma0 76 parihariye : parihariya / chor3iye / vina0 186.2 pariharihi : A0bha0prae0 (saM0 parihariSyati>prA0 prihrihii)| chodd'egaa-gii| 'sIya ki piya saMgu pariharihi / ' mA0 2.46 pariharihai : pariharihi / 'mana..... kali kucAli pariharihai / ' vina0 268.3 pariharI : bhUkR0strI0ba0 / chor3a diiN| 'nara nArinha pariharI nimessN|' mA0 1.246.1 pariharI : bhUkR0strI0 / chor3a dI / 'jhUThe agha siya pariharI / ' do0 166 pariharu : A0- AjJA-mae0 (a0) / tU chor3a de| 'pariharu dusaha kalesa sb|" mA0 1.74 parihareM: choDane se / 'rAmahi parihareM nipaTa hAni / ' do0 66 parihare : bhUkR00ba0 / chor3a diye / 'puni parihare sukhAneu prnaa|' mA0 1.74.7, parihareu : A0-bhUka pu+ue0 / maiMne chodd'aa| 'sisupana teM parihareu~ na sNguu|' mA0 2.260.7 parihareu, U : bhUkR00kae0 / chor3a diyaa| 'priya tana tRna iva parihareu / ' mA0. pariharehi : chor3ane meM hI / 'asa kumitra pariharehiM bhlaaii|' mA0 4.7.8 parihara : pariharai / chodd'e| 'manu pariharai carana jani bhoreN| mA0 1.342.5 pariharyo : parihareu / chor3a diyA / "udara sukha ta prihryo|' vina0 136.2 parihahiM : A0bha0 praba0 (saM0 patiSyanti>prA0 paDihiti>a0 pddihihiN)| par3ege, gireMge / 'parihahiM dharani rAma sara lAgeM / ' mA0 6.27.4 parihAsa : saM00 (saM0) / vinoda, ha~sI, majAka (strI0 prayoga bhI draSTavya hai)| ____ 'jauM parihAsa kInhi kachu hoI / ' mA0 2.50.6 parihAsA : parihAsa / 'suni tava bhagini karahiM parihAsA / ' mA0 3.22.10 For Private and Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 583 parihi : A0bha0prae0 (saM0 patiSyati>prA0 paDihii) / pdd'egaa| 'samujhi parihi sou Aju bisessii|' mA0 2.226.4 parihaiM : parihahiM / 'hAr3a para parihaiM puhumI nIra / ' do0 301 parihai : (1) parihi / 'jaba mana phiri prihai|' vina0 268.1 (2) mae0 (saM0 patiSyasi>prA0 paDihisi>a0 pddihihi)| tU pdd'egaa| 'nAhi ta bhava begAri maha parihai / ' vina0 186.1 parI : bhUka 0strI0ba0 / par3I, jA pdd'iiN| 'parI badhika basa manahuM marAlI / ' mA0 2.246.5 parI : bhUka0strI0 / par3I, par3I huii| 'muruchita avani prii|' mA0 2.164.1 (2) AI, prApta huI / 'parI na rAjahi nIda nisi / ' mA0 2.38 (3) ghaTita huI / 'upaji parI mamatA mana moreN|' mA0 1.164.4 (4) ghaTita huI (honii)| 'tulasI parI na cAhiai catara cAtakahi cUka / ' do0 282 (5) ho sakI, jA skii| 'samujhi parI kachu ma ti anusaaraa|' mA0 1.31.1 (6) A par3I, TUTa par3I / parI jAsu phala bipati ghanerI' mA0 1.458 (7) bana paDI / 'parI hasta asi rekha / ' mA0 1.67 (8) praNata huii| 'asa kahi parI dharani dhari siisaa|' mA0 1.71.7 parIgo : par3a gayA / 'parIgo kAla phaga meM / ' kavi0 7.76 parIchA : paricchA / mA0 2.15.6 parIchita : paricchita / rAjA parIkSit / kavi0 7.181 paruSa : vi0 (saM.) / kaThora, karkaza, niSThura, krUra, ugr| mA0 3.38 kha paruSapana : (de0 pana) / paruSatA, kaThora vyavahAra / 'prema na parakhia paruSapana / ' do. 268 paruSA : paruSa+strI0 / kaThora, ugra / 'paruSA baraSA..... sahi ke|' kavi0 7.33 paruSAcchara : saM00 (saM0 prussaakssr)| paruSa vacana / 'iriSA paruSAcchara loluptaa|' mA0 7.102.4 parasana : bhakR0 avyaya (saM0 pariveSayitum>prA. parivesiu>a0 parivesaNa) / parosane, bhojya-sAmagrI dene (pariveSaNa karane) / 'parusana lage suAra sujaanaa|' mA0 1.326.3 parasahu : A.maba0 (saM0 pariveSayata>prA0 parivesaha >a0 priveshu)| paroso, bhojana sAmagrI vibhakta kro| 'tumha parusahu mohi jAna na koii|' mA0 1.168.5 parusi : prakR0 (saM0 pariveSya>prA0 parivesia>a0 privesi)| parosane kA kArya sampanna kara / 'china mahaM sabake parusi ge|' mA01.328 'pekhata parusi dhro|' vina0 226.3 For Private and Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 584 tulasI zabda-koza pareM : par3ane para, par3ane se / jimi javAsa pareM pAvasa paanii|' mA0 2.54.2 pare : bhUkR00ba0 / (1) luNThita hue| 'bhUtala pare mukuTa ati suMdara / ' mA0 6.32.5 (2) gira par3e / 'pare bhUmi kapi bIra / ' mA0 6.50 (3) prApta hue, gocara hue / 'rAma lakhana jaba dRSTi pare rii|' gI0 1.76.1 (4) praNata hue / 'pare daMDa iva gahi pada paanii|' mA0 1.148.7 (5) DAle (parose) gaye / 'bhAMti aneka pare pakavAne / ' mA0 1.326.2 (6) TUTa par3e / 'gaja pare ripu kaTaka mjhaarii|' mA0 6.44.7 (7) par3Ava DAlakara rahe / 'prabhu Ai pare suni sAyara koThe / ' kavi0 6.28 pareu : A0-bhUkR0pu+ue / maiM gira pdd'aa| pareu~ bhUmi kari ghora cikaaraa|' mA0 4.28.4 pareu, U : bhUkR00kae / (1) gira pdd'aa| trasita pareu avanIM akulaaii|' mA0 1.174.8 (2) leTa gayA / 'pareu jAi tehi seja anuupaa|' mA0 1.172.1 (3) ho sakA / 'rAma svarUpa jAni mohi pareU / ' mA0 1.120.2 (4) praNata huA / 'prabhu pahicAni pareu gahi crnaa|' mA0 4.2.5 (5) phaeNsa gayA / 'phireu mahAbana pareu bhulAI / ' mA0 1.157.8 parekho : sN0puu0ke0| (1) parakha, parIkSaNa, soca-vicAra / 'itano parekho, saba bhAMti samaratha / ' hanu0 26 (2) pratIkSA, AdarabhAva; sammAna dekara vicAra / 'soi bAvari jo parekho ura Ane / ' kR0 38 pareza, sa : vi0 saM00 (saM0-para+Iza) / sarvopari svAmI, paramezvara / mA0 7.108 chaM. 6 paresa : pareza (praa.)| mA0 1.116.8 parehu : A0-bhUka00+maba0 (1) A phaMse ho / 'parehu kaThina rAvana ke paale|' mA0 6.60.8 (2) loTa rahe ho| Aju parehu anAtha kI naaiiN|' mA. 6.104.8 para : parahiM / 'bar3e alekhI lakhi preN|' vina0 147.5 parai : (1) pri| par3a jAya / 'sevaka prabhuhi parai jani bhoreN| mA0 4.3.1 (2) (jA) sake / 'subhagatA na para khii|' mA0 1.86 chaM0 (3) ho sakatA hai| 'para upAsa kubera ghara / ' do0 72 (4) ghaTita hotA hai / 'saba dina rUro para puuro|' hanu0 12 paraMgI : A0bha0strI0prae / (1) vaha pdd'egii| 'sA~ciye paraMgI shii|' vina0 254.3 (2) mae / tU pdd'egii| 'gunI ke pAle praigii|' hanu0 25 paroM: parahuM / parasoM / 'Aja ki kAli paroM ki nroN|' kavi0 7.179 paro : pryo| (1) DAlA huaa| rahIM darabAra paro laTi luulo|' hanu0 36 For Private and Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 585 (2) girA huA (par3A milaa)| 'kRpina dei pAia pro|' do0 171 (3) (jAnA) jA sakA / 'tulasI samuzi pro|' vina0 226.6 paroso : (1) par3A huA sA / 'parAvano paroso hai|' kavi0 7.84 (2) saM.pu. kae0 (saM0 pariveSam>prA0 parivesaM>a0 privesu)| parasA huA thAla yA pattala / 'tulasI paroso tyAgi mAge kUra kora re / ' vina0 66.5 (3) vi0pU0 kae0 (saM0 pariveSaka:>prA0 parivesao>a0 privesu)| parosane vAlA, bhojana dene vaalaa| 'pAhune kRsAnu, pavamAnu so proso|' kavi0 5.24 (4) bhUka0kae0 (saM0 pariveSitam >prA0 parivesiaM>a0 parivesiau) / pariveSaNa kiyaa| 'karama phala bhari bhari beda proso|' vina0 173.2 parauM : (1) parahuM / prsoN| 'pathika je ehi patha parauM sidhaae|' gI0 2.36.1 (2) parau~ / paDUM, par3atA-tI huuN| 'mahari tihAre pAya~ prauN|' kR0 7 (3) cAhe paDUM, jA girU~ / 'naraka parauM baru surapura jAU / ' mA0 2.45.1 parna : parana / mA0 7.13 chaM0 5 parnakuTI : prnkuttii| kavi0 3.1 parnasAla : paranasAla / gI0 3.17.1 parvata : saM00 (saM0 prvt)| pahAr3a / mA0 4.1.1 parvatAkArA : vi0pU0 (saM0 parvatAkAra) / pahAr3a jaise DIlaDola vaalaa| mA0 4.30.6 payaMka : pala~ga (sN.)| vina0 18.4 paryaMta : kri0vi0 (sN.)| taka / 'bhuvana paryaMta pada tIni karaNaM / ' vina0 52.5 paryo : pareu / (1) gira pdd'aa| 'paryo dharani byAkula sira dhunyo|' mA0 6.65.7 (2) bana gyaa| 'kamaTha kaThina pIThi ghaTThA paryo maMdara ko|' kavi0 parva : de0 paraba / puurnnimaa| vina0 16.1 palaMga : saM00 (saM0 palyaGaka=paryaGaka>prA. pallaMka) / zayyAvizeSa / 'carana pakhAri pala~ga baitthaae|' mA0 4.20.5 pala : saM00 (saM0 ) / (1) ghar3I ke 60veM bhAma kA samaya / (2) palaka mArane kA samaya / 'dekhi mohi pala jimi juga jAtA / ' mA0 2.248.6 (3) palaka, nepuTa / 'raheu ThaThaki ekaTaka pala rokii|' mA0 5.45.3 (4) mAMsa / 'kali mala pala pIna / ' kavi0 7.142 palaka : pala / (1) netrapuTa / 'palaka nayana iva sevaka trAtahi / ' mA0 7.30.3 (2) pala bhara kA samaya / 'bAsara jAhiM palaka sama biitii|' mA0 2.252.1 / / palakani, nhi : palaka+saMba0 / palakoM (ne)| 'jaba palakani haThi dagA dii|' kR0 24 'palakanhihUM pariharI nimeSe / ' mA0 1.232.5 For Private and Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 586 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza palakeM : palaka + ba0 / kavi0 2.23 palakat : eka palaka bhI / 'palako na lAvatIM / ' kavi0 2.13 palaTa : pUkR0 (saM0 paryasya > prA0 palaTTi > a0 pallaTTi) / (1) nIce se Upara karake / 'ulaTa palaTa laMkA saba jArI / mA0 5.26.8 (2) badala kara (3) u~Dela kara / 'palaTi sudhA te saTha biSa lehIM / ' mA0 7.44.2 palaTe : bhUkR0pu0 (saM0 paryaMta > prA0 pallaTTa) / (1) viparIta, pratIpa / 'ulaTepalaTe nAma mahAtama / vina0 228.4 (2) badale meM / 'pUjA leta deta palaTe sukha / ' dina 236.2 palanA : pAlane meM / 'kari siMgAra palanAM por3hAe / mA0 1.201*1 palanA : saM0pu0 (saM0 pAlanaka > prA0 pAlaNaa ) / pAlanA, baccoM kA jhUlA | mA0 1.168.8 paliahi : A0kavA0praba0 (saM0 pAlyante > prA0 pAlIaMti > a0 pAlI ahi) / pAle jAte haiM, pAle jAyeM / 'bAyasa paliahaM ati anurAgA / ' mA0 1.5.2 palu : pala + kae0 / eka pala kA samaya / 'pavana ke pUta ko na kUdibe ko palu go / ' kavi0 4.1 paluhai : A0e0 (saM0 prarohate > prA0 palahai ) ugatA-tI hai; kalle phor3atA-tI hai / puni mamatA javAsa bahutAI / paluhai nAri sarada Rtu pAI / ' mA0 3.44.6 paluhata: vakR0 | panapatI-tI hai / 'paluhata garajata meha / ' do0 316 paluhAvahiMge : A0bha0pu0 praba0 / panapAeMge, harA bharA kareMge / 'biraha agini jari rahI latA jyoM kRpAdRSTi jala paluhAvahiMge / ' gI0 5.10.3 paloTata: vakR0pu0 | dabAtA te / 'pAya paloTata bhAi / ' mA0 2.86 paloTihi : A0bha0pra0 / dabAegA-gI / 'pAya paloTihi saba nisi dAsI / ' mA0 2.67.5 For Private and Personal Use Only pallava: saM0pu0 (saM0 ) / kisalaya / mA0 1.87.5 pallavata: vakR0pu0 / pallavayukta hotA te / bar3hatA, vikAsa letA / 'pallavata phUlata navala nita / ' mA0 7.13.5 pallavani : pallava + saMba0 / pallavoM (se) / ' kapaTa dala harita pallavani chAvIM / " vina0 208.2 pallavita : vi0 (saM0 ) / pallava yukta, parivardhita | mA0 1.346 pavana : saM0pu0 (saM0 ) / vAyu / mA0 1.7.6 pavanakumAra, rA : vAyu putra hanumAn / mA0 1.17; 5.2.3 pavanaja : hanumAn / gI0 5.21.2 pavanatanaya : hanumAn / mA0 5.0.6
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulaso zabda-koza 587 pavananaMdanu : akelA hanumAn / kavi0 6.47 pavanapUta : hanumAn / do0 55 pavanasuta : hanumAn / mA0 1.26.6 pavanasuva : pavanasuta (saM0 suta>prA0 sua) / hanu0 1 pavanasuvana : hanumAn / rA0pra0 3.5.4 pavani : pAvani / pavitra / 'gAvata tulasidAsa kIrati pavani / ' gI0 3.5.5 pavanu, na : pavana+kae0 / vAyu / 'paMtha kathA khara Atapa pavana / ' mA0 1.42.4 pavamAna : saM00 (saM0 ) / vAyu / 'pAhune kRsAnu pavamAna so proso|' kavi0 5.24 pavamAnu : pvmaan+ke| kavi0 7.42 pavari : pauri / dvAra / 'pahilihi pavari susAmadha bhAsukha dAyaka / ' pA0ma0 117 pavAreM : (saM0 plAvitena, pravAlitana>prA0 pavvAlieNa>a0 pavvAlie~) / pheMkane . se / 'raja hoi jAi paSAna pavAreM / ' mA0 1.301.3 pavAre : pbaare| pavitra : pabitra / mA0 7.55.1 pazyanti : A0paba0 (sN.)| dekhate haiN| mA0 1 zloka 2 paSAna : saM00 (saM0 pASANa) / patthara / mA0 1.80.6 paSAnani : paSAna+saMba0 / pattharoM (se) / 'suniyata setu payodhi paSAnani / ' vina0 226.4 paSAnA : paSAna / mA0 2.220.7 pasAu, U : saM0pu0kae0 (saM0 prasAdaH, prasAdam>prA0 pasAo, pasAyaM>a0 pasAu) / (1) kRpA, anugraha / 'sAsati kari puni karahiM pasAU / ' mA0 1.86.3 (2) deva se prApta varadAna rUpa prasAda / 'pAihai prema pasAu / ' vina0 100.10 pasArata : vakR00 (saM0 prasArayat>prA0 psaarNt)| phailAte / 'kilakata puni-puni pAni pasArata / ' gI0 1.23.4 pasArahi : A0praba0 (saM0 prasArayanti>prA0 pasAraMti>a0 psaarhiN)| phailAte haiM / 'phareM pasArahiM hAtha / ' do0 52 pasArA : bhUkR00 (saM0 prasArita>prA0 pasAria) ! phailaayaa| 'jojana bhari tehiM badanu pasArA / ' mA0 5.2.7 pasAri : pUkR0 / phailA kara / 'dhAvA badanu pasAri / ' mA0 6.70 pasArI : (1) pasAri / 'cale u gagana kapi pUcha psaarii|' mA0 6.65.4 (2) bhUkR0strI0 / phailaayii| 'tinhahi dharana kahuM bhujA psaarii|' mA0 6.68.7 For Private and Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 588 tulasI zabda-koza pasIja : A0e0 (saM0 prasvidyate>prA0 pasijjai) / pasIja uThatA hai, dravIbhUta ho jAtA hai / pAhanI pasIja / ' kR0 45 pasu : saM0 (saM0 pazu>prA0 pasu) / jAnavara, caupAyA / mA0 1.85.4 (2) pAza___ baddha jIva / de0 psupti| pasupati : saM00 (saM0 pazupati) / mAyA-jAla-baddha jIvoM (pazuoM) ke svAmI= zivajI / pA0ma0chaM0 12 pasupAla : pazuoM kA rakhavAlA / vina0 133.3 paseu : saM00kae0 (saM0 prasveda:>prA0 paseo>a0 pseu)| psiinaa| 'tana paleu kadalI jimi kaaNpii|' mA0 2.20.2 pasyaMti : pazyanti / mA0 3.32 chaM0 4 pasyAmi : A0ue0 (saM0 pazyAmi) / dekhatA huuN| mA0 6.107 chaM0 paha~ : pahiM / pAsa se / 'rAvana siva paha liinhiiN|' vina0 162.3 pahara : saM00 (saM0 prahara>prA0 phr)| lagabhaga cAra ghar3I kA samaya / mA0 2.203 paharI : vi0 saM00 (saM0 praharin) / paharA dene vAlA, santarI, caukasI karane vAlA / 'pAlibe ko kapi bhAlu bamU jama kAla karAlahu ko paharI hai|' kavi0 6.6 paharu, rU : paharI / 'nAtha hI ke hAtha saba coraU paharu / ' vina0 250.3 paharU : paharu / kavi0 7.31 pahale : pahile / 'sAdhu ganatI meM pahalehiM ganAvauM / ' vina0 208.3 pahAra, rA : saM0pu / pahAr3a, parvata / mA0 2.34.1; 18.7 paharu, rU : pahAra+kae0 / eka pahAr3a / 'avadha sodha sata sarisa pahArU / ' mA0 2.66.3 pahiM : avyaya / pAsa, samIpa, prati / 'pArabatI pahiM jAi tumh......|' mA0 1.77 pahicAna : (1) saMstrI0 (saM0 pratyabhijJAna>prA0 pcchiaann)| paricaya / 'hoi prIti pahicAna binu / ' rA0pra0 2.2.5 (2) pahicAnai / pahacAnatA hai, pahacAna sakatA hai / 'pahicAna ko kehi jAna / ' mA0 1.321 chaM0 'pahicAna, pahicAnai, I : (saM0 pratyabhijAnIte>prA0 paccahiANai) A0prae / pahacAnatA hai / 'so prabhuhi pahicAnaI / ' vina0 135.2 pahicAnata : vkR00| pahacAnatA-ne; jAna jaate| 'binaya sunata pahicAnata priitii|' mA0 1.28.5 pahicAnahu : A0maba0 / pahacAnate ho| 'pahicAnahu tumha kahahu subhaauu|' mA0 1.261.6 For Private and Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 589 pahicAnA : (1) bhUkR.pu / jAnA / 'tAteM maiM prabhu nahiM pahicAnA / ' mA0 4.2.6 (2) pahicAnaI / 'nija hita anahita pasu phicaanaa|' mA0 2.16.1 pahicAni : (1) pUkR0 / pahacAna / 'prabhu pahicAni pareu gahi crnaa|' mA0 4.2.5 (2) pahicAna kara / paricaya / "binu pahicAni prAna hu~te pyaarii|' mA0 1.322.6 tAsoM na karI pahicAni / ' vina0 160.5 pahicAniho : A0bha0maba0 / pahacAnoge / 'pranata prema phicaaniho|' vina0 223.2 pahicAnI : (1) pahicAni / pahacAna kara / 'haraSe hRdaya hetu pahicAnI / ' mA0 1.307.3 (2) pahicAni / paricaya / "ehi sana haThi karihau~ pahicAnI / ' mA0 5.6.4 (3) bhUkR0strI0 / jaanii| 'raghukula tilaka nAri phicaanii|" mA0 3.26.7 (4) A0kavA0prae / pahacAnA jAya, jAnie / 'tulasI tAhi saMta phicaanii|' vairA0 14 pahicAneM : (1) pahacAna meM / karatala-gata na parahiM phicaaneN|' mA0 1.21.5 (2) pahicAna ke / 'jimi bhujaMga bina raju phicaaneN|' mA0 1.112.1 / pahicAne : (1) bhUkR00ba0 / jAne / 'kou kaha e bhUpati pahicAne / ' mA0 1.222.3 (2) pahicAneM / 'saMgraha tyAga na binu pahicAne / ' mA0 1.6.2 pahicAneha : A0-bha0+AjJA-maba / tuma pahacAna jAnA / 'pahicAnehu taba __ mohi / ' mA0 1.166 pahicAna : pahicAnai / 'pahicAna kona kAhi re / ' kavi0 5.16 pahira, pahirai : (saM0 paridadhAti>prA0 parihai) A0prae / pahanatA hai| 'jimi nUtana paTa pahirai / ' mA0 7.106 ga pahirata : vakR.pu / pahanatA, phnte| deta leta pahirata pahirAvata / ' gI0 1.4.8 pahirahiM : A0praba0 / pahanate haiM / 'pahirahiM sajjana bimala ur|' mA0 1.11 pahirAi : pU0 (saM0 paridhApya>prA0 parihAvia>a0 parihAvi) / pahanA kara / 'bAli tanaya pahirAi / bidA kInhi / ' mA0 7.18 kha pahirAI : bhUkR0strI0ba0 / paridhAna yukta kI / 'caila cAru bhUSana phiraaiiN|' mA0 1.353.4 pahirAI : bhukR0strI0 / phnaayii| 'pIta jhaguliA tana phirii|' mA0 1.166.11 pahirAe : bhUkR00ba0 / (1) pahanAye / 'sItahi pahirAe prabhu sAdara / ' mA0 3.1.4 (2) paridhAna yukta kiye / 'pura nara nAri sakala phiraae|' mA0 1.351.6 pahirAyau, yo : bhUkR0pu0kae / phinaayaa| 'barahi basana pahirAyau / ' pA0ma0 123 pahirAyo : phiraayu| gI0 1.17.3 For Private and Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 550 tulasI zabda-koza pahirAvata : vakR.pu0 (saM0 paridhApayat >prA0 prihaavNt)| phnaataa| 'lasata lalita kara kamala mAla pahirAvata / ' jA0ma0 106 pahirAvani : saM0strI (saM0 paridhApanA>prA0 parihAvaNA>a0 parihAvaNI= parihAvaNi) / paridhAnopahAra; pahanAve kI bheMTa / 'ruci bicAri pahirAvani dInhI / ' mA0 1.353.5 pahirAvahi : A0mae0 / tU pahanA / raci raci hAra..... rAma nRpahi pahirAvahi / ' vina0 237.4 pahirAvahu : A0maba0 / pahanAvo / 'pahirAvahu jayamAla suhaaii|' mA0 1.264.5 pahirAvauM : Aue / pahanAU~, pahanAtI huuN| hAra bela pahirAvoM caMpaka hota / ' bara0 13 pahirAvau : pahirAvahu / 'pahirAvo rAgho jU ko sakhiyA~ sikhaavtiiN|' kavi0 1.13 pahiri : pUkR0 / pahana kr| 'agarI pahiri kaMDi sira dhrhiiN|' mA0 2.161.5 pahiria : A0kavA0prae0 / pahanA jAtA hai| 'khAia pahiria rAja tumhaareN|' mA0 2.16.4 pahireM: kri0vi0 / pahane hue (pahana kara) / 'kahata cale pahireM paTa nAnA / ' mA0 1.266.1 pahire : bhUkR00ba0 / pahana liye / 'kuDala kaMkana pahire byAlA / ' mA0 1.62.2 pahilihiM : pahalI hI / 'pahilihiM pavari susAmadha bhA sukhdaayk|' pA0ma0 117 pahilehi : pahile hI / mA0 1.226 pahilo : vi.puM0kae0 (saM0 prathamaH>prA0 pahillo) / pahalA / 'aisio mUrati dekhe rahyo pahilo bicAru / ' gI0 1.82.3 pahuMca : saM0strI0 (saM0 prabhutva>prA0 pahutta>a0 phucc)| gati, adhikAra / ___'rAjanIti pahuMca jahA~ lauM jAkI rahI hai|' gI0 5.24.1 pahuMcati : vakR0strI0 / pahuMcatI, atttii| 'bAhu bisAla jAna lagi pahuMcati / ' gI0 1.17.7 pahuMcAi : pUkR0 / bheja kara, preSita kr| 'gae te prabhuhi pahuMcAi phire / ' gI0 2.66.5 pahuMcAI : bhUka strI0ba0 / bhejii| 'sama saneha jananIM phuNcaaii|' mA0 2.320.5 pahuMcAI : pahuMcAi / 'Ayasu pAi phire pahuMcAI / ' mA0 1.360.10 pahuMcAu : A0~-AjJA-mae / tU phuNcaa| tahAM mohi pahuMcAu / ' mA0 2.146 pahuMcAe : bhUkR0pU0ba0 / 'ati Adara saba kapi phuNcaae|' mA0 7.16.6 pahuMcAesi : A0-bhUkR0pu+prae0 / usane phuNcaayaa| 'pahuMcAesi chana mAjha niketaa|' mA0 1.171.7 For Private and Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 591 'pahuMcAva pahuMcAvaDa : A.prae0 (a0 pahuccAvai) / gantavya prApta karAtA hai / ___ 'jo pahuMcAva rAma-pura tanu avasAna / ' bara0 67 / / pahuMcAvana : bhakR0 avyaya / pahuMcAne, bhejane / 'saMga cale pahuMcAvana rAjA / ' mA0 1.336.4 pahuMcAvahiM : A0praba0 (a0 pahuccAvahiM) / pahuMcAte-tI haiM / "pahuMcAvahiM phiri milahiM bhorii|' mA0 1.337.7 pahuMcAvA : bhUkR.pu / pahuMcAyA, sAtha le jAkara bheja diyaa| 'kapi puni baida tahA~ ___ pahuMcAvA / ' mA0 6.62.4 pahuMci : pUkR0 / pahuMcakara / kR0 45 pahuMciyA~ : pahuMcI+ba0 / hastA-bharaNa-vizeSa / 'paMkaja pAni pahuMciyA~ rAjai / ' gI0 pahuMcI : (1) saM0strI0 / hastA-bharaNa-vizeSa / 'pahuMcI kara kaMjani / ' kavi0 1.2 (2) bhUkR0strI0 ! gantavya prApta huii| 'pahuMcI jAi janeta / ' mA0 1.343 pahuce : bhUkR0pu0ba0 / 'muni Azrama pahuMce surabhUpA / ' mA0 3.12.5 pahucaihau~' : A0bha0 ue0 (a0 pahuccAvihiu~) / pahuMcA duuNgaa| 'pahuMcaihau~ sovatahi niketaa|' mA0 1.166.8 pahucAvahiM : pahuMcAvahiM / pA0ma0 143 pahunaI, nAI : saM0strI0 (saM0 pradhuNatA>prA0 pahuNayA) / Atithya, atithi satkAra / 'bhUpa pahunaI karana ptthaaii|' mA0 1.306.8 pahunAI : pahunAI meM, atithi rUpa meM / 'dina dvai janu audha hute phunaaiiN|' kavi0 2.2 pahunAI : pahunaI / pahunAI kari harahu zrama / ' mA0 2.213 pAMu : pAu / 'bhayo rajAyasu pAMu dhArie / ' gI0 5.35.2 pAMgure : saMpu0 (saM0 paGgala) paMgu / 'pAMgure ko hAtha pAya A~dhare ko A~khi hai / ' vina066.3 pAMca : pNc| mA0 2.24.1 pA~cada : pA~cai / pA~cavIM+paJcamI tithi / vina0 203.6 pAMcasara : paMcabANa (saM0 paJcazara) / kAmadeva / gI0 7.18.1 pAMcahi : paMcoM ko, sabhI janavargoM ko| 'jauM pA~cahi mata lAgai nIkA / ' mA0 2.5.3 pAMcA : pA~ca / 'kahahiM parasapara mili dasa paaNcaa|' mA0 2.206.2 pAMceM : saM0strI0 (saM0 paJcamI) / pAkha kI pAMcavIM tithi / pA0ma0 5 pA~co : paJca bhI, janavarga bhI / 'bahuri pUMchiye paaNco|' vina0 277.3 paoNchi : pU0 (saM0 pratakSya>prA0 pacchia>a0 pacchi) / tvacA chIla kara, khuraca kara / maramu pAchi janu mAhuru deI / ' mA0 2.160.7 For Private and Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 592 www.kobatirth.org pAMDu: pANDavoM ke pitA kA nAma / do0 416 pAMDubadhU : draupadI | kavi0 7.8 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAMDara : saM0pu0 (saM0 pANDara) / camelI (puSpa) / gI0 2.43.3 pAMDava : pANDuputra = yudhiSThira, bhIma, arjuna, nakula aura sahadeva / do0 426 pAMDava : ( pAMDavana + i) pANDavoM ko / 'prabhu prasAda saubhAgya bijaya jasa pAMDavana bariAi bareM / ' vina0 137.4 tulasI zabda-koza pAMDusuta: pAMDava / vina0 106.4 pAMDsutana : pAMDusuta + saMba0 / paannddvoN| 'pAMDavana kI karanI / ' vina0 236.2 pA~ti, tI : saM0strI0 (saM0 pakti > prA0 paMti ) / (1) zreNI / mA0 1.66.7 (2) jevanAra meM ucca-nIca ke anusAra biThAI jAne vAlI paMgata / 'choTI jAtipA~ti / kavi0 7 18 pAya : (1) pAya / paira para / 'mahari tere pA~ya pAyani: pAyanha | pairoM meM pA~va : pAu~ / paira / 'ka haiM 1 1 pA~gure ko hAtha pAya / ' bina0 66.3 (2) pAya~ / pairoM parauM / ' kR0 7 'paiMjanI pA~yani bAjati / ' gI0 1.32.2 saba saciva pukAri pA~va ropi haiM / ' kavi0 6.1 pA~var3e : saM0pu0 (saM0 pAdapaTa > prA0 pAvaDa = pAvaDaya) ba0 / pairoM ke nIce svAgatArthaM bichAye jAne vAle vastra / 'paTa pA~var3e parahiM bidhi nAnA / mA0 1.316.3 pA~vara : pAvara / 'pA~vara pUrjAha bhUta / ' do0 65 paoNvarani: pA~vara + saMba0 / nIca janoM / 'pA~varani para prIti / vina0 214.1 pA~vari ro : pAvarI / 'khar3AU~ / 'pA~vari pulaki laI hai / gI0 2.78.2 rA0pra0 2.5.5 pA~surI : pasalI se / 'masaka kI pA~surIM payodhi pATiyatu hai / ' kavi 0 7.66 pA~surI : saM0 strI0 (saM0 pazU > prA0 paMsU = paMsullI = paMsulI ) / pasalI, vakSa ke pArzvabhAga kI haDDI | pA~se : pAse / 'bhalI bhA~ti bhale paiMta bhale pA~se parige / gI0 2.32.4 pApAya (saM0 pAda > prA0 pAa ) / caraNa, paira / 'mAratahUM pA paria tumhAreM / ' For Private and Personal Use Only mA0 1.273.7 pAi~ : paayeN| pairoM meM / 'pAIM panahyo na / ' gI0 2.27.3 pAi : (1) pAya / paira / pAi tara Ai rahyoM / ' kavi0 7.166 (2) pUkR0 (saM0 prApya > prA0 pAvia > a0 pAvi) / pAkara / 'khalau karahiM bhala pAi susaMgU / ' mA0 1.7.4 pAia ya, ye : A0kavA0pra0 (saM0 prApyate > prA0 pAvIai ) / pAyA jAtA hai / 'sunata zravana pAia bizrAmA / mA0 1.35.7
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 593 tulasI zabda-koza pAiahiM : A0kavA0prae (saM0 prApyante>prA0 pAvIaMti>a0 paaviiahiN)| pAye ___ jAte haiM, pAI jAtI haiM / 'begi pAiahiM pIra praaii|' mA0 2.85.2 pAie, ai : pAia / 'bastu binu gatha paaie|' mA0 7.28 chaM0 pAika : vi0+saM00 (saM0 pAyika = pAdAtika>prA0 pAikka) / paidala anucara ___ Adi / 'sarava karahiM pAika phhraahiiN|' mA0 1.302.7 pAinhi : A0 bhUkR0+praba0 / unhoMne pAye / 'janma phala pAinhi / ' pA0ma0 75 pAiba : bhaka00 (saM0 prAptavya>prA0 pAviavva) / pAnA (hogA, hotA hai)| 'bar3e bhAga pAiba stsNgaa|' mA0 7.33.8 pAibI : pAiba+strI0 / pAnI (hogii)| 'samaya pAibI thAha / ' do0 446 pAibe : pAiba kA rUpAntara / pAne / 'sugama upAya pAibe kere|' mA0 7.120.12 pAiyo : pAiba+kae / pAnA (hogaa)| pAyA jAyagA / 'pAibo na hero|' vina0 146.4 pAimAla : vi0 (phA0 pAyamAla== barbAda) / naSTa / 'dehi siya, na to piya, pAimAla jaahigo|' kavi0 6.23 pAiya : pAia / 'jehi gAye sidhi hoi parama nidhi pAiya ho|' rA0na0 1 pAiye : pAie / vina0 35.2 pAihaha : A0bha0maba0 (saM0 prApsyatha>prA0 pAvihiha>a0 pAvihiha) / paavoge| __ "puni mama dhAma pAihahu / ' mA0 6.116 gha pAihi : A0bha0 prae0 (saM0 prApsyati>prA0 paavihii)| paayegaa| 'rAma dhAma patha pAihi soi / ' mA0 1.124.2 pAihaiM : (1) A0bha0pra0 / paayeNge| 'pAra prayAsa binu nara paaihaiN|' mA0 6.106 chaM0 (2) uba0 / hama pAeMge / 'sukhu pAihaiM kAna suneM btiyaaN|' kavi. 2.23 pAihai : (1) pAihi / vaha pAyegA / 'aMdha kaheM dukha pAihai / ' do0 481 (2) barA barI karegA / 'ko tribhuvanapati pAihai / ' gI0 5.34.2 (3) mae / tU paayegaa| 'surasari tIra bina nIra dukha pAihai / ' vina0 68.2 pAihauM : A0bha0 ue0 (saM0 prApsyAmi>prA0 pAvihimi>a. paavihiuN)| pAU~gA / 'saba sukha pAihauM / ' mA0 2.151 chaM0 pAiho : pAihahu / 'jahA~ tahA~ dukha paaiho|' do0 71 pAI : bhUkR0strI0ba0 / prApta kii| 'mana bhAvatI asIseM pAIM / ' mA0 1.308.6 pAI : (1) bhUka0strI0 / prApta kI / 'asura deha tinha paaii|' mA0 1.122.5 (2) pAi / pAkara / 'saTha sudharahiM sata saMgati paaii|' mA0 1.4.6 pAu~ : pAu / paira / 'pAu~ dei ehiM mAraga soii|' mA0 7.126.4 For Private and Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 594 tulasI zabda-koza pAu : pAya+kae0 / eka paira / 'jIvana pAu na pAche dhrhiiN|' mA0 1.162.2 (2) eka cauthAI pAva / 'rAma rAvare banAe bane pala pAu meN|' vina0 261.1 pAuba : pAiba / 'to tumha dukha pAuba parinAmA / ' mA0 2.62.3 pAU~ : pAvauM / vina0 75.3 pAU : pAu / caraNa / 'kRpA karia pura dhAria paauu|' mA0 1.88.7 pAe~ : (1) pAne se / 'zrama phala par3heM kie~ aru pAe~ / ' mA0 3.21.6 (2) pAkara, pAe hue (sthiti meM) / 'kautuka dekhahiM ati sacu pAe~ / ' mA0 1.321.7 (3) (saM0 pAdAbhyAm >prA0 pAehiM) pairoM se| 'mAraga calahu payA dehiM pAe~ / ' mA0 2.112.5 pAe : (1) bhUkR00ba0 / prApta kiye / 'adhama sarIra rAma jinha pAe / ' mA0 1.18 (2) pAe~ / pairoM se / 'gavane bharata payAdehiM pAe / ' mA0 2.203.4 (3) pAe~ / pAne para / 'pAe pAlibe joga maMja maga / ' gI0 3.3.2 pAehu, hUM : pAne para bhI / 'pAehuM gyAna bhagati nahiM tjhiiN|' mA0 3.43.10 pAka : saM00 (sN0)| (1) pakvAnna / 'Apu gaI jaha~ pAka bnaavaa|' mA0 1.201.3 (2) eka daitya kA nAma-de0 pAkaripu (3) pakAne kA pAtra (4) zizu / aMjanI kumAra sodhyo rAma pAni pAka hauN|' hanu0 40 (5) vi00 (saM0 pakva>prA0 pkk)| pakA huA / 'janu chui gayau pAka baratorU / ' mA0 2.27.4 pAkata : vakR0pu0 / pakatA huA, pakate hue / 'Iti bhIti jasa pAkata sAlI / ' mA0 2.253.1 pAkari : pAkarI / mA0 7.57.5 pAkaripa : pAka nAmaka daitya ke zatru =indra / mA0 2.302.2 pAkarI : saM0strI0 (saM0 parkaTI>prA0 pakkaDI) / pIpala ke samAna vRkSabizeSa / mA0 7.566 pAkAri : pAkaripu / indra / vina0 265 pAkArijita : indrajit / medhanAda / vina0 58.4 pAkArisuta : indra-putra jayanta / vina0 43.5 pAkI : bhUkR0strI0 (saM0 pakvA>prA0 pakkI) / praur3ha, puSTa / 'dhanya punya rata mati soi paakii|' mA0 7.127.7 pAkeM : pake hue' meM / 'pAkeM chata janu lAga aMgArU / ' mA0 2.161.5 pAke bhUkR00ba0 (saM0 pakva>prA0 pakka =pakkaya) / pake hue| do0 510 For Private and Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 595 pAkha : saM00 (saM0 pakSa>prA. pakkha) / mAsa kA ardhabhAga (zukla-kRSNa-pakSa) / "sama prakAsa tama pAkha duhu~ / ' mA0 1.7 kha (2) pandraha dina kA samaya / 'kahaha pAkha mahaM Ava na joI / ' mA0 4.16.5 pAkhaMDa : saM00 (saM0) / nAstika, deva para AsthA na rakhane vaalaa| rA0pra0 7.2.3 'pAkhaMDabAda : nAstika mata / jimi pAkhaMDabAda teM lupta hohiM sada graMtha / ' mA0 4.14 pAkhu : pAkha+kae / pandraha dina bhr| 'bhayau pAkhu dina sajata samAjU / ' mA0 2.16.3 'pAga : saMpu0 (saM0 pAka>prA0 paag)| jalAva meM banAyA huA pakvAnna / jalAva / kavi0 5.14 pAgi : pUka / pAga (jalAva) meM sAMdha kara / 'nAnA pakavAna pAgi pAgi DherI kiinhii|' kavi0 5.24 yAgihai : (1) A0bha0prae0 / vaha pAga meM sauMda kara banAegA / 'laMka paghilAi pAga paagihai|' kavi0 5.14 (2) mae / tU paagegaa| 'rAma nAma modaka saneha sudhA pAgihai / ' vina0 70.4 'pAgI : (1) bhUka strI0 / miThAI ke rasa meM DAla kara sampanna kii| 'bacana racanA bIra rasa pAgI / ' mA0 1.263.6 'zuddha mati juvati pati prema paagii|' vina0 36.2 (2) pAgi / 'bolI bacana nIti rasa paagii|' mA0 5.36.5 'pAge : bhUka00ba0 / jalAva meM banAe hue| 'bacana.. prema rasa pAge / ' mA0 1.146.7 pAcha : avyaya (saM0 pazcAt>prA0 pacchA) pIche / 'citayau~ pAcha ur3Ata / ' mA0 7.76 ka pAchila : vi.pu0 (saM0 pazcAdbhava>prA0 pacchilla) / pighalA (atIta) / 'pAchila moha samujhi pachitAnA / ' mA0 7.63.3 pAchili : pAchilI / 'prIti karai nahiM pAchili bAtA / mA0 3.43.7 pAchilI : pAchila+strI0 (a0 pcchillii=pcchilli)| pichalI (atiit)| 'pariharu pAchilI galAni / ' vina0 163.6 pAchile : 'pAchila' kA rUpAntara+ba. (prA0 pachilaya) / pichale / hanu0 4 pAche, chai : paache| (1) bAda meM / jehiM na hoi pAche pachitAU / ' mA0 2.4.5 (2) pIche, pazcAd deza meM / 'phira citavA pAche prabhu dekhA / ' mA0 1.54.5 (3) pIche chipane se, zaraNa lene se / 'bA~cihai na pAchai tipurArihUM marArihUM ke|' kavi0 6.1 pAche : kri0vi0 (saM0 pazcAt >prA0 pacchA>a0 pcchi)| pIche kI ora / pAche pAu na dInha / ' rA0pra0 5.7.5 / For Private and Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 596 tulasI zabda-koza pATa : (1) saM00 (saM0 paTTa) / rezama / 'roma pATa paTa aganita jaatii|' mA 2.6.3 (2) vi0 / viziSTa, zreSTha-de0 paattmhissii| pATaMbara : saMpu0 (saM0 paTTAmbara>prA0 paDheMbara) / rezamI paridhAna / mA0 7.65 kha pATana : saM00 (sN.)| phaadd'naa| mA0 3 zloka 1 pATamaya : vi0 (saM0 paTTamaya) / rezamI / 'lasata pATamaya Dori / ' mA0 1.288 pATamahiSI : (saM0 pttttmhissii=-pttttraajnyaa)| paTarAnI, bar3I raanii| mA0 1.324.1 pATala : saM00 (sN.)| gulAba se milatA-julatA puSpa vRkSa vizeSa / mA0 6.60 chaM0 pATi, TI : saM0strI0 (saM0 paTTI, pttttikaa)| takhtA, jhUle kI baitthkii| 'pATIra pATi bicitra bhaMvarA / ' gI0 7.18.2 pATiyatu : vakR0kavA0pu0kae / pATA jAtA (samatala kiyA jAtA) / 'masaka kI pAMsUrI payodhi pATiyatu hai / ' kavi0 7.66 pATIra : saM00 (sN.)| candana / gI0 7.18.2 pATe : bhUka00ba / pATa diye, pUra diye / 'te disi bidisi gagana mahi pATe / ' mA0 6.63.6 pATha : saM0pu0 (saM0) / zabdavAcana / 'pasu nAcata suka pATha prbiinaa| mA0 2.266.8 pAThaka : vi0 (sN.)| par3hAne vaalaa| 'guna gati naTa pAThaka aadhiinaa|' mA0 2.266.8 pAThIna : saM00 (sN.)| matsyavizeSa, par3hina machalI / mA0 2.163.3 pAThInu : pAThIna-+kae / ekAkI pAThIna / 'jana pAThIna dIna bina pAnI / ' mA0 2.35.2 pAThu : pATha+kae / raTanta / 'dasa ATha ko pAThu kukAThu jyoM phAreM / ' kavi0 7.104 pANi : saM00 (saM0) / hAtha / mA0 3.11.4 pANau : (saM0-pada) hAtha meM / mA0 2 zloka 3 pAta : saM0 pu0 (saM0 patra>prA0 ptt)| pattA, patte / 'pIpara pAta sarisa manu DolA / ' mA0 2.45.3 (2) ghAsa-phUsa / 'IMdhanu pAta kirAta mitAI / ' mA0 2.251.2 (3) pattala / 'pAta bharI shrii|' kavi0 2.8 pAtaka : saM00 (saM0) / patana lAne vAlA patita karane vAlA=pApa; azubha karma / mA0 2.28.5 pAtaka tIna bhAgoM meM vibhakta haiM-(ka) mahApAtaka= brahmahatyA. surApAna, steya (corI), gurupatnI samAgama tathA ina pApoM ke kartA ke sAtha samparka / (kha) pAtaka == ukta pAMcoM ke tulya pApakarma / (ga) upapAtaka= jo ukta donoM se nyUna hoM / mA0 2.167 kA pUrA prasaGga / For Private and Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 597 pAtakaI : vi0strI0 (saM0 pAtakamayI) / pApapUrNa / mA0 1.324 chaM0 2 'pAtakarUpa : zarIra dhArI pAtaka (jinakA AkAra-prakAra pApanirmita ho) / vina0 214.6 pAtakini : vi0strI0 (saM0 paatkinii)| pApinI, pAtaka karane vaalii| mA0 2.22 pAtakI : vi0pU0 (saM0) / pApakarmA, pAtakazIla / mA0 2.162 pAtakosu : (pAtako + Isu-saM0 Iza:>prA0 Iso>a0 iisu)| advitIya zreSTha pAtakI / 'punIta kiyo pAtakIsu / ' kavi 7.18 pAtaku : pAtaka+kae0 / advitIya eka pApa / 'die~ utaru phiri pAtaku lhuuN|' mA0 2.65.8 pAtari : pAtarI / 'cATata rahyo svAna pAtari jyoM / ' vina0 226.3 pAtarI : saM0strI0 (saM0 patrala>prA0 pattala > a0 pattalI=pattali =pattaDI= pattaDi) / pattala, patroM kA banA pAtra / 'lalakata lakhi jyoM ka~gAla pAtarI sunAja kii|' kavi0 6.30 pAtA : (1) pAta / pttaa| mA0 2.116.7 (2) vi00 (sN0)| rakSaka / 'rudra avatAra saMsAra paataa|' vina0 25.3 pAtAla : saM00 (sN.)| adholoka (tala, atala, vitala, sutala, talAtala, rasAtala aura paataal)| mA0 1.265.5 pAtI : saM0strI0 (saM0 patrI>prA0 pttii)| (1) dala, pttaa| 'bela pAtI mahi parai sukhAI / ' mA0 1.74.6 (2) ciTTI / 'tAta kahA~ teM pAtI aaii|' mA0 1.260.8 pAtu : A0-prArthanA-prae0 (saM.) / rakSA kare / mA0 2 zloka 1 pAtra : saM0pu0 (saM0) / (1) bartana / mA0 7.117.12 (2) kisI viSaya yA vastu kA yogya adhikArI / 'kRpA pAtra / ' mA0 7.70.2 / pAtru : pAtra-+-kae0 / ekamAtra adhikArI / 'pema pAtru tumha sama kou naahiiN|' mA0 2.208.3 pAtha, thA : saM0pu0 (saM0 pAthas) / jala / mA0 1.42.7; 1.10 chaM0 pAthanAyu : saM00 (saM0 pAthonAtha) kae / samudra / 'pAthanAthu bA~dhi Ayo naath|' kavi0 6.23 'pAthapradanAtha : pAthapradoM meghoM ke svAmI=indra / kavi0 5.16 pAtha : pAtha+kae / advitIya jala / 'Azrama sAgara sAta rasa pUrana pAvana pAthu / ' mA0 2.275 pAthoja : saM0pu0 (saM0) / kamala / mA0 1.101 chaM0 For Private and Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 598 tulasI zabda-koza pAthojanAma : padmanAbha, viSNu (jinakI nAbhi se AvirbhUta kamala se brahmA ne janma liyaa)| vina0 50.2 pAyojapAnI : (saM0 pAthojapANi) kamala tulya hAthoM vAlA+padmapANi =viSNu (jinake hAthoM meM zaGkha, cakra, gadA aura padma rahate haiN)| vina0 56.6 pAthoda : saM00 (saM0) / megha / mA0 3.32 chaM0 1 pAyodhi : saM0pu0 (saM0) / samudra / mA0 6.6.2 pAda : saM00 (saM0) / caraNa / mA0 1 zloka 6 pAdapa : saM00 (sN.)| vRkSa / mA0 6.1 pAdamUla : caraNatala / vina0 10.8 pAdukanhi : pAduka+saMba0 / pAdukAoM (meM) / 'jinha pAyanha ke pAdukanhi bharatu rahe mana lAi / ' mA0 5.42 pAdukA : saM0strI0 (saM0) / khar3AU~ mA0 2.323 pAdodaka : (pAda=caraNa+udaka=jala) caraNodaka, pAda-prakSAlana kA jala / mA0. 7.48.2 pAna : (1) saM00 (saM0 pAna) / pInA, pIne kI kriyaa| 'gunada karahiM saba pAna / ' mA0 1.10 kha (2) jala / 'Ukha anna aru pAna / ' vairA0 36 (3) madyapAna / 'karai pAna sovai SaTa mAsA / ' mA0 1.180.4 (4) peya padArtha / 'pAna pakavAna bidhi nAnA ko|' kavi0 5.23 (5) (saM0 parNa>prA0. paNNa) pattA / 'kanaka kIla mani pAna sa~vAre / ' mA0 1.328.8 (6) tAmbUla / 'dei pAna pUje janaka / ' mA0 1.326 pAnahinha : pAnahI+saMba0 / juutiyoN| 'binu pAnahinha payAdehiM paaeN|' mA 2.262.5 pAnahIM : pAnahI +ba0 / jUtiyAM / 'tehi ke paga kI pAnahIM mere tana ko cAma / ' do0 56 pAnahI : panahI (saM0 upAnaha) / 'kahata pAnahI gahihauM / ' vina0 231.4 pAnahyo : pAnahI bhI, jUtI bhii| 'pAnahyo na pAyani / ' gI 2.25.2 pAnA : pAna / (1) pIne kI kriyaa| 'darasa parasa majjana aru paanaa|' mA0 1.35.1 (2) patte, tAmbUla / 'auSadha mUla phUla phala pAnA / ' mA0 2.6.2 pAni : (1) pANi / hAtha / 'bahu bidhi krIDahiM pAni ptNgaa|' mA0 1.126.5 (2) pAnI / jala / 'pAni kaThavatA bhari lei AvA / ' mA0 2.101.6 / / pAnigrahana : saM0pU0 (saM0 pANigrahaNa) / vivAha meM vara dvArA vadhU kA karapIDana / __ mA01.101.3 pAnigrahanu : pAni grhn+ke| mA0 1.324 chaM0 3 pAnI : pAnI meM, jala meM / 'bikala mInagana jana laghu paanii|' mA0 1.334.2 For Private and Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tulasI zabda-koza pAnI : (1) saM0pu0 (saM0 pAnIya > prA0 sItala pAnI / ' mA0 2 124.3 ( 2 ) pAnI / ' mA0 1.328.6 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pANia ) / jala / 'dekhi nikaTa baTu pANi / hAtha / 'dhoe carana janaka nija 599 pApa : saM0pu0 (saM0) / (1) pAtaka | pApa payonidhi jana mana mInA / ' mA0 1. 27.4 (2) gupta doSa / 'pisuna parAya pApa kahi dehIM / ' mA0 2.168.1 pApachAlikA : (saM0 pApa - kSAlikA) pAparUpI par3aka ko dho bahAne bAlI / vina0 17.1 pApapriya : vi0 (saM0 ) / pApa meM ruci rakhane vAlA / mA0 5.45.8 pApamaI : pApamaya / 'deto pe dekhAi bala, phala pApamaI / ' gI0 1. 85.2 pApamaya : vi0 (saM0 ) / pApapUrNa / mA0 5.43 pApamUla: pApoM kI jar3a-jahA~ se pApoM ko poSaNa mile = ati pApI / vina0 217.2 pApavaMta : vi0 (saM0 pApavat ) / pApI / mA0 5.44.3 pApahara: vi0puM0 (saM0) / pApoM ko naSTa karane vAlA / mA0 7.130 zloka 2 pApaharani : vi0strI0 / pApa nAzinI / gI0 2.47.2 1 pApahArI : vi0pu0 (saM0 pApahArin) / pApa nAzaka / vina0 43.3 pAhi pApa kI / 'tinha ke pApahi kavani miti / mA0 1.183 pApA : pApa / mA0 3.33.7 pApiu : pApI bhI / 'pApiu jAkara nAma jAkara nAma sumirahIM / ' mA0 4.26.3 pApina: pApI + saMba0 / pApiyoM / 'cali haiM chUTi puMja pApina ke / ' vina0 65.2 pApini, nI : vi0strI0 (saM0 pApinI ) / pApakAriNI / mA0 2.73 pApinihi : pApinI ko / 'ehi pApini bUjhi kA pareU / ' mA0 2.47.2 pApiSTa : vi0 (saM0 pApiSTha > prA0 - mAgadhI - pApisTa) | atizaya pApI / mA0 6. 113 chaM0 pApiSTha: vi0 (saM0) de0 pApiSTa / vina0 58.4 pApihi : pApI ko / 'ehi pApihi maiM bahuta khelAvA / ' mA0 6.76.14 pApI : vi0pu0 (saM0 pApin ) / pAtakI, pApakarmA / mA0 1.135 pApu : pApa + kae | advitIya pApa / 'kie~ prema bar3a pApu / ' mA0 1.56 For Private and Personal Use Only pApaugha : (pApa + ogha ) pApa pravAha / pApa samUha | pApaughamaya: vi0 (saM0 ) pApa samUha se vyApta | mA0 6.104 chaM0 pAmara : de0 pAvara (saM0 ) / vina0 66.6 pAyeM : (1) pAya / caraNa / 'na pAyeM pirAne / ' vina0 235.3 ( 2 ) pairoM se / 'rAmu payAdehi pAyeM sidhAe / ' mA0 2.203.6 (3) pairoM para / 'binaya karabi pari pAyeM / mA0 2.68
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 600 tulasI zabda-koza pAya : (1) saM00 (saM0 pAda>prA0 pAya) / caraNa / 'pAya paloTata bhaai|' mA0 2.89 (2) pAi / pAkara / 'Ayasu pAya kapi / ' rA0pra0 5.3.7 pAyau~ : Ao-bhUka00+ue / maiMne pAyA / 'so phalu pAyau~ kInheu~ roSa / ' mA0 3.26.3 pAyau, U : bhUkR.pu0kae / pAyA, prApta kiyaa| 'pAya u acala anUpama ThAU~ / ' ___ mA0 1.26.5 pAyaka : (1) pAika (2) (phA0 pAyaka= pyAdaH) paidala sainika (3) (saM.) rakSaka / 'jinha ke hanUmAna se pAyaka / ' mA0 6.63.3 (4) pAya+ka / pAne kaa| 'kachu subhAu janu nara tanu pAyaka / ' gI0 2.3.4 pAyana, ni : pAya+ saMba0 / pairoM (meM) / 'pAnahyo na pAyani / ' gI0 2.25.2 pAyanha, nhi : pAyana / 'jhalakA jhalakata pAyanha kaiseM / ' mA0 2.204.1 pAyasa : saM0pU0 (saM0) / khIra / 'pAyasa pAi bibhAga kari rAninha dInha bulaai|' rA0pra0 4.1.2 pAyasi : A0 - bhUkR00-prae0 / usane pAyA-ye / 'nidaresi haru pAyasi phara teu|' pA0ma0 26 pAyaha : A- bhUkR00+maba0 / tumane pAyA-pAye / 'bara pAyahu kInhehu saba kAjA / ' mA0 6.20.4 pAyA : pAvA / prApta kiyA / 'bar3a aparAdha kInha phala paayaa|' mA0 1.136.3 pAye : pAe / vina080.4 pAyoM : pAyau~ / maiMne pAyA-pAye / 'maiM phirata na pAyoM pAra / ' vina0 188.3 'jo dukha maiM pAyoM sujnii|' kR0 25 pAyo : pAyau / mA0 6.48.8 pAra : vi.+kri0vi0 (sN.)| (1) pAraMgata, pare, atikrAnta / 'mAyA moha pAra prmiisaa|' mA0 7.58.7 (2) anta, samApti / 'bAr3hai kathA pAra nahiM lahaU~ / ' mA0 1.12.5 (3) anta =mukti+kinaaraa| 'saMsAra siMdhu apAra pAra / ' mA0 6.106 chaM0 (4) kinAre / usa pAra / 'bAridhi pAra gayau mati dhiiraa|' mA0 5.3.5 (5) isa kinAre / 'siMdhu pAra senA saba aaii|' mA0 5.37.7 (6) de0 /paar| /pAra pArai : (saM0 pArayati>prA0 pArai) A0prae0 / sakatA hai| garna ko pAra nisAcara jAtI :' mA0 1.181.3 pAraI : saM0strI0 (saM0 pAli=pAlikA>prA0 pAliA>a0 paalii-pri0)| __pyAlI, paraI, miTTI kA sakorA / 'mani bhAjana, madhu pAraI / ' do0 351 / / pArakhI : vi.pu / pArikha vAlA, jAnakAra, vivekI, kuzala / 'soi paMDita soi paarkhii|' vairA0 58 For Private and Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 601 pAratha : saM0pu0 (saM0 pArtha pRthAputra) / kuntIputra arjuna aadi| kR061 pArathiva : sapu+vi0 (saM0 pArthiva) / miTTI (pRthvI) kI banI zivamUrti / 'pUji pArathiva nAyau mAthA / ' mA0 2.103.1 pArada : saM00 (saM0) / pArA (rasendra) / do0 260 / 'tulasI chuvata parAi jyoM pArada pAvaka AMca / ' do0 336 pArana : saM00+ strI0 (saM0 paarnnaa)| upavAsa ke bAda bhojana / vina0 203.13 pArabati : pArabatI / mA0 1.112 pArabatihi : pArvatI ko| 'pArabatihi niramayau jehiM / ' mA0 1.71 pArabatI : pArvatI ne / 'pArabatI tapu kInha apArA / ' mA0 1.86.4 pArabatI : saM 0strI0 (saM0 paarvtii)| parvataputrI umA / mA0 1.77 pArasa : saM00 (saM0 paraza-de0 prsmni)| eka kAlpanika patthara jisake sparza se lohA sonA ho jAtA hai, aisI paurANika janazruti hai| 'pArasa parasa kudhAtu suhaaii|' mA0 1.3.6 pArasu : pArasa+kae0 : advitIya parazamaNi / 'paramaraMka jimi pArasu pAvA / ' mA0 2.111.1 pArahiM : (1) Apraba0 (saM0 pArayanti>prA0 pAraMti>a0 pArahiM) / sakate haiN| 'kachu kahana na pArahiM / ' mA0 7.17.4 (2) (saM0 pAtayanti-tu>prA0 pADaMtitu>a0 pADahiM) / DAleM (ginatI meM ddaaleN)| 'te biraMci jani pArahiM lekheM / ' mA0 1.357.8 pArahi : pAra ko / bina zrama pArahi jAhiM / ' mA0 1.13 pArA : (1) pAra / 'kaba jaihau~ dukha sAgara pArA / ' mA0 1.56.1 (2) pArai / sakatA hai / 'tumhahi achata ko baranai paaraa|' mA0 1.274.5 (3) bhUkR00 (saM0 pArita>prA0 pAria) / sakA, sakatA thaa| 'bAlI ripu bala sahai na paaraa|' mA0 4.6.3 (4) (saM0 pAtita>prA0 paaddia)| DAlA, giraayaa| 'tumha jehi lAgi bana pura pArA / ' mA0 2.46.8 pArAyaNa : parAyana / tatpara / vina0 60.1 pArAvata : saM00 (saM0) / kabUtara / mA0 7.28.5 pArAvAra : saM0pU0 (saM0) / samudra / gI0 1.64.3 pArikhi : vi0 (saM0 parIkSin >prA0 paarikkhii| pArakhI, parIkSaka / 'kaseM kanaku mani pArikhi paaeN|' mA0 2.283.6 pArikhI : pArikhi / kavi0 1.15 pArikho : vi.pu.kae0 (saM0 parIkSaka:>prA0 pArikkhao>a0 pArikkha u)| pArakhI, parakhane vAlA / nArada soM paradA na nArada so paarikho|' kavi0 1.16 For Private and Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 602 tulasI zabda-koza pArI : bhUkR0strI0 (saM0 pAtitA>prA. paaddiaa)| girA dii| 'prabhu sou bhujA kATi mahi pArI / ' mA06.70.10 pAru, rU : pAra+kae / koI ora-chora, kinArA / 'beda na pAvahiM pAru / ' mA0 1.103 pAre : (1) pArai / sakatA hai, ske| 'bipula joga jala bori na pAre / ' kR0 57 __ 'nAsA tilaka ko baranai pAre / ' mA0 1.166.8 (2) bhUka00 ba0 (saM0 pAtita >prA0 paaddiy)| girA diye| bhajanhi sameta sIsa mahi pAre / ' mA0 6.62.10 pAro : A0maba0 (saM0 pArayatha-ta>prA0 pAraha>a0 paarhu)| sako, sakate hoo| 'madhukara kahahu kahana jo paaro|' kR0 34 pAryo : bhUkR.pu0kae0 (saM0 pAtitaH>prA0 pADio) / giraayaa| 'budhi bala nisicara parai na paaryo|' mA0 6.95.8 pAla : vi.pu. (sN.)| (1) pAlaka, rakSaka, poSaka / 'sevaka sAli pAla jaladhara se / ' mA0 1.32.10 (2) rAjA, svAmI / kosalapAla Adi / (3) pAlai / 'prajA pAla ati beda bidhi / ' mA0 1.153 pAla pAlai : (saM0 pAlayati>prA. pAlai) A.prae / pAlatA hai, rakSA karatA hai / 'pAlai poSai sakala aeNga / ' mA0 2.315 pAlau : pAlava+kae0 / koI eka pallava / "per3a. kATi te pAlau siiNcaa|' mA0 2.161.8 pAlaka : vi00 (sN.)| rakSaka / 'jo kartA pAlaka sNhrtaa|' mA0 6.7.4 pAlakinha : pAlakI+saMba0 / pAlakiyoM (meN)| 'kuri car3hAI pAlakinha / ' mA0 1.338 pAlakoM : pAlaka+ba0 / pAlakiyAM / 'mAtu pAlakI sakala calAI / ' mA0 2.203.1 pAlako : saM0strI0 (saM0 pAli=pAlikA-vRtta, gheraa)| kahAroM se DhoI jAne vAlI pardAdAra svaaro| mA0 2.316 pAlata : vakR.pu0 / pAlana karatA-te / mA0 5.21.5 pAlati : vakR0strI0 / pAlana krtii| 'jo sajati jagu pAlati harati / ' mA0 2.126 chaM0 pAlana : (1) saM0 (saM0) / rkssnn| 'jaga saMbhava pAlana laya kArini / ' mA0 1.98.4 (2) vi0pU0 / pAlanakartA / 'bhAlu kaTaka pAlana / ' kavi0 7.114 pAlanihAra : vi.pu0 / pAlanazIla, rakSaka / gI0 5.25.2 pAlane : (de0 palanA) / pAla ne para, jhUle pr| 'kabahuM pAlane ghAli jhulAvai / ' mA0 1.200.8 For Private and Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza pAlane : pAlaneM / 'paur3hiye lAlana pAlane hoM jhulAvIM / ' gI0 1.18.1 pAlano : saM0pu0kae0 / pAlanA, baccoM kA jhUlA / 'kanaka ratanamaya pAlano / ' gI0 1.22.1 603 pAlabI: pAlibI / gI0 7.29.3 ( pAThAntara ) / pAlava : pallava | 'pAlava baiThi per3a ehi kATA / ' mA0 2.47.5 pAlAha, hIM : A0praba0 (saM0 pAlayanti > prA0 pAlaMti > a0 pAlahi ) / pAlana karate haiM / 'je pAlahiM pitu baina / ' mA0 2.174 pAlahi, hI : A0mae0 (saM0 pAlaya > prA0 pAlahi ) / tU pAlana kara, rakSA kara / 'upAya kari kula pAlahI / ' mA0 2.50 chaM0 pAlahu : A0ma0 (saM0 pAlayata > prA0 pAlaha> a0 pAlahu ) / rakSA kro| 'pAla prajA soku pariharahU / ' mA0 2.175.1 pAlahuge : A0bha0pu0 maba0 / pAlana karoge / 'pAlyoM hai, pAlata, pAlahuge / ' vina0 223.2 pAlA : bhUkR0pu0 / pAlana kiyaa| 'pranatapAla pana Apana pAlA / ' mA0 2.267.5 pAlAgani : saM0 strI0 / pailagavA, caraNa-sparza kI kriyA / navavadhU dvArA patigRha kI vayaskAoM ke paira chUne kI rIti / gI0 1.110.2 pAli : (1) pUkR0 (saM0 pAlayitvA > prA0 pAlia > a0 pAli ) | pAlana karake / 'prajA pAli parijana dukha harahU / ' mA0 2.176.6 (2) A0 - AjJA-mae0 (saM0 pAlaya > prA0 pAlahi a0 pAli ) | tU pAlana kara / 'rAmarUpa sisu... tUM prema paya pAli rI / ' kavi0 1.12 pAliata : vakR0kavA0pu0 pAlA jAtA / 'koTika upAya kari lAli pAliata deha / ' kavi0 7.110 pAliai : A0kavA0pra0 / (saM0 pAlyate > prA0 pAlIai ) / pAlA jAya, pAlanA cAhie | 'rAma kRpAla pAliai / ' do0 178 pAlikA : vi0strI0 (saM0 ) / pAlana karane vAlI / vina0 16.3 pAlike: pAlikA + sambodhana (saM0 ) / he rakSike / 'terehIM prasAda jaga, aga jaga pAlike / kavi0 7.173 pAlita : bhUkR0vi0 (saM0) / rakSita / 'rAvana pAlita laMkA / ' mA0 5.33.5 pAlibI : bhakR0 strI0ba0 / pAlanIM, pAlanI haiM; pAlanI cAhie~ / 'e dArikA pari cArikA kari pAliboM / ' mA0 1.326 chaM0 3 For Private and Personal Use Only pAlibI : bhakR0 strI0 / pAlanI, pAlanIya / gI0 726.3 pAlibe : bhaku0pu0 (saM0 pAlayitavya > prA0 pAliavva - pAliagvaya ) / pAlane, rakSA karane / 'dIna pAlibe joga / ' do0 178
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 604 tulasI zabda-koza pAlibo : bhaka00kae0 (saM0 pAlayitavyam >prA0 pAliavvaM>a0 pAlivvau) / pAlana karanA / 'lAbha samaya ko paalibo|' do0 444 pAliye : pAliai / vina0 35.4 pAlihiM : A0bha0praba0 (saM0 pAlayiSyanti>prA0 pAlihiti>a0 paalihihiN)| pAlana kreNge| 'pitu Ayasu nAlihiM duhu bhaaii|' mA0 2.315.4 pAlihi : A0bha0 prae0 (saM0 pAlayiSyati>prA0 paalihii)| pAlana karegA / 'guru prabhAu pAlihi sabahi / ' mA0 2.305 pAlihaiM : pAlihiM / 'bAlaka jyoM pAlihaiM kRpAlu / ' hanu0 13 pAlihai : pAlihi / 'ko kRpAla binu pAlihai / ' mA0 2.266 pAlI : bhUka0strI0 / pAlana kI, rkhii| maiM sabakI ruci pAlI / ' vina0 147.3 pAlu : (1) Ao=pAli (a.) / tU pAlana kara / 'pAlu bibudha kula kari chala chAyA / ' mA0 2.265.2 (2) pAla+kae0 / ekamAtra rakSaka / 'pranata pAla / ' vina0 154.1 pAleM : pAlana karane se / 'svAmi sikha pAleM.. paga parahiM na khAleM / ' mA0 2.315.5 pAle : (1) bhUkR00 (saM0 pAlita>prA0 pAliya) / rakSita / 'mose te kRpAlu pAle pose / ' vina0 250.1 (2) kri0vi0 (saM0 palye, palle) / phande meM, pakar3a meM / 'parehu kaThina rAvana ke pAle / ' mA0 6.60.8 (saM0 palla =palya bar3e Dahare ko kahate haiM jisameM anAja rakhate haiN| usake bhItara phaMse hue prANI kA zvAsarodha svAbhAvika hai| isI AdhAra para 'pAle par3anA' yA 'palle par3anA' muhAvarA cala par3A lagatA hai|) palehu : A0-bha0+AjJA-maba0 / tuma pAlana karanA / 'pAlehu puhumi prajA __ rjdhaanii|' mA0 2.315.8 pAlo : pAlyo / pAlA huA / 'pAlo tere Traka ko|' hanu0 34 pAlyo : bhUka0kae0 (saM0 pAlita:>prA0 pAlio) / pAlA huA / 'pAlyo hauM bAla jyoN|' hanu0 36 / pAvara : vi.pu. (saM0 pAmara>a0 paavr)| nIca, gavAra, mUrkha / mA0 2.164 pAvaranhi : pAvara+saMba0 / pAmaroM / 'pAvaranhi kI ko kahai / ' mA0 1.85 chaM0 pAvarI : pArI+ba0 / khar3Aue~ / 'prabhu kari kRpA pAva'rI diinhiiN|' mA0 2.316.4 pAvarI : saM0strI0 (saM0 pAdukA>prA0 pAullA>a0 pAaDI) / khar3AU~ / ' mA0 2.325 pAvara : pAvara+kae / koI mUrkha / 'jo pAvaru apanI jdd'taaii|' mA0 2.184.6 pAva : (1) pAu |pair / 'paMtha deta nahiM pAva / ' vairA0 12 (2) pAvai / pAtA hai; pA sakatA hai / 'ghRta ki pAva kou bAri biloeN|' mA0 7.46.5 For Private and Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza / pAva pAvai : (saM0 prApnoti > prA0 pAvai) A0pra0 / pAtA hai / 'so paratra dukha pAvai / ' mA0 7.47 pAvaI : pAvahiM / rA0na0 20 605 pAvaI : pAvai / 'nara bhagati anupama pAvaI / ' mA0 3.6 chaM0 pAvau~ : A0 u0 (saM0 prApnomi > prA0 pAvami> a0 pAvau~ ) / pAU~, pAtA hUM / 'jAsu kRpA~ niramala mati pAvau~ / ' mA0 1.18.8 pAvaka: saM0pu0 (saM0 ) / agni / mA0 1.17 pAvakamaya: vi0pu0 (saM0 ) / agnirUpa, Aga se pUrNa / pAvakamaya sasi sravata na AgI / ' mA0 5.12.6 pAvaka : pAvaka + kae0 / akelA hI pAvaka / 'kAha na pAvaku jAri saka / ' mA0 2.47 pAvar3e : pAMvar3e / jA0maM0 chaM0 16 pAvata: vakR0pu0 (saM0 prApnuvat > prA0 pAvaMta ) / pAtA - te / 'bhavanani para sobhA ati paavt|' mA0 7.28.5 pAvati : vakR0 strI0 / paatii| 'pAvati nAva na bohitu berA / ' mA0 2.257.3 pAvatI : vakku0strI0ba0 / pAtIM / 'sobhA rAnIM pAvatIM / ' kavi0 1.13 pAvana : vi0 (saM0) / (1) pavitra / 'janamana amita nAma kiya pAvana / ' mA0 1. 24.7 (2) pavitra karane vAlA / 'maiM nAri apAvana prabhu jaga pAvana / ' mA0 1.211 chaM0 2 (3) bhakR0 avyaya (saM0 prAptum > prA0 pAviuM > a0 pAvaNa) / pAnA, pAne ko / 'jimi pipIlikA sAgara thAhA / pAvana cAhA / ' mA0 3.1.6 pAvanakArI : vi0pu0 (saM0 ) / pavitra karane vAlA / mA0 5.42.6 pAvanatAI : saM0 strI0 (saM0 pAvanatA) / pavitratA / mA0 7.66.1 pAvani : pAvanI / ( 1 ) pavitra, svaccha / himagiri guhA eka ati pAvani / ' mA0 1. 125.1 ( 2 ) pavitra karane vAlI / 'baMdau~ avadhapurI ati pAvani / ' mA0 1.16.1 pAvanihAra : vi0pu0 pAne vAlA / mA0 1.251 I pAvanI : vi0strI0 (saM0) / (1) pavitra / 'jAsu kIrati pAvanI / ' mA0 3.32 chaM0 4 (2) pavitra karane vAlI / 'bhava aMga bhUti masAna kI sumirata suhAvana pAvanI / ' mA0 1.10 chaM0 'avicala pAvano : pAvana + kae0 / ( 1 ) pavitra ( 2 ) pavitrakArI / ' sanehu " pAvano / ' pA0maM0 chaM0 8 / pAvasa : saM0pu0 + strI0 (saM0 prAvRS > prA0 pAusa) / varSA Rtu / For Private and Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 606 tulasI zabda-koza pArvAha, hIM : A0 praba (saM0 prApnuvaMti > prA0 pAvaMti > a0 pAvahi ) / pAte haiM / 'nigama neti siva pAra na pAvahiM / mA0 7.61.4 pArvAhaMge : A0bha0pu0praba0 / pAeMge / 'rAja bibhISana kaba pAvahiMge / ' gI0 5.10.5 pAvahi : A0ma0 (saM0 prApnoSi > prA0 pAvasi > a0 pAvahi ) / tU pAtA hai, prApta kara / 'tU punIta jasa pAvahi / ' vina0 237.5 pAvahigo : A0bha0pu0 ma0 / tU pAegA / 'yAko phalu pAvahigo AgeM / ' mA0 6.33.7 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAvahu : A0ma0 (saM0 prApnutha ta > prA0 pAvaha > a0 pAvahu ) / prApta karo, pA sako / 'dicchA dehuM gyAna jehi pAvahu / ' mA0 6.57.8 pAvahage : A0bha0pu0 maba0 / pAvoge / 1.137.5 'pAvahuge phala Apana kInhA / ' mA0 pAvA : (1) pAvai / pAtA hai ( milatA hai ) / 'sunata nIka Arge dukha pAvA / ' mA0 6.9.4 (2) bhUkR0pu0 (saM0 prApta > prA0 pAvia ) / pAyA, prApta kiyA I 'sou tehi sabhA~ parAbhau pAvA / mA0 1.262.8 ( 3 ) pAyA = pAnA / 'caha pAra jo pAvA / ' mA0 7.53.3 pAve : pAvai / pAtA hai, pAye / 'muni udabegu na pAvai koI / ' mA0 2.126.2 pAvauM : pAvau~ / pAU~ / 'pAvoM maiM tinha ke gati ghorA / ' mA0 2.168.4 pAvagI : A0bha0 strI0 ue0 / pAU~gI / gI0 2.6.1 1 pAza: saM0 puM0 (saM0 ) / bandhana, jAla, bAgurA, phandA / vina0 60.8 pAkhaMDa: (1) saM0pu0 (saM0 ) | nAstika = pAkhaMDa (2) vi0 (saM0 ) / dambhI, apavitra (3) saM0puM0 / nAstikatA | 'kapaTa daMbha pAkhaMDa / ' mA0 1.32 ka (4) vIratA, niSThA, sadAcAra Adi kA mithyA pradarzana, DhoMga / 'puni uThata kari pAkhaMDa / ' mA0 3 20.19 (5) mAyA, chalanA / 'tehiM kInha pragaTa pAkhaMDa / ' mA0 6.65 pAkhaMDI : vi0pu0 (saM0 pASaNDin, pASaNDika) / dambhI mithyA pradarzanakArI / 'pADI hari pada bimukha / ' mA0 1.114 pASANa : saM0pu0 (saM0 ) / patthara / vina0 26.5 pASAna, nA: pASANa / ( 1 ) patthara / 'siMdhu tare pASAna / ' mA0 6.3 (2) patthara ke samAna kaThora / 'tinha ke hiya pASAna / ' mA0 7.42 (3) olA / 'garaji taraji pASAna brssi|' vina0 65.3 pAsa : (1) saM0pu0 kri0vi0 (saM0 pArzva > prA0 pAsa ) / samIpa / 'gae himAcala pAsa / ' mA0 1.60 (2) dizA, ora, taTa / 'sohata pura cahuM pAsa / ' mA0 1.212 (3) saM0pu0 (saM0 pAza > prA0 pAsa ) / jAla, bandhana / kAla For Private and Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 607 pAsa' mA0 3.30.12 'byAla-pAsa / ' mA0 6.73.11 (4) krIDAvizeSa kI gorii| pAsaMga : saM00 (saM0 prAsaMga-baila Adi ke gale meM DAlI jAne vAlI lakar3I Adi >prA0 praasNg)| tulA kA santulana banAne hetu rakhA yA bAMdhA jAne vAlA padArtha (prasaMgA, prasaMghA) / 'mere prAsaMgahu na puujihaiN|' vina0 241.4 pAsA : pAsa / (1) samIpa / 'haraSi cale kuMbhaja riSi paasaa|' mA0 3.12.1 (2) ora, dishaa| 'ati utaMga jalanidhi cahuM pAsA / ' mA0 5.3.11 (3) bandhana / 'sunata zravana chUTahiM bhava-pAsA / ' mA0 7.126.1 (4) krIDA vizeSa kI gott| pAsU : pAsa+kae0 / sAmIpya+bandhana / 'lubudha madhupa iva tajai na pAsU / ' mA0 1.17.4 pArsa : saMpu0ba0 (saM0 pAzaka>prA0 pAsaya) / dyUtakrIDAvizeSa kI kASTha nirmita goTI / 'suDhara pAse Dharani / ' gI0 1.28.4 / / pAhana : pASANa (prA0 pAhANa) / (1) patthara (2) kaThora / 'kapaTa churI ura pAhana TeI / ' mA0 2.22.1 (3) olA / 'jAcata jala pabi pAhana DArau / ' mA0 2.205.2 pAhano : patthara bhI / pAhanI psiijai|' ka0 45 pAharU : saM00 (saM0 prAharika>prA0 pAharia) / yAmika, paharedAra / mA0 5.30 pAharUI : paharedAra hI / pAharUI cora heri hiya haharAna hai|' kavi0 7.80 pAhi, hI : pahiM (saM0 pAdayoH>prA0 pAhi) / caraNoM meM, pAsa / 'byAkula gayau deva riSi paahiiN|' mA0 7.56.3 pAhi : A0-prArthanA-mae0 (sN.)| tU rakSA kara / 'aba prabhu pAhi sarana taki aayuN|' mA0 3.2.13 pAhI : (1) paahi| 'asa kahi pareu carana prabhu paahii|' mA0 7.18.8 (2) saM0strI0 / gAMva se dUra khetI jahA~ prAyaH basanA par3atA hai / 'pAhI khetI baTa lagana / ' do0 478 pAhuna : vi00 (saM0 prAghuNa>prA. paahunn)| atithi, abhyAgata / mA0 / 2.213.7 pAhuni : pAhuna+strI0 / 'pAhuni pAvana prema prAna kii|' mA0 2.286.4 pAhune : pAhuna+ba0 / 'priya pAhune bhUpa suta cArI / ' mA0 1.335.3 pAhU : (pA+hU) paira (para) bhI / 'dInatA kahI..... 'pari pAhU / ' vina0 275.1 piMga : vi0 (saM0) / rakta-pIta, lalauMcha pIlA, bhUrA / 'piMga nayana / ' hanu0 2 piMgala : piMga (saM.) / 'piMgala jttaa|' vina0 11.2 For Private and Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 608 tulasI zabda-koza piMgalA : eka gaNikA kA nAma jise bhagavAn ne sadgati dI thii| piMgalai : piMgalA ne / piMgalai kona mati bhagati bheI / ' vina0 106.3 piMjaranhi : piMjarA+saMba0 / piMjar3oM meM / 'kanaka piMjaranhi rAkhi par3hAe / ' mA0 piMjarA : piMjar3e meM / tehiM nisi Azrama piMjarA raakhe|' mA0 2.215 piMjarA : saM00 (saM0 paJjara) / pakSiyoM kA Dela =piMjar3A / piMjarI : saM0strI0 / choTA piMjar3A / 'hA dhuni khagI lAja piMjarI maha~ / ' gI0 5.20.2 piMDa : saM00 (sN.)| pitRzrAddha meM diyA jAne vAlA piNDavizeSa (piNDadAna) / __ 'gIdha kaheM piMDa dei nija dhAma diyo|' vina0 138.3 pia, piai : (saM0 pibati>prA. piai) A.prae / pItA hai| 'svAtihuM pitmai na pAni / ' do0 276 piata : vakR.pu / pItA, pIte / pIte hI / 'suci jala piata mudita mana bhayaU / ' mA0 2.87.7 pipara : vi.pu. (saM0 pIta =pItala>prA0 pIala) / pIlA, pItavarNa / 'piara uparanA / ' mA0 1.327.7 / / piahiM : A.prava0 (saM0 pibanti>prA0 piaMti>a0 piahiM) / pIte haiN| 'jaha~ jala piahiM bAji gaja tthaattaa|' mA0 7.26.1 piAipra : A0kavA0prae / pilAie, pilAyA jAya / 'tAhi piAia bArunI / ' mA0 2.180 piAu A0 -AjJA-mae / tU pilA, pAna karA / 'moko marana amI piAu / ' gI0 2.57.4 pinAe~ : pilAne se, para / 'bhayau~ jathA ahi dUdha piAe~ / ' mA0 7.10 6.6 pinAe : bhUkR.pu0ba0 / pilAe / 'bacana piyUSa piaae|' gI0 6.22.3 pipArA : vi0pU0 (saM0 priyatara>prA. piAra) / atizaya priya / 'rAmahi kevala pemu piArA / ' mA0 2.137.1 piyAri, rI : vi0 strI0 (saM0 priyatarA>prA0 piArI) / atyanta priyA / mA0 7.130 kha 'hoihi saMtata piahi piaarii|' mA0 1.67.3 / piAre : piArA+ba0 / 'te tumha rAma akAma piAre / ' mA0 3.6.6 pipAro : pi aaraa+ke| ekamAtra priyatara / 'prAna teM piAro bAgu / ' kavi0 5.2 piAvahiM : A.praba0 / pilAte haiM, pAna karAte haiN| 'nara-kapAla jala bhari-bhari piahiM piAvahiM / ' pA0ma0 66 For Private and Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 609 piAvA : bhuukR00| pilaayaa| 'sura bhI sanamukha sisuhi piaavaa|' mA0 1.303.5 piprAsa : saM0strI0 (saM0 pipAsA>prA0 pisA>a. piAsa) / pyAsa, tRSNA / mA0 1.43.2 piAsA : bhUkR00 (saM0 pipAsita>prA0 piaasia)| taSita / de. piyaasaa| piAsI : piAsA+strI0 / 'lakhIM sIyaM saba prema piaasii|' mA0 2.118.3 piAse : (1) bhUkR00ba0 / tRSita / 'pema piAse naina / ' mA0 2.260 (2) pyAsoM ne / 'manahuM sarovara takeu piAse / ' mA0 1.307.8 piUSA : piyUSA / amRta / 'maranasIlu jimi pAva piUSA / ' mA0 1.335.5 pie~ : kri0vi0 / pie hue, pIkara / 'anaMdita locana bhRga pie~ / ' kavi0 1.2 piai : piai / 'piai papIhA svAti jala / ' do0 307 pika : saM00 (saM0) / kokila pakSI / mA0 1.3.1 pika-bacani : vi0strI0 / kokila ke samAna bolane vaalii| mA0 2.25 pikabayanI : pikabadhani (de0 bayana) / mA0 2.117.4 pikani, nI : pikabayanI / jA0ma0 130 pikAdi : kokila Adi madhura dhvanikArI pakSI / mA0 7.26 chaM0 pighale : bhUkR00ba0 / drava rUpa lekara baha cle| pighale haiM A~ca mATha mAno ghiya ke / ' gI0 4.1.2 pighili : pUkR0 / pighala kara, drava rUpa lekara / 'hATa bATa hATaku pighili calo ghI se ghno|' kavi. 5.24 picakani : picaka'+saMba0 / picakAriyoM (meM), picakkoM (meM) / 'bharata parasapara __ picakani manahuM mudita nara nAri / ' gI0 2.47.14 picakAri, rI : saM0strI0 / raGga Adi pheMkane ko nalikA / 'jholinha abIra picakAri hAtha / ' gI0 7.22.2 pichorI : saM0strI0 / kandhe para DAlI jAne vAlI cAdara / 'grathita cUnarI pIta pichorI / ' gI0 1.105.3 / / pitara : saM00 (saM0 pit)| (1) divaMgata pUrvaja (2) devajAti vizeSa agniSvAtta Adi jo pitRloka meM rahate haiM / 'deva pitara saba tumhahi gosaaii| 'rAkhahuM nayana palaka kI naaii|' mA0 2.57.1 / / pitarana : pitara+saMba0 / pitaroM / 'bheMTa pitarana ko na mUr3a hU meM bAru hai / ' kavi0 7.67 pitahi : pitA ko, pitA ke prati / 'mAtu-pitahi puni yaha mata bhAvA / ' mA0 1.73.2 For Private and Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 610 tulasI zabda-koza pitahu : pitA (ke) bhii| pitaha marana kara mohi na socU / ' mA0 2.211.5 pitA : pitA ne / 'pitA dInha mohi kAnana rAjU / ' mA0 2.53.6 pitA : saM0pu0 (saM0 pitR-pitA) / mA0 1.61 pitAhUM : pitA bhI, pitA ko bhI / 'bhalI bhA~ti pachitAba pitaahuuN|' mA0 1.64.2 pitu : pitA / mA0 1.8.6 pitugRha : pitA kA ghara (naihr)| mA0 2.82.5 pitubasa : pitA ke adhIna / mA0 1.234.8 pita : pitA hI / 'prabhu guru mAtu pita ho / ' vina0 27.3 pito : pitA bhI / 'bhUri-bhAga siya-mAtu-pito rii|' gI0 1.77.3 pitta : saM00 (sN.)| Ayurveda meM zarIra-saMracanA kA tattvavizeSa vAta-pitta-kapha meM anyatama / mA0 7.121.30 pidhAna : saM00 (sN.)| paTa, Dhakkana, pihAnI / 'sukha ke nidhAna pAye hiya ke pidhAna lAye / ' gI0 1.64.2 (yahA~ Dabbe kA artha hai)| pinAka : saM00 (saM0) / tripura-badhakArI zivadhanuSa / mA0 1.253.6 pinAkihi : pinAkI ko / 'nAhiM pinAkihi ne nihoro|' kavi0 7.153 pinAkI : vi0+saM00 (saM0 pinAkin) / pinakadhArI ziva / kavi0 6.44 pinAku : pinAka+kae / 'haThi na pinAku kAhaM capari car3hAyo hai|' kavi0 1.10 pipAsA : piAsa (sN.)| mA0 1.206.8 pipIlikau : pipIlikA bhii| 'car3hi pipIlikau.. pArahi jAhiM / ' mA0 1.13 pipIlikani : pipIlikA+saMba0 / pipIlikAoM (ke) / 'dekho kAla kautuka pipIlikani paMkha lAge / ' gI0 5.24.3 pipIlikA : saM0strI0 (sN.)| ciiNttii| mA0 3.1.6 pibata : piata (saM0 pibat) / vina0 44.7 pibanti : A0praba0 (saM0) / pIte haiN| mA0 4 zloka 2 piya : saM0pu0 (saM0 priya) / pati / mA0 2.46 piyata : piata / vina0 132.3 piyare : piara=piyara+ba0 / pIle / 'kase paTa piyare / ' gI0 1.43.1 piyahi : priya pati ko / hoihi saMtata piyahi piaarii|' mA0 1.67.3 piyAia : piAia / do 271 piyAu : piAu / tU pilA / 'jAcauM jala jAhi, kahai amiya piyAu so|' vita 182.3 piyAre : piAre / kavi0 7.166 piyAsa : piAsa / vina0 166.3 For Private and Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 611 611 piyAsA : piAsA / tuSAkula / 'svAti.. sIkara piyAsA / ' vina0 65.2 piyAsI : piAsI / gI0 1.8.5 piyUSa : saM00 (saM0 pIyUSa) / amRta / mA0 2.326 chaM0 piyaSA : piyUSa / mA0 7.2.6 piye : pie~ / 'pulakati prema piyUSa piye / ' gI0 1.7.2 piyo : bhUkR.pu.kae0 / pAna kiyA / 'kAlakUTa piyo hai / ' kavi0 7.172 piyauM : Aue. pIU~, pAna karU~ / pItA huuN| 'munihi bujhi jala piyauM jAi shrm|' mA0 6.57.2 pirAti : vakRstrI0 / pIDA detI hai / 'DhIla terI bIra mohi pIra teM pirAti hai|' hanu0 30 pirAto : kriyAti pu0e0 / (to) pIDA anubhava karatA (sahAnubhUti krtaa)| 'sei sAdhu suni samujhi ke para pIra piraato|' vina0 151.6 pirAne : bhUkR00ba0 / pIDAyukta hue| 'baiThia hoihiM pAya pirAne / ' mA0 1.278.2 pirIte : vi0pU0ba0 (saM0 priit)| mitra, priyajana / 'samau phireM ripu hohiM pirIte / ' mA0 2.17.6 pirojA : saM00 (phA0 piirojH=phiirojH)| haritamaNi, ratnavizeSa / mA0 ..1.288.4 pizAca : saM00 (sN.)| mAMsabhakSI deva jAti vizeSa jo asuravarga meM parigaNita hai| vina0 16.2 pisAca, cA : pizAca (prA0 picAsa) / mA0 1.85.6; 6.68.4 pisAcini : pisAcI / mA0 5.10 pisAcI : pisAca+strI0 (saM0 pizAcI) / mA0 6.52.2 pisuna : saM+vi0pu0 (saM0 pizuna) / sUcaka; dUsare ke doSoM kA pracAra karane vAlA; cugala / mA0 2.168.1 pisunatA : saMstrI0 (saM0 pizunatA) / sUcaka karma ; cugalI / mA0 7.112.10 pihAnI : saM0strI0 (saM0 pidhAnI>prA0 pihANI) / Dhakkana, AvaraNa / do0 327 pIjarani : piMjaranhi / gI0 2.66.4 pI : (1) piya / 'sevaka svAmi sakhA siya pI ke / ' mA0 1.15.4 (2) pUkR0 / pIkara, pAna kara / 'pAnI pI ke kahaiM / ' kavi0 5.18 pIata : piata / kavi0 2.10 pIche : paache| pIche kI ora / 'prema soM pIche tirI, priyAhi cita / ' kavi0 2.26 pIche : pAche / mA0 2.143.6 For Private and Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 612 tulasI zabda-koza poTata vakR00 (saM0 peTat -piTa saMghAte>prA0 piTuMta) / pITate, Ahata karate, coTa dete / 'anala dAhi pITata ghanahiM / ' mA0 7.37 poTahiM : A0praba0 (saM0 peTanti>prA0 piTuMti>a0 piTTahiM) / Ahata karate-tI __ haiM / 'nAri bada kara pITahiM chAtI / ' mA0 6.44.4 pITha : saM00 (sN.)| (1) pIr3hA, caukii| pala~ga pITha taji goda hiMDorA / ' mA0 2.56.5 (2) pRSTha bhAga / 'kamaTha pITha jAmahiM baru bArA / ' mA0 7.122.15 (3) tIrtha / de0 pIThu (4) UparI bhAga / 'carana pITha unnata / ' gI0 7.17.4 poThA : piitth| mA0 2.68.1 poThi, ThI : (1) piitthii| mA0 2.56.5 (2) saM0strI0 (saM0 pRSTi:-prakAza kiraNa>prA0 pitttti)| camaka, klii| 'tAMbe soM pIThi manahuM tana paayo|' vina0 200.1 pIThI : saM0strI0 (saM0 pRSTha>prA0 piTTI) / pITha, pRSTha bhAga / 'jinha ke lahahiM na ripu rana pIThI / ' mA0 1.231.7 pITha : pITha+kae / tIrtha, puNyasthala / 'joga japa jAga ko birAga ko punIta pIThu / ' kavi0 7.140 pIr3ahiM : A.praba0 (saM0 pIDayanti>prA0 pIDaMti>a0 pIDahiM) / pIr3A dete haiN| 'bahu byAdhi-pIr3ahiM saMtata jIva kahu~ / ' mA0 7.121 ka por3A : saM0 strI0 (saM.) / (1) vyathA / (2) vyathA dene kI kriyA / 'para pIr3A sama nahiM adhamAI / ' mA0 7.41.1 pIr3ita : bhUkR0vi0 (saM.) / vyathila, pIDAkula / mA0 7.102.3 pIr3hanha : saM00+saMba0 (saM0 pIThAnam >prA0 pIDhANa>a0 pIDhahaM) pIr3hoM (pr)| _ 'poDhanha baitthaare|' mA0 1.328.3 pIta : vi0 (sN.)| pIlA / mA0 1.166.11 pItapaTa' mA0 1.147 pIta vastra / ' mA0 7 zloka 1 pItama : prItama / gI0 5.7.2 pIna : vi0 (sN.)| (1) sthUla / 'mIna pIna pAThIna purAne / ' mA0 2.163.3 (2) pracura, puSkala / 'prema pIna pana chIja / ' kR0 45 pInatA : saM0strI0 (saM0) / sthUlatA, moTApA / 'pApa hI kI piintaa|' kavi.. 762 pInA : (1) piin| 'nita nava rAma prema panu piinaa|' mA0 2.325.2 (2) saM00 (saM0 piNyAka>prA0 piNNAa) / tilacarNa athavA tila kI khalI se banA khAdya padArtha (gajaka) / 'bAhu pona pA~varani pInA khAi poSe haiM / ' gI.. 1.65.3 For Private and Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 613 pIpara : saM00 (saM0 pippala) / azvattha vRkSa / mA0 2.45.3 pobo : bhakR.pu0kae / pInA, pAna karanA / 'ajahaM na tajata payodhara piibo|' pIya : piya / pati / 'sauMha sAMcI siya-pIya kii|' vina0 263.2 pIyUSA : piyUSA / amRta / mA0 6.26.6 pIra : pIra / (1) vya thaa| 'aisiu pIra biha~si tehiM goI / ' mA0 2.27.5 (2) dayA, sahAnubhUti / 'kAhU to na pIra raghubIra dIna jana kii|' vina0 75.2 'pIramaI : vi0 (saM0 pIDAmaya>prA0 pIDama ia) / pIDA se otaprota / 'sakala sarIra pIramaI hai|' hanu0 38 pIrA : (1) saM0 strI0 (saM0 pIDA) / vythaa| 'tadapi manAga manahiM nahiM piiraa|' mA0 1.145.4 (2) sahAnubhUti-de0 pIra / (3) utpIDana / 'je nara para pIrA-karahiM te sahahiM mahA bhava bhIrA / ' mA0 7.41.3 'pore : pIle / pIre paTa oddh'e|' gI0 1.42.2 pIla : saM00 (saM0+phA0) / hAthI / kavi0 7.18 'pIle : vi00ba0 (saM0 pItala>prA0 pIala =pIalaya) |.piit varNa / 'nIle pIle kamala / ' gI0 2.30.1 pIvata : piata / 'majjata paya pAvana pIvata jala / ' vina0 24.5 pIvani : saM0strI0 / pIne kI kriyaa| 'sudhA taji pIvani jahara kii|' kavi0 7.170 'pIvara : vi00 (sN.)| sthUla / 'tanu bisAla pIvara adhikAI / ' mA0 1.156.7 pIvai : piahiM / pIte-tI haiN| 'cakorI..'caMda kI kirina pIvai / ' kavi0 1.13 / pIsata : vakR0pu0 / pIsate (kittkittaate)| 'pIsata dAMta gaye risa rete / ' vina0 241.2 'posi : pUkR0 / pIsakara (kiTakiTA kara) / 'tA para dAMta pIsi kara miijt|' vina 136.7 pugIphala : saM00 (saM0 pUgI phala) / supaadd'ii| kavi0 5.7 'puja : saM00 (sN.)| rAzi, samavAya, samUha, Dhera / mA0 1.0.5 pujA : puMja / mA0 2.28.5 puMDarIka : saM00 (sN.)| kamala / gI0 7.3.6 'pukAra : saM0 (saM0 pUtkAra>prA0 pukAra) / cillAhaTa / 'jaha~ taha~ karahiM pukAra / ' mA0 6.46 .. 'pukAra puphArai : pukAra+prae / pukAratA hai / 'hAhAkAra pukAra saba / ' rA0pra0 5.5.2 For Private and Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 614 tulasI zabda-koza pukArata : vakR.pu / cillAtA, cillAte / 'gae pukArata kachu adhamAre / ' mA0 5.18.6 pukArahIM : A0praba0 / cillAte haiN| te'tidIna pukaarhiiN|' mA0 6.85 chaM0 pukArA : (1) pukAra / cItkAra / 'pari muha bhara mahi karata pukaaraa|' mA0 2.163.4 (2) bhUkR00 / cillAyA / 'ardharAtri pura dvAra pukaaraa|' mA0 pukAri : pUkR0 / pukAra kara, cillAkara, hAka dekr| 'kahau~ pukAri khori mohi nAhIM / ' mA0 1.274.3 pukAriata : vakR0-kavA0-puM0 / pukAre jAte, kahe jAte / 'devI deva pukAriata nIca ___ nAri nara naam|' do0 360 pukArI : pukAri / 'yaha sapanA maiM kahau~ pukaarii|' mA0 5.11.7 pukAre : bhUka00ba0 / (1) cillAye / 'kachu puni jAi pukaare|' mA0 5.18 (2) pukArane se / 'mar3he sravana nahiM sunati pukAre / ' gI0 5.18.2 pukAresi : A0-pukAre+prae / vaha cillaayaa| pareu bhUmi jaya rAma pukaaresi|' mA0 6.61.7 pukAro : pukArayo / 'kidhauM bedana maSA pukaaro| vina0 64.2 pukAryo : bhUka.pu0kae / ghoSita kiyaa| 'prabhu soM pragaTi pukaaryo|' vina0 145.5 pachihahiM : pUchihahiM / 'puchihahiM dIna dukhita saba maataa|' mA0 2.146.1 pujAi : pUkR0 (saM0 pUjayitvA>prA0 pujjAvia>a0 pujjaavi)| pUjA karavA __ kara / ehi bhAMti deva pujA i sItahi subhaga siMghAsana diyo|' mA0 1.323 chaM0 2 pujAhabe : bhakR00 (saM0 pUjayitavya>prA0 pujjAvianva) / pujAne, pUjA karAne ; dUsaroM ko devAdi pUjana hetu prerita karane yA apanI hI pUjA karAne / 'bahuta prIti pujAibe para pUjibe para thori / ' vina0 158.2 pujAvana : bhakR0 avyaya / pUjA karAne / 'saMbha sabhota pujAvana rAvana soM nita aavai|' kavi0 7.2 pujAvahi, hI : A0praba0 (saM0 pUjayanti>prA0 pujjAvaMti>a0 pujjaavhiN)| pUjA karavAte haiM / 'ganapati mudita vipra pujAvahIM / ' mA0 1.322 cha0 1 puTa : saM00 (sN0)| (1) donI (Adi paatr)| piata nayana puTa rUpu piyuussaa|' mA0 2.111.6 (2) do jur3e hue pAtra yA tatsadRza AvaraNa / 'puTa sUkhi gaye madhurAdhara vai / ' kavi0 2.11 (3) jur3e hue hAthoM Adi kI mudrA / 'kara puTa sira raakhe|' gI0 1.6.20 puTanhi : puTa+saMba0 / puToM (se) / 'zravana puTanhi mana pAna kari / ' mA0 7.52 kha For Private and Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 615 puTapAka : saM0pu0 (saM0) / rasAyana (rasauSadha) banAne kI vidhi meM do pAtroM kA muha eka sAtha jor3akara bhItara auSadha baMda karake Upara miTTI se lesa kara Aga meM DAlate haiM / isa vidhi se banAye pAtra ko 'puTapAka' kahate haiM; yaha sampUrNa pAkavidhi bhI 'puTapAka' kahI jAtI hai; aura auSadhi ko bhI 'puTapAka' kahate haiM / kavi0 5.25 puTI : puTI+ba0 / pur3iyA~ (pur3iyoM meM) / 'bhari bhari parana puTI raci ruurii|' mA0 2.250.2 puNya : vi0+saM00 (saM0) / pavitra / 'puNyaM pApaharaM / ' mA0 7.130 zloka 4 putari, rI : saM0strI0 (saM0 puttlii)| putalI, A~khoM kI kniinikaa| mA0 2.56.2 putarikA : putarI (saM0 puttlikaa)| gur3iyA, kaThaputalI / vina0 124.4 pRtoha : saM0strI0 (saM0 putravadhU>prA0 puttvhuu)| patohU / mA0 2.15.7 putra : saM00 (sN.)| puta =naraka se trANa karane vAlA= Atmaja / mA0 1.177 putrakAma : vi0 (saM0) / putra kI kAmanA vAlA =putreSTi (yajJa) / 'putrakAma subha jagya karAvA / ' mA0 1.186.5 putravadhU : putohU / mA0 2.59.1 putravatI : vi.strI0 (sN.)| putra vAlI / mA0 2.75.1 patri : putrI+saMbodhana / he putri / 'sIte putri karasi jani trAsA / ' mA0 3.266 putrI : saM0strI0 (saM0) / AtmajA / mA0 2.82.4 pumi : avyaya (saM0 punar>prA. puNo>a0 puNu) / phira, dubArA / mA0 1.4.6 punI : (1) vi00 (saM0 puNyika>prA0 punnnnia)| puNyAtmA, dharmAcArI / 'saba nirdabha dharmarata punii|' mA0 7.21.7 (2) puni / phira bhI / 'rAma ko kahAi dAsu dagAbAja punI so|' kavi0 7.72 punIta, tA : vi0 (saM0 ?) / (1) pavitra, pApamukta / 'tinhahi mileM tai hoba puniitaa|' mA0 4.28.8 (2) pavitra karane vAlA / de0 patita punIta / punItatA : pavitratA / vina0 262.1 / / punya : puNya / (1) dharma, zubhakarma (pApa kA viloma) / 'sukha dukha pApa punya dinraatii|' mA0 1.6.5 (2) zubha kA phala / 'punya bar3a tinha kara sahI / ' mA0 1.65 chaM0 (3) uttama prArabdha karma (saubhaagy)| 'kahi na sakau~ nija punya prabhAU / ' mA0 1.217.1 (4) vi0 / pavitra, pAvana / "punya puruSa kahuM mahi sukha chAI / ' mA0 1.264.1 punyakosa : puNya rUpI dhana kA bhaMDAra / kavi0 7.172 punyathala : pavitra bhU-bhAga, puNya karmoM kA sthala tIrtha / mA0 2.310.3 punyapuja: puNyasamUha, pUNyarAzi / mA0 2.101.8 For Private and Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 616 tulasI zabda-koza punyamaya : vi0 (saM0 puNyamaya) / (1) dharma se paripUrNa / mA0 2.113.2 (2) puNya. ruup| vina0 44.7 punya siloka : vi0 (saM0 puNyazloka-zloka=kIrti>prA. punnnnsilokk)| pavitra kIti vAlA-vAle; punnyaatmaa| 'punyasiloka nAtha tara toreN|' mA0 2.263.6 pura: pura meM / 'karata akaMTaka rAju pur|' mA0 2.235 pura : saMpu0 (saM0) / (1) nagara / mA0 2.46 (2) loka / hoihi tihuM pura rAma bdd'aaii|' mA0 2.36.4 (3) tripurAsura jise ziva ne mArA thA usa asura ke tIna nagara-de0 tripura / 'mayana mahanu pura dahanu gahanu jAni / ' kavi0 1.10 puraMginI : saM0strI0 (saM0 purAGganA) / nAgara strI / gI0 2.43.3 puraMdara : saM00 (saM0) / asura nagaroM kA vidAraNakartA=indra / mA0 1.302.1 puraMdara : puraMdara+kae / kavi0 1.6 purai : (saM0 pure>prA0 pure>a0 puri)| nagara meN| 'purai cahata janu Avana / ' jA0ma0 86 puraini : saM0strI0 (saM0 puTakinI>prA0 puDaiNI) / kamalavRkSa, kamalapatra / mA0 1.37.4 puraihi : A0bha0e0 (saM0 pUrAyiSyati>prA. puurvihii)| pUrNa kregaa| 'so puraihi jagadIsu paraja pana rAkhihi / ' jA0ma068 puraI : bhUkR.strI0 / pUrNa kI / 'puraI maMz2a manoratha mori / ' gI0 3.17.7 purauba : bhakR.puM0 (saM0 pUrayitavya>prA0 puurviavv)| pUrNa karanA (hai, hogA, cAhie) / 'purauba maiM abhilASa tumhArA / ' mA0 1.152.5 puraubi : purauba+strI0 / pUrNa karanI (hai, caahie)| 'mAtu manoratha puraubi morI / ' mA0 2.103.2 purajana : nAgara jana, nagaravAsI loga / mA0 1.308 puraTa : saM0pU0 (saM.) / suvarNa / mA0 1.213 puratI : (1) nagara kI striyA~ / (2) nagarI rUpI strI (pur+tii)| 'savai soca ... saMkaTa miTe taba teM pura-tI ke / ' gI0 1.6.26 puradahanu : (de0 pura) / tripura-dAha / kavi0 1.10 purapasu : nagaravAsI pazu-kuttA Adi / mA0 2.83 puraba : purauba / pUrNa hogaa| 'jauM bidhi puraba manoratha kaalii|' mA0 2.23.3 purabAsinha : purabAsI+saMba0 / nAgara janoM (ne) / 'purabAsinha taba rAya johaare| mA0 1.348.5 purabAsI : vi00 (saM0 puravAsin) / nagara nivAsI / mA0 1.193.2 For Private and Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 617 puraloganha : puraloga+saMba0 / puravAsiyoM (ne) / 'samAcAra puraloganha paae|' mA0 1.175.1 'purava puravai : (saM0 pUrayati>pUravai) A0prae / pUrNa karatA hai-kara sakatA hai kre| 'tulasidAsa lAlasA darasa kI soi puravaM jehiM Ani dekhaae|' gI0 2.35.4 puravahuM : A0-prArthanA-praba0 / pUrNa kreN| 'puravahuM sakala manoratha mere / ' mA0 1.14.3 puravahu : A0maba0 / pUrNa kro| 'puravahu mora manoratha svAmI / ' mA0 1.146.7 puravai : purvi| puravaigo : A0 bha0pu0 e 0 / pUrNa karegA / 'nija bAsarani baraSa puravaMgo bidhi / ' __ gI0 6.17.2 puraSani : puruSA=puraSA+saMba0 / purakhoM ne, pUrvajoM ne / 'puraSani sAgara sRje khane aru sokhe / ' gI0 5.12.5 purAi : pUkR0 (saM0 pUrayitvA>prA0 pUrAvia>a0 pUrAvi) / purA kara (rcaakr)| 'bIthIM sIMcI caturasama caukeM cAru purAi / ' mA0 1.266 purAI : bhUkR0strI0ba0 / pUrI karAyI (racAyauM) / 'cauke bhAMti aneka purAI / ' mA0 1.288.8 purAkRta : (saM0-~-purA= atIta+kRta) pUrva janma kA kiyA huaa| 'punya purAkRta bhUri / ' mA0 1.222 purANa : vi0+saM00 (sN.)| (1) prAcIna / (2) granthavizeSa jina prAcIna kathAoM Adi kA-sarga, pratisarga, vaMza, vaMzAnucarita aura manvantaroM ke AkhyAnoM kA-saMkalana hotA hai / mA0 1 zloka 7 purAtana : vi0 (sN.)| (1) prAcIna / mA0 1.163.4 (2) purAnA, jarjara / 'asthi purAtana, chudhita svAna ati, jyoM mukha bhari pakarai / ' vina0 62.4 purAna : purANa / (1) purANa grantha / mA0 1.7.11 (2) purAnA, prAcIna / jimi nUtana paTa pahirai nara pariharai purAna / ' mA0 7.106 ga (3) jIrNa; jarjara / 'bA~sa purAna sAja saba aThakaTha / ' vina0 186.2 (4) cirantana, zAzvata / "puruSa purAna / ' gI0 1.88.4 purAnani : purAnanha / 'nigama purAnani gAI / ' kR0 51 purAnanha : purAna+saMba0 / purANoM (ne) / 'lava kusa beda purAnanha gaae|' mA0 7.25.6 purAnA : purAna / (1) purANa grantha / 'kahahiM beda itihAsa purAnA / ' mA0 1.6.4 (2) prAcIna, sabase pUrva / zAzvata / 'paramAnaMda paresa puraanaa|' mA0 1.116.8 (3) jIrNa / 'bhUmi sayana paTu moTa puraanaa|' mA0 2.25.6 For Private and Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 618 tulasI zabda-koza purAni : purAnI / purANa sambandhI, prAcIna, jIrNa, nIrasa / 'jAi anata sunAi madhukara jJAnagirA purAni / ' kR0 52 purAnI : purAnI + ba0 / 'kathA purAnIM / ' mA0 2.278.4 purAnI : purAna + strI0 / purANa sambandhinI, prAcIna / 'kahi aneka bidhi kathA purAnI / ' mA0 2 263.3 purAne : 'purAnA' kA rUpAntara ( ba0 ) / bahuvayaska, prauDha / 'mIna pIna pAThIna purAne / ' mA0 2.163.3 1 purAri, rI: tripurAri / ziva / mA0 1.32.8 purArI : purAri / mA0 1.10.2 parina : purI + saMba0 / nagariyoM (meM) / do0 558 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir purihi : nagarI meM / do0 240 purIM : purihi / raghupati purIM janma taba bhayaU / ' mA0 7.106.6 (saM0 ) / nagarI / mA0 1.35.3 purI : saM0 [strI0 puroSa : saM0pu0 (sa0 ) / viSThA, udaramala / vina0 136.3 1 puru : pura + kae / advitIya nagara / 'so puru barani ki jAi / ' mA0 1.94 puruSa : saM0pu0 (saM0) / (1) nara ( nArI kA viloma ) / 'sia nAtha puruSa bina nArI / ' mA0 2.65.7 (2) jIvAtmA / 'jimi abibekI puruSa sarIrahi / ' mA0 2.142.2 (3) paramAtmA, brahma / 'puruSa prasiddha prakAsanidhi / ' mA0 1.116 (4) purakhA, pUrvaja puruSa / 'so saThu koTika puruSa sametA / basihi kalapasata naraka niketA / ' mA0 2.184.7 puruSamaya : vi0 (saM0 ) / puruSoM ( naroM) se vyApta / 'abalA bilokahiM puruSamaya jagu / ' mA0 1.85 chaM0 puruSasaMgha, ha : puruSoM meM siMha ke samAna zreSTha / 'puruSasiMgha bana khelana Ae / " mA0 3.22.3 'puruSasiMha dou bIra / ' mA0 1.208 kha puruSA : puruSa / pUrvaja puruSa / 'puruSA te sevaka bhae / ' do0 143 puruSAratha: saM0pu0 (saM0 puruSArtha) / (1) cAra jIvana prayojana = dharma, artha, kAma aura mokSa / (2) pauruSa / puruSAratha pUraba karama paramesvara paradhAna / ' do0 468 puruSArathu : puruSAratha + kae0 / ekamAtra puruSArtha / (1) jIvana kA sAdhya / 'mora tumhAra parama puruSAratha / mA0 2.314.3 ( 2 ) pauruSa, parAkrama / 'janma karma . pratApu puruSAra mahA / mA0 1.103 chaM0 puruSa : puruSa + kae0 / brahma / 'niravadhi guna nirupama puruSu / ' mA0 2.288 puroDAsa : saM0pu0 (saM0 puroDAza) / devApita naivedya, yajJa pAyasa / 'puroDAsa caha rAsabha khAvA / ' mA0 3.26.5 For Private and Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza purodhA : saM0pu0 (saM0 purodhas - purodhAH ) / purohita / mA0 2.278.2 pulaka : saM0pu0 (saM0 ) / harSAtireka kA romAJca / 'pulaka praphullita gAta / ' mA0 1. 145 pulaka pulakai : (saM0 pulakati ) A0 pra0 / harSa bibhora hokara romAJcita hotA hai / 'tana pulakai nahIM / ' do0 41 pulakata: vakra0pu0 / harSavaza romAJcita hotA-te / 'puni puni pulakata kRpAniketA / ' mA0 1.50.4 pulakati : vakR0 strI0 / harSa se romAJcita hotI / 'pulakati prema piyUSa pie / ' 619 gI0 1.7.2 pulakahi : A0praba0 / harSa se romAJcita hote haiM / 'tana pulakahi ati haraSu hiyaM / ' mA0 1.224 I pulakAli: pulakAvali (saM0 - pulaka + Ali - romAJca paGikta ) / do0 568 pulakAvali, lI : saM0 strI0 (saM0 ) / harSakRta romAJca zreNI / mA0 5.14.1; 1.257 pulakAhIM : pulakahiM / mA0 1.41.6 pulaki: pUkR0 1 harSavaza romAJcita hokara / 'prema pulaki tana mudita mana / ' mA0 2.2 pulakita : vi0 (saM0 ) / pulakayukta, harSavaza romAJcita / mA0 1.202.5 pulakIM : bhUkR0 strI0ba0 / harSa se romAJcita huiiN| 'pulakIM tana o cale locana dhvaM / ' kavi 0 2.18 pulake : bhUkR0pu0ba0 / harSavaza romAJcita hue / 'kahi pulake prabhu gAta / ' mA0 2.45 pulakeu : bhUkR0pu0kae0 / harSavaza romAJcita huA / 'tanu pulakeu / mA0 2.205. pulakeM : pulakahi / 'hara pulakai nRpa / ' kavi0 1.2 pulako pulakyo / kavi0 2.12 pulakyo : pulakeu / 'siya biloki pulakyo tanu / ' gI0 5.1.4 pulasti : saM0pu0 (saM0 ) / rAvaNa ke pitAmaha RSivizeSa / mA0 5.23.2 pulastya : pulasti (saM0) / 'pulastyakula / ' mA0 1.176 puSTa : vi0 (saM0) / (1) mAMsala / riSTa puSTa kou ati tana khInA / ' mA0 1.63.8 (2) dRDha / 'sugar3ha puSTa unnata kRkATika / ' gI0 7.17.10 puSpaka : saM0pu0 (saM0 ) / kubera kA vimAna jo bahuta samaya rAvaNa ke pAsa rhaa| mA0 1.176.8 puSpakArUDha : puSpaka para virAjamAna ( ArUDha ) / mA0 7 zloka 1 For Private and Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 620 tulasI zabda-koza pustaka : saM00 (sN.)| grantha, pothI / mA0 1.303.8 pahumi, mI : saM0strI0 (saM0 pRthvI>prA0 puhuvI, puddh'mii)| pRthivii| mA0 2.315.8 puhumIpAla : pRthvIpAla =rAjA / do0 515 pUcha : (1) saM0strI0 (saM0 puccha) / 'pUchahIna bAnara taha~ jAihi / ' mA0 5.25.1 (2) chai / pUchatA-tI hai / 'pUcha rAni nija sapatha devaaii|' mA0 2.16.1 'pUcha pUchai : puuchi| pUchatA-tI hai| 'soka bikala puni pUcha naresU / ' mA0 2.146.5 pUcha : puuchuN| pUchatA hUM, pUch / 'jehi pUchau~ soi mani asa kahaI / ' mA0 7.110.15 pUchata : pUchata / 'pUchata rAu nayana bhari baarii|' mA0 2.146.2 pUchati : pUchati / 'sAdara puni puni pUchati ohii|' mA0 2.17.1 puchana : pUchana / 'nAtha bharata kachu pUchana chhiiN|' mA0 7.36.6 pUchaba : bhakR00 (saM0 praSTavya>prA0 pucchiavv)| pUchanA (hogA-pUchege) / 'muni pUchaba kachu yaha bar3a socU / ' mA0 2.206.7 pUchahiM : pUchahiM / 'ati Arati saba pUchahiM raanii|' mA0 2.148.1 pUchahu : pUchahu / 'tumha pUchahu maiM kahata dderaauuN|' mA0 2.17.3 / / pUchA : puuchaa| (1) pUchai / (2) prazna kiyA / 'kou kichu kahai na kou kichu puuchaa|' mA0 2.242.7 pUchi : pUchi / 'bharata kusala pUchi na sakahiM / ' mA0 2.158 pUchiu : pUchI+A.ue / maiMne puuchii| 'dekhi gosAi~hi pUchiu~ mAtA / ' mA0 2.45.8 pachiye : pUchia / 'bahuri pUchiye paaNcoN|' vina0 277.3 pUchihahiM : A0bha0praba0 (saM0 prakSyanti>prA0 pucchihiti>a0 pucchihihiM) / pUchege-gI / 'dhAi pUchihahiM mohi jaba / ' mA0 2.145 pachihi : pUchihi / 'joi pUchihi tehi Utaru debA / ' mA0 2.146.5 pUchihu : pUchI+A0maba0 / tumane puuchii| 'pUchi rAmakathA ati paavni|' mA0 7.123.5 pUchI : (1) pUchi / 'saciu sabhIta sakai nahiM puuchii|' mA0 2.38.8 (2) puuchii| "pUchI kusala / ' mA0 5.26 pUche : pUche / 'maiM sabu kInha tohi binu puuche|' mA0 2.32.2 pUche : pUche / 'pUche bacana kahata anuraage|' mA0 2.236.4 pUcheu : AbhUkR0pu+ue0 / maiMne pUchA / "pUcheu~ guninha rekha tinha khA~co / ' mA0 2.21.7 For Private and Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 621 pUcheu : pUcheu / pUchA / 'pUcheu maga loganha madu bAnI / ' mA0 2.118.5 pUchehu : pUchehu / (1) bhUka pu+maba0 / tumane puuchaa| pUchehu raghupati kathA prsNgaa|' mA0 1.112.7 (2) bha+AjJA+maba0 / tuma pUchanA / 'sItA sudhi pUchehu saba kaahuu|' mA0 4.23.2 pUjI : saM0strI0 / mUladhana / 'pUjI binu bAr3hI saI / ' mA0 5.37.4 pUga : (1) saM00 (sa.) / puja, gucchA, samUha / 'nAma akhila agha pUga nasAvana / ' mA0 7.62.2 (2) supAr3I (saMbhavata: gucchoM meM phala lagane se / ) pUgaphala : saM0pu0 (sN.)| gucchedAra phala vaalaa| (1) supaadd'ii| (2) supAr3I kA vRkSa / 'pAna pUgaphala maMgala muulaa|' mA0 1.346.4 'saphala rasAla pUgaphala keza rophu|' mA0 2.6.6 pUcha : saM0strI0 (saM0 puccha) / pUcha / 'pUcha soM prema birodha sIMga soN|' kR0 46 /pUcha pUchai : (saM0 pRcchati>prA0 pucchai) A0prae0 / pUchatA hai / 'saMkaTa bAta na pUcha koU / ' vina0 136.3 pUchau : A0 ue0 (saM0 pRcchAmi>prA0 pucchami>a0 pucchau~) / pUchatA-tI huuN| 'rAmu kavana prabhu pUchau~ tohii|' mA0 1.46.6 pUchata : vakR.pu0 (saM0 pRcchat >prA0 pucchaMta) / pUchatA-te / 'maiM pUchata skucaauN|' mA0 2.127 pUchati : pUchata+strI0 / 'pUchati prema magana mRdu bAnI / ' gI0 6.16.3 pUchana : bhakR 0 avyaya (saM0 praSTum >prA0 pucchiuM>a0 pucchaNa) / pUchane / 'joM ____bahori kou pUchana aavaa|' mA0 1.36.4 pUchahi : A0praba0 (saM0 pRcchanti>prA0 pucchaMti>a0 pucchahiM) / pUchate haiM / 'pUchahiM sakala dekhi manu mAre / ' mA0 2.36.4 pUchahu : A0maba0 (saM0 pRcchatha-ta>prA0 pucchaha>a0 pucchahu) / (1) pUchate ho| 'bAra bAra prabhu pUchahu kAhA / ' mA0 6.8.8 (2) puucho| 'tAta anata pUchahu jami kAhU / ' mA0 7.60.8 pUchA : bhUka 00 (saM0 pRSTa>prA0 puccia)| mA0 1.57.8 pUchi : pUkR0 (saM0 pRSTvA>prA0 pucchia>a0 pucchi)| pUchakara / mA0 1.313.8 pachia : A0kavA0prae0 (saM0 pacchyate>prA0 pucchiiai)| pUchie; pUchA jAya, pUchA jAtA hai / 'jAnata hUM pUchia kasa svaamii|' mA0 3.6.7 pUchihi : A0ma0 e0 (saM0 prakSyati>prA. pucchihii) / puuchegaa-puuchegii| 'pUchihi __ jabahiM lakhana mhtaarii|' mA0 2.146.2 pUchi hai : pUchihi / hameM pUchihai kauna / ' do0 564 pachI : pUchA+strI0 / 'kahi asIsa pUchI kusalAI / ' mA0 1.3082 For Private and Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 622 tulasI zabda-koza pUche : kri0vi0 / pUchane se-para, pUchate hue / 'pUche kou na Utaru deii|' mA0 2.38.5 pUche : bhUka00ba0 (saM0 pRSTa>prA0 pucchiya) / 'kahau~ kathA nija pUche toreN|' mA0 1.164.4 pUcheu : bhUka.pu.kae0 / pUchA / 'pUcheu taba sirva kahA bakhAnI / ' mA0 1.61.5 pUchesi : A0-bhUkR00+prae / usane puuchaa| 'pUchesi loganha kAha uchAhU / ' mA0 2.13.2 pUchehu : (1) A0-- bhUkR00+maba0 / tumane pUchA / 'pUchehu nAtha mohi kA jaanii|' mA0 3.13.4 (2) bha0+AjJA-maba0 / tuma pUchanA / 'samAcAra __ taba pUchehu jaaii|' mA0 2.36.1 pUcha : puuchi| pUchau : pUchahu / 'madhukara kachu jani puucho|' kR0 43 /pUja, pUjai : A0prae0 (1) (saM0 pUjayati>prA0 pujjai) / pUjana karatA-karatI hai| 'pUjai sivahi samaya tihuM / ' pA0ma0 36 (2) (saM0 pUryate>prA0 pujjai) bharatA hai puratA hai| pUrA hotA hai yA pUrA par3atA hai / 'karanihUM na pUje kva / ' kavi0 7.163 pUjaka : vi0 (saM.) / pujArI, pUjA karane vaalaa| do0 363 pUjata : vakR0pu0 / pUjA karatA.te / 'jehi pUjata aj|' mA0 1.211.7 chaM. pUjati : vakR0strI0 / pUjA karatI / Adara krtii| 'pUjati trijaTA nIke / ' gI0 5.18.3 pUjana : (1) saM00 (sN.)| puujaa| 'pUje pUjana joga / ' rA0pra0 4.6.6 (2) bhakR0 avyaya / pUjane, pUjA karane / 'girijA pUjana janani ptthaaii|' mA0 1.228.2 pUjanIya : vi0 (sN.)| pUjA yogya, sammAnya / mA0 2.74.7 pUjahi : A0praba0 (1) (saM0 pUjayanti>prA0 pujjati>a0 pujjahiM) pUjA karate haiM / 'pUjahiM mAdhava pada jljaataa|' mA0 1.44.5 (2) (saM0 pUryante> prA0 pujjeti>a0 pujjahi) pUrNa hote haiM / 'pUjahiM saba mana kAma / ' do0 121 pUjaha : A0maba0 (saM0 pUjayata>prA0 pujjaha>a0 pujjahu) / pUjA karo, pUjo / ___'pUjahu ganapati gurukula devA / ' mA0 2.6.8 pUjA : saM0strI0 (sN.)| arcA, sammAna / 'karehu sadA saMkara pada puujaa|' mA0 1.102.3 (2) SoDazopacAra devapUjana = arghya, pAdya, snAna, vastra, yajJopavIta, gandha, akSata, puSpa, dhUpa, dIpa, naivedya, AcamanIya, tAmbUla, phala, dakSiNA aura puSpAJjali / de0 pUji / (3) bhUkR0pu / pUjita kiyaa| 'kari pranAm pUjA kara jorii|' mA0 1.330.5 For Private and Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 623 pUji : pU0 (1) (saM0 pUjayittvA>prA0 pujjia>a0 pujji)| pUja kara / 'soraha bhAMti pUji sanamAne / ' mA0 2.6.3 de0 pUjA / (2) pUrNa hokara / 'tAkI paija pUji AI / ' vina0 30.1 pUjia : A0kavA0prae0 (saM0 pUjyate>prA0 pujjiiai)| pUjie, pUjA jAya, pUjanA cAhie / 'pUjia bipra sIla guna hiinaa|' mA0 3.34.2 pUjiata : vakR0 kavA0pu0 (saM0 pUjya mAna>prA0 pujjIaMta) / pUje jAte / 'prathama pUjiata nAma prabhAU / ' mA0 1.16.4 pUjiahi : A0kavA0praba0 (saM0 pUjyante>prA0 pujjiaMti>a0 pujjiahiM) pUje __ jAte haiM, sammAna pAte haiM / 'beSa pratApa pUjiahiM teU / ' mA0 1.7.5 pUjiai : pUjia / do0 392 pUjita : vi0 (sN.)| sammAnita, Ahata / gI0 3.17.2 pUjibe : bhakR00 (saM0 pUjayitavya>prA0 pujjiavvy)| pUjane, pUjA karane / ___ 'bahuta prIti pujAibe para pUjibe para thori / ' vina0 158.2 pUjibo, bo : bhakR00kae0 (saM0 pUjayitavyam >prA0 pujjiavvaM>a0 pujivvau) / pUjana karanA / 'sevA sumirana, pUjibo pAta Akhata thore / ' vina0 8.2 pUjiyata : pUjiata / vina0 247.2 pUjiye : pUjiai / 'deva pitara graha pUjiye / ' gI0 1.12 2 pUjihiM : A0bha0praba0 (prA0 pujjihiti>a0 pujjihihiN)| pUrNa hoNge| 'pUjahiM saba mana kAma / ' rA0pra0 4.3.2 pUjihi : A0 bha0e0 (saM0 pUrayiSyate>prA0 pujjihii)| pUrNa hogaa-hogii| _ 'to hamAra pUjihi abhilaassaa|' mA0 1.144.8 'pUjihi saba mana kAmanA / ' mA0 2.103 pUjihaiM : pUjihiM / pUre par3eMge / 'mere pAsaMgahu na pUji haiM / ' vina0 241.4 pUjihai : pUjihi / 'dAsa Asa pUjihai / ' vina0 278.1 pUjihau~ : A0bha0ue 0 / puujuuNgaa-gii| brahmAdi saMkara gauri pUjita pUjihauM aba jAi ke|' gI0 3.17.2 pUjI : bhUkR0strI0ba0 / (1) pUjita kiiN| 'pUjI grAma debi / ' mA0 2.8.6 (2) pUrI huIM / 'pUjI sakala bAsanA jI kI / ' mA0 1.351.1 pUjI : bhUka strI0 / (1) pUjita kii| taba sItAM pUjI surasarI / ' mA0 6.121.8 (2) pUrI huii| 'ekahiM bAra Asa saba puujii|' mA0 2.16.1 pUjeM : pUjana karane se / 'dvApara paritoSata prabhu pUjeM / ' mA0 1.27.3 For Private and Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 624 tulasI zabda-koza pUje : bhUkR.puba0 / pUjita kiye / 'pUje riSi akhilesvara jaanii|' mA0 1.48.2 pUjeu~ : A0 - bhUkRpu+ue / maiMne pUjA / 'pUjeu~ amita bAra tripurArI / ' mA0 6.25.3 pujeu : bhUka00kae / pUjita kiyaa| 'pUje u saMbhu bhavAni / ' mA0 1100 pUjehu : A0-bhUka0pu+maba0 / tumane pUjita kiye / 'siva biraMci pUjehu bahu bhaaNtii|' mA0 6.20.3 pUjai : pUjahiM / (1) pUjA karate haiM / kavi0 5.30 (2) pUre par3ate haiM, samAnatA meM Ate haiM / 'jadyapi mIna pataMga hIna mati, mohi na pUjeM oU / ' vina0 62.1 pUje : pUjai / (1) pUjA kare / 'ko kari koTika kAmanA pUje bahudeva / ' vina 0 107.6 (2) pUrA pdd'e| pUjo : pUjyo (pUjita) / 'jo kara na puujo|' kavi0 7.5 ( yadi pUjA kiyA kre)| pUjopahAra : (pUjA+upahAra) pUjana meM samarpita pusspaadi-saamgrii|' vina0 17.2 pUjya : vi0 (sa0) / pUjA yogya, sammAnya / 'bipra pUjya asa gAvahiM sNtaa|' mA0 3.34.1 pUjyo : pUjeu / pUrNa huaa| 'TUTyo dhanuSa manoratha pUjyo / ' gI0 1.68.1 pUta : (1) saM00 (saM0 putra>prA0 putta) / 'hohiM rAma siya pUta putohU / ' mA0 2.15.7 (2) vi0 (sN.)| pavitra / 'taTini bara bAri hari carana pUta / vina0 10.3 pUtaU : putra bhii| 'mere pUta U anere saba / ' kavi0 5.11 pUtanA : saM0strI0 (sN.)| (1) bAlabhakSiNI ddaakinii| (2) eka vizeSa DAina jise kaSNa ne mArA thaa| do0 408 pUtari : putari / 'karau~ tohi cakha pUtari aalii|' mA0 2.23.3 pUtaro : saMpuM0kae0 (saM0 puttala kam>prA0 puttalaaM>a0 puttala u) / taNa Adi kA putalA, kRtrima mAnavAdi AkRti vizeSa / aba tulasI pUtaro bAMdhihai / ' vina0 241.5 (naTa loga jisase paMsA Adi nahIM pAte usakA tRNa-puttala banAkara ghumAte haiN|) pUtu : pUta+kae / ikalautA putra / 'pUtu bidesa na socu tumhAreM / ' mA0 2.14.5 pUnu : saM0pu0kae0 (saM0 puNyam >prA0 puNNaM>a0 punnnnu)| puNya / gahahiM na _pApa pUna guna doSU / ' mA0 2.216.3 pUnoM : saM0strI0 (saM0 pUrNimA>prA0 puNNimA>a0 puNi vai) / paurNamAsI tithi| vina0 203.16 pUpa : saM00 (sN.)| apUpa, puA, eka prakAra kI mIThI puudd'ii| mA0 7.77.10 For Private and Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 625 pUya : saM0pu0 (sN0)| pIba phor3e Adi se nikalA rudhira vikAra / mA0 6.52.3 pUra : (1) saM00 (sN.)| pUrti, sphltaa| 'nAtha na pUra Ava ehi bhaaNtii|' mA0 6.6.1 (2) virAma / 'ajahu~ pUra priya dehu / ' mA0 6.37 (3) pravAha / 'premAmbu-pUraM zubham / ' mA0 7.130 zloka 2 (4) de0/pUra / (5) vi.pu. (saM0 pUrNa) / sakala, sampUrNa / 'dekhi pUra bidhu bAr3hai joii|' mA0 1.8.14 'pUra, pUrai : (saM0 pUrayati>prA0 pUrai>A0prae0 pUrNa karatA hai, bhara detA hai| 'bidhu mahi pUra mayUkhanhi / ' mA0 7.23 pUrata : vakR00 / pUrNa karatA-te / 'sumire tribidha ghAma harata, pUrata kAma / ' vina0 255.1 parati : vaka0strI0 / pUrNa karatI / 'pulaka tana pUrati / ' pA0ma068 pUrana : vi0 (saM0 pUrNa) / samasta, saphala / 'janu cakora pUrana sasi lobhA / ' mA0 1.207.6 (2) tRpta / 'pUrana kie dAna snmaanaa|' mA0 1.351.8 (3) ota-prota / 'pUrana rAma suprema piyUSa / ' mA0 2.20 6.5 (4) labAlaba bharA huA / 'Azrama sAgara sAMtarasa pUrana / ' mA0 2.275 (5) vyApta, vyApaka / 'desakAla pUrana sadA / ' vina0 107.5 pUranakAjA : vi0 (saM0 pUrNa kArya) / kRtakRtya, kRtArtha / mA0 1.330.6 pUranakAma, mA : vi0 (saM0 pUrNa kaam)| saphala-manoratha-jise kucha apekSA na ho| 'pUranakAma rAmu pritoss|' mA0 1.342.6, mA0 3.31.10 pUranihAru : vi0pu0kae0 / pUrNa karane vaalaa| 'jana mana kAma pUranihAru / ' gI0 7.8.2 pUraba : pUruba / (1) dizA vizeSa / 'pura pUraba disi ge dou bhAI / ' mA0 1.224.1 (2) kri0vi0 / pahale, atIta meM / 'tinha kahuM maiM pUraba bara dInhA / ' mA0 1.187.3 (3) pUrva janma, atIta kAla / 'puruSAratha puraba karama / ' do0 468 pUrhi : A0praba0 (saM0 pUrayanti>prA0 pUraMti>a0 puurhiN)| bhara deM, pATa deN| 'pUrahiM na bhari kudhara bisaalaa|' mA0 5.55.6 pUrA : pUra / (1) pravAha / (2) pUrNa / 'mama bhuja sAgara bala jala pUsa / ' mA0 6.28.3 (3) pUrti, sphltaa| 'tinhahi birodhi na Aihi puuraa|' mA0 3.25.8 (4) virAma / 'sunu matimaMda dehi aba puuraa|' mA0 6.266 pUri : pU0 / pUra kara, vyApta hokara / 'pUri prakAsa raheu tihu~ lokaa|' mA0 7.31.2 pUrita : bhUka0vi0 (saM0) / bharA huA, vyApta / 'pUrita pulaka sarIra / ' mA0 1.300 For Private and Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 626 tulasI zabda-koza mA0 pUrI : (1) pUri / 'rahA kanaka mani maMDapa pUrI / ' 1.326.2 (2) bhUkR0 strI0 / bharI, pUrNa kii| 'cokeM cAru sumitrA pUrI / ' mA0 2.8.3 (3) sampanna, saphala / 'bera raghubIra ke na pUrI kAhU kI parI / ' kavi0 6.27 puruSa : saM0 + vi0 (saM0 pUrva > prA0 pUruva) / (1) dizA vizeSa / (2) atIta kAla / 'puruba kathA prasaMga sunaavaa|' mA0 1.68.1 (3) prathama / isase pahalA / 'pUraba janma kathA cita AI / ' mA0 1.107.4 pUreM : pUrane para ( bajAne hetu phUMka kara vAyupUrita karane para ) / 'rUre sRgI pUreM kAla kaMTaka harata haiM / ' kavi0 7.156 pUre : bhUka0pu0 * 0 ba 0 (saM0 pUrita > prA0 pUriya) / (1) bhare hue / 'suci sugaMdha maMgala jala pUre / ' mA0 1.324.5 (2) pUrNa kAma, tRpta / 'bharahi nirantara hohiM na pUre / ' mA0 2.128.5 (3) bhara diye / 'pUre paTa bibidha barana / ' vina0 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 213.3 pUro : pUrA + kae0 / pUrA saphalatA / 'saba dina rUro paraM pUro jahA~ tahA~ tAhi / hanu0 12 pUrNa : vi0 (saM0 ) / mA0 3 zlo0 1 pUrva : (saM0) purAkAla (de0 pUruba ) / mA0 7.130 zlo0 1 pUSana: saM0pu0 (saM0 pUSaNa) / sUrya / mA0 1.20.6 pUSanu : pUSana + kae0 / 'pUSana so bhava bhUSanu bho / ' kavi0 7.42 pRthaka : avyaya (saM0 pRthak ) / alaga / mA0 1.88.6 pRthurAja : rAjA pRthu jo bena ke putra the / unhoMne dasa hajAra kAna varadAna meM pAye the ki bhagavAn kA yaza suna sakeM / mA0 1.4.6 pRthula : vi0 (saM0 ) / vistRta, dIrgha, atimAtra / paMthi kI kathA pRthula / ' gI0 2.37.3 pRSTa: saM0pu0 (saM0 pRSTha > prA0 - mAgadhI -pasTa > a0 pRsTa ) pITha / kamaTha pRSTa kaThora / ' mA0 5.35 chaM0 2 pRSThoparI : (saM0 pRSThopari ) pITha ke Upara / vina0 52.3 pekhaka : vi0 (saM0 prekSaka) / darzaka, khela Adi dekhane vAlA le / gI0 1.45.3 pekhata: vakR0pu0 (saM0 prekSamANa > prA0 pekkhaMta ) / dekhatA te / 'pAratha pekhata setu / do0 440 pekhana : (1) bhakR0 avyaya (saM0 prekSitum > prA0 pekkhi uM > a0 pekkhaNa) | dekhane | 'svayaMbara pekhana Ae / ' gI0 1.68.4 ( 2 ) saM0pu0 (saM0 prekSaNa = prekSaNaka> Iato pekkhaNa) / kautuka - dRzya / khela, abhinaya Adi / 'jagu pekhana tumha dekha nihAre / ' mA0 2.127.1 For Private and Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 627 pekhano : saM0pu0kae0 (saM0 prekSaNakam >prA0 pekkhaNaaM>a0 pekkhaNau) / adbhuta dRzya, kautuka Adi / 'pekhano so pekhana cale haiM pura nara nAri / ' gI0 1.73.1 pekhahu : A0maba0 (saM0 prekSadhvam >prA0 pekkhaha>a0 pekkhhu)| dekho / pekhahu panasa rasAla / ' do0 354 / pekhA : bhUkRpu0 (saM0 prekSita>prA0 pekkhia) / dekhaa| bhUmi bibara eka kautuka pekhaa|' mA0 4.24.5 pekhi : kR0 (saM0 prekSya prA0 pekkhia>a0 pekkhi) / dekhakara / 'prabhu pada pekhi miTA so paapaa|' 3.33.7 pekhia : A0kavA0e0 (saM0 prekSyate-tAm >prA0 pekkhIai-u) (Azcarya) dekhie / 'pajjana phalu pekhia tatakAlA / ' mA0 1.3.1 pekhiata : vakR.pukavA0 (saM0 prekSyamANa>prA0 pekkhiiaNt)| dekheM jaate| 'jApaka pUjaka dekhi ata sahata nirAdara bhAra / ' do0 363 pekhiai : pekhia / 'rAma prema patha pekhie|' do0 82 pekhI : pekhi / dekhkr| 'cakravAka mana dukha nisi pekhii|' mA0 4.17.4 pekha : Ao-AjJA--mae0 (saM0 prekSasva>prA0 pekkha>a0 pekkhu) tU (Azcarya to) dekha / 'sudara kekihi pekhu / ' mA0 1.161 kha pekheM : dekhane se / 'kaha dukha samau prAnapati pekheN|' mA0 2.67.4 pekhe : bhUka.pu. (saM0 prekSita>prA0 pekkhia) / dekhe| 'guna pekhe pArasa ke paMkaruha pAya ke / ' gI0 1.67.3 pekheu : bhakR00 kae0 (saM0 prekSitam >prA0 pekkhi>a0 pekkhiau) / dekhaa| __ 'janama phala pekheu / ' pA0ma0 132 peca : saM0strI0 (phA0) / sA~pa kI lapeTa, gAMTha, phandA, ulajhana, saMkaTa / 'socata janaka poca peca pari gaI hai|' gI0 1.86.1 peTa : saM0pU0 (saM0 peTa=peTArA>prA0 petttt)| udara / mA0 2.251.5 peTaka : saM0pu0 (sN.)| peTArA, peTAre, khA~ce / 'saba bhuvana paTu peTaka bhare / ' jA0ma0chaM0 13 peTAgi : (peTa+Agi) jaTharAgni, bhUkha kI jvAlA / 'peTAgi basa khAe TUka sbke|' kavi0 7.72 peTArI : saM0strI0 (saM0 peTikA>prA0 peTTAliA>a0 pettttaalii)| bAMsa yA beta Adi kI maJjUSA / ' mA0 2.12 peTAre : peTaka (prA0 peTTAlaya) / kavi0 5.23 peTa : peTa+kae / udara / 'prabhu soM kahyo bAraka peTu khalAI / ' kavi0 7.57 peTau : peTa bhii| phirata peTI khlaay|' kavi0 7.125 For Private and Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 628 tulasI zabda-koza. per3a : saM0pu0 (saM0 peTa = vakSasthala>prA0 pedd)| vRkSa kA sthUla bhAga=per3I, tnaa| per3a kATi ta pAlau siiNcaa|' mA0 2.161.8 per3a, : per3a+kae / vRkSa kA mukhya tanA / 'pAlava baiThi per3a, ehiM kaattaa|' mA0. 2.47.5 'penhA penhAi : (saM0 prasnoti>prA0 pAhavai) A0prae / palhAtI hai, stanoM meM dUdha lAtI hai, prasnata hotI hai / 'dharani dhenu penhAi / ' do0 512 penhAi : pUkR0 / prasnuta hokara, palhAkara / 'dhAvata dhenu penhAi lavAI jyoN|' kavi.. 7.126 penhAI : penhAi / palhAtI hai| 'bhAva baccha sisu pAi penhAI / ' mA0 7.117.11 pema : prema / mA0 2.208.3 pemapriya : vi0 / jise prema hI priya ho / mA0 2.212 pemamaya : premamaya / mA0 2.264.8 pemu : prema / mA0 2.263 perata : vk00| (kolhU meM) peratA-te / 'perata kolhU meli tila / ' do0 403 pero : bhUka00kae / perA gayA, pIDita kiyA gyaa| tila jyoM bahu bArani pero|' vina0 143.2 peli : pUka 0 / dabA kara, dhakela kara, nirasta kr| 'rAjamarAla ke bAlaka peli ke pAlata lAlata khUsaro ko|' kavi0 7.103 pelihahiM : A0bha0praba0 (saM0 pelayiSyanti>prA0 pellihiti>a0 pellihihiN)| avajJA kareMge, amAnya kareMge / 'bhorehuM bharata na pelihahiM manasahu~ rAma rajAi / ' mA0 2.289 pelI : peli / avajJA kara, upekSita kara / 'Ayahu tAta bacana mama pelI / ' mA0 3.30.2 peva : pema (a0 pe) / 'girijahi piArI peva kii|' pA0ma0chaM0 15 peSiyata : pekhiata / hanu0 41 peSu : pekha / gI0 7.6.4 paijani, nI : saM0strI0 / pAdAbharaNavizeSa / 'kaTi kiMkini paga paijani bAjai / ' gI.. 1.31.3 'paiMjanI pAyani bAjati / ' gI0 1.32.2 paijaniyA~ : paiMjanI+ba0 / pAdAGgada / 'runa jhunu karati pAyeM paijaniyA~ / ' gI0 1.34.2 paiMta : saM0 / dA~va (jue Adi kA anukUla praapy)| 'mAgeM paita pAvata pacAri pAtakI pracaMDa / ' kavi0 7.81 pa : avyaya (saM0 prati>prA0 pai) / (1) se, ko| 'mo pai parati na barani / ' kR0 30 / (2) para, Upara / 'bAri dhArai sira pai purAri / ' kavi0 2.6 For Private and Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'tulasI zabda-koza 629 (3) bhalA ki / 'joM pai prabhu prabhAu kachu jaanaa|' mA0 1.277.2 (4) parantu / 'durArAdhya paM ahahiM mahesU / ' mA0 1.70.4 (5) kevala / 'yaha subha carita jAna paisoI / ' mA0 1.196.6 (6) meM / 'bhalo bhalAihi pai lahai / ' mA0 1.5 paiata : vakR0kavA0 (saM0 prApyamANa>prA0 pAvIaMta>a0 pAiata) / pAyA jAtA, pAyI jAtI, pAye jAte / 'paMta na chatrI khoja khojata khalaka maiM / ' kavi0 6.25 paMja : paija / (1) pratijJA / 'ropyo pAu paija ke|' kavi0 7.16 (2) pratijJA pUti kA saMkaTa / paija pareM prahalAdaha ko pragaTe prabhu pAhana teM na hie teN|' kavi0 7.126 paijanI : paiMjanI / gI0 1.33.1 paijapUro : (de0 pUro) pratijJApUrNa, dRDha pratijJa / ,beda baMdI badata paijpuuro|' hana 0 3 paMTha : bhUkR0pU0 (saM0 praviSTa>prA0 paiTa) / ghusA, praveza kiyaa| 'paiTha bhavana ratha rAkhi duaareN|' mA0 2.147.5 paiThata : paMTha+vakR0pu0 / praveza karatA-karate / 'sara paiThata kapipada gahA makarI / ' mA0 6.57 paiThahi : paiTha+ praba0 / praviSTa hote-tI haiN| 'gAvata paThahiM bhUpa duaaraa|' mA0 1.164.4 paiThA : paiTha / ghusA / 'paiThA nagara sumiri bhgvaanaa|' mA0 5.5.4 paiThArA : saM00 (saM0 praviSTa-kAra>prA. paiTThAra) / praveza kiyaa| 'asaguna hohiM nagara paiThArA / ' mA0 2.158.4 paiThi : paTha+pUka0 / praviSTa hokara / rA0pra0 3.7.3 paiThihau~ : paiTha+bha0 ue / praveza kruuNgaa| 'taba tua badana paiThihau~ AI / ' mA0 5.2.5 paiThI : paiThA+strI0ba0 / praviSTa huI, ghusa giiN| 'bhAgi bhavana paiThIM ati traasaa|' mA0 1.66.5 paiThe : paMThA +ba0 / praviSTa hue / 'paiThe bibara bilaMba na kInhA / ' mA0 4.24.8 paiTheu, Tho : paiThA+kae / praviSTa huaa| 'cale u nAi siru paTheu baagaa|' mA0 5.18.1 paMTho : paiTheu / 'paiTho bATikA bajAi / ' kavi0 5.2 paMta : paMta / 'bhale paMta pAse suDhara Dhare rii|' gI0 1.76.3 paina : vi00 (saM0 praNa>prA0 paiNa) / tIkhA, tIkhI dhAra vAlA-le / 'sanamukha sahe biraha sara paina / ' gI0 5.21.3 painA : paina / 'sanamukha hata girA sara painaa|' vairA0 46 panI : painA+strI0 / tiikhii| janaka jabati mati painI / ' gI0 1.81.3 For Private and Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 630 tulasI zabda-koza paiyata : paiata / vina0 162.2 parata : vaka00 (saM0 pratarat>prA0 payaraMta) / tairate hue / 'pairata thake thAha jana paaii|' mA0 1.263.4 pari : pU0 (saM0 pratIrya>prA0 payaria>a0 pyri)| tara kr| 'pari pAra cAhahiM jar3a krnii|' mA0 7.115.4 paribo : bhakR00kae / tairanA / 'larikAI ko pairibo|' do0 140 pahau : pAihauM / mA0 7.48 pahahiM : pAihaiM / 'paihahiM sukha suni sajana saba / ' mA0 1.8 pahahi : A0bha0 mae / (saM0 prApsyati >prA0 pAvihisi>a0 pAvihihi) / tU pAegA / 'paihahi sajAya, nata kahata bajAya tohi / ' hanu0 26 pahahu : pAihahu / 'paihahu sItahi jani pchitaahuu|' mA0 4.25.5 pahaiM : pAihaiM / "paihaiM mAMgane jo jehi bhaihai|' gI0 5.50.6 pahai : (1) paaihai| (vaha) paayegaa| 'rAvana kiyo Apano paihai|' gI0 5.50.2 (2) ma0pU0e0 / tU pAyegA / 'phala paihai tU kucAli ko|' kavi0 6.11 pahauM : pAihauM / vina0 104.2 pahI : pAiho / 'jIvata parijana hi na paiho / ' gI0 2.76.4 paoNchi : pUka0 / (saM0 prokSya, proJchya>prA0 poMchia>a0 poNchi)| mAjita kara, poMcha kara / 'A~su poMchi madu bacana ucAre / ' mA0 2.165.4 poU : A0-AjJA-mae0 (saM0 protaya>prA0 poa>a0 pou) / tU poha le, ___ gUMtha le / 'dinakara phulamani' anurAga tAga poU / ' gI0 2.16.3 pokha : poSa / poSaka / 'prema parihAsa pokha bacana / ' gI0 1.67.4 pokharina : pokharI+saMba0 / talayoM kA / 'piata pokharina baari|' do0 265 pokharI : saM0strI0 (saM0 puSkariNI>prA0 pokkhrinnii)| choTA jalAzaya, talaiyA / hanu0 22 pokhi : poSi / gI0 2.87.2 pokhe : poSe / gI0 1.65.3 poca : vi0 (phA0 poca=behUdaH, nAlAyaka) (saM0 pravAcya>prA0 pavacca = nindniiy)| burA / 'bhaleu poca saba bidhi upjaae|' mA0 1.6.3 pocA : poca / mA0 6.77.8 / pocI : poca+strI0 dUSita / nija hita cahai tAsu mati pocii|' mA 0 2.268.3 pocu, cU : poca+kae / 'bhala parinAma na pocu / ' mA0 2.282 'jagu bhala bhalehi poca kahuM pocU / ' mA0 2.217.7 For Private and Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 631 pota : saM00 (sN.)| (1) nAva, jahAja / mA0 7.1 ka (2) bAlaka / 're kapi pota bola sNbhaarii|' mA0 6.21.1 potaka : saMpu0 (sN.)| bAlaka / 'jo saba pAtaka-potaka DAkini / ' mA0 2.132.6 poto : pota+kae / baccA / 'cita cAtaka so poto|' vina0 161.2 pothina : pothI+saMba0 / pothiyo (meN)| do0 557 pothihI : pothI (meM) hI / payata pothihI purAna / ' vina0 192.2 pothI : saM0strI. (saM0 pustikA>prA0 potthiA>a0 potthii)| grantha / rA0pra0 7.7.1 polI : vi0strI0 / antaHsArazUnya, bhItara sAra-rahita, khokhlii| 'rAma prIti pratIti polI, kapaTa karataba Thosu / ' vina0 156.2 poSa : poSai / poSaNa detA hai| do0 525 'poSa poSai : (saM0 poSayati>prA0 posai) A0prae / anugraha karatA hai, puSTi detA hai / 'pAlai poSai sakala aMga / ' bhA0 2.315 poSaka : vi0 (saM0) / puSTa karane vAlA-vAle / 'tanu poSaka nAri narA sgre|' mA0 7.102.10 poSaNa : saM00 (sN.)| puSTi (sArasa~bhAla), anugraha / vina0 55.6 poSata : vaka00 (saM0 poSayat>prA0 posNt)| puSTa krtaa| 'rAma supremahi poSata pAnI / ' mA0 1.43.3 poSana : poSaNa / mA0 1.167.7 poSanihArA : vi.puM0 / puSTa karane vAlA / 'bhAnu kamala kula poSanihArA / ' mA0 2.17.7 poSi : paka0 (saM0 poSayitvA>prA0 posia>a0 posi)| poSaNa =anugraha dekara, santuSTa anugrahIta karake / 'prema poSi ThAr3he saba kInhe / ' mA0 1.340.2 poSibe : bhaka00 (saM0 poSayitavya>prA0 posiavvaya) / puSTa karane / 'soSibe ko bhAnu poSibe ko himabhAnu bho|' hanu0 11 poSiye : A0kavA0prae0 (saM0 poSyate>prA0 posiiai)| puSTa karie, anugrahIta ___ kIjie / 'aba garIba jana possiye|' vina0 146.4 poSihaiM : A0ma0praba0 (saM0 poSayiSyanti>prA0 posihiti>a. posihihiM) / anugrahIta hoMge, puSTa kiye jAyeMge / 'bibudha prema poSihaiM / ' kavi0 6.2 poSIM : bhUkR0strI0ba0 / puSTa kI, anugrahIta kI giiN| 'janu kumudinI kaumudIM possoN|' mA0 2.110.4 poSe : bhUkR00ba0 (saM0 poSita>prA0 posiya) / anugrahIta kiye, pRSTa kiye / 'suni bara bacana prema jana poSe / ' mA0 1.342.6 For Private and Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 632 tulasI zabda-koza poSeu : bhUka00kae / puSTa = sampanna kiyA, bddh'aayaa| 'jAnakI toSi poSeu pratApa / ' gI0 5.16.10 posAta : poSata / poSaka hotA, puSTi detaa| 'huto posAta dAna dina dobo|' kR06 posu : (samAsAnta meM) vi.pu.kae0 (saM0 poSa:>prA0 poso>a. posu)| poSaNa= anugraha dene vAlA / 'nAtha anAtha Arata-posu / ' vina0 156.1 poseM : kri0vi0 (saM0 poSeNa>prA0 poseNa>a0 poseM) / anugraha karane se, posane se / 'banai prabhu poseN|' mA0 4.3.4 pose : poSe / 'mose dosa-kosa pose / ' vina0 179.3 posoM : A0 ue0 (saM0 poSayAmi>prA0 posami>a0 posuN)| puSTa kara rahA huuN| pAtakI pAvara prAnani posoN|' kavi0 7.137 poso : poseupoSeu / anagrahIta kiyaa| nija disi dekhi dayAnidhi poso|' mA0 1.28.4 pohata : vakR00 / gUMthate, gumphita krte| 'tulasI prabhu johata pohata cita / ' gI0 pohanI : de0 sila pohnii| jA0ma0/08 pohahIM : A0praba0 / guhate haiM, gumphita karate haiM, cheda kara grathita kara rahe haiM / 'jana kopi dinakara kara nikara jaha~ taha~ bidhutuda pohhiiN|' mA0 6.62 chaM0 pohiahi : A0kavA0praba0 / pohe jAte haiM, pohe jAya~. mAlAbaddha kiye jaayeN| 'pohiahiM rAma carita bara tAga / mA0 1.11 pohI : pUka0 / poha kara, gUMtha kara / cheda kara gumphita kara / 'cAru citavani catura leti cita pohii|' gI0 1.18.3 pauri : pauri / gI0 7.18.1 pau : pau / jaise, apanapau / vina0 101.3 paur3hAe : bhUka puba0 / liTAe, sulAe / 'kari siMgAra palanA pauddh'aae|' mA0 1.201.1 pauMr3hi : pU0 / leTa (kara), zayana kara / 'nayana mIci rahe paur3hi kanhAI / ' ka0 13 paur3hiye : A0bhAvA0 / zayana kiijie| 'paur3hiye lAlana pAlane hauM jhulAvauM / ' gI0 1.18.1 paur3he : bhUka00ba0 / zayyAsIna hue, leTe / 'paur3he dhari ura pada jljaataa|' mA0 1.226.8 pauna : pavana / hanu0 8 pauri : saM0strI0 (saM0 pratolI>prA0 paolI) / mArga, dvAra / 'parata parAI pauri / ' do066 For Private and Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulaso zabda-koza 633 pauruSa : saM0 (sN.)| (1) puruSatva / 'dhiga dhiga tava pauruSa bala bhraataa|' mA0 3.18.2 (2) puruSakAra, parAkrama / 'dekhi rAma pauruSa bala bhaarii|' mA0 5.60.7 pyAi : pUkR0 / pilA kara / 'je paya pyAi pokhi kara-paMkaja bAra-bAra cuckaare|' gI0 2.87.2 pyAihauM : A0bha0 ue / pilAU~gA-gI / 'caMdrasudhA chabi nayana cakorani pyAihauM / ' gI0 1.48.2 pyArI : pyArI+ba0 / 'binu pahicAni prAnahu~te pyArI / ' mA0 1.322.6 pyArI : piaarii| 'prakSana tumhAri mohi ati pyArI / ' mA0 7.65.2 pyAre : piAre / 'kRpAnidhAna prAna te pyAre / ' mA0 7.47.2 pyAro : piaaro| vina0 174.4 pyAsa : piAsa / mA0 6.33 kha pyAse : piAse / kavi0 7.148 prakaTa : vi0 (saM0) / spaSTa, vyakta / hanu0 8 prakAra : saM00 (sN.)| (1) roti, DhaMga / 'ehi prakAra bala manahi dekhAI / ' mA0 1.14.1 (2) zailI, varga bheda / 'racanA bibidha prakAra / ' mA0 1.126 (3) upAya / 'jehi prakAra mohi barai kumArI / ' mA0 1.131.7 prakArA : prakAra / mA0 1.6.10 prakAza : saM00 (sN.)| teja, jyoti / mA0 7.108.6 prakAsa : prakAza / (1) teja+prabhAva / 'pUri prakAsa raheu tihu~ lokaa|' mA0 7.31.2 (2) byApaka bodha / 'puruSa prasiddha prakAsa nidhi / ' mA0 1.116 / / prakAsaka : vi0pU0 (saM0 prakAzaka) / (1) prakAzita karane vAlA / (2) prapaJca ko prakaTa karane vAlA (jisake prakAza se saba prakAzita haiM) ! 'jagata prakAsya prakAsaka rAmU / ' mA0 1.117.7 prakAsati : vakR0strI0 / prakAzita krtii| 'mukuTa prabhA saba bhuvana prakAsita / ' gI0 7.17.15 prakAsanidhi : jJAna tathA prakAza kA adhiSThAna =sarva prakAzaka / 'puruSa prasiddha prakAsa nidhi / ' mA0 1.116 prakAsarUpa : prakAzAtmA, jJAnasvarUpa, sUryavat jagat kA prakAzaka / mA0 1.116.6 prakAsA : (1) prakAsa / 'hRdaya~ anugraha iMdu prakAsA / ' mA0 1.168.7 (2) bhUkR00 / prakaTa huA / 'avadhapurI yaha carita prkaasaa|' mA0 1.34.5 (3) prakAsai / prakaTa hotA hai / mA0 1.206.8 For Private and Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 634 tulasI zabda-koza prakAsI : bhUkR0 strI0 / dIpta huI, prakaTa huI / 'bacana nakhata avalI na prakAsI / " mA0 1.255.1 prakAsu, sU : prakAsa + kae0 / advitIya prakAza / mA0 1.231.2; 2.265.7 prakAse : bhUkR0pu0 / prakAzita hone para / 'jimi jalu nighaTata sarada prakAse / ' mA0 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2.325.3 prakAsya : viogo (saM0 prakAzya ) / prakAzita kiyA jAne vAlA, anya ke prakAza se prakAza pAne vAlA | 'jagata prakAsya prakAsaka rAmU / ' mA0 1.117.7 prakRti : saM0 strI0 (saM0) / (1) sAMkhyadarzana kI mUla prakRti jo 23 tattvoM ke pariNAma kA AdikAraNa hai / vina0 54.2 (2) ( ( vaiSNava darzana meM ) mAyA; triguNAzraya pradhAna tattva / ' prakRti pAra prabhu saba ura bAsI / ' mA0 7.72-7 (3) svabhAva | 'samujhaDu chAr3i prakRti abhimAnI / ' mA0 5.57.3 prakRtipara : mAyA se pare, triguNAtIta / 'prakRtipara nirabikAra zrIrAma / ' vina0 203.6 prakRSTa : vi0 (saM0 ) / uttama, utkRSTa, sarvopari / mA0 7.108.6 pragaTa : ( 1 ) prakaTa | mA0 2.50.6 (2) pragaTai / 'kabahuMka pragaTa pataMga / ' mA0 4.15 kha pragaTa, pragaTa : (saM0 prakaTati > prA0 pragaTai) A0pra0 / prakaTa hotA hai, prakAza meM AtA hai / 'kabahuMka pragaTai kabahuM chapAI / mA0 3.27 12 (2) (saM0 prakaTayati > prA0 pagaTai ) : prakaTa karatA hai / pragaTa : A0ue / prakaTa karatA huuN| 'asa bicAri pragaTau~ nija mohU / ' mA0 1.46.1 pragaTata: vakR0pu0 / prakaTa hotA hote / 'sou pragaTata jimi mola ratana teM / ' mA0 1.23.8 pragaTasi : A0ma0 / tU prakaTa hotI hai / 'priyA begi pragaTasi kasa nAhIM / ' mA0 3. 30.15 pragahi : A0 praba0 / prakaTa hote tI haiM / 'pragahi duhi aTanha para bhAmini / ' mA0 1.347.4 pragaTi : pUkR0 / ( 1 ) prakaTa hokara / 'nija tanu pragaTi prIti ura chAI / ' mA0 4.3.5 (2) prakaTa karake / 'kachu nija mahimA pragati janAI / ' mA0 1.306.7 pragaTI : bhUkR0 strI0ba0 / prakAza meM aaiiN| 'pragaTIMmani Akara bahu bhA~ti / ' mA0 1.65 pragaTI : bhUkR0 strI0 / prakAza meM AI / pragaTI dhanu vighaTana paripATI / ' mA0 1.239.6 For Private and Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabdakoza 635 pragaTa : prakaTa hone se / 'yaha pragaTeM.. 'nAsa tumhAra / ' mA0 1.166.3 pragaTe : bhUkR.pu0 ba0 / prakaTa hue, AvirbhUta hue / 'pragaTe khala biSa baarunii|' mA0 1.14 ca pragaTeu : bhUka 00kae / prakaTa huA, vyakta rUpa meM aayaa| 'rAma bilokata pragaTeu soI / ' mA0 1.17.2 pragaTesi : A0-bhUkR00+prae / usane prakaTa kiyaa=kie| 'pragaTesi turata rucira rituraajaa|' mA0 1.86.6 pragaTehu : A0- bhUkR00+maba0 / tumane prakaTa kiyA / 'anani, jagata jasa pragaTehu mAtu pitA kara / ' pA0ma044 pragaTa : pragaTahiM / prakAzita karate haiM, ujAgara karate haiN| 'pragaTa upAsanA, durAvai durabAsanAhi / ' kavi0 7.116 pragaTa : pragaTai / (1) prakaTa ho jAya / 'baru pAvaka pagaTa sasi mAhIM / ' mA0 1.71.8 (2) prakaTa kre| 'guna pragaTai avagunanhi duraavaa|' mA0 4.7.4 pragaTyo : pragaTeu / 'pragaTyo bisikha pratApu / gI0 6.1.2 pragalbha : vi0 (saM.) / avRSya ; dUsare se prabhAvita na hokara prabhAvita karane vaalaa| mA0 7.108.6 praghora : vi0 (saM0) / atighora, atyanta pracaNDa / 'muSTi prahAra praghora / ' mA0 pracaMDa : vi0 (0) / (1) tIvra, asahya yA du:saha / 'upajA hRdaye pracaMDa bissaadaa|' mA0 7.58.5 (2) anabhibhUta, duranta, adamya / pracaMDa prakRSTaM pragalbhaM paroza / ' mA0 7.108.6 pracaMDA : pracaMDa / mA0 6.40.8 pracAra : saM00 (sN.)| prasiddhi, phailAva, vistAra, prasAra / mA0 1.35 (2) saMcAra, praveza / (3) gati, pahu~ca / pracArA : pracAra / (1) prasAra / 'sarasai brahma bicAra prcaaraa|' mA0 1.2.8 (2) saMcAra, praveza / 'hoi na hRdaya prabodha prcaaraa|' mA0 1.51.4 pracAri : pUka0 / (1) pacAri / lalakAra kara / 'tamake ghananAda se bIra pracAri ke|' kavi0 6.15 (2) ghoSita karake / 'sumirata kahata pracAri ke ballabha girijA ko|' vina0 152.11 pracAra, rU : pracAra+kae0 / (1) phailAva / 'dalita dasana mukha rudhira pracArU / ' mA0 2.163.5 (2) gati / 'ihA~ jathAmati mora pracArU / ' mA0 2.288.4 pracAre : bhUkR00ba0 / lalakAre / 'jAmavaMta hanumaMta. 'pracAre / ' gI0 6.7.4 For Private and Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 636 tulasI zabda-koza pracAryo : bhUkRpu0kae / llkaaraa| 'phirata na bArahibAra prcaaryo|' gI0 3.8.1 pracura : vi0 (saM0) / prabhUta, puSkala, adhika, atizaya / vina0 12.5 prajaMta : kri0vi0 (saM0 paryanta>prA0 pajjata) / taka / 'jojana eka prajaMta / ' mA0 prajaMtA : prajaMta / mA0 7.61.5 prajau : prajA bhii| parijana prajau cahia jasa raajaa|' mA0 2.250.8 prajahi : prajA ko / 'pAlehu prajahi karama mana bAnI / ' mA0 2.152.4 prajA : saMstrI0 (sN.)| (1) santati, bhUta-sRSTi / jaise, prajApati / (2) jntaa| 'prajA pAli parijana dukha hrhuu|' mA0 2.176.6 (rAjA ke sandarbha meM riAyA kA artha hai)| prajApati : sRSTi kA svaamii| (1) brahmA / (2) koI bhI usa padavI ko dhAraNa karane vAlA / 'dacchahi bhInha prajApati nAyaka / ' mA0 1.60.6 prajAri (rI) hai : A0bha0e0 / jalA ddaalegaa| 'kAnanu ujAryo aba nagaru prajArihai (prjaariihai)|' kavi0 5.5 prajArI : bhaka0strI0 / jalA dI / 'nagara pheri puni pUMcha prajArI / ' mA0 5.25.7 prajAryo : bhUka00kae / jalA DAlA / 'nagaru prjaaryo|' kavi0 6.22 prajAsana : vi0 (saM0 prajAzana) / prajA-bhakSaka / 'dvija zruti becaka, bhUpa prajAsana / ' mA0 7.68.2 prajesa : prajApati (saM0 prajeza) / mA0 1.60.5 prajesa kumArI : prajApati dakSa kI putrI-satI / mA0 1.60.1 praNata : vi.0 (saM0) / nata, praNAma yukta, zaraNAgata, prapanna / vina0 12.5 praNAmI : vi0 (saM0 praNAmin) / praNatizIla / vina0 40.2 prataccha : vi0+kri0vi0 (saM0 pratyakSa) / dRSTigocara, A~khoM ke samakSa (indriya vedya) / kavi0 6.54 pratApa : saM0pU0 (sN.)| (1) USmA+teja / 'pratApa dinesa se|' kavi0 7.43 (2) tApa+jyoti / 'jinha ke jasa pratApa ke Age / sasi malIna rabi sItala laage|' mA0 1.262.2 (3) prabhAva, grimaa| 'rAma pratApa pragaTa ehi maahiiN|' mA0 1.10.7 (4) mahimA, mAnyatA / 'beSa pratApa pUjiahiM teU / ' mA0 1.7.5 (5) utsAha, zaurya, sAhasa / 'bhuja pratApa / ' mA0 1.82.5 (6) shkti| 'dekhahu kAma pratApa / ' mA0 2.25.3 (7) kRpA, zaraNa / 'rAma pratApa nAtha bala toreN|' mA0 2.262.7 For Private and Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 637 pratApadinesA : pratApabhAnu / mA0 1.164.1 pratApamAnu : (1) pratAparUpI sUrya / (2) pratApa meM sUrya-tulya / (3) eka rAjA kA ___ nAma jo janmAntara meM rAvaNa huA / mA0 1.153.5 pratAparabi : pratApabhAnu / mA0 1.153 / / pratApA : pratApa / mA0 6.76.15 pratApI : vi00 (saM0 pratApin) / (1) santApadAyaka, tapanazIla (2) pratApa zAlI (de0 pratApa) / 'soi rAvana jaga bidita pratApI / ' mA0 6.25.8 pratApa, pU : pratApa+kae / advitIya pratApa / 'jAna Adi kabi nAma pratApU / ' mA0 1.16.5 prati : avyaya (sN.)| (1) ke sammukha, ko lakSya karake / tinha puni bharadvAja prati gAvA / ' mA0 1.30.5 (2) vyApta karake / 'roma roma prati rAjahi koTi koTi brahmaDa / ' mA0 1.201 (3) pratyeka / 'prati saMbata asa hoi anaMdA / mA0 1.45.2 (4) pRthak, vibhakta karake / 'prati avatAra kathA prabhu kerii|' mA0 1.124.4 prati uttara : uttara ke badale meM uttara / mA0 6.23 Ga pratikUla, lA : vi0 (saM0 pratikUla) / (1) hiMsA yA durvyavahAra se pUrNa / 'carahiM bisva pratikUla / ' mA0 1.277 (2) zatru / 'suvA so la~gUla, balamUla pratikUla habi / ' kavi0 5.7 (3) viruddha / 'so saba karahiM beda prtikuulaa|' mA0 1.183.5 (4) vipakSa, zatrutApUrNa / 'so kimi karihi mAtu prtikuulaa|' mA0 2.38.8 pratikUle : pratikUlA / gI0 7.12.5 pratigyA : saM0strI0 (saM0 prtijnyaa)| paMja, vrata (pratiSThA, niSThA, paNa.) / 'prahalAda pratigyA raakhii|' vina. 63.3 pratichAMha : pratichAhIM / gI0 7.18.1 pratichAhI : (de0 chaahiiN)| praticchAyA, pratibimba / mA0 1.325.3 / / pratipacchinha : pratipacchI (saM0 pratipakSin ) saMba0 / pratipakSiyoM, vipakSiyoM+ zatruoM (ne) / 'sapanehuM nahiM pratipacchinha paavaa|' mA0 2.105 pratipAdya : vi0 (saM0) / grantha kA pramukha varNya (vissy)| 'prabhu pratipAdya rAma __ bhgvaanaa|' mA0 7.61.6 pratipAla, pratipAlai : (saM0 pratipAlayati>prA0 paDipUAlai) Aprae / rakSA tathA poSaNa detA hai-bharaNa poSaNa karatA hai (pAlatU banAtA hai)| 'jo pratipAlai tAsu hita karai upAya aneka / ' mA0 6.23 ca For Private and Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 638 tulasI zabda-koza pratipAlau~ : A0ue / bharaNapoSaNa karatA hUM / 'ehiM pratipAlau~ saba parivArU / mA0 2.100.7 pratipAlaka : vi0pU0 (saM0) / sarvathA-sarvatra-sarvadA bharaNa poSaNa karane vaalaa| 'bhajahu pranata pratipAlaka rAmahi / ' mA0 7.30.2 pratipAlana : saM00 (saM0) / bharaNa-poSaNa / 'bahu bidhi pratipAlana prabhu kInho / ' vina0 136.4 pratipAlahiM : A0praba0 / pAlana karate haiM / mA0 7.100.3 pratipAlA : bhukR00| (1) pAlana kiyA / 'prabhu Ayasu saba bidhi pratipAlA / ' mA0 1.142.8 (2) surakSA diyA huA / 'maiM sisu prabhu sanehaM prtipaalaa|' mA0 2.72.3 pratipAli : pUkR0 / pAlana karake / 'pratipAli Ayasu..... AihauM / ' mA0 2.151 chaM0 pratipAlI : bhUkR0 strI0 / pAlakara bar3hAyI, saMvadhita kI / 'sIMci saneha salila prati pAlI / ' mA0 2.59.3 pratipAlyo : bhUkR.pu0kae / pratipAlana kiyA / 'dasaratha sauM na prema prtipaalyo|' gI0 3.12.2 pratibiMba : saM0pU0 (sN.)| (1) chAyA / 'nAcahiM nija pratibiMba nihaarii|' mA0 7.77.8 (2) pratikRti, pratimUrti / 'nija pratibiMba rAkhi taha~ siitaa|' mA0 3.24.4 pratibiMbani : pratibiMba+saMba0 / chAyaoM (ko)| 'kilakata jhuki mAMkata prati bibani / ' gI0 1.31.6 pratibiMbu : pratibiMba+kae0 / chaayaa| 'nija pratibiMbu baruku gahi jAI / mA0 2.47.8 pratibhaTa : tulya-bala-bhaTa, samAna vipakSI yoddhA / mA0 1.180.3 / / pratimA : saM0strI0 (sN.)| mUrti, kalAnukRti (prstraadikRt)| 'sura pratimA khaMbhani gar3hi kaaddh'iiN| mA0 1.288.6 pratilAma : kri0vi0 (sN0)| pratyeka lAbha meM, lAbha ke pratyeka avasara para (uttarottara) / 'jimi prati lAbha lobha adhikAI / ' mA0 1.180.2 pratiSThA : saM0strI0 (saM0) / (1) susthiratA (2) dRDhatA (3) AdhAra (4) samarthana mahimA (6) ucca padAdhikAra (7) khyAti, yaza (8) sammAna, samAdara (8) sthApanA (10) siimaa| pApa pratiSThA bar3hi prii|' do0 464 For Private and Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 639 pratIti, tI : saM0strI0 (saM0 pratIti) / (1) vizvAsa / 'asi pratIti tinha ke mana maahiiN|' mA0 1.33.5 (2) pratyaya, prAmANika bodha / 'saguna pratIti bheMTa priya kerI / ' mA0 2.7.6 (3) bhrama / 'nibuki gayau tehi mRtaka prtiitii|' mA0 6.66.5 pratoSI : bhUka strI0ba0 / sarvathA santuSTa kii| (rAma pratoSI mAtu sb|' mA0 1.357 pratyUha : saM0pu0 (saM.) / vighna / mA0 7.118 kha prathama : vi0+kri0vi0 (saM0) / (1) pahale / 'prathama basITha ptthu| mA0 6.6.10 (2) pahalA / 'dAdura mora pIna bhae pAvasa prathama / ' mA0 2.251 prathamahi : (1) prathama sthAna para / 'prathamahiM bipra carana ati priitii|' mA0 3.16.6 (2) pahale hI, pUrva hii| 'prathamahiM devanha giriguhA rAkheu rucira banAi / ' mA0 4.12 prada : (samAsAnta meM) vi0pu0 (saM0) / dene vAlA / 'sakala kAma prada tiirthraauu|' mA0 2.204.6 pradacchina : (1) prdkhinaa| mA0 4.26 (2) kri0vi0 / dakSiNAvarta parikramA karake / 'kInha pranAmu pradacchina jAI / ' mA0 2.166.1 pravacchinA : paradakhinA (saM0 prdkssinnaa)| 'dai dai pradacchinA karati pranAma / ' gI0 3.17.8 pradA : prada+strI0 (saM0) / dene vAlI / mA0 2 zloka 2 pradeza : saM00 (sN.)| (1) sthala, bhU-bhAga, kssetr| (2) zarIra bhAga, aGga / 'maNi mekhala kaTi-pradezaM / ' vina0 616 pravesa : pradeza / mA0 2.105.4 pradoSa : saM0+vi.pu. (sN.)| (1) sAyaMkAla, nizAmukha (rAtri kA prathama prhr)| (2) atizaya-doSa-yukta / 'jAtudhAna pradoSa bala pAI / ' mA0 6.46.4 pradhAna : (1) vi.pu. (saM0) / mukhya prabhAvaka / 'karama pradhAna satya kaha loga / ' mA0 2.61.8 (2) mAyA, prakRti-de0 paradhAna / pradhAnA : pradhAna / mA0 2.133.6 pradhvaMsana : vi0pU0 (saM.) / pUrNatayA vinAzakArI / mA0 4 zloka 2 pranata : praNata / 'soi raghubIra pranava anuraagii|' mA0 6.7.5 pranatani : pranata+saMba0 / prnntjnoN| 'saranAgata Arata pranatani ko dai dai abhayapada ora nibAhaiM / ' gI0 7.13.6 pranatapAla : vi.pu. / praNata janoM kA rakSaka / mA0 6.102.4 For Private and Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 640 tulasI zabda-koza pratipAlu : pranatapAla + kae0 / ekamAtra praNata rakSaka / 'pranatapAlu pAlihi saba kAhU / ' mA0 2.314.4 pranatArati : ( pranata + Arati ) / praNata janoM ke kleza / 'saba bidhi tumha pranatArati Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hArI / mA0 7.47.3 pranati : saM0 strI0 (saM0 praNati ) / praNAma, prArthanA / gI0 3.17.8 pranamAmi : A0 u0 (saM0 praNamAmi ) / praNAma karatA hUM / mA0 7.14 chaM0 10 pranaya : saM0pu0 (saM0 praNaya ) | ( 1 ) AtmIyatA, mamatva ( 2 ) paraspara Asakti (3) prArthanA ( 4 ) vizvAsapUrvaka anurAga ( 5 ) kRpAbhAva / 'prIti pranaya binu ... nAsahi / ' mA0 3.21.11 pranavau~ : pranamAmi (a0 praNavau~ ) / 'puni pranavau~ pRthurAja samAnA / ' mA0 1.4.6 pranAma, mA: saM0pu0 (saM0 praNAma) namaskAra / mA0 1.2.4 pranAmu, mU : pranAma + kae0 / namaskAramAtra / 'kInha pranAmu tumhArihi nAI / ' mA0 1.56.2 1 prapaMca: saM0pu0 (saM0) / (1) vistAra - chala prapaMca | ' kInhesi puni prapaMca bidhi nAnA / ' mA0 1.126.6 (2) ulajhAne vAlA ADambara yA vAgjAla / 'mohina bahuta prapaMca sohAhIM / ' mA0 2.33.6 (3) sRSTi vistAra / 'bidhi prapaMca mahaM sunA na dIsA / ' mA0 2.230.8 ( 4 ) mAyA, sampUrNa prAkRta tattvamaya vizva / 'paramArathI prapaMca biyogI / ' mA0 2.63.3 (5) jagat kI sRSTi ke AdhArabhUta paMca mahAbhUtoM kI racanA paJcIkRta sUkSmabhUtoM se hotI hai jisameM pratyeka bhUta kA apanA AdhA aura zeSa cAra kA AThavA~ AThavA~ bhAga mizrita rahatA hai / isa prakAra prapaJca paJcabhUtoM kA mizraNa hone se jaTila hai / isI prakAra kI jaTila prakriyA, chalanA yA ADambara ko prapaJca kahA gayA hai / ukta donoM artha eka sAtha draSTavya haiM-- 'racahu prapaMcahi paMca mili / ' mA0 2.264 arthAt jisa prakAra pA~ca tattvoM se prapaJca kI sRSTi hotI hai usI prakAra pA~ca mukhiyA mila kara chala prapaJca kI racanA karo / prapaMcabhaya : vizva sRSTi kA vistAra + chalanApUrNa / 'pArada pragaTa prapaMcamaya / ' do0 260 prapaMcI : vi0pu0 (saM0 prapaJcin) / jAliyA, chaliyA ( prapaJca ke kartA-dhartA) / 'harihi kahahiM prapaMcI loga / ' do0 418 prapaMcu : prapaMca + kae0 / (1) ekIbhUta (paJcIkRta) sRSTi prasAra / 'bidhi prapaMca guna avaguna sAnA / ' mA0 1.6.4 (2) chadma- jAla + mAyAjAla / '2ci prapaMca bhUpahi apanAI / ' mA0 2.18.6 For Private and Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1 prapu Mja : (de0 puMja) / jhuNDa ke jhuNDa / 'cale prapuca caMcarIkIga0 / ' 1.38.4 praphulita : praphullita / bara0 26 praphulla : vi0 bhUkR0 (saM0 ) / pUrNa vikasita / 'praphulla kaMja locanaM / ' mA0 3.4.4 praphullita : praphulla / 'pulaka praphullita gAta / ' mA0 1.145 prabaMdha : saM0pu0 (saM0) / (1) bandhAna, zailI, rIti / 'chaMda prabaMdha aneka bidhAnA / ' mA0 1.6.6 ( 2 ) prabandha kAvya | 'jo prabaMdha budha nahi AdarahIM / ' mA0 1.14.8 (3) jalAzaya kA bA~dha + prakaraNa, kANDa / 'sapta prabaMdha subhaga sopAnA / mA0 1.37.1 641 prabarana : saM0pu0 (saM0 pravarSaNa ) / daNDakavana meM eka parvata / mA0 7.66 kha prabala : vi0 (saM0 ) / ati balazAlI, durdama, durdAnta, duratikrama, samartha / mA0 1.140 prabalatA : saM0 strI0 (saM0 ) / zaktimattA / mA0 1.137 pravAha~ : pravAha meM / 'bhava prabAha~ saMtata hama pare / ' mA0 6.110.12 prabAha : saM0pu0 (saM0 pravAha ) / dhArA kA bahAva / mA0 1.340.6 prabAhU : prabAha+kae0 / ekIbhUta dhArA / ' umageu prema pramoda prabAhU / ' mA0 1.36.10 prasiti: vakR0 strI0 (saM0 pravizantI ) / praveza karatI / 'kehi maga prabisati chAha~ / ' do0 244 prabirsAhi : A0pra0 (saM0 pravizanti > prA0 pavisaMti > a0 pravisahi ) / praveza karate haiM; bhItara jAte haiM, ghusate haiM / 'eka prasihi eka nirgamahi / ' mA0 2.23 prabisi : pUkR0 / praveza karake / 'prabisi nagara kIje saba kAjA / ' mA0 5.5.1 prabise : bhUkR0pu0ba0 / praviSTa hue, ghuse / puni raghubIra niSaMga mahuM prabise saba nArAca / ' mA0 6.68 prabiseu : bhUkR0pu0kae0 / praviSTa huA / 'rAma sara prabiseu Ai niSaMga / ' mA0 6.13 kha prabIna, mA: vi0 (saM0 pravINa ) / kuzala, dakSa, vidagdha, nipuNa / 'je asikalA prabIna / ' mA0 1.268; 1.54.6 prabInatA : saM0 strI0 (saM0 pravINatA ) / dakSatA, kauzala / pA0maM0chaM0 6 prabInU : prabIna + kae0 / jarA bhI pravINa / 'kabi na hou~ nahi bacana prabInU / ' mA0 For Private and Personal Use Only 1.6.8 prabesa : (1) saM0pu0 (saM0 praveza ) / anta rgamana, ghusanA, bhItara jAnA / 'karata prabesa miTe dukha dAvA / ' mA0 2. 23 . 3 ( 2 ) Arambha / nisi prabesa muni Ayasu dInhA / mA0 1.226.1 (3) pahuMca, paiTha, avagati / 'paramAratha na prabesa / ' do0 17
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 642 tulasI zabda-koza prabesA : prabesa / mA0 6.45.7 prabesu : prabesa+kae / 'nija pura kInha prabesu / ' mA0 1.154 prabodha : saM00 (saM0) / (1) jAgaraNa (2) udbhava (3) sajagatA (4) jJAna, pratIti (5) mAnasika sthiratA, dhRti / 'moreM mana prabodha jehiM hoI / ' mA0 1.31.2 (6) AzvAsana / 'hoi na hRdaya prabodha prcaaraa|' mA0 1.51.4 (7) /prabodha / 'prabodha prabodhai : A0prae0 (saM0 prbodhpti)| prabodha =jJAna yA jAgaraNa detA hai; samajhAtA hai / 'gura nita mohi prabodha / ' mA0 7.105 kha praboSaka : vi0 (sN.)| (1) jagAne vAlA (2) jJAna dene vAlA=samajhAne vAlA / 'ubhaya prabodhaka catura dubhaassii|' mA0 1.21.8 prabodhana : bhaka0 avyaya / prabodha dene, samajhAne / 'lage prabodhana jAnakihi / ' mA0 2.60 prabodhahi : prabodha ko, AzvAsana ko| 'rahe prabodhahi paai|' mA0 1.73 prabodhA : (1) prabodha / 'bahu bidhi jananI kInha prbodhaa|' mA0 1.63.8 (2) bhUkR00 / prabodha diyA, Azvasta kiyA, smjhaayaa| 'prabhu taba mohi bahu bhAMti prbodhaa|' mA0 1.106.6 prabodhi : pUka0 / prabodha dekara, samajhAkara / 'tAhi prabodhi bahuta sukha dInhA / ' mA0 ___7.10.2 prabodhisi : Ao-bhaka strI0+prae0 / usane Azvasta kii| 'dhIraju dharaha prabodhisi rAnI / ' mA0 2.20.3 prabodhI : bhUka0strI0ba0 / samajhAyIM, Azvasta kI / 'kahi guna rAma prabodhI raanii|' ___ mA0 2.306.7 prabodhI : (1) prabodhi / sajaga karake / 'rAvanahi prbodhiinaagheu|' mA0 7.67.5 (2) bhUkR0strI0 / samajhAI (huI) / 'kuTila prabodhI kuubrii|' mA0 2.50 prabodhu, dhU : prabodha+kae / (1) viveka, sUjhabUjha, sajagatA / 'bairu aMdha, premahi na prabodhU / ' mA0 2.263.8 (2) AzvAsana, zamana / 'karasi hamAra prabodha / ' mA0 1.280 (3) pratyaya / 'kInhesi kapaTa prabodhu / ' mA0 2.18 prabodhe : bhUkR00ba0 / samajhAe / 'saciva susevaka bharata prabodhe / ' mA0 2.323.1 prabhaMjana : saM00 (sN.)| vAyu / mA0 6.115.2 prabhaMjanajAyA : (de0 jAyA) vAyuputra =hanumAn / mA0 5.16.6 prabhaMjanasuta : hanumAn / mA0 6.56.1 pramA : saM0strI0 (saM.) / kAnti, dIpti, camaka / mA0 2.67.6 prabhAu, U : prabhAva+kae0 / 'taba Apana prabhAu bistaaraa|' mA0 1.84.5: 1.2.13 For Private and Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 643 pramAkara : saM00 (saM0) / sUrya / gI0 1.67.1 prabhAta : saM00 (sN.)| saberA, sUryodaya-kAla / pramAtA : prabhAta / mA0 6.60.5 pamAya : prabhAva / pratApa / 'sIla sobhA sAgara prabhAkara prabhAya ke / ' gI0 1.67.1 prabhAva : prabhAva se / 'tava prabhAva bar3avAnalahi jAri sakai khalu tUla / ' mA0 5.33 prabhAva : saM00 (sN.)| (1) pratApa-de0 prabhAya / (2) zakti, yogyatA / pratiSThA, mahimA / 'rAma prabhAva bicAri bhorii|' mA0 6.60.8 (3) prabhutA, aizvarya / 'dekheu~ so prabhAva kacha naahiiN|' mA0 7.58.8 pramAvA : prabhAva / mA0 1.46.2 prabhu : saM0+vi0 (sN.)| (1) sarvezvara, paramAtmA (raam)| 'saba jAnata prabhu prabhutA soI / ' mA0 1.13.1 (2) samartha, sarvazaktimAn / 'masakahi karai biraMci prabhu, ajahi masakate hIna / ' mA0 7.122 kha (3) sammAnya, zreSTha / 'moreM mana prabhu asa bisvaasaa|' mA0 7.120.16 (4) svAmI, sevya (rAjA, ArAdhya Adi) / 'sevaka prabhahi parai jani bhoreN|' mA0 4.3.1 prabhutA : saM0mtrI0 (sN.)| prabhAva, mahimA, aizvarya, zakti / mA0 1.13.1 prabhutAI : prabhutA / mA0 7.60.6 / prabhuni, nha : prabhu+saMba0 / prabhuoM-bar3oM, shktimaanoN| 'nAtha prabhunha kara sahaja subhAU / ' mA0 1.86.3 prabhumaya : vi0 (saM0) / (1) prabhu se vyApta (2) Izvara svarUpa / 'nija prabhumaya dekhahiM jagata / ' mA0 7.112 kha prabhU : prabhu / vina0 65.2 prabho : prabhu+saMbodhana (saM0) / he prabhu / mA0 6.103 chaM. 1 pramatha : saM0pu0 (sN.)| zivagaNa-vizeSa / mA0 6.88.1 pramathanAtha : ziva / 'pramathanAtha ke sAtha pramatha gana rAjahiM / ' pA0ma0 68 pramatharAja : ziva / vina0 13.5 pramathAdhipa pramathAdhipati : ziva / vina0 11.1 pramadA : saM0strI0 (saM.) / yauvanamada se pUrNa strii=yuvtii| mA0 3.44 pramAdU : pramAda+kae / asaavdhaanii| 'tAta kie~ priya prema pramAdU / jasu jaga jAi hoi apabAdU / ' mA0 2.77.4 pramAna, nA : saM0pu+vi0 (saM0 prmaann)| (1) prAmANika satyApana / 'tAsu zrApa hari dInha prmaanaa|' mA0 1.124.1 (2) parimANa, nApa / 'sata jojana pramAna le dhAvauM / ' mA0 1.253.8 (3) yathArtha, saMgata, ucita / 'bole girA pramAna' mA0 1.252 (4) satyApita, pramANita / 'kari pitu bacana pramAna / ' mA0 2.53 (5) mAtrAnusAra, anupAta ke anusAra / hoi suphala..... prIti pratIti For Private and Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 644 tulasI zabda-koza pramAna / ' rA0pra0 7.7.3 (6) bodha ke sAdhanoM ko pramANa kahate haiM jinakI sarvamAnya saMkhyA tIna hai- (ka) pratyakSa pramANa= indriya (kha) anumAna (ga) zabda pramANa =Agama / pramAnika : vi0 (saM0 pramANika) / adhikArI jisakI bAta pramANa ho, Apta / 'bUDho bar3o pramAnika brAhmaNa / ' gI0 1.17.2 pramukha : vi0 (saM0) / (1) mukhya, zreSTha / (2) (samAsAnta meM) ityAdi / 'nArada pramukha brhmcaarii|' vina0 11.6 pramudita : vi0 (saM0) / prasanna / mA0 1.312.4 pramoda : saM00 (saM0) / prasannatA, vinoda, harSa / mA0 1.36.10 pramoda : pramoda+kae / 'prema pramodu na kachu kahi jAI / ' mA0 1.321 prayaccha : A0-prArthanA-mae0 (sN.)| tU pradAna kara / mA0 5 zlo0 2 prayAMti : A0praba0 (saM0 pryaanti)| prApta karate haiM / mA0 3.4 chaM0 prayAga : saM00 (sN.)| utkRSTa yajJoM kA tIrtha =gaGgA-yamunA saMgamatIrtha = tIrtharAja / mA0 1.2 prayAgA : prayAga / mA0 1.44.1 prayAgu : prayAga+kae0 / 'bidhi basa sulabha pryaagu|' mA0 2.223 prayAna : saM00 (saM0 prayANa) / abhiyAna, AkramaNa hetu yAtrA yA car3hAI / mA0 5.35 chaM0 2 prayAsa : saM00 (sN.)| zramayukta prayatna / mA0 6.106 chaM0 prayAsA : prayAsa / mA0 7.4.6 prayojana : saM00 (saM0) / sAdhya (phala), prApya / 'hari taji kimapi prayojana naahiiN|' mA0 1.162.1 pralaMba : vi0 (saM0) / atidIrgha, vizAla / 'bhaja pralaMba / ' mA0 1.106.6 pralaya : saM00 (saM0) / (1) saMhAra (2) sRSTi kI mUlakAraNa meM vilaya kI avasthA / mA0 1.163.6 / / pralApa : saM00 (sN.)| asaMgata AlApa, nirarthaka vArtA, bhAvAveza kI bakavAsa / ___'ehi bidhi karata pralApa kalApA / ' mA0 2.86.7 pralApI : vi.pu. (saM0 pralApin) / bakavAdI, bakavAsa karane vaalaa| 'alIka prlaapii|' mA0 6.25.8 pravara : vi0 (saM0) / zreSTha, uttama / vina0 10.5 pravAna, nA : pramAna / (1) shbdprmaann| kahA jo prabhu pravAna puni soI / ' mA0 1.150.7 (2) satyApita, pramANita (paalit)| 'kari pravAna pitu baanii|' mA0 2.62.1 (3) satyApanA (yathArtha) / 'suni sapatha pravAna / ' mA0 2.230 For Private and Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 645 (4) mAtrA, parimANa, nApa / 'tila pravAna kari kATi nivAre / ' mA0 6.83.4 (5) mAnya / kInha Apu priya prema prvaanaa|' mA0 2.262.3 pravRtti : saM0strI0 (sN.)| karma, viSayAnurakti (nivRtti kA viloma) / vina0 58.2 prasaMga : saMpu0 (sN.)| (1) sAhacarya, sAtha, sahayoga / 'agaru prasaMga sugaMdha bsaaii|' mA0 1.10.6 (2) sandarbha, prakaraNa / 'aba soi kahau~ prasaMga saba / ' mA0 1.35 (3) kathya viSaya / 'yaha prasaMga mohi kahahu puraarii|' mA0 1.124.8 (4) avsr| tehiM prasaMga sahajehiM basa devaa|' mA0 1.166.2 (5) vArtAlApa / 'calehu prasaMga durAehu / ' mA0 1.127.8 prasaMgA : prasaMga / mA0 1.7.6 prasaMga, gU : prasaMga+kae0 / mA0 1.87; 2.211.7 prasaMna : prasanna / kavi0 5.28 /prasaMsa, prasaMsaha : (saM0 prazaMsate>prA. pasaMsai>a0 prasaMsai) A0prae / prazaMsA karatA hai, guNakIrtana karatA hai / 'muni raghubarahi prsNs|' mA0 2.6 prasaMsaka : vi0 (saM0 prshNsk)| prazaMsAkArI, prazastipUrNa / 'baMsa prasaMsaka birada sunAvahiM / ' mA0 1.316.6 prasaMsata : vkR00| prazaMsA karatA-te / 'pulaki prasaMsata rAu bidehU :' mA0 2.306.3 prasaMsana : bhakR0 avyaya (saM0 prazaMsitum >prA0 pasaMsiuM>a0 prsNsnn)| prazaMsA karane / 'baraSi prasUna prasaMsana laage|' mA0 2.241.8 prasaMsahi, hIM : A0praba0 (saM0 prazaMsante>prA0 pasaMsaMti>a. prasaMsahiM) / prazasti karate haiM / 'saMtata saMta prasaMsahi tehI / ' mA0 1.84.2 prasaMsA : (1) saM0strI0 (saM0 prazaMsA>prA0 pasaMsA>a0 prsNsaa)| prazasti, stuti (nindA kA viloma), guNa-kIrtana / mA0 1.88.6 (2) vyAja nindA yA vyAjastRti / 'jaba na uThai taba karahiM prasaMsA / ' mA0 6.76.2 (3) prsNsi| stuti karatA hai / 'saguna aguna joha nigama prsNsaa|' mA0 1.146.5 prasaMsi : pUkR0 / prazaMsA karake / 'munihi prasaMsi harihi siru naavaa|' mA0 1.127.4 prasaMsihaiM : A0bha0praba0 / stuti kreNge| 'prasaMsihaiM munigana / ' gI0 5.50.3 prasaMsI : (1) prasaMsi / 'kahau~ subhAu na kulahi prsNsii|' mA0 1.284.4 (2) bhUka0strI0 / prazasya khii| 'bharata binaya suni sabahiM prsNsii|' mA0 2.314.8 prasaMseu : bhUkR.pu0kae / prazaMsita kiyaa| 'nRpa bahu bhAMti prasaMseu tAhI / ' mA0 1.160.2 For Private and Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 646 tulasI zabda-koza prasanna : vi0 (sN.)| (1) prasAdayukta (nirmala citta) / 'bhae prasanna caMdra avtNsaa|' mA0 1.88.6 (2) kRpApUrNa / 'hohu prasanna dehu baradAnU / ' mA0 1.14.7 prasannatA : saM0strI0 (saM0) / prasAda, harSa / mA0 2 zlo0 2 prasanne : (saM.) prasanna hone para / vina0 57.2 prasava : saM00 (saM0) / santAnotpAdana, prajanana / 'bAMjha ki jAna prasava ke piiraa|' mA0 1.67.4 (2) komala dala, pallava / 'aruna nIla pAthoja prasava / ' vina0 62.3 (3) de0 /prasava / /prasava, prasavai : (saM0 prasUte>prA0 pasavai>a0 prasavai) A0prae / janma detI hai| 'mukatA prasava ki saMbuka kAlI / ' mA0 2.261.4 prasava-pavana : garbhAzaya kA vAyuvizeSa jisase baccA garbha se bAhara AtA hai| vina0 136.5 prasAda : saM0pu0 (sN.)| (1) anugraha, kRpA / 'saMbhu prasAda sumati hiya~ hulsii|' mA0 1.36.1 (2) prasannatA, harSa / 'samujhi parA prasAda aba toreN|' mA0 6.16.5 (3) prabhAva / 'nAma prasAda soca nahiM sapaneM / ' mA0 1.25.8 (4) deva se prApta vastu, devocchiSTa / prabhu prasAda paTa bhUSana dhrhiiN| mA0 2.126.2 prasAdA : prasAda / 'dInhe bhUSana basana prasAdA / ' mA0 7.20.1 prasAda, dU : prasAda+kae / ananya kapA (aadi)| 'nAma japata prabhu kInha prasAdU / ' mA0 1.26.4; 2.102.8 prasiddha : vi0 (sN.)| (1) svayaMsiddha (prmaann-nirpekss)| 'puruSa prasiddha prakAsa nidhi / ' mA0 1.116 (2) pramANita / 'Agama nigama prasiddha puraanaa|' mA0 2.263.7 (3) vikhyAta / 'kathA prasiddha sakala jaga maahiiN|' mA0 1.68.6 prasIda : A0-prArthanA-mae0 (sN.)| tU prasanna ho, anugraha kara / 'prasIda prasIda prabho manmathAre / ' mA0 7.108.12 / prasUti : saM0strI0 (sN.)| prasavasthAna, janaka kAraNa, jananI / 'raghubara prema prasUti / ' do0 152 prasUtI : prasUti / 'maMjula maMgala moda prasUtI / ' mA0 1.1.3 prasUna : saM00 (saM0) puSpa / mA0 1.330 prasthiti : saM0strI0 (sN0)| prasthAna yAtrA / mA0 5.35 chaM0 2 prasna : saM0 (saM0 prazna) / (prAkRta-paramparA se strIliGga) / 'kInhi prasna jehiM bhAMti. bhvaanii|' mA0 1.23.1 praharaSe : bhUkR00ba0 / prasanna hue / mA0 7.12.3 prahalAda, dA : prahlAda / mA0 1.27 For Private and Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 647 prahalAdU : prahlAda+kae / 'bhagata siromani bhe prhlaaduu|' mA0 1.26.4 prahasta : rAvaNa kA senApati rAkSasa / mA0 6.8 prahAra : saM00 (sN.)| mAra / mA0 4.8.3 prahArA : prahAra / mA0 5.41.6 prahalAda : saM0pu0 (saM0) / viSNubhakta daityarAja=hiraNyakazipu kA putra / vina0 66.2 prahalAdapati : nRsiMha bhagavAn / mA0 6.81 chaM. prAkRta : saM0+vi. (sN0)| (1) sAmAnya, pAmara / 'prAkRta nAri aMga anuraagiiN|' mA0 1.247.2 (2) prakRti se utpanna ; mAyAdhIna / 'kInheM prAkRta jana guna gAnA / ' mA0 1.11.7 (3) (AdhyAtmika kA viloma) mAyika, bhautika, prakRti meM sImita / 'prAkRta prIti kahata bar3i khorii|' mA0 2.318.1 (4) prakRti (mAyA) ko svecchA se grahaNa kara avatIrNa / vina0 53.3 (5) bhASAvizeSa jisakA adhyayana saMskRta ko prakRti (mala) mAna kara kiyA jAtA hai / 'je prAkRta kabi parama sayAne / ' mA0 1.14.5 prAcI : saM0strI0 (saM0) / pUrva dizA / mA0 1.16.4 prAta : avyaya (saM0 prAtar) / saberA, sabere, prabhAta / mA0 1.44.8 prAtakAla : (saM0 praatHkaal)| mA0 1.205.7 prAtakRta : (saM0 prAtaHkRtya) / zauca-snAna-sandhyA Adi karma / mA0 2.105.2 prAtakriyA : (saM0 prAtaHkriyA) =prAtakRta / mA0 1.330.4 prAtA : prAta / 'avasi dUtu meM paThaiba praataa|' mA0 2.31.7 prAtu : prAta+kae0 / prathama prabhAta / 'hota prAtu muni beSa dhari jauM na rAma bana jAhiM / ' mA0 2.33 prAna : saM0pu0 (saM0 prANa) / zarIra sthita vAyu vizeSa jo jIvana dhAraNa kA kAraNa hai| isake pAMca bheda haiM- (1) hRdaya meM prANavAyu; (2) guda meM apAna; (3) nAbhi meM samAna (pAcaka vAyu); (4) kaNTha meM udAna aura (5) sampUrNa zarIra meM vyApta raktAdi-saMcArakArI vyAna vAyu / ataeva isakA bahuvacana prayoga pAyA jAtA hai / 'karahiM na prAna payAna abhaage|' mA0 2.76.6 jIvanArthaka prayoga bhI calate haiM - "bidhi hariharamaya beda prAna so|' mA0 1.16.2 prAnanAtha : prANoM kA svAmI-priya pati / mA0 2.64 prAnanAtha : prAnanAtha+kae / prANoM kA ananya svaamii| 'prAnanAthu raghunAtha gosaaii|' mA0 2.166.8 prAnani : prAna+saMba0 / prANoM (ko)| 'pAtakI pAMvara prAnani posoN|' kavi0 7.137 prAnapati : prAnanAtha / mA0 1.74.1 For Private and Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 648 tulasI zabdakoza prAnapiAre : (de0 piaare)| prANoM ko priya+prANoM se adhika priy| mA0 2.488 prAnapiyArI : prANoM ko (se) priyA / mA0 1.71.4 prAnapiyAre : prAnapiAre / gI0 1.68.12 prAnapyAre : prAnayiAre / gI0 1.37.1 prAna-priya : prANoM ko priya+prANoM se adhika priya / mA0 1.290 prAnapriyA : prAnapiyArI / mA0 2.25.8 prAnapriyAu : prANapriyA bhii| gI0 7.25.6 prAnaballabha : prAnapriya / gI0 5.51.5 prAnaballabhA : prAnapriyA / gI0 3.10.2 prAnahetu : prANadhAraNa kA kAraNa / kavi0 5.30 prAnA : prAna / mA0 2.58.4 / prAnI : saM00 (saM0 prANin) / prANadhArI jIva / mA0 1.113.5 prAnau : prANa bhii| 'prAno calihaiM paramiti pAI / ' kR0 25 prApati : saM0strI0 (saM0 prApti) / lAbha / 'ratina ke lAlacina prApati manaka kii|' kavi0 7.20 prApatiu : prApti bhii| do0 353 prAptya : (saM0 pada) prApti ke lie, pAne hetu / mA0 7.130 zloka 1 prApya : vi0 (saM0) / prApta hone yogya, labhya / vina0 57.2 prAbiTa : saM0strI0 (saM0 prAvRT) / pAvasa / mA0 6.46.6 priya : vi0 (sN.)| (1) prItikara, rucikara / 'priya bAnI / ' mA0 6.6.8 (2) abhISTa, jisa para prIti ho| 'priya tanu / ' mA0 1.16 (3) premapAtra, premAlambana / 'atisaya priya karunAnidhAna kI / ' mA0 1.18.7 (4) pati / priyajana : prItikara loga jo priya hoM aura prema karate hoM / mA0 2.164.5 priyatama : (1) vi.pu0 (sN.)| sarvAdhika priya / 'atithi pUjya priyatama purAri ke / ' mA0 1.32.8 (2) pati, strI kA premI / privabAdini : vi0strI0 sambodhana (saM0 priyavAdini) / he prItikara vacana bolane vAlI ! mA0 2.15.1 priyavrata : (saM0 priyavrata) / svAyaMbhuva manu kA jyeSTha putra / mA0 1.142.4 priyasIlA : vi0 (saM0 priyazIla) / prItikara zIla vAlA, svabhAvataH priitikaarii| mA0 1.162 chaM0 priyA : priya+strI. premAlambana strI, patnI / mA0 1.71 protama / priyatama / mA0 3.26 chaM0 For Private and Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 649 protamu : prItama+kae / ananya priyatama / 'hRdau na bidareu na paMka jimi bichurata pItamu nIru / ' mA0 2.146 prItA : vi0 (saM0 priit)| priya / 'hita anahita mAnahu ripu priitaa|' mA0 5.40.7 prIti, tI : saM0strI0 (saM0 priiti)| (1) tRpti, tuSTi / 'kahau~ pratIti prItI _ruci mana kii|' mA0 1.23.3 (2) mNtrii| 'sItA dei karahu puni proti / ' mA0 6.6.10 (3) prema / 'prabhu pada prIti na sAmujhi nIkI / ' mA0 1.6.5 (4) varNamaitrI jo artha meM vizeSatA lAtI hai (varNa vakrokti) / 'baranata barana prIti bilgaatii|' mA0 1.20.4 (yahA~ prema artha bhI hai|) prItI : prIti se, premapUrvaka / mile janaka dasaratha ati priitiiN|' mA0 1.320.1 prIte : pirIte / prasanna, santuSTa, premayukta / 'gura pada kamala paloTata priite|' mA0 1.226.5 preta : saM00 (saM0) / marane aura punarjanma ke madhya kA jIva jo sUkSma zarIra meM rahatA hai / mA0 1.85.6 pretapAvaka : zItakAla kI rAtoM meM gIlI miTTI vAle sthAnoM para gA~va se kucha dUra eka prakAra kA prakAza calatA-phiratA dikhatA hai| aisA lagatA hai ki kisI ne alAva jalAyA hai / jAr3e kA pathika use pAnA cAhatA hai to vaha yA to lapta ho jAtA hai, yA dUra bhAgatA hai| use Adhunika avadhI meM 'agiyA baitAla' kahate haiM / loga use bhUta samajhakara Dara jAte haiM / vaha mile to kahA jAtA hai, bhUta paTaka detA hai / 'ubhaya prakAra premapAvaka jyoM dhana dukhaprada / ' vina0 166.5 prema, mA : saM00 (sN.)| (1) lagAva, Asakti / 'pUcha soM prema birodha sIMga soN|' kR0 46 (2) sneha, prIti / 'prema pIna pana chiijai|' kR0 45 (3) prema aura premA meM bhakti darzana ke anusAra antara hai-prema meM apane ko Alambana se tRpti milatI hai jabaki premA vaha dazA hai jaba premAlambana ko tRpti dekara svayaM tRpti pAyI jAtI hai| premA=priyatA=priya bhAvanA-premA vaha ananya bhAvanA hai jo priya ke sAtha ekAkAra kara detI hai / de0 premA / / premapatha : saM00 (saM0) / prema ke ekAGgI rUpa ke pAlana kA siddhAnta / 'mauMgI rahi, samujhi premapatha nyaaro|' gI0 2.66 5 premamaya : vi0 (saM0) / (1) premarUpI / 'parama premamaya mRdu masi kInhI / ' mA0 1.235.3 (2) premapUrNa / 'patihi premamaya binaya sunAI / ' mA0 2.67.7 premarasa : (1) prema kI vaha pariNati jo sadaiva AnandalIna rkhe| vahI kAvyarasa bhI banatA hai to-dAsya, vAtsalya, sakhya, mAdhurya tathA zama bhAgoM meM vibhakta hokara bhakti rasa kahalAtA hai / ballabhAcArya ne ise sneha rasa nAma diyA hai| For Private and Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 650 tulasI zabda-koza (2) vAtsalya sUcaka stanyasrAva-jise bhakti rasa meM sattvika bhAva mAnA gayA hai / 'sravata premarasa payada suhaae|' mA0 2.52.4 premasukha : premarasa / bhaktirUpa sukha / 'paramAnaMda premasukha phuule|' mA0 1.166.5 premahi : prema ko / 'premahi na prabodhU / ' mA0 2.263.8 premA : saM00 (saM0) de0 prema / (1) premAlambana kI tRpti hetu kI huI ananya bhAvanA / svasukha-nirapekSa prema / 'kAya bacana mana pati pada premaa|' mA0 3.5.10 (2) prema / 'saMta carana paMkaja ati premA / ' mA0 3.16.6 (3) premA bhakti jisameM cittavRtti / ArAdhya se ekAkAra ho jAtI hai aura prema se pRthak koI prayojana nahIM rahatA-prema hI ekamAtra sAdhya bana jAtA hai / 'saba kara phala raghupati pada premA / ' mA0 7.65.6 premAkala : prema meM vibhora / mA0 5.32 premAtura : premajanita saMbhrata (har3abar3I) se yukta / mA0 7.6.4 premu : prema+kae0 / advaita ananya prema / 'prema pramodu na thora / ' mA0 1.321 /prera prerai : (saM0 prerayati>prA. perai>a0 prerai) A0prae0 / pravRtta karatA hai, calAtA hai, ukasAtA hai, prerita karatA hai / riddhi siddhi prerai bahu bhAI / ' mA0 7.118.7 preraka : vi0 (saM0) / (1) kAryoM meM pravRtta karane vaalaa| 'mAyA preraka sIva / ' mA0 3.15 (2) sabake hRdaya meM rahakara preraNA dene vAlA=antaryAmI / 'ura preraka raghubaMsa bibhUSana / ' mA0 7.113.1 prerakAnaMta : (preraka+ananta) antaryAmI tathA asIma / vina 0 53.3 prerata : vakR.pu ! calAte / 'rUpa nihArata palaka na prerata / ' gI0 2.14.2 prerA : bhUkR00 / prerita kiyA, uksaayaa| 'jAi supanakhA~ rAvana preraa|' mA0 3.21.5 preri : pUkR0 / prerita kara / 'girihi preri paThaehu bhavana / ' mA0 1.77 prerita : prerA (saM0) / 'prerita moha samIra / ' mA0 7.81 kha prereM : prerita hone para, preraNA se / 'tasa kahihau~ ura hari ke prereN|' mA0 1.31.3 prere : bhUkR0pU0ba0 / prerita kiye (hue) / 'Avata bAlitanaya ke prere|' mA0 6.32.10 prereu : bhUkR0pu0kae / pravRtta kiyaa| 'rAma jabahiM prereu nija maayaa| mA0 ___ 3.43.2 prerayo : prereu / vina0 136.5 prokta : bhUka0 (saM0) / kahA huA, pravacana kiyA huA / mA0 7.108 chaM0 6 For Private and Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 651 prauDha : vi0 (sN.)| (1) pragalbha, paripakva, vayaska / 'prauDha bhae~ mohi pitA par3hAvA / ' mA0 7.110.5 (2) puSTa, dRDha ; baddhamUla / 'prauDha abhimAna cita. vRtti chIjai / ' vina0 47.2 proDhi : saM0strI0 (saM0) / prauDhokti, atiraJjanA, ativAda, arthavAda, prazaMsAparaka ___ atyukti| 'proDhi sujana jani jAnahiM janakI / ' mA0 1.23.3 plava : saM0pu0 (sN.)| naukA / 'yatpado plava eka eva hi bhavAmbhodhestitIrSAvatAm / ' mA0 1 zloka 6 pheMga : saMpu / phaMdA, jAla, jakar3a, bandhana / 'mAtu pitu bhAga basa gae pari phaiga haiN|' gI0 2.27.2 phaMsAvata : vakR00 (saM0 pAzayat>prA0 pAsAvaMta) / pAza meM jakar3atA, jAla meM ___ DAlatA / 'kAma phaMda jana caMdahi banaja phNsaavt|' jA0ma0 106 phaMsori : saM0strI0 (saM0 paashaavli)| phaMdA, bandhana / gI0 7.18.1 phaMda, dA : saM00 (saM0 spanda>prA0 phaMda) / pAza, jAla, bandhana / 'manahuM manobhava phaMda saMvAre / ' mA0 1.286.1 bandhana ke artha meM 'spanda' dhAtu kA prayoga saMskRta meM bhI draSTavya hai- 'spanditAH pAza-jAlazca niryatnAzca zaraiH kRtaaH|' harivaMza parva 45.10 phaga : phNg| 'hAya hAya karata parIgo kAla phaga meM / ' kavi0 7.76 phaguprA : phAgu / vasantotsava / 'locana A~jahiM phaguA mnaai|' gI0 7.22.7 phajIhata : saM0 (arabI-phajIata, phajaata - musIbata, drdeskht)| utpIDana, vipatti / (2) (vizeSaNAtmaka prayoga meM) klezayukta, pIDita, saMkaTagrasta / 'aMta phajIhata hohiMge ganikA ke se pUta / ' do0 65 /phaTa phaTai : (saM0 sphaTati>prA0 phaTTai) A0e0 / vizIrNa hotA hai (skaTa vizaraNe); vidIrNa ho jAtA hai, phaTatA hai| 'saMkaTa soca ..... phaTa makarI ke se jAle / ' hanu0 17 phaTata : vakR00 (saM0 sphaTat >prA0 paTuMta) / vizIrNa hotA, phaTatA / 'dinakara ke udaya jaise timira toma phaTata / ' vina0 126.2 For Private and Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 652 tulasI zabda-koza phaTika : saM00 (saM0 sphaTika) / eka prakAra kA pAradarzI zveta patthara / 'baiThe phaTika silA para suNdr|' mA0 3.1.4 phaTa : phaTai / phaTa jAya / 'sevaka ko paradA phaTa, tU samaratha sI le / ' vina0 32.4 phaTayo : bhUka0pu0kae0 / phaTA huaa| 'phaTyo gagana magana siyata / ' vina0 132.3 phaNIndra : saM00 (saM0) / sarparAja zeSanAga / mA0 5 zloka 1 phana : saM00 (saM0 phaNa) / sAMpa kA mukhabhAga / gI0 2.71.3 phani : saM00 (saM0 phaNin) / sarpa / mA0 1.3.10 phanika : phani (saM0 phaNika) / mA0 2.44.3 phanikanha : phanika+saMba0 / sA~ (ne)| 'phanikanha janu sira mani ura goI :' mA0 1.358.4 phanika : phanika+kae0 / koI sarpa / 'mani binu phaniku jiai dukha diinaa|' mA0 2.33.1 phanihi : phaNI ko, sarpa ko| do0 315 phanI : phani / sarpa / gI0 7.5.3 phanIsa : saM.pu. (saM0 phaNIza) sarparAja zeSanAga / mA0 6.102 phaba, phabai : (1) saM0 parbati-parbagatau>prA0 pabbai (2) (saM0 parvati-parva pUraNe>prA0 pavvai) A0prae / calatA hai+pUrA par3atA hai bharA-purA lagatA hai= acchA jAna par3atA hai, sohatA hai| 'kaTi pIta dukUla nabIna phabai / ' kavi0 1.7 phabi : prakR0 / phaba kara, zobhita hokara, zobhApUrNa hokara / 'kahi na jAi jo nidhi phabi AI / ' kR0 25 phabai : Apraba0 (saM0 parvanti>prA0 pavvaMti>a0 pahi) / pUre par3ate haiM, acche ___ lagate haiM / 'tulasI tIniu taba phabai jaba cAtaka mata lehu / ' do0 285 phabai : phabai / phabatA hai, phaba sakatA hai / 'tulasI cAtaka hI phabai mAna rAkhibo prema / ' do0 286 phara : (1) saM00 (saM0 phara) / vANa Adi kA agrabhAga, phalaka / 'binu phara bAna rAma tehi maaraa|' mA0 1.210.4 (2) (saM0 phala) vRkSAdi kA phala / 'asanu amia sama kaMda mUla phara / ' mA0 2.140.6 (3) pariNAma / 'nidaresiharu, pAyasi phara teu / ' pA0ma0 26 'phara, pharai : phalaha / (1) phalayukta hotA hai-hotI hai; phaloM se ladatA-tI hai| 'kATehiM pai kadarI pharai / ' mA0 5.58 (2) siddha hotI hai / 'pharai sakala mana kAmanA / ' do0 454 pharaka : saM0strI0 (saM0 sphara) / sphuraNa, spandana, phar3akana / 'pharaka adhara, Dara nirakhi lakuTa kr|' kR0 15 For Private and Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 653 'pharaka, pharakai : (saM0 spharati == sphurati>prA0 pharakkai) A0prae / pharakatA tI hai; spandita hotA-tI hai| 'dahini A~khi nita pharakai morii|' mA0 2.20.5 pharakata : vakR00 / phrktaa-te| 'pharakata adhara kopa mana maahiiN|' mA0 1.136.2 pharakana : bhakR0 adhyaya / pharakane, spandana karane / 'bAma aMga pharakana lge|' mA0 pharahiM : A0praba0 / pharakate haiM, spandana karate haiN| 'pharakahiM subhada aMga sunu bhrAtA / ' mA0 1.231.4 pharaki : pUkR0 / spandita ho (kr)| 'pharaki uThI do bhujA bisaalaa|' mA0 4.6.14 pharake : bhUkR00ba0 / spandita hue, pharaka uThe / 'pharake bAma bAhu locana bisaal|" gI0 3.6.1 pharake u : bhUkR.pu0kae / spandita huaa| 'pharake u bAma nayana aru bAhU / ' mA0 6.100.5 pharata : (1) phlata / 'sarasa sukha phUlata pharata / ' vina0 251.1 (2) phlto| ___ 'abhimata pharani pharata ko|' gI0 6.12.3 pharana : bhakR0 avyaya / phalane, phala sampanna hone / 'ukaThe biTapa lAge phUlana phrn|' vina0 257.2 pharani : phalani / phaloM (ko, se, meM) / 'sou biSa pharani phara / ' vina0 137.5 pharasA : saM00 (saM0 parazvadha =parazu>prA0 parassaha parasu) / kulhaadd'aa| mA0 2.161.5 pharahAra : saM00 (saM0 phalAhAra) phala bhojana / mA0 2.279 pharahi, hI : phalahiM / 'phUlahiM pharahiM sadA taru kAnana / ' mA0 7.23.1 pharAka : vi0+kri0vi0 (arabI-pharAka =judaaii)| alaga / 'dUri pharAka __ rucira so ghaattaa|' mA0 7.26.1 phari : phali / 'beli jyoM bauMDI' phaili phUli pharika / ' gI0 1.72.3 pharita : phalita / vina0 16.1 pharI : phalI / 'janaka manoratha kalapa beli pharI hai|' gI0 1.62.4 phara : phalu / (1) phala (2) sAdhya / 'ko na lahyo kauna pharu deva dAmodara teN|' ___ kR0 17 (3) bhaktirUpa parama puruSArtha / 'nAma prema cAri phalahU ko pharu hai|' vina0 255.3 phareM : phalane para / 'phareM pasArahiM hAtha / ' do0 52 phare : phale / (1) phaloM se lada gaye / 'saba taru phare rAma hita lAgI / ' mA0 6.5.5 (2) siddha hue / 'phare caru phala cAri / ' rA0pra0 4.2.2 pharai : pharai / 'sou biSa pharani pharai / ' vina0 137.5 For Private and Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 654 tulasI zabda-koza pharaMgo : A0bha0pu0prae / phalegA, phala degaa| 'kuTila kaTaka phara phraigo|' do0 452 pharo : phlo| 'sAdhana taru hai srama phalani pharo so|' vina0 173.1 pharyo : phro| 'taru pharyo hai adabhuta pharani / ' gI0 1.27.3 phalaMga : saM0pu0 (saM0 pralaGgha>a0 plNgh)| lA~ghanA, kUdanA, uchAla, kUda / 'phala~ga phalA~gahUM teM ghATi nabha tala bho|' hanu0 5 phala : saM00 (sN.)| (1) vRkSAdi kA phala / 'gUlari-phala / ' mA0 6.34.3 'gUlari ko so phala / ' kR0 44 (2) pariNAma / 'majjana phala pekhia ttkaalaa|' mA0 1.2.13 (3) caturvarga =dharma, artha, kAma, mokSa / 'jo dAyaku phala cAri / ' mA0 2.0.1 (4) cAra sNkhyaa| do0 456 'phala, phalai : (saM0 phalati-phala niSpatto>prA0 phalai) A0prae / phalatA hai, niSpanna hotA hai, pariNata hotA hai, phalayukta hotA hai, phala detA hai| 'joga juguti tapa mantra prabhAU / phalai tabahiM jaba karima durAU / ' mA0 1.168.4 phalai : phala hI, phala mAtra / 'eka phalai kevala laaghiiN|' mA0 6.60 chaM0 phalata : vakR00 / phala sampanna hotA-hote / mA0 1.212 'phUlata phalata pallavata palahata / ' gI0 2.46.3 phalato : kriyAti pu0e0 / to saphala hotA / 'bara taru Aju phaili phUli phlto|' gI0 5.13.3 phalani : phala+saMba0 / phaloM / 'jimi gaja arka phalani ko maaryo|' mA0 6.65.6 phalahiM : A0praba0 (a0) / phalate haiM / 'phUlahiM phalahiM biTapa bidhi nAnA / ' mA0 2.137.6 phalAMga : saM00 (saM0 pralaGgha>prA0 palaMgha) / lA~ghane kA eka krama / eka kudAna ___ kA bhU-bhAga / 'phala~ga phalA~gahUM teM ghATi nabhatala bho / ' hanu0 5 phali : pUkR0 (a0) / phalayukta hokara / mA0 2.311.7 phalita : bhUkR0vi0 (saM0) / phalasampanna, saphala / mA0 2.1.7 phalI : bhUkR0strI0 / phalita huI, phalasaMpanna huI / 'suSamA beli navala janu rUpa phalani phalI / ' pA0ma0 125 phala : phala+kae / 'kAlakUTa phalu dInha amI ko|' mA0 1.16.8 phale : bhUkR00ba 0 / phala sampanna hue / 'druma phale na phUle / ' gI0 3.10.1 phaleM : phalahiM / saphala hote haiM / 'phala phUla phaile khala / ' kavi0 7.171 phalo : bhUkR00kae0 / phalita huA / 'pranAma kAmataru sagha bibhISana ko phlo|' gI0 5.42.4 phahama : saM00 (arabI-phahama =samajha, bodha) / smaraNa, dhyAna / 'pulaka sarIra senA karata phahama hii|' kavi 6.8 (2) viveka / 'mohi kachu phahama na tarani tamI ko|' vina0 265.2 For Private and Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 655 phaharAhI : A0praba0 / pharapharAte haiM, AkAza meM laharAte haiN| 'sakha karahiM pAika phhraahiiN|' mA0 1.302.7 phAMsa : pAsa / bandhana, jAla / 'mAdhava moha phAMsa kyoM TUTai / ' vina0 115.1 phAgu : saM00 (saM0 phalgu>prA0 phaggu) / vasantotsava / 'tribidha sUla holiya jarai, kheliya aba phAgu / ' vina0 203.17 phAguna : saM00 (saM0 phAlguna>prA0 phagguNa) / eka mAsa kA nAma jisakI pUrNimA ko 'phalgunI' nakSatra hotA hai| pA0ma0 5 phATata : phaTata / 'samujhi nahiM phATata hiyo|' vina0 136.7 phATahuM : A0-kAmanA, saMbhAvanA-praba0 / cAhe phaTa jAye, acchA ho phaTa jaayeN| ___hiya phATahuM phUTahuM nayana / ' do0 41 phATI : pUkR0 (saM0 sphaTitvA>prA0 phaTTia>a0 phaTTi) / vidIrNa ho (kara) / __ jimi rabi ueM jAhiM tama phaattii|' mA0 6.67.1 phADo : bhUka0strI0 (de0/phb)| (1) phabI, ThIka baiTha gaI / 'rahasI ceri ghAta __janu phaabii|' mA0 2.17.2 (2) suzobhita huI, pura gyii| kumatihi kasi kubeSatA phaabii|' mA0 2.25.7 phArahiM : A0praba0 (saM0 sphATayanti =pATayanti>prA0 phADaMti>a0 phaaddhiN)| cIr3a DAlate haiM / 'dhari gAla phArahiM ura bidArahiM / ' mA0 6.81 chaM0 2 phAri : pUka0 (a0 phADi) / pIr3akara / 'pheri phekari pheru phAri phAri peTa khaat|' kavi0 6.46 phAra : phArahiM / 'dasa ATha ko pAThu kukAThu jyoM phaareN|' kavi0 7.104 phAro : bhUkR.pu0kae / phAr3a DAlA, chinna kara diyaa| 'paramata panavAro phaaro|' vina0 64.3 phira : phiri / punaH / hanu0 6 phira, phirai : (saM0 sphirati>prA0 phirai) aa0pre| phiratA-tI hai| (1) vicaraNa karatA-tI hai| 'dekhata phirai mahIpa saba / ' mA0 1.134 (2) yAtrA karatA ghUmatA hai / 'rana mada matta phirai jaga dhaavaa|' mA0 1.182.6 (3) pIche ko mur3atA-tI hai| 'dekhana misa mRga bihaga taru phirai bahori bahori / ' mA0 1.234 (4) lauTa AtA-tI hai / 'phirai ta hoi zAna avlNbaa|' mA0 2.82.6 (5) bhrAnta-ghUmatA rahatA hai| 'tava mAyA basa jIva jar3a saMtata phirai bhulAna / ' mA0 7.108 ga phirau~ : A0 ue0 (saM0 sphirAmi>prA. phirAmi>a0 phiruN)| phiratA huuN| (1) ghUmatA-bhaTakatA huuN| 'tava mAyA basa phirau~ bhulAnA / ' mA0 4.2.6 (2) vicaraNa karatA huuN| 'kautuka dekhata phirau~ beraagaa|' mA0 7.56.6 For Private and Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 656 tulasI zabda-koza phirata : vaka0 (saM0 sphirat>prA. phirNt)| (1) ghUmatA-te, vicaratA-te / ___ 'phirata sanehu~ magana sukha apaneM / ' mA0 1.25.8 (2) palaTatA-tI-te / 'kAla pAya phirata dasA dayAlu sabahI kii|' vina0 259.4 phirati : vaka0strI0 / phiratI, ghUmatI, bhramaNa karatI / 'garajani misa mAno phirati dohAI / ' kR0 32 phiratI : phirati (samayasUcaka pryogvishess)| 'jiya saMsaya kachu phiratI baaraa|' mA0 4.30.1 phirate : kriyAtipu00 / yadi.to' 'ghUmate / 'to kata dvAra dvAra kUkara jyoM phirate peTa khlaae|' vina0 164.3 phirana : (1) bhakR0 avyaya / 'phirihaiM kidhauM phirana kahihaiM prabhu / ' gI0 2.70.2 (2) saM0 / phiranA, loTanA / mili na phirana kI bAta claaii|' kR0 25 phiraba : bhakR.pu / (1) loTanA / 'binu siya rAma phiraba bhala naahiiN|' mA0 2.280.2 (2) lauTanA (hogA, lauTUMgA) / 'begi phiraba sunu sumukhi syaanii|' mA0 2.62.1 phirahi, hIM : A0 (1) sphiranti>prA0 phiraMti>a. phirahiM / (2) saM0 sphirAmaH>prA0 phirAmo>a. phirahuM-hindI meN>phirhiN)| (1) loTate haiM, lautteN| 'jauM nahiM phirahiM dhIra dou bhAI / ' mA0 2.82.1 (2) ghUmate-bhaTakate rahate haiM / 'khojata Aku phirahiM paya laagii|' mA0 7.115.2 (3) hama vicaraNa kara rahe haiM / 'tumha se khala mRga khojata phirhiiN|' mA0 3.16.6 phirahu : A0maba0 (a.)| (1) ghUmate-tI-ho / 'bipina akeli phirahu kehi hetU / ' mA0 1.53.8 (2) loTo, loTa calate ho / 'phirahu ta saba kara miTa khabhArU / ' mA0 2.67.3 phirA : bhUkR.puM0 (saM0 sphirita>prA0 phiria)| (1) ulaTa gyaa| 'phirA karam / ' mA0 2.20.4 (2) bhttktaa-ghuumaa| 'phirA zramita byAkula bhaya sokaa|' mA0 3.2.4 (3) loTA / 'sItahi rAkhi gIdha puni phirA / mA0 3.26.16 phirAe : bhUkR00ba0 (saM0 spherita>prA0 phirAviya) / ghumAye / 'bA~dhi kaTaka cahuM pAsa phiraae|' mA0 5.52.4 phirAyo : bhUka pu0kae0 (saM0 spheritaH>prA. phiraavio)| ghumaayaa| 'puni risAna gahi carana phiraayo|' mA0 6.74.8 /phirAva, phirAvai : (saM0 spherayati>prA0 phirAvai) A0prae0 / ghumAtA hai| 'bAladhI phirAvaM, bAra bAra jhaharAvai / ' kavi0 5.14 phirAvata : vakR00 (saM0 spherayat>prA0 phirAvaMta) / ghumAtA-ghumAte / 'kaMpa kalApa bara barahi phirAvata / ' gI0 3.1.2 For Private and Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 657 phirAvaM : A.praba0 (saM0 spherayanti>prA0 phirAvaMti>a0 phiraavhiN)| ghumAte haiN| 'bAladhI phiraaveN| kavi0 5.26 phiri : pUkR0 (a.) / (1) ghUma kara, mur3akara / 'phiri citavA pAche prabhu dekhaa|' ____ mA0 1.54.5 (2) puna: / 'phiri sukaMTha soi kInhi kucaalii|' mA0 1.26.6 phirima : A0bhAvA0 (saM0 sphiryate>prA. phiriiai)| lauTie, lauTa jaaie| 'phiria mahIsa dUri bar3i aae|' mA0 1.340.5 (2) loTa calie / 'putri, phiria, bana bahuta kalesU / ' mA0 2.82.4 (3) lauTa kara AnA ho / 'joM ehi mAraga phiria bhorii|' mA0 2.118.2 phiribo : bhaka00kae0 (saM0 spheritavyam>prA0 phiriavvaM>a0 phirivvu)| loTanA, loTa calanA / 'jo phiribo na bana prabhu / ' gI0 2.73.3 phirihahiM : A.bha.praba0 (a.) ghUmeMge, bhttkeNge| 'phirihahiM mRga jimi jIva dukhaarii|' mA0 1.43.8 phirihi : A0ma0 e0 (prA0 phirihii)| plttegaa-gii| 'phirihi dasA bidhi bahuri ki naahiiN|' mA0 2.68.7 phirihaiM : phirihahiM / lauTa cleNge| 'phirihaiM kidhauM phirana kahihaiM prabhu / ' gI0 2.70.2 phirI : phirI+ba0 / lauTIM / dina ke aMta phiroM dvara anii|' mA0 6.72.1 phirI : bhUka0strI0 / (1) ghUmI, (vyApta hokara) maMDalAI / 'nagara phirI raghubIra dohaaii|' mA0 5.11.6 (2) lottii| 'phirI prAnapriya prema puniitaa|' mA0 2.320.1 (3) ulaTa gayI / tasi mati phirI ahai jasi bhaabii|' mA0 2.17.2 (4) bhaTakatI rahI / 'bicAri phirI upamA na paba / ' kavi0 1.7 phireM : phirane para, palaTa jAne se / 'samau phireM ripu hohiM pirIteM / ' mA0 2.17.6 phire : bhUka000 (saM0 sphirita>prA0 phiriya) / ghUma par3e, lauTa cale / 'phire ___ sakala rAmahi ura rAkhI / ' mA0 1.340.3 phireu~ : A0- bhUka00+ue / (1) maiM lauTA / 'jiata phirata phireu~ lei rAma saMdesU / ' mA0 2.153.3 (2) maiM bhaTakatA rahA / 'sakala bhuana maiM phireu~ bihaalaa|' mA0 4.6.12 phireu : bhUka00kae0 (saM0 sphiritaH>prA0 phirio>a0 phiriyau) / (1) bhaTakA, ghuumaa| phireu mahAbana pareu bhulaaii|' mA0 1.157.8 (2) lauttaa| 'phireu rAu mana soca apArA / ' mA0 1.174.7 (3) ulaTa gyaa| 'bhayau bAma bidhi phireu subhAU / ' mA0 1.28.2 (4) cakkaradAra calA, ghuumaa| 'cahuM disi phireu dhanuSa jimi naaraa|' mA0 2.133.2 phirehu : Ao-ma0+AjJAdi+maba0 (saM0 sphireta>prA0 phireha>a0 phirehu)| tuma lauTa AnA / 'phirehu gae~ dina cAri / ' mA0 2.81 For Private and Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 658 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir phireM : phirAha / ghUmate haiM / 'raheM phireM sa~ga eka / ' do0 538 phira : (1) phirai / phira sakatA hai| 'phire tihArehi phereM / ' vina0 187.2 (2) bhakR0 avyaya / phiranA / 'janaku premabasa phiraM na cahahIM / ' mA0 1.340.4 / phiro : phiryo / mur3A huA, vimukha / 'jo tosoM hoto phiro / ' vina0 33.5 phirauM : phirau~ / ghUmatA huuN| 'bahu bidhi Dahakata loga phirauM / ' vina0 141.3 phiryo : phireu / bhaTakatA rahA / 'phiryo lalAta binu nAma udara lagi / ' vina0 tulasI zabda-koza 227.3 phIka, kA : vi0puM0 (saM0 phi=phika > prA0 phikka ) / sArahIna, tuccha / (1) svAdahIna / 'sarasa hou athavA ati phIkA / mA0 1.8.11 (2) raGgahIna / 'jo na pakhAreM phIka / ' do0 466 phIki, kI phIkA + strI0 / (1) nIrasa / 'tinhahi kathA suni lAgihi phIkI / ' mA0 1.6.5 (2) udAsa, alparaMga kI / paraloka phIkI mati, loka raMga raI / ' vina0 252.4 phI : (1) vi0pu0ba0 / nIrasa, nissAra / 'jore naye nAte neha phokaTa phIke / ' vina0 176.2 (2) kri0vi0 / phIkI manodazA meM / 'jAnI hai gvAli parI phiri phIke / ' kR 10 phIko : phIkA + kae0 / vyartha, tuccha, vivarNa / parauM jani phoko / ' vina0 265.4 phuMkarata: vakR0pu0 (saM0 phuMkurvat > prA0 phuMkaraMta ) / phuMdhvani karate, phuMkArate 'phu' karata janu bahu byAla / ' mA0 3.20 chaM0 phura : vi0pu0 (saM0 sphuTa, sphura > prA0 phuDa, phura) / vikAsazIla, kriyAzIla = spaSTa tathA lokapracArita = satya, yathArtha / 'to phura hou jo kaheu~ saba / ' mA0 1.15 phura phurai : (1) saM0 sphurati - sphura saMcalane > prA0 phurai (2) (saM0 sphurati - sphura vikAse > prA0 phuDai) A0pra0 / satya hotA hai, prakaTa hotA hai, calatA hai / 'jA soM saba nAto phureM / ' vina0 160.5 phuri phura + strI0 / saccI / 'bAta phuri torI / ' mA0 2.20.5 / phure : (1) phura + ba0 / sacce, yathArtha / 'kapinha ripu mAne phure / ' mA0 6.66 chaM0 (2) bhUka0pu0ba0 (saM0 sphurita > prA0 phuriya ) / phar3ake, spandita hue / 'bhuja aru adhara phure / ' gI0 1.86.7 For Private and Personal Use Only phura phurai / phulavAI : phulavAr3I meM / 'karata prakAsu phirai phulavAIM / ' mA0 1.231.2 phulavAI : saM0 strI0 phullavADI ) / puSpodyAna / mA0 (saM0 puSpavATI > prA0 1.215.4
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 659 tulasI zabda-koza phulAI : pUkR0 / phulA kara / 'bacana kahahiM saba gAla phulAI / ' mA0 6.6.6 phulAuba : bhakR0puM0 / phulAnA ( sthUla karanA ) / 'ha~ saba ThaThAi phulAuba gAlA / ' mA0 2.35.5 phulAe : bhUka0pu0ba0 1 pulaka - pallavita kiye| 'haraSita khagapati paMkha phulAe / mA0 7.63.1 phulAvauM : A0ue0 / praphullita karU~, harSollasita karU~ / 'tulasI bhaniti bhalI bhAmini ura so pahirAi phulAvoM / ' gI0 1.18.3 'phU~ka : phuMkAra yA phUtkAra dhvani + usase nikalane vAlI sA~sa / 'masaka phUMka baru meru ur3AI / ' mA0 2.232.3 phUMki : pUkR0 / phUMka mAra kara / 'cahata ur3Avana phUMki pahArU / ' mA0 1.273.2 kUTa : bhUka0pu0 (saM0 sphuTita > prA0 phuTTa ) / vicalita ho gayA, phUTA / 'phUTa kapArU / ' mA0 2.163.5 'phUTa, phUTai : (saM0 sphuTati > prA0 phuTTai) A0pra0 / phUTatA hai, phUTa jAya / 'aMjana kahA A~khi jeMhi phUTa / ' vina0 174.3 phUTahi : A0pra0 (a0 phuTTahi ) / phUTate haiM / 'janu phUTahiM dadhi kuMDa / ' mA0 6.44 phUTahuM : A0 - kAmanA - praba0 / phUTa jAya~ / 'phUTahuM nayana / ' do0 41 phUTi : pUkR0 (a0 phuTTi) / phUTakara / 'mahAbRSTi cali phUTi kiAroM / ' mA0 4.15.7 phUTihi : A0bha0 pra0 (saM0 sphuTiSyati > prA0 phuTTihii ) / phUTegA-gI / 'rAja samAja nAka asa phUTahi / ' jA0maM0 61 kUTIM : bhUkR0 strI0ba0 / chinna-bhinna ho gayIM / 'rahe na sarIra har3Avari phUTIM / ' kavi0 6.51 phUTI : bhUkR0 strI0 (saM0 sphuTitA > prA0 phuTTI) / (1) vidIrNa, zIrNa | 'lahai na phUTI kaur3ihU / ' do0 108 (2) phUTI A~kha | 'loka rIti phUTI sahahi AMjI sahada na koi / ' do0 423 1 For Private and Personal Use Only phUTe : bhUka0pu0ba0 / mA0 6.25.6 phUTehu : phUTe hue bhI / 'phUTehu bilocana pIra hota / ' vina0 271.4 phUTa : phUTai / phUrati : vakR0strI0 / sphurita hotI, spandita hotI / 'pAvana- hRdaya jehi ura phUrati / kR0 28 phUla : saM0pu0 (saM0 phulla - puSpa - prAkRta meM 'phulla' hI ati pracalita ) / mA0 1.37.14 phUla, phUlai : (saM0 phullati - phulla vikAse > prA0 phullai ) A0pra0 / puSpa sampanna hotA hai / 'phUlai pharai na beta / ' mA0 6.16 kha
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 660 tulasI zabdakoza phUlata : vkR00| (1) puSpa sampanna hotA-hote / 'phalata phalata su pallavata / ' mA0 1.212 (2) phUlate samaya / 'phUlata phalata bhayau bidhi baamaa|' mA0 2.59.4 (3) sUjatA, vikAravaza sthUla hotA / 'peTa na phalata binu kheN|' do0 437 phUlana : bhakR0 avyaya / puSpa sampanna hone / 'ukaThe biTapa lAge phUlana pharana / ' vina 257.2 phUlani : phUla+saMba0 / phUloM / 'ura phUlani ke hAra haiM / ' kavi0 2.14 phalAha : A0praba0 (saM0 phullanti>a0 phullahiM) / puSpa sampanna hote haiM / 'phUlahi ___phalahiM biTapa bidhi naanaa|' mA0 2.137.6 phalA : (1) phUla / 'soi phala sidhi saba sAdhana phuulaa|' mA0 1.3.8 (2) bhUka00 (saM0 phull)| vikasita, puSpita / 'mora manoratha surataru phuulaa|' mA0 2.26.8 phUli : pUka0 (a0 phulli) / puSpa sampanna hokara / mA0 2.311.7 phUlI : phUlI+ba0 / khila uThIM, ullasita huii| 'nirakhata mAtu mudita mana phuuliiN|' ___gI0 1.31.5 phUlI : (1) bhUka0strI0 / puSpa sampanna huI, vikasita huI / 'jyoM kalapa-beli sakeli sukRta suphUla phUlI sukha klii|' gI0 3.17.1 (2) phUli / 'jehiM disi baiThe nArada phuulii|' mA0 1.135.1 phUleM : phUle hue' se / 'phUleM kAsa sakala mahi chAI / ' mA0 4.16.2 phUle : bhUkR00ba0 / (1) puSpa sampanna hue / 'bibidha bhA~ti phUle taru naanaa|' mA0 3.38.3 (2) harSotphulla hue / 'paramAnaMda prema sukha phUle / ' mA0 1.166.5 phUla : phUlahiM / vikAsa pAte haiM (unnata hote haiM) / 'phala phUla phaile khl...|' kavi0 7.171 phala : phUlai / khile, khila sakatA hai / 'hRdaya kamala phUla nahIM bina rabikula rabi rAma / ' vairA0 2 pheTa : saM0strI0 (saM0 spheTa= aavrnn)| kamarabaMda, pheMTA / 'dhanI gahI jyoM pheMTa / ' do0 207 kakarahiM : A0praba0 (saM0 phetkurvanti>prA0 phekkaraMti>a0 phekkarahiM) / phekarate haiM phe-phe dhvani karate haiM / 'phekarahiM svAna siyAra / ' rA0pra0 5.6.3 phekari : pUka0 / phe-phe dhvani karake / 'phekari phekari pheru phAri phAri peTa khAta / ' ___ kavi0 6.46 phena : saM00 (sN0)| mA0 2.61.1 For Private and Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tumasI pAbda-koza 661 phenu, na : phena+kae / mA0 2.281.8 'jaladhi agAdha mauli baha phenU / ' mA0 1.167.8 'phera : saM0pu0 (saM0 sphera) / ghumAva (ora) / cakkara / 'nagara ramya cahuM phera / ' mA0 7.2 phera, pherai : (saM0 spherayati>prA0 pherai) A0prae / pheratA hai, mor3a detA hai / ____ 'sA~ca saneha sAMca ruci jo haThi pherai / ' pA0ma0 56 pherata : vakR00 (saM0 spherayat>prA0 pherNt)| (1) ghumAtA-te / 'bhuja jugala _pherata sara / ' mA0 6.71 chaM0 (2) ghor3e ko claate| 'kusala .. haya pherata / ' gI0 1.45.2-4 (3) loTAlate samaya / 'pherata rAma duhAI dehiiN|' mA0 2.250.4 pherati : vaka0strI0 / lauTAlatI, pIche ko mor3atI / 'pherati manahuM mAtu kRta khorI!' mA0 2.234.5 pherana : bhakR0 avyaya / ghamAne / 'cApa kara pherana lge|' mA0 6.86 chaM0 pheraphAra : saM00 (saM0 sphera+sphAra=gati vistaar)| cAlabAjI, cAlAkI, TAlamaTUla / 'anumAni sisukeli kiyo phera-phAra so|' hanu0 4 'pherahi : Apraba0 (a.)| (1) loTAlate haiM / 'kRpAsiMdhu pherahiM tinhahi / ' mA0 2.112 (2) pherI dilAte haiM, cakkara meM calAte haiM / 'pherahiM catura turaga gati naanaa|' mA0 1.266.2 (ghor3A pheranA muhAvarA hai)| pherA : phera / 'ropaha bIthinha pura cahuM pheraa|' mA0 2.6.6 pheri : pUkR0 (a.) / (1) phirAi / mor3a kara , lauTAla kara / 'pheri subhaTa laMkesa risAnA / ' mA0 6.42.6 (2) bhrama meM DAla kara, ulaTakara / 'gaI girA mati pheri / ' mA0 2.12 (3) bhramaNa yA vicaraNa karavA kr| 'nagara pheri / ' puni pUcha prajArI / ' mA0 5.25.7 (4) cakrAkAra ghumA kara / 'kUdi dharahiM kapi pheri calAvahiM / ' mA0 6.41.8 (5) lauTAla kara (vApasa) / tinha to mana pheri na paae|' kavi0 2.24 (6) ulaTa-palaTa kara parakhyo na pheri khara khott|' vina0 161.8 (7) nevachAvara karake / 'soma kAma sata koTi vAri pheri ddaarhiiN|' gI0 1.68.10 (8) phiri punaH+lauTAla kara / 'bAna saMga prabhu pheri calAI / ' mA0 6.61.4 pheria : aa0kvaa0pre| loTAla kara bheja diijie| pheria prabhu mithilesa kisorii|' mA0 1.82.2 pheriata, pheriyata : va.pukavA0 / pherA jAtA-phere jAte / 'mana pheriyata kutarka koTi kari / ' kR. 27 For Private and Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 662 tulasI zabda-koza karimahiM : A0praba0kavA0 (saM0 spheryantAm >prA. pherIaMta>a0 pherIahiM) / ___ loTAle jAya~ / 'pheriahiM lakhana sIya raghurAI / ' mA0 2.256.3 pherie, ye : pheria / (1) ghumAie / 'tulasI kI bAMha para lAmI lUma pheriye|' hanu 34 (2) loTA lie / 'ghara pherie lakhana larikA haiN|' gI0 2.73.3 pherI : pherI+ba0 / dhumavAyIM / 'pramudita muninha bhAvarI pherauM / ' mA0 1.325.7 pherI: (1) bhUkR0strI0 / ghumAyI, bhrAnta kara dI / 'sArada preri tAsu mati pherii|' mA0 1.177.8 (2) pheri / lauTAla kara / 'lakhanu rAmu siya Anehu pherii|' mA0 2.64.8 pheru, rU : (1) phera+kae / cakkara, jAla, chala / 'sou hiya~ hAri gayau kari pherU / ' mA0 1.262.7 (2) A0-AjJA-mae / tU lauTAla / 'haThi pheru rAmahi / ' mA0 2.50 chaM0 (3) tU bhrAnta kr| 'mo sana kahahu, bharata mati pherU / ' mA0 2.265.4 (4) saM00 (sN.)| siyAra / 'bhajana hIna nara deha bRthA khara svAna pheru kI nAIM / ' gI0 2.74.4 phereM : pherane se| (1) mor3ane se| phirai tihArehi phereM / ' vina0 187.2 (2) pratikUla yA vimukha karane se / 'rAvareM badana phereM.. sakala nirapane / ' kavi0. 7.78 phere : (1) bhUka00ba0 / lauTA le| 'napa kari binaya mahAjana phere|' mA0. 1.340.1 (2) pratikUla kiye / 'phere locana rAma aba / ' rA0pra0 7.5.2 (3) phera+ba0 / cakkara, peca, lpett| 'eka gA~Thi kai phere / ' vina0 227.4 phero : A0-prArthanA--maba0 (a0 pherahu) / (1) ghumAo (shlaao)| 'tulasI ke mAthe para hAtha phero|' hanu0 33 (2) pratikUla kro| 'locana jani phero|" vina0 272.1 (3) pherA+kae / cakkara, AnA-jAnA / 'jaheM satasaMga kathA mAdhava kI, sapanehuM karata na phero|' vina0 143.2 pheryo : bhUka00kae / mor3a liyaa| ' pheryo badana bidhaataa|' gI0 6.7.2 phaili : pUka0 / vistAra lekara / 'phaili calI bara biir-bhuuttiiN| kavi0 6.51 kaleM : A0praba 0 / phailate haiM, bar3hate haiN| 'phaile khala / ' kavi0 7.171 phokaTa : phoTaka / 'saba phokaTa sATaka hai tulasI / ' kavi0 7.41 phoTaka : vi0+kri0vi0 (saM0 sphoTaka= sUjana) / vyartha, kaSTa kara (upkrm)| __'karahiM te phoTaka paci marahiM / ' do0 274 / phora korai : (saM0 sphoTayati>prA0 phoDai) A0prae0 / phor3atA hai| 'jo paya phenu phora pabi TAMkI / ' mA0 2.281.8 korahi : A0praba0 (saM0 sphoTayanti>prA0 phoDaMti>a0 phoDahiM) | phor3ate haiM / 'phorahiM sila lor3hA sadana / ' do0 560 For Private and Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 663 phorA : bhUka.pu(saM0 sphoTita>prA0 phoddia)| phor3a ddaalaa| 'rAkhA jiata ___ Akhi gahi phorA / ' mA0 6.36.12 phori, phorI : pUkR0 / phor3akara / 'parbata phori karahiM gahi bATA / ' mA0 6.41.5 ___ 'kAce ghaTa jimi DAroM phorii|' mA0 1.253.5 phore : bhUkR.pu / phor3ane pr| 'gUlari ko so phala phore|' kR0 44 phora : bhakR0 avyaya / phor3ane / 'phora jogu kapAra abhaagaa|' mA0 2.16.2 phoroM : A0ue0 (saM0 sphoTayAmi, sphoTayeyam>prA. phoDami, phoDamu>a0 phoDau~) / phor3atA hUM, phor3a sakatA huuN| 'capeTa kI coTa caTAka dai phorauM / ' kavi0 6.14 phauja : saM0strI0 (arabI-phauja laskara, jaMgalI sipAhI, giroha) / senA, banacara-senA, samUha / 'kuMbha-karana kapi phauja vidaarii|' mA0 6.67.7 phauja : phauja+ba0 / senAe~ / hanu0 35 baMTAI : bhUka0strI0 (saM0 vaNTApitA>prA0 bNttiaa)| vibhakta kI (apane para ___lI) / 'jehiM bana bipati bttaaii|' gI0 6.6.2 baMTAvana : (1) bhakR0 avyaya / baMTAne / 'jinake biraha ba~TAvana khaga maga jIva dukhaarii|' gI0 2.85.2 (2) vi0pU0 / baMTAne vaalaa| 'bipati ba~TAvana baMdha bAhu / ' gI0 6.7.1 baiTayA : vi0 / baMTAne vAlA / bipati beNtteyaa|' kavi0 7.51 baMdhata : vakR0 / baMdha jAtA, jakar3a jAtA / 'ba~dhata binahiM pAsa / ' vina0 167.2 baMdhaba : bhaka00 (saM0 baddhavya>prA0 bNdhiavv)| bAMdhanA, bandhana / 'kRpA kopu badhu ba~dhaba gosaaii|' mA0 1.276.5 / / baMdhAi : pUkR0 (saM0 bandhayittvA>prA0 baMdhAvia>a0 baMdhAvi) / (1) ba~dhavAkara (bAMdhane dekr)| 'haThi tela basana bAladhi bNdhaai|' gI0 5.16.4 (2) bAMdha (setu) se baddha karavA kara / 'bAridhi baMdhAi utare / ' gI0 5.22.11 baMdhAia : A0kavA0prae / baMdhAyA jAya (setubaddha karAyA jaay)| 'ehi bidhi nAtha payodhi baMdhAia / ' mA0 5.60.4 For Private and Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 664 tulasI zabda-koza baMdhA : bhUkR0 pu0ba0 / baddha karAye ( banavAye ) / 'saritanhi janaka ba~dhAe setU / ' mA0 1.304.5 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ba~dhAna : ba~dhAna / svarayojanA ke bandhana / 'DagahiM na tAla baMdhAna / ' mA0 1.302 ba~dhAya: bhUka0pu0 e0 / setubaddha karAyA / 'jehi bArIsa ba~dhAyau helA / ' mA0 6. 6.5 ba~dhAyA : ba~dhAyau / jakar3ana prApta kiyA, pha~sAyA / 'lobha pAsa jehiM gara na ba~dhAyA / ' mA0 4.21.5 ba~dhAyo : ba~dhAyau / (1) baddha karAyA, pAzita karAyA / 'rana sobhA lakhi prabhuhi ba~dhAyo / ' mA0 6.73.13 ( 2 ) setubaddha karAyA / 'kautukahIM pAthodhi ba~dhAyo / ' mA0 6.6.2 War : ba~dhAyA / 'prabhu kAraja lagi kapihi ba~dhAvA / ' mA0 5.20.4 ba~dhe : bhUkR0pu0bahu0 / baddha hue, bandhana meM pdd'e| 'janu saneha raju ba~dhe barAtI / ' mA0 1.332.5 baMgheu : bhUkR0pu0kae0 / ba~dha gayA / 'ba~dheu saneha bideha / ' jA0maM0 41 ba~ haiM : A0bha0 pra0 / ba~dhAe~ge ( setubaddha karAyeMge / 'kautuka hI pAthodhi ba~dhe haiM / ' gI0 5.51.2 baMdhyo : ba~dheu / jakar3a gayA / 'ba~dhyo kITa marakaTa kI nAI / ' mA0 7.117.3 baMka (baMkA) : vi0pu0 (saM0 vakra > prA0 vaMka) / (1) tiryak + sundara / 'rucira baMka bhauMhaiM / ' gI0 7.4.3 (2) cakkaradAra, vyUDha / 'kehi bidhi daheu durgaM ati baMkA / ' mA0 5.33.5 (3) bA~kA, viSama / 'rana bAMkurA bAlisuta baMkA / ' mA0 6.18.2 baMgA : vi0 (saM0 vyaGga, vaGga > prA0 vaMga) / la~gar3A, aGgavikala, doSayukta, khoTA / 'rAma manuja sunure saTha baMgA / ' mA0 6.26.5 baMcaka : vi0 (saM0 vaJcaka) 1 dhUrta, Thaga / mA0 1.75 baMcita : vi0 (saM0 vaJcita ) / pratArita, chalA huA, abhISTa vastu kI upalabdhi se rahita / mA0 2.165 baMce : A0 - bhUkR0pu0 + maba0 / tumane ThagA, chalA; abhISTa kI prApti se -- afe kiyA | 'baMcehu mohi javani dhari dehA / ' mA0 1.137.6 baMjula : saM0pu0 (saM0 vaJjula) / (1) beta ( 2 ) puSpa vRkSa vizeSa / (3) azoka vRkSa | 'baMjula maMju bakula kula surataru / ' gI0 2.47.4 1 'baMda, baMdai : (saM0 vandate > prA0 vaMdai) A0e0 / praNAma karatA hai, nata hotA hai / 'Ter3ha jAni saba baMdai kAhU / ' mA0 1.281.6 baMdau : A0 u0 (saM0 vande > prA0 vaMdAmi > a0 vaMdau~ ) / praNAma karatA hUM / 'baMdau~ guru pada / ' mA0 1.1.1 For Private and Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 665 baMdata : v.pu.| praNAma karatA-karate / 'je baMdata aja Isa / ' mA0 4.25 baMdana : (1) saM00 (saM0 vandana) / praNAma / 'anuja sahita prabhu baMdana kInhA / ' mA0 6.112.2 (2) bhaka0 avyaya / praNAma karane / 'lage janaka muni jana pada baMdana / ' mA0 2.275.1 (3) vi0 / vandanIya, praNamya / "uThaha raghunandana jaga baMdana / ' gI0 1.86.11 (4) saM00 / seMdura, rolI / 'baMdana baMdi graMthi bidhi kari dhra va dekheu / ' pA0ma0 132 baMdanavAra : saM0strI0 (saM0 vndnmaalaa)| dvAra para lagAyI jAne vAlI phUloM yA pattoM kI ldd'ii| mA0 7.6.2 (isake puliGga prayoga bhI calate haiN)| baMdanivAre : baMdanavAra+ba0 / vandana mAlAe~ / 'maMjula manimaya baMdanavAre / ' mA0 1.347.3 baMdanIya : vi0 (saM0 vandanIya) / praNamya / mA0 1.2.6 baMdanu : baMdana+kae / praNAma / 'jAi saMbhu pada baMdana kInhA / ' mA0 1.60.4 baMdara : bAnara / mA0 5.54.6 baMdi : (1) pU0 (saM0 vanditvA>prA. vaMdix>a0 vNdi)| praNAma krke| 'baMdi kahau~ kara jori / ' mA0 1.14 chaM0 (2) saM0strI0 (saM0 vndi)| bandhana / 'dasarastha ko naMdana baMdi kaTaiyA / ' kavi0 7.51 (3) (saM0 vandin) baddha, ba~dhuA, kaidI / 'suta surapatihi baMdi kari lyaayo|' gI0 6.3.2 (4) kArAgRha / 'rAvana kI baMdi lAge amara marana / ' vina0 248.3 (5) cAraNa / de0 baMdiganA / baMdia : A0kavA0prae0 (saM0 vandyate>prA0 vNdiiai)| praNAma kiyA jAtA hai| 'baMdia malaya prasaMga / ' mA0 1.10 ka baMdigana : (saM0 vandigaNa) cAraNa loga, stuti pAThaka / 'mAgadha sUta baMdigana gaayk|' mA0 1.164.6 baMdigRha : kArAgRha (de0 baMdi) / mA0 1.16 baMdichora : (de0 baMdi tathA chora) bandhana mukta karane vAlA, pAza kATane vAlA (chura chede)| vina0 35.6 baMdita : baMdita / mA0 1.146.1 baMditA : baMdita+strI0 (saM0 vnditaa)| praNAma kI huI / 'umA ramA brahmAdi bNditaa|' mA0 7.24.6 baMdinI : vi0strI0 (saM0 vndniiyaa)| praNamyA / 'bAma aMga bAmA bara bisva baMdinI / ' gI0 2.43.1 baMdinha : baMdI+saMba0 / baMdiyoM cAraNoM (ne) / 'baMdinha bAMkure birada be|' gI0 1.3.4 baMdiya : bNdi| For Private and Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 666 tulasI zabda-koza baMdI : (1) baMdi (kArAvAsI artha meM phArasI kA bhI zabda hai) / (2) (saM. vandina) / cAraNa, stuti-pAThaka / 'baMdI biridAvali uccrhiiN|' mA0 1.265.4 baMdIkhAnA : (de0 baMdi) (saM0 vandigaha =phA0 bndiikhaanH)| kArAgRha / mA0 6.60.4 baMdIchora : baMdichora / hanu0 6, 13, 15 baMdIjana : baMdigana / mA0 1.306.5 baMde : baMdita (prA. baMdiya) / praNAma kiye / 'puni puni pArabatI pada bNde|' mA0 1.96.1 baMdauM : baMdau~ ! 'baMdauM rAma lakhana baidehI / ' vina0 36.5 badha : saM00 (sN.)| (1) bandhana, pAza / 'so ki baMdha tara Avai / ' mA0 6.73 (2) mAyApAza, saMsArabandhana yA karmabandhana / 'baMdha moccha prada / ' mA0 3.15 (3) gUMtha / 'tehi ke raci paci baMdha bnaae|' mA0 1.288.3 badhana : baMdha (sN.)| (1) graMtha / prathana / 'sana iva khala para baMdhana krii|' mA0 7.121.17 (2) saMsAra, karmabhoga / 'kavana sakai bhava baMdhana chorii|' mA 1.200.3 (3) jAla, pAza / 'baMdhana kATi gayau urgaadaa|' mA0 7 58.5-6 (4) ba~dhane kI kriyA / 'kapi baMdhana suni nisicara dhAe / ' mA0 5.20.5 (5) snAyumaNDala / 'hA~ka sunata dasakaMdha ke bhae baMdhana DhIle / ' vina0 32.3 badhAna : baMdhana / svarayojanA / 'ughaTahiM chaMda prabaMdha gIta pada rAga tAna baMdhAna / ' gI0 1.2.15 baghAnA : baMdhAna / bAMdhane kI kriyA (setubandha) / 'avana suneu bAridhi bNdhaanaa|' mA0 6.5.10 badhu : saM0+vi0 (saM0) / (1) bhaaii| mA0 1.40 (2) atyanta AtmIya jana (de0 bNdho)| baMdhuka : saM00 (saM0) / raktavarNa puSpavizeSa jo madhyAhna meM khilane se 'dopahariyA' kahA jAtA hai-done jaisA choTA paudhA hotA hai / 'baMdhuka sumana aruna pada paMkaja / ' gI0 1.26.2 badhujana : sage sambandhI, bhAI cAre ke log| vina0 243.2 baMdho : baMdhu+sambodhana (saM.) / he atyanta svajana / 'dIna-dayAkara aart-bNdho|' mA0 7.18.1 badhyA : vi0strI0 (saM.) / prasava-rahita strI=bA~jha / mA0 7.122.15 baba : bama-bam dhvani / 'kUdata kabaMdha ke kadaMba baMba sI karata / ' kavi0 6.48 vaMsa : saM00 (saM0 vaMza) / (1) kula / 'baMsa prasaMsaka birida sunAvahiM / ' mA0 1.316.6 (2) bA~sa (vennu)| 'upajehu baMsa anala kula ghAlaka / ' mA0 6.21.5 For Private and Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 667 aa baMsATabI : (baMsa+maTabI-saM0 vaMzATavI) bAMsa kA vana / vina0 52.7 baMsI : (1) bnsii| machalI phaMsane kA kAMTA / 'janu baMsI khelahiM cita daye / ' mA0 6.88.5 (2) (samAsAnta meM) vi.pu. / vaMza meM utpanna, vaMza vAlA / raghubaMsI Adi / (3) saM0strI0 (saM0 vaMzI) / bA~surI (suSira vaadyvishess)| baI : (1) bhUkR0strI0 / boyo / 'baI banAi bAri bRdAbana / ' kR0 26 (2) boyI huI (phasala) / 'luniyata bii|' vina0 252.3 bae~ : kri0vi0 / bone se / 'Usara bIja bae~ phala jthaa|' mA0 5.58.4 bae : bhUkR00 (saM0 upta>prA0 bviy)| boye, boye hue / 'bae na jAmahiM dhAna / ' mA0 7.100.7 (2) bikharAye, phailAye, pracArita-prasArita kiye| 'baMdinha bAMkure birada be|' gI0 1.3.4 / / baka : saM00 (saM0) / bagulA pakSI / mA0 1.6.2 (2) kaMsa rAjA kA sahAyaka bakAsura / 'bakI baka bhaginI kAhU te kahA ddregii|' hanu0 25 bakau : bagulA bhI, bagule bhii| 'kAka hohiM pika, bakau marAlA / ' mA0 1.3.1 bakatA : vi00 (saM0 vktaa)| kahane vAlA, prvcnkrtaa| 'zrotA bakatA gyAna nidhi / ' bhA0 1.30 kha bakadhyAna : mithyA dhyAna, dambha / 'ihA~ Ai baka dhyAna lagAvA / ' mA0 6.85.7 bakarAji : (saM0) =bagAti / gI0 7.16.2 bakasata : vaka00 (phA0 bakhzUdana =kSamA karanA (2) bakhzIdan =denaa)| (1) kSamA karatA-te / (2) dAna krtaa-te| 'prabhu bakasata gaja bAji basana mni|' gI0 1.45.5 bakasIsa : saM0strI0 (phA0 bakhzAiza) / dAna, kRpA, puraskAra / kRpApUrvaka dAna yA puraskAra / 'bhai bakasIsa jAcakanhi dInhA / ' mA0 1.306.3 bahiM : A0praba0 (saM0 valkayanti-valka zabde>prA0 vakkaMti>a0 vakkahiM) / bakate haiM, bakavAsa karate haiM / 'bhRgupati bakahiM kuThAra utthaaeN|' mA0 1.281.4 bakatI haiM, bakavAsa karatI haiM / 'ThAlI gvAli urahane ke misa Ai bakahiM bekAhiM / ' kR. 5 bakahi : A0mae0 (saM0 valkayasva>prA0 vakkahi) / tU bakavAsa kr| 'tulasidAsa jani bakahi madhupa stth|' kR0 51 bakihi : bakI=bagulI ko / 'bakihi sarAhai jAni mraalii|' mA0 2.20.4 bako : (1) saM0strI0 (sN0)| bgulii| (2) asura strIvizeSa, bakAsura kI bahana pUtanA rAkSasI / hanu0 25 bakucauhIM : vi0strI0 / bakuce ke samAna vastrAdi kI bar3I gaTharI jaisii| 'rAkhI saci kubarI pITha para ye bAteM bkucauhiiN|' kR0 41 For Private and Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 668 tulasI zabda-koza bakula : saM00 (sN.)| (1) maulasirI vRkSa / mA0 1.344.7 (2) puSpamaJjarI =bor| bakyo : bhUkR00kae0 (saM0 valkitama >prA0 vakki>a0 vakkiya u)| bakavAsa karatA rahA / 'bakyo Au bAu maiM / ' vina0 261.2 bakra : (1) vi0 (saM0 vakra) / Ter3hA, tteddh'ii| 'baka caMdramahi asai na rAhU / ' mA0 1.281.6 'calai joMka jala bakragati / ' mA0 2.42 (2) kathana se viparIta artha kaa.kii| 'bakra ukti dhanu bacana sr|' mA0 6.23 Ga (3) pratikUla AcaraNa vAlA / 'zrImada bakra na kInha kehi / ' mA0 7.70 kha bakaukti : saM0strI0 (saM0 vkrokti)| eka kathana zailI (alaMkAra) jisameM ulTA artha nikalatA hai-aisI ukti jisameM kAku yA zleSa ho aura anya athaM kiyA jA sake / mA0 6.23 Ga bakhAna : saM00 (saM0 vyAkhyAna >prA. vakkhANa) / guNavivecana, stutivarNana / 'nara kara karasi bakhAna / ' mA0 6.25 'bakhAna bakhAi, I : bakhAna+prae / bakhAna karatA hai, vyAkhyApUrvaka samajhAtA kahatA hai; guNa varNana karatA hai / 'kauna beda bakhAnaI / ' vina0 1352 bakhAnau~ : bakhAna+ue / bakhAnatA hUM, varNana karatA huuN| 'asa taba rUpa bakhAnau~ jAnau~ / ' mA0 3.13.3 bakhAnata : vakR00 / varNana karatA-karate / 'na bane bakhAnata / ' jA0ma0 13 bakhAnahi, hIM : A0praba0 / bakhAnate haiM vivRta karate haiM, vyAkhyApUrvaka samajhAte haiM / 'beda purAna basiSTa bakhAnahiM / ' mA0 7.26.2 bakhAnahu : A0maba0 / bakhAno, vyAkhyA kara smjhaao| 'tinha kara sahaja subhAva bakhAnahu / ' mA0 7.121.5 bakhAnA : (1) bakhAna / 'katahuM rAma guna karahiM bakhAnA / ' mA0 1.76.1 (2) bkhaani| 'tumha tribhuvana gura beda bkhaanaa|' mA0 1.111.5 (3) bhUkR.puM0 / varNana kiyA, vyAkhyA karake samajhAyA / 'rAma jAsu jasa Apu bkhaanaa|' mA0 1.17.10 bakhAni : (1) pUkR0 / varNana kr| 'dasA na jAi bakhAni / ' mA0 2.110 (2) A0-AjJA-mae / tU bakhAna kara / 'navala naMdakumAra ke braja saguna sujasa bakhAni / ' kR0 52 bakhAniya : (1) bakhAni / 'gorI naihara kehi bidhi kahahu bakhAniya / ' pA0ma0 88 (2) A0kavA0prae0 / bakhAnA jAtA hai / 'desa suhAvana pAvana beda bakhAniya / ' jA0ma04 bakhAniye : bakhAniya / bakhAnA jAtA hai / kavi0 7.168 For Private and Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 669 bakhAnihaiM : A0praba0bha0 / bakhAneMge, varNana kreNge| trailoka pAvana sujasu sura muni nAradAdi bakhAnihaiM / ' mA0 4.30 chaM0 bakhAnI : bkhaanii+b| vaNita kii| 'apara kathA saba bhUpa bkhaaniiN|' mA0 1.265.2 bakhAnI : (1) bakhAni / 'syAma gaura kimi kahIM bkhaanii|' mA0 1.226.2 (2) bhUka strI0 / vaNita kii| 'ati lobhI sana birati bakhAnI / ' mA0 5.58.3 bakhAne : bakhAna karane se / 'agha ki rahahiM hari carita bakhAne / ' mA0 7.112.6 bakhAne : bhUka 00ba0 / vyAkhyApUrvaka spaSTa kiye| 'tehi teM kachu guna doSa bakhAne / ' mA0 1.6.2 bakhAne : bakhAnai / bakhAna sakatA hai / 'maka ki svAda bakhAna / ' A0ma0 87 bakhAno : bakhAnahu / 'tI sakoca parihari pA sAgauM paramAraha bkhaano|' kR0 35 bakhAnyo : bhaka00kae / varNana kiyA / 'beda purAna bkhaanyo|' vina0 88.3 bakhAra : saM00 (saM0 upaskAra >prA0 vkkhaar-sNgrh)| koThA, jisameM anna bharA jAtA hai / 'bibidha bidhAna dhAna barata bakhAra hiiN|' kavi0 5.23 baga : baka / bgulaa| mA0 1.41 bagadhyAnI : vi00 (saM0 vakadhyAnin) / bagule ke samAna chala-dhyAna karane vAlA; (jisa prakAra machalI pakar3ane hetu baka-pakSI dhyAna mudrA grahaNa karatA hai, usI prakAra) pUjA, bhakti, tapa Adi kA pradarzana kara chalane vaalaa| taba bolA tApasa bgdhyaanii|' mA0 1.162.6 bagapAMti : baguloM kI zreNI / gI0 7.18.3 bagamela : vi0+ kri0vi0 (saM0 varga mela>prA0 vagga mela) / jhuNDa ke jhuNDa melA banAye hue| kachuka cale bagamela / ' mA0 1.305 bagari : pUka0 (saM0 vikIrya>prA0 vigaria> a0 vigaar)| phala kara, bikhara kara / 'jAko jasa loka beda rahyo hai bagari so|' vina0 264.4 bagare : bhUka000 (saM0 vikIrNa>prA0 vigriy)| bikhare, phaile| 'paraniMdaka je jaga mo bgre|' mA0 7.102.5 badhanahA : saMpu0 (saM0 vyAghranakha>prA0 vagdhanaha) / bAgha kA nAkhUna yA usa AkAra kA AbhUSaNa jo baccoM ko pahanAyA jAtA hai| 'kaThulA kaMTha baghanahA nIke / ' gI0 1.31.3 baghAjur3AnI : sN0strii0| (1) vyAghra yA cIte ko zItala upacAroM se vaza meM karane kI kriyA / (2) baghA=eraNDa vakSa ke nIce zItala hone (vizrAma) kI kriyA / 'jarI suMghAi kubarI kautuka kari jogI bghaajuddaanii|' ka0 47 (arthAt kubarI yoginI ne aisI jar3I sughAI ki kRSNa jaise puruSa vyAghra ko vaza meM kara For Private and Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 670 tulasI zabda-koza yogI banA liyaa| isase kRSNa ko kubjA-rati rUpI eraNDa kI chAyA meM vizrAma jaisA sukha milaa|) baghAribe : bhaka00 (saM0 vyAghArayitavya>prA. vaaghaariavvy)| (1) baghAranA = chauMka lagAnA ! (2) dIpta karanA / 'juguti dhUma baghAribe kI samujhihaiM na gavAri / ' kR0 53 (dhUma baghAranA=bAtoM kA bavaMDara banAkara yukti rUpI chauMka lagAte hue jAnakArI kA prakAza denA / ) baghUreM : baghUre meM, bavaMDara meM / 'car3he baghUre caMga jyoN|' do0 513 ('vAta-ghUrNa' se 'baghUrA' kI vyutpatti hai jo vAtyA cakra yA cakravAta kA artha detA hai|) baca : saM0pU0 (saM0 vacas) / vacana, ukti / mA0 7.22.8 . bacau~ : A0 ue0 (saM0 vicAmi>prA0 vaccAmi>a0 vccuN)| bahAne se TAlatA hUM, upekSA karatA huuN| 'bipra bicAri bacau~ napa drohI / ' mA0 1.276.6 bacana : saM00 (saM0 vcn)| ukti, kathana / mA0 1.4.11 bacananhi : bacana+saMba0 / vacanoM / gI0 1.22.6 bacanahi : vacana ke / 'taje rAmu jehiM bacanahi laagii|' mA0 2.174.4 bacanA : bacana / mA0 1.77.5 bacanAmRta : vacana rUpI amata, amRta-tulya vacana, amaratva kA saMdeza dene vAlI ukti / mA0 7.88.2 bacanu : bacana+kae / 'prabhu bidhi bacanu kInha caha sAcA / ' mA0 1.46.1 bacA : saM00 (phA0 bacca:-saM0 apatya>prA. avacca) / bAlaka, putra / 'jaga meM balasAli hai baali-bcaa|' kavi0 6.15 bacAi : pU0 (saM0 vAcayitvA) / par3havA kara / 'yaha pAtI-nAtha bacAi jur3Avahu chaatii|' mA0 5.56.6 bacAvana : bhaka0 avyaya (saM0 vaacyitum)| par3havAne / 'saciva boli saTha lAga bacAvana / ' mA0 5.56.10 bacAvA : bhUka00 (saM0 vyAcita>prA0 vccaavia)| bacAyA=rakSita kiyaa| 'kari chala suara sarIra bcaavaa|' mA0 1.157.3 bace : bhaka00 (ba) (saM0 vyacita) / zeSa rahe, rakSita raha sake, chor3e gye| napa bace na kAla balI te / ' vina0 198.2 / / baceM : A0praba0 (saM0 vicanti>prA0 vaccaMti>a0 vcchiN)| baca jAte haiM (rakSita raha jAte haiM), apane ko bacA lete haiM / 'bharadara barasata kosa sata baceM je baMda barAi / ' do0 402 baccha : saM00 (saM0 vatsa>prA0 vcch)| (1) gAya kA bachar3A / 'bAla baccha jimi dhenu lvaaii|' mA0 1.337.8 (2) dulArA bAlaka / 'bahuri baccha kahi lAlu khi|' mA0 2.68 . For Private and Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 671 bacchapada : bachar3e kA khura tathA usakA cinha / bhava sAgara tarima bacchapada jaise|' vina0 118.2 bacchala : vi0 (saM0 vatsala>prA0 vacchala) / putra para pitA ke samAna sneha karane vAlA / 'saranAgata bacchala bhagavAnA / ' mA0 5.43 6 baccha : baccha+kae / akelA bachar3A / 'sumiri baccha jimi dhena lvaaii|' mA0 2.146.3 bacyo : bhUkR.pu0kae / zeSa rahA, bcaa| tulasI agAru na pagAru na bajAru bcyo|' kavi0 5.23 bachala : bacchala / mA0 7.11.5 bachalatA : saM0strI0 (saM0 vatsalatA) / vAtsalya, putrasneha / "bhagata-bachalatA prabhu ke dekhii|' mA0 7.83.7 'baja bajai : (saM0 vAdyate>prA. vajjai) A0prae / bajatA hai / 'taha sira padatrAna bajai / ' vina0 86.3 bajaniyA : saM0 pu0 (saM0 vAdanika>prA0 vajjaNia) / bAjA bajAne kA vyavasAyI / mA0 1.351.8 bajAi : pUkR0 (saM0 vAdayitvA>prA. vajjAvi>a0 vajjAvi) / (1) bajAkara / 'baraSahiM sumana sura du'dubhI bajAi / ' mA0 1.347 (2) dhauMsA dekara, vijayavAdya bajavA kara / 'manahuM karuna rasa kaTakaI utarI avadha bajAi / ' mA0 2.46 (3) tAla ThoMkakara, lalakAra dekara / 'paiTho bATikA bajAi bala raghubIra ke|' kavi0 5.2 (4) Ana-bAna ke sAtha, pratiSThApUrvaka / 'bajAi rahI pati pAMDu badhU kii|' kavi07.86 bajAI : bajAI+ba0 / 'taba devanha duMdubhI bjaaiiN|' mA0 1.86.6 bajAI : (1) bajAi / 'deu~ bharata kahuM rAju bjaaii|' mA0 2.31.8 (2) bhUkR. __ strI0 (saM0 vAditA) / 'dekhi suranha dudubhI bajAI / ' mA0 6.103.8 bajAu : A0-AjJA-mae / tU bjaa| 'kaheu, bajAu jujhAU DholU / ' mA0 2.162.3 bajAe : bhUkR00ba0 / vAdita kiye / 'baraSi sumana sura nisAna bjaae|' gI0 6.22.5 bajAja : saM00 (arabI- bajjAja) vastra vyavasAyI / mA0 7.28 chaM0 bajAya : bajAi / lalakAra kara; ghoSita kara / 'nata kahata bajAya tohi / ' hanu0 26 bajAyau : bhUka 00kae0 (saM0 vAdita:>prA. vajjAvio>a0 vjjaaviyu)| bajAyA / 'deva.."nisAna bjaayu|' pA0ma0 140 bajAyo : bajAyau / 'badhAvano bjaayo|' kavi0 7.73 For Private and Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 672 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bajAra : saM0pu0 + strI0 ( arabI - bAjAra ) / hATa, ApaNa / bajArI : vi0pu0 | bAjArU, dalAla, vyavasAyI, saudAgara ( jo bhAvatAva meM bakavAsa karatA hai ) / mithyAvAdI, vAcAla svArthI / jana bAta bar3o so bar3oI bajArI / ' kavi0 6.5 bajAru, rU : bajAra + kae0 / kavi0 5.23 ' kahahu banAvana begi bajArU / ' mA0 2.6.7 tulasI zabda-koza bajAvata: vakR0pu0 (saM0 vAdayat prA0 vajjAvaMta ) / bajAtA - bajAte / 'gAla bajAvata tohi na lAjA / ' mA0 6.33.3 bajAvati, tI : bajAvata + strI0 / bajAtI / 'cukaTI bajAvatI nacAvatI kausalyA mAtA / ' gI0 1.33.4 | bajAvana : bhaka0 avyaya (saM0 vAdayitum > prA0 vajjAviuM > a0 vajjAvaNa) t bajAne / 'jaha~ taha~ gAla bajAvana lAge / ' mA0 1.266.2 bajAvano : saM0pu0kae0 (saM0 vAdanam > prA0 vajjAvaNaM > a0 vajjAvaNau ) / bajAnA / 'ajahU~ na chA~r3e bAlu gAla ko bajAvano / ' kavi0 5.918 bajAvaha : Apraba0 (saM0 vAdayanti > prA0 vajjAvati > a0 vajjAvahi ) / bajAte haiM / 'mukhahi nisAna bajArvAhi bherI / ' mA0 6.36.10 bajAva : A0ma0 (saM0 vAdayata > prA0 vajjAvaha > a0 vajjAvahu ) / bajAvo / 'bajAvahu juddha nisAnA / mA0 6.86.2 bajAvA : A0e0 (saM0 vAdayati > prA0 vajjAvai ) / bajAtA hai - ho / 'paMDita soi jo gAla bajAvA / mA0 7.68.3 bajAyeM : bajAvahiM / 'bAlisa bajAvaiM gAla / ' gI0 1.65.2 bajeMge : A0bha0pu0praba0 / 'bajaiMge byoma bAjane / kavi0 6.2 baje : bajai / baje haiM : A0 bha0 praba0 / bajAe~ge / 'byoma bimAna nisAna baje haiM / ' gI0 5.51.4 bajjata : bAjata (prA0 vajjaMta ) / kavi0 6.47 bajra : saM0pu0 (saM0 vajra ) | ( 1 ) indra kA Ayudha / 'muSTi prahAra bajra sama lAgA / ' mA0 4.8.3 (2) bijalI ( jo gira kara vinAzakArI ho ) / 'tumha jehi lAgi bajra pura pArA / ' mA0 2.46.8 ( 3 ) hIrA / 'padumakosa maha~ base bajra mano / ' gI0 1.108.7 ( 4 ) vi0 / kaThora (vajra tulya ) / 'bacana bajra jehi sadA piArA / ' mA0 1.4.11 ( 5 ) ispAta, dRDha lohA / (6) vajravat yA lohAvat dRDha | 'lAgahi saila bajra tana tAsU / ' mA0 6.82.3 I For Private and Personal Use Only bajratana : vajratulya zarIra vAlA, vajrAGga (bajaraMgabalI) hanumAna / hanu0 2 bajranhi : bajra + saMba0 / vajroM, hIroM (se) / prati dvAra dvAra kapATa puraTa banAi bahu bajranhi khace / mA0 7.27 chaM0
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 673 bajrapAta : indra ke Ayudha yA gAja kA giranA / mA0 6.87.7 bajrAghAta : (vajra+AghAta) / vajra yA bijalI kA prahAra, bijalI girane ko ___ kar3aka / 'garjA bajrAghAta samAnA / ' mA0 6.64.1 baca : bajra+kae / 'utaru deva "hRdaya bajra baiThAri / ' mA0 2.145 bajhAU : vi.pu0 / ulajhAne vAlA, phaMsAva se yukta, bAdhaka / 'kATa kurAya lapeTana loTana ThAvahiM ThAu~ bajhAU re / ' vina0 186.4 bajhAvauM : A0 ue / bajhAtA hUM, phaMsAtA huuN| 'byAdha jyoM viSaya biha~gani bajhAvauM / ' vina0 208.2 baTa : (1) saM0pu0 (saM0 baTa) / baragada vRkSa / mA0 1.58.7 (2) (saM0 vATa= vartma>prA0 vtttt)| maarg| 'pAhI khetI, baTa lagana / ' do0 478 baTata : vaka0'0 (saM0 vaTat = vaTayat-vaTa veSTane>prA0 vttuNt)| bhAMjatA, lapeTa kara banAtA (rassI baTatA) / 'bA~dhibe ko bhava gayaMda renu kI raju baTata / ' vina0 126.3 baTapAra, rA : saM00 / mArga kA luTerA, pathikoM ko lUTane vaalaa| do0 546 _ 'maiM eka amita baTapArA / ' vina0 125.6 baTa-bUTa : baragada kA vRkSa / kavi0 7.140 baTAU : saM0 / pAntha, rAhagIra, rAha calantU / mA0 2.124.1 baTu : (1) baTa+kae / baragada / 'parasi akhaya baTu harahi gAtA / ' mA0 1 44.5 (2) saM00 (saM0 vttu)| brahmacArI bAlaka / 'bida kie baTu / ' mA0 2.106 'baTora baTorai : A0prae / sameTatA hai, sameTe / 'jehi ke bhavana vimala citAmani so kata kAMca bttore|' vina0 116.4 vedoM meM viTArin' zabda dIrgha evaM caur3e ke artha meM AtA hai| usake 'baTura' bhAga se hindI kI 'baTuranA' kriyA niSpanna hai jisakA artha Asa-pAsa se ekatra honA hai| usI kA sakarmaka rUpa 'baToranA' jAna par3atA hai| baTorata : vakR0pu / sameTatA-sameTate / 'bIju baTorata Usara ko|' kavi0 7.103 baTorA : (1) bhUkR.pu / sameTA, saba ora se ikaTThA kiyaa| 'rAma bhAlu kapi saina bttoraa|' mA0 1.25.3 (2) baTori / sameTa kara=saMbhAla kara / calahi na pAu~ baTorA re|' vina0 186.3 baTori : prakR0 / ikaTThA karake / 'Ae dala baTori dou bhAI / ' mA0 2.228.6 baTorI : baTori / mA0 5.48.5 baTora : bttori| For Private and Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 674 tulasI zabda-koza baToryo : bhUkR00kae0 / sameTA, ikaTThA kiyaa| 'nRpa kaTaka baToryo / ' gI0 1.102.5 baTohI : baTohI ne / 'lie cori cita rAma bttohiiN|' mA0 2.123.8 baTohI : baTAU (saM0 varma-pathika>prA0 vtttt-vhin)| gI0 2.18.1 bar3a : vi00 (saM0 bRhat>prA0 bddddu)| bar3A, vizAla, mahat / 'bhAgu choTa abhilASa bdd'aa|' mA0 1.8 bar3appanu : saM0pu0kae0 (saM0 bRhattvam >prA. baDDuttaNaM>a0 bddddppnnu)| bar3AI, mahattva / kehiM na susaMga bar3appana paavaa|' mA0 1.10.8 bar3abhAga : (1) saM0 / uccbhaag| (2) vi00 / ucca bhAgyazAlI / rA0na0 13 bar3abhAgini : vi0strI0 / ati bhAgyazAlinI / mA0 2.214.1 bar3abhAgI : vi0strI0ba0 / bar3abhAginiyAM, bhAgyavatiyAM / 'calIM gAvata bdd'bhaagiiN|' gI0 1.6.12 bar3abhAgI : (1) bar3abhAga+strI0 / ati bhAgyavatI / 'atisaya bar3abhAgI carananhi laagii|' mA0 1.211 chaM0 (2) vi.pu / ati bhAgyavAn / 'sunu jananI soi sutu bdd'bhaagii|' mA0 2.41.7 bar3arI : vi0strI0 (saM0 bRhattarA>prA0 baDDaarI) / adhika bar3I / 'bikaTI bhRkuTI bar3arI akhiyAM / ' kavi0 2.13 bar3avAgi : bar3avAnala (saM0 vaDavAgni>prA0 vddvggi)| kavi0 7.66 bar3avAnala : saM0pu0 (saM0 vaDavAnala / samudra kI Aga / mA0 5.33 bar3Ai : bdd'aaii| mA0 1.326 chaM0 1 bar3hAI : bar3AI se / 'jo bar3a hota so rAma bdd'aaii|' mA0 2.196.8 bar3AI : saM-strI0=bar3appana / (1) mhttaa| 'kahA~ kahA~ lagi nAma bdd'aaii|' mA0 1.26.8 (2) yaza / 'Isu kAhi dhauM dei bdd'aaii|' mA0 1.240.1 (3) prazasti / 'kari pUjA mAnyatA bdd'aaii|' mA0 1.306.4 bar3i : bdd'ii| eka lAlasA baDi ura mAhIM / ' mA0 1.146.3 bar3ie : bar3I hI / 'terI bar3ie bar3AI hai / ' gI0 5.26.2 bar3I : bar3a+strI0 (prA0 baDDI) / mhtii| mA0 1.131.1 bar3eM : (1) bar3e se / 'bar3eM bhAga dekheu~ pada aaii|' mA0 1.156.6 (2) bar3e... __ meM / 'nAma pratApa bar3eM kusamAja bajAi rahI pati pAMDu badhU kii|' kavi0 7.86 bar3e : (1) bar3eM / bahuta sA / 'vyAha hvahai bar3e khaae|' gI0 1.65.1 (bahuta-sA khAne para=adhika balI hone pr)| (2) 'bar3a' kA rUpAntara / 'bar3e bhAga ura Avai jaasuu|' mA0 1.1.6 For Private and Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tulasI zabda-koza bar3e re : vi0pu0 (saM0 bRhattara > prA0 baDDayaraya ) / adhika bar3e, mahattara | eka teM eka bar3ere / mA0 2.255.5 bar3ero : vi0pu0kae0 (saM0 bRhattaraH > prA0 baDDayaro ) | bahuta bar3A / 'taha~ ripu rAhu Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - bar3ero / ' vina0 87.2 bar3I bar3a + 0 | vizAla / 'lAbha rAma sumirana bdd'o|' do0 21 boi, I : bar3A hI / 'so bar3oI bajArI / ' kavi0 6.5 'bar3ha bar3hai : A0pra0 (saM0 vardhate > prA0 vaDDhai ) / bar3hatA hai, vikAsa pAtA hai / 'gha bar3hai birahini dukhadAI / ' mA0 1.238.1 bar3haI : saM0pu0 (saM0 vardhaka > prA0 vaDDhaI ) / takSA, takhA ( kASTha zilpa vyavasAyI 675 jAtivizeSa) / mA0 2-212.3 bar3ha : A0 kAmanA, saMbhAvanA - prae0 (saM0 vardhatAm > prA0 vaDDhau ) / bar3he, bar3hatA rhe| 'carana rati anudina bar3hau / ' mA0 2. 205.2 mA0 2.7 (2) bar3hate samaya / 'adhika bar3hata : (1) vakR0pu0 / bar3hatA-bar3hate / vidhu bar3hata 'bar3hata bauMr3a janu lahI susAkhA / mA0 2.5.7 bar3hati : vakR0 strI0 / bar3hatI / 'rAma dUri mAyA bar3hati / ' do0 66 bar3hana : bhakR0 avyaya (saM0 vadhitum > prA0 vaDDhi >> a0 vaDDhaNa) | bar3hane / 'bAladhI bar3hana lAgI / ' kavi0 5.3 bar3haha : A0pra0 (saM0 vardhante > prA0 vaMti > a0 vaDhahi ) / bar3hate haiM / (1) ugate haiM / 'kATata bar3hahiM sIsa / mA0 6.102.1 (2) uphanate haiM, unnati karate haiM / 'jaga bahu nara sari sara sama bhAI / je nija bAr3hi bar3hahi jala pAI / * mA0 1.8.13 bar3hahuM : A0 - zubhakAmanA - praba0 / bddh'eN| 'bar3hahuM divasa nisi bidhi sana kahahIM / ' mA0 1.309.8 (2) azubha kAmanA / 'berina bar3hahuM viSAda / ' gI0 1.2.10 bar3hA : pUkR0 (saM0 vardhayitvA > prA0 vaDDhAvia > a0 vaDDhAvi ) / bar3hAkara | 'kapaTa sanehu bar3hAi bahorI / ' mA0 2.27.8 bar3hAia : AkavA0pra0 / bar3hAyA jAya, bar3hAyI jaay| 'tau na bar3hAia rAri / ' mA0 6.6 bar3hAihauM : A0bha0 u0 / bar3hAU~gA / 'prabhu so niSAdu have ke bAdu nA bar3hAihauM / ' kavi0 2.8 bar3hAI : bhUkR0 strI0 + ba0 bar3I kara rakhIM, pAla rakhIM / 'tulasI bar3hAIM bAdi sAla teM bisAla bAhaiM / ' kavi0 5.13 strI0 / vikasita kI / 'sabanhi paraspara prIti bar3hAI / ' mA0 7.23.2 1 For Private and Personal Use Only bar3hAI : (1) bar3hAI | 'bahuta kahau~ kA kathA bar3hAI / ' mA0 7.46.4 (2) bhUka O
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 676 tulasI zabda-koza bar3hAu : A0-AjJA-mae0 (saM0 vardhayasva>prA. vaDDhAva>a0 vddddhaa)| tU vikasita kara, bar3hA / 'ura anurAga bar3hAu / ' vina0 100.10 bar3hAe : bhUka00ba0 / (1) parivadhita kiye / 'bidhi biSama biSAda bddh'aae|' gI0 2.88.3 (2) bar3hAe hue| 'pramudita prajA pramoda bddh'aae|' gI0 6.22.6 bar3hAya : bar3hAu (a0 vaDDhAvi) / tU bar3hA / 'sIya rAma pada tulasI prema bddh'aay|' bara0 45 bar3hAyo : bhUka pu0kae0 / bar3hAyA, bar3A kiyaa| 'balu Apano bar3hAyo hai / ' kavi0 'bar3hAva, bar3hAvai : A0prae0 (saM0 vardhayati>prA0 vaDDhAva /bar3ha+preraNA) / bar3hAtA-tI hai / 'ekahiM eka bar3hAvai krssaa|' mA0 2.161.2 bar3hAvata : vakR00 (saM0 vardhayat >prA0 vddddhaavNt)| bar3hAtA-te / 'haraSa bar3hAvata' caMda / ' do0 374 baDhAvana : (1) vi.pu. / bar3hAne vaalaa| 'bimala bibeka birAga bar3hAvana / ' mA0 1.43.5 (2) saM0 / bar3hAnA-ne / 'mahi mahi dharani lakhana kaha balahi bar3hAvana / ' jA0ma0 18 bar3hAvanihArI : vi0 strI0 / bar3hAne vAlI / mA0 1.126.3 bar3hAvano : saM0pu0kae / bar3hAnA ! 'biSama balI soM bAdi baira ko bddh'aavno|' kavi0 5.6 bar3hAvahiM : A0praba0 (saM0 vardhayanti >prA0 vaDDhAvaMti>a0 vddddhaavhi)| bar3hAte haiM / 'nAhiM nAnA raMga taraMga bar3hAvahiM / ' pA0ma0 63 bar3hAvahi : A0mae0 (saM0 vardhayasi>prA0 vaDDhAvasi>a0 vaDDhAvahi) / tU bar3hAtA hai / 'bathA kata raTi raTi rAga bar3hAvahi / ' dina0 237.1 bar3hAvA : bhUkR00 / bddh'aayaa| 'dekhi mohi jiya bheda bar3hAvA / ' mA0 4.6.10 bar3hAvai : bar3hAvai / bar3hAe, bar3hA sakatA hai| 'ko kari tarka bar3hAvai saakhaa|' mA0 1.52.7 bar3hAvauM : A0 ue / bar3hAU~, bar3hAtA huuN| 'saba soM baira bar3hAvauM / ' vina0 1428 bar3hi : (1) pU0 / bar3ha kara / 'kapi bar3hi lAga akAsa / ' mA0 5.25 (2) bddh'ii| ____ 'sA~cI birudAvalI na baDhi kahI gaI hai / ' vina0 180.6 bar3hiAri : saM0strI0 (saM0 vRddhi+kAri>prA0 vddhiaari)| bAr3ha, sailAba / 'surasarihU bar3hiAri / ' do0 468 bar3hI : bhUka0strI0 / vikasita huI / 'bar3hI paraspara prIti / ' mA0 1.337.7 .. bar3heM : bar3hane se, bar3hane para / 'sAgara jyoM bala bAri bddh'eN|' kavi0 6.6 For Private and Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir galaso zabda-koza 677 bar3he : bhUka 00ba0 / 'kATe bahuta bar3he puni / ' mA0 6.67 baDhyA : vi0 / bar3hAne vaalaa| 'bAra khAla ko kar3hayA so baDhyA ura sAla ko|' kavi0 7.135 bar3ho : bar3ha yo / 'zrI prabhu ke sa~ga soM bddh'o|' do0 532 bar3ha yo : bhUkR00kae / bar3hA / 'jeMvata jo bar3ha yo anaMdu / ' mA0 1.66 chaM0 batakahI : saM0strI0 (1) (saM0 vArtA-kathA>prA0 vttkhaa>a0vttkhii)| vArtAlApa, bAtacIta / 'ripusana karehu batakahI soI / ' mA0 6.17.8 (2) (saM. vRttakathA>prA0 vattakahA) / itivRtta, AkhyAna, critrgaayaa| ha~sahiM malina khala bimala btkhii|' mA0 1.6.2 batabar3hAva : saM0 / vArtA vistAra, tarkavitarka / 'aba jani batabar3hAva khala krhii|' mA0 6.30.1 batAu : A0 --AjJA-mae / tU btlaa| 'tArA siya kaha~ lachimana mohi btaau|' bara0 31 batAyo : bhUkR00kae0 / batalAyA / 'so magu tohi na batAyo / ' vina0 166.3 batAsa, sA : sN0puu0| (1) vAyu / 'kacha dina bhojana bAri btaasaa|' mA0 1.74.5 (2) jhaMjhAvAta, vAtacakra / 'buddhi bikala bhai biSaya batAsA / ' mA0 7.118.14 batiyAM : batiyA+ba0 / bAteM / 'cAtaka batiyA~ nA ruciiN|' do0 310 batiyA : (1) bAta / ukti, kathana / rA0na07 (2) saMstrI0 / navajAta kaccA phala / 'ihA~ kumhar3a batiyA kou naahiiN|' mA0 1.273.3 battisa : saMkhyA (saM0 dvAtriMzat >prA0 vattIsA) / mA0 5.2.8 batsala : bacchala / vAtsalyayukta / vina0 118.4 bada : (1) A0e0 / kahatA hai / 'pAvana sujasa purAna beda bada / ' mA0 7.34.5 (2) AjJA-mae0 (saM0 vada) / tU btaa| 'mo sana bhirihi kavana jodhA, bd|' mA0 6.23.1 badati : A0praba0 (saM0 vdnti)| kahate haiM / 'iti beda badaMti na dNtkthaa|' mA0 6.111 chaM0 badata : vakR00 (saM0 vadat) / kahatA-te / 'sura badata jaya / ' mA0 6.101 chaM0 badati : (1) vakR0 strI0 (saM0 vadantI) / khtii| 'kari bilApu rodati badati / ' mA0 1.66 (2) Aprae0 (saM0 vdti)| kahatA hai| 'iti badati tulasIdAsa / ' vina0 45.5 badana : saM00 (saM0 vadana) / mukha / mA0 1.4.8 For Private and Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 678 tulasI zabda-koza badanani, nhi badana + saMba0 / mukhoM (se) / 'badanani bidhu nidare haiM / ' gI 2.25.1 badanI : ( samAsAnta meM) vi0strI0 / mukha vAlI, sadRza mukha vAlI / 'bidhu badanI / mA0 1.10.4 badanu : badana + kae0 / mukha / 'surasA badanu bar3hAvA / ' mA0 5.2.6 badara : saM0pu0 (saM0 vadara ) / bera phala / mA0 2.125.7 badarI : saM0 strI0 (saM0 vadarI) / bera vRkSa / 'kadarI badarI biTapa / ' do0 354 badarIbana : (1) bera ke vRkSoM kA vana (2) himAlaya sthita tIrthavizeSa jahA~ nara-nArAyaNa kI tapobhUmi hai / mA0 4.25 badali : pUkR0 ( arabI - badala - vyAvasAyika vinamaya; bachAla = baniyA ) / badala kara, vinimaya meM le de kara / 'liye bera badali amola mani Au maiM / ' vina0 261.1 badaleM : (de0 badali ) badale meM, binimaya meM / 'kA~ca kirica badaleM te lehIM / ' mA0 7.121.12 baha: A0pra0 / kahate haiM, bakhAnate haiM / 'biruda bardAha matidhIra / ' mA0 1.262 badahi : A0 - AjJA - mae0 / tU batalA / 'satya badahi taji mAkha / mA0 6.24 di : pUkR0 / (1) kaha kara (mAna kara ) / 'jauM hama nidarahi bitra badi / ' mA0 1.283 (2) bada kara, nizcita kara / 'paThae badi badi avadhi dasahu disi / ' gI0 4.2.4 (3) zarta lagAkara, hor3a karake / 'kUdata kari raghunAtha sapatha uparI - uparA badi bAda / ' gI0 5.22.4 dauM : A0 u0 / kahatA hUM, zarta ke sAtha nizcita batalAtA huuN| 'prema bada prahalAdahi ko / ' kavi0 7.127 baddha : bhUkR0vi0 (saM0 ) / ba~dhA huA, prabandha meM nibaddha / mA0 7.130 zloka 1 badrikAzrama (de0 badarIbana - saM0 vadarikAzrama ) / nara-nArAyaNa kA Azrama = = tIrtha vizeSa | vina0 60.5 ba : (1) saM0pu0 (saM0 vadha ) | kAra DAlanA / mA0 3.2 (2) de0 / badha / 'badha, badhai : A0 pra0 / mAra DAlatA hai| mAra DAle / 'jauM mRgapati badha meDukanhi / ' mA0 6.23 ga badhau : A0pra0 / mAra DAlatA huuN| 'asa bicAri khala badhau~ na tohI / ' mA0 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6.31.5 jogU : (de0 jogU) badha ke yogya / mA0 1.275.3 o TE : bha0 0 / (1) mArA jA sakegA / 'bAli badhaba inha bhai paratItI / ' mA0 4.7.13 (2) mArA jAU~gA / 'utaru deta mohi badhaba abhAgeM / ' mA0 3.26.6 (3) mAranA hogA / tehi badhaba hama nija pAni / ' mA0 3.20.5 For Private and Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 679 badhAI : saM-strI0 (saM0 vardhApikA>prA. vddaaiaa)| zubha kAmanA, sabhAjanA, maGgalotsava kI zubhAzaMsA / 'raghubara janama anaMda badhAI / ' mA0 2.40.8 (2) maGgalotsava ke vAdya / 'bahubidhi bAja badhAI / ' gI0 1.1.5 badhAe : saM00ba0 (saM0 vardhApaka>prA0 vaddhAyaya) / badhAiyA~ / mA0 2.1.1 badhAya : badhAI / 'sujana sadana badhAya / ' vina0 220.10 badhAva : badhAvA (saM0 vardhApa>prA0 vaddhAva) / gRha gRha bAja badhAva subh|' mA0 1.164 badhAvana : badhAvA (saM0 vardhApana>prA0 vaddhAvaNa) / 'gAvahiM gIta suAsini bAja badhAvana / ' jA0ma0 113 badhAvane : badhAvana+ba0 / badhAiyA~, samAroha, maGgalotsava / 'ghara ghara avadha __ bdhaavne|' rA0pra0 4.2.1 badhAvano : badhAvana+kae / 'AnaMda badhAvano mudita gopa gopIgana / ' kR0 17 badhAvA : (1) saM0pU0 (saM0 vardhApaka>prA0 vddhaava)| maGgalotsava, (2) maGgalotsava para zubhakAmanA yA upahAra Adi; (3) maGgala-vAdya / 'bAja gahAgaha avadha badhAvA / ' mA0 2.7.3 badhi : pUka 0 / mArakara / 'khala badhi turata phire raghubIrA / ' mA0 3.28.1 baSika : saM0pU0 (saM0 vadhika) / baheliyA (cir3ImAra, maga yA jiivii)| mA0 4.30 kha (2) eka vyAdha jisane dhokhe se kRSNa ko tIra mArA thaa| vina0 218.3 badhikA : badhika / mA0 3.42.8 badhira : saM00+vi0 (sN.)| baharA, zravaNazakti-rahita / mA0 3.5.8 baghihi : A0ma0prae / mAregA / 'mohi badhihi sukhasAgara harI / ' mA0 3.26 I0 badhI : bhUka0strI0 / mAra ddaalii| 'badhI taadd'kaa|' jA0ma0 36 badhuna : badhunha / 'badhuna sahita suta cAriu mAtu nihArahiM / ' jA0ma0 185 badhunha : badhU+saMba0 / bdhuoN| 'badhunha sameta cale sura sarvA / ' mA0 1.61.1 badhU : saM0strI0 (saM0 vdhuu)| (1) navavivAhita strI, dUlhana / 'badhU larikinI para ghara aaii|' mA0 1.355.8 (2) putra kI ptnii| (3) patnI / 'vipra-vadhU saba bhUpa bolAI / ' mA0 1.354.4 (4) strI / 'bibudha badhU nAcahiM kari gAnA / ' mA0 1.347 badhUTinha : badhUTI+saMba0 / badhuoM / mA0 1.327 badhUTI : badhUTI+ba0 / striyAM / 'nAca hiM gAvahiM bibudha badhUTIM / ' mA0 1.265.3 badhUTI : badhU (saM0) / 'sakhi sarada bimala bidhu badani bdhuuttii|' gI0 2.21.1 badhe : mArane se, mArane para / 'badhe pApu apakIrati haareN|' mA0 1.273.7 For Private and Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 680 tulasI zabda-koza badhe : (1) 'badha' kA rUpAntara / mArane, vadha karane / 'pitA badhe para mArata mohI / ' mA0 4.26.5 (2) bhUkR0pu0ba0 / mAra DAle / 'badhe sakala atulita balasAlI / mA0 5.21.6e badheu : bhUkR0pu0kae0 / mAra DAlA / 'khara dUSana trisirA badheu / ' mA0 3.25 badhehu : A0 - bhUkR0pu0 + maba0 / tumane mAra DAlA / 'badhehu byAdha iva bAli bicArA / mA0 6.60.5 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir badheyA : badhAI (saM0] vardhApikA > prA0 vaddhAiyA) / gI0 1.6.4 badhyo : badheu / 'bAli badhyo jehi eka sara / ' mA0 6.33 ka bana : (1) saM0pu0 (saM0 vana ) / mA0 2.42.2 (2) jhuramuTa / ( 3 ) jala / jaise, banaja, banabAhana Adi / ( 4 ) samUha / mA0 1. 185.1 / bana, banai, I : A0prae0 (saM0 vanati - apracalita dhAtu > prA0 vaNai ) / (1) banatA hai, racA jAtA hai / (2) anukUla hotA hai / 'rAma deta nahi banai gosAIM / ' mA0 1.208. 5 ( 3 ) zakya hotA hai / 'banai na baranata nagara nikAI / ' mA0 1.213.1 (4) pratIti meM AtA hai / 'dekhata banai barani nahi jAI / ' mA0 3.40.3 (5) saMgata hotA hai| 'banai prabhu posoM / ' mA0 4.3.4 banacara : vi0 (saM0 vanacara) / (1) vana meM vicaraNa karane vAlA (2) vanya jIvavAnara Adi / 'banacara deha dharI chiti mAhIM / ' mA0 1.88.3 banacArI : banacara / mA0 2.321.2 banaja : saM0pu0 (saM0 vanaja ) / vana = jala meM utpanna / kamala / 'jaya raghuvaMsa banaja bana bhAnU / ' mA0 1.185.1 banajAta, tA : banaja (saM0 vanajAta) / kamala / 'barana barana bikase banajAtA / ' mA0 1.212.8 banata: vakR0pu0 / banatA, yogya ho pAtA / ' karata vicAruna banata banAvA / ' mA0 1.46.2 nadeva : saM0pu0 (saM0 vanadeva ) / vana ke adhiSThAtA deva / mA0 2.56.3 banadevani : banadeva + saMba0 / vana devoM (se) / 'banadevani siya kahati kahana yoM / ' gI0 3.7.3 banadevA: banadeva / mA0 2.312-7 banadeba : banadebI + ba0 / vana kI deviyA~ / 'banadevI banadeva udaaraa|' mA0 2.66.1 banadebI : bana kI adhiSThI zakti / mA0 5.56.3 bananidhi : jalanidhi / samudra | mA0 6.5 banapaTa : vanya vastuoM - valkala Adi ke vastra / gI0 2.30.3 For Private and Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 681 banapAla : vana ke rakhavAle / kavi0 5.2 banabAsa : (saM0 vana-vAsa) vana meM nivAsa / mA0 2.224.8 banabAsI : vi.pu0 (saM0 vana vAsin) / vana meM rahane vAlA / gI0 1.55.8 banabAsU : banabAsa+kae / vana-pravAsa / 'sutahi rAju rAmahi banabAsU / ' mA0 2.22.6 banabAhana : (de0 bana tathA bAhana) vana=-jala kA vAhana naukA / 'jaba pAhana bhe bana-bAhana se|' kavi0 6.6 banabAhanu : banabAhana+kae / ekamAtra naukaa| 'pAhana teM bana-bAhanu kATha ko komala hai|' kavi0 2.7 banamAla : bnmaalaa| banamAlA : saM0strI0 (saM0 vanamAlA) / (1) sabhI RtuoM ke puSpoM se banI--bIca bIca kadamba-puSpoM se guthI-ghuTanoM taka lambI maalaa| 'AjAnu-lambinI mAlA srvt-kusumojjvlaa| madhye sthUla-kadambADhyA vanamAleti kiirtitaa|' 'ura zrIvatsa rucira banamAlA / ' mA0 1.147.6 (2) vanapuSpoM kI maalaa| 'jaTA mukuTa sira ura banamAlA / ' mA0 3.34.7 banaranha : bAnara+saMba0 / vAnaroM / 'dekhahu banaranha keri DhiThAI / ' mA0 6.40.2 banarA : bAnara / 'utare banarA jaya rAma rhaiN|' kavi0 6.6 banaruha : saM00 (saM0 vanaruha =jalaruha) / kamala / 'aruna-banaruha locanaM / ' kR. 23 banavani : saM0strI0 / banAva, sajAvaTa / 'sumana latA sahita racI banavani / ' gI0 banasI : saMstrI0 (saM0 vaDiza>prA0 vaDisa>a0 vddisii)| machalI phaMsAne kA kA~TA / 'budhi bala sIla satya saba mInA / banasI sama tiya kahahiM prabInA / ' mA0 3.44.8 banahiM : (1) Apraba0 / banatI-te haiN| (upamA...) 'deta na banahiM nipaTa laghu laagiiN|' mA0 1.346.8 (2) vana meN| 'lachimana gae banahiM jaba / ' mA0 3.23 banahi : vana ko / 'bhagupati gae banahi tapa hetU / ' mA0 1.285.7 banahIM : banahiM / bana meM / 'phirahiM bana-banahIM / ' mA0 2.211.8 banA : bhUkR0 / (1) ghaTita huA, juTa gyaa| 'banA Ai asamaMjasa AjU / ' mA0 1.167 5 (2) sajA, susajjita huaa| 'banA bajAru na jAi bkhaanaa|' mA0 1.344.6 banAi : pU0 / banAkara / (1) raca kara / 'taru lekhanI banAi.. mahimA likhI na jaai|' vairA0 35 (2) saMvAra kara (bhalI prkaar)| 'baI banAi bAri For Private and Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 682 tulasI zabda-koza badAbana / ' kR0 26 (3) karake / 'loka bisoka banAi basAe / ' mA0 1.16.3 (4) kRtrima racanA karake (banAvaTa krke)| 'prabhu soM banAi kahauM jIha jari jAu so|' vina0 182.6 banAisa, e, ya, ye : A0kavA0pra0 (saM0 vAnyate>prA. vnnaaviiai)| banAyA jAya / begi bidhAna banAia / ' pA0ma0 122 banAinhi : banAenhi / pA0ma0 87 banAI : bhUka0strI0ba0 / sajAI, rcaaii| 'kusuma-kalI bica-bIca bnaaiiN|' mA0 1.243.7 banAI : (1) banAi / sajAkara / 'lakhana bAna dhanu dhare bnaaii|' mA0 2.151.4 (2) bhUkR0strI0 / racI, sajAI gyii| 'jahA~ svayaMvara bhUmi banAI / ' mA0 1.133.4 banAu, U : saM0pu0 (prA0 vaNAva)+kae0 / racanA, sajAvaTa / 'sAta divasa bhae sAjata sakala banAu / ' bara0 20 mA0 1.302.2 banAe~ : kri0vi0 (1) banAe hue (sthiti meM) / 'kapaTa vipra bara beSa bnaaeN|' mA0 1.321.7 (2) banAne se / 'tulasI banI hai rAma rAvare bnaaeN| kavi0 banAe : bhUkR00ba0 / sajAye, race / 'nija kara bhUSana rAma bnaae|' mA0 3.1.3 banAenhi : A0-bhUkR00+praba0 / unhoMne banAyA-ye / 'bAsa banAenhi jaai|' mA0 2.166 banAya : (1) banAi / gI0 2.28.5 (2) saM0pU0 / banAva, taiyArI, sAdhana / 'bane sakala banAya / ' vina0 220.6 banAyA : banAvA / racA / 'sara maMdira bara bAga bnaayaa|' mA0 6.57.1 banAye : banAe~ / banAne se / 'tere hI banAye bali bnegii|' vina0 176.5 banAva : sN00| (1) racanA, sAja-sajjA / 'barani na jAi banAva / ' mA0 1.65.2 (2) zRgAra, beSa rcnaa| 'nija nija Asana baiThe rAjA / bahU banAva kari sahita smaajaa|' mA0 1.133.5 (banAva, banAvai : A.prae0 (saM0 vAnayati>prA0 vnnaavi)| banAtA hai, banAe / 'citrakAra svAratha binu citra banAvai / ' vina0 116.4 banAvata : vakR00 / banAtA-te, karatA-te / 'muni japa tapa jAga banAvata / ' vina0 185.2 banAvana : bhaka0 avyaya / banAne, sajAne / 'kaheu banAvana pAlakI / ' mA0 2.186 banAvahiM : Apraba0 / banAte-tI haiM / (1) gar3hate-tI haiM / 'nAnA juguti banAvahiM / ' ka0 4 (2) sajAte haiM / 'ghATa bATa pura dvAra bajAra banAvahiM / ' jA0ma0 182 For Private and Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 683 banAvahi : A0-AjJA-mae / tU bnaa| raci raci hAra banAvahi / ' vina.. 237.4 banAvA : bhUka00 / banAyA / (1) kiyaa| nizcita kiyA / 'karata bicAru na banata banAvA / ' mA0 1.46.2 (2) sajAyA, sa~vArA / 'jaTA mukuTa nija sIsa bnaavaa|' mA0 2.151.2 (3) niSpanna kiyaa| 'Apu gaI jaha~ pAka bnaavaa|' mA0 1.201.3 (4) racA, nirmita kiyaa| 'hari maMdira taha~ bhinna bnaavaa|' mA0 5.5.8 (5) banAva / sAjabAja, zRMgAra / 'saMga nAri bahu kie~ bnaavaa|' mA0 5.6.2 banAvai : (1) banAvai / 'bigarI banAva kRpAnidhi kI kRpA nii|' vina0 252.2 (2) bhaka0 avyaya =banAvana / banAne / 'paTatara joga banAvai laagaa|' mA0 2.120.5 bani : (1) pUka0 / banakara, sajjita hokara, ghaTita hokara / 'jadyapi tAko so mAraga priya jAhi jahA~ bani AI / ' ka0 51 (2) saM0strI0 (saM0 vaNijavaNijyA>prA0 vnni)| vyavasAya, vANijya, pArizramika / 'bahuta kAla maiM kInhi mjuurii| Aju dInhi bidhi bani bhali bhuurii|' mA0 2.102.6 (3) bnii| sajI huI / 'cahuM pAsa bani gajamanI / ' gI0 7.5.6 (4) mjduurii| 'khetI bani bidyA banija / ' do0 184 banika : saM0pa0 (saM0 vaNija - vaNika) / baniyA, vyvsaayii| mA0 1.3.12 banija : saM0strI0 (saM0 vaNijyA>prA0 vaNijjA>a0 vnnijj)| vyavasAya, dukAnadArI Adi / do0 184 banitana, nhi : banitA+saMba0 / vanitAoM, striyoM / 'tulasidAsa braja banitana ko brata samaratha ko kari jatana nivAre / ' kR0 57 banitA : saM0strI0 (saM0 vanitA) / susajjita strI, patnI, preyasI, sundrii| mA0. 2.76 banihiM : banihaiM / baneMge, yogya hoNge| 'iMdriya-saMbhava dukha hare banihiM prabhu tore / ' vina0 116.5 banihi : A0 ma0prae0 / bnegaa-gii| saMgata hogaa-gii| 'Ana upAya banihi nahiM bAtA / ' mA0 2.85.8 banihaiM : A0 bha0 praba0 / baneMge, upayukta hoNge| 'agha...apanAyehi para banihaiM / ' vina0 65.3 banihai : banihi / 'banihai bAta upAya na aure / ' gI0 2.11.2 banI : bhaka strIba0 / sacI, rcii| 'padakaMjani maMju banIM pnhiiN|' kavi0 1.6 For Private and Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 684 tulasI zabda-kAza banI : bhuuk0strii0| (1) sajI, rco| 'jasa dUlahu tasi banI braataa|' mA0 1.64.1 (2) sampanna huI, nibha gaI / 'banI tulasI anAtha kii|' vina0 276.3 banu : bn+ke| mA0 2.55 bane : bhUkR00ba0 / saje, zRgAra kiye hue / 'bane barAtI barani na jAhIM / ' mA0 1.348.4 bana : bni| (1) banatA hai, bana sakatA hai / 'sena baranata nahiM bane / ' mA0 5.3 chaM0 1 (2) bana jAya / 'kyoM na bibhISana kI bane / ' gI0 5.40.? banegI : A0bha0strI0prae0 / ThIka rahegI, bAta upayukta hogI / 'sahehIM banegI saba / ' ___ kavi0 7.135 banaihauM : A0bha0 ue 0 / banAU~gA-gI (sjaauuNgii)| 'bAla bibhUSana basana manohara aMgani biraci banahauM / ' gI0 1.8.2 banyo : bhuukR00ke| racA gayA, sajjita huA / phabA / 'pahuMcI karani, kaMTha kaThulA bnyo|' gI0 1.32.2 bapata : vakR.pu0 (saM0 vapat) / botA-te, botA huA, bote hue / 'babura bIja bapata / ' vina0 130.2 bapu : saM00 (saM0 vapuSa) / zarIra / mA0 1.87 bapurA : vi.pu. (saM0 vatra =dhUli>prA. vappuDA-saMbhavataH 'vaprapuTa' =dhUla kI pur3iA ke artha meM mUlataH rahA hogA) / becArA, nagaNya , kSudra / 'siva biraMci kahuM mohai, ko hai bapurA Ana / ' mA0 7.62 kha bapure : bapura+ba0 (prA0 bappuDayA) / becAre, tuccha / 'kahA kITa bapure nara naarii|' mA0 2.26.3 bapuSa : bpu| mA0668.5 babA : saM00 (phA0 baabaa)| pitaa| 'jyoM bAlaka mAya-babA ke|' vina 225.4 babura : saM0pu0 (saM0 babura>prA0 babbura) / babUla (vRkSavizeSa jo kAMTedAra hotA hai)| kavi0 7.66 babUra : babura / mA0 1.66 chaM0 babai : (de0 babA) pitA ne / 'babai byAha kI bAta calAI / ' kR0 13 bamata : vakR00 / vamana karate hue, ugalate hue / 'rudhira bamata dharanI DhanamanI / ' mA0 5.4.4 bamana : saM0pU0 (saM0 vmn)| ugAla, bAnta / 'tajata bamana jimi jana bdd'bhaagii|' mA0 2.324.8 For Private and Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 685 baya : saM0strI0 (saM0 vayas>prA0 vaya napu0) / jIvana kI avasthA (zaizava, yauvana ____ Adi) / mA0 1.220 bayau, U : bhUkR.pu0kae0 (saM0 uptama >prA0 vaviyaM>a0 vaviyau) / boyA, bo diyA / 'tumha kahuM bipati bIju bidhi bayaU / ' mA0 2.16.6 bayadehI : baidehI / mA0 3.5.6 bayana : (1) (saM0 vacana>prA. vynn)| bacana / mA0 1.326 chaM0 2 (2) (saM0 vadana>prA0 vayaNa) mukha / de0 bidhubnii| bayabiriSa : vi0 (saM0 vayovRddha) / vayasa meM bar3A-bar3e / mA0 2.110.4 bayara : baira / mA0 1.14 ka / bayaru : bayara+kae / zatrutA / 'bayaru bihAi carahiM eka sNgaa|' mA0 2.236.4 bayasa : (1) baya / 'syAma gaura mRdu bayasa kisorA / ' mA0 1.215.5 (2) saM00 (saM0 vaizya>prA0 vaisa) / dvijAtivizeSa / bayasa-siromani : (bayasa+siromani) yuvAvasthA / 'baya kisora sari pAra manohara, bayasa-siromani hone / ' gI0 2.23.2 bayasu : bayasa--kae / vaizya (jAti) / 'socia bayasu kRpina dhanavAnU / ' mA0 2.172.5 bayAri : saM0pU0 (saM0 vAtAli>prA0 vaayaali)| vAyu / mA0 2.67.6 bayArI : bayAri (saM0 vAtAlI>prA0 vaayaalii)| 'parama sukhada cali trividha ___ byaarii|' mA0 6.116.7 baye : bae / boe / 'baye biTapa baTa beli / ' rA0pra0 2.3.3 ayo : bayau / boyA huA / 'nija nayanani ko bayo saba lunie|' kR0 37 bara : saM0pU0 (saM0 vara) / varadAna / 'dehu eka bara bharatahi TIkA / ' mA0 2.26.1 (2) vi0 / zreSTha / 'te bara puruSa bahuta jaga nAhIM / ' mA0 1.8.12 (3) varaNa kiyA huA =dUlhA / 'bara dulahini sakucAhiM / ' mA0 1.350 kha (4) pati / 'sItA bara' / mA0 7.78.4 (5) apekSAkRta uttama, kucha acchaa| de0 baru / (6) saM00 (saM0 vaTa>prA0 var3a) / baragada / 'tulasI bhala bara taru bar3hata / ' do0 526 (7) bala / 'sapanehUM nahIM apane bara bAhai / ' kavi0 7.56 bara, barai, I : (saM0 vRNoti>prA0 varai) A0prae / varaNa karatA yA karatI hai (vara hetu cunatI hai)| 'barai sIlanidhi kanyA jaahii|' mA0 1.131.4 (2) patnI rUpa meM cunatA hai / 'lachimana kahA tohi so baraI / ' mA0 3.17.18 (3) (saM0 jvalati>prA0 valai) jalatA yA jalatI hai| "chabi gRha~ dIpasikhA janu baraI / ' mA0 2.230.7 barau~ : A0 ue0 (saM0 vRNomi>prA0 varami>a0 vruN)| varaNa karatI hUM, patirUpa meM prApta karatI haiN| 'barau~ saMbhu na ta rahau~ kuaarii|' mA0 1.81.5 For Private and Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 686 tulasI zabda-koza baragada : saM0pU0 / vaTa vRkSa kA phala / hana036 baraja, barajai : A0prae0 (saM0 varjati) / rokatA hai, roke ; niSedha karatA hai kare / 'basa hoi tabahiM jaba preraka prabhu brj|' vina0 86.4 barajau~ : A0 ue / rokatA hUM, niSedha karatA huuN| 'tA teM maiM tohi barajau~ raajaa|' mA0 1.166.1 barajana : bhaka0 avyaya / rokane, niSedha karane / 'rakhavAre jaba barajana lAge / ' mA0 5.28.8 barajaha : A0maba0 / roko / 'to mohi barajahu bhaya bisarAI / ' mA0 7.43.6 baraji : pUka / niSedha karake / 'jadyapi prathama baraji siva~ rAkhe / mA0 1.128.7 barajie, ye : A0kavA0prae / rokie, ddaaNttie| 'begi boli bali brjiye|' vina0 8.4 barajita : bhUka0vi0 (saM0 vjit)| rahita, tyakta / 'sakala doSa chala barajita priitii|' mA0 1.153.7 / / barajI : bhuukR0strii0| rokI gyii| 'syAnI sakhI haThi hauM brjii|' kavi0 7.133 baraje : bhUka00ba0 / roke / 'prabhu baraje bar3a anucita jaanii|' mA0 2.96.4 baraja : brji| barajora, rA : (1) vi0 (saM0 vara+joDa=zreSTha bandhana athavA bala+jor3a: bala kA bandhana) / baliSTha, sudRDha / 'ko kRpAla bina pAlihai biridAvali barajora / ' mA0 2.266 (2) kri0vi0 / balAt, jabardastI (chInakara) / 'le jAteu~ sItahi brjoraa|' mA0 6.30.5 barajyo : bhUka.pu kae / rokA / 'bidhi na barajyo kAla ke ghara jAta / ' vina 216.2 barata : (1) vakR.pu / jalatA-jalate / 'taha~ barata dekhahiM Agi / ' mA0 6.101.4 (2) baraNa krtaa-krte| 'kubarihi barata na neku lajAne / ' kR0 38 (3) saM00 (saM0 vrata) / 'kRpAna dhAra maga cAla Acarata barata ko|' gI0 6.12.1 barati : (1) vaka0strI0 / jalatI, jalatI huii| kR0 30 (2) pUkR0 (saM0 vartayitvA) / vyavahAra meM lAkara / 'janama patrikA barati ke dekhahu manahiM bicAri / ' do0 268 barateu : bhUkR00kae / bartAva kiyaa| 'bAmadeu sana kAmu bAma hoi barateu / ' pA0ma0 26 baratora : saM0 / bAlator3a, bAla TUTane se banane vAlA eka prakAra kA phodd'aa| hanu0 41 For Private and Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 687 baratorU : baratora+kae0 / 'janu chui gayau pAka baratorU / ' mA0 2.27.4 barada : (1) vi0 (saM0 vrd)| varadAyaka, abhISTa-dAtA / (2) saM00 (saM. balIvarda>prA0 valicha / baila / 'barada car3hA bara baaur| pA0ma0 106 baradA : (1) barada+strI0 ! vara dene vAlI, abhiissttdaatrii| (2) brd| baila / 'car3ha yo baradA gharanyo baradA hai|' kavi07.155 baradAna, nA : saM00 (saM0 varadAna) / abhISTa vastu kA dAna / ' mA0 2.22.5 baradAni : (bara+dAnI) vara dene vAlA / 'sIsa basa baradA baradAni / ' kavi. 7.155 baradAnu, na : baradAna+kae / ekamAtra vara / hohu prasanna dehu baradAna / ' mA0 1.14.7 baradAyaka : (bara+dAyaka) / vara dene vAlA=baradAni / ' mA0 1.257.7 baradAyanI : vi0strI0 (saM0 varadAyinI) / vara dene vAlI / 'baradAyanI purAri pibhaarii|' mA0 1.235.1 . barana : saM00 (saM0 varNa) / (1) akSara / 'rAma nAma bara barana jug|' mA0 1.16 (2) brAhmaNa Ati cAra jAtiyAM / 'barana dharma nahiM Azrama cArI / ' mA0 7.68.1 (3) varNamAlA / 'barana bilocana jana jiya joU / ' mA0 1.20.1 (4) raMga / 'pIta barana / ' mA0 7.73.3 'barana barana bikase bnjaataa|' mA0 1.212.8 (5) prakAra (trh)| 'barana barana diradaita nikaayaa|' mA0 6.79.4 (6) varNana / 'jAi kehi bidhi barana kii|' pA0ma0chaM0 3 'barana baranai : A0e0 (saM0 vrnnyti)| varNana karatA hai, bakhAnatA hai| 'sahasa badana baranai para doSA / ' mA0 1.4.8 baranaI : baranai / mA0 1.324 chaM. 2 baranau~ : A0 ue / varNana karatA huuN| 'baranau~ rAma carita bhavamocana / ' mA0 1.2.2 baranata : vakR00 / varNana karatA-karate / 'baranata barana prIti bilgaatii|' mA0 1.20.4 baranana : saM00 (saM0 varNana) / bakhAna / mA0 7.66 kha baranani : barana+saMba0 / varNoM (akSaroM) / 'saba baranani para jou| mA0 1.20 barananihAru : vi0pu0kae0 / varNana karane vAlA / 'nahiM kou sukabi barananihAru / ' gI0 7.8.5 baranaba : bhakR00 / varNana karanA, bakhAna / mA0 1.37.2 baranahi, hIM : A0praba0 / varNana karate haiM / 'baranahiM tattva vibhAga / ' mA0 1.44 baranahu : mA0maba0 / varNana karo, bkhaano| 'baranahu raghubara bisada jasu / ' mA0 1.106 For Private and Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 688 tulasI zabda-koza baranA : (1) baranai / varNana karatA hai| 'cAtaka baMdI guna gana brnaa|' mA0 3.38.8 (2) bhUka00 / varNana kiyaa| nija saubhAgya bahuta giri brnaa|' mA0 1.66.8 (3) varNana kiyA gyaa| 'dukhaprada ubhaya bIca kachu brnaa|' mA0 1.5.3 baranAdhama : vi0 (saM0 varNAdhama) / jAti meM nIca / mA0 7.100.5 baranAzrama : saM00 (saM0 varNAzrama) / cAra varNa = brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdra+Azramabrahmacarya, gArhasthya, vAnaprastha aura saMnyAsa / varNa dharma tathA Azrama dharma / mA0 7.20 barani : (1) pUkR0 / varNana karake / 'laghu bisAla nahiM barani siraahiiN|' mA0 1.64.3 (2) barane / varNana kiye / 'bedahUM barani / ' vina0 184.4 barania, e, ya, ye : A0kavA0prae / varNana kiyA jAya-kI jAya / 'siya baranima tei upamA deI / ' mA0 1.247.3 'kali karanI baraniye kahAM lauN|' vina. 136.7 baranisi : A0-bhaka0strI0+prae / usane bkhaanii| 'nisicara kIsa larAI baranisi bibidha prakAra / ' mA0 7.67 kha baranI : (1) bhUkRstrI0 / varNana kI gaI / 'karama kathA rabinaMdini brnii|' mA0 1.2.6 (2) barani / varNana kara (ke)| 'citA amita jAi nahiM brnii|' mA0 1.58.1 baranu : barana+kae / varNa, raMga / 'ghAyala lakhana bIra bAnara-baranu bho|' kavi0 6.56 (vAnara varNa=bhUrA rNg|) barane : bhakR.pu0ba0 / bakhAne, varNana kiye / 'jinha barane raghubara guna graamaa|' mA0 1.14.4 baraneu~ : Ao-bhUka00+ue / maiMne varNana kiyaa| 'jasa baru maiM barane tumha paahiiN|' mA0 1.66.2 barane : bhaka avyaya / varNana karane / 'rAmacaMdra guna baranai laagaa|' mA0 5.13.5 barane : (1) baranai / varNana kare-kara sake / 'baranai tulasIdAsu kimi / ' mA0 1.103 (2) baranai / varNana karane / 'zruti sAradA na baranai paaraa|' mA0 7.52.2 / / baranauM : baranau~ / varNana karU, varNana kara sakatA hUM / 'baranauM kimi tinha kI dshi|' gI0 2.17.3 baranha : bara+saMba0 / varoM (ke), patiyoM (ke) / 'sudarI sudara baranha saha / ' mA0 1.325 chaM04 barabara : barbara / pA0ma0 62 barabaranI : saM0strI0 (saM0 vrvrnnaa=vrnninii)| zreSTha rUpavatI sundara strii| mA0 2.117.3 For Private and Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 689 barabasa : kri0vi0 (saM0 balavaza) / balAta, balapUrvaka / 'barabasa rAja sutahi nRpa dInhA / ' mA0 1.143.1 barabAta : saM0strI0 (phA0 bara-basta=kAyadaH) / rIti, cAlaDhAla / 'nija ghara kI barabAta bilokahu, ho tuma parama syaanii|' vina0 5.2 barama : saM00 (saM0 varman) / kavaca / gI0 7.31.2 bararai : saM0 (saM0 varaTaka>prA0 varaDaya) / baraM, bhir3a / 'bararai bAlaka eka subhaauu|' mA0 1.276.3 baraSa : (1) saM00 (saM0 varSa>prA0 varisa) / bAraha mAsa kA samaya / mA0 1.74.4 (2) baraSai / barasatA hai / 'sumana sura baraSa / ' gI0 1.55.4 /baraSa baraSai, I : A0prae0 (saM0 varSati>prA0 varisai) / barasatA hai / 'jauM baraSai bara bAri bicArU / ' mA0 1.11.6; mA0 6.67 chaM0 baraSata : vakR00 / barasatA-te; barasAtA-te / 'sura..'baraSata surataru phUla / ' mA0 2.308 baraSana : bhaka0 avyaya / barasane, barasAne / 'ArAti "lAge baraSana rAma para astra sastra bahu bhAMti / ' mA0 3.16 ka barahi, hIM : A0praba0 / barasate haiM, barasAte haiM / 'bipula sumana sura barahiM / ' ___ mA0 3.27 baraSahu : A0maba0 / baraso, brsaao| 'gagana jAi baraSahu paTa bhUSana / ' mA0 baraSAM : varSA Rtu ne / 'janu baraSAM kapa pragaTa bur3hAI / ' mA0 4.16.2 baraSA : saM0strI0 (saM0 varSA) / sAvana-bhAdoM kA RtuvizeSa / ' mA0 1.261.3 baraSAsana : (saM0 varSAzanavarSa+azana) eka varSa bhara kA bhojana / mA0 2.80.3 paraSi : pUkR0 / barasa kara, barasA kara / 'saba amara haraSa sumana baraSi / ' mA0 1.102 chaM0 baraSihaiM : A0 bha0praba0 / (1) baraseMge / 'baraSihaiM kusuma bhAnukula mani pr|' gI0 5.50.3 (2) brsaaeNge| 'baraSihaiM sumana sura / ' gI0 5.51.4 baraSI : baraSi / mA0 5.34.8 baraNe : bhUkR00ba0 / barase, barasAye / 'phira sumana bahu prabhu para brkhe|' mA0 6.67.2 baraSeu : bhUkR00kae / barasA, barasAyA / 'pulaka gAta locala jala baraSeu / ' ___ mA0 7.2.1 bararSe : barahiM / 'bara musaladhAra bAra bAra ghori ke / ' kavi0 5.16 baraSe : (1) baraSai / barase / 'jauM dhana baraSa samaya sira / ' do0 278 (2) bhaka0 bhavyaya / barasane, barasAne / 'puni lAga baraSa bAlu / ' mA0 6.101.4 For Private and Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 690 tulasI zabda-koza baraSata : baraSata / kavi0 6.47 barasa : barisa, baraSa / 'dasa cAri barasa ke dukha / ' gI0 6.22.4 'barasa barasai : baraSai / 'Usara barasa meha / ' do0 268 barasata : barasata (saM0 varSat>prA. varisaMta) / do0 402 barasati : vakR0strI0 / barasatI, varSA krtii| 'suramaMDalI sumana caya barasati / gI0 7.17.12 barasana : baraSana / mA0 3.16 ka (paatthaantr)| barahi : (1) bara+hi / vara ke lie| 'bore barahi lAgi tapu kInhA / ' mA0 1.67.2 (2) saM00 (saM0 vahina >prA0 barihi) / mayUra / 'jana bara barahi nacAva / ' mA0 1.316 barahyo : bhUkR00kae / ('barahA' usa nAlI ko kahate haiM jisameM se pAnI le jAkara kyArI taka pahuMcAyA jAtA hai| usase sIMcane kI kriyA ko 'barahanA' kahate haiM / ) barahe se sIMcA / 'so thAkyo barahyo ekahiM taka dekhata inakI sahaja siMcAI / ' kR0 56 barAi, I : pUkR0 (saM0 vArayitvA>prA0 varAvia>a0 varAvi) / (1) bacAkara, nirasta karake / 'hama saba bhA~ti karaba sevakAI / kari kehari ahi bAgha braaii|' mA0 2.136.5 (2) chAMTa kara, cunakara / 'phala khAta barAi braai|' rA0pra0 5.3.7 (3) jalAkara / barAe~ : kri0vi0 / bacAkara, bacAte hue| 'siya rAma pada aMka braaeN|' mA0 1.123.6 barAka : vi.pu. (saM0 varAka) / becArA, tucch| 'ko barAka manujAda / ' gI0 5.22.5 barAkI : vi0strI0 (saM0 vraakii)| tuccha, dIna, becaarii| 'mahAbIra bAMkure; barAkI bA~ha pIra / ' hanu0 23 barATa : saM0pu0 (saM0 varATa) / kaudd'ii| 'hauM lAlacI barATa ko|' kavi0 7.66 barAta : barAtA / mA0 1.62.8 barAtahi : barAta ko / 'lai agavAna barAtahi Ae / ' mA0 1.66.1 barAtA : saM0strI0 (saM0 varayAtrA>prA0 varayattA=varattA) / mA0 1.627 barAtinha : barAtI+saMba0 / barAtiyoM (ne) / 'ratha gaja bAji barAtinha sAje / ' mA0 1.336.5 barAtI : saM0+vi.pu. (saM0 varayAtrin>prA0 varayattI) / barAta ke sadasya gnn| mA0 1.40.7 For Private and Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 691 barAbari, rI : (1) saM0strI0 / samAnatA / 'to ki barAbari karata ayAnA / ' mA0 1.277.2 (2) vi.strI0 / samAna / 'saba para mori barAbari daatyaa|' mA0 7.87.7 (3) tulanIya / 'nagaru kubera ko sumeru kI barAbarI / ' kavi0 5.32 barAya : braai| (1) (saM0 jvAlayittvA>prA0 valAvia>a0 valAvi) / jalavAkara / 'mAnika dIpa barAya baiThi tehi Asana ho / ' rA0na0 7 (2) barA kara, chA~Ta-cunakara / 'nigama agama mUrati mahesamati juvati barAya brii|' gI0 1.57.3 barAyana : saM00 (saM0 vara= kuMkuma+ayana) / kesara Adi kA pAtra, mahAvara kA pAtra (?) / 'biha~sata Au lohArini hAtha barAyana ho|' rA0na0 5 / darAyo : bhUkR00kae / barAyA huA, cunA huaa| 'mahAbIra bidita barAyo raghubIra ko|' hanu0 10 barAsana : (bara+Asana) / zreSTha Asana / mA0 7.100.6 barAha : barAha (bhagavAn) ne / 'barAha.."anAyAsa udhrii|' mA0 2.297.4 barAha, hA : (1) saM0pU0 (saM0 varAha) / suuar| mA0 1.122.7 (2) bhagavAn kA avatAra vizeSa / barAhu, hU : barAha+kae / 'dekhi bisAla braahu|' mA0 1.156 bari : pUka 0 / varaNa karake (cuna kara) / 'pUjI mana kAmanA bhAvato baru bari ke|' gI0 1.72.2 bariprAi : briaaii| bariAI : bariAI se, balapUrvaka, jabardastI se / 'jIte sakala bhUpa briaaiiN|' mA0 baripAI : saM0strI0 (saM0 balIyastA>prA0 balIAyA>a. bliiaaii)| ati balavattA (jabardastI) / 'cala na biprakula sana bariAI / ' mA0 1.165.5 bariAtA : barAtA / barAta / mA0 1.65.7 / / barimAra, rA : vi00 (saM0 balIyastara>prA0 balIAra) / atyanta blshaalii| 'tapa bala bipra sadA bariArA / ' mA0 1.165.3 bariniyA : saM0strI0 / bArI jAti kI strI / rA0na0 8 baribaMDa, DA : vi0pu0 (saM0 balin+baNDa ==ekaakii)| akelA = advitIya balavAn / bejor3a balI, atulya zUra / 'manuja ki asa bribNdd|' mA0 3.25; 1.176.2 baribe : bhaka00 / varaNa karane (byAhane) / 'baribe koM bole bayadehI barakAja ke / ' kavi0 1.8 bariya : A0kavA0prae / varaNa kIjie / 'na bariya bara borehi / ' pA0ma0 55 For Private and Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 692 www.kobatirth.org bariyAI : bariAI / 'e rAkhahi soi hai bariyAI / ' kR0 56 bariyAra : bariAra / gI0 2.28.4 barisahi / ' mA0 1.327 chaM0 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bariyo : vi0pu0kae0 (saM0 balIyAn > prA0 balIyo ) / ' kosala pati saba prakAra bariyo / ' gI0 5.46.4 barisa: (1) baraSa (saM0 varSa > prA0 varisa ) / 'caudaha barisa rAmu banabAsI / ' mA0 2.26.3 (2) (samAsAnta meM) vi0pu0 / varSA karane vAlA / 'subhAva saba sukha-barisa / ' kavi0 7.115 (3) de0 / barisa | 'barisa, barisai : baraSai / 'jana taha~ barisa kamala sita nI / ' mA0 1.232.2 barasahi: baraha (saM0 varSanti > prA0 varisaMti > a0 varisahi ) / 'sura sumana tulasI zabda- kaM da-koza barisA : (1) barisai ( 2 ) barisA / mA0 5.15.3 barisi : baraSi (saM0 vRSTvA > prA0 varisia > a0 varisi) / 'sumana barisi sura hanahi nisAnA / ' mA0 1.306.4 baraso : bhUkR0pu0 e0 / barasA huA / 'rAkha ko so homa hai, Usara ko so O bariso / ' vina0 264.3 bhUkR0puM0 | barasAyA / 'bArida tapata tela jana barihi : A0bha0pra0 (saM0 variSyati > prA0 varihii ) / varaNa karegI / 'mohi taji Anahi barihi na bhoreM / ' mA0 1.133.6 barI : bhUkR0 strI0ba0 / varaNa kIM, byAhIM / 'jIti barIM nijabAhubala bahu sundara bara nAri / ' mA0 1.182 kha barI : (1) bhUkR0 strI0 / varaNa kI, byAhI / 'rAma barI siya / mA0 1.265.5 (2) saM0 strI0 (saM0 vaTI > prA0 vaDI ) / bar3A ( dahI-bar3A Adi ) / 'barI barI ko lona / ' do0 546 uu For Private and Personal Use Only barosA : barisa | 'pura na jAu~ dasa cAri barIsA / ' mA0 4.12.7 baru : vara+kae0 / (1) varadAna / 'nRpa sana asa baru dUsara lehU / ' mA0 2.50.4 (2) phira bhI acchA ho ki / 'rAma dUta kara marauM baru / ' mA0 6.56 ( 3 ) pati / 'jasa baru maiM baraneu~ tumha pAhIM / mA0 1.69.2 (4) saMbhava hai ki / 'bhae~ gyAnu baru miTai na mohU / ' mA0 2.166.3 ( 5 ) balu / 'dAsa tulasI ko bar3o baru hai / ' vina0 255.4 baruku : baru / cAhe, bhale hI saMbhava hai ki / 'nija pratibiMba baruku gahi jAI / ' mA0 2.47.8 baruna : saM0pu0 (saM0 varuNa ) / jala ke devatA / mA0 1.152.10 barunA : saM0 strI0 (saM0 varuNA ) / kAzI meM gaGgA kI eka sahAyaka nadI / vina0 22.3
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 693 bina barunAlaya : saM0pu0 (saM0 varuNAlaya) / samudra / 'karunA barunAlaya sAI hiyo hai|' kavi0 7.157 barUtha : varUtha / samUha / mA0 4.21 barUthanhi : bruuth+sNb0| samUhoM (ko)| 'ratha barU thanhi ko garna / ' mA0 5.3 chaM0 1 barUthA : barUtha / mA0 1.181.5 bare : bhUkR00ba0 / (1) varaNa kiye (saM0 vRta>prA. variya) / 'bare turata.'' bipra / ' mA0 1.172 (2) (saM0 jvalita>prA0 vliy)| jale (jalane pr)| 'hare carahiM tApahiM bare / ' do0 52 barekhI : saM0strI0 (saM0 varekSA>prA0 vrekkhaa)| varAnveSaNa; dUlhe kI khoja (yA vara-varaNa) / 'rahi na jAi bina kieM brekhii|' mA0 1.81.3 barehu : (1) Ao-bha0+AjJA+maba0 / tuma (yajJa hetu) varaNa krnaa| 'nita nUta dvija sahasa sata barehu / ' mA0 1.168 (2) A0-bhUkR.pu +maba0 / tumane (pati rUpa meM) varaNa kiyaa| 'barehu kalesa kari baru baavro|' pA0ma0I06 bara : barai / (1) varaNa kre| 'jehi prakAra mohi baraM kumaarii|' mA0 1.131.7 (2) dagdha hotA hai / 'jara barai aru khIjhi khijhAvaM / ' vairA0 57 barorU : vi0strI0 (saM0 varorU) / zreSTha UruoM vAlI / mA0 2.26.4 barga : saM00 (saM0 varga) / samUha, jAti, sajAtIya gaNa / mA0 7.116.3 bajita : barajita / rahita / bara0 35 barna : barana / varNa / 'barna bibhAga na Azrama dharma / ' kavi0 7.85 barbara : vi0 (saM0) / asabhya, nIca, krUra / mA0 6.25 bahi : barahi / mayUra / vina0 14.7 bala : saM00 (saM0) / (1) zakti, parAkrama / mA0 3.2.12 (2) senA / 'ripu bala dharaSi haraSi kapi / ' mA0 6.35 ka (3) kRSNa ke agraja rAma / 'ati hita bacana ko bala bhaiyaa|' kR0 16 bala u : bala to| 'bidhi basa bala u lajAna, sumati na lajAvahu / ' jA0ma060 balakala : saM00 (saM0 vlkl)| bakkala =vRkSa Adi kI chAla / mA0 2.62 balakahIM : A.praba0 (saM0 valkayanti-valka zabde) / bakate haiM / 'beda budha bidyA pAi bibasa blkhiiN|' kavi0 7.68 balakAvA : bhUkR00 / bakavAsI banAyA, UlajalUla khlaayaa| 'jobana jvara kehi nahiM blkaavaa|' mA0 7.71.2 baladAU : (de0 bala tathA dAU) / kRSNa ke agraja balarAma / kR0 12 For Private and Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 694 www.kobatirth.org tulasI zabda-koza balana : bala + saMba0 / baloM zaktiyoM + senAoM (ke) / 'jIte lokanAtha nAtha balani bharama / ' vina0 246.2 = Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir balabIra, rA : bala meM vIra, zArIrika zakti meM zUravIra / ' saciva sayAna, baMdhu balabIrA / ' mA0 1. 154.2 balamIka : saM0puM (saM0 valmIka ) / bAmI = cIMTI, dImaka Adi dvArA banAyA huA miTTI kA U~cA stUpa jisameM sA~pa kA nivAsa mAnA jAtA hai / 'marai na uraga aneka jatana balamIka bibidha bidhi mAre / ' vina0 115.4 balamUla: atyanta zaktizAlI / kavi0 5.7 balaya : saM0pu0 (saM0 valaya ) / cUr3I, kaMgana / 'maMjIra nUpura balaya dhuni / ' gI0 7. 18.5 balarAma : kRSNa ke agraja ke do nAma haiM- bala tathA rAma / hindI meM parazurAma aura rAmacandra se alaga karane ke lie 'balarAma' kahA jAtA hai / balavaMta, tA: vi0 0 (saM0 balavat > prA0 balavaMta ) / balazAlI / mA0 3.16.10 balavAna, nA: balavaMta mA0 / 1.122; 1.56.6 balavAnu: balavAna + kae0 / rA0pra0 5.6.6 balasAli, lI : vi0pu0 (saM0 balazAlina) / balavAn / mA0 5.21.6 balasIMva, vA : (de0 sIMvA ) / bala kI sImA, atyanta balazAlI / 'kRpAsiMdhu balasIMva |' mA0 4.5 balasoma : balasIva / kavi0 6.45 balasIla, lA : vi0 (saM0 balazIla) / bala hI jisakA zIla ho = prakRtyA bala-zAlI / mA0 6.23.5 balAi : saM0 strI0 (arabI - balA) / saMkaTa, vipatti | 'bAnaru bar3I balAi ghane ghara ghAli hai / ' kavi0 5.10 (2) apane para dUsare kI vipatti lene ke artha meM muhAvarA hai / 'balAi leu~ sIla kI / ' kavi0 6.52 balAka : saM0 (saM0 ) / eka prakAra kA bagulA / mA0 1.38.5 balAhaka : saM0pu0 (saM0 valAhaka) / megha / mA0 6.87.4 1 ' bali : saM0pu0 (saM0) / (1) daityavaMza kA prasiddha rAjA / 'sibi dadhIci bali / ' mA0 2.30.7 (2) devopahAra, naivedya, bheMTa / 'bainateya bali jimi yaha kAgU mA0 1.267.1 (3) yajJa meM pazu badha / 'maiM ehi parasu kATi bali dInhe / ' mA0 1.283.4 (4) nyochAvara / 'bhai bar3i bAra jAi bali meA / ' mA0 253.2 (5) avyaya ( prA0 vale) / bhalA bicAra to karo ki / ' hai nirguna sArI bArIka bali / ' kR0 41 balicharana : vi0puM0 / daityarAja bali ko chalane vAle / vina0 218.3 For Private and Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 695 balita : bhUkR0vi0 (saM0 valita) / vakra, laharadAra / 'maMju balita bara beli bitaanaa|' mA0 2.137.6 balidAna : saM00 (saM0) / upahAra vizeSa jise devabali, pitRbali aura bhUtabali (pazu-pakSiyoM ko deya anna Adi) bhedoM meM vibhakta kiyA hai| gI0 1.5.4 balipasu : yajJa meM devopahAra hetu mArA jAne vAlA pazu / mA0 2.22.2 balibhAgA : (saM0 balibhAga) pratyeka devAdi ke upayukta naivedya kA pRthak-pRthak aMza (de0 balidAna) / mA0 2.8.5 balihArI : (1) (de0 bali) nyochAvara / 'rati satakoTi tAsu balihArI / ' mA0 3.22.6 (2) maiM nyochAvara ho jAU~, dhanya ho (muhAvarA) / 'jaise ho taise sukhadAyaka brajanAyaka blihaarii|' kR06 balI : balavAna (saM0 balin) / mA0 6.78.8 balImukha : saM0pu0 (saM0 valImukha) / vAnara (sikur3ana yukta mukha vAlA) / mA0 6.46.7 balu : bala+kae / 'hari mAyA balu jAni jiyeM / ' mA0 1.51 balayA : saM0strI0 (arabI-balayata = balaiyA) / byAdhi, duHkha, duzcintA (apane Upara lene kA muhAvarA hai)| 'rAya dasarastha kI balaiyA lIjai Ali rii|' kavi0 2.12 ballama : saM0+vi.pu. (saM0 vllbh)| (1) priya / 'samara bhUmi bhae ballabha prAnA / ' mA0 6.42.8 (2) pati / 'ballabha girijA ko|' vina0 1.2.11 (3) zreSTha, mahAn / ballamahi : vallabhA ko, priya patnI ko| 'ko bibekanidhi ballabhahi tumhahi sakA upadesi / ' mA0 2.283 ballabhA : ballabha+strI0 / priyA, patnI / gI0 3.10.2 ballabhI : ballabhA / kR0 22 ballava : saM00 (saM0) / ahIra / ballavI : ballava+strI0 / ahIranI / ballI : saM0strI0 (saM0 vallI) / latA / de0 bhujaballI / gI0 2.46.3 /bava bavai : A0prae0 (saM0 vapati>prA0 vvi)| botA hai| 'bavai so luna nidAna / ' vairA05 bahiM : A0praba0 (saM0 vapanti>prA. vavaMti>a0 vahi) / bote haiM / do0 487 bavA : bhaka00 (saM0 upta>prA0 vvidh)| boyaa| 'bavA so lani / ' mA0 2.16.5 For Private and Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 696 tulasI zabda-koza barva : bvi| basa : (1) saM0pU0 (saM0 vaza) / adhInatA / 'bidhi basa sujana kusaMgati prhiiN|' mA0 1.3.10 (2) vi0 (saM0 vshy)| adhIna / 'kie jehiM juga nija basa nija buute|' mA0 1.23.2 (3) basai / rahatA hai| 'jaha~ basa zrInivAsa / ' mA0 1.128.4 basaMta, tA : saM00 (saM0 vasanta) / caitra-vaizAkha mAsoM kA Rtu / mA0 1.37.12 basaMtu : basaMta+kae / 'aura so basaMtu, aura rati aura ratipati / ' kavi0 2.17 'basa basai : A0prae0 (saM0 vasati>prA0 vsi)| rahatA hai, nivAsa karatA hai| 'tehiM pura basai sIlanidhi raajaa|' mA0 1.130.2 basaI : basai / mA0 2.123.3 basau : A0-saMbhAvanA Adi-prae0 (saM0 vasatu>prA. vsu)| cAhe rhe| 'basau bhavana ujarau nahiM DaraU~ / ' mA0 1.80.7 basakarI : vi0strI0 (saM0 vshkrii)| adhIna karane vAlI / mA0 3.26 chaM. basata : vaka0 / nivAsa karatA-karate (rahate) / 'bhavana basata bhA cautha pana / ' mA0 1.142 basati : (1) basata+strI0 / nivAsa krtii| 'tava mUrati bidhu ura basati / ' mA0 6.12 ka (2) saM0strI0 (saM0 vsti)| AvAsa, zivira, rAjadhAnI Adi (bastI) / 'biracI biraMci kI basati bisvanAtha kii|' kavi0 7.182 basatu : basau / nivAsa kare / 'basatu manasi mama kaanncaarii|' mA0 3.11.18 basana : saM00 (saM0 vasana) / vastra / mA0 1.10.4 basaba : bhaka00 (saM0 vastavya>prA0 vasiavva) / (1) rahanA, nivAsa krnaa| 'ihA~ basaba rajanI bhala naahiiN|' mA0 2.287.7 (2) rahanA hogA (rhoge)| 'jehiM Azrama tumha basaba puni / ' mA0 7.113 kha basabartI : vi0pU0 (saM0 vazavartina ) / adhInastha / mA0 1.182.12 basasi : A0mae0 (saM0 vasasi) / tU rahatA hai / mA0 7.34.7 basahaM : baila para / 'baru baurAha basaha~ asvaaraa|' mA0 1.65.8 basaha : saM00 (saM0 vRSabha>prA. vasaha) / baila / mA0 1.315.3 basahi, hIM : A0praba0 (saM0 vasanti>a0 vasahi) / nivAsa karate haiN| 'basahi rAma sara cApa dhara / ' mA0 1.17 basahaM : A0-saMbhAvanA-praba0 / raheM, nivAsa kreN| 'gura gaha basahaM rAmu taji gehU / ' mA0 2.50.4 basahu : A0maba0 (saM0 vasatha-ta>prA. vasaha>a0 vasahu) / nivAsa kro| 'basahu jAi surapati rjdhaanii|' mA0 1.151.8 For Private and Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 697 /basA basAi, I : (1) A.prae0 (saM0 vazAyate>prA0 vsaai)| apane vaza meM hotA hai / 'bidhi sana kachu na basAi / ' mA0 2.161 (2) (saM0 vAsAyate> prA0 vAsAi) gandha bikheratA hai| agaru prasaMga sugaMdha bsaaii|' mA0 1.10.6 basAi : pUka0 / basAkara (susthApita kr)| vidhi ko na basAi ujaaro|' gI0 2.66.2 basAie : A0kavA0prae0 (saM0 vAsyate>prA0 vasAvIAi) / basAyA jAya / 'bairakha bAMha bsaaie|' kavi0 7.63 basAihauM : A0bha0 ue / bsaauuNgaa-gii| 'AnaMdani bhUpati bhavana basAihauM / ' gI0 1.21.2 basAI : (1) basAi / de0/basA / (2) basAi (puuk0)| basAkara / 'nRpa nagara basAI-nija pura gavane / ' mA0 1.175.8 (2) bhUka0strI0 / nivAsa yogya banAI / 'biraci banAI bidhi kesava basAI hai|' kavi0 7.181 basAe : bhUkR00ba0 / nivAsa karAye, sthApita kiye| 'loka biloka banAi bsaae|' mA0 1.16.3 basAni : bhUka0 strI0 / vaza meM AI, nibhI (calI) / 'bidhi soM na bsaani|' gI0 5.7.4 basAyo : bhUkRpu0kae0 / basAyA, sthApita kiyaa| 'kRpAsiMdhu sugrIva bsaayo|' gI0 6.21.2 basAvata : vakR00 (saM0 vAsayat>prA. vsaavNt)| basAtA-te / 'Apa pApa ko nagara basAvata, sahi na sakata para khero|' vina0 143.4 basAvana : vi.pu / basAne vaalaa| 'uthape thapana ujAri basAvana / ' vina0 136.12 basAvauM : A0ue0 (saM0 vAsayAmi>prA. vasAvemi>a0 vsaavuN)| basAtA huuN| 'hauM nija ura' 'khala maMDalI basAvauM / ' vina0 142.5 basi : pUka0 / basakara, nivAsa karake / 'bana basi kInhe carita apArA / ' mA0 1.110.7 basima : A0bhAvA0 / nivAsa kiijie| 'rAma samIpa basia bana tabahI / ' mA0 2.280.5 basibe : bhakR0pu0 / nivAsa karane / 'mukhya ruci hota basibe kI pura rAvare / vina0 210.3 basauM : A0ue0 (saM0 vasAmi>prA0 vasami>a0 vsuN)| rahUM, rahatA hoU~ / ___ 'kyoM basauM jamanagara nere|' vina0 210.3 basiSTa : basiSTha / mA0 1.167 basiSTu : basiSTha / mA0 1.358.3 For Private and Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 698 tulasI zabda-koza basiSThaM : vasiSTha ne / 'janaka dUta' muni basiSTha.. bolAe / ' mA0 2.270.4 basiSTha : saM0pU0 (saM0 vasiSTha) / raghukula ke purohita munivizeSa / mA0 1.186.3 basiSTha : basiSTha+kae / kevala vasiSTha / 'taba naranAha basiSThu bolaae|' mA0 2.6.1 basihahiM : A0bha0praba0 (saM0 vatsyanti>prA0 vasihiti>a0 vsihihiN)| ___ raheMge / 'saba subha guna basihahiM ura toreN|' mA0 7.85.6 basihi : A0bha0prae0 (saM0 vatsyati>prA0 vsihii)| rahegA-gI, nivAsa ____ kregaa-gii| siya bana basihi tAta kehi bhaaNtii|' mA0 2.60.4 basI : bhU ..strI0 / basa gaI (sthira ho gii)| 'kumati basI ura toreM / ' mA0 2.36.1 basITha : saMpu0 (saM0 visRSTa = bhejA huA>prA0 vasiTTha) / dUta / 'prathama basITha paThau sunu niitii|' mA0 6.6.10 basIThI : dUta kArya meM, dUta karma vaza / 'dasamukha maiM na basIThI Ayau~ / ' mA0 6.30.2 basIThI : saM0strI0 (saM0 visaSTi>prA. vasiTThI) / dUtakarma, dautya / 'gayau basIThI bIra bara / ' mA0 6.67 ka basu : saM0pu0 (saM0 vasu) / (1) dhana / jaise, vsudhaa| (2) ATha devavizeSa = Apa, dhra va, soma, ghara, anala, anila, pratyUSa aura prabhAsa / (3) (ukta AdhAra para) mATha sNkhyaa| do0 466 basudhA : saM0strI0 (saM0 vasudhA) / pRthvii| mA0 1.20.7 basudhAtala : pRthvI para / 'soi basudhAtala sudhA taraMgini / ' mA0 1.31.8 basudhAhUM : pRthvI meM bhI / kInhehu sulabha sudhA bsudhaahuuN|' mA0 2.206.6 basUlA : saM0pU0 (saM0 vAsi>prA. vaasull)| bar3haI kA eka upakaraNa jisase __ lakar3I kATane-chIlane kA kAma kiyA jAtA hai| mA0 2.212.3 / base : bhUkR0pu0ba0 (saM0 uSita>prA0 vsiy)| rahe, nivAsa kiyA / 'base sukhena rAma rajadhAnI / ' mA0 2.322.8 baseu~ : A0-bhUkR00+ue / maiMne nivAsa kiyA, maiM rhaa| 'baseu~ avadha bihagesa / ' mA0 7.104 kha baseu, U : bhUkR0pu0kae0 / basa gayA, Tika gyaa| mA0 1.8.8 'maMdodarI soca ura baseU / ' mA0 6.14.6 baserA : saM0 / Avasa, nivAsasthala / mA0 2.38.4 basereM : basere se, basane se / 'ujareM haraSa biSAda bsereN|' mA0 1.4.2 basere : baserA+ba0 / 'napaTa basere agha auguna ghanere nara / ' kavi0 7.174 baseM : basahiM / nivAsa kreN| 'basai suvAsa supAsa hohiM saba / ' kR0 48 For Private and Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 699 basa : basai / 'janaka nAma tehi nagara basa naranAyaka / ' jA0ma06 basaiyA : vi0 nivAsa karane vAlA-vAle / gI0 1.6.6 basahaiM : A0ma0praba0 (saM0 vAsayiSyanti>prA. vasAvihiti>a0 vsaavihihiN)| basAeMge (sthApita kareMge) / 'abhaya bA~ha dai amara bsaihaiN|' gI0 5.51.4 / basaMhauM : basAihauM / 'mana madhukara pana kari tulasI raghupati pada kamala basahauM / ' vina0 105.3 bastu : saM0strI0 (saM0 vstu-npu0)| mA0 1.10.10 basya : vi0 (saM0 vazya) / vazIbhUta, adhIna / 'kAla basya upajA abhimaanaa|' ___ mA0 6.8.6 basyo : baseu / 'tulasI cAtaka mana basyo ghana soM sahaja saneha / ' do0 294 'baha bahai, I : A0prae0 (saM0 vahati>prA. vhi)| (1) pravAhita hotA-tI hai / 'baha samIpa surasarI suhAvani / ' mA0 1.125.1 'jalu locana bahaI / ' mA0 2.60.6 (2) taraGgoM meM gati letA hai-letI hai; calatA-tI hai| 'tribidha bayAri bahai sukha denI / ' mA0 2.137.8 (3) kAragara hotA hai, kArya meM samartha gati letA hai / 'bahai na hAthu dahai ripu chaatii|' bhA0 1.280.1 (4) dhArA meM bahA kara le calatA hai / jaladhi agAdha mauli baha phenU / ' mA0 1.167.8 (5) dhAraNa karatA hai| (6) bhAra DhotA hai| bahata : vakR.pu / bahatA-bahate / (1) cltaa| 'bahata samIra vibidha / ' mA0 2.311.6 (2) dhAraNa karatA / 'sevaka sukhada bAMko birada bahata hauM / ' vina0 76.3 bahati : vakR0strI0 / baha rahI / mA0 6.87 chaM0 hatu : bahata+kae / akelA vahana (dhAraNa) krtaa| 'bAMko biruda bahatu hauN|' kavi0 1.18 bahate : kriyAti000 / yadi dhAraNa karate, vahana karate / 'jo ati bAMkura birada na bahate / to "tulasI se 'sugati na lahate / ' vina0 67.5 bahanu : bahata= bAhana+kae / savArI / 'baSabha bahana hai / ' kavi0 7.160 baharAica : uttara pradeza meM nepAla sImA kA eka nagara jahA~ grAjI miyA~ (muhammada gaurI ke senAnAyaka saiyada sAlAra) kI kabra hai jise daragAha kahate haiM / vahA~ melA lagatA hai aura mAnA jAtA hai ki daragAha ke pAnI meM nahAne se kor3ha acchA hotA hai| yaha bhI kahA jAtA hai ki pahale yahA~ 'bAlArka kuNDa' thA jisameM snAna kara loga rogamukta hote the, usI para makabarA banAyA gayA aura aba usI kI mAnyatA ho calI hai| 'kaba kor3hI kAyA lahI, jaga baharAica jaai|' do0 466 For Private and Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 700 tulasI zabda-koza baharI : saM0 / bAja jAti kA bar3A zikArI pakSI (jo cIla ke AkAra kA hotA hai) / 'tItara toma tamIcara sena samIra ko sUnu bar3o baharI hai|' kavi0 bahasi : vahasi / tU bahatA-tI hai / 'bipula bimala bahasi baari|' vina0 17.2 bahahi, hIM : A0 praba0 (saM0 prA0 vahanti>a0 vhhiN)| bahate-tI haiM / (1) dhArA meM vivaza gati lete haiM / 'baha bhaTa bahahiM car3he khaga jaahiiN|' mA0 6.88.6 (2) Dhote haiM / 'bhAra bahahiM khara bd|' mA0 6.26 (3) dhArA meM le calate tI haiM / 'saritA saba punIta jalu bhhiiN|' mA0 1.66.1 bahahU : A0 maba0 (saM0 vahatha>prA. vahaha>a0 vahahu) / Dhote ho, dhAraNa karate ho / 'mudhA mAna mamatA mada bahahU / ' mA0 6.37.5 bahAi, I : (1) prakR0 / bahAkara, pravAhita kara / 'bAnaru bahAi mAro mahAvAri bori ke / ' kavi0 5.16 (2) naSTa karake / 'kula sameta ripu mUla bahAI / cauthe divasa milaba maiM aaii|' mA0 1.171.5 / / bahAo : A0maba0 (saM0 vAhayata>prA0 vahAvaha>a0 vahAvahu) / pravAhita karo, dUra pheMko, httaavo| 'tulasidAsa so bhajana bahAo jAhi dUsaro bhAva / ' kR033 bahAyo : bhUkRpu0kae / dho pheMkA, naSTa kara DAlA / 'rAvana sakula samUha bhaayo|' gI0 6.21.3 bahAva : bahAvai / A0e0 (saM0 vAyati>prA. vahAvai) / dUra karatA hai| 'moha aMdha rabi bacana bahAvaM / ' vairA0 22 bahAvauM : A0 ue0 (saM0 vAhayAmi>prA. vahAvami>a. vhaavuN)| dho DAlaM, pravAhita kara sakatA hUM, miTA DAlatA huuN| 'sabahi ko pApu bahAvauM / ' gI0 bahi : pUrva 0 / baha kara, dhArAmagna hokara / 'kapaTa prIti bahi jaau|' gI0 5.45.4 bahini, nI : sNstrii0| (saM0 bhaginI>prA0 bhaiNI= bhinnii)| bahana / mA0 3.17.3 bahibe : bhakR00 / dhArA vAhika gati lene, nirvAha krne| 'gAr3e bhalI ukhAre __ anucita bani Ae bahibe hii|' kR0 40 bahibo : bhkR00ke| bhnaa| 'dekhibo bAri bilocana bhibo|' gI0 5.14.3 bahI : bhuukR0strii0| (1) baha clii| 'jugala nayana jaladhAra bhii|' mA0 1.211 I0 (2) baha gayI, dhula gyii| 'prabhu pada prIti sarita so bho|' mA0 5.46.6 (3) calI / 'bar3I bayAri bahI hai|' gI0 5.24.2 For Private and Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 701 nahu : (1) vi0 (saM0) / bahuta, adhika, pracura / mA0 1.2.13 (2) badhU / de0 - suta bahu / bahuta : vi0 (saM0 prabhUta>prA0 bahutta / adhika, pracura / mA0 1.8.12 bahutaka : (bahuta+eka) bahuta sA, bahuta se / 'bahutaka bIra hohiM sata khNddaa|' mA0 6.68.5 bahutana, nha : bahuta+saMba0 / bahutoM (ke) / 'bahu tenha sukha bahutana mana sokA / ' mA0 7.31.2 bahutAI : saM0strI0 (saM0 prabhUtatA>prA0 bhuttyaa)| adhikatA, pracuratA, vizAlatA / ' citava kRpAla siMdhu bahutAI / ' mA0 6.4.3 bahute : bahuta (rUpAntara) / 'bahute dinanha kI nhi muni daayaa|' mA0 1.128.6 bahutenha : bahutana / mA0 7.31.2 bahutere : vi0pU0ba0 (saM0 prabhUtatara>prA0 bhuttyr=bhuttyry)| ati pracura, atyadhika / 'para upadesa kusala bahutere / ' mA0 6.78.2 bahutero : vi0pu0kae / bahuta-sA, atyadhika / 'kahA~ lauM banAi kahauM bhutero|' kavi0 7.35 bahudhA : avyaya (sN.)| bahuta prakAra, bahuta karake, adhikatara / 'dhanahIna dukhI mamatA bahudhA / ' mA0 7.102.1 bahunAminI : vi0strI0 / bahuta nAmoM vAlI / vina0 18.2 bahubAhU : bahuta bhujAoM vAlA =rAvaNa / mA0 3.26.16 bahumAnA : (saM0 bahumAna) / atizaya sammAna / mA0 1.103.2 bahumola : vi0 (saM0 bahumUlya>prA0 bahumolla) / maha~gA / vina0 176.4 bahuraMga, gA : vividha raMgo vAlA-vAle / mA0 1.40; 1.126.2 bahurahi : A0praba0 / lauTate haiM, lauTa sakate haiM / 'mAtu kaheM bahurahiM raghurAU / ' mA0. 2.253.4 bahuri : pUkR0 / (1) loTa Akara / 'calihau~ banahi bahari paga laagii|' mA0 2.46.4 (2) phira, punaH / 'bahuri baMdi khalagana sati bhAe~ / ' mA0 1.4.1 bahuria, ya : A0 bhAvA0 / lauTa clie| bahuria sIya sahita raghurAI / ' mA0 2.266.1 bahurUpa : vi0 (sN.)| vividha rUpoM tathA AkAroM vAlA-vAle / 'bahurUpa nisicara jUtha / ' mA0 5.3 chaM0 1 bahure : bhUkRpuba0 / lauTa cale / 'bahure loga rajAyasu bhayaU / ' mA0 1.361.3 bahuro : phira bhI / 'bahuro bharata kahyo kachu cAhaiM / ' gI0 2.731 bahula : vi0 (saM0) / pracura, adhika, atimAtra / vina0 54.6 For Private and Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 702 tulasI zabda-koza bahuTinha * badhUTinha / 'sahita badhUTinha kuara nihAre / ' mA0 1.354.2 bahUtA : bahuta / 'tai nisicara pati garba bhuutaa|' mA0 6.30.7 bahe : bhUkR00 / (1) dhArA meM par3e hue / 'bahe jAta kai bhaisi adhArA / ' mA0 2.23.2 (2) pravAhita hue| 'pulaka gAta jala nayana bahe rii|' gI0 2.42.3 bahere : (baherA kA rUpAntara) saM00 (saM0 bibhItaka>prA. baheDaya) / phala vRkSa vizeSa (baher3A triphalA meM ginA jAtA hai)| 'babura bahere ko banAi bAgu lAiyata / ' kavi07 66 bahai : bahai / baha jAtA hai / 'surasarI bahai gaja bhaarii|' vina0 167.2 bahora : vi.pu / bahorane vAlA, loTA lAne vAlA / 'gaI bahora / ' mA0 1.13.7 bahori : (1) bahuri / 'jauM bahori kou pUchana aavaa|' mA0 1.36.4 (2) bahorane ___ kI kriyA athavA bahorane vAlA=bahora / 'gaI bahori birada sadaI hai|' vina0 136.12 bahorI : bahori, bahuri / phira / 'pranavau~ pura nara nAri bahorI / ' mA0 1.16.2 bahyo : bhUka00kae / bahA (bigar3A) / 'hyA kahA jAta bahyo / ' gI0 2.84.1 bAMka : baMka / Ter3hA / 'hoihi bAru na bA~ka / ' rA0pra0 6.3.4 bAMkI : vi0strI0 (saM0 vakrA>prA0 vNkii)| (1) Ter3hI+sundara / 'citavani cAru bhRkuTi bara baaNkii|' mA0 1.216.8 (2) bhaGgimAyukta / 'piya tana citai bhauMha kari bA~kI / ' mA0 2.117.6 (3) tirachI (cubhI huI sii)| raghubara biraha pIra ura baaNkii|' mA0 2.143.4 (4) kuTila, pratikUla / 'soya mAtu kaha bidhi budhi baaNkii|' mA0 2.281.8 bAMkura : vi0pu0 (saM0 vakra>prA0 baMka =baMkuDa) / kuTila, utsAhI, nipuNa / 'ati ___ bA~kura birada na bhte|' vina0 97.5 bA~karA : bA~kura / 'rana bAMkurA bAli suta baMkA / ' mA0 6.18.2 bA~kure : (1) 'bA~ kurA'+ba0 / 'rana bAMkure bIra ati bA~ke / ' mA. 6.37.4 (2) sambodhana / hanu0 23 bAMkaro : bA~kurA+kae / hanu0 3 bA~ke : baaNk+b0| (1) viSama, durgama / 'nAghata sarita saila bana bA~ke / ' mA0 2.158.1 (2) durlaGa ghya / 'laMkA bA~ke cAri duArA / ' mA0 6.36.2 (3) krUra, kaThora / 'rana bA~kure bIra ati bA~ke / ' mA0 6.37.4 bAMko : bA~ka+kae / viSama, vakra, krUra / 'chonipa chapana bAMko biruda bahuta hauM / ' kavi0 1.18 bAMcata : va.pu(saM0 vAcayat) / par3hatA-par3hate / 'bAri bilocana bA~cata paatii|' mA0 1.260.4 For Private and Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 703 bAMcA : bhuukR00| (1) bacA, zeSa rahA / 'satyaketu kula kou nahiM baaNcaa|' mA0 1.175.7 (2) bacAyA (upekSita kiyaa)| 'bAla biloki bahuta maiM baaNcaa|' mA0 1.275.4 bAMci : pUkR0 / baca (kara), rakSita ho (kara) / 'bar3e hI kI oTa bali bAMci Ae choTe haiN|' vina0 178.4 (2) pddh'kr| bocia : A0 bhAvA0 / bacA jAya, bace rahA jA ske| 'dekhaba koTi biAha jiyata jo bAMcia / ' pA0ma0 107 / bAMcihai : Ao-bha0-pra0+mae / bacegA, rakSA paayegaa| 'bAMcihai na pAche tripurArihU murArihU ke / ' kavi0 6.1 bAMcI : (1) bAMci / pddh'kr| 'nara ke kara Apana badha bAMcI haseu~ / ' mA0 6.26.2 (2) bhuuk0strii0| pddh'ii| 'puni dhari dhIra patrikA baaNcii|' mA0 1.260.6 (3) bacI, zeSa rhii| 'bAMcI ruciratA raMcI nhiiN|' jA0ma0/04 (4) bacA gaI, chor3a gyii| 'so mAyA raghabIrahi baaNcii|' mA0 6.86.7 bAMce : bhUkR.puba 0 / bace rhe| 'je nAri bilokani bAna te bA~ce / ' kavi0 7.118 bAMco : (1) bA~cyo / baca gyaa| 'bar3I oTa rAma nAma kI jehi laI so baaNco|' vina0 146.6 (2) A0-prArthanA-maba / pddh'o| 'binaya patrikA dIna kI vApu Apu hI baaNco|' vina0 270.3 bAMcyo : bhUkR00kae / baca gyaa| 'tehi kArana khala aba lagi baaNcyo|' mA0 6.64.7 bAMjha, jhA : vi.strI0 (saM0 vandhyA>prA. vaMjhA>a0 vNjh)| prasavahIna strii| mA0 1.67.4; 2.164.4 bAMTa : saM0pu0 (saM0 vaTa) / bhAga (ba~TavAre meM prApya aNsh)| 'bipradroha janu bATa paryo / ' vina0 142.8 bATi : pUkR0 (saM0 vaNTayitvA>prA0 vaMTia>a0 vNtti)| bA~Ta kara, vibhakta ____ karake / 'jehi jasa joga bA~Ti gRha dInhe / ' mA0 1.176.7 bAMTI : bhUka0strI0 / vibhakta kara lii| 'bA~TI bipati sabahiM mohi bhAI / ' mA0 2.306.6 'bA~dha bA~dhai : A0prae0 (saM0 badhnAti>prA0 bNdhi)| bAMdhatA hai| 'mama pada manahi bA~dha bari ddorii|' mA0 5.48.5 bAMdhata : vakR.pu / bAMdhatA-bAMdhate / 'jaTajUTa baaNdht|' mA0 3.18 chaM0 / / bA~dhahu : A0maba0 (saM0 badhnIta>prA0 baMdhaha>a0 bNdhhu)| bAMdha lo (bandI banAo) / 'dhari bA~dhahu napa bAlaka doU / ' mA0 1.266.3 For Private and Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 704 tulasI zabda-koza bAMdhA : (1) bhUka00 / kasA / 'maga biloki kaTi parikara baaNdhaa| mA0 3.27.7. (2) (bAMdha) bnaayaa| 'bA~dhA setu / ' mA0 6.3.7 (3) setu dvArA pravAha para mArga bnaayaa| 'bA~dhA siMdhu ihai prabhutAI / ' mA0 6.28.1 bAMdhi : prakR0 / bA~dha kara / (1) lapeTa kara, kasa kara / 'tela bori paTa bA~dhi puni pAvaka dehu lgaai|' mA0 5.24 (2) bandI banAkara / 'bAnaru becAro bAdhi Anyo haThi hAra soN| kavi0 5.11 (3) setubaddha krke| 'bA~dhi bAridhi...." dou bIra mila hiNge|' gI0 5.6.4 bA~dhie, ye : A0kavA0prae / bAMdhA jAya / 'begi bA~dhie byAdhi / ' do0 242 bAMdhibe : bhakR00 / bA~dhane / 'bA~dhibe ko bhava gayaMda renu kI raju baTata / ' vina0 126.3 bAMdhiyagI : A0bha0strI0kavA0prae / bAMdhI jaaygii| 'aba bA~dhiyagI kachu moTa kalA kii|' kavi0 7.134 bA~dhihai : A0bha0prae / bA~dhegA, bAMdhakara banAyegA / 'aba tulasI pUta ro baaNdhihai|' vina0 241.5 (de0 puutro)| bAMdhI : (1) bA~dhi / bandI bnaakr| 'tinhahi jIti rana Anesu baaNdhii|' mA0 1.182.3 (2) bhUka0strI0 / bandhana meM par3I, ruddha kI huI / 'kAmadhenu kRpA... marajAda bA~dhI rahI hai / ' gI0 1.87.4 (3) maryAdAbaddha kI (pratiSThita kii)| 'beda bA~dhI nIti / ' gI0 7.35.2 bA~dhe : (1) bA~dhe hue (sthiti meM) 'kaTi tUnIra pIta baTa bA~dhe / ' mA0 1.244.1 (2) dRDhatA se saMbhAle hue / 'bA~dhe birada bIra rana gaaddh'e|' mA0 1.266.1 / bA~dhe : bhUka00 ba0 / (1) maryAdita kiye| 'bA~dhe ghATa manohara / ' mA0 7.28 (2) bandI banAye gaye / 'ke va bhAje Aihai ke bAMdhe parinAma / ' do0 422 (3) bAMdhe jAne / 'mohi na kachu bAMdhe kai laajaa|' mA0 2.22.6 bAMdheu~ : A0-bhUkR.pu+ue / maiM bAMdhA gayA-bandI banAyA gyaa| tehi para bA~dheu~ tanaya~ tumhAre / ' mA0 5.22.5 bA~dheu : bhUka.pu.kae / bA~dha liyaa| 'kharba nisAcara bA~dheu nAgapAsa soi raam|' mA0 7.58 bAMdhesi : A0-bhUka 00+prae0 / usane bA~dhA / 'nAgapAsa bA~dhesi le gyuu|' mA0 5.20.2 bAMdhesu : A0-bha0 + AjJA+mae / tU bA~dhanA, bandI banA lenA / 'mArasi jani suta, bA~dhesu tAhI / ' mA0 5.16.2 bA~dha : (1) bA~dhai / (2) mae / tU baaNdh| 'tAta bA~dha jini berai / ' gI0 5.27.3 For Private and Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza bo : bA~dhyo / 'chUTibe ke jatama biseSa bA~dho jAyago / ' vina0 68.4 yo bA~dhe u / setubaddha kiyA / 'bA~dhyo bananidhi | mA0 6.5 mana: saM0pu0 (saM0 brAhmaNa > prA0 2. 147.3 705 bamhaNa > a0 baMbhaNa ) / vipra / mA0 vo: saM0pu0 e0 (saM0 vAmam > prA0 vAmaM > a0 vAva~u ) / bA~yA / 'jo dasakaMTha diyo bA~vo / ' gI0 1.89.2 ( bAyA~ denA == upekSA karanA, TAlamaTUla karanA) / bA~sa : saM0pu0 (saM0 vaMza > prA0 vaMsa) / (1) veNu vRkSa / rA0na0 3 (2) lAThI ( bA~sa kI ) / ' pharasA bA~sa sela sama karahIM / ' mA0 2.161.5 (3) laggI / 'bA~sa purAna sAja saba aThakaTha / ' vina0 186.2 bahi: bAhu (saM0 bAhu = bAhA) / (1) bhuja / mA0 3.22.1 ( 2 ) Azraya, zaraNa ( muhAvarA ) / 'lAja bA~ha bole kI / ' kavi0 6.53 bAMhapagAra : (de0 pagAra) cAradIvArI ke samAna rakSaka bAhubala vAlA = zaraNadAtA | hanu0 36 bA~ha pagAru : bA~hapagAra + kae0 / ekamAtra zaraNadAtA / 'bA~hapagAru bola ko racchaka / ' gI0 5.35.4 bA~habola : zaraNa dene kA vacana / vina0 276.6 bA~hu : bAhu | bAi : pUkR0 ! (saM0 vyAdAya) | phailAkara, phAr3akara / 'mukha bAi dhAvahi khAna / ' mA0 6.101 chaM0 3 bAu, U : bAya +kae0 / vAyu / mA0 1.280.4 bAura : vi0pu0 (saM0 vAtula > prA0 vAulla pralApI) / (1) pAgala yA vikSipta / 'tehi jar3a baru bAura kasa kInhA / mA0 1.66.8 ( 2 ) pralApI = kucha kA kucha baka jAne vAlA | 'mona malina maiM bolaba bAura / ' mA0 2.263.5 bAuri : bAura + strI0 / vikSiptA / 'baurehi ke anurAga bhaiu~ bar3i bAuri / pA0maM0 63 bAU : bAu | 'sItala maMda surabhi baha bAU / ' mA0 1.161.3 bAe~ : (1) kri0vi0 (saM0 vAme ) / pratikUla / 'je binu kAja dAhinehuM bAe~ / ' mA0 1.4.1 (2) bAMyI ora / 'chIMka bhai bAe~ / ' mA0 2.162.4 (3) ulaTa kara / 'Ayau~ lAi rajAyasu bAe~ / mA0 2.300.1 For Private and Personal Use Only vAkyagyAna : (saM0 vAkya-jJAna) jIvanacaryA meM binA utAre hue korA zAstrIya arthajJAna ( AcArya rAmAnuja ne jJAna kI do koTiyoM kI haiM - vAkya jJAna aura upAsanA) / upAsanAhIna jJAna / 'bAkyagyAna atyaMta nipuna bhaya pAra na pArva koI / ' vina0 123.2
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 706 tulasI zabda-koza bAga : (1) saM0pu0 ( phA0 bAga) | mevA Adi kA udyAna / mA0 1.37 (2) saM0strI0 (saM0 vAc - bAg) vANI / 'mRdu maMjula janu bAga bibhUSana / ' mA0 2.41.6 (3) saM0strI0 (saM0 valgA > prA0 vaggA > a0 vagga ) / ghor3e kI lagAma / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bAgata: vakR0pu0 (saM0 valgat - valga gatI > prA0 vaggaMta ) / calatA-calate / 'jAgata bAgata baiThe bAgata binoda mod|' hanu0 12 bAganha : bAga + saMba0 / udyAnoM (meM) / ' bAganha biTapa beli kumhilAhIM / ' mA0 2.83.8 bAgavAna : saM0pu0 (saM0 bAgabAna ) / bAga kA rakSaka = mAlI / kavi0 5.31 bAha, hIM : A0pra0 (saM0 valgante > prA0 vagrgati > a0 vagrgarhi) | bakavAsa karate haiM; (apanI prazaMsA meM ) uchalate haiM / 'eka karahi kahata na bAgahIM / ' mA0 6.60 chaM0 bAgA : bAga / upavana / mA0 1.40.6 bAga hai : A0 e0 e0 (saM0 valgiSyati, valgiSyasi > prA0 affes, afggahisi > a0 vaggahi, vaggahihi ) / bhaTakegA, daur3atA - bhAgatA ghuumegaa| 'pAi paritoSa tU na dvAra dvAra bAgihai / ' vina0 70.4 1 bAgIsA : (1) saM0 strI0 (saM0 vAgIzA) / sarasvatI, vANI / 'jAnehu taba pramAna bAgIsA / ' mA0 1.75.4 (2) saM0 + vi0pu0 (saM0 vAgIza) / vANI kA adhiSThAtA deva = bRhaspati athavA zabdarUpa brahma = zabda brahma = oMkAra rUpa paramAtmA | vAkpreraka / 'byApaka brahma biraja bAgIsA / ' mA0 7.58.7 nAgu : bAga + kae0 / udyAna / 'dekhana bAgu kuara dui Ae / mA0 1.226.1 bAgura : saM0 strI0 + puM0 (saM0 vAgurA ) / pazu-pakSiyoM ko pha~sAne kA jAla / 'bAra biSama torAi manahuM bhAga mRgu bhAga basa / ' mA0 2.75 bAgurau : bAgura + e0 / jAla / 'tulasidAsa yaha bipati bAgurI tumhahi soM bane nibereM / ' vina0 187.5 bAge : bhUkR0pu0ba0 / bhaTake, ghUmate phire / 'caMcala carana lobha lagi lolupa dvAra dvAra jaga bAge / ' vina0 170.6 bAgha : saM0pu0 (saM0 vyAghra > prA0 vaggha ) / cItA Adi / mA0 1.38.7 bAgha : bAgha bhI / 'bAghau sanamukha gae~ na khAI / ' mA0 6.7.1 bAghina : bAgha + strI0 (saM0 vyAghrI) / mA0 2.51.1 bAcata: vakR0pu0 (saM0 vAcayat) / par3hatA-par3hate / 'bAcata prIti na hRdaya~ samAtI / ' mA0 1.61.6 vAcA : (saM0 vAcA) / (1) vANI se / 'manasA vAcA karmanA / ' vairA0 26 (2) sarasvatI dvArA / 'siva biraMci bAcA chale / ' gI0 5.41.2 For Private and Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 707 bAcAla, lA : vi.pu. (saM0 vaacaal)| (1) adhika bolane vAlA, vaktA / 'mUka hohiM bAcAla / ' mA0 1.0.2 (2) vyartha bakane vaalaa| 'dhana mada matta parama baacaalaa|' mA0 7.67.3 bAci : bAMci / 'lagana bAci aja sabahi sunAI / ' mA0 1.61.7 bAcI : baaNcii| pddh'ii| 'patrikA...bA~cI bahuri naresa / ' mA0 1.260 bAcu : A0-AjJA-mae / tU par3ha / 'lachimana bacana bAcu kulaghAtI / ' mA0 5.52.5 bAcyo : baaNcyo| mA0 6.64.7 (pAThAntara) / bAja : (1) saM00 (phA bAja-eka zikArI parindaH) / eka pakSI jo dUsare pakSiyoM ko mArakara AhAra karatA hai / 'bAja jhapaTa jana lavA lukAne / ' mA0 1.268.3 (2) bAjai / baja rahA hai| 'ghara ghara utsava bAja badhAvA / ' mA0 1.172.5 bAja bAjai : (saM0. vAdyate>prA0 vajjai) A0prae / bajatA hai, bajatI hai| rA0na011 bAjata : (1) vakR0pu0 / bajatA, bajate / 'bAjata bipula nisAnA / ' mA0 1.267.5 (2) bajAte / 'bAjata bibadha badhAI / ' gI0 1.55.6 bAjati : vakR0strI0 / bajatI / 'paijanI pAyani bAjati / ' gI0 1.32.2 bAjana : (1) bAjA / vAdya / 'sumana buSTi nabha bAjana baaje|' mA0 1.61.8 (2) bhakR0 avyaya / bajane / 'bipula bAjane bAjana laage|' mA0 1.348.3 bAjane : bAje / vAdya / mA0 1.348.3 bAmaneU : bAje bhI / 'bole baMdI biruda bajAi bara bAjaneU / ' kavi0 1.8 bAjapeyI : vi00 (saM0 vAjapeyin) / vAjapeya yajJa karane vAlA pavitra vyakti / 'kona dhauM somajAjI ajAmila adhama, kona gajarAja dhauM baajpeyii|' vina0 106.3 (yahA~ brAhmaNa jAtivizeSa se tAtparya nahIM; somayAjI ke sAtha ukta artha hI saMgata hai jo muhAvaroM meM Aja bhI calatA hai)| bAhi, hIM : A.praba0 (saM0 vAdyante>prA0 vajjati>a0 vajahiM) / baja rahe haiN| mA0 1.62.5; 1.317 chaM0 bAjA : (1) saM00 (saM0 vAdya>prA0 vjj)| 'cale basaha~ car3hi bAjahiM baajaa|' mA0 1.62.5 (2) bAjai / bajatA hai (AghAta se rava karatA hai)| 'hatahiM kopi tehi ghAu na baajaa|' mA0 6.76.8 (3) bhUka 00 (saM0 vAja= yuddh)| lar3ane lagA / 'tinhahi nipAti tAhi sana bAjA / ' mA0 5.16.7 bAjAra : bajAra / mA0 7.28 chaM0 bAji : saM0pU0 (saM0 vAjin) / azva / mA0 1.156.3 bAjimeSa : azvamedha yajJavizeSa / mA0 7.24.1 For Private and Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 708 tulasI zabda-koza bAjihaiM : A0bha0 praba0 / bajeMge / 'surapura bAjihaiM nisAna / ' gI0 1.2213 bAjI : (1) bAji / azva | 'Avata dekhi adhika-kha bAjI / ' mA0 1.157.1 (2) bhUkR0 strI0 / baja uThI / 'gahagahi gagana duMdubhI bAjI / mA0 1.161.7 (3) saM0 strI0 ( phA0 bAjI ) / khela, khela kA dA~va (pratiSThA) / 'tulasI kI bAjI rAkhI rAma hI ke nAma / ' kavi0 7.67 bAjIgara : saM0pu0 ( phA0 bAjIgara ) / kautuka yA jAdU kA khela dikhAne vAlA / vina0 151.2 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bAju, jU : (1) bAja + kae0 / bAja pakSI / mA0 2.28 (2) bhUkR0pu0kae0 / baja uThA / 'bAju badhAvano / ' pA0maM0 chaM0 9 (3) avyaya (saM0 varjam > prAo vajjaM > a0 vajju) / vinA, chor3akara / 'dInatA dArida darla ko kRpA bAridhi bAju / ' vina0 216.4 bAjU : bAju / bAja pakSI / 'lei lapeTi lavA jimi bAjU / ' mA0 2.230.6 bAje : (1) bhUkR0pu0ba0 / baja uThe, bajane lage, baje / 'nabha bAjana bAje / ' mA0 1. 91.8 (2) vi0ba0 ( phA0 bAja = alaga ) / koI, kisI, kinhIM / 'bAje bAje rAjana ke beTA beTI ola haiM / ' kavi0 5.21 bA : bAjahi / kavi0 1.14 bAje : bAjai / 'susamaya dina dvai nisAna saba ke dvAra bAjai / ' vina0 80.3 bATa, TA: saM0pu0 (saM0 vATa ) / mArga / mA0 5.30; 3.7.4 bATikafo : bATikA - saMba0 / vATikAoM (meM) / 'khelata cohaTa ghATa bIthI bATikani / ' gI0 1.42.3 bATikA : vATikA meM / 'biSa bATikAM ki soha suta subhaga sajIvani mUri / ' mA0 2.56 bATikA : saM0 strI0 (saM0 vATikA ) / udyAna, bAr3I / mA0 1.37 bAr3ha : bAr3hai / (1) bar3hatA hai, bddh'e| 'jehi bAr3ha birodhu / ' mA0 2.18 (2) unnati karatA-tI hai / 'prajA bAr3ha jimi pAi surAjA / mA0 4.15.11 'bAr3ha bAr3hai : bar3hai / (1) jvAra meM AtA hai, uttaraGgita hotA hai / 'dekhi pUra bidhu bAr3hai joI / ' mA0 1.8.14 ( 2 ) vistAra pAtA tI hai / 'bAr3hai kathA pAra nahi lahaU~ / ' mA0 1. 12.5 (3) utkarSa letA-tI hai / 'bAr3hai prIti na thori / ' mA0 1.234 bAr3hata : bar3hata / 'nita nUtana saba bAr3hata jAI / ' mA0 1.180.2 o bAr3hati : kR0 strI0 / bar3hatI ( huI) / 'prema tRSA bAr3hati bhalI / do0 276 bAr3hana : bhakR0 avyaya / bar3hane / 'jamunA jyoM jyoM lAgI bAr3hana / ' vina0 21.1 bAr3ha : bar3hahiM / 'bAr3hahi asura adhama abhimAnI / ' mA0 1.121.6 bAr3hA : bhUkR0pu N0 / bar3ha gayA / 'byAja bahu bAr3hA / ' mA0 1.276.3 For Private and Personal Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 709 bAr3hi : saM0strI0 (saM0 vRddhi>prA0 vaDDhi, vaDDhI) / bddh'naa| sira bhuja bAr3hi dekhi ripu kerii|' mA0 6.68.1 bAr3hI : (1) bAr3hi / 'dasamukha dekhi siranha ke baaddh'ii|' mA0 6.63.1 (2) bhUkR0 ___strI0 / bddh'ii| 'bahu lAlasA kathA para baaddh'ii|' mA0 1.104.2 bAr3heM : bar3hane para / 'prabala anala bAr3heM jahA~ kAr3he tahAM tthaaddh'e|' mA 0 5.23 bAr3he : bar3he / 'bAr3he khala bahu cora juaaraa|' mA0 1.184.1 bAr3heu : bar3ha yo / 'bali bAMdhata prabhu bAr3heu / ' mA0 4.26 bAr3he : bAr3hai / 'saMsAra bAr3he nita nyo|' vina0 136.7 bANa : saM00 (saM0) / tIra / mA0 3 zloka 2 bAta : (1) saM00 (saM0 vAta) vAyu / 'Atapa baraSA baat|' mA0 2.211 (2) tridoSa meM anyatama=vAta vyAdhi / 'graha grahIta puni bAta basa / ' do0 271 (3) saM0strI0 (saM0 vArtA>prA0 vattA>a0 vtt)| ukti, kathana / 'satya kahahu saba bAta / ' mA0 1.55 (4) khabara, havAlA / 'nagara byApi gai bAta sutiichii|' mA0 2.46.6 (5) vyati kara, kArya gati / 'bar3eM bhAga bidhi bAta bnaaii|' mA0 1.310.8 (6) viSaya / 'cintA kavanihuM bAta ke / ' mA0 2.65 bAtajAta : vAyu putra hanumAn ! kavi0 6.6 bAtani, nha : bAta+saMba0 ! bAtoM, uktiyoM (se) / 'bAtanha manahi rijhAi stth|' mA0 5.56 ka bAtA : baat| (1) vAyu / 'sahata dusaha bana Atapa baataa|' mA0 4.1.6 (2) ukti, kathana Adi / 'jauM bAlaka kaha totari baataa|' mA0 1.8.6 bAti, tI : saM0strI0 (saM0 vati>prA0 vatti, vatto) / dIpa kI battI / dIpa bAti nahiM TArana khuuN|' mA0 2.56.6, 7.120.3 bAtu : bAta+kae / vAyu / 'samaya purAne pAta parata Darata bAtu / ' kavi0 5.1 bAtula : vi0 (saM0 vaatul)| vAtagrasta, pAgala / 'bAtula bhUta bibasa matavAre / ' mA0 1.115.7 bAteM, 6 : bAta+ba0 / vArtAeM, uktiyA~ / 'kahi bAteM mRdu madhura suhaaii|' mA0 1.225.8 bAto : bAta bhI / 'jo paM kahuM kou pUchata baato|' vina0 177.5 bAda : saM00 (saM0 vaad)| (1) tarka-vitarka pUrNa mata, vivAdagrasta apa-siddhAnta / 'pAkhaMDabAda / ' mA0 4.14 (2) pramANita siddhAnta / paramArthavAda, hetuvAda Adi (de0 paramArathabAdI; hetubAda) / (3) zarta, dA~va / 'uparI-uparA badi bAda / ' gI0 5.22.4 For Private and Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 710 tulasI zabda-koza bAvabibAda : saM00 (saM0 vAda-vivAda) / tarka-vitarka, pakSa-vipakSa kI yuktiyoM se yukta vArtAkrama / do0 470 bAdara : saM0pu0 (saM0 vArdala>prA0 bddl)| megha (aakaash)| 'umagi caleu AnaMda bhuvana bhui~ bAdara / ' jA0ma0 187 bAdale : bAdala (bAdara) ba0 (prA0 vddly)| mA0 6.46 chaM0 bAhiM : A0praba0 (saM0 vaadynti)| vitaNDAvAda phailAte haiM, vivAda karate haiM, vitarkapUrNa matavAda prastuta karate haiM; zarta lagAte haiM / 'bAdahi sUdra dvijanha sana / ' mA0 7.66 kha bAdi : avyaya (saM0 vAdi-bolane vAlA ?) kahane meM =arthahIna zabdamAtra meM= ___ vyartha / 'bAdi galAni karahu mana maahiiN|' mA0 2.305.8 bAdI : (1) bAdi / vRthaa| 'debi mohabasa socia baadii|' mA0 2.282.6 (2) vi.puM0 (saM0 vAdin) / siddhAntavizeSa mAnane vAlA--'paramAratha baadii|' mA0 3.6.5 bAbu : bAda+kae / tarka, matabheda / 'ko kari bAdu bibAdu biSAdu bar3hAvai / ' pA0ma0 65 bAdhaka : vi.pu. (sN.)| bAdhA pahuMcAne vAlA, vyAghAta dene vAlA / mA0 4.7.17 bAdhako : bAdhaka bhI / 'jAkI chA~ha chae~ sahamata byAdha baadhko|' kavi0 7.68 bASA : saM0strI0 (sN.)| (1) pratibandha, vighna / 'jimi hari sarana na ekau bAdhA / ' mA0 4.17.1 (2) rukAvaTa, rokathAma / 'nisarata prAna karahiM haThi bAdhA / ' mA0 5.31.6 (3) zaGakA, bhaya, AtaGka / 'kahu, saTha, tohi na prAna kai bAdhA / ' mA0 5.21.3 (4) du:kha =AdhyAtmika, bhautika tathA daivika kleza / 'Adhibhautika bAdhA bhaI / ' vina0 8.3 (5) baadhi| bAdhA pahuMcAtA hai / 'karama subhAsubha tumhahi na bAdhA / ' mA0 1.137.4 bAdhI : bhUkR0strI0 (saM0 baadhitaa)| bAdhita huI, ruddha huI, ruka gaI / 'sumirata harihi sApa gati bAdhI / ' mA0 1.125.4 bAna : (1) bANa / tIra / mA0 6.63.3 (2) bANAsura / 'rAvana bAna chuA nahiM cApA / ' mA0 1.256.3 (3) saM00 (saM0 varNa>prA0 vaNNa) / raGga, camaka, zobhA, dIpti / 'kanakahi bAna car3hai jimi dAheM / ' mA0 2.205.5 bAnaita : vi.pu. (saM0 bANavat =bANavitta>prA0 bANa itt)| tIrandAja, dhanurdhara / kavi0 6.30 bAnaka : saM00 (saM0 varNaka) / (1) samaJjasa sambandha, ucita yoga / 'maiM patita tuma patita pAvana dou bAnaka bane / ' vina0 160.1 (2) sajAvaTa / pA0ma0 106 For Private and Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 711 bAnati : vaka0strI0 / bntii| 'mukha suSamA kachu kahata na bAnati / ' gI0 7.17.1 bAnanha : bAna+saMba0 / bANoM, tIroM (se, ke) / 'puni nija bAnanha kInha prhaaraa|' mA0 6.83.5 vAnara : saM00 (saM0 vaanr)| baMdara / mA0 1.187 mAnarAkAra : bAnara kI AkRti vaalaa| vina0 27.1 bAnaru : baanr+ke| yaha eka bAnara / 'bAnaru bar3I balAi ghane ghara ghaalihai|' kavi0 5.10 bAnavAna : bAnaita (saM0 bANavAn) / hanu0 36 bAnA : bAna / (1) tIra / 'dekhi kuThAru sarAsana bAnA / ' mA0 1.273.4 (2) (saM0 varNaka>prA0 vaNNaa) / veSaracanA, svarUpa / 'janu bAnata bane bahu bAnA / ' mA0 3.38.3 (3) svabhAva, zIla / 'maSA na kahau~ mora yaha baanaa|' mA0 7.16.7 bAni : (1) bAnI (saM0 vANI) / 'bhai mRdu bAni sumaMgala denii|' mA0 2.205.6 (2) sarasvatI / 'bAni binAyaku aMba rabi / ' rA0pra0 1.1.1 (3) saM0strI0 (saM0 vAna =jIvana, gati, bunaavtt)| zIla, svabhAva / 'eka bAni karunAnidhAna kii| so priya jA ke gati na Ana kii|' mA0 3.10.8 (4) vyasana (lt)| 'maiyA inahi bAni para ghara kI nAnA jaguti banAvahiM / ' ka0 4 bAnika : saM0strI0 (saM0 vnnikaa)| sajAvaTa, beSaracanA / 'ApanI ApanI bara bAnika banAi ke / ' gI0 1.84.1 bAnI : vANI se, meM / 'ati nirmala bAnI astuti tthaanii|' mA0 1.211 chaM0 bAnI : saM0strI0 (saM0 vaannii)| (1) sarasvatI devI / 'kavi ura ajira nacAvahiM bAnI / ' mA0 1.105.6 (2) artha bodhaka zabda / 'saba guna rahita kukabi kRta baanii|' mA0 1.10.5 (3) kathana / 'karau~ pranAma karama mana bAnI / ' mA0 1.16.7 (4) dhvni| 'manahu~ sikhini suni bArida baanii|' mA0 1.265.3 (5) vAgindriya / 'binu bAnI bktaa|' mA0 1.118.6 (6) bAni / svabhAva, vyasana / 'suna khagesa prabhu ke yaha bAnI / ' mA0 6.114.3 / / bAnu : baan+ke0| (1) bANAsura / 'rAvanu bAnu mahA bhaTa bhAre / ' mA0 1.250.2 (2) tIra / 'bAnu bAnu jimi gayau / ' jA0ma0 62 bAnata : bAnaita / 'janu bAneta bane bahu bAnA / ' mA0 3.38.3 bApa : saM00 (saM0 vapra, vapta>prA0 vappa) / pitaa| pA0ma0chaM06 bApikA : bApI (saM0 vApikA) / bAvar3I / mA0 1.86.7 bApI : saM0strI0 (saM0 vaannii)| bAvar3I eka prakAra kA caur3A kuA jisameM utarane hetu sIr3hiyA~ banI rahatI haiM / mA0 1.155.7 bApu : bApa+kae / pitA / vina0 270.3 For Private and Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 712 tulasI zabda-koza bApureM : becAre ne / 'bApure bibhISana pukAri bAra-bAra khyo|' kavi0 5.10 bApure : bapure / mA0 7.122.4 bApuro : bApurA (bapurA) kae0 / atyanta tuccha / 'caMda bApuro raMka / ' mA0 1.237 bApU : baapu| mA0 2.263.2 bAbU : (phA0 bAbA=bApa, pitAmaha, nAnA, saradAra, mukhiyA) (hindI meM) sammAnya puruSa / kavi0 7.140 bAma : (1) vi0 (saM0 vaam)| kuTila / 'tuhUM baMdhu sama bAma / ' mA0 1.282 (2) pratikUla / 'bidhi bAma kI karanI kaThina / ' mA0 2.301 (3) paMtha vizeSa (vAmamArga) jisameM paJca makArI sAdhanA kI jAtI hai (matsya, mAMsa, madirA, mudrA aura maithuna) / 'taji zruti paMthu bAma patha clhiiN|' mA0 2.168.7 (4) bAyA~ (dakSiNa kA vilom)| 'bAma bhAga Asanu hara dInhA / ' mA0 1.107.3 (5) saM0strI0 (saM0 vaamaa)| sundrii=strii| 'Ani para bAma bidhi bAma tehi / ' kavi0 6.4 bAmatA : saM0strI0 (saM0 vaamtaa)| pratikUlatA / kavi0 5.20 bAmadeu : baamdev+ke| (1) RSivizeSa / mA0 1.330 (2) ziva / pA0ma0 26 bAmadeva : saM00 (saM0 vAmadeva) / (1) RSi vizeSa / mA0 1.320 (2) shiv| hanu06 bAmana : saM00 (saM0 vAmana) / viSNu kA avatAra vishess| mA0 6.110.7 bAmapatha : (de0 bAma) / bAma mArga (tAntrika zAkta sAdhanA, paJcamakAra sAdhanA __ maarg)| mA0 2.168.7 bAmA : bAma / (1) pratikUla / 'phUlata phalata bhayau bidhi baamaa|' mA0 2.59.4 (2) sundarI strI / 'nAri beSa je sura bara bAmA / ' mA0 1.322.5 bAma, mU : baam+ke| pratikUla / 'bhayau kuThAhara jehiM bidhi bAmU / ' mA0 2.36.2 bAma : bAma hI, pratikala hii| 'lAge dAhine u bAma / ' gI0 5.25.4 bAmo : vAma bhI, kuTila jana bhI, pratikUla bhii| 'bhae bajAi dAhine jo japi tulasidAsa se baamo|' vina0 228.5 bAyeM : bAma / pratikUla / 'sRjyo hauM bidhi bAyeM / ' gI0 7.31.5 bAya : saM00 (saM0 vAta>prA0 vAya) / (1) vAyu / 'sapUta pUta bAya ko|' hanu0 31 (2) vAtavyAdhi / hanu0 37 (3) Ayurveda meM tridoSa (vAta-pittakapha) me anyatama / 'bhayo tridoSa bhari madana bAya / ' vina0 83.2 For Private and Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 713 bAyana : saM00 (saM0 upAyana>prA0 vaayn)| vyAvahArika upahAra jo paraspara bhejate haiM / 'bAyana denA' muhAvarA vyakta karatA hai ki jaisA kiyA hai, vaisA phala badale meM milegA (jisa prakAra vAyana badale meM dene kI prathA hai)| 'bhale bhavana aba bAyana dInhA / pAvahuge phala Apana kInhA / ' mA0 1.137.5 bAyano : bAyana+kae / 'hai bAyano diyo ghara nIke / ' ka. 8 bAyasa : saM00 (saM0 vAyasa) / (1) pakSI (2) koaa| 'bAyasa paliahiM ati __ anuraagaa|' mA0 1.5.2 bAyoM : bAya+kae / bAyA~ (upekssit)| 'bAyoM diyo bibhava kurupati ko|' vina0 240.3 (bAyAM denA muhAvarA upekSA karane ke artha meM hai)| bAyo : bhUka pu0kae0 / bAyA phailaayaa| 'parI na chAra muha baayo|' vina. 276.2 bAra : (1) saM00 (saM0 vAra) / dina / (2) ravivAra Adi dina / 'nomI bhIma bAra / ' mA0 1.34.5 (3) avasara, samaya / 'eka bAra bhari makara nhaae|' mA0 1.45.3 (4) krama (bArI) (saM0 vArA) / 'bUDha bhae bali merihi baar|' hanu0 17 (5) AvRtti / 'karata surati saya bAra / ' mA0 1.26.5 'bArahiM bAra / ' mA0 1.72.7 (6) vilamba, dera / 'tanahi tajata nahiM bAra lgaaii|' kR0 25 (7) saM00 (saM0 vaal)| keza, roma / 'chUTe bAra basana ughaare|' kavi0 5.15 (8) saM0pU0 (saM0 baal)| bAlaka / (6) (saM0 vAra) bAjAra / de0 bArabadhU / bAraMbAra : kri0vi0 (saM0 vAraM vAram) / punaH punaH / mA0 3.34 bAraka : (baar---ek)| eka bAra / 'bAraka nAma kahata jaga jeuu|' mA0 2.217.4 bArana : saM0pU0 (saM0 vAraNa) / hAthI / mA0 6.111.2 bArani, nhi : bAra-+saMba0 / vAroM=AvRttiyoM (meN)| 'tila jyoM bahu bArani pero|' vina0 143.2 bArabadhU : saM0strI0 (saM0 vAravadhU) / bAjArU strI=vaizyA / 'tArana bArana bAra badhU ko|' kavi0 7.60 bArabAra : bAraMbAra / gI0 2.74.1 bAraya : A0-prArthanA-mae0 (saM0 vaary)| nivAraNa kara, tU roka de / mA0 6.115.3 bAraha : saMkhyA (saM0 dvAdaza>prA0 vAraha) / do0 307 bArahabATa, TA : (bAraha+bATa) / bAraha mArgoM meM, anekadhA bicchinna, naSTabhraSTa / 'rAvana sahita samAja aba jAihi bArahabATa / ' rA0pra0 5.6.2 'ghAlesi saba jagu baarhbaattaa|' mA0 2.212.5 bAraheM : (saM0 dvAdaze>prA0 bArahaye>a0 bArahaveM / do0 466 For Private and Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 714 tulasI zabda-koza bArahauM : saM0kae. (saM0 dvAdazaH>prA0 bArahamo>a0 bArahavoM baarhuN)| putra janma se bArahavAM dina jaba nAmakaraNa saMskAra hotA hai / 'chaThI bArahoM loka beda bidhi / ' gI0 1.4.12 bArA : baar| (1) samaya / 'maratI baaraa|' mA0 6.58.5 (2) AvRtti / 'tadapi kahI gura bArahiM bArA / ' mA0 1.31.1 (3) avasara / 'nArada zrApa dInha eka bArA / ' mA0 1.124.5 (4) vilamba / 'kahahu so karata na lAvau~ baaraa|' mA0 1.207.8 bArAnasI : vArANasI meM / 'bIsIM bisvanAtha kI bisAda bar3o bArAnasIM / ' kavi0 7.170 bArAnasI : saM0strI0 (saM0 vArANasI) / kAzI nagara / hanu0 42 bAri : (1) saM0pu0 (saM0 vaari)| jala / mA0 1.6 (2) saM0strI0 (saM0 vATI=vATikA>prA0 vaaddii)| upavana yA choTA khet| 'baI banAi bAri badAbana / ' kR0 26 (3) kheta kI rakSA hetu gherA-de0 baarii| (4) (saM0 bAlA) taruNI strii| (5) pUkR0 (saM0 jvAlayisvA>prA. vAlia>a0 vAli) / jalA kara / 'jAri bAri kai bidhUma bAridhi butAi lUma / ' kavi0 bArivAhi : vAriahiM / mA0 1.220 (paatthaantr)| pArika : vi0 (phA0 bArIka) / sUkSma, mahIna / 'hai nirguna sArI bArika bali / ' kR041 bAricara : saM0+vi00 (saM0 vaaricr)| (1) jalacara, jalajantu / 'hoi. ___ bAricara bAri biyogii|' mA0 2.166.2 (2) machalI / kR0 21 / bAricaraketU : jalacaraketu-makaradhvaja kAmadeva / mA0 184.6 bArija : saM00 (saM0 vaarij)| kamala / mA0 2.317.6 bArida : saM00 (saM0 vArida) / megha / mA0 1.166.1 bAridanAda : meghanAda / mA0 1.180.7 bArida : bArida+kae / megha / 'bIru bAridu jimi gajjata / ' kavi0 6.47 bAridhara : saM00 (saM0 vAridhara) / megha / mA0 6.70.4 bAridhi : saM00 (saM0 vAridhi) / samudra / mA0 1.14 Ga bArinidhi : bAridhi / mA0 2.86.3 bAripura : kisI gAMva yA nagara kA nAma / kavi0 7.138 bAriye : vArie / kavi0 1.12 bArI : (1) baari| jala / 'baraSahiM rAma sujasa bara baarii|' mA0 1.36.4 (2) bAr3I, gherA (saM0 vATI>prA0 vAr3I) / rUghahu kari upAu bara baarii|' mA0 2.17.8 (3) (saM0 bAlA) taruNI, strii| (4) choTA kheta yA upavana For Private and Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 715 (vaattikaa)| 'siya saneha bara beli balita bara prema baMdhu bara baarii|' gI0 7.14.1 (5) saM0pu0 / 'eka mAnava jAti jo pattala banAne Adi kA kAma karatI hai / 'nAU bArI bhATa naTa / ' mA0 1.316 (6) bhUkR0 strI0 / jalA ddaalii| 'bArI baaraansii|' kavi0 7.172 bArIsa, sA : saM0pU0 (saM0 vArIza) / samudra / mA0 6.5; 28.2 bAra : bAra+kae0 / eka bhI bAla / 'hoihi bAru na bA~ka / ' rA0pra0 6.3.4 bAruni, nI : saM0strI0 (saM0 vAruNI) / madirA / mA0 1.70.1; 1.14 kha bArU : (1) bAlU / (2) bAru / dina / 'graha tithi joga nakhata bara bArU / ' mA0 1.312.6 bAreM : kri0vi0 / barA kara, chor3akara / 'bAnara manuja jAti dui baareN|' mA0 1.177.4 bAre : (1) saM0pU0ba0 (saM0 bAlaka>prA0 baaly)| bacce, putra / 'bhaA kahahu kusala dou bAre / ' mA0 1.261.4 (2) choTe, bacakAne / 'bAre bAre bAra bilasata sIsa para / ' gI0 1.10.1 (3) (saM0 bAlya) bacapane, bAlyAvasthA / 'mAno bAre teM purAri hI par3hAyo hai / ' bArehi, hI : bacapane se hI / 'bArehi teM nihita pati jaanii|' mA0 1.168.3 bAro : saM00kae0 (saM0 bAlaH>prA0 baalo)| choTA bAlaka / kR0 16 (2) putra / 'kehri-baaro|' hanu0 16 bAla : (1) saM0pU0 (saM0) / 15 varSa ke AsapAsa kA bAlaka / 'bAlake li|' mA0 1.168.2 (2) bAlaka / 'bAla bujhAe bibidha bidhi / ' mA0 1.65 (3) ajJAnI, mUrkha / 'so zrama bAdi bAla kabi krhiiN|' mA0 1.14.8 'kulahi lajAveM bAla / ' gI0 1.65.2 (4) aparipakva, alpabuddhi / 'bAla vinaya suni|' mA0 1.14 ga (5) sukumAra / 'bAla marAla ki maMdara lehiiN|' mA0 1.256.4 (6) saM0strI0 (saM0 baalaa)| taruNI, kizorI strii| 'paThayo hai. khavAsu khAso kUbarI sI bAla ko|' kavi0 7.135 bAlaka : saM00 (sN0)| (1) 15 varSa ke AsapAsa vayas vAlA=bAla / (2) baccA, zizu / 'jauM bAlaka kaha totari baataa|' mA0 1.8.6 (3) putra / 're nRpa bAlaka / ' mA0 1.271 bAlaka ni, nha, nhi : bAlaka+saMba0 / baalkoN| khelau~ tahAM bAlakanha miilaa|' mA0 7.110.4; 7.28.4 bAlaku : bAlaka+kae / mA0 1.272.5 bAlacaMdra : zukla dvitIyA kA candramA / kavi0 7.156 bAlacarita : bAlalIlA / mA0 1.40 bAladasA : bacapana (15 varSa ke AsapAsa vayas) / vina0 261.2 For Private and Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 716 tulasI zabda-koza bAladhi, ghI : saM0 strI0 (saM0 vAladhi ) / pUMcha / 'bAladhi ba~dhAi / ' gI0 5.16.4 kavi0 5.3, 4, 5 bAlapataMga : udayakAla kA sUrya / mA0 1.254 bAlapana : saM0pu0 (saM0 bAlatva > prA0 bAlattaNa > a0 bAlappaNa ) | bacapana | mA0 1.30 ka bAlapane : bAla dazA meM / 'bAlapane sUdhe mana rAma sanamukha bhayo / ' hanu0 40 bAlavidhu: bAlacaMdra | mA0 1.106 bAlabrahmacArI : (de0 brahmacArI) - 'bAlazcAsau brahmacArI bAla brahmacArI / ' vaha puruSa jo bAladazA meM hI brahmavidyA aura vedoM kA jJAtA rahA ho / ( bAlyAvasthA meM vIrya skhalana kI saMgati na hone se yahA~ brahmacarya kA vIryaM rakSA artha nahIM hai ) 'bAlabrahmacArI ati kohI / ' mA0 1.272.6 bAlamIka, ki : saM0pu0 (saM0 vAlmIka, vAlmIki) / rAmAyaNa ke racayitA Adi " kavi / mA0 1.3.3; 1.330 bAlA : saM 0 strI0 (saM0 ) / SoDaSI kanyA, taruNI / 'he bidhi milai kavani bidhi bAlA / ' mA0 1.31.8 bAlArka : (saM0 - bAla + arka) udaya letA huA sUrya / vina0 28.2 bAli : (1) saM0pu0 (saM0 vAli ) / sugrIva kA agraja vAnara rAja / mA0 4.1.5 (2) saM0 strI0 (saM0 vallI ) / bAlI = dhAna Adi kI maJjarI jisameM dAne paidA hote haiM / 'pharai ki kodava bAli susAlI / mA0 2.261.45 bAlikA : saM0 strI0 (saM0 ) / bAlA / lar3akI, putrI / 'hima-saMla-bAlikA / ' vina0 16.3 bAlike : bAlikA + saMbodhana (saM0 ) / ' mAtu bhUmidhara- bAlike / ' kavi0 7.173 bAlisa : vi0 (saM0 bAliza ) / mUrkha / 'bAlisa bajAveM gAla / ' gI0 1.65.2 bAliso : bAlisa + sambodhana bahu0 ( a0 he bAlisa ho) / ai mUrkho / 'yahI bala, bAliso ! birodhu raghunAtha soM / ' kavi0 5.13 bAloM : bAlI ne / 'taba bAlIM mohi kahA bujhAI / ' mA0 4.6.5 bAlI : bAli / vAnara rAja / mA0 4.6.3 bAlu : (1) saM0 strI0 (saM0 vAlu) / bAlU reta / 'puni lAga baraSa~ bAlu / ' mA0 6.101.4 (2) bAla + kae0 / bAlaka / ( 3) mUrkha | 'ajahUM na chAr3e bAlu gAla ko bajAvano / ' kavi0 5.18 bAlU : bAlu / reta / mA0 6.81.7 bAleMdu : bAlacaMdra (saM0 ) / mA0 7.108.6 bAvana : bAmana (avatAra) / do0 364, 65, 66 1 Trant : bAvana bhI, vAmana bhagavAn ko bhI / 'bar3AI jityo bAvano / ' kavi0 5.6 For Private and Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 717 bAvari, rI : bAuri / 'soi bAvari jo parekho ura Ane / ' kR0 38 mA0 2.201 chaM0 bAvareM : bAvare ne, pAgala ne (de0 bAura) 'bAvareM surAri bairu kInho rAma rAya soN|' kavi0 5.24 bAvare : (1) saM00 (saM0 vAtula cakravAta>prA0 vAula =vaauly)| bavaMDara / 'pApa ke prabhAva ko subhAya bAya bAvare / ' hanu0 37 (2) vikSipta, pAgala / 'mAlavAna rAvare ke bAvare se bola haiM / ' kavi0 5.21 bAvaro : (bAura) bAvara+kae / pAgala / 'barehu kalesa kari baru baavro|' pA0ma0 chaM06 bAvauM : bA~vo (upekssaa)| lehu apanAi aba dehu jani bAvauM / ' vina0 208.4 (2) pratikUla / 'mo ko Aja vidhAtA bAvauM / ' gI0 3.63.1 bAsa : saM00 (saM0 vAsa) / (1) nivAsa (vasa nivaase)| 'ucita bAsa hima bhUdhara dInhe / ' mA0 1.65.8 (2) gandha (vasa snehe) / 'grahai dhAna binu bAsa asessaa|' mA0 1.118.7 (3) vAsanA (vAsa upsevaayaam)| (4) vastra (vasa aacchaadne)| bAsana : (1) saM00 (saM0 vaasn)| pAtra, bartana / 'lehiM na bAsana basana corAI / ' mA0 2.251.3 (2) vAsanA / 'nirakhi bahu bAsanahi / ' vina0 209.2 bAsanA : saM0strI0 (saM0 vaasnaa)| (1) saMskAra, bhAvanA / 'kAma krodha bAsanA nsaanii|' vairA 60 (2) kAmanA / 'pUjI sakala bAsanA jI kii|' mA0 1.351.1 (3) viSaya kI bhAvanA, bhogecchA / 'mana te sakala bAsanA bhaagii|' mA0 7.110.6 (4) viSayAkAra manovRtti / 'ura kachu prathama bAsanA rhii|' mA0 5.46.6 (5) ArAdhya se ekAkAra citta-dazA, akhaNDAkAra rati bhaavnaa| 'acara cara rUpa hari sarabagata sarabadA basata, iti bAsanA dhUpa dorj|' vina0 47.2 bAsara : saM00 (saM0 vaasr)| (1) dina (rAta kA vilom)| 'nisi bAsara dhyAvahiM / ' mA0 1.186 chaM0 2 (2) dina (sUryodaya se dUsare sUryodaya tk)| janaku rahe pura bAsara caarii|' mA0 2.322.6 (3) dina (ravi Adi) / 'sani bAsara vishraam|' rA0pra0 7.2.2 bAsarani, nhi : bAsara+saMba0 / dinoM (se)| 'nija bAsarani divasa puravaMgo bidhi / ' gI0 5.17.2 bAsaru : bAsara+kae / eka dina / 'so bAsaru binu bhojana gayaU / ' mA0 2.322.3 bAsava : saM0pu0 (saM0 vAsava) / devarAja indra / mA0 2.141 For Private and Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 718 tulasI zabda-koza bAsA : bAsa / (1) nivAsa / 'bhagata hohiM muda maMgala baasaa|' mA0 1.24.2 (2) nivAsa+gandha / 'ihA~ kahA~ sajjana kara baasaa|' mA0 5.6.1 bAsi : pU0 / suvAsita karake, sugandha se ota-prota karake / 'dai da sumana tila bAsi ___ ke aru khari parihari rasa leta / ' vina0 160.3 bAsinha : bAsI+saMba0 / nivAsiyoM / 'avadhapurI bAsinha kara sukha saMpadA smaaj|' mA0 7.26 bAsI : (samAsAnta meM) vi0pu0 (saM0 vAsin) / nivaasii| 'jAti jIva jala thala nabha baasii|' mA0 1.8.1 bAsu, sU : bAsa+kae. / (1) nivAsa / 'dUtanha bAsu devAi / ' mA0 1.264 (2) gandha / 'lahasunahU ko bAsu / ' do0 355 bAsudeva : saM00 (saM0 vAsudeva) / viSNu, nArAyaNa (vaiSNava mata kI catuvyUha sthApanA meM saMkarSaNa, pradyumna aura aniruddha aMzoM ke Upara vyApaka paramAtmA bAsudeva hai) / 'bAsudeva pada paMkaraha daMpati mana ati lAga / ' mA0 1.143 bAsU : bAsu / nivAsa / mA0 1.352.7 'bAha, bAhai : (saM0 vAhayati>prA0 vAhai) A0prae / nirvAha karatA hai| calatA-calAtA hai / 'sapanehaM nahIM apane bara baahai|' kavi0 7.56 / / bAhana : saM00 (saM0 vAhana) / azva Adi savArI kA sAdhana / mA0 1.61 bAhanI : bAhinI / mA0 6.55.4 bAhara : bAhira / kavi0 7.44 bAharI : vi0 / bAhara kI (UparI) / 'rAgina meM sITha DIThi bAharI nihAri haiN|' kavi0 1.240 bAhA : bAMha / 'baiThAre raghupati gahi bAhA~ / ' mA0 2.77.5 bAhija : vi0 (saM0 vAhya) / bAharI, UparI / 'bAhija ciMtA kInhi bisessii|' mA0 3.30.1 bAhinI : saM0strI0 (saM0 vaahinii)| (1) senA (2) nadI / 'bibidha bAhinI bilasati sahita anaMta / jaladhi sarisa ko kahai rAma bhagavaMta / ' bara0 42 bAhira : bAhera / do0 46 bAhiro : (1) bAhira / gI0 6.8.2 (2) vAhya, vahibhUta / 'bhagati bihIna beda ___ baahiro|' vina0 272.3 bAhI : bA~ha / 'lIjai gahi bAhIM / ' vina0 147.5 bAhu : saM00+ strI0 (saM.) / bhuja / mA0 1.147.7 bAhuka : saM0 / bAhupoDA (ke artha meM) / hanu0 36 bAhudaMDa : daNDasadRza sudRDha bhuj| kavi0 6.1 bAhU : bAhu / mA0 1.63.7 For Private and Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 719 bAhera : kri0vi0 (saM0 vahiH>prA0 vAhira) / bAhara (bhItara kA viloma) / mA0 1.111 bAherahuM : bAhara bhI / 'tulasI bhItara bAherahaM jauM cAhasi ujiAra / ' mA0 1.21 thAhaiM : bAha+ba0 / bhujAe~ / 'tulasI bar3hAI bAdi sAla teM bisAla bAhaiM / ' kavi0 bAhai : baahi| bigya : vi0 (saM0 vyaGa gya) / vyaJjanA zabda zakti se Ane vAlA (arth)| gUDha ___ Azaya / vinoda pUrNa / 'hari ke bigya bacana nahiM jaahiiN|' mA0 1.63.3 biMjana : saM00 (saM0 vyaJjana) / sAlana, mukhya bhojana meM sahAyaka lavaNa yukta khAdya sAmagrI / mA0 1.173.2 / / biMdaka : vi00 / prApta karane vaalaa| 'parama sAdhu paramAratha biNdk|' mA0 7.105.4 biMdu : saM0pU0 (saM0) / (1) bUMda / 'rUpa biMdu jala hohiM sukhaarii|' mA0 2.128.7 (2) kaNa / 'kanaka biMdu dui cArika dekhe / ' mA0 2.196.3 (3) biMdI / 'bhrU para masi biMdu birAjata / ' gI0 1.22.6 bidamAdhava : kAzI meM prAcIna viSNumUrti (jisake mandira ke sthAna para aba masjida hai jise 'mAdhava kA dhauraharA' kahate haiN)| vina0 61.1; 62.1 vidhi : vidhya / mA0 2.138.8 bidhya : saM0pU0 (saM0 vindhya) / bhArata ke madhya kA parvata vizeSa / gI0 2.41.1 bidhyAcala : biMdhya / mA0 1.156.4 bidhyAti : biMdhyAcala / vina0 43.4 biba : saM00 (saM.) / kuMdarU (phala vizeSa) / vina0 51.4 bibopamA : vi0 (saM0 bimbopama) / kuMdarU ke samAna / 'adhara bibopamA / ' vina0 51.4 biprAdhi : saM0strI0 (saM0 vyAdhi) / rog| mA0 1.171.4 biAnI : bhUka0strI0 (saM0 vijAtA>prA. viANI) / prasava kiyA, janma diyaa| 'nataru bA~jha bhali bAdi biaanii|' mA0 2.75.2 (yaha kriyA pazuoM ke lie hI prAyaH prayukta hai| biAha : vivAha meM, se / 'ehi biAha bar3a lAbhu suncniiN|' mA0 1.310.7 biAha : saM00 (saM0 vivAha>prA0 viAha) / byAha, pANigrahaNa saMskAra / mA0 1.245.6 biAhabi : bhakR0strI0 (saM0 vivAhayitavyA>prA0 viaahiavvii)| byAhanI (hogI), vyAhI jaaygii| 'sIya biAhabi rAma / ' mA0 1.245 For Private and Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 720 tulasI zabda-koza 'karanabedha upabIta biAhA : ( 1 ) biAha / biAhA / ' mA0 2.10.6. (2) biAha / vyAhatA hai, byAha sakatA hai / 'binu toreM ko kuari biAhA / " mA0 1.245.6 biAhi: pUkR0 / byAha karake / 'bhAinha sahita biAhi ghara Ae raghukula caMdu / ' mA0 1.350 ka bihI : bhUkR0strI0 / byAhI gaI / 'bhaMji dhanuSa jAnakI biAhI / ' mA0 6.36.11 bahu, hU: biAha + kae0 / mA0 1.314; 266.3 biAhesi : A0 - bhUkR0 pu0 pra0 / usane vivAhita kiye| 'puni dou baMdhu biAhesi jAI / ' mA0 1.178.4 fave : vikaTa / (1) vikRta, kurUpa / ' bikaTa beSa 1.220.7 (2) bhayAnaka / 'kATe bikaTa pisAca / vizAla / 'dekhi trikaTa bhaTa / mA0 1.176.4 (4) bikaTa manohara nAsA / mA0 1.243.5 (5) gUDha, rahasya / 'naTa kRta vikaTa kapaTa khagarAyA / ' mA0 7.104.8 mukha paMca purArI / ' mA0 mA0 6.68 (3) durjaya, kuTila + saghana / 'bhRkuTI farera : vi0 (saM0 vikaTAnana ) / vikRta bhayAnaka mukha vAlA vAle / 'bikaTAnana bisAla bhayakArI / ' mA0 5.54.6 cikaTAsi : (1) saM0 + vi0pu0 (saM0 vikaTAsya - Asya = mukha | bhayAnaka mukha vAlA (2) eka vAnara yUthapa / mA0 5.54 bikaTI : bikaTa + strI0 / 'bikaTI bhRkuTI bar3I a~khiyA~ / ' kavi0 2.13 bikarAra, rA : vi0 (saM0 vikarAla ) / bhayAnaka / 'nAka kAna binu bhai bikarArA / ' Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mA0 1.18.1 bikarAla : vi0 (saM0 bikarAla ) / viSama, durdAnta, krUra, bhayAnaka, AtaGkakArI / 'prabhu sanamukha bhae~ nIca nara hota nipaTa bikarAla / ' do0 375 bikala : vi0 (saM0 vikala) / (1) kalAhIna, khaNDita, aMzata: alpa ( sakala kA viloma) / (2) vyAkula, viklava, Arta, vyathita / biraha bikala nara iva raghurAI / ' mA0 1.46.7 bikalaI : bikalatA / 'prabhu kRta khela suranha bikalaI / ' mA0 6.94.3 bikalatara : adhika vikala / mA0 6.84 chaM 0 bikalatA : vikalatA / mA0 6.6.1 bikalAI : bikalai / mA0 6.61.5 bikasata: vakR0pu0 / vikasita hote, khilate / 'sabai sumana bikasata / ' gI0 1.1.10 faran : A0pra0 (saM0 prA0 vikasanti > a0 vikasahi) / khilate haiM / 'manahuM kumuda bidhu udaya mudita mana bikasahi / ' jA0maM0 192 For Private and Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza bisi : pUkR0 / vikasita ho (kara) / phailakara / 'bikasi cahUM disi rahI lonAI / ' gI0 1.108.4 bikasita bhUku0vi0 (saM0 vikasita ) | khile hue / 'bikasita kaMja kumuda 721 bilakhAne / ' gI0 1.36.3 fame : bikasita ( prA0 vikasiya ) / khile / 'e paMkaja bikase bidhi nAnA / ' mA0 7.31.7 bikaso : bhUku0pu0kae0 / khilA / vikasita huA / 'bArija bana bikaso rI / gI0 1.104.2 'fast faers : A0pra0 (saM0 vikrIyate > prA0 vikkAi ) / bikatA hai, becA jAtA hai / paya paya sarisa bikAi / ' mA0 1.57 kha bikAu~ : A0ue / bikUM, bika jAU~ / 'kRpAsiMdhu bina mola bikAu~ / ' vina0 153.7 bikAu go : A0bha0pu0 u0 / bikUMgA / 'binu molahI bikAu~go / ' gI0 5.30.4 farai : kriyAtioy'0 e0 / yadi so bikatA / 'jo pai kahUM kou bUjhata bAto / ' to tulasI bina mola bikAto / ' vina0 177.5 bikAnI : bhUka0strI0 / bika gaI / 'tumha priya hAtha bikAnI / ' kR0 47 bikAne : bhUkR0pu0 0ba0 / bika gaye / 'hAtha harinAtha ke bikAne raghunAthu / ' kavi0 For Private and Personal Use Only 6.55 bikAnI : bhUku0pu0kae0 / bika gayA / 'hauM to bina mola ko bikAno / ' hanu0 38 bikAra : saM0pu0 (saM0 vikAra) / (1) vastu meM tAttvika parivartana binA hue jo pariNAma hotA hai use 'vivarta' kahate haiM; jaise, rajju meM sarpa / tAttvika parivartana I dahI / vaiSNava mata ke sAtha hone vAle pariNAma ko vikAra kahate haiM / jaise, dUdha vivartA aura vikAra donoM hI ko brahma meM mAnya na karake jagat kA usI se pariNAma svIkAra karatA hai - isa mAnyatA ko 'avikRta pariNAmavAda' kahate haiM -- jaise, pAnI se hima / 'cidAnaMdamaya deha tumhArI / bigata bikAra jAna adhikArI / mA0 2.127.5 zaGkaramata meM ise bhI 'vivarta' hI kahA jAtA hai / (2) (ka) avidyA ( tama, ajJAna ) ( kha ) asmitA ( moha) (ga) rAga ( mahAmoha) (gha) dveSa (tAmisra) (Ga) abhiniveza ( andhatAmisra) ina pA~ca se janita mana ke doSa / 'dAruna avidyA paJca janita bikAra zrI raghubara hare / ' mA0 7.130 chaM0 (3) kAma, krodha, lobha, moha, mada aura matsara - SaDvarga se utpanna mAnasika parivartana / 'SaTa bikAra jita anagha akAmA / ' mA0 3.45.7
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 722 tulasI zabda-koza (4) doSa / 'rahita samasta bikAra / ' mA0 1.104 (5) mlintaa| parihari bAri bikAra / ' mA0 1.6 'sakala prakAra bikAra bihaaii|' mA0 2.75.6 (6) phala, pariNAma / Isa bAmatA bikAra haiM / ' kavi0 5.20 (7) bigar3ane kI kriyA= bhautika parivartana / 'sakala bikAra rahita gatabhedA / ' mA0 2.63.8 bikArI : vi0 (vikArin) / vikArayukta, doSayukta / 'vAnara rIcha bikaarii|' vina0 166.6 bikAra : bikAra+kae / doSa / 'bacana bikAra karatabau khuAru / ' kavi0 7.64 bikAsa : saM00 (saM0 vikAsa) / AvirbhAva / 'to hI meM bikAsa bisva, to hI meM bilaas|' kavi0 7.173 bikAsa bikAsai : (saM0 vikAsayati>prA0 vikAsai) A0prae / vikasita karatA hai, vikAsa lAtA hai| bikAsaka : vi00 (saM0 vikAsaka) / vikasita karane vaalaa| 'banaja bikAsaka pUSana / ' jA0ma0 124 bikAsA : (1) bikAsa / 'kabahuM ki nalinI karai bikAsA / ' mA0 5.6.7 (2) bikAsai / 'bacana kirana muni kamala bikAsA / ' mA0 2.277.1 bikAsI : (1) bhUkRstrI0 / vikAsayakta huI, khilii| 'svAmi surati sura bIthi bikaasii|' mA0 2.325.5 (2) vi0pU0 (saM0 vikAsin) / vikasita karane vAlA / AvirbhAva lAne vaalaa| 'rAma nAma juga Akhara visva bikaasii|' vina0 22.7 bikAse : bhUkR00ba0 / vikAsayukta hue| 'banaja bikaase|' mA0 2.325.3 bikahaiM : A0bha0ma0 / bika jAyeMge / 'sobhA dekhavaiyA binu mola hI bikai haiN|' gI0 2.37.2 bikrama : vikrama / (1) padavikSepa, Daga / de0 trivikrm| (2) parAkrama, zakti / 'bhuja bikrama jAnahiM digapAlA / ' mA0 6.25.4 bikhaMDana : vi.pu / khaNDita karane vAlA, ucchedaka, nAzaka / 'prabhu trAsa bikhaMDana / ' mA0 6.115.5 bikhyAta, tA : vikhyAta / prasiddha / mA0 2.194; 1.122.7 vikhyAti : saMstrI0 (saM0 vikhyAti) / prasiddhi / 'lahata bhuvana bikhyAti / ' do016 bigata : vigata / mA0 1.75 bigatakrama' =kramahIna / mA0 6.46.2 "bigata bara' =bairarahita / mA0 2.138.1 'bigatabhaya' =nirbhaya / mA0 2.308.5 'bigatamoha' =moha rahita / mA0 1.136 bigatA : bigata+strI0 / jAtI rahI, samApta ho gii| 'samatA bigtaa|' mA0 7.102 chaM0 For Private and Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'tulasI zabda-koza 723 bigara bigarai : (1) A0prae0 (saM0 vikurute>prA0 vigri)| vikArayukta hotA hai, bigar3atA hai| (2) (saM0 vikirati>prA0 vigarai) / bikhara jAtA hai / 'bacana beSa teM jo bana i so bigarai prinaam|' do0 154 'bigarata : vakR0pu / bigdd'taa+bikhrtaa| "bigarata mana saMnyAsa leta jala nAvata __ Ama gharo so|' vina0 173.4 bigarahiM : A0praba0 / dUSita hote-hotI haiN| 'jimi svataMtra hoi bigarahiM naarii|' mA0 4.15.7 bigarAyala : vi.puM0 / vigAr3A huA, dUSita, vikArayukta kiyA huA / 'hoM bigarAyala aura ko, bigaro na bigariye / ' vina0 271.2 bigari : (1) bigarI / gI0 2.41.4 (2) pUka0 / bigar3a (kara) / 'jana teM bigari gaI hai|' gI0 2.78.3 bigarie, ye : A. kavA0prae / bigAr3iye / 'bigaro na bigariye / ' vina0 271.2 bigariau : bigar3I (bAta) bhI / merI bigariau bani jaai|' vina0 41.3 bigarihi : mA0bha0prae / bigar3egA (naSTa hogaa)| 'nAhina Daru bigAroha paralokU / ' mA0 2.211.5 bigarihai : (1) bigarihi / 'biga rihai surkaaj|' gI0 5.6.3 (2) bikRta hogA+ bikhregaa| 'dinahU dina bigarihai.. bilaMba kiye|' vina0 272.5 bigarI : (1) bhUka strI0 / bigdd'ii| do0 22 (2) bigar3I bAta / 'bigarI sudharI kabi-kokilahU kii| kavi0 7.86 bigaroau : bigariau / 'baDi o tarati, bigarIau sudharati bAta / ' kavi0 7.75 bigare : (1) bhUka00 / bigar3e, vikRta, doSayukta / 'bigare te Apu hI sudhAri lIjai bhAya jU / ' kavi0 7.136 (2) dUSita +bikhare / 'sAjaka. bigare sAja ke / ' gI0 5.26.2 bigaraMgI : A0bha0strI0prae / bigdd'egii+bikhregii| 'rAvarI sudhArI jo bigArI bigaraigI merI / ' vina0 256.1 bigaro : bigaryo / bigar3A huA / 'bigaro na bigariye / ' vina0 271.2 bigaryo : bhUka00kae / bigar3A (doSa bana pdd'aa)| 'surapati teM kahA jo nahiM bigryo|' vina0 236.5 bigasata : vikasata (prA0 vigasaMta) / 'asta bhae~ bigasata bhaIM / ' mA0 7.6 ka /vikasA bigasAi : A0prae0 (saM0 vikasati>prA0 vigsi)| khilatA hai, vikAsa letA hai / 'nisi dina yaha bigsaai|' bara0 11 bigasita : bhUkR0 (saM0 viksit)| vikAsayukta / 'sara bigasita bahu kNj|' mA04.24 For Private and Personal Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 724 tulasI zabda-koza bigasI : bhUka0strI050 / khilI, vikasita huiiN| 'jana bigasI rabi udaya kanaka paMkaja kliiN|' jA0ma0 132 bigAra : bikAra (prA0 vigAra) / (1) bigar3anA, dUSita honaa| 'budhi na vicAra, na bigAra na sudhAra sudhi / ' gI0 2.32.3 (2) bigAr3anA / 'kAhU kI jAti bigAra na soU / ' kavi0 7.106 gigArA : bhUka00 / bigAr3A, naSTa kiyA / 'kausalyA aba kAha bigArA / ' mA0. 2.46.8 bigAri : pUkR0 / bigAr3a kara / 'rUThAhiM kAja bigAri / ' do0 476 bigArI : bhUka0strI0 / bigAr3I, naSTa kara dI / 'bidhi aba saMvarI bigArI / ' mA0. 1.270.7 bigAreu : bhUkR.puM0kae / bigAr3A, naSTa kara diyaa| 'kachuka kAja bidhi bIca bigAreu / ' mA0 2.160.2 bigAro : bigAryo / hanu0 16 bigAryo : bigaaryo| 'kahA bigAryo bAli / ' do0 159 bigoie : A0kavA0prae / bigAr3ie (mUla artha-vyAkula kiijie)| khoyA jAya, ___ naSTa kiyA jAya / 'jAgie na soie, bigoie janamu jAyeM / ' kavi0 7.83 bigoI : bhUkR0strI0 / vaJcita kI huI (mUla prAkRta artha-vikala kI huii)| ThagI huI, bigAr3I huI / 'rAju karata nija kumati bigoI / ' mA0 2.23.7 bigoe : bhUkR00ba0 / bikala kiye hue, Thage gaye / 'te kAyara kalikAla bigoe|' mA0 1.43.7 bigoyo : bhUka00kae / byAkula kiyA, Thaga liyA, bigAr3a diyaa| 'kali kuTila bigoyo bIca / ' vina0 192.1 /bigova bigovai : (saM0 vijugupsate>prA0 viggovai) A0prae / vyAkula hotA tI hai; vyAkula karatA-tI hai / 'tulasI madovai roi roi ke bigovai Apu / ' kavi0 5.11 bigovati : vakR0strI0 / khotI (vyAkula karatI huI) bitAtI / 'tumhare biraha nija. jana bigovati / ' gI0 5.17.3 bigovahu, hU : A0maba0 / vyAkula karate ho, dhokhe meM DAlate ho, naSTa kara rahe ho|| 'binu kAja rAja samAja mahuM taji lAja Apu bigovahU / ' jA0ma0/08 bigovA : bhUkR.pu / vyAkula kiyA, naSTa kiyA, ThagA / 'prathama moha mohi bahuta bigovA / ' mA0 7.66.6 bigovai : bigovi| bigyAna : vijJAna / (1) bodha / (2) vijJAnamaya koza =jJAnendriya+buddhi / (3) jAgatika jJAna / (4) zilpa tathA zAstra sambandhI jJAna / (5) viveka,. For Private and Personal Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -tulasI zabda-koza 725 prakRti-puruSa-bheda jJAna / 'binu bigyAna ki samatA Avai / ' mA0 7.60.3 (6) vyApaka brahma kA bodha / 'kahaba gyAna bigyAna bicaarii|' mA0 1.37.6 (7) mAyAyukta brahmalInatA kI saMvedanA / 'je bigyAna magana muni gyaanii|' mA0 1.111.1 (gosvAmI jI ne ise bhI bhakti kA sAdhana hI mAnA hai)| bigyAnaghana : bijJAnamaya, vijJAna kA hI saghanarUpa, bodhasvarUpa / mA0 3.33 chaM. bigyAnamaya : bigyAnadhana / mA0 7.117 gha bigyAnarUpa : bigyAnamaya / mA0 7.123.4 bigyAnarUpinI : vi0strI0 (saM0 vijJAnarUpiNI) / vijJAnamayI; vivekasvarUpA / 'bigyAnarUpinI buddhi / ' mA0 7.117 kha bigyAnA : bigyAna / mA0 1.84.7 'vigyAnI : vi00 (saM0 vijJAnin) / vijJAnayukta, brahmabodha-sampanna / mA0 1.60.1 'bigyAnu : bigyAna+kae / 'jAnauM na bigyAnu gyAnu / ' kavi0 7.62 vigraha : vigraha / (1) zarIra / (2) kalaha, dveSa / 'baira na bigraha Asa na trAsA / ' mA0 7.46.5 'biprahu : bigraha+kae / lar3AI / 'saguna kahai asa bigraha naahiiN|' mA0 2.162.6 bighaTana : vighaTana / khaNDana / 'pragaTI dhanu bighaTana pripaattii|' mA0 1.236.6 bighaTita : bhUkR0vi0 (saM0 vighaTita) / khaNDita, vicchinna / 'bar3i avalaMba bAma bidhi bighaTita / ' gI0 2.88.3 'bighaTa : A0prae0 (saM0 vighaTayati, vighaTTa yati>prA0 vightttti)| chinna-bhinna kara detA hai / 'rajanIcara matta gayaMda ghaTA bighaTai mRgarAja ke sAja lr|' kavi0 6.3 bighana : bighna / mA0 2.11.6 bighna : saM00 (saM0 vighna) / bAdhA, pratirodha / mA0 7.36.5 bica : bIca / 'aguna saguna bica nAma susAkhI / ' mA0 1.21.8 bicacchana : vi0 (saM0 vickssnn)| vyAkhyApUrvaka tathya-nirUpaNa-kartA, vidvAn, nipuNa, pravINa / 'kRpAsiMdhu guna gyAna bicacchana / ' mA0 7.37.4 'bicara bicarai : A0e0 (saM0 vicarati>prA0 vi0-cri)| vicaraNa karatA hai (pairoM se calatA hai)| 'dasaratha ajira bicara prabhu soI / ' mA0 1.203.5 'bicaraMti : A0praba0 (saM0 vicaranti) / vicaraNa karate haiN| saba saMta sukhI bicaraMti mhii|' mA0 7.14.16 vicarata : vakR.puM0 / vicaraNa karatA-te / 'daMDaka bana bivarata abinaasii|' mA. 1.48.8 For Private and Personal Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 726 tulasI zabda- kaM bicarani: saM0 strI0 (saM0 vicaraNa) / vicarane kI kriyA, vicaraNarIti / 'ja pAni bicarani mohi bhAI / mA0 1 166.11 bicarAha : A0pra0 / vicaraNa karate haiM / (siva ) / 'bicarahi mahi dhari ha Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hari / mA0 1.75 bicarahi : A0ma0 / tU vicaraNa kara / 'bicarahi avani avanIsa carana sara mana madhukara kiye / ' vina0 135.5 bicarahu : A0ma0 / vicaraNa karo / 'asa ura dhari bicarahu mahi jAI / ' ma 1.138.8 bicaraM : bicarai / vicaraNa karatA hai, kare / 'bicaraM dharanI tina soM tina toreM kavi0 7.46 bicala : saM0 strI0 / vicalita hone kI kriyA, ukhAr3a, bhagadar3a / 'nija dala bica sunI jaba kAnA / mA0 6.42.6 bicalata: vakR0pu0 / vicalita hotA hote; bhAgate / 'nija dala bicalata dekhe si mA0 6.81 bicalAi : pU0 (saM0 vicAlayitvA > prA0 vicalAvia > a0 vicalAvi ) vicalita karake / 'garjahi bhAlu balImukha ripu dala bala bicalAi / ' mA0 6. bicalAe, ye : bhUkR0pu0ba0 / khader3a diye / 'bhUri bhaTa rana bicalAye haiM / ' gaM 1 1.74.3 bicali: pUkR0 / vicalita hokara bhAgakara / 'cale bicali markaTa / ' ma 6.66 chaM0 bicAra : saM0pu0 (saM0 vicAra) / (1) cintana-manana / 'sarasai brahma bica pracArA / ' mA0 1.2.8 (2) nizcayAtmaka bodha, samajha / 'nija bica anusAra / mA0 1.23 bicArata: vakR0pu0 / vicAra karatA te / 'hRdaya~ bicArata jAta siva' mA 1.48 ka bicArati : vakR0 strI0 / vicAra karatI / mA0 7.7.7 I bicAraba: bhakR0pu0 | vicAranA ( cAhie ) / 'saguna bicAraba samaya subha / ' rA0Da 7.1.5 bicArahi, hIM : A0praba0 / vicAra karate haiM / mA0 4.26.1; 1.261 chaM0 bicArahu : A0ma0 / vicAra karo, manana karo / 'hRdaya~ bicArahu dhIra dhari I mA0 1.314 vicArA: (1) bicAra / 'ko guna dUSana kareM bicArA / mA0 1.81. (2) bhUka0pU0 / socA, nizcita kiyA / 'hama tumha kahaM baru nIka bicArA For Private and Personal Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 727 mA0 1.80.1 (3) vi.puM0 (phA0 becaar:=laacaar)| nirupAya / 'bhayau mRdula cita siMdhu bicArA / ' mA0 5.53.7 bicAri : (1) pUka0 bicAra karake, nizcita karake / 'asa bicAri ura chAr3aha kohU / ' mA0 2.50.1 (2) A0-AjJA-mae / tU vicAra kara / 'gati ApanI bicAri / ' do0 56 bicArie, ye : A0kavA0prae0 / vicAra kiyA jAya, mAnA jaay| 'dAsa rAvaro bicAriye / ' hanu0 21 bicArI : (1) bicAri / samajhakara / 'dhIraju dharahu bibeku bicaarii|' mA0 2.150.8 (2) bhUka0strI0 / vicArapUrvaka nizcita kii| 'sakhA nIti tumha nIki bicaarii|' mA0 5.43.8 (3) vi.strI0 (phA0 becaarH)| becArI (akiMcana) / 'bhai maMtharA sahAya bicaarii|' mA0 2.160.1 bicAru, rU : (1) bicAra+kae / eka vicAra / 'yaha bicAru ura Ani np|' mA0 2.2 (2) A0 -AjJA-mae / tU vicAra kara / 'mahari manahiM bicAru / ' kR0 14 bicArU : bicAru / mA0 1.11.6 bicAre : (1) bicArai / vicAra kre| gI0 2.2.3 (2) bhUka0puba0 / soce hue, sunizcita vicArayukta / te nahiM bolahiM bacana bicaare|' mA0 1.115.7 (3) vi.pu.ba 0 (phA0 becAraH) / nirupAya, akiMcana / 'kAmI kAka balAka bicaare|' mA0 1.38.5 vicArehu : (1) A0bha0+AjJA+maba0 / tuma vicAra karanA / 'mana krama bacana so jatana bicArahu / ' mA0 4.23.3 (2) bhUka00+maba0 / tumane vicAra kiyA / kAju bicArehu so karahu / ' rA0pra0 1.1.7 / bicAra : bicArahi / 'bUjhi na beda ko bhedu bicaareN|' kavi0 7.104 bicAro : (1) bicAryo / socaa| 'hita Apana maiM na bicaaro|' vina0 117.3 (2) bicArahu / soco / 'tAta, bicAro dhauM hauM kyoM AvauM / ' gI0 2.72.1 bicArauM : A0 ue / vicArU~, vicAra karatA huuN| 'jo karanI ApanI bicArauM / ' vina0 142.10 bicArayo : bhUkR.pu.kae / socA, nizcita kiyaa| bhalo kAja bicaaryo|' gI0 2.1.3 bicitra : vi0 (saM0 vicitr)| (1) vilakSaNa, camatkArI (vividha guNoM tathA alaMkAroM se yukta) / bhaniti bicitra sukabi kRta joU / ' mA0 1.10.3 (2) kautUhala janaka, vismykaarii| 'kathA-prabandha bicitra banAI / ' mA0 1.33.2 (3) rahasyamaya / 'ati bicitra raghupati carita / ' mA0 1.46 For Private and Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 728 tulasI zabda-koza (4) vividhatAyukta / 'te bicitra jala bihaga samAnA / ' mA0 1.37.11 (5) citravarNa, raMgabiraMgA / 'ati bicitra kachu barani na jAI / kanaka deha mani racita bnaaii|' mA0 3.27.2 (sabhI artha gumphita-se milate haiN)| bicitrA : bicitra+strI0 / mA0 2.282.1 bichAi : pUkR0 (saM0 vicchAdya>prA0 vicchaia>a0 vicchaai)| bichA kara / __ 'Ache Ache bIche bIche bichaunA bichAi ke / ' gI0 1.84.3 bichurata : vakR00 (saM0 vicchurat>prA0 vicchuddNt)| viyukta hotA hote / bichur3ate hI / 'bichurata eka prAna hari lehIM / ' mA0 1.5.4 bichurani : saM0strI0 / bichar3ane kI kriyA, viyoga / 'taba teM biraha rabi udita eka rasa sakhi bichurani rabi paaii|' kR0 26 bichureM : bichur3ane para, se / 'bichureM kaise prItama lAgu jiyo hai / ' kavi0 2.20 bichare : bhUka00ba0 / viyukta hue / 'bichure kRpAnidhAna / ' gI0 2.56.1 bichuryo : bhUka.pu0kae / bichur3a gayA, chUTa gyaa| 'saMga sakala bichuryo|' vina0 91.4 'bichoha, bichohai : (saM0 vikSobhayati>prA. vicchohai) aa0pre| alaga karatA hai-karatI hai; dUra karatA-tI hai / 'sumirata sakRta mohamala sakala bichohi|' jA0ma0 66 bichohani : vi0strI0 / alaga karane vAlI, haTAne vAlI / 'saba mala bichohani jAni ___ mUrati / ' jA0ma0I0 12 bichohI : bhUka0strI0ba0 / viyukta kI huiiN| 'ke ye naI sikhI sikhaI hari nija __ anurAga bichohiiN|' kR0 41 bichohI : bhUkR0strI0 / viyukta kI / jehiM hauM hari pada kamala bichohI / ' mA0 bichoha : bichoha+kae / viyoga / 'jauM janateu~ bana baMdhu bichohU / ' mA0 6.61.6 bichohe : bhUkR.puba / viyukta kiye, rahita kiye / 'rAma prema atisaya na bichohe / ' mA0 2.302.4 / bichohai : vichohai / '(nAma) agha avagunani bichohai / ' vina0 230.3 bichaunA : saM00 (saM0 vicchAdana>prA. vicchAvaNa) / bichAvana, zayAstaraNa / __gI0 1.84.3 bijaI : vi.pu. (saM0 vijyii)| vijetA, jayazIla,utkRSTa / mA0 1.122 bijaya : (1) vijaya / mA0 6.84 (2) viSNu ke eka dvArapAla kA nAma / mA0 1.122.4 bijayI : vijaI / kavi0 1.22 For Private and Personal Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 729 biTa : biSTA / 'kRmi bhasma biTa parinAma tanu / ' vina0 136.7 biTapa : saM00 (saM0 viTapa) / (1) zAkhA (2) vRkSa / mA0 1.87.1 / / biTapana, ni, nha, nhi : bittp-+sNb0| vkssoN| baiThata.. biTapani tr|' gI0 1.54.4 biTapAyudha : vRkSa rUpI Ayudha / mA0 6.53.3 biTapu : biTapa+kae / advitIya vRkSa / 'rana rasa biTapu pulaka misa phuulaa|' mA0 2.226.5 bir3a : saM00 (saM0 viTa>prA0 vidd)| dhUrta, viSayI, jAra (byabhicArI), __ lampaTa / 'terI kahA calI bir3a to se ganai ghAli ko|' kavi0 6.11 biDaMba : saM0pu0 (saM0 viddmb)| viDambanA / 'mUDha paMDita biDaMbarata / ' vina0 81.3 biDaMba, viDaMbaha : A0prae0 (saM0 viDambayati>prA0 viddNbi)| chalatA hai, pIDita karatA hai / 'kari daMDa biDaMba prajA nithiiN|' mA0 7.101.6 biDaMbanA : saM0strI0 (saM0 viddmbnaa)| chalanA (mUrkha banAnA); pIDana / kehi ___ ke lobha biDaMbanA konhi na ehi saMsAra / ' mA0 7.70 ka biDaMbita : vi0 bhUkR0 (saM0 viDambita) / pratArita, chalA huA, pIDita / 'tulasI sUdhe sUra sasi samaya biDaMbita rAhu / ' do0 367 / / viDaMvitakarI : vi0strI0 / chalane yA pIDita karane vAlI / vina0 43.5 biDari : pUkR0 (saM0 vidIrya>prA0 viDaria>a0 viddri)| bikhara kara, khader3e ___ jAkara / 'biDari cale bAhana saba bhaage|' mA0 1.65.4 biDAri : pUkR0 (saM0 vidArya>prA0 viDAria>a0 viddaari)| khader3a kara / 'baka hita haMsa biDAri / ' do0 468 biDArI : bhUka0strI0 / khader3I, bikharA dI, chinna-bhinna kara dI / 'kuMbhakarana kapi phauja biDArI / ' mA0 6.67.7 bir3hai : pUkR0 (prA0 viDhavia>a0 viDhavi) / upAjita karake / 'bir3hai sukRta jinha kInheu bhogU / ' mA0 2.161.2 bir3hato : bhUka00kae0 (prA0 viDhatto) / upAjita / 'dai paThayo pahilo bir3hato braja, sAdara sira dhari lIja / ' kR0 46 bita : (1) saM00 (saM0 vitta) / dhana, dravya / mA0 6.61.7 (2) bida / jnyaataa| 'gaDhArtha-bita / ' vina0 54.5 vitae : bhUkR0pu0ba0 / bitAye, vyatIta kiye / 'lAgata palaka kalapa bitae rii|' gI0 1.78.1 bitarani : vi0strI0 / vitaraNa karane vAlI, dene vAlI / 'moccha bitarani bidarani jaga jAla kI / ' kavi0 7.182 For Private and Personal Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 730 tulasI zabda-koza bitahIna : bittahIna / vina0 210.4 bitAna, nA : saM00 (saM0 vitAna) / maNDapa / mA0 3.38.1; 2.6.5 bitAnu : bitAna+kae / eka (zreSTha) vijJAna / 'so bitAnu tihu~ loka ujaagr|' mA0 1.286.5 bitikrama : saM00 (saM0 vyatikrama) / ulaTaphera, kramaparivartana / do0 352 bitu : bita+kae / ekamAtra dhana / 'rAma nAma prema pana abicala bitu hai / ' vina0 254.1 bitahI : A0bha0maba0 / bitAoge, anta karoge / 'raghubIra ''avaguna amita bithii|' vina0 270.1 bitta : (1) bita / dhana / mA0 1.265.6 (2) mUlya / 'sobhA dekhavaiyA binu bitta hI bikai haiM / gI0 2.37.2 bittahIna : dhanahIna / kavi0 2.8 bithakani : saM0strI0 / bithakane kI kriyA, rukanA, ThaharanA / 'dhAvani navani bi lokani bithakani / ' gI0 3.3.4 vithakahi : A0praba0 (saM0 viSTakante>prA0 vitthakkaMti>a. vitthkkhiN)| Thaka raha jAte haiM, cakita hote haiN| bithakahiM bibudha biloki bilAsU / ' mA0 1.213.7 bithaki : pUka0 / ThagA-sA hokara, stabdha-cakita hokara / 'sabu ranivAsu bithaki lakhi raheU / ' mA0 2.284.7 bithakita : thakita / stabdha cakita, vismayavimUDha / 'tulasI bhai mati bithakita kari anumAna / ' vara0 23 bithakI : bhUkRstrI0ba0 / stabdha raha gayIM, vismaya-mugdha huI ! 'tulasI suni grAma badhU bithkii|' kavi0 2.18 bithakI : bhUkR0strI0 / vismaya-vimugdha ho gyii| 'bithakI hai gvAli maina mana moe|' kR0 11 bithake : thake / nizcala raha gaye / 'bithake haiM bibudha bimAna / ' gI0 1.2.15 bithA : vythaa| mA0 6.100.2 bithAre : bhUkR000 (saM0 vistArita>prA0 visthaariy)| phailAye, bikhere / 'ati lalita manigana bithAre / ' gI0 1.37.2 bithure : bhUkR.pu0ba0 (saM0 visthuDita>prA0 vitthuddiy)| bikhare / 'bithure nabha mukutAhala tArA / ' mA0 6.12.3 bida : vida / jJAtA / 'veda-bida / ' mA0 2.144 bidarata : vakR0 / phaTatA-te-tI / 'ajahu~ avani bidarata darAra misa / ' gI0 2.12.2 For Private and Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza bidarzana : (1) saM0 [strI0 / phAr3anA, chinna-bhinna karanA / ' rathani so ratha bidarani balavAna kI / ' kavi0 6.40 (2) vi0strI0 / vidAraNa karane vAlI / 'kAsI ...moccha bitarani bidarani jagajAla kI / ' kavi0 7.182 731 bidareu : bhUkR0pu M0kae0 / vidIrNa huA, darAroM meM bikhara gayA / 'hRdau na bidareu paMka jimi / ' mA0 2.146 bida : bidareu / hRdaya dADina jyoM na bidaryo / ' gI0 2.57.2 vidalita : bhUkR0vi0 (saM0 vidalita ) / vizIrNa, khaNDita | 'bAna bidalita ura sovahigo / ' gI0 6.4.4 bidale: vidalita + ba 0 ( prA0 vidaliya ) / naSTa kiye / 'bidale ari kuMjara / hanu0 18 bidA : saM0strI0 (arabI - vadAbha - rukhasata karanA) / (1) jAne kI anumati / 'bidA mAtu sana Avau~ mAgI / ' mA0 2.46. 4 ( 2 ) prAsthita ( rukhsata ) / 'bidA kInha tripurAri / ' mA0 1.62 (3) lauTa jAne kI anumati | 'bidA kInha bRSaketu / ' mA0 1.102 bidArata: vakR0pu0 (saM0 vidArayat > prA0 vidAraMta) / phAr3atA - phAr3ate / mA0 6. 68.6 bidarana : vi0pu0 / vidIrNa karane vAlA, vinAzaka / 'khala dala bidaarn|' mA0 6.103 chaM0 1 vidAhi : A0 praba0 / phAr3ate haiM / 'udara bidArahi bhujA upArahiM / ' mA0 6.81.6 bidAri : pUkR0 / phAr3akara / mA0 6.100 chaM0 bidArI : 'eka nakhanhi ripu bapuSa bidArI / bhAgi calahi / ' mA0 6.68.5 bidAre : bhUkR0pu0ba0 / phAr3a DAle / 'mAre pachAre ura bidAre / mA0 3.20 chaM0 2 bidhAresi : A - bhUku0pu0 pra0 / usane phAr3a DAlA / 'cocanha mAri bidAresi dehI / ' mA0 3.26.20 bidita: bhUkR0vi0 (saM0 vidita) / jAnA huA, prasiddha / mA0 1.7.8 bidisa, si: saM0 strI0 (saM0 vidiz) / cAroM dizAoM kI antarAla dizAe~-Agneya, naiRtya, vAyavya aura aizAna / mA0 6.63.6; 3.10.11 bidura : saM0pu0 (saM0 vidura ) / kauravoM kI sabhA meM eka sajjana kA nAma jo dAsIputra the aura bhakta tathA jJAnI the / do0 418 For Private and Personal Use Only biduSa: di00 (saM0 vidvas ) / jJAnI, vidvAn / mA0 1.306.5 biduSaraha, ni: biduSa + saMba0 / jJAniyoM (ne) / 'biduSanha prabhu birATamaya dIsA / ' mA0 / 1.242.1
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 732 tulasI zabda-koza 'bidUSaka : (1) saM.puM0 (saM0 vidUSaka) / svAMga bhara kara hAsa-parihAsa prastuta karane vAlA / bhAMr3a / hAsyAbhinaya karane vAlA / 'karahiM bidUSaka kautuka naanaa|' mA0 1.302.8 (2) vi0 / doSa nikAlane vAlA, nindaka, dUSita karane vAlA / 'beda bidUSaka bisva birodhI / ' mA0 2.168.2 'bidUSahiM : A0praba0 / doSa lagAte haiM / 'inhahi na saMta bidUSahiM kaauu|' mA0 1.276.3 bidUSahi : A0 mae / tU doSa lagA, tU doSAropaNa kara / 'jani tehi lAgi bidUSahi kehii|' vina0 126.4 bidUSita : vi0 (saM0 vidUSita) / vizeSa doSayukta / pA0ma0 4 bidesa : saM0pu0 (saM0 videsh)| svadeza se bAhara deza, paradeza / mA0 2.14.5 videha~ : videha ne, janaka (sIradhvaja) ne / 'dInha bideha~ bahori / ' mA0 1.333 bideha : (1) saM00 (saM0 videha) / janaka vaMza ke pUrvaja 'nimi' ko zApavaza deha tyAga karanA par3A thA ataH unake vaMzajoM ko 'videha' kahA gayA / (2) mithilA janapada (jo janaka rAjAoM kA deza thaa)| 'kahahu bideha-bhUpa kuslaataa|' mA0 2.270.6 (3) videharAja=sItA jI ke pitA=sIradhvaja / mA0 1.266 (4) sthUla-sUkSma-kAraNa zarIroM ke adhyAsa se mukta = jIvanmukta / 'bhayo bideha bibhISana / ' gI0 5.36.2 bidehatA : (de0 bideha) dehAdhyAsa mukta dazA, AtmalIna yati kI jIvanmukta ___ avasthA / 'kaba braja tajyo, jJAna kaba upajyo, kaba bidehatA lahI hai|' kR0 42 bidehapura : videhavaMza kI rAjadhAnI janakapura / mA0 1.337 bidehu, hU : bideha+kae / (1) janakarAja (2) dehAdhyAsarahita mukta puruSa / __ 'bhayau bidehu bidehu bidessii|' mA0 1.215.8 / biddarata : bidArata / 'bikaTa kaTaku biddarata bIru / ' kavi0 6.47 biharani : bidarani / vidAraNa karane vAlI / 'sRga biddarani janu bajra TA~kI / ' kavi0 6.44 biddarita : bhUka0 (saM0 vidArita) / phAr3A (huA) / vina 0 52.4 bidyamAna : (1) vi0 (saM0 vidyamAna) / upasthita, sAmane vartamAna / 'bidyamAna rana pAi ripu kAyara kahiM pratApu / ' mA0 1.274 (2) vartamAna kAla / 'bAta kahIM maiM vidyamAna kI / ' gI0 5.11.4 / bidyai : vidyA (ne) bhI / 'bidyahu lahI bar3AI / ' gI0 1.55.6 / / bidyA : vidyA / (1) zikSA, zAstrAdi-jJAna / 'bidyAnidhi kahuM vidyA dInhI / ' mA0 1.206.7 (2) paramArtha-jJAna / 'prabhu prerita byApai tehi bidyaa|' mA0 7.76.2 For Private and Personal Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 733 bidyAnidhi : paramArtha jJAna ke sAgara=sarvajJa / mA0 1.206.7 vidyuta : saM0strI0 (saM0 vidyut) / bijalI / kavi0 2.16 / vidruma : saM00 (saM0 vidruma / mUgA (ratnavizeSa) / mA0 7.27 chaM0 bidhaMsa : saM00 (saM0 vidhvaMsa>prA. viddhaMsa) / vinAza / 'jagya bidhaMsa jAi tinha kiinhaa|' mA0 1.65.2 bidhaMsA : bidhaMsa / mA0 6.76.2 vighasi : pU0 / naSTa karake / 'jagya bisi kusala kapi aae|' mA0 6.85 bidhavanha : bidhavA+saMba0 / vidhvaaoN| 'bidhavanha ke siMgAra nbiinaa|' mA0 7.66.5 bidhavapana : saM00 (saM0 vidhavAtva>prA0 vihavattaNa>a0 vihavappaNa) / patihIna dazA / mA0 2.180.4 vidhavA : saM0+vi0strI0 (saM0 vidhavA =dhavarahitA, ptihiinaa)| jisa strI kA pati mara cukA ho| mA0 3.5.16 vidhAtahi : vidhAtA ko, deva ko| 'bAma bidhAtahi dUSana dehIM / ' mA0 2.202.4 bidhAtA : vidhAtA ne / 'so phalu mohi bidhAtA dInhA / ' mA0 1.59.3 bidhAtA : vidhAtA / (1) brahmA / mA0 1.7.1 (2) deva, niyati / 'hoi bidhAtA bAma / ' mA0 1.175 (3) vi0pU0 / vidhAyaka, kartA, karane vaalaa| bidyA bAridhi buddhi bidhAtA / ' vina0 1.3 bidhAto : vidhAtA bhI, deva bhii| 'ho to'"anukUla bidhaato|' vina0 151.8 vidhAtrI : saM0strI0 (saM0 vidhaatrii)| brahmA kI zakti srsvtii| mA0 1.54 vidhAna, nA : saM00 (saM0 vidhaan)| (1) niyama, rIti / 'bedI beda bidhAna sNvaarii|' mA0 1.100.2 (2) prakAra / 'bibidha bidhAna bAjane bAje / ' mA0 1.346.3 (3) karmakANDIya kArya / 'lagana bera bhai begi bidhAna banAia / ' pA0 maM0 122 bidhAnI : vi00 / vidhAna ke jJAtA, zAstravidhi meM nipuNa / gI0 1.4.12 bidhAnu : vidhAna+kae / kArya / 'kari loka beda bidhAnu / ' mA0 1.324 chaM0 3. vidhi : saM. (saM0 vidhi) / (1) vidhAtA, brahmA / mA0 2.231 (2) deva, niyati, bhAgya / 'bidhi bAma kI karanI kaThina / ' mA0 2.301 chaM0 (3) rIti, racanA zailI, prakAra / 'hita nirupadhi saba bidhi tulasI ke|' mA0 1.15.4 (4) vidhAna, niyama, kartavya karma / bidhi niSedhamaya kalimala hrnii|' mA0 1.2.6 (5) upAya, upakrama / 'he bidhi milai kavani bidhi bAlA / ' mA0 1.131.8 For Private and Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 734 tulasI zabda-koza vidhitA : vidhAtRtva, brahmA kA pada / 'harihi haritA, bidhihi bidhitA, sivahi sivatA jo dii|' vina0 135.3 vidhivata : kri0vi0 (saM0 vidhivat) / yathA vidhi, niyamAnusAra / / mA0 1.65.2 vidhisuta : brahmA ke putra=vizvAkarmA / gI0 7.17.3 bidhu : vidhu / cndrmaa| mA0 1.8.14 vidhutuda : saM00 (saM0 vidhutuda) / candramA ko vyathita karane vAlA =rAhu / mA0 6.62 chaM0 bidhukara : candrakiraNa / 'bidhu-kara-nikara biniMdaka hAsA / ' mA0 1.147.2 bidhubadana : (1) candramA ke samAna mukha / (2) candramA ke samAna mukha vaalaa| mA0 1.357.7 bidhubadani : bidhubadanI / gI0 2.21.1 bidhubadanIM : bidhubadanI+ba0 / candramakhiyA~, sundariyA~ / mA0 1.267.2 bidhuvadanI : candramukhI candramA ke samAna AhlAdaka mukha vaalii| mA0 1.104 bidhubainI : bidhubadanI (saM0 vadana>prA0 vynn)| 'saMga lie bidhubanI badhU / ' kavi0 2.16 bighUma : vi0 (saM0 vidhuum)| nirdha ma, dhueM se rahita / 'jAri bAri kai bidhUma ___ bAridhi butAi lUma / ' kavi0 5.26 bina : binA / 'ko bArida bina dei / ' do0 260 binai : pUka0 / vinaya karake, vandanA karake / pA0ma0 1 binaI : vi0pU0 (saM0 vinayin) / vinayazIla, ziSTa / sabhya / mA0 7.25.7 binatahi : vinatA ko / 'ka, binatahi dInha dukhu / ' mA0 2.16 binatA : saM0 strI0 (saM0 vinatA) / garur3a (tathA pakSiyoM) kI mAtA=kazyapa kI ptnii| binatI : saM0 strI0 (saM0 vijJapti>prA0 vinnnnttii)| nivedana, anurodha, prArthanA / mA0 1.4 binaya : saM0strI0 (saM0 vinaya-pu0) / (1) ziSTAcAra, ziSTa vyavahAra= samRdAcAra / (2) prArthanA / 'tA teM binaya karau~ saba pAhIM / ' mA0 1.8.4 binayapatrikA : (saM0 vinayapatrikA) nivedanapatra, prArthanApatra (tadanusAra grantha kA nAma) / vina0 277.3 binayo : binaI / kavi0 1.22 binavau : Aue0 (saM0 vijJApayAmi>prA0 viNNavami>a0 vinnvuN)| anurodha (prArthanA) karatA huuN| 'mahAbIra binavau~ hanumAnA / ' mA0 1.17.10 binavata : vaka00 (saM0 vijJApayat>prA0 vinnvNt)| anurodha karatA-te / 'kevaTa jori pAni binavata pranAmu kri|' mA0 2.242.8 For Private and Personal Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 735 binavati : vakR0strI0 / nivedana karatI / sabhaya hRdaya binavati jehi tehI / ' mA0 1.257.4 binahiM : A0praba0 (saM0 vijJApayanti>prA0 vinnavaMti>. vinnvhiN)| anurodha karate haiN| (nara-nArI) binavahiM aMjuli aMcala jorii|' mA0 2.273.5 binavauM : binavau~ / kavi0 7.147 binasa, binasai : A0e0 (saM0 vinazyati >prA0 viNasai) / naSTa hotA hai, ___ adRzya yA vikRta hotA hai / 'upajai binasa i gyAna jimi / ' mA0 4.15 kha binasAi : binasai / vikRta hotA hai / 'chIrasiMdhu binasAi / ' mA0 2.231 binahi : vinA hii| mA0 1.59 binA : avyaya (saM0 vinA) / mA0 1.10.4 binAe : bhUkR00ba0 (saM0 vicAyita>prA0 viiNAviya) / cunAye, cugAe / 'bikala binAe nAka canA haiM / ' gI0 7.13.7 binAyaka : saM0+vi0pu0 (saM0 vinaayk)| svAmI yA netA, gaNoM ke makhiyA = gaNeza jii| vina 0 1 binAyaka : binAyaka+kae / gaNeza / rA0pra0 1.1.1 binAsa : saM00 (saM0 vinAza) / dhvaMsa, saMhAra / rA0pra0 1.7.4 binAsana : vi0pu0 / vinaashkaarii| mA0 7.14.3 binAsi : pUkR0 (saM0 vinAzya>prA0 viNAsiya>a0 viNAsi) / naSTa karake / 'para saMpadA binAsi nsaahiiN|' mA0 7.121.16 binAsyo : bhUkR00kae 0 / naSTa kara diyaa| 'kubAsanA binAsyo gyAnu / ' kavi0 7.84 binidaka : vi0 (saM0 vinindk)| nindA yA tiraskAra karane vaalaa| 'bidhu kara nikara biniMdaka haasaa|' mA0 1.147.2 binidanihAru : vi00kae / vinindaka, tiraskAra karane vaalaa| 'dukUla dAmini duti binidnihaaru|' gI0 7.8.4 binIta, tA : vi0 (saM0 vinIta) / vinayazIla, ziSTa / mA0 1.188; 3.5.1 binu : binA (a0 viNa) / 'nRpu ki jiihi binu rAma / ' mA0 2.46 binoda : saM0pu0 (saM0 vinod)| (1) icchA, vAsanA / 'nirguna bigata binoda / ' mA0 1.168 (2) Amoda, hAsa-vilAsa / 'kautuka binoda pramoda prema / ' mA0 1.327 chaM0 3 (3) manoraJjana / 'ehi bidhi karata vinoda bahu / ' mA0 6.16 ka (4) krIr3A, kautuka / 'kapinha sana karata aneka binoda / ' mA0 6.117 ka For Private and Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 736 tulasI zabda-koza binodu : binoda+kae0 / mA0 1.355.4 bipaccha : vi0 (saM0 vipakSa) / viruddha pakSa vAlA, virodhii| (1) pratikUla / 'jo bipaccha raghubIra / ' do0 72 (2) zatru / hanu0 16 bipati, tI : bipatti / mA0 1.18.10 bipatihara : vi0 (saM0 vipattihara) / vipatti dUra karane vAlA / gI0 6.16.4 bipatti: saM0strI0 (saM0 vipatti) / Akasmika saMkaTa / mA0 1.56 bipadA : saM0strI0 (saM0 vipadA) / vipatti / mA0 7.14 chaM07 biparIta, tA : vi0 (saM0 vipriit)| pratikUla, ulttaa| mA0 1.63, 1.184.6 bipAka : saM00 (saM0 vipAka) ke0| (1) paripAka (2) pariNAma (3) prArabdha karmoM kA phala / 'kusamaya jAya upAya saba kevala karama bipAku / " rA0pra0 7.6.5 bipina : vipina / vana / mA0 1.46.7 bipula : vi0 (saM0 vipul)| vizAla, dIrgha, vistRta, adhika, pracura, atimAtra / mA0 1.40 bipulAI : saM0strI0 (saM0 vipulatA) / pracuratA, ativistAra / 'rAma teja bala budhi ___ bipulAI / ' mA0 5.56.1 'siMdhu bipulAI / ' mA0 6.4.6 vipra : vitra / mA0 1.173 viprana, nha : vipra+saMba0 / braahmnnoN| 'te bipranha sana Apu pujAvahiM / ' mA0 7.100.7 viprahu : bipr+smbodhn| he braahmnno| 'biprahu zrApa bicAri na dInhA / ' mA0 1.174.5 vipreNa : (saM0 vipreNa) vipra dvArA / mA0 7.108 zlo06 biphala : vi0 (saM0 viphala) / niSphala, siddhihIna / mA0 6.62.4 bibara * saM00 (saM0 vivr)| cheda, koTara, guhA / mA0 4.24.5 bibarata : vakR00 (saM0 vivRNvat >prA. vibaraMta) / byorate, sulajhAte / 'cikura bilulita madula karani bibarata / ' gI0 7.5.2 bibarana : (1) saM0puM0 (saM0 vivaraNa) / vivecana, alagAva, alagAne kI kriyA / 'chIra nIra bibarana gati hNsii|' mA0 2.314.8 (2) vi0 (saM0 vivrnn)| badale raMga vAlA, jisa (ke mukha) kA raMga ur3a gayA ho, phaka / 'bibarana bhayau nipaTa narapAlU / ' mA0 2.26.6 bibarAe : bhUkR00ba0 (saM0 vivArita>prA0 vivraaviy)| vivikta karAye alaga-alaga karAye, suljhvaae| 'puni nija jaTA rAma bibraae|' mA0 7.11.7 For Private and Personal Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 737 bibarihi : A0 bha0 prae0 (saM0 vivariSyati>prA0 vivarihii) / vivRta hogA, nibaTegA, sulajhegA / 'nIka saguna bibarihi jhagara / ' rA0pra0 6.6.3 bibardha, bibaI : A0prae0 (saM0 vivardhate) / bar3hatA hai / 'sevata biSaya bibardha jimi nita nita nUtana mAra / ' mA0 6.62 divasa : vi0+kri0vi0 (saM0 vivsh)| (1) vazIbhUta, praadhiin| 'prema bibasa makha Ava na vaanii|' mA0 1.104.3 (2) ApA bhUle hue / 'beda budha bidyA pAi bibasa blkhiiN|' kavi0 7.68 bibAkI : saM0strI0 (phA0 bebaak)| jisameM kucha bAkI na ho, samApti, anta / sahita sena suta konhi bibaakii|' mA0 1.24.4 vibAke : bhUka 00ba0 (phA0 bebaak)| niHzeSa kiye hue, pUrNataH samApta kiye hue / 'bhe saneha bibakSa, bidehatA bibAke haiM / ' gI0 1.64.2 bibAda : saM00 (saM0 vivAda) / takarAra, kalaha, tarka-vitarka / pA0ma0 4 bibAdana : bibAda+saMba0 / vivAdoM (meN)| 'ulaTi bibAdana Ai agaauu|' kR0 12 bidAda : bibaad+ke| takarAra / 'ko kari bAdu bibAdu biSAdu bar3hAvai / ' pA0ma0 65 bibAha : vivAha meM, se| 'ehi bibAha~ saba bidhi klyaanaa|' mA0 1.70.3 bibAha : saM00 (saM0 vivAha) / byAha / mA0 1.66 bibAhaha : A0maba0 (saM0 vivAhayata>prA0 vivAhaha>a0 vivAhahu) / byAho, vivAhita kro| 'jAi bibAhahu sailajahi / ' mA0 1.76 bibAhi : pUka0 (saM0 vivAhya>prA0 vivAhia>a0 vivahi) / byAha krke| rA0pra0 1.5.7 bibAhI : bhUka strI0ba0 / vivAhita huI, byAhI gii| 'tahahu~ satI saMkarahi bibaahiiN|' mA0 1.68.6 bibAhI : bhUkR0strI0 / byAhI gaI, byAha lii| paMca kaheM siva satI bibaahii| mA0 1.76.8 vibAhu, hU : bibAha+kae / eka (anokhA) byAha / mA0 2.361; 1.71.6 bibi : biya / do (sNkhyaa)| bibi rasanA tanu syAma hai / ' do0 313 bibidha : vi0 (saM0 vividha) aneka vidhAoM se yukta, bahuta prakAroM kA / 'pragaTIM __ girinha bibidha mani khAnI / ' mA0 7.23.7 bibidhi : vi0 (saM0 vividhi) / vizeSa racanAyukta, aneka rIti sampanna (prAyaH = vividha) / 'bibidhi bhAMti bAhana / ' mA0 6.76.2 bibudha : saM00 (saM0 vibudh)| (1) viziSTa vidvAn / (2) devatA / 'hamare bairI bibudha bruuthaa|' mA0 1.181.5 For Private and Personal Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 738 tulasI zabda-koza vibudhataru : devataru / kalpavRkSa / mA0 1.146.5 vibudha-dhenu : suradhenu / kAmadhenu / kavi0 7.76 bibudhanadI : devanadI / gnggaajii| mA0 3.2.7 bibudhabeli : (de0 baili) devoM kI latA=kalpalatA (klpbeli)| gI0 1.57.2 bibudha-baida : (de0 baida) =deva vaidya, azvinI kumaar| mA0 1.32.3 bibudhAri : surAri / asura / vina0 50.8 bibudhesa : (saM0 vibudheza) devarAja indr| kavi0 1.21 bibeka, kA : saM0pU0 (saM0 vivek)| (1) vivecana, antara samajhane kI buddhi / 'kabita bibeka eka nahiM moreN|' mA0 1.6.11 (2) vAstava jJAna / 'binu satasaMga bibeka na hoI / ' mA0 1.3.7 (3) paramArtha-jJAna (jisase prakRti-puruSa athavA mAyA-brahma kA antara spaSTa ho)| 'zruti saMmata haribhakta patha saMjuta birati bibeka / ' mA0 7.100 kha vibekamaya : vi0 (saM0 vivekamaya) / vivekapUrNa, sat-asat ke antara kI samajha se pUrNa / mA0 2.60 bibekI : vi0pU0 (saM0 vivekin) / viveka-sampanna, sadasat kA antara karane vaalaa| mA0 2.144 bibeku, kU : bibeka+kae0 / eka viveka, jarA-sA bhI vivek| mA0 1.46 jinha ke karama na dharama bibekU / ' mA0 1.27.7 vibhaMga : saM00 (saM0 vibhaGga) / khaNDana, mardana, vinAza / gI0 7.4.1 vibhaMjana : vibhaMjana / vinAzaka / 'nayana amia daga doSa bibhaMjana / ' mA0 1.2.1 vibhaMjani : bibhNjn+strii0| naSTa karane vaalii| 'rAmakathA kali kaluSa bibhaMjani / ' mA0 1.31.5 vibhaMjaya : A0-prArthanA-mae0 (saM0 vibhaJjaya) / tU naSTa kara / mA0 7.34.8 vibhaMji : pU0 (saM0 vibhaJjaya) / naSTa karake / mA0 6.62.2 vibhava : saM00 (saM0 vibhava) / (1) aizvarya, sampatti / 'sata suresa sama bibhava bilaasaa|' mA0 1.130.3 (2) zakti, rAjazakti / 'bhAgya bibhava avadhesa kr|' mA0 1.313 (3) pUrNatA, pratiSThA, pUrNa sthiti / 'bhava bhava bibhava parAbhava kArini / ' mA0 1.235.8 (4) upalabdhi / 'kahi nija bhAgya vibhava bahutAI / ' mA0 1.321.2 (5) aSTasiddhi, yogavibhUti / mA0 2.214 bibhAga, gA : saM00 (saM0 vibhaag)| (1) khaNDa, aMza, bhaag| mA0 1.44 (2) aGga, eka deza / 'kAnana bhUmi bibhAga / rA0pra0 6.1.6 (3) vibhAjana, varga, vargIkaraNa / 'vana vibhAga na Azrama dharma / ' kavi0 7.85 (4) vargIkRta racanA / 'sumanani bhUSana bibhaag|' gI0 2.44.4 (5) bhU-bhAga / 'liye beMta charI sodhe bibhaag|' gI0 7.22.4 For Private and Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza farart: vakaostrI0 (saM0 vibhAtI) / zobhita hotI / 'bhaniti mori siva kRpa bhAtI / mA0 1-15.6 fafmacArI : riog' 0 (saM0 vyabhicArin ) / anAcArI (vizeSata: kAmuka vRtti vAlA), maryAdAhIna / mA0 3.17.15 739 bibhISana : vibhISaNa / rAvaNa kA anuja / mA0 5.26.6 bimoSanu : vibhISana + kae0 / akelA vibhISaNa ( hI ) / ' tehI samaya bibhISana jAgA / mA0 5.6.2 bibhISanaM : vibhISaNa ko / 'nevAjihaiM bajAi ke bibhISane / ' kavi0 6.2 bibhu: vibhu / (1) sarvekSara / 'joM anIha byApaka bibhu koU / ' mA0 1.106.1 (2) vibhu dravya = AkAza, dizA, kAla aura AtmA / I 'vibhuna: bibhu + saMba0 / cAra vibhu dravyoM / 'janu jIva aru cAriu avasthA bibhuna sahita birAjahIM / ' mA0 1.325 chaM0 4 bibhUti, tI : saM0 strI0 (saM0 vibhUti) / (1) aizvayaM sampatti / 'kahi na jAi kachu nagara bibhUtI / ' mA0 2.1.5 (2) zakti, bala / 'cAtaka haMsa sarAhiata TaiMka bibeka bibhUti / ' mA0 2.324 (3) mahattA, ucca pada / 'bijaya bibhUti kahA~ jaga tAke~ / ' mA0 5.56.7 ( 4 ) bhasma / 'tana bibhUti paTa kehari chAlA / ' mA0 1.62.2 (5) aSTasiddhi (de0 siddhi ) / bibhUSana: saM0 + vi0pu0 (saM0 vibhUSaNa) / (1) alaMkAra, gahanA / 'bAhu bibhUSana suMdara teU / ' mA0 1.147.7 (2) vibhUSita karane vAlA / 'bisva bibhUSana dou / ' mA0 1.261 (3) kAvyAlaMkAra = zabdAlaMkAra + arthAlaMkAra / 'mRdu maMjula janu bAga bibhUSana / mA0 2.41.6 bibheda, dA: saM0pu0 (saM0 vibheda) / (1) dvaita buddhi, mAyAkRta anekatva / 'samadAsI muni bigata bibhedA / ' mA0 7.32.5 (2) rAjanIti kI bhedanIti ( jo sAma, dAna, bheda aura daNDa meM tRtIya mAnI gayI hai ) / mA0 6.38.6 'bibhedakarI : vi0strI0 (saM0 vibhedakarI ) / mAyAkRta dvaita lAne vAlI / mA0 6.111.16 bibho : vibho / he prabhu / mA0 6.103 chaM0 bimata : vi0 (saM0 vimata ) / viparIta mata vAlA vAle / 'chamata bimata na purAna mata ekamata / ' vina0 251.4 bimatta: vi0 (saM0 vimatta ) / atyanta matavAlA - le / ' je gyAna mAna bimatta ' For Private and Personal Use Only mA0 7.13.3 vimada : vi0 (saM0 vimada) / madarahita, abhimAna Adi doSahIna / 'sama abhUta-ripu bimada birAgI / ' mA0 7.38.2 mirvana : vi0 / vinAzakArI / 'accha bimardana / ' hanu0 16
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 740 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza bimala : vimala / mA0 1.1.3 bimalatA : saM0 strI0 (saM0 vimalatA ) / nirmalatA, kalmaSahInatA, kAyika, vAcika tathA mAnasa Adi doSoM aura karma-vAsanA Adi maloM se nivRtti| mA0 1.324 chaM0 1 bimalamati : (1) nirmala buddhi / ( 2 ) nirmala buddhi vAlA / mA0 1.35.2 bimAtra : vi0pu0 (saM0 vaimAtra, vaimAtreya ) / sautelI mAtA kA putra, sautelA bhAI / mA0 1.176.4 bimAna, nA: saM0pu0 (saM0 vimAna) / (1) zivikA / (2) yAna, vAhana / (3) devayAna ( vAyuyAna ) / mA0 1.61 ( 4 ) mAnahita / (5) aTAlA, satama~jalA bhavana / 'asa kahi raceu rucira gRha nAnA / jehi biloki bilabAhi bimAnA / mA0 2.214.4 bimAnani, nhi: vimAna + saMba0 / vimAnoM (para) / 'car3he bimAnanhi nAnA jUthA / " mA0 1.314.2 bimAnu : bimAna + kae0 / (1) zivikA ( zavayAna ) / 'parama bicitra bimAnu banAvA / ' mA0 2.170.1 ( 2 ) devayAna ( puSpaka) / ' rucira bimAna caleu ati Atura / ' mA0 6.116.6 6 vimukta: vi0 (saM0 vimukta ) | pUrNataH bandhanamukta; saMsAra mukta | mA0 7.15.5: bimukha : vimukha / (1) vaJcita, rahita / 'saMkara bimukha jiAvasi mohI / ' mA01. 5.4 (2) pratikUla, viparIta / 'dharahu dhIra lakhi bimukha bidhAtA / ' mA0 2.143.2 ( 3 ) parAGmukha / 'loka beda te bimukha bhA / ' mA0 2.228. ( 4 ) viphala, nirAza / 'sanamukha svAmi bimukha dukha doSU / ' mA0 2307.3 vimUDha DhA : vi0 (saM0 vimUDha) / (1) atimUr3ha, mahAmoha prasta / 'kali mala grasita mUDha / ' mA0 1 30 kha (2) avivekI - kartavyAkartavya nirNaya-zUnya / 'sahasA kari pachitAhi vimUDhA / ' mA0 2.192.7 bimoca : ( samAsAnta meM) vi0puM0 (saM0 vimoca) bimocana / 'sItAnAtha saba saMkaTa - bimoca hai / ' kavi0 7.81 For Private and Personal Use Only bimocana : vi0pu0 / chor3ane yA chur3Ane vAlA = muktakArI / 'bahu bidhi socata soca bimocana / ' mA0 6.61.17 bimocana : bimocana + strI0 / mukta karane vAlI / mA0 1.297 2 bimocahIM : A0pra0 / chor3ate haiM / 'nayana bAri bimocahIM / ' mA0 1.67 chaM0 bimoca : bimoca + kae / ekamAtra muktakartA / ' mahArAja hUM kahyo hai, pranata- bimocu hauM / ' kavi0 7.121
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 741 'bimoha : (1) saM00 (saM0 vimoh)| mahAmoha, vyAmoha, matibhrama / ' mA0 1.46 (2) bimohai / mohita ho jAya / 'ari bimoha jitu rupa nihaarii|' mA0 1.130.4 'bimoha, bimohai, I : A0prae0 (saM0 vimohayati>prA0 vimohai) / mohita karatA-tI hai / 'manasiju sakala bhuvana bimohaI / ' mA0 1.316 chaM0 'bimohana : (1) saM0pu0 (saM0 vimohn)| mohane kI kriyA / (2) vi0 / ___ mohita karane vAlA / mA0 1.297.4 "trailokya bimohana ruup|' kR0 21 bimohanasIlA : vi0 (saM0 vimohanazIla) / mohane ke zIla vAlA=mohaka / mA0 1.113.8 bimohani : vi0strI0 (saM0 vimohnii)| mohane vAlI = vyAmohikA (mAyA) / mA0 1.235.8 bimohA : vimoha / kInha rAma mohi bigata bimohA / ' mA0 7.83.5 bimohe : bhUka000 (saM0 vimohita>prA0 vimohia / moha meM par3e, mohagrasta hue / 'suramAyA~ saba loga bimohe / ' mA0 2.302.4 biya : (1) vi0 (saM0 dvitIya>prA0 viiiy)| dUsarA / do0 166 (2) saMkhyA (saM0 dvi>prA0 vi) / do| (3) saM00 (saM0 bIja>prA0 bIya) / 'bacana bibeka bIra rasa biya ke / ' gI0 4.1.3 biyata : saM0 (saM0 viyat) / AkAza / 'mahi patAla biyata / vina0 132.2 biyA : biya / dUsarA / 'to so gyAna nidhAna ko sarabagya biyA re / ' vina0 33.6 biyAha : biAha / biye : 'biyA' kA rUpAntara / dUsare / 'kahibe kI na bAvari bAta biye teN|' kavi0 7.126 biyo : biyA+kae0 (saM0 dvitIya:>prA0 viIyo) / dUsarA, anya / 'na bhayo na __ bhAbI nahiM vidyamAna biyo hai / ' kR0 16 biyoga : saM0pU0 (saM0 viyoga) / viraha (saMyoga kA viloma) / mA0 2.67 biyoganhi : biyoga+saMba0 / viyogoM (se, ne) / 'bahu roga biyoganhi loga he|' mA0 7.14.6 biyogabhava : (viyoga+ bhava) / viyogajanita / mA0 7.6 chaM0 biyogA : biyoga / mA0 7.5.1 biyogi, gI : (1) vi0pu0 (saM0 viyogin)| virhii| mA0 2.143.6; 1.22.1 (2) rahita / 'dvait-biyogii|' vina0 167.4 'biyogu, gU : biyoga+kae0 / viraha / mA0 2.68.1; 318.2 biraMci : saM0pu0 (saM0 viraJci) / brahmA / mA0 1.22.1 For Private and Personal Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 742 tulasI zabda-koza birakta : vi0 (saM0 virkt)| rAgarahita (anurakta kA viloma), virAgI, viSaya vAsanA rahita / mA0 1.85.8 biracata : vakR00 (saM0 viracayat >prA0 virccNt)| racanA karatA-karate / mA0 1.175.2 biracati : biracata+strI0 / racanA krtii| mA0 5.21.4 viraci : (1) pUka0 (saM0 viracya) / racakara, bnaakr| jinhahi biraci bar3a bhaya u vidhAtA / ' mA0 1.168 (2) bircii| banAyo, racI huI / 'biraci biraMci kI basati bisvanAtha kI / ' kavi0 7.182 biracI : bhUkR0strI0 / bnaayii| 'viracI bighi sa~keli suSamA so|' mA0 2.237.5 birace : bhUkR.pu0ba0 / race, banAye / 'saMbAda bara birace / ' mA0 1.36 biraceu~ : A0 - bhUkR.pu+ue / maiMne racA / pA0ma0 5 biraceu : bhUkR00kae / racA, bnaayaa| 'birace u saMbhu suhAvana pAvana / ' mA0 1.35.6 bira ceM : A0praba0 / banAte haiM, racanA karate haiN| 'bidhi bira, barUtha bidhuta chaTani ke / ' kavi0 2.16 biraco, biracyo : biraceu / 'jo biraMci biraco hai / ' vina0 230.2 pA0ma0/0 2. biraja : viraja / rajoguNa-rahita, nirmala / 'brahma jo byApaka biraja aja / ' mA0 1.50 birata : (1) birakta (prA0 viratta) / 'sunahiM bimukta birata aru biSaI / ' mA0. 7.15.5 (2) vi0 (saM0 virata) / virAma pAyA huaa| anAsakta (rata kA viloma) / 'rata-birata biloki.. prema moda magana / ' gI0 1.84.5 virati, tI : (1) virati / virAma, anAsakti (rati kA vilom)| (2) saM0strI0 (saM0 virakti>prA0 virtti=virttii)| vairAgya, rAgahInatA (anurakti kA viloma) / mA0 1.22.1 biratha : vi0pu0 (saM0 viratha) / rathahIna (paidala) / mA0 6.80.1 birada : biruda / mA0 1.266.1 viradAvali, lI : birudAvalI / hanu0 31 kR0 60 biradu : birada-+kae0 / apanI sukIrti / 'asarana sarana biradu saMbhArI / ' mA0. 7.18.3 viradaita : birudaita / 'barana barana biradata nikAyA / ' mA0 6.79.4 birale : vi0pU0ba0 (saM0 viralA:>prA0 virlyaa)| koI, alpa / 'birale-birale pAie mAyA-tyAgI saMta / ' vairA0 32 biralenha : birale+saMba0 / biraloM (ne); thor3e logoM (ne) / mA0 7.122.2 For Private and Personal Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 743 biravaM : biravA meM, vRkSa meM / 'abhimata biravaM pareu jana pAnI / ' mA0 2.5.4 birava : vividha rava =nAnA dhvaniyAM / mA0 1.344.2 biravani : biravA+saMba0 / vakSoM (meN)| 'biravani rUpa karaha janu laag|' gI0 1.26.2 biravA : saM00 (saM0 viTapa>prA0 viDava) / vRkSa / pA0ma0chaM0 2 biraheM : viraha meM, se / 'jAsu biraha socahu dinraatii|' mA0 7.2.3 biraha : saM0pu0 (saM0 viraha) / (1) abhAva (2) viyoga / ' mA0 1.46.7 birahavaMta : vi00 (saM0 virahavat>prA0 virhvNt)| virahI, biyogii| mA0 birahA : biraha / viyogadazA / 'byoMta karai birahA drjii|' kavi0 7.133 birahAkula : viraha se vikala / mA0 5.12.12 birahAgi, gI : saM0 (saM0 virahAgni>prA0 vihggiH=virhggii)| viyoga. santApa / mA0 2.84.4 birahita : rahita, bigata / 'birahita baira mudita mana crhiiN|' mA0 2.124.8 birahina : birahI+saMba0 / viyogiyoN| 'birahina para nita nai parai mAri / ' gI0 2.46.6 bihini, nI : vi.strI0 (saM0 virahiNI) / priya-viyoginI / mA0 1.238.1 birahI : vi.pu. (saM0 virahin) / premaviyogI; mA0 3.30.16 birahu : biraha+kae / ekamAtra viyog| 'pema amia maMdara birahu / ' mA0 2.238 birAga : saM00 (saM0 virAga) / vairAgya (rAga kA viloma) / mA0 1.32.3 birAgarUpa : jisakA vairAgya hI rUpa ho=mUrta virAma / 'sahaja birAgarUpa manu morA / ' mA0 1.216.3 birAgahi : birAga+mae / tU virakta hotA hai / 'roma biyoga bilokataha na birAgahi re / ' kavi0 7.21 birAgA : birAga / mA0 1.6.6 birAgihi : virAgI ko-ke lie / 'biSaya-birAgihi mITha / ' rA0pra0 2.6.1 birAgI : vi0pu0 (saM0 virAgin) / rAgarahita =vairAgyayukta / viSaya-virakta / mA0 1.185.7 birAgu, gU : biraag+ke| mA0 7.27.1; 2.107.5 birAge : bhaka00ba0 / virAgayukta hue| 'lakhi gati gyAnu birAga biraage|' mA0 2.262.1 For Private and Personal Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 744 tulasI zabda-koza birAgaDa : bhUkR0pu0 e0 / virAgayukta huA / 'ba~dheu saneha videha birAga birAgeu / ' jA0maM0 41 / birAja birAjai : A0pra0 (saM0 virAjati ) / suzobhita hai / 'jaha~ nRpa rAma birAja / ' mA0 7.26 'sIya subhAya birAjai / ' jA0maM0 141 birAjata: vaka0pu0 / zobhita hotA hote / 'barana birAjata dou / mA0 1.20 birAjati : vakR0 strI0 / zobhita hotI / mA0 1.2.10 birAjate : birAjata + ba0 / zobhita hote / mA0 7.12 chaM0 1 birAjamAna : vakR0pu0 (saM0 virAjamAna ) / zobhamAna ( vidyamAna ) / kavi0 1.15 birAjahiM, hIM A0pra0 / zobhita hote tI haiM / 'ghAyala bIra birAjahi / ' mA0 6.54.1; mA0 1.324 chaM0 1 birAjahi : A0ma0 / tU virAjatA hai ( upasthita hotA hai ) / 'saMta sabhA~ na birAjahi re / ' kavi0 7.30 1 birAjA : (1) birAjai / zobhita hai / 'kusumita nava taru rAji birAjA / ' mA0 1.86.6 (2) bhUkR0pu0 / zobhita huA / 'rAja sabhAM raghurAju birAjA / ' mA0 2.2.1 birAjihaiM : A0bha0 praba0 / zobhita hoMge / 'rAjasamAja birAjihaiM rAma pinAka car3hAI ke / ' gI0 1.70.7 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir birAjI : bhUkR0 strI0 / suzobhita huI, vidyamAna thI / 'ati bicitra bAhinI birAjI / ' mA0 6.76.5 birAje : bhUku0pu0ba0 / zobhita hue / 'bara birida birAje / mA0 1.25.2 birAje : birAjahiM / 'bAma ora jAnakI kRpAnidhAna ke birAjai / ' kavi0 6.58 birAja : birAjai / kavi0 1.18 birAjya : bhUkR0pu0kae0 / virAjamAna huA, upasthita huA / kavi0 5.4 birATa : saM0 + vi0pu0 (saM0 virAja, virAT) / (1) atipramANa, aprameya / (2) brahmANDoM meM vyApta brahma kA saguNa-sAkAra svarUpa = vizvarUpa | rAvana so rAjaroga bAr3hata birATa ura / ' kavi0 5.25 birATamaya : (de0 birATa) vizvarUpAkAra, brahmasvarUpa / mA0 1.242.1 birAdha : virAdha | rAkSasavizeSa / mA0 3.7.6 birAdhu : birAdha + kae0 / kavi0 6.11 birAne : vi0pu0ba0 / parAye / 'prabhu taji sevata carana birAne / ' vina0 235.1 birAvata : vakR0pu0 (saM0 vilApayat > prA0 vilAvaMta ) / muMha banA kara cir3hAte / 'bAla boli Dahaki birAvata / ' kR0 2 For Private and Personal Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda.koza 745 'birida : biruda / mA0 1.25.2 biridAvali, lI : birudAvali / mA0 2.266 birida : biradu / mA0 5.27.4 niruci : kri0vi0 (saM0 viruci)| ruci ke binA, upekSA karake / 'biruci parakhie sujana jana / do0 374 biruja : vi0 (saM0 viruja) / nIroga, svastha / mA0 7.21.5 birujhe : biruddha (saM0 viruddha prA0 virujjhiya) / kruddha hokara TUTa pdd'e| 'birujhe birudaita je kheta are|' kavi0 6.34 birujho : bhUka00kae0 (saM0 viruddhaH>prA. birujjhio)| kruddha huA (birajhAyA) / 'birujho rana mAruta ko birudait|' kavi0 6.36 biruda : viruda / prazasti-gAthA / mA0 1.262 birudAvalo : (biruda+AvalI) prazastiyoM kI zreNI, kIrtisamUha / hanu0 3 birudata : vi.pu. (saM0 virudavitta>prA0 viruditt)| kIrtizAlI, prazastiyukta, lobavikhyAta / hanu0 3 biruddha, ddhA : bhUkR00 (saM0 viruddh)| pratikUla, virodhayukta / mA0 6.43.1; 6.67.1 viruddha : biruddha+ba0 / viruddha hue, ruSTa hue / 'bIra balImukha juddha biruddhe / ' mA0 6.81.8 birudhAI : saM0strI0 (saM0 vRddhatA) / bur3hApA / vina0 136.8 birUpa : vi0 (saM0 virUpa) / vikRta-beSa, vikRtaangg| 'jaya nisicarI biruup-krn|' ___ kavi0 7.113 virodha, dhA : saM0pu0 (saM0 virodh)| pratikUlatA, pratirodha, zatrutA, rokaToka / mA0 1.62.6; 5.57.4 birodhi : pUkR0 / virodha karake / tinhahi birodhi na Aihi pUrA / ' mA0 3.25 8 birodhI : vi0pu0 (saM0 virodhina) / virodhayukta, vipakSa / mA0 2.162 birodhu, dhU : birodha + kae0 / mA0 2.18; 2.55.4 birodhe : virodha karane se / 'navahiM birodhe nahiM klyaanaa|' mA0 3.26.3 bilaeNbata : vakR00 (saM0 vilambamAna >prA0 vilNbNt)| bilamate, thor3I dera rukate / bilabata sarita sarovara tIra / ' gI0 1.54.3 bilaMbe : bhUka pu0 ba0 / bila me thor3A ruke / 'prabhu taru tara bilaMbe / ' gI0 2.24.4 bila : saM0pu0 (saM0) / bhATha, mA~da, bhUvivara / do0 40 bilaMda : vi0 (phA0 balanda) / ucca / vina0 186.3 bilaMba, bA : saMpu0 (saM0 vilamba) / rukAvaTa, dera / mA0 7.10.8; 1.81.7 For Private and Personal Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 746 tulasI zabda-koza bilaMbiya : AbhAvA0 / kucha dera rukie / 'karauM bayAri bilaMbiya baTa tara / ' gI0 2.13.2 bilaMbu : bilaMba+kae0 / jarA bhI dera yA rukAvaTa / 'bilaMba na karia nRpa / ' __ mA0 2.4 bilakha : vi0 (saM0 vilakSa>prA0 vilkkh)| cakita, vibhrAnta, kartavyamUDha, __ lajjita / 'byAkula bilakha badana uThi dhaae|' mA0 2.70.1 bilakhA, bilAkhAi, I : A0prae0 (saM0 vilakSAyate>prA0 vilkkhaai)| bilakhatA hai, anamanA yA lajjita hotA hai, saMkoca pAtA hai, murajhA jAtA hai / 'sabai sumana bikasata rabi nikasata kumudu bipina bilakhAI / ' gI0 1.1.10 bilakhAi : pUkR0 / vilakSa hokara / (1) ghabar3A kara / 'sItA mAtu saneha basa bacana __ kahai bilkhaai|' mA0 1.255 (2) lajA kara / 'sA~jha jAni dasakaMdhara bhavana gayau bilkhaai|' mA0 6.35 kha bilakhAta : vaka00 (saM0 vilakSAyamANa>prA0 vilkkhNt)| udAsa yA byAkula hote / "e kisora, dhanu ghora bahuta, bilakhAta biloka nihAre / ' gI0 1.68.8 bilakhAna : bhuukR00| vibhrAnta ho uThA, Thaka raha gayA, ghbdd'aayaa| 'kuMbhakarana bilakhAna / ' mA0 6.62 bilakhAnI : bhUkRstrI0 / lakSyahIna huI, ghbdd'aaii| 'bharata mAtu pahi gai bilkhaanii| kA anamani hasi kaha ha~si raanii|' mA0 2.13.5 bilakhAne : bilakhAna+ba0 / (1) hairAna raha gaye+mlAna ho utthe| 'satya gavanu suni saba bilakhAne / manahuM sAMjha sarasija sakucAne / ' mA0 1.333.2 (2) mlAna hue / 'vikasita kaMja kumuda bilakhAne / ' gI0 1.36.3 bilakhAvati : vakR strI0 (saM0 vilakSayantI>prA. vilkkhaavNtii)| vilakSa karatI, lajjita karatI / 'uru kari kara karabhahi bilakhAvati / ' gI0 7.17.5 bilakhAhi, hIM : A0praba0 (saM0 vilakSyante>prA0 vilakkhaMti>a0 vilkkhaahiN)| bilakhate haiM / (1) hairAna hote haiM, lakSyahIna se raha jAte haiM / 'rAma kubhAMti saciva sa~ga jAhIM / dekhi loga jaha~ taha bilkhaahiiN|' mA0 2.36.8 (2) bikala hote haiM, ghabar3Ate haiM / 'sukha haraSAhiM jar3a, dukha bilkhaahiiN|' mA0 2.150.7 (3) lajAte haiM / 'asa kahi race u rucira gRha nAnA / jehi biloki bilakhAhiM bimAnA / ' mA0 2.214.4 bilakhi : pUkR0 / bilakha kara, udAsa hokr| 'bilakhi kaheu muninAtha / ' mA0 2.171 bilakhita : bhUkR0vi0 (saM0 vilakSita) / udAsa / 'phire bilakhita mana / ' pA0ma0 145 For Private and Personal Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 747 bilakheu : bhUkR00kae / hairAna ho gayA, udAsa huaa| 'sunata bacana bilakheu ranivAsU / ' mA0 1.336.7 bilaga : vi0 (saM0 vilagna>prA. vilagga) / alaga, bhinna / bilaga bilaga hoi calahu saba / ' mA0 1.62 'jala hima upala bilaga nahiM jaise|' mA0 1.116.3 (2) phaTA huA (vikRt)| 'paya bilaga hoi rasu jAi / ' mA0 1.57 kha (3) saM0pu / alagAva, anyathA bhAva / 'bilaga na mAnaba mora jo boli ptthaayuN|' jA0ma0 173 'bilagA, bilagAi, I : A0e0 (saM0 vilagnAyate>prA. vilggaai)| alaga hotA yA ho sakatA hai / 'rAmabhagati jala mama mana miinaa| kimi bilgaai|' mA0 7.111.6 bilagAi, I : pU0 / (1) haTA kara / 'nikase jana jaga bimala bidhu jalada paTala bilgaai|' mA0 1.232 (2) vivecita karake / 'saMta asaMta bheda bilagAI... kahahu / ' mA0 7.37.5 (3) alaga alaga (karake) / 'puni puni milata sakhinha bilgaaii|' mA0 1.337.8 bilagAu : A-AjJA-prae0 (saM0 vilagnAyatAm >prA0 vilggaau)| alaga ho jAya / 'so bilagAu bihAi smaajaa|' mA0 1.271.5 bilagAe : bhuukR000| alaga kiye / 'gani guna doSa beda bilgaae|' mA0 bilagAtI : vakRstrI0 / alaga hotI, bhedabhAva grasta hotii| 'baranata barana prIti bilgaatii| mA0 1.20.4 bilagAna, nA : bhuuk00| (1) alaga huA, phaTa gyaa| 'jauM na hRdau bilgaan|' ___ mA0 1.67 (2) alaga / 'dasA eka samuhaba bilgaanaa|' mA0 1.68.2 bilagAne : bhUkR00ba 0 / alaga ho gaye / 'nija nija sena sahita bilagAne / ' mA0 1.93.2 bilagAnyo : bhUkRpu0kae0 / alaga huaa| 'jiba jaba teM hari teM bilgaanyo|' vina0 136.1 bilagAyo : bhUkR00kae0 / alaga kiyA gayA / 'janu jala teM mIna bilgaayo|' gI0 2.56.4 bilagAva, bilagAvai : A.prae0 (saM0 vilagayati>prA. vilggaavi)| alaga karatA hai-kara sakatA hai| 'jyoM sarkarA mile sikatA maha~ bala te na kou bilagAvai / ' vina0 167.3 bilagAhI : A.praba0 / alaga ho jAte haiM, pRthak prakaTa hote haiM / 'jalaja joMka jimi guna bilgaahiiN|' mA0 1.5.5 For Private and Personal Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 748 tulasI zabda-koza bilagu : bilaga + kae0 / alagAva, anyathAbhAva, bhedabhAva / 'bilagu na mAnaba tAta / ' mA0 2.67 bilacchana : vi0 (saM0 vilakSaNa ) / vicitra, lakSaNoM (cihnoM) se ajJeya, vivikta yA alaga | 'anurAga so nija rUpa jo jaga teM bilacchana dekhie / ' vina0 136.11 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bipata: vakR0pu0 / vilApa karate, rote-cillAte, jhoMkhate / 'bilapata nRpahi bhayau bhinusArA / ' mA0 2.37.5 bilapati : vakR0 strI0 / rotI-cillAtI / 'bilapati ati kurarI kI nAI / ' mA0 3.31.3 bila : A0pra0 / rote-cillAte haiM / 'ehi bidhi bilarpAhi pura nara nArIM / ' mA0 2.51.4 bilapAtA : bilaMpata / vilApa karate hue / 'khara dUSana pahi gai bilapAtA / ' mA0 3.18.2 bilapi: pUkR0 / vilApa karake = ro-cillA kara / 'bahu bidhi bilapi carana lapaTAnI / ' mA0 257.6 bilamu : A0 - AjJA - mae0 (saM0 vilambasva > prA0 bilaMba > a0 bilaMbu ) / tU ruka, virAma kara / 'bilam na china china chAhaiM / ' vina0 65.5 bilAta : vakR0pu0 / byAkula hotA hote / 'nAma le cilAta bilalAta akulAta ati / ' kavi0 5.15 ( lala vilAse dhAtu se - bilAsa-hInatA anubhava karatemUla artha hai ) / 'bilasa, bilasaI : A0 pra0 (saM0 vilasati > prA0 vilasai) / vilAsa karatA hai, bhogatA hai / 'sukha bilasai nita naranAhu / ' do0 521 bilasata: vakR0pu0 / laharAte, ullAsa lete / 'bilasata betasa / ' mA0 2.325.3 bilasati : vakra0strI0 / hulasatI + laharAtI / 'bibidha bAhinI bilasati / ' For Private and Personal Use Only - bara0 42 bilarsa : bilasai | 'ajahUM bilase bara baMdhu baMdhU jo / ' kavi 7 5 birlAhi : bila meM / 'byAla na birlAhi samAi / ' do0 334 bilAI : saM0strI0 (saM0 viDAlI ) / mArjArI, billI / mA0 3.23.7 bilApa : saM0pu0 (saM0 vilAm) / ronA-cillAnA, jhIMkhanA / mA0 2.57.7 bilA : bilApa + e0 / karuNa pralApa / 'kari bilApu rodati / ' mA0 1.66 bilAsa, sA: saM0pu0 (saM0 vilAsa ) / (1) krIDA, lAsya, nartana / 'unamA bIci bilAsa manorama / ' mA0 1.37.3 ( 2 ) sukhAnubhava | 'karahiM bibidha bidhi bhogabilAsA / ' mA0 1.103.5 (3) prakAza, camaka / 'sata suresa sama bibhava bilAsA / mA0 1.130.3 (4) bhaGgimA / ' bhRkuTi bilAsa jAsu jaga hoI / '
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulaso zabda-koza 749 mA0 1.148.4 (5) shobhaa| 'apara maMca maMDalI bilAsA / ' mA0 1.224.4 (6) vinoda / 'hAsa bilAsa leta manu molaa|' mA0 1.233.5 bilAsini : vi0+saM0strI0 (saM. vilaasinii)| vilAsavatI strI, kaaminii| 'madana bilAsini / ' mA0 1.3455 (kAma patnI= rti)| 'bibudha bilAsini / ' gI0 1.5.5 (devAGganA = apsraa)| bilAsu. sU : bilAsa+kae0 / krIDA, kautuka / mA0 2.7 (2) lahara, bhAvataraGga / biraMci buddhi ko bilAsu laMka niramAna bho|' kavi0 5.32 (3) sukhabhoga, AnandamayI vibhUti / 'bithakahiM bibudha biloki bilAsU / ' mA0 1.213.7 bilAhi, hIM : A0praba0 (saM0 vilIyante>a. vilAhiM) / (1) vilIna hote haiM, ___ lupta ho jAte haiN| 'jaha~ taha megha bilAhiM / ' mA0 4.15 ka (2) pighala kara naSTa ho jAte haiM / 'jimi sasi hati hima upala bilaahiiN|' mA0 7.121.16 bilIna, nA : bhUkR.vi0 (saM0 viliin)| (1) lupta (2) dravIbhUta (3) mardita / 'jathA avadha nara nAri biliinaa|' mA0 2.166.5 bilulita : bhUkR0vi0 (saM0 vilulita) / lola, caJcala, kampita / 'saghana cikkana __kuTila cikura bilulita mukha / ' gI0 7.5.2 / biloeM : bilone se, mathane se / 'ghuta ki pAva kou bAri biloeN|' mA0 7.46.5 'biloka, bilokai : A0prae0 (saM0 vilokate>prA0 vilokki)| dekhatA hai| 'rAma badanu biloka muni ThADhA / ' mA0 3.10.24 'inhahi kudaSTi bilokai. joii|' mA0 4.6.8 bilokau~ : A0 ue / dekhatA hUM, dekhU / 'aise prabhuhi bilokau~ jaaii|' mA0 3.41.7 vilokata : vakR0 / dekhatA-te; dekhate hI / 'rAma biloka pragaTeu soii|' mA0 1.17.2 bilophati : vakRstrI0 / dekhtii| mA0 1.226 bilokana : bhaka0 avyaya / dekhane / 'lAgi bilokana sakhinha tana / ' mA0 1.246 bilokani : saM0strI0 / dekhane kI kriyaa| mA0 7.16.4 bilokanihAre : vi0puba0 / dekhane vAle / gI0 1.60.5 bilokaya : A0-prArthanA-mae0 (saM0 vilokaya) / tU dekh| mA0 7.14.20 bilokahiM : A0praba0 / dekhate haiN| 'saba raghupati mukhakamala bilokahiM / ' mA0 7.7.3 bilokahu : A0maba0 / dekho| 'aba nAtha kari karunA bilokahu / ' mA0 4.10 chaM01 bilokA : bhUkR00 / dekhA / mA0 1.87.5 For Private and Personal Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 750 tulasI zabda-koza biloki : (1) pU0 / dekha kr| 'satihi biloki jare saba gaataa|' mA0 1.63.3 (2) A0-AjJA-mae / tU dekha / 'neku biloki dhauM raghubarani / ' gI0 1.28.1 bilokina, e, ya, ye : A0-kavA0prae / dekhie, dekhA jAya / 'kautuka karoM bilokima soU / ' mA0 1.253.7 (2) dIkhatA hai, dekhA jAtA hai, dikhAI par3atA hai| 'pavari pagAra prati bAnaru bilokie / ' kavi0 5.17 bilokiata, yata : vakR0-kavA0-0 / dekhA jAtA-dekhe jAte / "na bilokiyata tose samaratha / ' hanu0 24 bilokibe : bhakR.pu / dekhane (hoMge) / 'bAraka bahuri bilokibe kAU / ' gI0 2.36.1 bilokibo : bhakR00kae0 / dekhnaa| 'lokapAla anukUla bilokibo cahata / ' vina0 31.5 bilokihau~ : A0 bha0 ue / dekhuugaa| phira phiri prabhuhi bilokihau~ / ' mA0 3.26 bilokihaiM : A0bha0praba0 / dekheMge / gI0 2.7.2 bilokihai : A0bha0praemae / vaha dekhegA / tU dekhegA / 'jaba lauM tU na bilokihai / ' vina0 146.3 bilokI : (1) biloki / 'bhae magana chabi tAsu bilokI / ' mA0 1.50.8 (2) bhakR-strI0 / dekhI, tAkI / 'so disi tehiM na bilokI bhuulii|' mA0 1.135.1 biloka : A0-AjJA-mae / tU dekha / 'saTha biloku mama bAhu / ' mA0 6.22 kha biloke : dekhane se (dekha kara) / 'beSu bilokeM kahesi kachu / mA0 1.281 viloke : bhUka00kae / dekhe / 'sabhaya biloke loga saba / ' mA0 1.270 bilokeu~ : A0-bhUka.pu+ue / maiMne dekhA-dekhe / 'jarata bilokeu~ jabahiM ___ kapAlA / ' mA0 6.26.1 bilokeu : bhaka.pu0kae0 / dekhA / 'bahuri biloke u nayana udhaarii|' mA0 1.55.7 biloka : bilokai / dekha sake / 'aba ko biloka sohaiN|' gI0 1.65.3 bilokyo : bilokeu / kavi0 5.1 bilocana : saM00 (saM0 vilocana) / netra / mA0 1.1.7 bilocana nhi : bilocana+saMba0 / netroM (se)| mA0 2.267 / / biloyo : bhUka00kae / viloDita kiyA, mthaa| bRthahi maMdamasi bAri biloyo|' vina0 245.2 bilola : (de0 lola-saM0 vilola) ati caJcala / gI0 1.24.4 For Private and Personal Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza bilovata: vakR0pu0 (saM0 viloDayat > prA0 vilolaMta ) / mathate hue / 'soi AdarI Asa jAke jiya bAri bilovata ghI kI / ' kR0 43 751 bivahAra : vyavahAra / jA0maM0 136 bizAla : vi0 (saM0 vizAla ) / bRhat, mahat / dIrgha / mA0 3.11.8 vizrAma : ( 1 ) vizrAma / zAnti, zramamukta dazA / mA0 1.31.5 (2) kleza rahita avasthA / 'kabahUM mana bizrAma na mAnyo / ' vina0 88.1 vizrAmagRhaM : vizrAmazAlA meM / mA0 1.355 vizrAmadhAma : samasta jAgatika klezoM se nivRtti kA pada = brahma, rAma / gI0 5.17.1 vizrAmA: vizrAma / mA0 1.35.7 vizrAma : vizrAma + kae0 / pAyo parama bizrAma tulasIM / ' mA0 7.130 chaM0 3 viSa: saM0pu0 (saM0 viSa ) / jahara / mA0 1.146 fause : ( samAsAnta meM) vi0pu0 (saM0 viSayaka ) / viSaya kA sambandha kA ( bAre meM ) / 'hari - biSaika asa mohA / ' mA0 7.73.7 inha : biSaI + saMba0 / viSayI ( vilAsI) logoM / 'biSainha kaha~ puni hari guna grAmA / mana abhirAmA / ' mA0 7.53.4 biI : vi0pu0 (saM0 viSayin - viSayI ) / sAMsArika viSayoM ( bhogAdi) meM rata rahane vAlA / mA0 7.15.5 biSatUla : (de0 tUla ) / viSa ke samAna / 'sudhA hoi biSatUla / ' mA0 2048 viSama : viSama / ( 1 ) gahana, Ubar3a-khAbar3a / 'bana bahu biSama moha mada mAnA / ' mA0 1.38.6 ( 2 ) tIvra, duHsaha / 'jar3atA jAr3a biSama ura lAgA / mA0 1.36.2 ( 3 ) saMkhyA meM viSama + tIkSNa / 'chAr3e biSama bAna ura lAge / ' mA0 1.87.3 ( kAma ne pA~ca = viSama bANa chor3e ) (4) kuTila, pratikUla / 'biSama bhA~ti nihAraI / ' mA0 2.25 chaM0 (5) durdAnta, ghora, kaThina / 'bAgura biSama torAi / ' mA0 2.75 viSamajara : (de0 jara ) saM0pu0 (saM0 viSamajvara) / (1) rogavizeSa ( 2 ) du:saha santApa | 'jahi biSamajara lehi usAsA / ' mA0 2.51.5 For Private and Personal Use Only viSamatA : viSamatA | bhedabhAva ( samatA kA viloma ), dvaita, dubidhA / ' rAma pratApa biSamatA khoI / ' mA0 7.20.8 viSamabAna : viSama saMkhyaka bANoM vAlA = paJcabANa - kAmadeva ( tIkhe bANoM vAlA) / mA0 1.83.8 viSamu : viSama + kae / kucha bhI durgama / 'dharu na sugama bana biSam na lAgA / ' o mA0 2.78.5
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 752 tulasI zabda-koza biSa-mUri : viSa ko jdd'ii| kavi0 7.130 viSaya : (1) viSaya ne (bhogoM ne) / biSayaM mora hari lInheu gyaanaa|' mA0 4.16.3 (2) viSaya meM (bhAgoM meM) / 'biSayaM mana dehIM / ' mA0 744.2 viSaya : saM00 (saM0 viSaya) / (1) jJeya vastu / (2) varNya vastu / (3) gocara, indriya kA lakSya / 'nayana-biSaya mo kahaM bhayau / ' mA0 1.341 (4) zabda, rUpa, rasa, gandha, sparza tathA anya bhogya padArtha / 'dharama dhurIna biSaya rasa ruukhe|' mA0 2.50.3 viSayani : biSaya+saMba0 / viSayoM (bhogoM meN)| 'na mana biSayani hre|' gI0 7.16.1 viSayabAsanA : (de0 bAsanA) (1) jAgatika bhogoM kI icchA / (2) bhogya viSayoM se banI cittadazA / (3) viSayAkAra cittavRtti / (4) viSaya janita mAnasika saMskAra / kavi0 7.116 viSayavikAra : viSayajanita mAnasika doSa biSayabAsanA / vina0 85.2 viSayA : biSaya / mA0 7.14.8 viSahu : viSa ke (saM0 viSasya>avisaho) / 'utapati thiti laya biSahu amI keN|' mA0 2.282.5 biSAda, dA : viSAda / mA0 1.4.2; 4.7.16 viSAda, dU : bissaad+ke| advitIya viSAda / 'kahi na jAi kachu hRdaya bissaaduu|' mA0 2.54.3; 1.270 viSAna : saM0pu0 (saM0 viSANa) / sIMga / 'pasu binu pUcha biSAna / ' mA0 7.78 ka viSu : viSa+kae0 / mA0 2.42.3 viSa : biSaya / 'mahIpa biSa sukha sAne / ' kavi0 7.43 virSanI : (samAsAnta meM) vi.strI0 (saM0 viSayiNI) / viSaya kI, (bAre kI) (biSaika) / 'budhi kari sahaja sneh-binii|' gI0 1.81.3 biSTA : saM0strI0 (saM0 viSThA>prA. mAgadhI-visTA) / purISa / mA0 6.52.3 biSnu : viSNu (mAgadhI prA0 visna) / mA0 1.51.1 bisada : vizada / mA0 1.2.5 bisamau : bisamaya+kae / viSAda / 'haraSa samaya bisamau krsi|' mA0 2.15 bisamaya : saM0pu0 (saM0 vismaya) / (1) Azcarya / 'parasurAma mana bisamaya bhayaU / ' mA0 1.284.8 (2) anizcaya, saMzaya / 'tehi biloki mana bisamaya bhayaU / ' mA0 1.177.6 (3) viSAda (harSa kA viloma) / bisamaya haraSa na hiya~ kachu dharahU / ' mA0 1.137.2 (4) adbhuta rasa kA sthAyI bhAva / (5) ahNkaar| bisamita : bhakR0vi0 (saM0 vismita) / vismayayukta, cakita / mA0 1.73.6 For Private and Personal Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 753 'bisara, bisarai : A0prae0 (saM0 vismarati>prA. vIsarai) / bhUlatA hai| eka sUla mohi bisara na kaauu|' mA0 7.110.2 / / bisarati : vakR0strI0 / bhUlatI / 'nahiM bisarati vaha lagani kAna kii|' gI0 5.11.3 bisarA : bhUkR00 (saM0 vismRta>prA0 vIsaria) / bhUla gayA / 'bisarA sakhinha apAna / ' mA0 1.233 visarAi : pUka0 / bhulA kara / mA0 1.14 ka bisarAiyo : bhUkR00kae0 (saM0 vismArita:>prA0 vIsarAvio>a0 viisraaviyu)| bhulA diyaa| 'so prabhu moha basa bisraaiyo|' mA0 6.121 chaM0 2 bisarAI : bhUkR0strI0ba0 / bhulA do giiN| 'hamareM bayara tumhau bisraaii|' mA0 1.62.2 bisarAI : (1) bisarAi / 'to mohi barajahu bhaya bisarAI / ' mA0 7.43.6 (2) bhUkR0strI0 / bhulA dI, bhulA dI gaI, bhulAI huii| 'mana budhi cita ahamiti bisarAI / ' mA0 2.241.2 bisarAe : bhUka00ba0 / bhulAye hue| 'bhae bideha bideha neha basa dehadasA bisraae|' gI0 1.65.4 visarAte : saM0'0ba0 (saM0 vezara) / khaccara / mA0 3.38.5 bisarAyau : bisarAiyo / bhulA diyA / 'jAni kuTila kidhauM mohi bisarAyau / ' mA0 7.1.2 bisarAye : (1) bisarAe / gI0 1.32.7 (2) bhulAne se / 'saba prakAra mala bhAra lAga nija nAtha carana bisarAye / ' vina0 82.3 bisarAyo : bisarAyau / gI0 2.56.4 visarAvahiM : A0praba0 / bhalA dete haiN| 'dekhi nagaru birAgu bisarAvahiM / ' mA0 7.27.2 (2) bhulA deN| mA0 2.75 chaM0 bisarAvahiMge : A0bha00praba0 / bhulavAeMge; vismRta kraaeNge| 'bheda buddhi kaba bisarAvahiMge / ' gI0 5.10.5 bisari : pUka 0 / bhUla (kara) / 'surati bisari jani jaai|' mA0 2.56 bisarie, ye : A0kavA0prae / bhUlie, bhUlA jAya / 'tulasI na bisariye / ' vina 271.4 bisarI : bhUkR0strI0 / bhUla gaI, vismRta ho gayI / 'bisarI deha tapahiM manu laagaa|' mA0 1.74.3 bisare : bhUkR00ba0 / bhUla gae, vismRta ho gaye / 'bisare sabahi apAna / ' mA0 2.240 For Private and Personal Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 754 tulasI zabda-koza bisareu : bhUka0pu0kae / vismata ho gayA, bhUla gyaa| 'bharatahi bisareu pitu ___ mrn|' mA0 2.160 bisaryo : bisareu / vina0 86.5 bisahate : kriyAti00ba0 / yadi..to.."kharIda lete=apane para lete / 'jo pai... auguna gahate / 'to. 'kata baira bishte|' vina0 17.1 bisAra : biSAda / kavi0 7.170 bisArau : A0-saMbhAvanA-prae0 (saM0 vismArayata>prA0 viisaaru)| bhulA de| 'jaladu janama bhari surati bisArau / ' mA0 2.205.3 / bisArada : vi. (saM0 vishaard)| (1) nipuNa, dkss| mA0 2.288.6 (2) vidvAn, jnyaanii| 'je munibara bigyAna bisArada / ' mA0 1.18.5 (3) kisI viSaya meM vikhyAta / (4) kisI viSaya meM pUrNa adhikAra rakhane vaalaa| bisArana : vi0pu / bhulAne vAlA / 'avaguna koTi biloki bisArana / ' vina0 206.2 bisAranasIla : bisArana (saM0 vismAraNa-zIla>prA. viisaarnnsiil)| vina. 42.3 bisArahiM : bisarAvahiM (a0 vIsarAvahi =viisaarhiN)| bhulA deM, bhulAte haiN| 'birati bisArahiM gyaanii|' mA0 2.215.2 bisArahi : A0-AjJA--mae0 (saM0 vismAraya>prA0 vIsArahi) / tU bhulA de| 'jani "hari pada kamala bisArahi / ' vina0 85.3 bisArA : bhUka.pu (saM0 vismArita>prA. vIsAria) / bhulA diyaa| 'rAmakAju sugrIvaM bisArA / ' mA0 4.16.1 bisAri : prakR0 / bhulA kara / 'rAkhihaiM tava aparAdha bisAri / ' mA0 5.22 bisArie, ye : A0kavA0prae0 / bhulAie / 'bali bola na bisAriye / ' hanu0 20 bisAribo : bhaka00kae / bhulAnA (caahie)| 'bisAribo na aMta mohi / ' kavi07.18 bisArihaiM : A0bha0 praba0 / bhulAeMge / 'Apano bisArihaiM na mere hU bharoso hai|' hanu0 26 bisArI : bhUkR.strI0ba0 / bhulA diiN| 'prema bibasa tana dasA bisaarii|' mA0 1.345.8 bisArI : (1) bisAri / 'bhae kAmabasa samaya bisaarii|' mA0 1.85.4 (2) bhUkR0strI0 / bhulA dii| 'ahaha nAtha hauM nipaTa bisaarii|' mA0 5.14.7 bisAreM : bhulAne se| bar3I bisAreM hAni / ' do0 21 For Private and Personal Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 755 bisAre : bhUkR000 / bhulAye (hue) / 'janaka samAna apAna bisaare|' mA0 1.325.6 bisAreu : bhUka00kae / bhulAyA / 'puni prabhu mohi bisAreu / ' mA0 4.2 bisArehu : A0 - bhUkRpu+maba0 / tumane bhulA diyA / 'kehi aparAdha bisArehu daayaa|' mA0 3.26.1 visArai : bisArahiM / kavi0 5.10 'bisAro : bisaaryo| gI0 2.67.3 bisAryo : bisAreu / vina0 202.5 bisAla, lA : vizAla / mA0 1.106; 1.38.8 bisikha : vizikha / bANa / mA0 6.61 bisikhana, ni, nhi : bisikha+saMba0 / bANoM (se) / 'mahimA mRgI kauna sukRtI ko khala baca bisikhani baaNcii|' gI0 2.62.2 / / bisikhAsana : (bisikha+asana) zarAsana / dhanuSa / gI0 1.73.3 bisuddha : vizaddha / mA0 7.84 ka bisuddhatara : (de0 tara) atizaya zuddha / kavi0 7.115 bisUrati : vakR0strI0 (saM0 khidyantI prA0 visUratI) / kheda karatI, viSAdagrasta hotI, nirAza hotii| 'dekhi kaThina sivacApa bisUrati / ' mA0 1.235.1 'bisUrana : bhakR0 avyaya / kheda karane, bisUrane / 'samujhi kaThina pana Apana lAga bisUrana / ' jA0ma0 48 bisUranA : saM00 (prA0 visUraNa) / kheda, santApa / 'badana malIna mana miTa na bisuurnaa|' kavi0 7.148 'bisari : pU0 / kheda karake, khinna hokara !. 'bUmati siya piya patihi bisUri / ' gI0 2.13.1 biseka : biseSa / vizeSatA (antara) / 'tInoM mAhi biseka / ' do0 538 bisekhe : bise / vizeSa rUpa se / 'bhrama te dukha hoi bisekhe / ' vina0 121.2 biseSa : vi0+saM00 (saM0 vizeSa) / (1) viziSTa (sAmAnya kA viloma), asAdhAraNa / mA0 2.270 (2) vizeSatA, bhedaka guNa / 'rUpa sIla baya baMsa biseSa biseSahiM / ' jA0ma0 83 (3) aura adhika / 'chaTibe ke jatana biseSa bAMdho jaaygo|' vina0 68.4 bisehi : A0praba0 / dUsaroM se bhinna karake varNana karate haiM / 'rUpa sIla baya baMsa biseSa biseSahiM / ' jA0ma0 83 'biseSA : biseSa / mA0 1.50.1 biseSi, SI : puka0 (saM0 viziSya) / vizeSa kara, vishesstyaa| 'kAranu kavana biseSi / ' mA0 2.37, 1.50.5 For Private and Personal Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 756 tulasI zabda-koza biseSu : (1) biseSa+kae0 / koI vishesstaa| 'bacana bicAri biseSu / ' do0 516 (2) A0-AjJA-mae0 / tU vizeSa rUpa se (anyoM se pRthak) samajha le / 'karatana saguna biseSu / ' rA0pra0 4.6.5 biseSe : vizeSa rUpa se / 'Avata hRdaya saneha biseSe / ' mA0 1.21.6 bisoka, kA : vi.pu. (saM0 vizoka) / zoka rahita / mA0 1.16.3; 27.1 bisoko : bisoka / mA0 1.116.1 bistara : saM0pu 0 (saM0 vistara) / vistAra / 'bistara sahita kRpAnidhi baranI / ' __ mA0 1.76.8 bistarahuge : A0 bha00maba0 phailAvoge / bimala jasa nAtha kehi bhAMti bistrhuge|' vina0 211.4 bistarihahi : A0bha0praba0 / phailAeMge / 'jaga pAvani kIrati bistarihahiM / ' mA0 bistAra : vistAra / prasAra, phailAva / mA0 1.33 bistAraka : vi0 (saM0 vistAraka) / prasAra-kartA, phailAne vAlA / mA0 7.35.5 bistAraya : A0-prArthanA-mae0 (saM0 vistAraya) / tU vistRta kara, prasRta kr| mA0 7.35.4 bistArahiM : Apraba0 / phailAte haiM, prasRta yA pracArita karate haiM / 'jaga bistArahiM bimala jasa / ' mA0 1.121 / bistArA : (1) bistAra / 'kapi tanu kInha duguna bistArA / ' mA0 5.2.7 (2) bhUka.pu / phailaayaa| 'taba Apana prabhAu bistaaraa|' mA0 1.84.5 / / bistArI : (1) bhUka0strI0 / phailAyI, prasRta kI / 'taba rAvana mAyA bistaarii|' mA0 6.86.6 (2) pUka0 / bistAri / phailA kr| 'kahahu so kathA nAtha bistArI / ' mA0 1.47.1 bistAryo : bhUka00kae / phailAyA / 'pAvana jasa tribhuvana bistaaryo|' mA0. bisnu : biSnu / vina0 17.1 bismaya : bisamaya / Azcarya / vismayavaMta : vi0pU0 (saM0 vismayavat) / Azcaryayukta / mA0 1.202.6 bisrAma : bizrAma / vina0 206.4 visva : vishv| mA0 1.6 bisvaMbhara : (saM0 vizvaMbhara) / vizva kA bharaNa-poSaNa karane vAlA viSNu / vina 68.4 bisvati : (1) vizva vyApaka (2) samasta jagata kI gati (jahA~ saba pahuMcate haiM) (3) saba kA zaraNadAtA / kavi0 7.151 For Private and Personal Use Only
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 757 "bisvanAtha : saM0pU0 (saM0 vishvnaath)| (1) ziva / 'bisvanAtha pahuMce kailAsA / ' mA0 1.58.6 (2) sarvezvara, jgdiishvr=prmaatmaa| bisvanAthapura : kAzI / kavi0 7.166 bisva-bAsa : vi0 (saM0 vizvavAsa) / jagat ko apane AkAra meM samAhita karane vAlA=brahma (jagannivAsa) / mA0 1.146.8 bisvabilocana : (1) vizva kA draSTA =sarvajJa (2) vizva ko darzanazakti dene vAlA=jJAnapreraka= antaryAmI / vina0 146.4 bisvamohanI : (saM0 vishvmohnii)| (1) brahma kI Adi zakti mahAmAyA jo vyAmohikA mAyA ke rUpa se jIvoM ko bhrAnta kara saMsArI banAtI hai-usakI AvaraNa aura vikSepa do zaktiyAM haiN| (2) nArada moha ke prasaMga meM zIlanidhi kI kanyA jo mAyA kA hI avatAra thii| mA0 1.130.5 'bisvarUpa : (saM0 vishvruup)| jagat ke rUpa meM prakaTa paramezvara-jar3acetana prapaJca jisakA zarIra hai =virAT, brahmANDa kA upAdAna bhUta brahma / mA0 1.13.4 'bisvAmitra : saM00 (saM0 vizvAmitra) / munivizeSa / mA0 1.206.2 bisvAmitru : bisvAmitra+kae / akele vizvAmitra muni / 'bisvAmitra mile puni ____ AI / ' mA0 1.266.6 'visvAsa, sA : saM00 (saM0 vizvAsa) / Azvasta manodazA, niSThA, AsthA / mA0 1.2.11 (2) dRDha nizcaya / bisvAso : vi0pU0 (saM0 vizvAsin) / AsthAvAn / vina0 22.3 bisvAsu, sU : bisvAsa+kae / ananya vizvAsa / mA0 6.14 'saba dvija uThe mAni bisvAsU / ' mA0 1.173.7 bisvesa : saM00 (saM0 vizveza) visvanAtha / (1) sarvezvara, paramAtmA / (2) ziva / mA0 7.126 bisvesu : bisvesa+kae / vizva kA ekamAtra svAmI / kavi0 7.151 biha~gani : bihaMga+saMba0 / pakSiyoM (ko) / 'byAdha jyo biSaya biha~gani bajhAvauM / ' vina0 208.2 biha~sata : bihasata / mA0 7.80.2 biha~sahi : bihasahiM / bihaMsA : bihasA / mA0 6.16.1 bihaMsi : bihasi / mA0 4.7.22 bihaMsI : bihsii| biha~se : bihase / mA0 6.38 kha bihaMga : saM00 (saM0 vihaMga) / AkAzagAmI=pakSI / mA0 1.212 bihaMgapati : garur3a pakSI / mA0 7.55 For Private and Personal Use Only
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 758 www.kobatirth.org bihaMgabara : zreSTha pakSI / mA0 7.62.4 bihaMgama : bihaMga (saM0 vihaMgama ) / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza' bihaMgA : bihaMga | mA0 1.37.15 bihaMgini : bihaMga + strI0 (saM0 vihaMgI ) / pakSiNI / kavi0 7.180 bihaMData : vakR0pu0 (saM0 vikhaNDayat > prA0 vihaMDaMta ) / chinna-bhinna karatA te 'nakha daMtana soM bhujadaMDa bihaMData / ' kavi0 6.35 bihaMDana : bikhaMDana ( prA0 vihaMDaNa ) / vicchinnakArI / 'saMbhu kodaMDa bihaMDana / kavi0 7.112 bihaga : vihaga | pakSI / mA0 1.120 kha bahasa : vihageza | garur3a / mA0 7.96 ka bihabala : vi0 (saM0 vihvala ) / vicalita, vibhrAnta, ghabarAyA huA, skhalita / 'bihabala bacana pema basa bolahiM / ' mA0 2.225.4 / bihara, biharai : (1) A0pra0 (saM0 viharati > prA0 viharai ) / vihAra karatA hai, vicaraNa yA vilAsa karatA hai / (2) (saM0 vighaTate > prA0 vihaDai) 1 phaTatA hai, vighaTita yA vidIrNa hotA hai / 'etehuM para ura bihara na torA / ' mA0 6.22.2 biharata : (1) vakR0pu0 (saM0 biharat > prA0 viharaMta ) / vihAra karatA te, vicaraNa karatA-te / 'baira bigata biharata bipina, mRga bihaMga bahuraMga / ' mA0 2.24e (2) (saM0 vighaTamAna > prA0 vihaDaMta ) / phaTatA, vidIrNa hotA / 'biharatahRdau na ihari hara / ' mA0 2.166 biharati : biharata + strI0 | phaTatI / 'bala biloki biharati nahi chAtI / ' mA0 6.33.4 biharanasIlA : vi0 (saM0 viharaNazIla ) / vinoda - vihAra tathA vicaraNa karane vAlA / mA0 2.63.7 bihahi : A0 praba0 / vihAra + vicaraNa karate haiM / 'jinha bIthinha bihAra hi dou bhAI / mA0 1.204.8 biharahu : A0 maba 0 / vinoda + vicaraNa karo, khelo| 'nija bhavana biharahu tAta / gI0 1.40.5 biharAvA : bhUkR0pu0 / TAla diyA, bahAne se barakA diyA / 'suni kapi bacana bihasi biharAvA / mA0 5.22.2 bihAra : pUkR0 / vihAra karake / gI0 2.50.4 For Private and Personal Use Only bihareM: biharahi / kavi0 1.3-4 biharo : bhUkR0pu0kae0 (saM0 vighaTitaH > prA0 vihaDio) | phaTa gayA / 'kaThinahiyo biharo na Aju / ' gI0 2.7.3
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza bihasata: vakR0pu0 (saM0 vihasat) / ha~satA-te / mA0 7.80.2 bihasahi : A0praba0 (saM0 vihasanti > a0 vihasahi ) / ha~sate haiM / 'suramuni bihasahi / ' pA0maM0 126 bihasA : bhUkR0pu0 / ha~sA / mA0 6.16.1 bihasi : pUkR0 (saM0 vihasya ) / ha~sa kara / 'bole bihasi mahesu / ' mA0 1.51 bihasI : bhUkR0 strI0 / ha~sI ha~sa par3I / mA0 1.234.6 759 bihase : bhUkR0pu0ba0 / ha~se / mA0 1.78 bihAra : (1) pU0 (saM0 vihAya ) / chor3a kara / 'so bilagAu bihAi samAjA / ' mA01.271.5 (2) A0pra0 (saM0 vijahAti > prA0 vihAi ) / chor3atA hai / 'kuTila na sahaja bihAi / ' do0 334 bihAI : bihAi / 'janaku laheu sukha socu bihAI / ' mA0 1.263.4 dihAu : A0 - AjJA - mae0 / tU chor3a / 'ripu soM bera bihAu / ' do0 63 bihAta: vakR0pu0 / chUTatA, bItatA jAtA / ' nimiSa bihAta kalapa sama tehI / ' mA0 1.261.1 bihAna, nA: (1) saM0pu0 (saM0 vihAna ) / abhAva ( vihInatA ) / ' jaba lagi bipati bihAna / ' mA0 1.66 nahi taha~ puni bigyAna bihAnA / ' mA0 1.116.6 (2) (saM0 vibhAta > prA0 vihANa ) / prabhAta / ' jAehu hota bihAna ' mA0 1. 156 bihAnI : bhUkR0strI0 / bItI / 'ehi bidhi bilapata raini bihAnI / ' mA0 2.156.8 bahAne : prabhAta kAla meM ( prA0vihANe ) / 'saI tIra basi cale bihAne / ' mA0 2.186.1 bihAya : bihAi / vina0 67.2 bihAra, rA : saM0pu0 (saM0 vihAra) / (1) gati, vicaraNa, vinoda | 'tadapi kahi sama vAsama bihArA / ' mA0 2.216.5 (2) zRGgArika bhogavilAsa / 'hara girija bihAra nita nayaU / ' mA0 1.103.6 (3) vicaraNa sthala, krIDAsthAna / 'phaTikasilA maMdAkinIM siya raghubIra bihAra / ' rA0pra0 2.6.2 bihArini : vi. strI0 (saM0 vihAriNI) / vihAra - vinoda karane vAlI / mA0 1.235.8 bihArI : vihArI / krIDAvihAra + vicaraNa karane vAlA / 'rUpa rAsi nRpa ajira bihArI / mA0 7.77.8 For Private and Personal Use Only bihAra, rU : ( 1 ) bihAra + kae0 / vinoda / 'siya raghubIra bihArU / ' mA0 1.31 (2) vicaraNa / 'kari kehari mRga bihaga bihAru / ' mA0 20132.4 (3) krIDAsthalI / 'pAlata lAlata ratimAra ko bihAru so / ' kavi0 5.1
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 760 tulasI zabda-koza bihAla, lA : bihabala (saM0 vihvala>prA0 vihalla) / mA0 5.26.2' bihAla, lU : (1) bihAla+kae / vyathita, vibhrAnta / vina0 74.4 (2) bikharA huaa| 'rAma biraha~ sabu sAju bihAlU / ' mA0 2.322.1 bihita : vihita / mA0 1.316.2 bihIna, nA : vi0 (saM0 vihiin)| rahita, viyukta / 'kamala dIna bihIna tamAri / ' mA0 2.86; 1.21.4 bihUna, nA : bihIna (prA0 vihUNa) / 'malayAcala haiM saMta jana tulasI doSa vihUna / ' vairA0 18 bihUne : bihUnA+ba0 / rahita / 'bihUne guna pathika piAse jAta patha ke / ' kavi0 24 boke : bike / bhUka000 (saM0 vikrIta>prA0 vikkiya) / bika gaye / 'mana mola bina bIke haiN|' gI0 2.30.4 / / bIca, cA : saM0+kri0vi00 (a. vicca =saM0 vrm)| mArga / (1) mArgAntarAla / 'bIca bAsa kari jamunahiM aae|' mA0 2.220.8 (2) madhya, antarAla / 'macI sakala bIthinha bic-biicaa|' mA0 1.164.8 (3) samayAntarAla / 'kachuka bAta bidhi bIca bigAreu / ' mA0 2.160.2 (4) antara / 'dukhaprada ubhaya bIca kachu brnaa|' mA0 1.5.3 (5) avasara, samayavizeSa (maukaa)| bIci, cI : vIci / taraMga / mA0 1.18 bocu : biic+ke| (1) avasara / 'bIcu pAi nija bAta sa~vArI / ' mA0 2.18.1 (2) antarAla (darAra) / 'mahi na bIcu bidhi mIca na deI / ' mA0 2.252.6 (3) antara, bhedabhAva, phUTa, vyAghAta / 'nIca bIca jananI misa paaraa|' mA0 2.261.1 bIcho : vRzcika (prA0 vicchia) / mA0 2.180 bIche : bhUka00vi0ba0 (saM0 vicchita-viccha dIptau>prA0 vicchiya) / camakIle, bhar3akIle, raMga-biraMge, vicitra / 'Ache-Ache bIche-bIche bichaunA bichAi ke|' gI0 1.84.3 bIja : saM00 (sN.)| (1) kAraNa / 'bIja sakala brata dharama nema ke|' mA0 1.32.4 (2) dAnA (jo aGa kurita hotA hai) / 'Usara bIja bae~ phala jthaa|' mA0 5.58.4 bIjamaMtra : saM00 (saM0) / ekAkSara mantra jinameM rahasya rahatA hai, jaise-ra+a+ m=raam| tInoM akSara kramazaH agni tattva, sUrya tattva aura soma tattva ke bodhaka bIjamantra hai / isa prakAra 'rAma' vaha bIjamantra-samUha hai jisake japa meM AvaraNa tathA mala ke dAha, ajJAnAndhakAra-nAza aura viSaya-vikSepa ke santApoM ke zamana For Private and Personal Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 761 kA bhAva nihita hai| oMkAra bhI bIjamantra hai| bIjamantra ko mahAmantra bhI kahate haiM / 'bIjamaMtra japie soI jehi japata mahesa / ' vina0 108.2 bIjamaya : vi0 (sN.)| bIjoM (aGa kuraNa-yogya dAnoM) se vyApta / 'jayA bhUmi saba bIjamaya / ' do0 26 bIju : bIja+kae / ekamAtra bIja / 'tumha kahaM bipati bIja bidhi bayaU / ' mA0 2.16.6 bItA : bhUka00 (saM0 vIta) / vigata / (1) vyatIta huA / 'aradha nimeSa kalapa sama biitaa|' mA0 1.270.8 (2) samApta ho gyaa| 'saba kara Aju sukRta ___phala biitaa|' mA0 2.57.5 bIti : pUkR0 (saM0 viity)| bIta (kara) / 'gae bIti kachu dina ehi bhA~tI / ' mA0 1.312.4 bItI : (1) bItA+strI0 / vyatIta huI, samApta huI / 'dAruna asaMbhAvanA biitii|' ___ mA0 1.116.8 (2) bIti / 'ehi bidhi gayau kAlu bahu biitii|' mA0 1.76.3 bIte : vyatIta hone para / 'bIteM avadhi rahahiM jo praanaa|' mA0 7.1.8 / / bIte : (1) bhUkRpu.ba0 / vyatIta hue / 'ehi bidhi bIte baraSa / ' mA0 1.144 (2) biiteN| 'jo tana rahai baraSa bIte / ' gI0 2.4.4 bIteu : bhUkR0pu0kae0 / vyatIta huaa| 'so bAsaru bIteu binu baarii|' mA0 2.277.7 bItyo : bIteu / cukA / 'kari biityo|' vina0 160.4 bIthikA : biithii| choTI galI / kavi0 5.17 gopina, nha : bIthI+saMba0 / vIthiyoM (meM) / 'ropahu bIthinha pura cahuM pherA / ' mA0 2.6.6 bIthIM : bIthI+ba0 / galiyAM / bIthoM sIMcI caturasama / ' mA0 1.266 bIthI : saM0strI0 (saM0 vIthi, viithii)| galI, sar3aka / mA0 5.3 chaM0 1 bIna : bInA / mA0 7.50 honatI : bintii| mA0 6.121 chaM0 bInA : saMstrI0 [saM0 vINA) / tantrIvAdya vizeSa / mA0 2.37.5 bInibe : bhakR00 (saM0 vicetavya>prA0 viiNianva) / bInane, cunane / 'bhora phUla bInibe ko gaye phulavAI haiN|' gI0 1.71.1 bIra : vIra / (1) utsAha-sampanna, zUra / mA0 6.76.6 (2) bhAI / 'puruSasiMha dou bIra / ' mA0 1.208 kha 'raghubIra sakhA aru bIra sabai / ' kavi0 1.7 boraghAtinI : vi.strI0 / vIroM kA saMhAra karane vaalii| mA0 6.54.7 bIratA : saM0strI0 (saM0 vIratA) / vIrakarma, yuddhAdi kA utsAha / bhA0 1.251.4 boravara : vIroM meM zreSTha / mA0 7.67 ka For Private and Personal Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 762 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza bIrabahUTI : bIrabahUTI + ba0 / bIrabahUTiyA~ / 'phaili calIM bara bIrabahUTIM / ' kavi0 6.51 bIrabahUTI : saM0 strI0 / eka makhamalI lAla raMga kA sundara kIr3A jo varSA meM pracuratA se paidA hotA hai / gI0 7.16.2 arrant : vIratA kA vrata rakhane vAlA, dRDhapratijJa vIra / mA0 1.274.8 bIrabhadra : bIrabhadra (saM0 vIrabhadra ) kae0 / ziva-gaNa- vizeSa / mA0 1.65.1 bIrarasa : kAvya kA vaha rasa jisakA sthAyI bhAva 'utsAha' hotA hai / usake cAra bheda haiM- yuddhotsAha se yuddhavIra, dayotsAha se dayAvIra, dAnotsAha se dAnavIra aura dharmotsAha se dharmavIra / 'gaganopari hari guna gana gAe / rucira bIra rasa prabhu mana bhAe / ' mA0 6.71.11 borA : (1) bIra | zUra / mA0 4.1.7 (2) saM0pu0 (saM0 vITaka > prA0 lage hue pAna kA jor3A / 'rUpasaloni ta~bolini bIrA hAthahi ho / ' borAsana: saM0pu0 (saM0 vIrAsana ) / eka ghuTane ko bhUmi para TikA kara mudrA / 'jAgana lage baiThi bIrAsana / ' mA0 290.2 bIru, rU : bIra + kae / advitIya vIra / mA0 1.282.1 sikhai dhanuSa bidhA bara vIua ) / rA0na0 6 baiThane kI bIrU / ' mA0 2.41.3 bosa, sA : (1) saMkhyA (saM0 vizati > prA0 vIsA ) / mA0 6.21; 5.11.4 (2) bIsa bisvA, pUrNatayA / 'moko bIsahU ke Isa anukUla Aju bho / ' gI0 2.33.1 bIsabAhu : rAvaNa / kavi0 5.13 bIsauM : bIsI meM / 'bIsIM bisvanAtha kI bisAda bar3o bArAnasIM / ' kavi0 7.170 bIsI : saM0 [strI0 (saM0 vizatikA, vizA ) / 60 saMvatoM meM se 20-20 varSa kramazaH brahmavizati, viSNurvizati aura rudravizati ke jyotiSa zAstra meM mAne gaye haiM / rudrabIsa kA samaya kavitAvalI hai / bIhA : bIsa | 'sacihU~ maiM labAra bhuja-bIhA / ' mA0 6.34.7 baMda : saM0pu0 (saM0 bindu) / mA0 6.87.6 budA : buda | TikalI, bindI (jo mastaka para lagAyI jAtI hai ) / muni mana harata maMju masi budA / ' gI0 1.31.4 budiyA : saM0 strI0 (saM0 bindukA) / eka prakAra kA khAdya padArtha jo besana Adi kA bunda ke AkAra meM banatA hai / 'buMdiyA sI laMka padhilAi pAga pAgihai / " kavi 0 0 5.14 For Private and Personal Use Only 'bujha, bujhai : A0pra0 (saM0 vyudidhyate > prA0 bujjhai butanA, Aga kA zAnta honA) bujhatA hai, zAnta hotA tI hai / buta sakatA-tI hai| 'bujhe ki kAma agini tulasI kahuM biSaya bhoga bahu ghI te / ' vina0 166.4
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 763 'bujhA, bujhAi, I : bujhai / bujha jAtA hai / 'tabahiM dIpa bigyAna bujhAI / ' mA 7.118.13 bujhAi : pUkR0 / (1) samajhA kr| 'pitahi bujhAi kahahu bali soI / ' mA0 2.43.5 (2) butA kara, Aga zAnta karake / 'pUMcha bujhAi khoi zrama / ' mA0 bujhAI : (1) de0 /bujhA / (2) bujhAi / samajhA kara / 'taba muni sAdara kahA bujhAI / ' mA0 1.210.6 (3) bhUkR0strI0 / samajhAI / 'kahi kathA suhAI mAtu bujhAI / ' mA0 1.162 chaM0 bujhAu : A0-prArthanA-mae0 (saM0 bodhaya>prA0 bujjhAva>a0 bujjhA) / tU samajhA de / 'tere hI bujhAe bUjhai abujha bujhAu so|' vina0 182.5 bujhAe, ye : bhUka000 (saM0 bodhita>prA0 bujjhAviya) / (1) samajhAye / 'bAla bujhAe bibidha bidhi / ' mA0 1.65 (2) samajhAne para / 'tere hI bujhAye bUjhai / ' vina0 182.5 bujhAnI : bhUkR. strI0 / bujha gayI, buta gayI, zAnta ho gyii| 'rAga dveSa kI agini bujhaanii|' vairA060 bujhAyo : bhUka 00kae 0 / (1) (saM0 bodhita:>prA0 bujjhaavio)| smjhaayaa| 'sunu khala maiM tohi bahuta bujhaayo|' mA0 6.4.1 (2) (saM0 vyudindhitaH>prA0 vujjhAvio) / butAyA, zAnta kiyaa| 'pAvaka kAma, bhoga ghRta teM saTha, kaise parata bujhaayo|' vina0 166.4 'bujhAya, bujhAvai : (1) A0prae0 (saM0 vyudindhayati>prA0 vujhAvai) / butAtA hai, zAnta karatA hai / 'tehi bujhAva ghana padavI pAI / ' mA0 7.108.10 (2) (saM0 bodhayati>prA0 bujjhAvai) / samajhAtA hai| bujhAvata : vakR00 / butAtA-te, zAnta krtaa-krte| 'kobida dAruna zyatApa bujhAvata / ' vina0 185.4 bujhAvahiM : A0praba0 (saM0 vyudindhayanti>prA0 vujjhAvaMti>a. vajjhAvahiM) / batAte haiM / (1) jyoti-zamana karate haiN| 'aMcala bAta bujhAvahiM dIpA / ' mA0 7.118.8 (2) agni yA tApa zAnta karate haiM / 'baraSi nIra e tabahiM bujhAvahiM / ' kR0 56 bujhAvA : (1) bhUkR00 / smjhaayaa| 'maya-tanayAM kahi nIti bujhaavaa|' mA0 5.10.7 (2) zAnta kiyaa| (3) bujhAvai / samajhAtA hai / 'sara niMdA kari tAhi bujhAvA / ' mA0 1.36.4 (4) bujhAvai / zAnta karatA hai, butA sakatA hai / 'lobha bAta nahiM tAhi bujhAvA / ' mA0 7.120.4 bujhAva : bajhAva i| butA sakatA hai, jvAlA zamana kara sakatA hai / 'na bujhAvai siMdhu saavno|' kavi0 5.18 For Private and Personal Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 764 tulasI zabda-koza bujhAva : A0ue0 / (1) samajhAU~ / (2) zAnta karU~ / 'AlI hauM inhahi bujhAvoM kaise / ' gI0 2.86.1 bujhihaiM : bUjhihaiM | pUcheMge / 'sAdara samAcAra nRpa bujhihaiM / ' gI0 1.48. 3 bubhaiye : A0kavA0pra0 (saM0 bodhyeta > prA0 bujjhAvIai ) / samajhAie | batAyA jAya / 'hA hA so bujhaye mohi / ' hanu0 44 buTa : saM0pu0 (saM0 vyuSTi sampatti ) / bUTI, jar3I Adi jo auSadha meM kAma AtI hai / 'jAtu dhAna buTa puTapAka laMka / ' kavi0 5.25 buDibe : bhakR0pu0 (saM0 vraDitavya > prA0 vuDiavvaya) / DUbane, bUr3ane / gopada bur3abe joga karama karoM / ' vina0 232.3 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bur3hAI: saM0 strI0 (saM0 vRddhatA > prA0 buDDhAyA) / bur3hApA / mA0 4.16.2 / butA, butAi, I : A0e0 (saM0 vyutta = Ardra - vyattAyate > prA0 vRttAi ) / bujhatA hai, zAnta hotA-tI hai / 'mana modakanhi ki bhUkha butAI / ' mA0 1.246.1 butAi : pUkR0 (saM0 vyukttAyya ) / bujhA kara Ardra kara, zAnta kara / 'pU~cha butAi prabodhi siy|' rA0pra0 5.5.3 butAzrI : A0 -- AzA - maba0 / bujhAo, gIlA (vyutta ) karo, agnizamana karo / 'laMka barata batAo begi / ' kavi0 5.16 buta hai : A0bha0pra0 / bujhegA-gI; zAnta hogA-gI / 'ura tapani bute hai / ' gI0 5.50.5 buddha : saM0pu0 (saM0) / bhagavAn kA navama avatAra = gautama buddha / do0 464 buddhi : (1) saM0 [strI0 (saM0 ) / pratyaya, nizcayAtmaka bodha | 'kavi kobida budha buddhi bisArada / ' mA0 2.288.6 ( 2 ) jJAna - zakti / 'bhai kabi buddhi bimala avagAhI / ' mA0 1.36.6 (3) viveka / 'birace buddhi bicAri / ' mA0 1.36 (4) vicAra, AsthApUrNa sanmati / 'sapanehuM dharama buddhi kasi kAU / ' mA0 2. 251.6 (5) soddezya nirNaya / 'jaya pratApa bala buddhi bar3AI / ' mA0 1.180.1 (6) antaHkaraNa kI nirNaya-vRtti | 'buddhi mana cita aha~kAra / ' vina0 203.5 (7) tarkazakti | 'rAma atarya buddhi mana bAnI / ' mA0 1. 121.3 ( 8 ) sabakA kAraNa mahattattva jo mUla prakRti kA prathama pariNAma hai / 'ahaMkAra siva buddhi aja / ' mA0 6.15 ka buddhi para : vi0 (saM0 ) / buddhi se pare, atarksa, anirvacanIya / mA0 2.126 budha: (1) vi0puM0 (saM0 ) / vidvAn, vivekI / 'sAdara kahahiM sunahi budha tAhI / ' mA0 1.10.6 (2) saM0pu0 (saM0 ) / candramA kA putra = grahavizeSa / 'janu bidhu budha bica rohini sohI / ' mA0 2.123.4 (3) saptAha ke eka dina kA nAma = budhavAra / rA0pra0 1.1.4 For Private and Personal Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 765 budhi : buddhi / (1) samajha, cetanA Adi / 'jasa kachu budhi bibeka bala moreN|' mA0 1.31.3 (2) antaHkaraNa kI nizcaya vRtti =anta:karaNa catuSTaya meM anyatama =sUkSma zarIra kA bhAga vizeSa / 'mana budhi cita ahamiti bisraaii|' mA0 2.241.2 bubuka : saM0strI0 / Aga Adi kI lapaTa jisase 'bu-ba' dhvani nikalatI hai==bhabhaka yA dhandhara / 'jahAM tahA~ bubuka biloki babukArI deta / ' kavi0 5.6 bubukArI : saM0strI0 / bu-bu dhvani, aspaSTa cItkAra Adi / kavi0 5.6 buro : vi.pu.kae0 (saM0 virUpa:>prA. kuruo)| (1) abhavya, anucita, amaGgala / 'rAma ke birodhe buro bidhi hari harahU ko|' kavi0 6.8 (2) duSTa / 'bhalo buro jana aapno|' vina0 270.1 bulAi : bolaai| pA0ma0 86 bulAI : (1) bulAi, bolAi / bulAkara / 'rAma kahA sevakanha bulAI / ' mA0 ____7.11.2 (2) bolAI / AhUta kI / 'nadI bAridhi na bulAI / ' vina0 35.2 bulAuba : bhakR.pu / bulAnA hogA (bulaaeNge)| 'janaka bulAuba sIya / ' mA0 bulAe, ye : bolAe / gI0 1.74.3 bulAyau, bulAyo : bolAyo / pA0ma0 25, gI0 1.17.2 bulAvA : bolAvA / bulAyA / taba raghupati kapipatihi bulaavaa|' mA0 5.34.6 bulAvauM : A0 ue / bulAU~ (gii)| 'mati mRganayani bulaavauN|' gI0 1.18.2 bulahI : A0bha0maba0 / buloge| 'kahi mAM mohi bulho|' gI0 1.8.3 bUMda : buda / jalakaNa / mA0 4.14.4 bUjha : (1) bujhi / buddhi / 'ApanI na bUjha / ' vina0 71.1 (2) tU pUcha / 'bujha dhauM pathika kahA~ te aae|' gI0 6.17.1 (3) bUjhai / samajhatA hai / 'ajahuM na bUjha abUjha / ' mA0 1.275 (4) pUchatA hai / 'lachimana kahA~ bUjha krunaakr|' mA0 'bUjha, bUjhai : A0prae0 (saM0 budhyate>prA0 bujjhi)| (1) jAnatA-tI hai; samajhatA-tI hai| 'binu kAmana kalesa, kalesa na bUjhai / ' pA0ma0 45 (2) pUchatA hai, jAnanA cAhatA hai / (3) jAnA jAtA hai, jAna par3atA hai / 'teja pratApa rUpa jaha~, taha~ bala bUjhai / ' jA0ma0 56 bujhau~ : A0 ue / pUchatA huuN| 'bujhau~ svAmI tohi / ' mA0 7.63 kha bUjhata : (1) vkR.pu.| samajhatA-samajhate / 'ajahUM nahiM bUjhata / ' kR0 50 (2) puuchtaa-te| 'bajhata kahahu kAha hnumaanaa|' mA0 7.36.4 (3) kriyAti0pU0e0 / yadi pUchatA / jo 4 kou bajhata baato| to tulasI bina mola bikaato|' vina0 177.5 For Private and Personal Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 766 tulaso zabda-koza bUjhati : vaka0strI0 / (1) pachatI / 'bajhati siya piya patihi bisuurii|' gI0 2.13.1 (2) smjhtii| 'bUjhati aura bhAMti bhAmini kata / ' gI0 2.6.1 bUjhaba : bhaka00 (saM0 boddhavya>prA. bujhianv)| (1) samajhanA, samajhane yogya / 'ehiM samAja khala bUjhaba rAura / ' mA0 2.263.5 (2) pUchanA / 'bUjhaba rAura sAdara saaii|' mA0 2.270.8 bUjhahiM : A0prae0 (saM0 bakSyante>prA0 bajhaMti>a. bujjhhiN)| samajhate haiN| pUchate haiM / 'eka ekanha kahaM bUjhahiM dhaaii|' mA0 7.3.8 bujhA : bhuuk00| (1) jAnA, smjhaa| 'bUjhA maramu tumhAra / ' mA0 1.104 (2) pUchA / 'kahahu kahA~ napa tehi tehi bUjhA / ' mA0 2.148.2 bujhi : (1) pUkR0 / jAna kara / 'bUjhi mitra ari madhya gati / ' mA0 2.192 (2) pUcha kara / 'bUjhi bipra kula-bRddha gura / ' mA0 1.286 (3) A0 - AjJA yA prArthanA-mae0 (saM0 budhyasva>prA0 bujjha>a0 bujjhi) / tU pUcha le| 'merI Teva jhi haladhara koN|' kR. 4 (4) tU samajha le / 'tU to bUjhi mana mAhiM re|' vina0 73.3 (5) saM0strI0 (saM0 buddhi)| smjhdaarii| 'rIjhi bUjhi budha kAhu / ' do0 262 bUjhia, ai, ya, ye : A0kavA0prae0 (prA0 bujjhiiai)| (1) samajhie, samajhA jAya / 'kaha prabhu sakhA bUjhiai kAhA / ' mA0 5.43.5 (2) pUchie, pUchA jaay| 'bujhia mohi upAu aba / ' mA0 2.255 (3) samajhanA cAhie / 'tulasI tohi biseSi bUjhiye eka pratIti prIti eka balu / ' vina0 24.6 bUjhiata, yata : vakR0kavA.pu / jAnA jAtA / 'anumAna hI teM bUjhiyata gati / ' vina0 261.4 bUjhibo : bhaka00kae0 / samajhanA (samajhadArI) / 'jUjhe te bhala buujhibo|' do0 bujhihaiM : A0bha0praba0 / pUchege, jAnanA caaheNge| vina0 41.3 bujhihai : (1) A0bha0 prae0 / vaha jaanegaa| (2) mae / tU jaanegaa| 'phiri bUjhihai ko gaja kauna gjaarii|' kavi0 6.5 bUjhI : (1) bhUka0strI0 / samajha lii| 'bUjhI bAta kAnha kubarI kii|' kR. 43 (2) pUchI / 'dUtanha munibara bUjho baataa|' mA0 2.270.6 bujhe: pUchane se jAnane se ; pUche jAte hue / 'bharata subhAu sIla binu bUjheM / ' mA0 2.162.8 bujhe : bhUkR0pu 0ba0 / pUche / 'napa bUjhe budha saciva samAjU / ' mA0 2.271.5 bUjhesi : A0-bhUka00+prae / usane pchaa| 'bUjhesi saciva ucita mata kahahU / ' mA0 3.37.8 For Private and Personal Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tulasI zabda-koza bahu : A0 - bha0 + AjJA + maba0 / tuma pUchanA, tuma samajha lenA / 'bUjhehu kusala sakhA ura lAI / ' mA0 6.21.8 bU : bUrjhAha / (1) pUchate haiM / 'eka bUjheM bAra-bAra sIya samAcAra / ' kavi0 5.30 (2) samajhate haiM / 'atihI ayAne upakhAno nahi bUjhaiM loga / ' kavi0 7.107 : bUjhai / samajhatA hai, samajha sakatA hai / 'kauna hie kI bUjhe / ' gI0 2.62.3 bUjhyo : bhUkR0pu0kae0 / (1) samajha liyA / 'bujhyo rAgu bAjI tA~ti / ' vina0 233.3 ( 2 ) pUchA / 'bUjhyo jyoM hI, kaho, maiM hUM cero / ' vina0 76.3 bUrbha : bUTa: saM0pu0 (saM0 byuSTa = pariNAma, phala >> prA0 buTu ? ) / saphala vRkSa / 'siddha sAdhu sAdhaka sabai bibeka bUTa so / ' kavi0 7.141 bar3a : bhUku0pu0 ( prA0 buDDu) / DUba gyaa| 'bUr3a so sakala samAju / ' mA0 1.261 'bar3a, bar3aha : A0e0 (saM0 vraDati - Da saMvarane > prA0 buDDui ) / DUbatA - tI hai / 'TApa na bUr3ha bega adhikAI / ' mA0 1.266.7 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bUr3hata : vakR0pu0 / DUbatA, DUbate, DUbate hue, DUbate samaya / 'sokasiMdhu bUr3ata sabahi tumha avalaMbanu dInha / ' mA0 2.184 767 bUr3ana : bhakR0 avyaya / DUbane / 'nAgara manu bUr3ana lagyo / ' gI0 5.21.2 bar3ahi : Apraba0 (a0 buhuhiM) / (1) DUba jAte haiM / 'bUr3ahi Anahi borahi jeI / ' mA0 6.3.8 (2) cAhe DUba jAyeM / 'gopada jala bUr3ahi ghaTajonI / ' mA0 2.232.2 bUr3i : pUkR0 / DUbakara / 'bUr3i na marahu dharma vrata dhArI / ' mA0 6.22.6 bUDihi : A0bha0 pra0 ( prA0 buDihii ) / DUba jAyagA / 'nAhi ta bUr3ihi saba parivArU / ' mA0 2.154.7 6.31.2 bUr3ha: bur3ha + kae0 | koI vRddhajana / 2.162.5 bUr3io : DUbI huI bhI / ' bUr3io tarati bigarIo sudharati / ' kavi0 7.75 bar3e : bhUkR0pu0ba0 / DUba gaye / 'bUr3e nRpa aganita bahu bArA / ' mA0 6.26.3 bUDyo : bhUkR0 pu0kae0 / DUba gyaa| 'buDyo mRgabAri / ' vina0 73.2 bUr3ha, r3hA vi0pu0 (saM0 vRddha > prA0 buDDha ) / ativayaska / mA0 4.28 ; 'bUr3ha eka kaha saguna bicArI / ' mA0 For Private and Personal Use Only bUr3he : bUr3hA + ba0 / 'kahaiM bAre bUr3he bAri bAri bAra bAra hI / ' kavi0 5.15 bUr3ho : bUr3hA + kae0 | 'bUr3ho bar3o pramAnika brAhmana / ' gI0 1.17.2 bUteM : bUte para bala para / 'kie jehiM juga nija basa nija bUteM / ' mA0 1.23.2 ( phA0 bUtaH) / vRMda, dA: vRMda | samUha | mA0 1.34; 3.6.4
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 768 www.kobatirth.org tulasI zabda-koza bRdanhi: bRMda + saMba0 vRndoM (meM) / 'kAlikA bUMda budanhi bahu milIM / ' mA0 6.93 chaM0 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRdAbana : saM0pu0 (saM0 vRndAvana) / (1) tulasIvana / (2) bajamaNDala kA sthAna vizeSa | bRdArakA : vRMdAraka / deva / mA0 1.326 chaM0 4 buka : (1) vRka / bher3iyA / mA0 2.62.8 (2) bRkAsura / bRkAsura : kaMsa rAjA kA sAthI eka asura jo bher3iye ke rUpa meM rahatA aura vrajamaNDala meM AtaGka karatA thA / do0 472 buka : buka + kae0 / koI bher3iyA / 'baku biloka jimi meSa barUthA / mA0 6.70.1 bRjavAsina: vrajavAsiyoM / 'kaMsa karI bRjadAsina pe karatUti kurbhAti / ' kavi 0 7. 131 bRttAMta : saM0pu0 (saM0 vRttAnta) | samAcAra / mA0 4.25.1 bRtti : vRtti / citta vyApAra, antaHkaraNa kI dazA ( jisameM citta viSayAkAra ho jAtA hai ) / 'sohamasmi iti bRtti akhaMDA / ' mA0 7.118. 1 bRha : vRthA ho / 'bar3a baya bRthahi atIti / ' vina0 234.2 buthA : avyaya (saM0 vRthA ) / vyartha / mA0 6.8.2 bRddha : bUr3hA / mA0 1.204 bRSa : saM0pu0 (saM0 vRSa) (3) ukta rAzi para bRSaketu, tU : saM0pu0 (saM0 1.53.8 1.243 bRSabha : vRSabha / bela / mA0 bRSalI : saM0 strI0 (saM0 vRSalI) / ( 1 ) zUdrA (2) vandhyA (3) rajasvalA (4) nava- prasUtA (5) kuAra kanyA jo pitA ke ghara raha rahI ho / 'anAcAra khala bRSalI svAmI / ' mA0 7.100.8 ( vRSalI svAmI - zUdrA pati se mukhyArtha hai parantu anAcAra kI dRSTi se sabhI artha vyaGgya haiM ) / bRSAsura : (saM0 vRSAsura) / (1) baila ke rUpa meM rahane vAlA kaMsa kA mitra / (2) eka daitya (bhasmAsura ) jise ziva ne vara diyA thA ki jisa para hAtha rakha de vaha bhasma ho jAya / vaha ziva ko hI bhasma kara pArvatI ko cAhatA thA to viSNu ne use mohita kara usI ke sira para usakA hAtha rakhavA diyA, phalataH vahI bhasma ho gayA / kavi0 7.170 / (1) baila | mA0 2.236.3 (2) eka nakSatra rAzi / ( baizAkha - jyeSTha meM ) sUrya ke Ane kA samaya / kR0 2e vRSaketu) / vRSabha vAhana = ziva / mA0 1.35; bRSTi : saM0 strI0 (saM0 vRSTi) / varSA / mA0 4.16.10 bRhad, da: vi0 (saM0 bRhad) / vizAla / vina0 26.3 For Private and Personal Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 769 bRhadbAhu : vi0 (saM0) / vizAla bhujAoM vAlA / vina0 28.1 beMci : beci / 'nAma tava beMci narakaprada udara bharauM / ' vina0 141.3 beMce : becane para (se) / 'beMce khoTo dAma na mila / ' vina0 71.7 becyo : bhUka00 kae / beca diyA / 'becyo biSayani hAtha hiyo hai|' vina0 171.4 beta : beta / (1) eka prakAra kA jhAr3a / lie beMta charI sodhai bibhaag|' gI0 7.22.5 (2) char3I (vizeSataH dvArapAla kii)| 'ugrasena ke dvAra beMta kara dhaarii|' vina0 18.7 bekAma : vi0+kri0vi0 / bekAra, vyartha / 'Ai bakahiM bekAmahiM / ' kR0 5 bega : vega / gati kI tIvratA, shiighrtaa| mA0 2.82 begarana : bhaka0 avyaya / bigar3anA, bigar3ane / 'banI bAta begarana cahati / ' mA0 2.217 begahu : bega+maba0 / zIghratA kro| 'begahu bhAihu sajahu saMjoU / ' mA0 2.161.1 begAri : saM0strI0 (phA0 begaar)| (1) aisA kAma jo sAmanta loga apanI prajA se binA pArizramika diye liyA karate the| (2) bedilI se kiyA jAne vAlA kAma / 'nAhiM ta bhava begAri maha parihai chUTata ati kaThinAI re|' vina0 186.1 begArI : bhUkR0strI0 / bigAr3a dI, bekAra kara dii| 'milehi mAjha bidhi bAta begaarii|' mA0 2.47.1 begi, go : pUkR0 / vega karake, zIghratA karake (tatkAla, zIghra hI) / 'uThahu begi soi karahu upAI :' mA0 2.50.8, 6.106.2 begia : A0 bhAvA0 / zIghratA kIjie / 'baigia nAtha na lAia baaraa|' mA0 2.5.6 begu : bega+kae / anokhA vega / tIvratara gati / 'khagarAja ko begu ljaayo|' ___ kavi0 6.54 becaka : vi0pU0 / becane vAlA, vikretA / 'dvija zruti becaka / ' mA0 7.68.2 becata : vaka0 (saM0 vyacat>prA. veccaMta) / becatA-becate / 'becata beTA beTakI / ' kavi0 7.66 becanihAre : vi.pu0ba0 / becane vaale| 'aura besAhi ke becanihAre / ' kavi0 7.12 becahi : A0praba0 (a0 vecahi) / becate haiM / 'becahi beda dharama duhi lehiiN|' mA0 2.168.1 For Private and Personal Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 770 tulasI zabda-koza becAro : vi.pu. (phA0 becAraH) kae / nirupAya, dIna / 'bAnaru becAro bAdhi ___ Anyo / ' kavi0 5.11 beci : pUkR0 / beca kara / kavi0 7.64 becie : A0kavA0prae / becA jAtA hai, becI jAtI hai| 'becie bibadha-dhenu rAsabhI besaahie|' kavi0 7.76 beTakI : beTI (saM0 veThikA) / kavi0 7.66 beTA : saM00 (saM0 vettk)| putra / mA0 6.18.3 beTI : saM0strI0 (saM0 veTikA) / putrii| 'bAje bAje rAjani ke beTA beTI ola haiN|' kavi0 5.21 beta : (1) saM00 (saM0 vetta>prA. vett)| eka prakAra kA jhAr3a jo jalAzaya Adi meM hotA hai jisakI zAkhA se char3I banAte haiM / 'phUlai pharai na beta / ' mA0 6.16 kha (2) beta kI chdd'ii| betapAni : saM0+vi0 (saM0 vetrapANi) / dvArapAla (jo hAtha meM beta kA DaMDA liye rahatA hai) / mA0 6.108.6 betasa : beta (saM0 vetas) / mA0 2.325.3 betAla, lA : vetAla / nIca devavizeSa / mA0 1.85.6 beda : veda / saMhitA, brAhmaNa, AraNyaka aura upaniSad tathA vedamata ke pratipAdaka __ vedAGga Adi anya zAstrIya grantha / mA0 1.3.6 bedatattva : vedoM kA sAra, veda-tAtparya / 'karagata bedatattva saba toreN|' mA0 1.45.7 beda-dhuni : vedapATha kI dhvani / mA0 1.165.7 bedana : (1) saM0strI0 ((saM0 vednaa)| pIDA, vyathA kI anubhUti / hanu0 30, 36 (2) bedanha / bedoM (ne) / 'kidhauM bedana mRSA pukaaro|' vina0 94.2 bedanha : beda+saMba0 / vedoM (ne) / 'bedanha binatI kInhi udAra / ' mA0 7.13 ka bedabida : (de0 bida) vedoM kA jJAtA / mA0 2.144 / bedabidhi : vaidika rIti, vedoM meM vihita karma paddhati / mA0 1.153 bedabudha : bedabida / 'bedabudha bidyA pAi bibasa blkhiiN|' kavi0 7.68 bedamaMtra : vaidika Rcaa| mA0 1.101.4 . bedamata : vaidika siddhAnta / 'karama upAsana gyAna bedamata / ' vina0 226.2 bedamarajAda : (de0 marajAda) / vaidika kartavyoM kI vihita sImA / 'bedamarajAda mAnI hetubAda huI hai|' gI0 1.86.3 bedasirA : saM0pu0 (saM0 vedaziras) / munivizeSa / mA0 1.73 bedA : beda / mA0 7.32.5 bedikA : bedI (saM0 vedikA) / mA0 1.224.2 For Private and Personal Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 771 sulasI zabda-koza bedI : saM0 strI0 (saM0 vedi, vedI) / homa ke lie banAyI jAne vAlI vizeSa racanA yA kuNDa / mA0 1.100.2 : da + e0 / koI beda / 'amita prabhAu bedu nahiM jAnA / mA0 1.235.7 bedhata: vakR0pu0 (saM0 vidhyat ) / chedatA, bIMdhatA / 'phUla bAna teM manasija bedhata Ani / ' bara0 40 bedhi : pRkR0 / cheda kara / juguti bedhi puni pohiahiM / ' mA0 1.11 bedhia : A0kavA0pra0 / chedA jAtA hai, chedA jA sakatA hai / 'sirasa sumana kana bedhia hIrA / mA0 1.258.5 bedhe : bhUkR0pu0 ba 0ba0 / cheda die, bIMdha die / 'saranhi sira bedhe bhale / ' mA0 6.93 chaM0 bedhyo : bhUkR0pu0 e0 / cheda diyA, chedA huA / 'bAna sata bedhyo hiyo / ' mA0 6.84 chaM0 -cena : saM0pu N0 (saM0 vena, veNa) / mahArAja pRthu kA pitA jo adharmI hone se RSiyoM kI huMkAra se mArA gayA / mA0 2.228 -beni, nI : saM0 [strI0 (saM0 veNi, veNI) / (1) keza kI coTI / 'kRsa tanu sIsa jaTA eka benI / mA0 5.8.8 ( 2 ) nadI kI dhArA / (3) (prayAga meM ) saMgama kI dhArA / 'beni bacana anukUla / ' mA0 2. 205; 1.2.10 benu : saM0pu0 (saM0 veNu) / (1) bA~sa / 'benu mUla suta bhayau ghamoI / ' mA0 6. 10.3 ( 2 ) vaMzI muralIvAdya (suSira vAdya ) / ' bInA benu saMkha dhuni dvArA / ' mA0 2.37.5 (3) bena ( rAjA vizeSa ) / do0 472 benubana : 'bhai raghuvaMza benubana AgI / ' mA0 2.47.4 bera : (1) saM0 strI0 (saM0 velA) | I 1 samaya / 'maratI bera nAtha mohi bAlI / ' mA0 7. 18.2 (2) saM0pu0 (saM0 vadara > prA0 vayara ) / phalavizeSa / 'lie bera badali amola mani Au maiM / ' vina0 261.1 -berA : bela | samaya / 'lagana berA bhai / ' pA0maM0 115 (2) saM0pu0 (saM0 veDA - strI0 ) / laTTha yA takhte jor3akara banAI huI naukA | 'pAvati nAva na bohitu berA / mA0 2.257.3 berAgA : vi0pu0 (saM0 virAga ) / rAgarahita, virakta, anAsakta / 'kautuka dekhata phirau~ berAgA / ' mA0 7.56.6 bera : velA meM / 'puni Auba ehi beriAM kAlI / ' mA0 1.234.6 beriA, yA : berA, belA / samaya / 'sukha soie nIMda beriyA bhai / ' gI0 1.20.1 bereM : ber3e ke ( vinA) / 'tAri sakahu binu bereM / ' vina0 187.4 bere : berA + ba0 / ber3e / bhae samara sAgara kahuM bere / mA0 7.8.7 -bere : (de0 berA ) ber3e ko / 'bA~dha jini bereM / ' gI0 5.27.3 For Private and Personal Use Only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 772 tulasI zabda-koza bero : berA+kae0 / ber3A / 'nara tanu bhava bAridhi kahuM bero|' mA0 7.44.7 bela : (1) saM00 (saM0 vicakila>prA0 veill)| belA (pusspvishess)| 'hAra bela pahirAvauM caMpaka hota / ' bara. 13 (2) (saM0 vilva>prA0 vell)| zrIphala / 'bela pAtI mahi parai sukhaaii|' mA0 1.74.6 belana : saM00 (saM0 vellana) / (1) crkhii| (2) lur3hakane-ghUmane vAlI vastu vizeSa / (3) cake Adi ke bIca kA kASTha Adi / 'pATIra pATi bicitra bha~varA / balita belana lAla / ' gI0 7.18.2 belA : saM0strI0 (saM0 velaa)| samaya / mA0 1.312 beli, lI : saM0strI0 (saM0 vallI>prA. vellI) / latA, bauNdd'ii| mA0 2.138 2.1.7 bevAna : vimAna / 'devagana dekhata bevAna cddh'e|' kavi0 6.48 beSa, SA : veSa / mA0 1.7.5, 3.15 beSa, pU : veSa+kae / mA0 1.281 beSe : beSa ko| 'tApasa beSa bnaai|' kavi0 2.17 besara : saM0pU0 (saM0 veshr)| khaccara / mA0 1.200.6 besari : saM0strI0 / nAka kI bAlInatha / rAna0 11 besA : beSA / 'tumhahi lAgi dharihau~ nara besaa|' mA0 1.187.1 VbesAha, besAhaha : A0prae0 (saM0 visAdhayati>prA. visaahi)| mola letAH hai, mola le, mola le sakatA hai| dina prati bhAjana kauna besaahai|' kR. 3 besAhata : vakR.pu / kharIdatA-te / 'tere besAheM besAhata aurani / ' kavi0 7.12 besAhi : pU0 / kharIda kara, dena-lena meM vinimaya karake / 'lAyaha mola besAhi ki mohii|' mA0 2.30.2 / / besAhie : A0kavA0prae0 (saM0 visAdhyate>prA0 visAhIai) / kharIdA jAtA hai, kharIdI jAtI hai / 'rAsabhI besaahie|' kavi0 7.76 besAhe : kharIda lene para, sahejane se / 'tere besAheM besAhata aurani / ' kavi0 7.12 besAhai : besAhai / besAhyo : bhUkR00kae / saudA kiyA, saheja liyaa| taba teM besAhyo dAma loha koha kAma ko|' kavi0 7.70 beha : saMpu0 (saM0 vedha>prA0 veha) / ched|| behar3a : vi00 / gahana, bhayAnaka, ghora, durgama / 'bana behar3a giri kaMdara khohaa|' __ mA0 2136.6 behAla : bihAla / kavi0 5.16 behAlU : behAla+kae / vihvala, vyAkula / 'jimi dina paMkha bihaMga behAla / mA0. 2.37.1 For Private and Personal Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 773 tulasI zabda-koza behU : beha+kae0 / eka bhI cheda / 'kulisa kaThina ura bhayau na behU / mA0 2.262.6 kuMTha, ThA : vaikuMTha / viSNu loka / mA0 1.80.3; 6.26.8 khAsa : saM0pu0 (saM0 vaikhAnasa - vikhAnasa = kuTI meM rahane vAlA) / vAnaprasthI muni, tapovanavAsI / mA0 2.173.. 1 baiTha : bhUkR0pu0 (saM0 upaviSTa > prA0 vaTTha ) / baiThA, AsIna / 'taba lagi baiTha ahau~ baTa chAhIM / ' mA0 1.52.2 baiThaka : saM0 strI0 (saM0 upaviSTikA) / Asana / 'sanamukha sukhada mAgi baiThaka laI / ' gI0 5.38.2 baiThata: vakR0pu0 / baiThatA - te / baiThate hI / 'baiThata paThae riSaya~ bolAI / ' mA0 2.253.8 No : bha0 avyaya / baiThane / 'prabhu baiThana kaha~ dInha / ' mA0 7.32 behi : A0pra0 / baiThate haiM / mA0 7.26.1 baiThahi : A0 - AjJA - mae0 | tU baiTha | 'A~khi oTa uThi baiThahi jAI / ' mA0 2.162.8 ors : 0 | biThA kara / ' lInhesi ratha baiThAi / mA0 3.28 baiThAI : (1) baiThAi / 'pUMchI kusala nikaTa baiThAI / ' mA0 2.88.4 (2) bhUkR0 strI0 / biThalAyI / 'AsiSa dei nikaTa baiThAI / ' mA0 3.5.2 baiThAe : bhUkR0pu0ba0 / biThalAye / mA0 2.242.4 baiThA : bhUkR0pu0 / biThalAyA / 'bisvAmitra nRpahi baiThArA / ' mA0 1.215.3 baiThAri : pUkR0 / biThalA kara / mA0 2.145 baiThArIM : bhUkR0 strI0ba0 / biThalAyIM / 'badhU saprema goda baiThArIM / ' mA0 1.354.4 baiThArI : (1) baiThAri / 'gahi pada binaya kInha baiThArI / mA0 2.34.6 (2) bhUkR0 strI0 / biThalAyI / mA0 1.66.7 baiThAre : bhUkR0pu0ba0 / biThalAye / 'tinha baiThAre nara nAri / mA0 1.240 baiThAreu : bhUkR0pu0kae / biThalAyA / 'ratha baiThAreu barabasa AnI / ' mA0 2.143.3 baiThArenhi : A0 - bhUka0pu0 + praba0 / unhoMne biThalAyA - ye / 'nija Asana baiThAre nhi AnI / " mA0 1 207.2 baiThAro : baiThAreu / vina0 64.3 baiThAvA : bhUkR0pu0 / biThalAyA / mA0 5.33.4 baiThi : (1) pUkR0 / baiTha kara / 'rAja baiThi kInhIM bahu lIlA / ' mA0 1.110.8 (2) baiThI / 'baiThi manahuM tanu dhari niThurAI / ' mA0 2.41.4 (3) baiThe | ' (rAma) baiThi tehi Asana ho / ' rA0na0 4 For Private and Personal Use Only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 774 tulasI zabda-koza baiThipa, e : A0bhAvA0 / baiThA jAya (baiThanA caahie)| 'baiThina hoihi pAya pirAne / ' mA0 1.278.2 'merI ora heri ke na baiThie risAi ke / ' kavi0 baiThI : baiThI+ba0 / mA0 1.55.6 baiThI : bhUka strI0 / mA0 1.68.6 baiThu : A0 --AjJA-mae / tU baitth| 'locana oTa baiThu muhu goii|' mA0 2.36.6 ba : baiThe-baiThe (sthiti meM) / jaheM baiThe dekhahiM saba naarii|' mA0 1.224.7 baiThe : bhUka000 / mA0 1.100.4 baiTheu : bhUka.pu0kae / baitthaa| 'Apu lakhana pahiM baiTheu jAI / ' mA0 2.60.4 baiThehi : baiThe-baiThe hI / 'baiThehiM bIti jAta nisi jAmA / ' mA0 5.8.7 baiTho : baitthyo| 'rAma hU ko baiTho dhUti hauN|' kavi0 7.66 baiThyo : baittheu| kavi0 7.142 baitaranI : saM0strI0 (saM0 vaitaraNI) / yamaloka kI nadI / mA0 3.2.7 baitAla : betAla / kavi0 6.50 vaida : saM00 (saM0 vaidya) / cikitsaka / mA0 1.32.3 baMdaI : saM0strI0 (saM0 vaidyatA) / vaidhakarma =cikitsA / do0 242 baidarAja : zreSTha vaidya / gI0 6.6.6 baidika : vi0 (saM0 vaidika) / (1) vedapAThI, vedmaargaanusaarii| mA0 7.105.3 (2) bedavihita / 'lokika baidika kAja / ' rA0pra0 4.2.5 baidehi, hI : vaidehI / siitaajii| mA0 1.252.4; 46.5 baidehI : sItAjI ne / 'prabhu payAna jAnA baidehiiN|' mA0 5.35.6 baina : bayana / (1) vANI / mA0 2.100 (2) mukha (saM0 vadana>prA. vynn)| de0 bidhubnii| banateya : vainateya ! garur3a / mA0 1.267.1 bainA : baina / vacana / mA0 1.71.2 baibhava : vaibhava / aizvarya / mA0 2.68.1 bara : saMpu0 (saM0 vaira) / dveSa, zatrutA / mA0 7.46.5 barakha : saM00 (phA0 bairk)| choTA jhaNDA, jhaNDe kA vastra / 'dhama dhAvani bagA pAMti paTo sira, bairakha tar3ita sohAI / ' kR0 32 bairAgya : vairAgya / mA0 1.107 bairiu : vairI bhI / 'bairiu rAma bar3AI krhiiN|' mA0 2.200.7 barina, nha : bairI+saMba0 / vairiyoM / 'birAjata bairina ke ura sAle / ' hanu0 17 For Private and Personal Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 775 bairini : vi0strI0 (vairinnii)| strI zatru / mA0 2.16 bairI (ri) : vairI / dveSI, zatru / mA0 4.6.6 (2) janmakuNDalI kA chaThA sthAna = zatru kA ghara / 'dAsna bairI mIca ke bIca birAjati nAri / ' do0 268 bairu : baira+kae / advitIya vaira / 'to maiM jAi bairu haThi karihau~ / mA0 3.23.4 baisA : baiThA (prA0 vaisisa) / 'muni maga mApha acala hoi baisaa|' mA0 3.10.15 baseM : baiThe / 'aMgada dIkha dasAnana baiseN|' mA0 6.16.4 baise : baitthe| 'meru ke zRgani jana dhana baise / ' mA0 6.41.1 bor3ie : (saM0 boDI>prA. voDDI kaur3I) kor3I hI, kaur3I mAtra / 'dehaiM to prasanna hva bar3I bar3AI bor3ie / ' kavi0 7.25 boSa : saM00 (sN.)| jJAna, pratyaya / mA0 3.46.5 bodhamaya : gyAnamaya / mA0 1 zlo0 3 bodhA : bodha / mA0 1.136.6 . bodhAyatana : (saM0) bodha+Ayatana / jJAnAgAra / vina0 53.2 bodhita : bhUkR0vi0 (sN.)| samajhAyA huaa| nija dharama beda bodhita / ' vina0 236.3 bodhu : bodha+kae / samajha / 'tadapi malina mana bodhu na aavaa|' mA0 1.106.4 boSaka : ekamAtra jJAnarUpa / vina0 53.5 bodhakaghana : ekamAtra jJAna kA saghana rUpa; jJAna kI varSA karane vAlA (brhm)| vina0 52.8 bodhakarAsI : (saM0 bodhekarAzi) jJAna ke ekamAtra puJja =brahma / vina0 58.6 borata : vaka00 (saM0 broDayat>prA0 voDaMta) / DubAtA / 'borata na bAri tAhi jAni Apu siiNco|' vina0 72.4 borati : vaka0strI0 / ddubaatii| 'borati gyAna birAga kraare|' mA0 2.276.1 borahiM : A0praba0 / DubAte haiM / mA0 6.3.8 borahu : A0maba0 / DubA do / mA0 2.189 borA : bhUka00 / DubAyA, sauMdA / 'kesari parama lagAi sugaMdhana borA ho|' rA0na0 6 (2) DubA diyA, naSTa kara diyA / 'tAsu dUta hoi hama kula boraa|' mA0 6.22.2 bori : pUka0 / (1) dhArA magna kara / 'bAnaru bahAi mArI mahA bAri bori ke|' kavi0 5.16 (2) sauMda kara, Dubo kara / 'tela bori pAvaka dehu lgaai|' mA0 5.24 borihauM : A0bha0ue / DubA duuNgaa| 'DhIla kiye nAma mahimA kI nAva borihauM / ' vina0 258.4 For Private and Personal Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 776 tulasI zabda-koza borI : (1) bori| Dubo kara, sauMda kara / 'racita tar3ita raMga borii|' gI0 7.7.4 (2) bhUka strI0 / DubAyI huI / 'bole girA amioM janu borii|' mA0 1.330.5 bore : bhUkRpu / Duboe, magna kiye hue / 'Apu kaMja makaraMda sudhA hrada hRdaya rahata nita bore / ' kR0 44 borauM : A0ue / DubA dU, DubA sakatA huuN| 'laMkA gahi samudra maha~ borauM / ' mA0 6.34.2 boryo : bhUkR.pu0kae / DubAyA gyaa| saritA maha~ boryo hauM bArahi bAra / vina0 188.3 bola : (1) saM00 (prA0 voll=vcn+trngg)| ukti, kathana / 'mAlavAna rAvare ke bAvare se bola haiN|' kavi0 5.21 (2) pratijJA vAkya / 'bali bola na visArie / ' hanu0 20 (3) bolai / 'tabahuM na bola ceri bar3i pApini / ' mA0 2.13.8 (4) boli| bulAtA hai| bhojana karata bola jaba raajaa|' mA0 1.203.6 (5) taraGga+kathana / 'mahimA apAra kAhU bola ko na vAra pAra / ' kavi0 7.126 'bola, bolai : A0prae0 (prA0 vollai =saM0 kthyti)| kahatA-tI hai / 'baTu kari koTi kutaraka jathAruci boli|' pA0ma0 58 (2) bulAtA hai| pukAratA hai| bolata : vakR0pu / (1) bAta karatA-karate / 'bolata tohi na saMbhAra / ' mA0 1.271 (2) bulAtA-bulAte / 'bhayo rajAyasu pAu dhArie bolata kRpAnidhAna haiN|' gI0 5.35.2 bolana : (1) bola+saMba0 / boloM, shbdoN| 'bali jAu~ lalA ina bolana kii|' kavi0 1.5 (2) bhaka0 avyaya / bolane, zabda karane / 'arunacUr3a bara bolana laage|' mA0 1.358.5 (3) bulAne, pukArane / 'kausalyA jaba bolana jaaii|' mA0 1.203.7 bolani : saM0strI0 / bolane kI kriyA / 'rAma bilokani bolani clnii|' mA0 7.16.4 bolanihAre : vi0pu / bolane vAle / 'bolanihAre soM karai bali binaya kI jhaaii|' vina0 146.5 nolaba : bhaka00 / bolanA (bolane meM) / 'maiM bolaba bAura / ' mA0 2.263.5 bolasi : A0mae / tU bolatA hai| 'bolasi nidari bipra ke bhoreN| mA0 1.283.5 For Private and Personal Use Only
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 777 bolahi : A.praba0 / bolate haiM, kahate haiN| 'bolahiM bacana bicitra bidhi / ' mA0 1.63 (2) zabda karate haiM / 'bhAMti bhAMti bolahiM bihaga / ' mA0 2.137 bolahu : A0praba0 / bolo, bolate ho| 'kAhe na bolahu bacana sNbhaar|' mA0 2.30.3 bolA : (1) bola / vacana, zabda / 'ati priya madhura totare bolaa|' mA0 1.1966 (2) bhUkR00 / kahA / 'taba bolA tApasa bagadhyAnI / ' mA0 1.162.6 yaha karmavAcya prayoga meM bhI AtA hai-marama bacana sItA jaba bolA / mA0 3.28.5 bolAi : pUkR0 / bulA (kara) / 'paThae deva bolaai|' mA0 1.66 bolAI : bhUkR0strI0ba0 / bulAI, AhUta kii| mA0 1.160.1 bolAI : (1) bolaai| 'sAdara munibara lie bolaaii|' mA0 1.61.3 (2) bhUka0strI0 / bulAI, AhUta kI / 'bihaMsi nisAcara sena bolAI / mA0 6.40.2 bolAuba : bhUkR00 (prA0 vollAvianva) / bulAnA (hogaa)| 'janaka bolAuba sIya / ' mA0 1.310 bolAe~ : bulAne (se, para) / 'jAhu jo binahiM bolaaeN|' mA0 1.62.8 bolAe : bhakR00ba0 / bulAe, AhUta kiye / 'bhojana kahUM saba vipra bolaae|' mA0 1.173.4 bolAyo : bhUkR00kae0 / bulAyA, AhUta kiyA / 'kRpAsiMdhu taba anuja bolaayo|' mA0 6.106.1 bolAvana : bhakR0 avyaya / bulAne / 'Avai pitA bolAvana jbhiiN|' mA0 1.75.3 bolAvahiM : A0praba0 / bulAte haiN| 'mAtu-pitA bAlakanhi bolAvahiM / ' mA0 7.66.8 bolAvA : bhUkRpu0 / bulAyA, AhUta (Amantrita kiyA) / 'saMgI riSihi basiSTha bolaavaa|' mA0 1.186.5 boli : pUkR0 / (1) kaha kara, vacana dekara / 'bA~ha boli dai thaapiye|' vina0 35.4 (2) bulA kara, Amantrita kara / 'daccha lie muni moli sb|' mA0 1.60 bolia, e, ya, ye : A0kavA0prae / (1) bolanA cAhie, kahA jAya / 'bolia bacana bicAri / ' do0 435 (2) bulAie / sisu sameta begi bolie kausalyA rAnI / ' gI0 1.6.11 boliba : bhaka00 / bulAne, Amantrita karane / 'inhaiM bolibe kArana' 'Thayo ThATa ito rii|' gI0 1.77.3 For Private and Personal Use Only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 778 tulasI zabda-koza bolibo : bhk0pu0ke| bolanA, kahanA / 'madhura bacana, kaTu bolibo|' do. bolihaiM : A0bha0praba0 / boleNge| 'aba to dAdura bolihaiM / ' do0 564 bolihauM : mA0ma0 ue / bulaauuNgaa-gii| 'bolihIM sukha nIdarI suhaaii|' gI 1.16.4 bolI : bhUka0strI0ba0 / 'bolI bacana sakrodha / ' mA0 1.63 bolI : bhUka0strI0 / 'bolI satI manohara bAnI / ' mA0 1.61.8 yaha karmavAcya prayoga hotA hai-dhari dhIraju bolI mRdu baanii| mA0 1.146.1 yahAM vaktA manu haiN| bola : A0-AjJA-mae0 / tU bola / 're kapi-pota bolu sNbhaarii| mA0 6.21.1 . boleM : bolAe~ / 'jauM bina boleM jAha bhvaanii|' mA0 1.62.4 bole : bhUka pu0ba0 / (1) kahane lge| bole bacana bigata saba dUSana / ' mA0 2.41.6 (2) bulAye, AhUta kiye / 'kopi dasakaMdha taba pralaya payoda bole / ' kavi0 5.16 (3) 'bola' kA rUpAntara-kahane / 'lAja bAMha bole kii|' kavi0 6.52 boleu' : A0-bhUka00+5e / maiM bolA / 'asa bicAri boleu khgraajaa|' mA0 7.84.6 boleu : bhuuk-pu0ke| bolA, kaha claa| 'puni tApasa boleu|' mA. 1.156.2 bolesi : A0-bhUkR00+prae0 / vaha bolA / 'bala bolesi bahu bhA~ti / ' mA0 3.22 bolehuM : bulAe bhI / 'jAia bina bolehuM na saMdehA / ' mA0 1.62.5 bolehu : A0-bhUka00+maba0 / tuma bole, tumane kahA-kahe / 'bolehu bacana duSTa kI naaii| mA0 3.28.12 bole : bolahiM / gI0 1.65.1 bolyo, lyo : boleu / (1) bolA, khaa| 'bacaya manohara bolyo|' gI0 2.13.3 (2) bulAyA / 'tilaka ko bolyo, diye bana / ' gI0 2.57.2 bollAha : bolahiM / mA0 6.88.10 bohita : saM00 (saM0 vohittha) / jalayAna, jahAja / mA0 1.14 Ga bohitu : bohita+kae / eka hI jahAja / 'saMbhu cApa bar3a bohitu paaii|' mA0 1.260.7 bohe : A0praba0 / DubAte haiM / 'rUpa jaladhi 'mana gayaMda bohaiN|' gI0 7.4.5 For Private and Personal Use Only
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 779 baur3a : sN0strii0| (1) latA (2) latA kI zAkhA / 'bar3hata bauMDa janu lahI susaakhaa|' mA0 2.5.7 boDi : pUka0 / bauMr3a kara, zAkhAeM pheMka-phalA kara, phaila kr| 'nabha biTapa bauMr3i mAnoM chapA chiTaki chAI / ' gI0 1.16.3 boDI : bhUka strI0 / (1) TahaniyAM phailAkara chA gyii| rAma kAmataru pAi beli jyoM bauMr3I bnaai|' gI0 1.72.3 (2) chAI huI / 'bauMr3I dekhiyata kalapa beli pharI hai|' gI0 1.62.4 bauddha : buddha (saM0) / buddhAvatAra / vina0 52.8 baura : saM00 (saM0 bakula>prA0 bahala) / sugandhita puSpa, aamrmnyjrii| mA0 1.288 baurA : (1) bAura / mUka / 'bhe saba loka soka basa borA / ' mA0 2.271.1 (2) paagl| 'borA, borAi : A0prae0 (saM0 vAtulAyate>prA0 vAulAi) / vAtavyAdhi grasta hotA hai, pAgala ho jAtA hai, matavAlA bana jAtA hai / 'jagu borai rAjapadu pAe~ / ' mA0 2.228.8 borAI : (1) borAi / pAgala ho jAya / 'maina ke dasana, kulisa ke modaka, kahata sunata borAI / ' kR0 51 (2) saM0strI0 (saM0 vAtulatA>prA0 vaaulaayaa)| pAgalapana / 'karata phirata bauraaii|' vina0 81.1 paurAe~ : borAne se, vikSipta kara dene se / 'bhala bhUlihu Thaga ke baurAe~ / ' mA0 1.79.7 gorAnI : bhUkR0strI0 / pagalAyI, vikSipta huI / 'satI sarIra rahihu boraanii|' mA0 1.141.4 borAyahu : Ao-bhUka00+maba0 / tumane pAgala banA diyA / 'mathata siMdhu rudrahi baurAyahu / ' mA0 1.136.8 baurAha, hA : vi.puM0 (saM0 vAtulAbha>prA. vaaulaah-vaatulsdRsh)| pAgala jaisA / 'baru baurAha basaha asvaaraa|' mA0 1.65.8; 7.70.8 caure : baurA (rUpAntara) / pAgala / 'bore barahi lAgi tapu kInhA / ' mA0 1.67.2 vyaMga : bigya / vyaJjanA (vakratA) se Ane vAlA artha (kaavyaarth)| 'prema prasaMsA binaya byaMga juta suni bidhi kI bara baanii|' vina0 5.5 vyagra : vyagra / Atura, vyAkula / mA0 3.24 vyajana : saM00 (saM0 vyajana) / paMkhA / mA0 1.350.4 vyatireka : saM00 (saM0 vytirek)| abhAva, viraha, atirikta honA (chor3a kara) / 'vyatireka tohi ko sahi sake / ' vina0 136.6 (tujhe chor3akara= tere sivaa)| For Private and Personal Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 780 tulasI zabda-koza vyathA : saM0strI0 (saM0 vyathA) / pIDA / mA0 2.81.7 vyaratha : byartha / mA0 2.172.1 vyartha : vi0+kri0vi0 (saM0 vyrth)| arthahIna, nirarthaka, vRthA, niSprayojana / mA0 1.67.8 vyaloka : vi0+saM0pU0 (saM0 vyliik)| (1) kAmuka tathA dhArmika maryAdAoM ko lekara svairaacaarii| 'kArunIka vyalIka mada khaMDana / ' mA0 7.51.8 (2) kaluSa, mithyA, mAyA / 'gata-vyalIka bhagatani ura caMdana / ' gI0 1.36.1 (3) kapaTa / 'taji byalIka bhaju kArunIka prabhu / ' gI0 6.2.3 'byavahara, vyavaharai : A0e0 (saM0 vyavaharati>prA0 vvhri)| vyavahAra karatA hai, jAgatika yA sAmAjika AcaraNa karatA hai / 'jo bicAri byavaharai jaga / ' do0 471 gyavaharahiM : Apraba0 / vyavahAra karate haiM / 'budha byavaharahiM bicAri / ' do0 504 vyavahariyA : saM0pU0 (saM0 vyavahArika) / lena-dena karane vAlA=RNadAtA aadi| ___ 'aba Ani a byavahariyA bolii|' mA0 1.276.4 vyavahAra, rA : saM00 (saM0 vyvhaar)| AcAra, pracalana, rIti, prathA / 'sUpasAstra jasa kachu byavahArA / ' mA0 1.66.4 vyavahArI : vi0 (saM0 vyavahArin) / vyavahAra karane vAlA, AcaraNa meM lAne vAlA / 'bibeka te byavahArI sukhkaarii|' vina0 121.4 vyavahAru, rU : byavahAra+kae / (1) AcaraNa / 'sadA kapaTa byavahAru / ' mA0 1.136 (2) rIti / jathA vaMsa byavahAru / ' mA0 1.286 (3) pracalana, prathAnusArI AcaraNa / 'tehi zrama yaha laukika byavahArU / ' mA0 2.87.8 (4) kAryakalApa / 'saragu naraku jaha~ lagi byavahArU / ' mA0 2.62.7 vyasana : saM0pU0 (saM0 vyasana) / (1) kisI viSaya ko lekara banA haA anivArya svabhAva (lt)| 'AsA basana byasana yaha tinhhiiN|' mA0 7.32.6 (2) vipatti, saMkaTa / 'byasana bhaMjana jana raMjana / ' kavi0 7.150 byasanI : vi00 (saM0 vyasanin) / burI lata vAlA / mA0 3.17.15 byAkula : vi0 (saM0 vyaakul)| vizeSa Akula, ativikala / mA0 1.154.1 vyAkulatA : saMstrI0 (saM0 vyAkulatA) vyAkula hone kA bhAva / mA0 1.256.3 byAja : saM00 (saM0 vyaaj)| (1) bahAnA, gopanapUrvaka prakaTa karane kI rIti / 'siya mukha chabi bidhu byAja bakhAnI / ' mA0 1.238.4 (2) RNa meM mUladhana para lagane vAlA lAbha-dhana / 'dina cali gae byAja bahu bAr3hA / ' mA0 1.276.3 jyAju : byAja+kae0 / eka bahAnA mAtra / 'Isa bAmatA biloku bAnara ko byAja hai|' kavi0 5.22 For Private and Personal Use Only
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 781 vyASa : (1) saM00 (saM0 vyAdha) / badhika, baheliyA / mA0 1.26.6 (2) eka vaha vadhika jisane mRga ke dhokhe se kRSNa ke paira meM tIra mArA thA ! 'byAdha cita dai carana mAryo mUDhamati mRga jAni / ' vina0 214.5 vyAdhi, dhI : vyAdhi / roga / mA0 2.34 byAdhinha : byAdhi+saMba0 / vyAdhiyoM / mA0 7.121.26 byAdhU : byAdha+kae. / mA0 1.5.8 / byApa, byApai : A0prae0 (saM0 vyApnoti, vyaapyti)| (1) ota-prota karatAtI hai / 'hari sevahi na byApa abidyA / hari prerita byApai tehi bidyaa|' mA0 7.76.2 (2) adhIna karatA-tI hai / 'naTa sevakahi na byApai maayaa|' mA0 7.104.8 pApaka : vyApaka / (1) anya kI apekSA adhika kSetra vistAra vAlA / 'byApaka bisvarUpa bhgvaanaa|' mA0 1.13.4 (2) pracura, apekSAkRta adhika / 'agha byApakahi durAvauM / ' vina0 171.3 byApaka : byApaka+kae0 / ekamAtra (nirapekSa rUpa se) sarvavyApI / 'byApaku eku brahma abinaasii|' mA0 1.23.6 byApata : vaka0pu0 / vyApta (ota-prota) karatA, gheratA, apanI vyApti meM letaa| 'tumhahi na byApata kAla / ' mA0 7.64 ka byApahi : A0praba0 / vyApta karate haiM (1) ota-prota (prabhAvita karate haiM / 'kAla dharma byApahiM nahiM tAhI / ' mA0 7.104.7 (2) gherate haiN| 'sakala bidhna byApahiM nahiM tAhI / ' mA0 1.36.5 vyApA : bhUka 0 / phaila gayA, chA gayA, ota-prota huaa| 'mahi pAtAla nAka jasu byaapaa|' mA0 1.265.5 vyApi : pUkR0 / phaila (kara), chA (kara) / 'nagara byApi gaI bAta sutiichii| mA0 2.46.6 jyApita : bhUkR0vi0 (saM0 vyApta, byApita) / ota-prota kiyA huA-kI huii| _ 'moha kalita byApita mati morii|' mA0 7.82.7 vyApihahiM : A0ma0praba0 / byApta kareMge, prabhAva meM leMge / 'mAyA saMbhava bhrama saba aba na byApihahiM tohi / ' mA0 7.85 ka cyApihi : A0ma0praba0 / vyApta karegA, ota-prota kara legA / 'binu bapu byApihi sabahi / ' mA0 1.87 vyApI : bhUkRstrI0 / vyApta huI (sarvAGga-prabhAvI huI) / 'kAma kalA kachu munihi na byApI / ' mA0 1.126.7 cyApeu : bhUkR00kae / vyApta huA, phaila gayA, chA gyaa| 'byApeu'"pura" sNbaadu|' mA0 1.68 For Private and Personal Use Only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "782 tulasI zabda-koza jyApai : byApai / vyApta (prabhAvita) kare / mA0 1.202 byApya : vi0 (saM0 vyApya) / anya kI apekSA meM alpa kSetra vyApI (byApaka kA viloma) / 'byApaka byApya akhaMDa anaMtA / ' mA0 7.72.4 jyAla, lA : saM0pU0 (saM0 vyAla) / sarpa / mA0 7.106 kha (vana-prasaMgoM meM hiMsaka ____ jantuoM kA artha bhI rahatA hai-hAthI, cItA, teMduA, rAkSasa) / jyAlapAla : sarparAja =zeSa, vAsukI / kavi0 5.22 jyAlapAlaka : byAlapAla / kavi0 7.23 byAla-phena : ahiphena / aphIma / 'byAlahu teM bikarAla ati byAlaphena jiya jAnu / ' do0 502 jyAlAri : vyAlAri / garur3a / mA0 6.102 ka jyAlAvali : sarpazreNI, sAMpoM kA samUha / gI0 6.8.2 jyAlo : vi.pu0 (saM0 vyAlin) / sarpadhArI / 'akula ageha digaMbara byaalii|' mA0 1.76.6 dhyAlu, lU : byAla+kae0 / mA0 2.154.1 vyAsa : saM00 (saM0 vyaas)| (1) mahAbhArata ke racayitA kRSNa dvaipAyana muni / 'byAsa Adi kavi pugava naanaa|' mA0 1.14.2 (2) vistAra / 'byAsa samAsa svamati anurUpA / ' mA0 7.123.1 byAha : biAha / mA0 1.360 chaM0 byAhaba : bhaka00 (saM0 vivAhayitavya>prA0 viaahiavv)| byAhanA / 'kAhU kI beTI soM beTA na byAhaba / ' kavi0 7.106 byAhi : pUkR0 / byAha karake / 'jaba teM rAmu byAhi ghara Ae / ' mA0 2.1.1 vyAhia : A0-kavA0-kAmanA-praba0 / byAhe jaayeN| 'byAhiahaM cAriu bhAi ehiM pura / ' mA0 1.311 chaM0 . byAhI : biAhI / kavi0 1.21 / / byAhu, hU : byAha+kae / anokhA vivAha / mA0 1.304.3; 1.42.2 byAhe : bhUka00ba0 / vivAhita hue / 'sakala kuara byAhe tehiM krnii|' mA0 1.326.1 vyoma : vyoma / mA0 1.61.3 byomacara : AkAza meM vicaraNa karane vAlA / kR0 31 byomabIthikA : AkAzamArga, chAyApatha (jisameM ghane-ghane ananta nakSatroM kI sar3aka sI banI dikhatI hai), AkAzagaGgA / 'kaidhauM byomabIthikA bhare haiM bhari dhUmaketu / ' kavi0 5.5 byauta : saM00 (saM0 vyota =vi+ota=vi+A+uta) / antarbandhana, silAI bunAI (darajI dvArA kATa-chA~Ta tathA nApa jokha evaM silane kI kriyA) ota-pro For Private and Personal Use Only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 783 karane kI kriyaa| 'aba deha bhaI paTa neha ke ghAle soM, byoMta kara birahA drjii|' kavi0 7.133 braja : saM00 (saM0 vrj)| (1) samUha, gosamUha (2) goSTha, gAyoM ke rahane kA gherA / de0 brajavadhU / (3) gocarabhUmi, gvAloM kI bstii| (4) mathurA ke Asa-pAsa kA pradeza / kavi0 7.134 brajabaSU : gAyoM ke goSThoM meM rahane vAlI strI= ahIrana / gI0 1.54.5 brajabAsinha : vrajavAsiyoM (ne) / ka0 50 brajarAjakumAra : zrIkRSNa / kavi0 7.133 brata : saM0pu0 (saM0 vrt)| (1) pratijJA, saMkalpa, dRDha nizcaya (2) niSThA (3) upavAsa, upAsanA, dhArmika anuSThAna (4) vidhAna, vihita karma / 'jAsu nema brata jAi na brnaa|' mA0 1.17.3 vratadhArI : vi0pU0 (saM0 vratadhArin) / dRDha niSThA vaalaa| mA0 1.104.7 / / atabaMdha : saM00 (saM0 vrtbndh)| yajJopavIta saMskAra=upanayana+vedArambha+ samAvartana / rA0pra0 4.3.4 bratu : brata+kae / ananya vrata / 'mana krama bacana satya bratu ehU / ' mA0 1.56.8 brana : saM0pU0 (saM0 vaNa) / mata, ghAva, phor3A Adi / mA0 7.74.8 brahma : saM00 (saM0 brhmn)| (1) paratattva, prmaatmaa| 'vyApaku eku brahma abinaasii|' mA0 1.23.6 (2) trideva meM anyatama =sRSTikartA viraJci / 'brahmAdika baikuMTha sidhaae|' mA0 1.88.4 (3) brAhmaNoM ke pUrvaja jinakI santati hone se 'brAhmaNa' kahA jAtA hai| 'cala na brahma-kula sana briaaii|' mA0 1.165.5 (4) veda (5) jJAna (6) zakti (7) dhArmika anuSThAna / brahma, DA : brahmANDa / mA0 1.201; 6.103.10 brahmakarma : vaidika karmakANDa (brahma-veda) / vina0 53.5 brahmakala : brAhmaNa vaMza / mA0 3.33.8 brahmagirA : brahmazakti se utpanna vANI (zabda brahma); AkAzavANI / 'brahmagirA bhai gagana gbhiiraa|' mA0 1.74.8 brahmagyAna : paramatattva kA sAkSAtkAra / mA0 7.111.2 brahmacaraja : brahmacarja / AtmasaMyama, vIryarakSA kA niyama / mA0 1.126.2 brahmacarja : (1) saM00 (saM0 brhmcry)| AzramacatuSTaya kA prathama Azrama / (2) vIrya rakSA kA niyama / mA0 1.84.7 / / brahmacArI : vi00 (saM0 brhmcaarin)| (1) brahmacaryAzramI (2) vedoM kA svAdhyAyI, jJAnI (3) paramatattva kA sAkSAtkartA / 'nArada pramukha brhmcaarii|' vina0 11.6 (4) sNymii| For Private and Personal Use Only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 784 tulasI zabda-koza brahmajJAnI : veda tathA paramAtmA kA jJAtA / vina0 57.4 brahmaNya : vi0 (sN0)| (1) brAhmaNa-rakSaka / (2) brahmajJAnI / 'brahmaNyajana priya muraarii|' vina0 53.5 brahmadhAma : brahmaloka+vidhAtA kA ghara / mA0 3.2.4 brahmanya : brahmaNya / 'prabhu brahmanya deva maiM jAnA / ' mA0 1.206.4 brahmapara : vi0 (saM0) / (1) brahmaparAyaNa, brahmalIna / 'jIvanamukta brahmapara / ' mA0 7.42 brahmapura : brahmaloka meM brahmA jI kA nagara / mA0 4.46 chaM. brahmabAna : brahmamantra se abhimantrita bANa =brahmAstra / mA0 5.20.1 brahmabAnI : brahmagirA / 'gagana brahmabAnI suni kaanaa|' mA0 1.187.8 brahmabicArU : (de0 bicAru) paramatattva viSayaka cintana, upaniSadoM kA manana, svAdhyAya / mA0 1.178.4 brahmavida : (de0 bida) brahmajJAnI / vina0 56.3 brahmabhavana : brahmadhAma / mA0 1.71.1 brahmamaMDalI : brAhmaNasamUha / gI0 7.3.2 brahmamaya : vi0 (sN.)| (1) brahmatattva kI bhAvanA se sampanna, brahmarUpa / 'mudita brahmamaya bAri nihaarii|' mA0 1.167.5 (2) brahmarUpa upAdAna se racita+ brahma se abhinna / 'dekhahiM carAcara nArimaya je brahmamaya dekhata rhe|' mA0 1.85 chaM0 brahmaloka : ATha svargoM (brAhma, prAjApatya, saumya, aindra, gAndharva, yAkSa, rAkSasa aura paizAca) meM sarvopari loka jahAM trideva zreSTha brahmA kA nivAsa kahA gayA hai| mA0 1.42.5 brahmavAdI : vi00 (saM0 brahmavAdin) / brahma ko hI satya tattva mAnane ke siddhAnta vaalaa| vina0 26.8 brahmasamA : brahmA jI kI sabhA meN| 'brahmasabhAM hama sana dukha maanaa|' mA0 1.62.3 brahmasara : (saM0 brahmazara) brahmabAna / mA0 5.16 brahmasukha : brahmalIna dazA kA Ananda; samAdhistha yogI kA sAkSAtkAra-sukha / mA0 1.26.2 brahmasukhu : brahmasukha+kae / ekamAtra brahmAnanda / 'agama jimi brahmasukha aha mama malina janeSu / ' mA0 2.225 brahmasRSTi : (saM0) brahmA kI racanA=jagatprapaJca / mA0 1.182.12 brahmA : brahmA jI se / 'maiM brahmAM mili tohi bara dInhA / ' mA0 1.177.5 For Private and Personal Use Only
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 785 brahmAMDa : saM00 (saM0) / aNDAkAra vizva (purANoM ke anusAra pahale svarNa aNDa ___ utpanna huA jisake kaTAhAkAra do jo 'aNDakaTAha' kahe gaye haiM-isa kaTAha yugala ko 'brahmANDa' kahA jAtA hai) / virAT jagat / mA0 7.80 kha brahmAMDa : brahmAMDa+kae0 / ekIbhUta sampUrNa brahmANDa / 'bole bacana carana cApi brahmAMDu / ' mA0 1.256 brahmA : saM00 (saM0) / mAyA ke rajoguNa se yukta parabrahma kA sRSTikartA rUpa = vidhAtA / mA0 7.11 ga brahmAnaMda : brahmasukha / mA0 7.15 brahmAnaMda : brahmAnaMda+kae / ekamAtra brahmalInatA kA paramAnanda / 'brahmAnaMdu loga saba lhhiiN|' mA0 1.306.8 brahmAnI : saM0strI0 (saM0 brhmaannii)| brahmA kI patnI = srsvtii| mA0 1.148.3 brahma : brahma+kae0 / advitIya paramatattva / mA0 1.341.6 brahmadra : brahmA aura indra / vina0 10.6 bAta, tA : vrAta / samUha / mA0 7.101 chaM0 'janaraMjana bhaMjana khala braataa|' mA0 5.36.4 brAhmana : saM00 (saM0 brAhmaNa) / vargoM meM prathama vipra / kavi0 7.102 jIr3A : saM0strI0 (saM0 vrIDA) / lajjA / mA0 7.58.3 bhaMDAra : saM00 (saM0 bhANDAgAra>prA0 bhNddaar)| sAmagrI rakhane kA ghara / kavi0 bhaMDArU : bhNddaar+ke| saMgrahAlaya / 'cAri padAratha bharA bhaMDArU / ' mA0 2.105.4 bhaMDa A : saM0pu0 (saM0 bhaNDa, bhANDika) (1) eka saMkaravarNa jAti (2) vezyAoM kA dalAla =bhirasikAra / (3) naaii| 'prabhu priya bhaMDa A bhaNDa / ' do0 546 bhaMbheri : (1) saM0strI0 (saM0 mer3ha, bhedd')| bher3iyAdhasAna, aviveka (?) / (2) (bhambhara=TiDDI) / TiDDIdala ke samAna samUha-gati / 'guna gyAna gumAna bhaibhari bar3I, kalapadruma kATata mUsara ko|' kavi0 7.103 For Private and Personal Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 786 tulasI zabda-koza bhavani : saM0strI0 (saM0 bhramaNa>prA. bhamaNa>a0 bhava'Na) / vicaraNa, bhramaNa kiyA, ghUmaghAma, bhaTakanA / 'thakita bisAri jahAM tahAM kI bhavani / ' gI. 3.5.4 bhaMvara, rA : (1) saM00 (saM0 bhramara>prA0 bhamara>a0 bhver)| bhauMrA, caJcarIka / bara0 32 (2) Arvata, cakkaradAra pravAha / 'bhaMvara bara bibhaMgatara taraMgamAlikA / ' vina0 17.2 (3) carakhI, cakarI / 'marakata bha~vara, DAMr3I kanaka / ' gI0 7.16.3 (4) (saM0 ghraamr)| ghumAva, ghumAvadAra gati (yuddha Adi meM bA~e se daue ko bANa Adi calAne kI cAla) / 'dhArai bAna, kUla dhana; bhUSana jalacara, bhavara subhaga saba ghAhaiM / ' gI0 7.13.3 (dakSiNAvarta gatirUpI aavrt)| bhaMvarA : bhavara / ckrii| gI0 7.18.2 bhaMga : saM0pu0 (saM0) / (1) TUTanA, uccheda / 'coMca bhaMga dukha tinhahi na sUjhA / ' mA0 6.40.10 (2) bighna, baadhaa| de0 rsbhNg| (3) (samAsAnta meM) bhaMjana / tor3ane vAlA / 'sugrIva dukhraasi-bhNg|' vina0 50.6 bhaMgakara : vi.pu. (saM0) / tor3ane vAlA, vinAzakArI / vina0 46.6 bhaMgakRta : bhaMgakara (saM0 bhaGgakRt) / vina0 60.4 bhaMgA : bhaMga / TUTanA / mA0 1.268.2 bhaMgU : bhaMga+kae / (1) truTi, TUTana / 'kabahuM na kInha mora mana bhaMga / ' mA0 2.260.7 (2) bAdhA / 'jehi bidhi rAma rAja rasa bhNguu|' mA0 2.222.7 bhaMjana : (1) saM00 (saM0) / khaNDana / 'nAhiM ta kari mukha bhaMjana toraa|' mA0 6.30.5 (2) vi0pu / khnnddnkaarii| 'bhagata bipati bhaMjana sukhadAyaka / ' mA0 1.18.10 bhaMjani : vi0strI0 / bhaGga karane vAlI / 'bhaya bhaMjani bhrama bheka bhuaMgini / ' mA0 1.31.8 bhaMjanihArA : vi.pu / tor3ane vAlA / mA0 1.271.1 bhaMjanihAru : vi0pu0kae / tor3ane vAlA, vinAzaka / 'manasija mAna bhNjnihaaru|' gI0 7.8.1 bhaMjaba : bhakR.pu / tor3anA (hogA), (todd'egaa)| 'bhaMjaba dhanuSu rAma suna raanii|' mA0 1.257.2 bhaMjahu : A.maba0 / todd'o| 'uThahu rAma bhaMjahu bhava caapaa|' mA0 1.254.6 bhaMjA : bhUkR00 / todd'aa| hara kodaMDa kaThina jehiM bhNjaa|' mA0 5.21.8 bhaMji : pUka0 / tor3a kara / 'bhaMji dhanuSa jAnakI biaahii|' mA0 6.36.11 bhaMjihi : A0bha0prae / todd'egaa| naSTa kregaa| 'prabhu maMjihi dAruna bipati / ' mA01.184 bhaMjihaiM : A0 bha0praba0 / tor3eMge : 'prabhu bhaMjihaiM saMbhu dhanu / ' gI0 1.77.3 For Private and Personal Use Only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 787 bhaMjI : bhUkR0strI0 / naSTa kii| bhaMjI sakala muninha ke trAsA / ' mA0 7.66.2 bhaMjeu : bhUkR00kae / tor3A / 'bhaMjeu rAmu Apu bhavacApU / ' mA0 1.24.6 bhaMjehu : tor3e hI / 'binu bhaMjehuM bhava dhanuSu bisaalaa|' 1.245.3 bhaMjauM : A0 ue / tor3a DAlU, tor3a sakatA huuN|' le dhAvauM bhaMjauM mRnAla jyoN|' gI0 1.86.6 bhaMjyo : bhaMjeu / naSTa kiyA / 'bhaMjyo dArida kAla / ' do0 160 bhaMDa : bhaaNdd'| do0 546 bhaI : bhaI / huiiN| 'kuTila bhai~ bhauNhaiN|' mA0 1.252.8 bhai : bhaI / huI / 'bhai kabi buddhi bimala avgaahii|' mA0 1.36 bhahau~ : bhai+ue / maiM huI / 'Aratibasa sanamukha bhaiu~ / ' mA0 2.67 mainha : bhai+uba0 / hama huiiN| 'bhainha dhanya jubatI jana lekheM / ' mA0 2.223.3 'maiyA : bhaiyA / gI0 1.45.4 maisi : (1) bhai+prae / vaha huI / 'kaikeI.. bhaisi prAna priyatama prtikuulaa|' mA0 2.201.4 (2) bhai+mae0 / tU huii| 'bahe jAta ke bhaisi adhaaraa|' mA0 2.23.2 bhaiha : bhai+maba0 / tuma ho gyiiN| 'bhAmini bhaihu dUdha kai maakhii|' mA0 2.167 bhaI : bhUkR0strI0ba0 / huIM / mA0 1.55.5 maI : bhUkR0strI0 / huI / mA0 1.66.4 bhae~ : hone para, se / 'krodha bhae~ tanu rAkha bidhaataa|' mA0 1.280.5 bhae : bhUkR00 b0| (1) hue| 'bhae mukuta hari nAma prabhAU / ' mA0 1.26.7 (2) bhae~ / 'braja sudhi bhae laukika Dara Daribe ho|' kR0 36 (3) parasarga / se (hokara, sthita hokr)| 'baiMcahiM gIdha AMta taTa bhe|' mA0 6.88.5 bhaesi : A0-bhUkR00+mae / tU huaa| 'bhaesi kAla basa nisicr-naahaa|' mA0 3.28.15 bhakta : saM0+vi0pU0 (saM0) / (1) niSThAyukta (2) upAsaka, ArAdhya ke prati Anandamaya ekAnta-bhAvanA se sampanna ArAdhaka / (mUla artha sevaka hai ki ata: gosvAmI jI dAsabhAvanA ko hI bhakti mAnate aura ArAdhya ke prati dAsyaniSThA vAle ko bhakta kahate haiM / ) mA0 6.64.2-3 / (3) bhakta cAra prakAra ke haiM- Arta, jijJAsu, arthArthI aura jJAnI / de0 bhagata / bhaktAnukUla : bhakta ke hitakArI / vina0 53.6 bhaktAnuvartI : bhaktAnukUla / vina0 27.3 bhakti : saM0strI0 (sN.)| upAsanA, ArAdhanA, AnandapUrNa ananya niSThA, ArAdhya ke prati jJAna-niSThA / gosvAmI jI dAsabhAvanA se brahma-rAma ke prati AnandapUrNa For Private and Personal Use Only
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 788 tulasA zabda-koza niSThA ko-sevya-sevaka bhAva ko-vAstava bhakti mAnate haiN| navadhA bhakti (mA0 3.16) sAdhana bhakti hai| isa bhakti-mArga ko ve veda-sammata mAnate haiM aura viSaya-vairAgya tathA viveka (jJAna) ko usakA aGga mAnya karate haiN| 'zruti sammata haribhakti patha saMjuta birati bibeka / ' mA0 7.100 kha bhaktipriya : vi0 / bhakti hI jise priya ho| vina0 46.8 bhaktibhAva : upAsya ke prati ananya-niSThA kI AnandapUrNa akhaNDa vAsanA jisameM bhakta kA citta ArAdhya maya ho jAtA hai / bhakti kI akhaNDa cittavRtti / vina0 36.3 maktirata : bhakti ke Ananda meM lIna / vina0 57.1 bhakyA : (saM0 pada) bhakti se, bhaktipUrvaka / mA0 7.108 zloka 9 makSaka : vi0 (sN.)| khAne vAlA, saMhAra krtaa| vina0 53.6 bhakhA : bhUkR00 (saM0 bhakSita>prA0 bhvikhm)| khAyA / jehiM jiu na bhakhA ko|' vina0 152.7 bhagata : bhakta / (1) sevaka / 'mana krama bacana bhagata maiM torA / ' mA0 1.160.3 (2) dAsyabhakta / mA0 7.87.1-8 bhagatana, ni : bhagata +saMba0 bhaktoM (ke) / 'so kevala bhagatana hita laagii|' mA0 bhagati : (1) bhakti / mA0 1.6.7 (2) niSThA, zraddhA (pitRbhakti) aadi| . 'dasaratha teM dasaguna bhagati sahita tAsu kari kAju / ' do0 227 bhagatijoga : (saM0 bhaktiyoga) bhakti kI tanmayatA, ananya bhakti sAdhanA, ArAdhya meM hI cittavRtti kI ekatAnatA; niruddha citta kI bhakti meM ekAkAratA / vina 224.4 bhagatimaya : (saM0 bhaktimaya) bhakti se otaprota, bhaktiyoga se sarvAGga vyApta / __ 'rAma bhagatimaya bharatu nihAre / ' mA0 2.264.7 bhagativaMta : vi0 (saM0 bhaktimat>prA0 bhttibhNt)| bhakti yukta / mAla 7.86.10 bhagatu : bhagata+kae0 / ananya bhakta, advitIya bhakta / 'raghupati bhagatu jAsu sutu hoI / ' mA0 2.75.1 bhagavaMta, tA : saM0+vi00 (saM0 bhagavat >prA0 bhayavaMta) / sarvezvara, sampUrNa vizva ke aizvarya kA svAmI, prabhu, vizva kI prabhutA vAlA / mA0 1.44 bhagavaMtu : bhagavaMta+kae / ekamAtra paramezvara / 'kaMta bhagavaMta te tau na cInhe / ' kavi0 6.16 bhagavAna, nA : bhagavaMta / paramezvara / mA0 1.81 For Private and Personal Use Only
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 789 bhagavAnu, na : bhagavAna+kae0 / advaita jagadIzvara / 'tau bhagavAnu sakala ura baasii|' mA0 1.256.5; 2.254.2 bhagAta : bhAgata / 'bhabhari bhagAta jalathala mIcumaI hai / kavi0 7.176 bhagAna : bhAgana / palAyana karanA / 'cAhata bhabhari bhagAna / ' mA0 2.230 bhagAyo : bhuukR0puu0e0| khader3a diyaa| 'gorakha jagAyo jogu, bhagati bhagAyo logu / ' kavi0 7.84 bhagini : bhginii| mA0 3.22.10 bhaginI : bhaginI+ba0 / bahaneM / 'bhaginIM milIM bahuta musukAtA / ' mA0 1.63.2 bhaginI : saMstrI0 (sN.)| bahana / mA0 4.6.7 bhago : bhUkRstrI0 / palAyita huI / 'bhaya bhabhari bhagI na Au / ' gI. 2.57.3 bhagIratha : saM00 (sN.)| rAma ke pUrvaja jo pRthvI para gaGgA ko lAne ke lie prasiddha haiN| mA0 2.206.7 bhagIratha naMdini : gaGgAjI / vina0 17.1 mage : bhukR.pu0ba0 (saM0 bhagna>prA0 bhagna) / (1) bhAga ge| (2) phaTa ge| ____aisehu bhAga bhage dAsabhAla teN|' kavi0 7.2 bhagai : A.praba 0 / bhAgate haiM / 'na Daga na bhaneM / ' kavi0 2.27 magna : bhUkR0vi0 (sN.)| khaNDita / 'jadyapi bhagna manoratha bidhibasa / ' vina0 116.4 macchaka : bhakSaka / (1) khAne vAlA-le / 'te phala bhacchaka kaThina karAlA / ' mA0 3.13.8 (2) nAzaka, saMhArakartA / 'kAla karama subhAu guna bhacchaka / mA0 7.35.8 macchana : saM0pu0 (saM0 bhakSaNa) / grAsa (kara jAnA), kavalita (krnaa)| 'Aja sabahiM kaheM bhacchana kruuN|' mA0 4.27.3 macchahi, hI : A0praba / khA DAlate haiM / mA0 5.3 chaM03 bhacchAmaccha : saM00 (saM0 bhakSyAbhakSya) / khAdya tathA akhAdya (bhakSya =jo khAne ___ ko vihita ho; abhakSya =jisakA khAnA niSiddha ho) / mA0 7.68 ka bhaja : (1) bhajai / bhakti (bhajana) kare yA karatA hai| 'sarvabhAva bhaja kapaTa taji mohi parama priya soi / ' mA0 7.87 ka (2) bhaja / bhakti kara / 'to taja biSaya bikAra, sIra bhaja / ' vina0 205.1 bhajati : bhajanti / mA0 3.4 chaM0 bhaja, bhajai, I : A0e0 (saM0 bhajati-bhaja sevAyAm) / (1) bhakti karatA hai / 'jo na bhajai raghubIra pada / ' mA0 2.165 (2) grahaNa karatA hai| bidhi basa haThi abibekahi bhjii|' mA0 1.222.4 (3) palAyana karatA hai| For Private and Personal Use Only
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 790 www.kobatirth.org tulasI zabda-koza bhajata: vakR0pu0 | ArAdhana karatA-karate / 'bhajata kRpA karihahiM raghurAI / ' mA0 O Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1.200.6 bhajatahi : (1) bhajana karate hI ( 2 ) bhajana karate hue ko / 'bhajatahi bhajaM / " trina0 135.3 bhajate : kriyAti0pu0ba0 / (1) yadi bhakti karate / 'jo zrIpati bhajate / ' vina0 168.3 (2) to bhakti karate / 'to. bhajate taji gAro / ' vina0 94.4 bhajana : saM0pu0 (saM0 ) / bhakti / ( 1 ) sAdhya bhakti 'bhajana prabhAu dekhAvata soI / mA0 1.225.7 (2) sAdhana bhakti / paMcama bhajana so beda prakAsA / ' mA0 3.36.1 bhajanahIna : bhaktirahita / gI0 2.74.4 bhajana : saM0 strI0 / bhAgane kI kriyA / gI0 1.30.3 I bhajanIya : vi0 (saM0 ) / ArAdhya, upAsanIya, bhakti kA Alambana / kR0 23 bhajana : bhajana + kae / ananya bhakti / 'bhajanu mora tehi bhAva na kAU / ' mA0 5.44.3 bhajanti : A0pra0 (saM0 ) / bhakti karate haiM / mA0 7.123 zloka 1 bhaja : A0ma0 (saM0 ) / tU bhajana karatA hai / 'bhajasi na kRpAsiMdhu raghurAI / mA0 6.27.1 bharjI, hIM : A0pra0 / (1) bhakti karate haiM / 'rAmahi bhajahiM te catura nara / ' mA0 3.6 kha (2) pUjate haiM / 'bhajahiM bhUtagana ghora / ' mA0 2.167 jahi : A0ma0 ( 1 ) tU bhakti karatA hai / 'bhajahi na ajahu * * * tehi / ' vina0 200.4 (2) tU bhakti kara / 'bhajahi rAma / ' mA0 3.46 kha ( 3 ) tU bhAga jA, palAyana kara / 'bhajahi jahA~ mada mAra / ' vina0 188.6 majahu : A0ma0 / ArAdhana karo / 'bhajahu kosalAdhIsa / ' mA0 5.36 ka bhajAmahe : A0 u0 (saM0 ) / hama ArAdhana karate haiM / mA0 7.13 chaM0 4 majAmi : A0 u0 (saM0 ) / bhakti karatA hUM, pUjatA hUM / mA0 3.4.2 bha : 0 / (1) ArAdhana karake / 'bhaji raghupati karuhita ApanA / ' mA0 6.56.5 (2) bhAga kara / "cahata sakuca gRha~ janu bhaji paiThe / ' mA0 2 206.6 a, ye : A0kavA0pra0 / bhajA jAya, secA jAya / 'bhajia rAma saba kAma bihAI / ' mA0 4.23.6 majibe : bhakra0pu0 | bhajane, upAsane, ArAdhane / 'bhajibe lAyaka sukhadAyaka raghunAyaka / ' vina0 207.1 bhajiye : bhajia / vina0 216.1 bhaji haiM : A0bha0 praba0 / bhakti kareMge / 'je bhajihaiM mana lAI / ' gI0 1.16.4 For Private and Personal Use Only
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 791 bhajihauM : A0 bha0 ue0 / bhakti karUMgA / 'tulasidAsa bhajihIM raghubIrahi / ' gI0 5.28.8 majI : bhUka0strI0ba0 / (1) daur3a par3I, bhAga calI (2) bhaktiyukta huI, samarpita huii| 'tulasidAsa jehi nirakhi gvAlinI bhajI tAta pati tanaya bisArI / ' kR0 22 bhajI : bhUkR0strI0 / bhaktiyukta huI, samarpita huI / 'zrI. bhajI tumhahi saba deva bihAI / ' mA0 3.6.7 bhaju : Ao-AjJA-mae / tU bhakti kara / 'asa bicAri bhaju mohi / ' mA0 7.87 kha majeM : bhajane se, ArAdhane se / 'rAmu bhaje hita nAtha tumhArA / ' mA0 5.41.8 bhaje : (1) A0ue0 (sN.)| bhajatA hUM, ArAdhita karatA huuN| 'bhaje sakti sAnujaM / ' mA0 3.4.12 (2) bhUkR00ba0 / ArAdhita kiye / 'bhaje na rAma bacana mana kAyA / ' vina 83.1 (3) bhAga cale, palAyana kara cale / 'jaha~ taha bhaje bhAlu aru kosaa|' mA0 6.66.3 (4) bha / 'bhaje binu raghupati bipati sake ko ttaarii|' vina0 120.4 bhajesu : A0--bha0+AjJA+mae / tU bhakti karanA / 'sumiresu bhajesu niraMtara mohii|' mA0 7.88.1 majehu : (1) A0-bha+AjJA+maba0 / tuma bhakti karanA / 'aba gRha jAhu sakhA saba, bhajehu mohi dRr3ha nema / ' mA0 7.16 (2) A0 - bhUkR00+maba0 / tumane ArAdhita kiyaa| 'piya bhajehu nahiM karunAmayaM / ' mA0 6.104 chaM0 bhaja : bhajai / 'bhaja mohi mana baca aru kAyA / ' mA0 7.87.8 bhajauM : A0 ue / (1) upAsita kruuN| 'jo tuma tajahu, bhajauM na Ana prabhu / ' vina0 112.4 (2) aGgIkAra karatA huuN| 'Ayo sarana bhajauM, na tajauM tehi / ' gI0 5.45.2 bhajyo : bhUkR.pu.kae / bhajana kiyaa| 'bhajyo bibhISana baMdhu bhaya / ' do0 160 bhaTa : (1) saM00 (sN.)| vIra, yoddhA / mA0 1.4.3 (2) kamaNDalu ke kAma Ane vAlI kar3avI laukI (jisakA zleSa draSTavya hai) 'mardahiM dasAnana koTi koTinha kapaTa bhaTa jo aMkure / ' mA0 6.66 chaM. maTaki : pUkR0 / bhaTaka kara, bhrAnta hokara / 'bhaTaki kutaru koTara gahauM / ' vina0 222.2 bhaTake : A0e0 (saM0 bhaTa bhatI+aka gto)| (1) jIvikA kI khoja meM calatA hai / (2) digbhrAnta hokara ghUmatA hai, bhaTakatA hai, mArga bhUla kara ghUmatA hai| 'koTi janama bhrami prami bhaTaka / ' vina0 63.6 For Private and Personal Use Only
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 792 tulasI zabda-koza bhaTana, ni, nha, nhi : bhaTa+saMba0 / bhaToM (ke), yoddhAoM (ke) / mA0 6.87 chaM. ___'suni dhuni hoI bhaTanhi mana cAU / ' mA0 6.41.2 / bhaTabhere : saM00ba0 (bhaTabherA=yuddha meM bhaTaneM kA sNghrss)| dhakke, bAdhAe~, saMgharSaNa / 'nara hata bhAgya dehiM bhttbhere|' mA0 7.120.12 bhaTabhero : saM0pU0 kae / bhaTa-saMgharSa, dhakkA, bAdhA / 'kumanoratha deta kaThina bhttbhero|' vina0 143.6 bhaTamAnI : vi00 (saM0 AtmAnaM bhaTaM manyate iti bhttmaanii)| apane ko vIra puruSa samajhane vAlA-vAle / 'bhaTamAnI atisaya mana maakhe|' mA0 1.250.5 bhaTA : bhaTa / yoddhA / kavi0 7.41 bhaTU : vi.pu.kae / bhojana bhaTTa, khAU, peTU / ka0 2 bhaTTA : bhaTa / yoddhaa| mA0 6.87.2 mar3ihAI : kri0vi0 / bhayabhIta gati meM (jaise, kuttA hAMr3I lekara tAkatA calatA hai ki koI chIna kara prahAra na kara de), bhayAkrAntavat / 'so dasasIsa svAna kI naaiiN| ita uta citai calA bhdd'ihaaii|' mA0 3.28.6 bhadesa, sA : vi0 / abhavya, aziSTa, asaMskata, ayogya / mA0 1.10.10 'rAma sukIrati bhaniti bhdesaa|' mA0 1.14.10 madesU : bhadesa+kae / anucit| 'mora kahaba saba bhAMti bhadesU / ' mA0 2.266.7 bhadra : (1) saM00 (sN.)| kalyANa / kavi0 7.152 (2) (samAsa ke anta meM) Adara tathA sneha kA sUcaka jo nAma ke sAtha lagatA hai-'rAmabhadra' / gI0 2.58.1 bhadradAyaka : kalyANa prada / vina0 60.5 bhadrasidhu : kalyANa rUpI jala se pUrNa samudra ke samAna / vina0 74.1 bhanetA : vakR00ba0 (saM0 bhnnntH)| kahate / 'beda purAna bhanaMtA / ' mA0 1.162 chaM0 'mana, bhanai, I : A0prae0 (saM0 bhaNati>prA0 bhnni)| kahatA hai| 'sukabi lakhana mana ke gati bhnii|' mA0 2.240.5 bhanita : bhUkR0vi0 (saM0 bhaNita) / kahA huA / 'sahasanAma muni bhanita suni / ' do0188 bhaniti : saM0strI0 (saM0 bhaNiti) / ukti, bhASA / mA0 1.14.10 bhaniyata : vaka0kavA0 / kahA jAtA / 'soU sAdhu sabhA bhalI bhAMti bhaniyata hai|' vina0 183.2 bhanihaiM : A0praba0 / kaheMge, bakhAneMge / 'bhUri bhalAI bhanihaiM / ' vina0 65.2 manI : (1) bhUkR0strI0 / khii| 'kasama khAi tulasI bhanI / ' gI0 5.36.6 (2) kR0 / kaha kara / 'cale.. jaya jaya bhanI / ' mA0 1.327 chaM0 4 For Private and Personal Use Only
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 793 manu : A0-AjJAdi-mae / tU kaha / avadhI meM yaha avyaya hokara calatA hai jisakA artha 'bhalA batAo to ki' jaisA hotA hai (Aja kala 'bhuna' rUpa pracalita hai) / 'so bhanu manuja khAba hama bhAI / ' mA0 6.6.6 bhane : (1) bhane / kahatA hai| 'nigamAgama bhane / ' mA0 7.13 chaM0 5 (2) bhUka puba 0 / kahe / 'sAkhi nigamani bhane / ' vina0 160.2 mana : bhanai / kahe, kaha sakatA hai / 'ko tAkI mahimA bhane / ' gI0 5.40.2 bhanyo : bhuuk.pu0ke| kahA / 'devanha jugala kahuM jaya jaya bhnyo|' mA0 6.65 chaM0 bhabya : saM0+vi0 (saM0 bhavya) / kalyANa, zubha, uttm| kavi0 7.152 bhabhari : pU0 / har3abar3A kara, AtaGikata hokara (bhambhara =TiDDI ke samAna bhIDa meM vicalita hokara) / 'cAhata bhabhari bhagAna / ' mA0 2.230 . bhamare : bhUkR.pu0ba0 / ghabarAye, (bhIr3a meM) har3abar3A gaye / 'bhabhare, banai na rahata, na banai parAtahi / ' pA0ma0 103 mayaM : bhaya se / 'nija bhaya Dareu manobhava paapii|' mA0 1.126.7 bhaya : saM0pU0 (sN.)| Dara, trAsa, AzaGakA aniSTa kI shngkaa| mA0 1.31.8 bhayaMkara : vi0 (saM0) / bhayAnaka / mA0 1.38.6 bhayaMkarA : bhayaMkara / mA0 1.65 chaM. bhayaMkara : bhayaMkara+kae / advitIya bhayAnaka / 'bacanu bhayaMkaru bAju / ' mA0 2.28 bhayauM, U~ : A0-bhUka00+ue / maiM huA / 'jaraTha bhayau~ aba kahai richesA / ' mA0 4.26.7; 7.80.1 bhayau, U : bhUkR00kae / humaa| 'daMDa samAna bhayau jasa jaakaa|' mA0 1.17.6, 1.71.1 bhayakara : bhayaMkara / mA0 3.20 chaM0 bhayakArI : bhayakara (sN.)| mA0 3.18.7 bhayavA : vi0strI0 (sN.)| bhaya dene vAlI=bhayAnaka / 'malaruci khalagana bhayadA sii|' vina0 22.4 bhayadAyaka : bhaya dene vAlA, bhayaMkara / mA0 3.24.8 bhaya-bhavana : bhaya ke AgAra=bhayAnaka / kavi0 7.152 bhaya-bhIta, tA : bhayAkrAnta, atizaya DarA huaa| mA0 1.201.5 bhayahArI : vi0 (saM0) / bhaya dUra karane vAlA / mA0 5.46.3 bhayahu : A0-bhakR00+maba0 / tuma hue / 'bhUri bhAga bhAjana bhayahu / ' mA0 2.74 For Private and Personal Use Only
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 794 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza bhayAkula : (saM0 ) / bhaya ke kAraNa vikala / mA0 7.14 chaM0 1 bhayAtura : (saM0 ) / bhaya ke kAraNa har3abar3I meM par3A huA, bhayavikala / mA0 1.186 chaM0 bhayAture : bhayAtura + ba0 / Dare hue / 'kRpAla pAhi bhayAture / ' mA0 6.66 bhayAnaka : vi0 (saM0 ) / bhayaMkara | mA0 1.241.6 bhayAvana : vi0pu0 / bhayadAyaka, bhayAnaka / mA0 2.38.3 bhayAvani, nI : viostrI0 / bhaya dene vAlI / mA0 2.83.5; 6.87 chaM0 bhayAvanu : bhayAvana + kae / ekamAtra bhayAnaka, anokhA bhayapradra / 'nagaru bisekhi bhayAvanu lAgA / ' mA0 2.158.6 bhayAvane : bhayAvana + ba0 / 'bolahiM bacana parama bhayAvane / ' mA0 6.78 chaM0 bhayAvano : bhayAvanu / 'nAtha na caleMgo balU, analu bhayAvano / ' kavi0 5.8 bhayAvahA : vi0 (saM0 bhayAvaha ) / bhayAnaka ( bhayabahanakArI ) / mA0 3.16 chaM0 bhaye : bhae / rA0pra0 1.7.5 bhayo : bhaeu / 'jo sumirata bhayo bhA~ga te tulasI tulasIdAsu / ' mA0 1.26 bhara : (1) bharai / dhAraNa karatA tI hai / 'bisva bhAra bhara acala chamA sI / ' mA0 1.31.10 (2) saM0pu0 (saM0) / bhAra / 'ura AnaMdu pulaka-bhara gAtA / ' mA0 1.305.7 (3) vi0 / pUrNa / 'bAlakeli gAvatI malhAvatI suprema-bhara / ' gI0 1.33.4 ( 4 ) atizaya, adhika, pracura / 'bhUmi bhara bhAra hara / ' vina0 52.7 (5) pArzva, sahAre / 'sira bhara jAu~ / ' mA0 2.203.7 (6) saM0pu0 (saM0 bharaTa = dAsa) (7) (saM0 bhar3a) eka saMkaravarNa jAti / 'prabhu tiya lUTata nIca bhara / ' do 440 /bhara, bharai, I : (1) A0pra0 (saM0 bharati, bibharti > prA0 bharai) | bharaNa-poSaNa karatA hai; dhAraNa karatA hai| 'maruta ur3Ava prathama tehi bharaI / ' mA0 7. 106.12 (2) pUratA hai| 'pulaka bapuSa locana jala bharaI / ' mA0 7.50.7 bharaNa : vi0puM0 / dhAraNa kartA / 'vizva poSaNa bharaNa vizva kAraNa kAraNa / vina0 / 55.6 bharata : (1) saM0puM0 (saM0 ) / kaikeyI putra ( jinheM rAmabhakti kI caturvyUha - kalpanA meM Izvara kA dhAraka aMza batAyA gayA hai / ) mA0 1.167.7 (2) vakR0pu0 (saM0 bharat > prA0 bharata) / bhara detA, pUrNa karatA / ' deta jo bhU bhAjana bharata / ' do0 287 For Private and Personal Use Only bharatakUpa : citrakUTa meM eka kuA jisameM bharata ne vaha tIrtha jala DAlA thA jo rAma ke abhiSeka hetu le gaye the / mA0 2.310.7 bharatakhaMDa : saM0pu0 (saM0 ) / bhAratavarSa kA vaha bhU-bhAga jo himAlaya se kumArI taka hai / vina0 135.1
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 795 bharatahi : bharata ko / 'bharatahi avasi dehu jubarAjU / ' mA0 2.50.2 bharatAgavana : bharata kA Agamana / mA0 7.65.5 bharatAnuja : bharata ke anuja, (vizeSataH) zatrughna / mA0 7.6.1 bharatAra, rA : vi0+saM00 (saM0 bhat>prA0 bhattAra) / (1) pati / 'cAhisa sadAsivahi bharatArA / ' mA0 1.78.7 (2) bharaNa-poSaNa karane vAlA / 'karatAra bharatAra haratAra / ' hanu0 30 bharatu : bharata+kae / ekamAtra bharata / 'rAmabhagatimaya bharatu nihAre / ' mA0 2.264.7 bharadara : vi0+kri0vi0 / bharapUra dhAra ke sAtha, mUsalAdhAra, saghana / 'bharadara barasata kosa st|' do0 402 bharadvAja : saM00 (saM.) / RSivizeSa / mA0 1.30.1 bharana : (1) saM00 (saM0 bharaNa) / dhAraNa, sthApana, pUrti / 'bisva bharana poSana kara joI / ' mA0 1.167.7 (2) vi.pu.| bharane vAlA-vAle, vyApta karane vAlA-vAle / 'saba khala bhUpa bhaye bhUtala bharana / vina0 248.2 (3) bhakR0 / bharane, pUrane / 'jala nayana lAge bharana / ' gI0 5.42.4 / bharani : (1) vi0strI0 / bharane vAlI, pUrane vaalii| (gaGgA) jalanidhi jala bharani / ' vina0 20.2 (2) saM0strI0 / bharane-pUrane kI kriyA / 'sugati sAdhana bhaI udara bharani / ' vina0 184.2 (3) dhAraNa karane kI kriyA / 'tanu anuharati bhUSana bharani / ' gI0 1.27.3 bharanI : saM0strI0 (saM0 bhinnii)| mayUrI, mornii| 'rAmakathA kali pannaga bhrnii|' mA0 1.31.6 bharama : bhrama / vina0 131.3 bharamAye : bhUka00 ba0 / bhrAnta kiye gaye, bhrama meM DAle gaye / 'hAya hAya rAya bAma bidhi bhrmaaye|' gI0 2.36.4 bharahi, hIM : A.praba0 (saM0 bharanti>prA0 bharaMti>a0 bharahiM) / (1) bharate haiM, pUrate haiM / dehiM asIsa haraSa ura bhrhiiN|' mA0 7.6.5 (2) bhare jAte rahate haiM / 'bharahiM niraMtara hohiM na puure|' mA0 2.128.5 (3) jhoMkate haiM / 'abIrani bharahiM catura bara nAri / ' gI0 7.21.22 bharahuge : A0 bha0pu0maba0 / bharoge / vina0 211.3 bharA : bhuuk00| (1) pUrNa / 'viSarasa bharA kanaka ghaTu jaiseM / ' mA0 1.278.8 (2) ota-prota, antarvahiyApta / 'dhAvA risa bhraa|' mA0 6.70.8 (3) chA gayA =vyApta huA / 'bhuvana cAri dasa bharA uchAhU / ' mA0 1.266.3 For Private and Personal Use Only
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 796 tulasI zabda-koza bharAyo : bhUkR.pu.kae / (1) udara bharaNa karAyA, pAlA-posA (2) AbhUSaNa Adi ke rikta bhAga ko pUrNa karAyA / 'rAvaro rAma bharAyo gddh'aayo|' kavi0 7.60 (3) ldaayaa| 'mani gana basana bimAna bhraayo|' mA0 6.117.3 bharAvA : bhUka00 / bharane kA kAma kraayaa| 'digapAlanha maiM nIra bharAvA / ' mA0 6.28.5 bhari : prakR0 (a0) / (1) vyApta karake / 'ramA pragaTi tribhuvana bhari bhraajii|' kR0 61 (2) vyApta hokara / 'dui daMDa bhari / ' mA0 1.85 cha0 (3) pUra kara, tapti paryanta / 'yaha utsava dekhi bhari locana / ' mA0 1.86.1 (4) pUrA-pUrA, sAdhanta / 'ehi prakAra bhari mAgha nhaahiiN|' mA0 1.45.1 (5) mAtrA meM nApa kara / 'tilu bhari bhUmi na sake char3AI / ' mA0 1.252.2 (6) lAda kara / 'anna kanaka bhAjana bhari jAnA / ' mA0 1.101.8 bharita : bhUka0 (saM0 bhRta) / pUrita (bharA huA) / vina0 16.2 bharitA : bhUka0strI0 / bharI huI / 'rAma bimala jasa jala bharitA so|' mA0 1.26.11 bharipUri : pUrNataH vyApta hokara / 'pulaka tanu bhri-puuri|' gI0 7.18.6 bharipeTa : jI bhara kara, jitanA ho sakA utanA, parAkASThA taka / 'pAi susAhiba rAma so, bharipeTa bigaarii|' vina0 148.4 bharibe : bhakR.pu / bharanA, dhAraNIya / 'jari jIvana bharibe ho|' kR. 36 bhariyA : bharita (prA0 bhriy)| bhara gyaa| 'mana to na bharo gharupa bhriyaa|' kavi0 7.46 bharihaiM : A0bha0praba0 / bharaNa-poSaNa kreNge| 'prabhuhi kanor3o bharihaiM / ' vina0 bharihai : (1) A0bha0prae / bharegA, puuregaa| 'ko bharihai hari ke ritaeM / ' kavi0 7.47 (2) mae / tU bharegA, pUrA karegA (bitAegA) / 'tU janama kauni bidhi bhrihai|' gI0 2.60.4 bharI : bhUkR0strI0ba0 / vyApta huI , bhara giiN| 'bharI pramoda mAtu saba sohiiN|' mA. 1.350.5 bharI : bhkR0strii0| (1) ota-prota / 'gai patiloka anaMda bhrii|' mA0 1.211/0 (2) pUrita+vyApta / 'bharI krodha jala / ' mA0 2.34.2 (3) sampanna / rahiahu bharI sohAga / ' mA0 2.246 (4) puSTa / 'bhArI bhujA bharI, bhArI sarIra / ' kavi0 6.33 bharuhAi : pUkR0 / phUla (kara); AvezapUrNa ho (kr)| 'nIca yahi bIca pati pAi bharuhAi ge|' hanu0 41 For Private and Personal Use Only
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 797 bharuhAe : bhUkR00 ba0 / Aveza se phulAe hue (krodha meM lAe hue) / 'bharuhAe naTa __bhA~Ta ke capari car3he saMgrAma / ' do0 422 bhareM : bhare hue (sthiti meN)| 'saba sagha sonita tana bhreN|' mA0 1.63 cha0 bhare : bhUkR00ba0 / pUrNa hue| 'pula ka sarIra bhare jala nainA / ' mA0 1.68.3 (2) vyApta / 'haiM ghara ghara bhare susAhiba / ' vina0 153.2 bharei : bhare hI, jyoM ke tyoM pUrNa / 'tulasidAsa puni bharei dekhiyata / ' gI0 1.3.6 bhareu, U : bhUka00kae / pura gayA / 'bhareu sumAnasa suthala / ' mA0 1.36.6; 6.71.2 bharai : bharahiM / 'sura manuja muni AnaMda bharai / ' mA0 1.324 chaM0 3 / bharai : (1) bharai / bharatA hai| 'jo koi kopa bharai mukha bainaa|' vairA0 46 (2) bhara jAya, pUrNa ho jAya / 'udara bharai soi jatana sikhAvahiM / ' mA0 7.66.8 bharo : bharyo / 'mana to na bhro|' kavi0 7.46 (santuSTa huaa)| bharosa, sA : sN00| (1) Azraya, sahArA, zaraNa / 'rAma bharosa hRdaya nahiM duujaa|' mA0 2.126.4 (2) vizvAsa, AzvAsana / 'nija budhi bala bharosa mohi nAhIM / ' mA0 1.8.4 (3) AsthA, eka niSThA / 'bhAyapa bhagati bharosa bhalAI / ' mA0 2.283.3 (4) AzA, anukUla saMbhAvanA / 'nAtha deva kara kauna bharosA / ' mA0 5.51.3 bharoseM : bharose para, sahArA lekara / 'sevaka suta pati mAtu bharoseM / ' 'rahai asoca / ' mA0 4.3.4 bharose : bharoseM / kR0 27 bharoso : bharosA+kae / ekamAtra avalamba / 'asa mohi saba bidhi bhUri bhroso|' mA0 2.314.5 bharauM : A0 ue / bharatA hai, pUratA hai| 'nAma tava beMci narakaprada udara bhrauN|' vina0 141.3 bhartA : bharatAra / (1) pati / amita dAni bhartA baidehI / ' mA0 3.5.6 (2) pAlaka / 'jaya bhuvana bhartA / ' vina0 25.2 bharyo : bhareu / mA0 6.64 chaM0 bhala : vi0+saM0pu0 (saM0 bhadra>prA0 bhalla) / (1) kalyANa / 'jAnata hauM kachu bhala honihArA / ' mA0 1.156.7 (2) uttama, acchA / 'tAhi kabahuM bhala kahai na koii|' mA0 7.44.3 (3) uttama kArya, vivekayukta karma / 'bhala na kInha tai nisicara naahaa|' mA0 6.63.1 (4) anakala, ucita / 'pArabatI bhala avasaru jaanii|' mA0 1.107.2 (5) zubha, kalyANakArI / 'khala sana kalaha na For Private and Personal Use Only
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 798 tulasI zabda-koza bhala nahiM priitii|' mA0 1.106.14 (6) kri0vi0 / kyA khUba, yaha bhI acchI rahI ki / 'bhala bhUlihu khala ke baurAe~ / ' mA0 1.76.7 / / bhalAihi : bhalAI hI, acchAI hI / 'bhalo bhalAihi 4 lahai / ' mA0 1.5 bhalAI : bhalAI meM, se / 'bhaleu prakRti basa cukai bhlaaii|' mA0 1.7.2 bhalAI : saM0strI0 / (1) acchAI / uttamatA, shresstthtaa| 'mati kIrati gati bhUti bhalAI / ' mA0 1.3.5 (2) kalyANa, satpariNAma / 'bidhi biparIta bhalAI naahiiN|' mA0 1.52.6 (3) aucitya / 'saba bidhi bhAmini bhavana bhlaaii|' mA0 2.61.4 (4) svAsthya Adi / "pUchI nija kula kusala bhalAI / ' mA0 2.156.7 bhali, lo : bhala+strI0 / uttama, maGgalamaya / acchI / mA0 1.10.10; 64.2 bhalika : bhalI prakAra, pUrNatayA / 'bhalo mAnyo bhalika / ' kavi0 6.55 / / bhale : kri0vi0 / (1) nitAnta, khUba, pUrNatayA / 'bhale bhUpa kahata bhale bhadekha bhUpani soN|' kavi0 1.15 (2) bhale..... meM / 'bhaleM kula janma / ' kavi0 7.33 bhale : bhala+ba0 / nisAna nabha bAje bhale / ' mA0 1.102 cha / bhaleu : bhale bhI, acche bhI / 'bhaleu poca saba bidhi upjaae|' mA0 1.6.3 bhalero : vi00kae0 (saM0 bhadrataram >prA0 bhallayaraM>a. bhallayarau) atyanta ... zubha / 'hva hai...'tulasI ko bhlero|' vina0 272.5 malehi : (1) bhale hI, cAhe (saMbhavataH), anya kI apekSA meM / 'sAdara bhalehi milI eka maataa|' mA0 1.64.2 (2) acchA, jo AjJA, tathAstu / 'bhalehiM nAtha Ayasu dhari sIsA / ' mA0 1.160.1 bhalehi : (1) bhale ko / 'bhalehi maMda maMdehi bhala karahU / ' mA0 1.137.2 (2) bhale ke lie / 'jagu bhala bhalehi / ' mA0 2.2177 bhala : bhale hI / 'eka bAta bhale bhlii|' vina0 251.4 bhalo : bhala+kae / uttama (vykti)| 'bhalo bhalAihi paM lahai / ' mA0 1.5 (2) zubha / 'bhalo bhyo|' kR0 36 bhaloi, I : bhalA hI, acchA hii| bhaloI kiyo|' kavi0 7.156 bhavara : (1) saM00 (saM0 bhramara>prA0 bhamara>a0 bhvr)| bhauMrA / kihesi __ bhavara kara haravA / ' bara0 32 (2) (saM0 bhrAmara) Avarta, pravAhacakra / 'bhavara taraMga manoharatAI / ' mA0 1.40.8 bhavaru : bhavara+kae0 / bhauMrA / 'dekhi rAma manu bhava'ru na bhuulaa|' mA0 2.53.4 bhava : saM00 (sN.)| (1) sRSTi, saMsAra / 'samana sakala bhavaruja parivArU / ' mA0 1.1.2 (2) utpatti / 'bhava bhava bibhava parAbhava kArini / ' mA0 1.235.8 (3) ziva, mahAdeva / bhava aMga bhUti masAna kii|' mA0 1.10 chaM. For Private and Personal Use Only
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 799 (4) (samAsAnta meM) vi0 / utpanna, janita / 'Isa-aMsa-bhava parama kRpaalaa|' mA0 1.28.8 bhavaMta : sarvanAma pu0 (saM0 bhavat >prA0 bhvNt)| Apa, zrImAn / mA0 7.14 chaM0 bhavakUpA : saMsArarUpI kuaa| mA0 1.162 chaM0 bhavacApA : bhava =ziva kA cApa dhanuSa / mA0 1.254.6 bhavacApU : bhavacApa+kae / eka ziva dhanuSa / 'bhaMjeu rAma Apu bhavacApU / ' mA0 1.24.6 bhavajAla : saMsArarUpI jAla / vina0 74.4 bhavata : (saM0 bhavata:) Apa ko| 'bhUtabhava bhavata pisAca bhUta preta priya / ' kavi0 7.168 bhavatavyatA : saM0strI0 (saM0 bhavitavyatA) / bhAvI, honahAra, daivI vidhAna / mA0 1.156 kha bhavataru : saMsArarUpI vRkSa / 'bhavataru Tara na TAryo / ' vina0 202.2 bhavatAraka : saMsAra se pAra le jAne vAlA / vina0 145.6 bhavatu : A0-kAmanA-prae0 (sN.)| ho, hove / 'bhavatu meM rAma vizrAmamekaM / ' vina0 57.8 bhavatrAsa : bhavamaya ! vina0 63.6 bhavadaMga : (saM0-bhavata+aGga) ApakA aGga-Izvara deha / 'bhuvana bhavadaMga, kAmArivaMdita / ' vina0 54.3 (rAmAnuja, rAmananda darzanoM ke anusAra cit = Atmatattva tathA acit = anAtma jar3a tattva donoM paramezvara kA aMza evaM zarIra bhavadaMghri : (bhavat +aMghri) Apake caraNa / mA0 7.14 chaM0 5 bhavadaMzasaMbhava : Apake aMza se utpanna (de0 bhvdNg)| bisva bhavadaMzasaMbhava puraarii|' _ vina0 10.6 bhava-dhanu : zivajI kA dhanuSa / vina0 100.5 bhavana : saM00 (saM0) / ghara, AgAra, AvAsa / mA0 1.10.2 bhavanani : bhavana+saMba0 / bhvnoN| 'bhavanani para sobhA ati pAvata / ' mA0 728.5 bhavanidhi : bhavasAgara, saMsArarUpI samudra / mA0 6.66.3 bhavanisA : saMsArarUpI rAtri / vina0 105.1 bhavanI : ghrnii| patnI / 'pulaki tanu kahati mudita munibhvnii|' gI0 1.58.2 bhavanu : bhavana+kae / vaha eka ghara / 'bhavana DhahAvA / ' mA0 6.44.3 bhavapAsa : (saM0 bhava-pAza) saMsAra jAla, janma-maraNa-bandhana / vina0 46.6 For Private and Personal Use Only
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 800 tulasI zabda-koza bhavapIra : saMsAra ke klesh| vina0 63.5. bhava-baMdhana : bhavapAsa / vina0 166.3 bhava-bAsanA : saMsAra kI vAsanA; janma-maraNa dene vAlI karmaphaloM kI bhAvanA, sAMsArika viSayoM kA AkAra lene vAlI cittavRtti / vina0 47.3 bhavabegAri : (de0 begAri) / begAra ke samAna niSphala sNsaar| 'nAhiM ta bhava-begAri maha parihai / ' vina0 186.1 bhavabhaMga : saMsAra kA khaNDana / 'sailasRga bhavabhaMga hetu / ' vina0 24.2 bhavamakta : zivajI ke bhakta / vina0 56.2 bhavabhaya : saMsAra kA bhaya, janma-maraNa Adi klezoM kA trAsa / mA0 1.24.6 bhavabhAjana : saMsAra kA pAtra, AvAgamana kA adhikArI / 'tAteM bhavabhAjana bhyo|" vina0 160.1 bhavamAnanI : saMsAra (AvAgamana) ko miTAne vAlI / gI0 7.5.4 bhavabhAmA : ziva-patnI pArvatI / mA0 1.100.7 bhavamAminI : bhavabhAmA / vina0 18.5 bhavabhAra : saMsAra rUpI bhAra+saMsAra kA bhAra / vina0 17.2 bhavabhAvate : zivajI ke iSTadeva / 'suniyata bhavabhAvate rAma haiN|' gI0 1.80.3 bhavabhIra : bhavabhaya / kavi0 7.46 bhavabhUSanu : vi.pu.kae / vizva kA ekamAtra alaMkaraNa, prasiddha / 'pUSana so bhava bhUSanu bho|' kavi0 7.42 bhavabheda : sAMsArika bhedabhAva, mAyAjanita dvaita (jo eka tattva se nirmita padArthoM kA alagAva tathA brahma se usakI pathakatA bhAsita karAtA hai)| upAdAna tattva se kArya (saMsAra) tattva ko pRthak bhAsita karAne vAlA dvaita / vina0 64.1 bhavamaga : saMsAra kA mArga, AvAgamana rUpI karmaphaloM kA mArga / 'bhavamaga ananta hai|' vina0 151.7 bhavamocana : saMsAra se mukta karane vaalaa| mA0 1.211 chaM0 15 bhavaroga : saMsAra rUpI roga, janma-maraNa cakra kI vyAdhi / vina0 81.5 bhavabaMdha : (saM0) zivajI ke pUjya (praNamya, ArAdhya) / vina0 56.2 bhavasaritA : saMsAra rUpI nadI / vina0 185.5 bhavasAgara : saMsAra rUpI samudra; aparimeya AvAgamana cakra / mA0 4.26.3 bhavasiMdhu : bhavasAgara / mA0 1.25 4 bhavasaMbhava : saMsAra se utpanna / 'miTahiM sakala bhavasaMbhava khedA / ' mA0 4.23.5 bhavasUla : (de0 suul)| sAMsArika kleza / vina0 136.1 For Private and Personal Use Only
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulaso zabda-koza 801 bhavahi : bhava=ziva ko / 'bhavahi samarapI jAni bhavAnI / ' mA0 1.101.2 bhavAI : pUkR0 (saM0 bhrAmayitvA>prA. bhamAvia>a0 bhAvi) / bhavA kara, dhumA kara / 'gahi pada paTake u dharani bhavAI / ' mA0 6.18.5 bhavAn : sarvanAma (saM0) bhavaMta / aap| mA0 5 zloka 2 bhavAni : bhavAnI / mA0 1.100 bhavAniye : bhavAnI hii| kavi0 7.168 bhavAnI : saM0strI0 (saM0 bhavasya kI patnI bhvaanii)| ziva-patnI ziva kI Adi zakti / 'bhavahi samaraNIM jAni bhvaanii|' mA0 1.101.2 bhavAnInAtha, pati : pArvatI ke pati = zaGa kr| kavi0 7.166 ; mA0 7.108 chaM010 bhavAMbunAtha : (bhava =saMsAra)+ (aMbunAtha =sAgara) = bhavasAgara / mA0 3.4.3 bhavArNava : (bhava ==saMsAra)+(arNava =sAgara)=bhavasAgara / mA0 3.4 chaM0 bhavesa : (saM0 bhaveza-bhava =saMsAra) / jagadIzvara, vizveza / kavi0 7.152 bhasama : bhasma / rA0pra0 3.1.6 bhasma : saM00 (saM0 bhasman) / rAkha / vina0 10.2 maharAne : bhUkRpuM0ba0 / dhvasta ho gae, bikhara gaye / 'bhaharAne bhaTa paryo prabala parAvano / ' kavi0 5.8 bhAMga : saM0strI0 (saM0 bhnggaa)| eka nasIlI patto, usakA jhAr3a / jo sumirata ___bhayo bhAMga teM tulasI tulasIdAsu / mA0 1.26 bhAMTa : bhATa / do0 422 bhAMr3a : saM00 (saM0 bhaNDa) / svAMga bharane vAlA, vividha rUpa bharakara nakala utArane vAlA puruSa / 'bhAMr3a bhayo taji geha / ' do0 63 bhAMDi : pUrva0 / DhahA (kara), dhvasta kara / 'sahita samAja gar3ha, rA~r3a kaiso bhAMDi go|' kavi. 6.24 mAMDa : bhAMr3a+kae / 'rAma bimukha kalikAla ko bhayo na bhA~r3a / ' bara0 66 mAMDe : saM0puba0 (saM0 bhANDa) / pAtra, bartana (AdhAra) / 'kapaTa kalevara kalimala __bhAMr3e / ' mA0 1.12.2 bhAMti : saM0strI0 / rIti, prakAra, zailI, vidhi / 'so kula bhalI bhAMti hama paavaa|' ___mA0 1.106.4 bhAMtina, nha : bhAMti+saMba0 / bhAMtiyoM, prakAroM (kI) / 'paThaI bheTa bideha bahuta bahu bhAMtinha / ' jA0ma0 126 bhA~tihiM : bhAMtiyoM meM, se / 'saMtoSu saba bhA~tihiM kiyo / ' mA0 1.101 chaM0 bhAMtI : bhauti / mA0 1.28.3 bhAvari : bhAri / pA0ma0 131 For Private and Personal Use Only
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 802 tulasI zabda-koza mAMvarI : bhAvarI / jA0ma0chaM0 18 mAMvarI : bhaavrii| gI0 1.105.3 mA : (1) bhUkR.puM0 (saM0 bhUta>prA0 bhavia) / huaa| 'mana bhA saMdehU / ' mA0 1.68.5 (2) saM0strI0 (sN.)| prabhA, AbhA, krAnti / 'dasAnana Anana bhA na nihaaro|' hanu0 16 bhAi : bhAI / mA0 1.218 mAina, nha : bhAi+saMba0 / bhaaiyoN| 'bhAinha sahita bharata puni aae|' mA0 7.16.6 bhAihi : (1) bhAI meM, prati / 'bhAihi bhAihi parama samItI / ' mA0 1.153.7 (2) bhAI ko / 'bhAihi sauMpi mAtu sevakAI / ' mA0 2.198.4 / / bhAihu : bhAI+saMbodhana (a0 bhAIho) / he bhAiyo / 'bhAihu lAvahu dhokha jni|' mA0 2.161 bhAihai : A0bha0prae0 (saM0 bhAsyati>prA0 bhaaihii)| rucegA, bhaaegaa| 'dUta bacana mana bhaaihai|' gI0 5.34.3 bhAI : (1) bhAI+ba0 / bhAiyoM ne / 'mohi kRtakRtya kInha duhuM bhAI / ' mA0 1.286.6 (2) bhUkR0strI0 (saM0 bhrAmitA>prA0 bhAmiA) / ghumA kara banAI, sAna para car3hAI, kharAdI huI / 'gar3hi gur3hi choli chAli kuMda kI sI bhAI bAteM / ' kavi0 7.63 bhAI : (1) saM00 (saM0 bhrAtRka>prA0 bhAia) / sahodara, bandhu / mA0 1.46.7 (2) mitra / 'jaga bahu nara sara sari sama bhAI / ' mA0 1.8.13 (3) bhUka0strI0 (saM0 bhAtA>prA0 bhAyA=bhAI) acchI lagI, rucI / 'prasna umA ke. siva mana bhAI / ' mA0 1.111.6 / bhAu, U : bhAva+kae0 (a0)| 'jAni Isa sama bhAu na duujaa|' mA0 1.321.1 ____ 'ehi bidhi rahA jAhi jasa bhAU / ' mA0 1.242.8 bhAe~ : bhAva se, samajha se / 'nahiM bhali bAta hamAre bhAe~ / ' mA0 1.62.8 bhAe : (1) bhUka00 ba0 (saM0 bhAta>prA0 bhAiya) / acche lage, rucikara hue / saMbhubacana munimana nahiM bhaae|' mA0 1.128.2 (2) abhISTa / 'mana ke bhae bhAe / ' gI0 1.6.5 bhAkhe : A0e0 (saM0 bhakSayati>prA0 bhakkhai) / khAtI hai / 'so mAyA prabhu sana bhaya bhAkhe / ' mA0 1.200.4 (bhaya bhAkhe =Dara khAtI hai DaratI hai)| mAkhe : bhASe (saM0 bhASate>prA0 bhAsai) / kahatA hai / 'AgehU bhI beda bhAkha / ' vina0 76.1 bhAga : (1) saM00 (sN.)| aMza, prApya / 'je pAvata makha bhAga / ' mA0 1.60 (2) aGga, pArzva, ora / 'bAma bhAga Asanu hara dInhA / ' mA0 1.107.3 For Private and Personal Use Only
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 803 (3) (saM0 bhAgya>prA. bhagga) deva, niyati, adRSTa, prArabdha karmaphala / 'bhAga choTa abhilASa bar3a / ' mA0 1.8 (4) bhUka0vi0pu0 (saM0 bhagna>prA0 bhgg)| palAyita huA, bhAga khar3A huA / 'sUkha hAr3a lai bhAga stth|' mA0 1.125 (5) de0/bhaag| /bhAga, mAgai : A.prae0 (saM0 bhagno bhavati>prA0 bhggi)| bhAgatA hai, dUra jAtA hai / 'tehi bina moha na bhAga / ' do0 132 'sevata sAdhu dvaita bhaya bhAga / ' vina0 136.11 mAgata : vkR00| palAyana karatA-karate / 'bhAgata bhaTa paTakahiM dhari dhrnii|' mA0 6.477 bhAgana : bhaka0 avyaya / bhAgane, palAyita hone / 'bhaya Atura kapi bhAgana laage|' mA0 6.43.1 mAgabhAjana : (de0 bhAga) bhAgyapAtra, saubhAgyazAlI / 'bhUri bhAgabhAjana bhayahu / ' mA0 2.74 mAhi, hIM : A0praba0 / palAyana karate haiM / disi bidisi kaha~ kapi bhaaghiiN|' mA0 6.82 chaM0 mAgA : (1) bhAga / aMza / 'katahuM na dIkha saMbha kara bhaagaa|' mA0 1.63.4 (2) bhAga / palAyita / 'pragaTata durata jAta mRga bhAgA / ' mA0 1.157.4 bhAgi : (1) pUka0 / bhAga kara, palAyana karake / 'bhAgi paiTha giri guhA~ gbhiiraa|' mA0 1.157.6 (2) Ao-AjJA-mae / tU bhAga / 'abhAge bhoMr3e bhAgi re|' kavi0 5.6 bhAgini, nI : vi0strI0 / bhAgyavatI, bhAgyazAlinI / gI0 2.22.2 bhAgihaiM : A0bha0praba0 / palAyana kara jaayeNge| bhabhari bhAgihaiM bhAga / ' do0 70 bhAgihai : A0ma0prae / bhAga khar3A hogA / 'sahita sahAya kalikAla bhIru bhaagihai|' vina0 70.2 bhAgI : (1) bhAgi / palAyana karake / 'cale loga saba byAkula bhaagii|' mA0 2.84.4 (2) vi.pu. (saM0 bhAgina) / prApyAMza kA adhikArI pAtra / 'kalimala rahita sumaMgala bhaagii|' mA0 1.15.11 (3) bhaagyshaalii| 'kone bar3e bhAgI ke sukRta paripAke haiM / ' gI0 1.64.1 (4) (samAsAnta meM) vi0strI0 / bhAgya vAlI / 'mAnahuM mohi jAni hata bhAgI (saM0 hata bhaagyaa)|' mA0 5.12.6 (5) bhUkR0strI0 / palAyana kara gaI / 'dhIratA bhaagii|' mA0 1.338.5 bhAgIrathI : saM0strI0 (sN.)| rAjA bhagIratha kI putrIgaGgA jii| kavi0 7.147 For Private and Personal Use Only
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 804 tulasI zabda-koza bhAgu, gU : bhaag+ke| (1) aMza, prApya / 'jimi sasu cahai bhAga ari bhAga / " mA0 1.267.1 (2) bhAgya / 'khuleu maga loganha kara bhAgu / ' mA0 2.223 (3) prApyAMza+bhAgya / dei abhAgahi bhAgu ko|' vina0 161.7 (4) janmapatra meM bhAgya kA svAmI graha (navameza) / 'bhAgu bhAga taji bhAla thala / ' rA0pra0 7.5.5 bhAgeM : bhAgane se / 'bhAgeM bhala, or3ehaM bhlo|' do0 424! bhAge : bhUkR00ba0 / palAyita hue / 'bAhana saba bhaage|' mA0 1.65.4 bhAgeu : bhU.pu.kae0 / palAyita huA / 'bhAgeu bibeku / ' mA0 1.84 chaM0 bhAga : bhAgai / bhAga sakatA hai / 'he hari kavana jatana bhrama bhAga / ' vina0 119.1 bhAgo : bhAgyo / 'bhAgu bhAgo lobha lola ko|' kavi0 7.15 / / bhAgauM : A0 ue / palAyana kruuN| 'bhAgo turata tajauM yaha sailaa|' mA0 4.1.5 bhAgya : saM00 (sN.)| prArabdha karma, niyati deva / mA0 1.313 bhAgyavaMta : vi.pu. (saM0 bhAgyavata>prA0 bhggvNt)| bhAgyazAlI / mA0 3.12.12 bhAgyo : bhAgeu / 'mAno rAma ratana lai bhaagyo|' gI0 2.12.3 'bhAja, bhAjai : A0prae0 (saM0 bhAjayati>prA0 bhjji)| bhAgai / 'upamA kahata lajAi bhAratI bhaaji|' jA0ma0 141 bhAjata : vakR.puM0 / bhAgatA-te / 'bhAjata rudana karAhiM / ' mA0 7.77 ka bhAjana : (1) saM00 (sN.)| pAtra, bartana / mA0 2.310.1; 1.305.1 (2) peTArA Adi / 'muni paTa bhUSana bhAjana aanii|' mA0 2.76.2 (3) adhikArI (vyakti) de0 bhAga bhAjana / 'bhae ajasa adha bhAjana praanaa|' mA0 2.144.5 (4) Azraya, aadhaar| bhAjanu : bhAjana+kae / ekamAtra bhAjana / 'jo haThi bhayau sakala dukha bhAjanu / ' mA0 2.48.3 mAhi, hIM : A0praba0 / bhAgate haiM / mA0 6.68.7; 1.324 chaM0 1 mAji : pU0 / bhAga kara / 'rana teM nilaja bhAji gRha aavaa|' mA0 6.85.7 bhAjI : (1) bhAji / 'caleu barAha maruta gati bhaajii|' mA0 1.157.1 (2) bhUkR0strI0 / bhagI, palAyita huii| 'sabarI ke die binu bhUkha na bhaajii|' kavi07.65 bhAje : bhUkR.ba 0 / bhAge / 'hAMka sunata rajanIcara bhAje / ' mA0 6.47.6 bhATa, TA : saM00 (saM0 bhtttt)| eka stutipAThaka saMkara jAti / mA0 1.316 214.1 bhAta : saM00 (saM0 bhakta>prA0 bhatta) / pakA cAvala / 'laMka nahiM khAta koraH bhAta raaNdhyo|' kavi0 6.4 For Private and Personal Use Only
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 805 bhAti : A0prae0 (sN.)| pratIta hotA hai / mA0 1 zloka 6 bhAtha, thA : saM0strI0 (saM0 bhastrA>prA0 bhtthaa)| (1) tUNIra, tarakasa / mA0 1.253 (2) tUNIra ke sAtha kA kamarabanda / 'kaTi paTa pIta kase bara bhAyA / ' mA01.208.1 mAthoM : bhAthI+ba0 / tarakaseM / 'bhAthIM bAMdhi car3hAinhi dhanahIM / ' mA0 2.161.4 bhAthI : bhAtha / mA0 2.60.4 bhAdava, bhAdo, do : saM0pu0 (saM0 bhAdrapada>prA0 bhaddavaa) / varSA Rtu kA dUsarA mhiinaa| mA0 1.16; kR0 26 bhAna : bhAna / gI0 2.44.2 mAnana : bhaMjana / 'khala dala bala bhAnana / ' hanu0 2 mAnanI : bhaMjani / gI0 7.5.4 mAnasa : saM00 (saM0 mahAnasa, mAhAnasa) / sUpakAra, rasoiyA / mA0 3.26.4 mAni : bhaMji / tor3akara / 'rokyo paraloka loga bhArI bhrama bhAni ke / ' kavi0 bhAniha : A0bha0praba0 / tor3ege / 'rAma' saMbhu sarAsana bhAnihaiM / ' gI0 1.80.6 mAnihI : A0bha0maba0 / bhaGga kroge| 'saranAgata bhaya bhAniho / ' vina0 223.4 mAnI : bhUkR0strI0 / tor3I, naSTa kara dii| 'sabha ke sakati saMbhu dhanu bhaanii|' mA0 1.262.6 'bhAnu : saM0pU0 (sN.)| (1) sUrya / mA0 1.16.1 (2) kiraNa / jaise, himabhAnu / 'bhAnukula bhAnu ko pratApa bhAnu-bhAnu so|' kavi0 5.28 (3) sUryavat pratApazAlI / 'bhAnukula bhAnu / ' bhAnukara : sUrya-kiraNa / mA0 1.117 bhAnukula : sUryavaMza jisameM rAma kA janma huaa| mA0 2.41.5 bhAnukUlaketu : sUryavaMza meM patAkA ke samAna sarvopari / kavi0 6.3 bhAnujAna : sUrya kA ratha (de0 jAna) / mA0 1.266.4 bhAnupratApa, pA : eka rAjA kA nAma / mA0 1.171.7; 1.166.3 mAnubaMsa : bhAnukula / mA0 2.255.5 bhAnumaMDala : sUrya-bimba / gI0 7.17.3 bhAnumaMta : saM0+vi0pu0 (saM0 bhAnumat >prA0 bhaannumNt)| (1) sUrya / 'bhUri bhUSana bhAnumaMta / ' vina0 56.2 (2) kiraNoM (bhAnu) se sampanna, prakAzapUrNa / kavi0 7.152 bhAnU : bhAnu / mA0 2.41.5 For Private and Personal Use Only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 806 tulasI zabda-koza mAnyo : bhUkR0pu0kae0 / tor3a DAlA / 'bidhAtAM bar3o pachu Ajuhi bhAnyo / ' gI0 3.13.2 mAbI: saM0+ vi0 (saM0 bhAvin) / (1) honahAra, deva, phirI ahai jasi bhAbI / ' mA0 2.17.2 (2) AgAmI na bhAvI / ' kR0 16 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " adRSTa / ' tasi mati bhaviSyat / 'na bhayo bhAbhI : saM0 strI0 (saM0 bhratR devI ) / bhrAtRpatnI, agraja kI patnI / kavi0 5.6 mAmA : (1) saM0 strI0 (saM0 ) / bhAminI, strI ( kopanA strI) / ( 2 ) patnI 'bhavabhAmA' - zivapatnI / mA0 1.100.7 bhAmini, nI : saM0 strI0 (saM0 bhAminI) / (1) kopazIlA strI / 'samujhi dhauM jiya bhAminI / ' mA0 2.50 chaM0 (2) patnI / 'prAta barAta calihi suni bhUpatibhAmini / ' jA0maM0 162 ( 3 ) strI / 'saba bidhi bhAmini bhavana bhalAI / " mA0 2.61.4 mAminIM : bhAminI + ba0 / striyA~ | 'cali lyAi sItahi bhAminIM / ' mA0 1.322 chaM0 bhAmo : bhAmA bhI strI bhI / 'bhai sukRtasIla bhIla bhAmo / ' vina0 228. 3 ( bhIla bhAmo = bhIla strI bhI = zabarI bhI ) / mAyeM : bhAva se / 'rAmahi citava bhAyeM jehi sIyA / ' mA0 1.242.6 mAya : (1) bhAva / ruci Adi / ' pAgi pAgi DherI kInhI bhalI bhA~ti bhAya soM / kavi 0 0 5.24 (2) bhAi / bhAI / (3) bhAyA, acchA lagA (saM0 bhAta > prAo bhAya) | de0 bhAyau~ / mAu~ : A0 - bhUkR0pu0 + ue0 / maiM acchA lagA, rucA / 'dekhi dIna prabhu ke mana bhAyau~ / ' mA0 6.64.6 For Private and Personal Use Only bhAu, U : bhUku0pu0kae0 / bhAyA, rucA (saM0 bhAtam > prA0 bhAyaM > a0 bhAu) / ' zrI raghupatihi yaha mata bhAyaU / ' mA0 5.60 chaM0 mAyapa : saM0 (saM0 bhrAtRtva > a0 bhAyappaNa ) / bhrAtRbhAva (bhAI cArA ) / 'bhA bhali cahuM baMdhu kI / ' mA0 1.42 bhApa - bhagati : bhrAtRtvabhakti (jise gosvAmI jI ne sakhyabhakti se pRthak mahattva diyA hai - bharata Adi Azraya meM rAmaviSayaka bhrAtRtvarati sthAyI bhAva hai jisakI bhaktirasa meM niSpatti hotI hai) / 'bhAyapa - bhagati bharata AcaranU / ' mA0 2.223.1 bhAye : bhAe / abhISTa ( yathAruci ) / ' kiye mUDha mana bhAye / ' vina0 20 1.3 bhAyo : bhAyau | (1) acchA lagA, rucA / raghupati bhakta jAni mana bhAyo / ' mA06. 64.4 (2) bhAyA huA, manacAhA / 'bhUri bhAga bhayo bhAyo / ' gI0 5.1.4
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 807 bhAra : saM00 (sN.)| (1) gurutA, bhArIpana / 'bisvabhAra bhara acala chmaasii|' mA0 1.31.10 (2) saMkaTa, klezasamUha / 'hari bhaMjana bhubibhAra / ' mA0 1.136 (3) ati mAtrA, pracuratA / 'bhUsa sarIra dukha bhAra / ' mA0 2.163 (4) baMdhA huA bojha / 'caMdana agara bhAra bahu Ae / ' mA0 2.170.6 (5) DhoyA jAne vAlA bojha (ladAna) / 'kAMvari bhaar|' mA0 2.278 bhArata : saM00 (saM0) / (1) bhAratavarSa, bharatakhaNDa / 'bhali bhArata bhUmi / ' kavi0 7.33 (2) mahAbhArata-grantha / 'rAmAyana anuharata sikha jaga bhayo bhArata rIti / ' do0 546 (3) mahAbhArata saMgrAma / 'bhArata meM pAratha ke rathaketu hanumAna / ' hanu0 5 bhArati : bhaartii| kavi0 1.7 bhAratI : saM0strI0 (saM0) / sarasvatI / mA0 1.345.6 bhArana : bhAra+saba0 / bhAroM, ladAvoM (se) / 'phala bhArana nami biTapa saba / ' mA0 3.40 bhArA : (1) bhAra / tehi avasara bhaMjana mahi bhaaraa|' mA0 1.48.7 (2) vi.pu. (saM0 bhArita>prA0 bhAria) / bhArayukta, bojhila / nitanava socu satI ura bhaaraa|' mA0 1.59.1 bhAri : (1) bhaarii| bhArayukta, adhika / 'bajhata chema-bharoso bhAri ke / ' gI0 5.36.3 (2) pU0 / bhAra DAla kara / 'mana pheriyata kutarka koTi kari kubala bharose bhAri / ' ka0 27 bhAriye : (1) bhArI hI, bar3A hI / 'bharoso tero bhAriye / ' hanu0 23 (2) bahuta hI / 'deva dukhI dekhiata bhaariye|' hanu0 24 bhArI : vi.puM0 (saM0 bhArin) / bojhila, atizaya, adhika / 'harahu nAtha mama mati bhrama bhaarii|' mA0 1.108.4 / bhAru, rU : bhAra+kae / (1) bojha (klezadAyaka) / 'bhoga roga sama bhUSana bhArU / ' mA0 2.65.5 (2) bhArI, atizaya / 'guhahi bhayau dukhu bhaaru|' mA0 2.88 bhAre : vi0pU0ba0 (saM0 bhArita>prA0 bhaariy)| bhArI, bar3e, vishaal| 'mAraga ___ agama bhUmidhara bhAre / ' mA0 2.62.6 bhAro : bhArA+kae0 / bhArI, adhika / 'sabai sahame suni sAhasu bhaaro|' kavi0 bhArgava : saM00 (sN.)| bhRguvaMzI parazurAma / vina0 50.4 bhAla : saM00 (saM0) / (1) mastaka / mA0 1.106 (2) bhAgya (mastaka rekhaa)| 'bidhihU na likhI kachu bhAla bhlaaii|' kavi0 7.57 (3) janmapatra meM bhAgya kA (navama) sthAna / 'bhAga bhAgu taji bhAlathala / ' rA0pra0 7.5.5 bhAlahIM : mastaka para / 'caMdrikA jana caMdrabhUSana bhAlahIM / ' pA0ma0/01 For Private and Personal Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 808 tulasI zabda-koza bhAlA : bhAla / mastaka, bhAgya / mA0 6.26.1 bhAlu : saM00 (saM0) rIcha / mA0 1.25.3 bhAlanAtha : RkSarAja jAmbavAn / gI0 5.1.2 bhAlupati : bhAlunAtha / mA0 6.67 bhAlU : bhAlu (saM0 bhallUka>prA0 bhallU a)| riich| mA0 6.81.7 bhAle : (saM0) mastaka para / mA0 2 zlo0 1 bhAvatI : (1) vakR0strI0 (saM0 bhAvayantI>prA0 bhaavNtii)| bhAvamagna karatI huii| (2) (saM0 bhrAmayantI>prA0 bhAmaMtI>a. bhaavNtii)| ghumA dene vaalii| (3) (saM0 bhAmatI-bhA=kiraNa>prA0 bhAmaMtI>a0 bhaavNtii)| kAntiyukta, rucipUrNa / 'citavani lalita bhAvatI jIkI / ' mA0 1.147.3 bhAri, rI : saM0strI0 (saM0 bhrAmarI>prA0 bhAmarI>a. bhAveri, bhaavrii)| pradakSiNA (vizeSataH vivAha meM vara-vadhU kI prdkssinnaa)| 'kuvara kurvari kala bhAvari dehiiN|' mA0 1.324.1 bhAvarI : bhaavrii+b0| bhAvareM, prikrmaaeN| 'hona lAgI bhaarii|' mA0 1.324 chaM04 bhAva : saM00 (sN0)| (1) manovRtti, citta vyApAra, cittastara (jAgrat, svapna, suSapti dshaaeN)| 'sarva bhAva bhaja kapaTa taji / ' mA0 7.87 ka (2) prema bhakti / 'bhajAmi bhAva-ballabhaM / mA0 3.4.16 (3) samarpaNa, ananya niSThA, daDha saMkalpa / 'bhAva sahita khojai jo prAnI / ' mA0 7.120.15 (4) tanmayatA, tadAkAratA / 'bhAva bhagati AnaMda aghaane|' mA0 2.108.1 (5) sambandha, sambandhaniSThA, sambandhAtmaka bhaktibhAvanA / 'sevaka-sevya bhAva bina bhava na taria uragAri / ' mA0 7.116 ka (6) bhAvanA, dhAraNA / 'bayara bhAva sumirata mohi nisicara / ' mA0 6.45.4 (7) anukRta padArtha, nATya-kAvyAnukRti / 'jathA aneka beSa dhari nRtya karai naTa koi| soi soi bhAva dekhAvai Apuna hoi na soi / ' mA0 7.72 kha (8) bhAvai / rucatA hai / 'bhajanu mora tehi bhAva na kaauu|' mA0 5.44.3 (8) kAvyarasa ke sthAyI, saMcArI tathA sAttvika bhAva / 'bhAva bheda rasa bheda apArA / ' mA0 1.6.10 / 'bhAva, bhAvai, I : (1) A0prae0 (saM0 bhAti>prA0 bhaaai)| rucatA-tI hai| 'daMbhihi nIti ki bhAvaI / ' mA0 7.105 kha (2) (saM0 bhAvayati>prA0 bhaavi)| bhAvamagna karatA-karatI hai| 'nRpati mana bhAvai ho|' rA0na0 5 (3) bhAvanA meM AtA hai / 'bhAvai manahi karahu tumha soii|' mA0 1.137.1 bhAvagamya : ananya niSThA (bhakti) se prApya, svAnubhUti mAtra se sAdhya / 'bhaje'haM bhavAnIpatiM bhAvagamyaM / ' mA0 7.108.10 For Private and Personal Use Only
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 809 mAvata : vakR.pu0 (saM0 bhAvayat>prA0 bhaavNt)| (1) bhAvavibhora krtaa-krte| 'etehuM para bhAvata tulasI prabhu / ' kR0 26 (2) rucikara, abhISTa / 'mana bhAvata bara mAgau~ svAmI / ' mA0 7.84.8 bhAvati, tI : vaka0strI0 / (1) rucatI, tanmaya karatI / 'bhAvati hRdaya jAti nahiM brnii|' mA0 1.243.3 (2) rucikr| abhISTa / 'mana bhAvatI asIseM paaiiN|' mA0 1.308.6 (3) iSTa (devii)| 'siya bhAvatI bhavAni haiN|' gI0 1.80.3 mAvate : bhaavt+b0| (1) tanmaya karate / 'nakha sikha subhaga bhAvate jI ke / ' mA0 2.115.6 (2) bhAvAnukala, priya / 'bhaiyA bharata bhAvate ke sNg|' gI0 2.66.4 bhAvato : bhAvata+kae0 / cAhA huA, bhAvAnukUla / 'saba ko bhAvato hra hai|' kavi0 1.12 bhAvana : vi.pu. (saM0) / bhAvamagnakArI, bhAvita karane vaalaa| 'rAmacaritamAnasa muni bhaavn|' mA0 1.35.6 bhAvanA : saM0strI0 (saM0) bhAva / manodazA, cittavRtti, dhAraNA, niSThA / 'jinha ke rahI bhAvanA jaisii|' mA0 1.241.4 bhAvanAtIta : vi0 (sN.)| bhAvanAoM se pare, cittavRttiyoM dvArA agamya, atIndriya (cittavRtti nirodha se hI sAdhya) / vina0 56.2 bhAvanI : vi.strI0 / bhAvamagna karane vAlI / 'muni mana bhaavnii|' gI0 7.161 bhAvano : bhAvana+kae / kInha bidhi mana bhaavno|' pA0ma0/06 mAvapriya : vi0 (sN.)| jise bhAva (ananya prema) priya ho| 'jAna siromani bhAvapriya / ' mA0 1.336 bhAvaballabha : bhAvapriya / kavi0 7.152 bhAvasiddha : vi0 (sN.)| svabhAvasiddha, svAbhAvika / kavi0 7.140 mAvahiM : A0praba0 (saM0 bhAvayanti>prA0 bhAvaMti>a0 bhaavhiN)| bhAvamagna __ karate haiM, rucate haiM / 'mana bhAvahiM mukha barani na jAhIM / ' mA0 1.311.8 bhAvahi : A0mae0 (saM0 bhAvayasi>prA0 bhAvasi>a0 bhaavhi)| bhAvanA karatA hai, ruci letA hai / 'kAma kathA sunata zravana dai bhAvahi / ' vina0 237.3 bhAvA : (1) bhAvai / rucatA hai, ruce / 'karahu jAi jAkahuM joi bhAvA / ' mA0 1.246.6 (2) rucatI hai / 'corahi caMdini rAti na bhAvA / ' mA0 2.11.7 (3) bhUkR00 / rucA / 'mAtu pitahi puni yaha mata bhAvA / ' mA0 1.73.2 bhAviu : bhAvI bhI, honahAra bhii| 'bhAviu meTi sakahiM tripuraarii|' mA0 1.70.5 bhAvI : bhAbI / mA0 1.56.6 bhAva : (1) bhAvai / bhAtA hai, rucatA hai, tRpta karatA hai ! 'dIna dayAla diboI bhAva / ' vina0 4.1 (2) ruce, bhAvamagna kare / 'tulasidAsa so bhajana bahAo jAhi dUsaro bhAvai / ' kR0 33 For Private and Personal Use Only
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 810 tulasI zabda-koza bhAvauM : aaue| ruca sakU', bhAvamagna karUM, prabhAvita kruuN| 'kehi bhAMti nAtha ____ mana bhAvauM / ' vina0 142.1 / / bhASata : vakR.pu / khtaa| vairA0 11 bhASau~ : A0 ue0 (saM0 bhASe>prA0 bhAsAmi>a0 bhaasuN)| kahatA huuN| 'saMta ___ mata bhaassuN|' mA0 7.116.1 bhASA : bhASA meM (bolI meM), lokavANI meM / bhASAM jinha hari carita bakhAne / ' mA0 1.14.5 bhASA : saM0strI0 (sN.)| (1) ukti, kathana, bAta / 'hoi na mRSA devariSi bhaassaa|' mA0 1.68.4 (2) lokabhASA, bolI, grAma jnvaannii| 'bhASA bhaniti bhori mati morii|' mA0 1.6.4 (3) bhUkR00 / kahA / 'bhajana prabhAu bhAMti bahu bhaassaa|' mA0 1.13.2 bhASAnibandha : lokavANI meM racita prabandhakAvya / mA0 1 zlo07 bhASA-baddha : vi0 (saM.) / lokavANI meM viracita (prbndhiikRt)| 'bhASAbaddha karabi __ maiM soI / ' mA0 1.31.2 / / bhASi : pUkR0 / kaha kara / 'cale binaya bibidha bidhi bhASi / ' mA0 6.118 ka bhASihai : A0bha0prae / kahegA / 'janu bhASihai dUsare dInana paahiiN|' kavi0 7.64 bhASI: (1) bhASi / kaha kara, varNana kr| 'biridAvali bhASI-phire sakala / ' mA0 1.340.3 (2) zarta lagA kara, paNa karake / 'calA prabhaMjana suta bala bhaassii|' mA0 6.56.1 (3) bhUka0strI0 / khii| 'binaya bahu bhaassii|' mA0 2.216.2 (4) (samAsAnta meM) / vi00| kahane vAlA / 'kozalA kuzala kalyANa bhaassii|' vina0 27.4 mA : kahane se / 'saba kara hita phuTa bhaass|' mA0 2.258.3 bhASe : bhUkR00ba0 / kahe, vaNita kiye| 'kAmacarita nArada saba bhASe / ' mA0 1.128.7 bhASeu~ : A0-bhaka00+ ue| maiMne khaa| 'nAtha jathAmati bhaasseuN| mA0 7.123 kha bhASeu : bhUka00kae / kahA / 'satya saba bhaasseu|' pA0ma0 64 bhASauM : bhASau~ / kahUM, kahatA hoU~ / 'jauM anIti kachu bhASauM bhAI / ' mA0 7.43.6 bhASyau : bhASeu / batAyA, kahA / 'bhajana prabhAu bibhISana bhaassyo|' gI0 5.46.4 'bhAsa, bhAsai : A0prae0 (saM0 bhAsate>prA0 bhaasi)| AbhAsita hotA hai, ayathArtha pratIta hotA hai / 'rajata sIpa mahuM bhAsa jimi / ' mA0 1.117 mAsA : bhUkR00 (saM0 bhAsita>prA0 bhaasia)| pratIta huaa| 'joginha parama tattvamaya bhaasaa|' mA0 1.242.4 / mAsai : bhAsai / 'jadyapi mRSA satya bhAsa / ' vina0 120.1 For Private and Personal Use Only
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 811 bhAskara : saM00 (sN.)| sUrya / mA0 3 zlo0 1 miDipAla : saM00 (saM0 bhindipaal)| eka prakAra kA choTA bhAlA jo pheMka kara mArA jAtA hai / mA0 6.40.7 bhikhAri, rI : vi.pu.0 (saM0 bhikSAkArin >prA. bhikkhAri, rii)| bhikSuka, bhikSATana karane vAlA / mA0 1.160; 3.17.15 mijaI : bhUka0strI0 / bhigoyI, sIMca dI / 'karunA bAri bhUmi bhijaI hai|' vina0 136.10 mitahauM : A0-bha0 ue / bhIta hoUMgA, ddruuNgaa| "pa maiM na bhitahauM / ' kavi0 7.102 bhitahI : A0 bha0maba0 / bhIta hooge, ddroge| 'jo laghutahi na bhitho|' vina0 270.2 bhinusAra, rA : saM00 (saM0 bhinnoSaHkAla>prA0 bhinnusAla ?) / prabhAta kI ___ lAlI phUTane kA samaya, saberA / mA0 2.215; 2.37.5 bhinna : bhUkR0vi0 (sN.)| (1) alaga, pRthak, vivikta / 'kahiata bhinna na bhinna / ' mA0 1.18 (2) kATakara alaga / 'dhara teM bhinna tAsu sira kInhA / ' mA0 6.71.4 (3) vividha / 'bhinna bhinna astuti / ' mA0 7.12 kha (4) anya, anya prakAra kaa| 'loka loka prati bhinna bidhAtA / ' mA0 7.81.1 bhinnamabhinna : (saM0 bhinnam +abhinna) / pRthak tathA apRthak / pRthak bhAsita hokara bhI ekarUpa / 'rabi Atapa bhinnamabhinna jthaa|' mA0 6.11.16 bhinnasetu : vi0 (saM0) / maryAdA rahita (setu =maryAdA, sImA); AcArasaMhitA kI sImA tor3e hue; niyamahIna / 'bhinnasetu saba loga / ' mA0 7.100 ka miyA : bhaiyA (are mere bhaaii)| 'mo para kIbI tohi jo kari lehi bhiyA re|' vina0 33.1 miyo : bhUkR0 0kae0 (saM0 bhIta:>prA0 bhIo) / DarA huaa| 'sakuci sahami sisu bhArI bhaya bhiyo hai|' kR. 16 bhirau~ : A0 ue / bhir3atA hUM, saMgharSarata hotA huuN| 'jaba jaba bhirau~ jAi bariAI / ' mA0 6.25.5 mirata : vakR0 / bhir3atA-te, saMgharSa karatA-karate / so aba bhirata kAla jyoN|' mA0 6.64 mirahiM : A0praba0 / bhir3ate haiM, saMgharSa karate haiM / 'eka eka sana bhirahiM pacArahiM / ' mA0 6.81.4 mirihi : A0bha0e0 / bhir3egA, saMgharSa meM tthhregaa| 'mo sana bhirihi kauna jodhA bd|' mA0 6.23.1 For Private and Personal Use Only
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 812 tulasI zabda-koza mire : bhUkR00ba0 / bhir3e, gutha ge| 'bhire sakala jorihi sana jorii|' mA0 6.53.4 bhireu : bhUkR0pu0kae0 / bhir3A, gutha gyaa| 'puni phiri bhireu prabala hnumaanaa|' mA0 6.65.5 bhilla : saM0pU0 (sN.)| bhIla, vanavAsI jAtivizeSa / mA0 2.250.1 bhillani : bhilla+saMba0 / bhilloN| 'suni kola-bhillani kI giraa|' mA0 . 2.251 chaM0 bhillini, nI : bhilla+strI0 (saM0 bhillii)| bhIla strii| 'bhillini jimi chAr3ana cahati bacanu bhayaMkara bAju / ' mA0 2.28 bhIjati : bhIjati / bhI : saMstrI0 (sN.)| bhaya / 'jo sumirata bhaya bhI ke|' gI0 1.12.3 bhIkha : saM0strI0 (saM0 bhikSA>prA0 bhikkhA>a0 bhikkha) / 'bhIkha mAgi bhava khAhiM / ' mA0 1.76 'bhoja, bhIjai : A.prae0 (saM0 bhiyate>prA0 bhijji)| bhIgatA-tI hai| jala Adi se ota-prota hotA-hotI hai| 'tulasI tyoM-tyoM hoigI garuI jyoM jyoM kAmari bhiijai|' kR0 46 bhIjati : vakR0strI0 / phUTatI, phUTa rahI (uga rahI) / 'uThati bayasa masi bhIjati / ' gI0 2.37.2 bhIjai : bhIjai / 'tana rAma nayana jala bhiij|' gI0 3.15.3 bhIta : (1) bhUkR0vi0 (saM0) / DarA huA (de0 bhayabhIta) / (2) bhIti / dIvAla / gI0 7.20.2 bhItara : saM0+ kri0vi0 (saM0 abhyantara>prA0 abhitara>a0 bhittara) / andr| mA0 1.21 bhItA : bhUkR.strI0 (saM0) / DarI huI / mA0 1.184.6 bhIti : (1) saM0strI0 (sN.)| bhaya / Iti bhIti janu prajA dukhaarii|' mA0 2.235.3 (2) (saM0 bhitti) dIvAla / 'cahata bAri para bhIti utthaavaa|' mA0 1.78.5 bhItI : bhIta para, dIvAla para / 'cAru citta bhItI likhi liinhiiN|' mA0 1.235.3 bhIma : vi.+saM00 (sN.)| (1) bhayAnaka, bhISaNa / mA0 1.32.3 (2) pANDavavizeSa / 'pA~cahi mAri na so sake, sayo sa~ghAre bhIma / ' do0 428 (3) zivajI / kavi0 7.151 bhImatA : saM0strI0 (saM0) / bhayAnakatA, bhISaNa krm| bhImatA nirakhi kara nayana DhAMke / ' kavi0 6.45 For Private and Personal Use Only
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza bhImarUpa : bhayAnaka AkAra-prakAra vAle / mA0 1.183.3 bhImA : vi0 + saM 0 strI0 (saM0) / (1) bhayadAyinI / (2) durgA jI / 'bhImAsi rAmAsi vAmAsi / ' vina0 15.3 bhIra, rA : (1) saM0 strI0 ( prA0 abbhiDa > a0 bhir3a ) / bhIr3a, avyavasthita samUha, saMmadaM / 'bhUpa bhIra naTa mAgadha bhATA / mA0 1.214.1 ( 2 ) saMkaTa, bhaya / 'kauna bhIra jo nIradahi jehi lAgi raTata bihaMga / ' kR0 54 (3) vi0 (saM0 bhIra > prA0 bhIira) / bhayazIla, Darapoka / 'sIla saneha na chAr3ihi bhIrA / ' 1 mA0 2.76.3 bhIru : vi0 (saM0 ) / bhayazIla, trasta, bhayabhIta | jAni jAnakI bhIru / mA0 1.270 bhIla : bhilla / kavi0 7.18 bhIlanI : bhillinI / vina0 183.2 bhIla bhAmo : bhIla jAti kI bhAmA zabarI bhI / 'bhai sukRta-sIla bhIlabhAmo / ' vina0 228.3 bhISaNAkAra : vi0 (saM0 ) / bhayAnaka AkRti ( DIla - Dola) vAlA / vina0 11.1 bhISama : vi0 saM0pu0 (saM0 bhISma) / (1) bhayAnaka / ( 2 ) mahAbhArata meM zAntanu ke putra devavrata / kR0 60 bhISma : saM0pu0 (saM0 ) / devavrata / vina0 28.3 bhuvaMga : (1) bhujaMga ( prA0 ) / mA0 2.25 chaM0 (2) jAra, upapati | bhuzraM gini, nI : bhuaMga + strI0 / sarpiNI / mA0 1.31.8 bhugU : bhuaMga + kae0 / sarpa / 'manahuM dIna manihIna bhuaMgU / ' mA0 2.40.1 bhuana : bhuvana / mA0 7.22.2 bhuAla, lA : saM0pu0 (saM0 bhUpAla > prA0 bhUvAla = bhUala) / 1.16; 2.35.5 813 bhuprAlu, lU: bhuAla + kae0 / mA0 2.3.1; 37.1 bhui~ : saM 0 strI0 (saM0 bhUmi) / pRthvI / mA0 2.23.5 bhukti : saM0 strI0 (saM0) / viSayabhoga, laukika sukha / vina0 16.1 bhujageMdra : bhujagarAja (saM0 ) / zeSanAga / vina0 13.2 bhujadaMDa, DA: bAhudaNDa, puSTa bAhu / mA0 6.32.3; 103.10 For Private and Personal Use Only bhuja : saM0pu0 (saM0 ) / bAhu | mA0 1.82.5 bhujaMga, gA : saM0pu0 (saM0 bhujaMga ) / sarpa | mA0 1.112.1; 1.62.3 bhujaga : bhujaMga (saM0 ) / mA0 1.106.8 bhujagarAja : (1) sarparAja, zeSanAga / mA0 1.106.8 (2) zeSAvatAra lakSmaNa jI / vina0 38.1 rAjA / mA0
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 814 tulasI zabda-koza bhujani, nhi : bhuja+saMba0 / bhujaaoN| 'bhujanhi sameta sIsa mahi pAre / ' mA0 6.62.10 bhujabala : bAhubala (yuddhazakti) / mA0 1.136.6 bhujabalu : bhujabala+kae / ekIbhUta bAhubala / 'nRpa bhujabalu bidhu sivadhanu rAhU / ' mA0 1.250.1 bhujaballI : (saM bhujavallI) / latA ke samAna (kampazIla) sukumAra bAhu / 'cAlati __na bhujbllii|' mA0 1.327 chaM03 bhujamUle : (saM0 pada) bAhumUla meM / gI0 7.12.5 bhugA~ : bhujAoM meM / 'bIsa bhujAM dasa cApa / ' mA0 6.81 bhujA : bhuja / mA0 6.68.6 bhubi : bhUmi / 'hari bhaMjana bhubi bhaar|' mA0 1.136 bhulAI : pUrva0 / bhUlakara, bhaTakara / 'phirata ahereM pareu~ bhulaaii|' mA0 1.156.6 bhulAna, nA : bhUka0pu / bhrAnta, bhaTakA huaa| 'tava mAyA basa phirau~ bhulAnA / ' mA0 4.2.6 bhulAni, nI : bhUkR0strI0 / bhaTakI, bhrAnta huii| 'bhUpa bikala mati moha~ bhulAnI / ' mA0 1.173.8 bhulAne : bhUkR00ba0 / bhUle, bhrAnta hue, moha meM pdd'e| 'lacchana tAsu biloki ___ bhulAne / ' mA0 1.131.2 bhulAba : bhakR.pu / bhUlanA, bhaTakanA / 'milaba hamAra bhulAba nija / ' mA0 bhulAvA : bhUkRpu / bhaTakAyA, bhrAnta kiyaa| 'jehiM sUkara hoi nRpahi bhulAvA / ' mA0 1.170.3 bhulAhu : A0maba0 / bhUlo, bhrama meM par3o / 'jani Acaraja bhulAhu / ' mA0 1.314 bhuva : saM0strI0 (saM0 dhruvii)| bhauMhaiM / 'ni.saMka baMka bhuva / ' hanu0 1 bhuvana : saM00 (sN.)| loka / (1) svarga-martya-pAtAla ko milAkara tribhuvana kahe jAte haiN| kR0 61 (2) sAta Urdhva-bhUH, bhuvaH, svaH, mahaH, jana:, tapaH, satyam (athavA-paMzAca, rAkSasa, yAkSa, gAndharva, aindra, saumya, prAjApatya, brAhma) tathA sAta adholoka-tala, atala, vitala, sutala, talAtala rasAtala, pAtAla milAkara caudaha bhuvana / 'bhuvana cAridasa bhUdhara bhaarii|' mA0 2.1.2 bhuvanakosa : (saM0 bhuvanakoza) / brahmANDa, caudahoM bhuvanoM kA samagra rUpa / vina0 258.2 bhavanAbhirAma : (1) sampUrNa lokoM meM sarvAdhika saundarya sampanna / (2) jisameM sabhI loka sarvAtmanA ramaNa karate haiM =sarvAdhAra, paramezvara / vina0 46.2 bhavaneza : (saM0) sabhI lokoM kA svAmI / vina0 38.1 For Private and Personal Use Only
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza bhuvanesvara : (saM0 bhuvanezvara ) / bhuvaneza / mA0 5.36.1 bhuvanaikaprabhu : sabhI lokoM kA ekamAtra svAmI / vina0 46.2 bhuvana kamartA : sabhI lokoM kA ekamAtra dhAraNa-poSaNa kartA / vina0 26.1 bhuvanaikabhUSaNa: sabhI lokoM ko ekamAtra alaMkRta karane vAlA = bhuvanAbhirAma bina0 26.6 815 bhuvAlu : bhuAlu / gI0 1.42.4 bhusuMDa, DA bhusuMDi / mA0 7.68.7; 63.1 bhusuMDa : saM0pu0 (saM0 bhuzuNDi ) / kAka bhuzuNDi jisane garur3a ko rAmakathA sunAyI thI / mA0 1.120 kha bhUkha : bhUkha bhUkhA bhUkhA / mA0 5.22.3 bhUjaba : bhakR0pu0 (saM0 bhoktavya > prA0 bhujiavya ) / bhoganA ( saMbhava hogA ) / 'rAju ki jaba bharata pura / ' mA0 2.46 ny : (1) saM0 [strI0 (saM0 ) / pRthvI / mA0 6.91 chaM0 (2) (saM0 bhrU) / bhauMha | 'bilokati paMtha bhU para pAni ke / ' gI0 3.17.3 bhUkha : saM 0 strI0 (saM0 bubhukSA > prA0 bhukkhA ) / kSudhA / 'mana modakanhi ki bhUkha butAI / ' mA0 1.246.1 bhUkhA : (1) bhUkha / 'sunahu mAtu mohi atisaya bhUkhA / mA0 5.17.7 (2) bhUkR0pu0 (saM0 bubhukSita > prA0 bhukkhia ) / kSudhita, bhoga- lAlasa | 'surataru lahai janama kara bhUkhA / ' mA0 1.335.5 bhUkhI : bhUkR0 strI0 / kSudhitA / mA0 2.50.3 bhUkheM: bhUkhe hone para / pyAsehUM na pAve bAri, bhUkheM na canaka cAri / ' kavi0 7.148 bhUkhe : bhUka0pu0 (saM0 bubhukSita > prA0 bhukkhiya ) / kSudhita, bhogecchu | nAhina rAmu rAja ke bhUkhe / mA0 2.50.3 'mAya bApa bhUkhe ko / ' vina0 66.4 bhUkho : bhUkhA + kae / icchuka, lAlasa / 'bhoro bhalo bhale bhAya ko bhUkho / ' kavi0 7.156 bhUcara : saM0 + vi0pu0 (saM0 ) / pRthvI para calane vAle jantu ( khecara tathA jalacara kA viloma ) / vina0 11.6 For Private and Personal Use Only bhUta : saM0pu N0 (saM0) / (1) pizAca- sadRza nIca devavizeSa / 'preta pisAca bhUta betAlA / ' mA0 1.85.6 (2) prANI, jIva / 'bhUta droha rata moha basa / ' mA0 6.78 (3) jar3a-cetana / vizva, carAcara / 'prasIda prabho sarvabhUtAdhivAsaM / ' mA0 7.108.14 (4) paJca mahAbhUta - pRthvI, jala, teja, vAyu aura AkAza
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 816 tulasI zabda-koza (5) (samAsAnta meM) vi0 / abhinna, tatsvarUpa, ekarUpa / 'pada-dvaMdva maMdAkinI mUlabhUtaM / ' vina0 46.5 bhUtagana : preta-pizAca sadRza zaktiyoM kA samUha / 'bhajahiM bhatagana ghora / ' mA0 2.167 bhUtajanita : bhUta-preta Adi se utpanna / 'vyAdhi bhUtajanita / ' hanu0 43 bhUta-droha : prANiyoM ke prati vairabhAva / bhUta-droha tiSTai nahiM soii|' mA0 5.38.7 bhUtanAtha : (1) saM00 (sN0)| sabhI jIvoM (carAcara) ke svAmI ziva jI / kavi0 7.152 (2) zivAvatAra hanumAn / hanu0 43 / / bhUtani : bhUta+saMba0 / bhUtoM=prANiyoM (carAcara dravyoM) / "bhUtani kI ApanI parAye kii|' hanu0 37 bhUtabhava : vi0pu0 (saM0) paJca bhUtoM tathA jIvoM kI utpatti ke kaarnn| kavi0 7.168 bhUtamaya : vi00 (sN.)| sabhI jIvoM tathA carAcara meM vyApta =antryaamii| 'Isvara sarba-bhUtamaya ahaI / ' mA0 7.110.15 bhUtala : saM00 (sN.)| pRthvI mnnddl| mA0 1.1 bhUtA : bhUta / pizAcAdisadaza / 'parijana janu bhUtA / ' mA0 2.83.7 bhUti : saM0strI0 (sN.)| (1) vibhUti, aizvarya, vaibhava / (2) aSTa siddhiyAM aNimA, mahimA, laghimA, garimA, prApti, prAkAmya, Izitva aura vazitva / 'mati kIrati gati bhUti bhlaaii|' mA0 1.3.5 (3) bhasma, rAkha / 'bhujaga bhUti bhUSana tripuraarii|' mA0 1.106.8 bhUtibhUSana : bhasmarUpa alaMkAra vAle ziva / kavi0 7.152 bhUtimaya : vi0 (saM0) aizvarya sampanna+piddhiyoM se yukta / 'kIrati sugati bhUtimaya benI / ' mA0 2.306.4 bhUdhara : (1) saM00 (sN.)| parvata (pRthvI ko dhAraNa karane, saMbhAlane vaalaa)| mA0 6.53.3 (2) zeSanAga+zeSAvatAra lakSmaNa / vina0 38.1 (3) pRthvI pAlaka / mA0 7.34.4 bhUdharaNa : bhUdhara (govardhana prvt)| 'bhUmi uddharaNa, bhuudhrnndhaarii|' vina0 56.2 bhUdharasutA : pArvatI / mA0 2 zloka 1 bhUdharAkAra : parvatAkAra, pahAr3a jaisI AkRti vAlA (vishaal)| kanaka-bhUdharAkAra sriiraa|' mA0 5.16.8 bhUdharAdhipa : parvatarAja =himAlaya (kailAsa) / vina0 11.4 bhUnaMdinI : bhUmiputrI=sotA / vina0 25.5 For Private and Personal Use Only
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 817 bhUnAtha : pRthvI ke svAmI=sarvezvara / vina0 55.6 bhUpaM : rAjA ne / 'bhUpaM pratIti tori kimi kInhI / ' mA0 2.162.3 bhUpa : saM0pU0 (saM0) / raajaa| mA0 1.130.8 bhUpatahi : bhUpatA (rAjatva) ko, rAjA hone ko| 'cahata na bharata bhUpatahi bhoreN|' mA0 2.36.1 bhUpati : bhUpa / pRthvI kA svAmI =rAjA / mA0 1.130 bhUpatimani : rAjAoM meM ziromaNi / zreSTha rAjA / mA0 1.330.2 bhUpani : bhUpa+saMba0 / raajaaoN| 'bhale bhUpa kahata bhale bhadesa bhUpani soN|' kavi0 1.15 bhUpabara : rAjAoM meM zreSTha; zreSTha rAjA / mA0 7.51.6' bhUpamani : bhUpatimani / mA0 1.353.6 bhUparUpa : rAjArUpI / 'DhAhata bhUparUpa taru muulaa|' mA0 2.34.4 bhUpasuta : rAjakumAra / mA0 3.23.6 bhUpA : bhUpa / mA0 1.141.2 bhUpAla, lA : saM00 (saM0) / raajaa| mA0 2.58; 5.36.1 bhUpAvalI : rAjasamudAya / vina0 18.5 bhUpu : bhUpa+kae / advitIya rAjA / 'pachile pahara bhUpu nita jaagaa| mA0 2.38.1 bhUmAra : pRthvI kA bhAra (kleza) / vina0 38.1 bhUbhuri : saM0strI0 (saM0 bhurbhurI=bAlUsAhI>prA0 bhunbhurI>a0 bhunbhuri)| (avadhI meM) dhUpa se tacatI bAlU / 'aru pAya pakhArihauM bhUbhari DAr3he / ' kavi0 2.12 bhUmi : saM0strI0 (saM0) / pRthvii| mA0 1.17.7 bhUmijA : pRthviiputrii-siitaajii| vina0 26.4 bhUmijAramaNa : sItApati = rAma / vina0 36.1 bhUmitala : bhUtala / mA0 2.148.5 bhUmidhara : (1) bhUdhara / parvata / 'mAraga agama bhUmidhara bhAre / ' mA0 2.62.6 (2) pRthvI ke dhAraNakartA, rakSaka / kavi0 7.152 bhUmidharani : bhUmidhara+saMba0 / parvatoM / 'bhUmi ke haraiyA, ukharaiyA bhUmidharani ke / ' gI0 1.85.3 bhUminAgu : bhUminAga (saM.) kae0 / bhUnAga-eka prakAra kA viSahIna sarpa; maTihA sAMpa; keMcue jaisA sarpavizeSa / 'bhUminAgu sira dharai ki dhrnii|' mA0 1.355.6 bhUmipati : bhUpati / mA0 2.76.8 For Private and Personal Use Only
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 818 tulasI zabda-koza bhUmipAla : bhUpAla / kavi0 1.10 bhUmibhAra : bhUbhAra / vina0 64.5 bhUmi-sura : bhUsura / brAhmaNa / mA0 2.170 bhUri : vi0 (saM0) / (1) adhika, pracura / 'bhUtala bhUri nidhAna / ' mA0 1.1 (2) atizaya, atyanta / 'bhUri bhAgabhAjana / ' mA0 2.74 bharibhAga : adhika bhaagyshaalii| 'bhUribhAga dasaratha sama naahiiN|' mA0 2.2.4 bhUribhAginI : atyanta bhAgyazAlinI (strii)| gI0 2.22.2 bhUribhAgI : atyanta bhAgyazAlI / 'Apu haiM abhAgI, bharibhAgI DATiyatu hai / ' kavi0 7.66 bhUribhoga : atyadhika AyAma vAlA (bhoga==Abhoga=vistAra); vyApaka= ziva / kavi0 7.152 bhUrI : bhUri / mA0 1.42.1 bhUruha : saM00 (saM0) / pRthvI meM ugane vAlA=vRkSa / vina0 152.13 bhUrja : saM00 (saM0) / bhojapatra kA vRkSa jisakI chAla kA kAgaja ke lie upayoga hotA thA / mA0 7.121.16 bhala, bhUlai : A0pra0 (saM0 bhola=mugdha+mA0dhA0>prA0 bhull)| bhrAnta hotA hai, vismRta hotA hai, sudha budha khotA hai, mohita ho jAtA hai / 'manu biraMci kara bhUla / ' mA0 1.287 bhUlata : vakR000 / bhUlatA-te / hanu0 28 bhUlahi : Apraba0 (a0 bhullahiM) / bhaTaka jAte haiM, bhrama meM par3ate haiM, cUka jAte haiM / ___ 'bhUlahiM mUr3ha na catura nara / ' mA0 1.161 kha bhUlahi : A0mae0 (prA0 bhullahi) / tU moha meM par3a / 'bhUlahi jani bharama / ' vina0 131.3 bhUlA : bhuukR00| (1) bhrAnta huaa| 'nirakhi rAma mana bhava'ru na bhuulaa|' mA0 2.53.4 (2) vismRta huA / 'nAu~ gAu~ kara bhUlA re / ' vina0 186.5 bhUli : (1) pUkR0 / bhUla kara / 'bhUli na dehiM kumAraga paauu|' mA0 3.56.6 (2) bhullahi (a0 bhulli) / 'dhuoM kaso dhaurahara dekhi tU na bhUli re|' vina0 bhUlihu : A0 - bhUkR0strI0+maba0 / tuma bhrama meM par3a gayI ho / 'bhala bhUlihu khala ke baurAeM / ' mA0 1.76.7 bhUlihuM, hu, hU~, hU : bhUla kara bhI / 'bhayo na bhUlihU bhlo|' vina0 261.2 bhUlI : (1) bhUli / bhUla kara / 'so disi tehiM na vilokI bhuulii|' mA0 1.135.1 (2) bhUka0 strI0 / vismRta huii| 'ati abhimAna trAsa saba bhuulii|' mA0 For Private and Personal Use Only
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 819 'bhUleM : bhUlane se, bhaTakane pr| 'rabihi na dosu deva disi bhuuleN|' mA0 2.267.3 'bhUle : bhUka00ba0 / bhrAnta hue, sudha budha khoye hue / 'gujata maMju madhupa rasa bhUle / ' mA0 2.124.7 bhUlehuM : bhUla se bhI / 'bhUlehuM saMgati karia na kAU / ' mA0 7.36.1 bhUlyo : bhUkR0pu0kae0 / bhUlA, vismRta ho gayA / vina0 143.2 'bhUSa, bhUSai : A0prae0 (saM0 bhUSayati>prA0 bhasai) / alaMkRta karatA hai, sajAtA hai / 'sasihi bhUSa ahi lobha amI ke / ' mA0 1.325.6 bhUSana : saM0+vi.pu. (saM0 bhUSaNa) / (1) alaMkAra, AbharaNa / mA0 1.147.6 (2) alaMkRta karane vAlA, zreSTha / 'tiya-bhUSana / ' mA0 1.16.7 (3) (samAsAnta meM) bhUSaNa vAlA / 'bhujaga-bhUti-bhUSana / ' mA0 1.106.8 (4) vibhUSita karane vAlA aGga / 'kiya bhUSana tiya bhUSana tI ko|' mA0 1.16.7 (5) kAvya meM zabdAlaMkAra tathA arthAlaMkAra-de0 bibhUSana / bhUSanadhArI : vi0 / AbhUSaNa dhAraNa karane vAlA-vAle / mA0 1.8.10 bhUSana-bibhAga : aGgAnurUpa alaMkAroM kI vibhakta racanA / gI0 2.44.4 bhUSana-bhUSana : AbhUSaNoM ko bhI alaMkRta karane vAlA-vAle / 'byAha bibhUSana bhUSita bhUSana-bhUSana / ' jA0ma0 124 bhUSiata : vakR00kavA0 / alaMkRta kiye jAte / 'sutiya subhUpati bhUSiata / ' do0 506 bhUSita : bhUkR0vi0 (saM0) / alaMkRta, susajjita / mA0 1.6.7 bhUsura : saM00 (sN.)| pRthvI kA deva =brAhmaNa / mA0 1.214 bhuMga : saM00 (sN.)| (1) bhramara / 'gujata bhRga / ' mA0 2.246 (2) eka prakAra kA patiMgA jo kIr3e ko apanI dhvani se apane hI AkAra kA karane vAlA batAyA gayA hai / 'bhai mama kITa bhaga kI nAI / ' mA0 3.25.7 bhRgani : bhRga+saMba0 / bhramaroM (se)| 'sebita sura muni bhRgani / ' gI0 2.57.3 bhuMgA : bhRga / mA0 1.126.2 bhagihi : bhRGgI (zivagaNa vizeSa) ko| mA0 1.63.4 bhUkaTi, TI : saM0strI0 (sN.)| bhauM, bhoM kI vkrtaa| mA0 1.147.4; 242.5 bhRkuTI : bhRkuTI+ba0 / bhauMhaiM / 'cale bhRkuttii|' kavi0 2.26 bhRgu : saM00 (saM0) / brahmA ke putra RSi vizeSa / mA0 1.64 bhRgukula : bhagu RSi kA vaMza jisameM parazurAma hue the| mA0 1.268.2 bhRgakula ketU : bhRgu vaMza meM patAkAvat sarvottama / parazurAma / mA0 1.271.8 For Private and Personal Use Only
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 820 tulasI zabda-kozaH bhRgucarana : bhRgu RSi kA caraNacihna / vina0 62.6 kahA jAtA hai viSNu kI parIkSA hetu krodha karake bhRgu ne vakSa para caraNa prahAra kiyA thA jisakA cihna bhagavAn apane urasthala para sadA rakhate haiN| bhagatilaka : bhRguvaMza meM zreSTha / parazarAma / kavi0 1.16 bhRgunAtha : parazurAma / mA0 1.283 bhRgunAyaka : parazurAma / mA0 1.263.1 bhRgupati : parazurAma / mA0 1.282 bhRgupada : bhagucarana / gI0 7.16.4 bhRguvaMza mani : bhRgukula meM zreSTha parazurAma / mA0 1.273 bhRgubara : parazurAma / mA0 1.276 bhRgumukhya : bhRguvaMza ke mukhya puruSa parazurAma / hanu0 3 bhRgusuta : bhRguvaMza kI saMtati =parazurAma / mA0 1.273.5 bhatya : saM0pU0 (saM0) / dAsa, paricAraka / gI0 1.38.4 bheMTa : saM0strI0 / (1) milana / 'mohi tohi bheMTa bhUpa dina tIjeM / ' mA0 1.166.7. (2) upahAra / 'haraSi bheMTa hita bhUpa ptthaaii|' mA0 1.305.3 (3) upahArasAmagrI / 'bheMTa saMjovana lAge / ' mA0 2.193.2 (4) A.prae0 = bheNtti| milatA hai, bheTatA hai, lipaTatA hai / 'kanaka taruhi janu bheMTa tamAlA / ' mA0 3.10.23 bheTata : vakR.puM0 / milatA-te; AliGgana karatA-te / 'te bharatahi bheTata snmaane|' mA0 1.26.8 bheMTati : vakR.strI0 / lipaTatI / 'bheMTati ati anurAga / ' mA0 2.246 bheMTalagAU : bheMTa lagAne vAlA=sAthiyoM se milAne vAlA; rAha batAne vaalaa| vina0 186.4 bheMTahiM : A0praba0 / milate haiM, lipaTate-tI haiM / mA0 1.337.6 bheTahu : A0maba0 / milo| 'sabahi jiata jehiM bheTahu aaii|' mA0 2.57.3 bheTA : bhUkR00 / lipaTAyA / 'rAmasakhA riSi barabasa bheNttaa|' mA0 2.243.6 bheTi : pUrva0 / lipaTa kara / 'bAra bAra mili bheMTi siya bidA kI nhi sanamAni / ' mA0 2.287 bheMTI : bhUka0strI0ba0 / lipaTa gayIM, lipaTa kara miliiN| 'kari pranAma bheMTI saba sAsU / ' mA0 2.320.2 bheMTI : bhUka strI0 / milane dvArA sammAnita kI / 'prathama rAma bheMTI kaikeyii|' mA0 2.244.7 bheTu : aa0-aajnyaa-me| tU lipaTa kara mila / 'aba bhari aMka bheMTu mohi. bhaaii|' mA0 6.63.7 For Private and Personal Use Only
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 821 bheMTe : bhUkR00ba0 / lipaTA liye / 'bheTe hRdaya lgaai|' mA0 7.5 bheTeu : bhUkRpu0kae / lipaTA liyaa| 'kevaTa bheTeu rAma / ' mA0 2.241 bheMTyo : bheMTeu / 'bheMTyo kevaTa uThi / ' vina0 135.4 bhe : bhakR.pu0 ba0 (saM0 bhUta>prA0 bhvia)| hue / 'bhagata siromani bhe prahalAdU / ' mA0 1.26.4 bheI : bhUkR0strI0 (saM0 bheditA>prA. bheiaa)| sarAbora, ota-prota / sarala subhAyeM bhagati mati bheI / ' mA0 2.244.7 bheu, U : bhedu (a.) / marma, rahasya / mA0 1.133 'jauM jananI jAnauM yaha bheU / ' __mA0 2.168.8 bheka : saM00 (saM0) / meMDhaka / mA0 1.31.8 bhekA : bheka / mA0 3.44.3 bheTa : bheNtt| milana / mA0 1.57.2 bheTahiM : bheMTahiM / 'bahuri bahuri bheTahiM mahatArI / ' mA0 1.334.8 bheTA : bheTa / muThabher3a / 'katahu~ hoi nisicara maiM bhettaa|' mA0 4.24.1 bheTi : bheMTi / mA0 1.102.8 bheTI : bheNttiiN| 'prabha saba mAtu bhettiiN|' mA0 7.6 chaM. bheTe : bheTe / mA0 5.26 bheTeu : bheMTeu / 'haraSi rAma bheTeu hnumaanaa|' mA0 6.62.1 bheTyo : bhetteu| vina0 145.2 bheDI : saM0strI0 (saM0) / pazuvizeSa=bher3a / 'tulasI bher3I ko dhaMsani jar3a janatA sanamAna / ' do0 465 bheda : saM00 (sN.)| (1) prakAra, vrg| 'bhAva bheda rasa bheda apArA / ' mA0 1.6.10 (2) rahasya, marma / 'bibhava bheda kachu kou nahiM jAnA / ' mA0 1.307.2 (3) antara / 'Isvara jIva bheda / ' mA0 3.14 (4) dveSa / 'dekhi mohi jiya bheda bar3hAvA / ' mA0 4.6.10 (5) bheda nIti, kUTa nIti meM anyatama upAya / 'sAma dAna bhaya bheda dekhAvA / ' mA0 5.6.3 (6) chidra, gupta doSa yA durbalatA / 'bheda hamAra lena saTha aavaa|' mA0 5.43.7 (7) parivartana, mor3a, aGga vikSepa prakAra (8) phUTa, bhedanIti / 'bheda jaha~ nartaka nRtya smaaj|' mA0 7.22 (8) bhedana, phor3anA, bhaGga / 'saprAbarana bheda kari / ' mA0 7.76 kha (10) dvaita, jIva aura Izvara meM nitAnta pArthakya kI bhAvanA; eka hI tattva se nirmita padArthoM ko pRthak samajhane kI pravRtti / 'mudhA bheda jadyapi kRta mAyA / ' mA0 7.78.8 For Private and Personal Use Only
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 822 tulasI zabda-koza bhedabuddhi : jIva brahma kA aMza hai, brahma hI jagata kA upAdAna hai ata: jar3a-cetana vizva brahmarUpa (rAmamaya) hai-yaha 'abheda buddhi' hai; isase bhinna 'bhedabuddhi' hai jo jIva aura jagat ko brahma se pRthak bhAsita karAtI hai tathA eka hI upAdAna tattva se banI sRSTi meM vividhatA lAtI hai| jAgatika bhrama, prAnta buddhi, viparyaya, ajJAna / 'tulasidAsa prabhu mohajanita bhrama bheda-buddhi kaba bisa raavhiNge|' gI0 5.10.5 bhedabhagati : aisI bhakti jisameM apane ko ArAdhya-lIna karane kA saMkalpa nahIM hotA, pratyuta brahma ke aMzarUpa meM pRthaka sattA rakha kara bhakta lIlAdarzana karatA hai / dAsya, vAtsalya, mAdhurya tathA bhrAtRtva bhaktiyA~ isI koTi kI haiM / yahA~ bhakti carama sAdhya (parama puruSArtha) mAnya hai jaba abheda bhakti meM brahmalInatA hI carama lakSya rahatA hai- bhakti usakA sAdhana hai (zAGakara mata meM abheda bhakti mAnya hai) / 'tAteM muni hari lIna na bhayaU / prathamahiM bheda-bhagati bara layaU / ' mA0 3.6.2 bhedamati : bhedabuddhi / 'tulasidAsa prabhu harahu bhedamati / ' vina 0 7.5 bhedamAyA : bhedabuddhi lAne vAlI vyAmohikA mAyA jo jIva ke sAtha ajJAna yA avidyA nAma se jAnI jAtI hai (yaha paramezvara kI Adi zakti mahAmAyA kI aMza-sRSTi hai) / bhakti anavarata gata-bhedamAyA / ' vina0 10.6 bhedA : bheda / mA0 7.115.13 bhedi : pUkR0 / bhedana kara, cIra kara / 'bhedi bhuvana kari bhAnu bAhiro turata rAhu de tAvauM / ' gI0 6.8.2 bhedu : bheda+kae / (1) ekamAtra antara / suni guna-bhedu samujhihahiM sAdhU / ' mA0 1.21.3 (2) gupta rahasya / 'bUjhi na beda ko bhedu bicArai / ' kavi0 7.104 bhedai : A0prae / bhedana kare, phAr3a kara praveza kara jAe / 'aisI bAnI saMta kI jo ura bhedai aai|' vairA0 20 bheri, rI : saM0strI0 (saM0) / vAdya vizeSa, bar3A Dhola yA nakkArA / mA0 1.263.1; 6.36.10 bhehi : A.praba0 / bhigote-tI haiM, ota-prota karate-tI haiM / 'dehiM gAri bara nAri moda ___ mana bhevahiM / ' pA0ma0 138 bhevahi : A0-AjJA-mae / tU bhigo, ota-prota kara / 'bhagati manu bhevahi / ' pA0ma0 24 bheSaja : saM00 (saM0) / davA / mA0 1.7 ka bhaiMsA : saM0 pu. (saM0 mahiSa>prA0 mahisa) / mA0 6.76.1 bhai : bhai / huI / 'calata gagana bhai girA suhaaii| mA0 1.57.4 For Private and Personal Use Only
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabdakoza 823 bhaiA, yA : saM0pu0 (saM0 bhrAtaka>prA0 bhAia) / (1) bhrAtA, sahodara, bandhu / 'pagani kaba calihI cAro bhaiyaa| gI0 1.6.1 (2) mitra / atihita bacana kaheu bala bhayA / ' kR0 16 (3) (sneha meM) putrAdi / 'pitu samIpa taba jAeha bhaa|' mA0 2.53.2 (4) (sammAna meM) sambodhya vyakti / 'bhaiyA kahahu kusala dou bAre / ' mA0 1.261.4 bhakha : saM0+vi0pU0 (sN.)| (1) bhayAnaka / (2) saMhArakartA=zaGakara / kavi0 7.152 (3) ziva ke rUpa daNDa bhairava (kAzI meM) / vina0 11.1 bhaiSaja : bheSaja / vina0 57.6 bhaiSajya : saM050 (sN.)| bheSaja vidyA meM nipuNa, cikitsaka / vina0 57.6 bhaihai : bhAihai / rucegA / 'paihaiM mAMgane jo jehi bhai hai / ' gI0 5.50.6 bhoMr3e : vi00 (saM0 bhuNDa --zUkara) sambodhana / suara, abhadra / 'abhAge bhoMr3e bhAgi re / ' kavi0 5.6 bhoMDo : vi.pu.kae / suara ke samAna bhaddA, abhvy| 'nAma tulasI 4 bhoMr3oM bhAMga teN|' kavi0 7.13 bho : bhayo / huA / 'dUdha dadhi mAkhana bho|' kR0 16 bhoga, gA : saM00 (saM0 bhoga) / (1) sAMsArika sukha / 'joga bhoga maha~ rAkheu goii|' mA0 1.17.2 (2) karmaphala-prApti / 'sakala sukRta phala bhUri bhoga se / ' mA0 1.32.13 (3) kAmakrIDA / 'karahiM bibidha bidhi bhog-bilaasaa|' mA0 1.103.5 (4) AsvAda / 'viSaya-bhoga / ' mA0 2.84.8 (5) sukha sAmagrI / 'kInha bAdi bidhi bhoga bilAsU / ' mA0 2.116.5 'sraka candana banitAdika bhogaa|' mA0 2.215.8 (6) vistAra, vyApti, vRtta / de0 bhuuribhog| (7) sarpa kA zarIra / 'bhujaga bhoga bhujadaNDa / ' vina0 62.8 bhogAvati : saM-strI. (saM0 bhogaavtii)| pAtAla meM zeSanAga kI nagarI / mA0 1.178.7 mogI : vi.pu. (saM0 bhogin) / (1) khAne vAlA / 'dvijaamiss-bhogii|' mA0 6.45.3 (2) bhogane vAlA, AsvAdakartA / 'sakala rasa bhogii|' mA0 1.118.6 (3) vilAsI, viSayI : samujhi kAmasukhu socahiM bhogii| mA0 1.87.8 bhogu, gU : bhoga+kae0 / 'aura pAva phala bhogu / ' mA0 2.77; 74.2 mogaugha : (bhoga+ ogha) bhoga samUha / vina0 59.6 bhojana : saM00 (sN.)| (1) khAne kI kriyA / mA0 1.168.6 (2) khAdya saamgrii| 'bhUpa gayau jaha~ bhojana khAnI / ' mA0 1.174.6 (3) bhojya ke cAra prakAra-caLa, cUSya, lehya aura pey| 'cAri bhAMti bhojana bidhi gaaii|' mA0 1.326.4 For Private and Personal Use Only
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 824 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza bhojanu : bhojana + kae0 / 'kari bhojanu bizrAma / ' mA0 1.217.4 bhora : saM0pu0 / (1) prabhAta / 'bar3e bhora bhUpati mani jAge / ' mA0 1.330.3 (2) bhUla-bhaTaka, bhrama / 'kIdahuM rAni kausilahi parigA bhora ho / ' rA0 na0 12 (3) vi0pu0 (saM0 bhola) / mugdha, bholA / 'bisari gayau mohi bhora subhAU / mA0 2.28.2 bhorA : bhora / bhUla cUka / 'tinha nija ora na lAuba bhorA / mA0 1.5.1 bhorAnAtha : bholAnAtha / ( 1 ) ziva / kavi0 7.156 (2) zivAvatAra = hanumAn / hanu0 34 bhori, rI : vi0strI / bholI, mugdha, bhrAnta / 'nAri biraha~ mati bhori / ' mA0 1.108 ; 6.6.1 bhoru, rU : bhora + kae0 / saberA / mA0 2.37.2; 86.1 moreM: bhUla meM, anajAna meM / 'cahata na bharatu bhUpatahi bhoreM / ' mA0 2.36.1 bhore : (1) vi0pu0ba0 / mugdha, besudha / 'loga bhae bhore / ' mA0 2.255.4 (2) bhrAnta / 'saba bhae magana madana ke bhore / ' gI0 3.2.5 (3) kri0vi0 / bhoreM / bhUla kara / 'tA kI sikha braja na sunaMgo kou bhore / ' kR0 44 ( 4 ) bholepana meM / 'bhorAnAtha bhore hI saroSa hota / ' hanu0 34 1 bhore, hu : bhUla meM bhI / 'bhorehuM bharata na pelihahi manasahuM rAma rajAi / ' mA0 2.286 bhoro : bhorA + kae0 / bholA / 'dAni hai bAvaro bhoro / ' kavi0 7.153 bholAnAtha : (1) (saM0 bholanAtha ) mugdha ( nirapekSa + anajAna ) logoM meM zreSTha = ziva / ( 2 ) zivAvatAra hanumAn / hanu0 43 bhauM : saM0 strI0 (saM0 bhrU = prA0 bhamuhA ) / bhauMha / rA0na08 bhauMtuvA : saM0pu0 / jala pravAha meM tairane vAlA eka kAlA kIr3A / vina0 226.3 bhara bhara | ( 1 ) Avarta, pravAha cakra / 'kalikAlahi kiyo bhauMtuvA bhauMra ko hauM / ' : vina0 226. 3 (2) cakarI, carakhI / 'jharakata marakata bhauMra / ' gI0 7.16.3 bhauMrA : bhauMra / eka prakAra kA khilaunA ( laTTU) jo nacAne para dhvani karatA hai / 'khelata avadhakhori, golI bhauMrA cakaDori / ' gI0 43.3 bhauMha : bhauM / mA0 2.117.6 bhauM : bhauMha + ba0 / bhaveM, bhrukuTiyA~ / 'kuTila bhai~ bhauMheM / ' mA0 1.252.8 For Private and Personal Use Only bhau : bho / huA / 'bhau na mana bAvauM / ' vina0 72.3 bhautika : vi0 (saM0 ) / trividha klezoM meM anyatama (de0 daivika, adhibhUta) / 'daihika daivika bhautika tApA / ' mA0 7.21.1 bhauna : bhavana + bhuvana / 'pati paThae sura-bhona / ' gI0 2.83.1
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulaso zabda-koza 825 bhauma : saM00 (saM0) / bhUmiputra=maGgala graha / 'kaMja dalani para ma nahuM bhauna dasa baitthe|' gI0 1.108.2 bhomabAra : maGgalavAra (saptAha kA eka din)| mA0 1.34.5 bhrama : (1) saMpu0 (sN.)| viparyaya jJAna, mithyAbodha / mA0 1.31.8 (2) saMsAra tathA dehAdi ko satya mAnanA / 'anubhava sukha utapati karata bhava bhrama dharai utthaai|' vairA0 20 (3) anishcy| 'cakita bhae bhrama hRdayeM biseSA / ' mA0 1.53.1 (4) A0e0 / (saM0 bhramati) / bhaTakatA hai, bhramaNa karatA rahatA hai / 'lolupa bhrama gRhapasu jyoM jaha~ taha~ / ' vi0 86.3 (5) gosvAmI jI ne jagat ke viSaya meM (rAmAnucArya ke anusAra) tIna bhrama mAne haiM(ka) sAMkhya meM prakRti ko tathA cArvAkamata meM mahAbhUtoM ko satya mAnA jAtA hai / (kha) bauddha tathA zAGakara mata jagatprapaJca ko asat (mithyA) mAnate haiM / (ga) nyAyadarzana paramANu, AkAza, kAla, dik, AtmA aura mana ko nitya mAnatA tathA sthUla pRthvI, jala, teja aura vAyu ko anitya kahatA hai| tInoM se pRthaka mata hai ki sampUrNa prapaJca nitya paramezvara kA aMza hone se nitya hai tathA dehAdi saMsAra anitya hai| 'kou kaha jhUTha satya kaha koU ubhaya prabala kou mAna / tulasidAsa parihara tIni bhrama so Apana phicaane| vina0 111.4 bhramata : vakR.pu. / ghUmate, bhaTakate, bhrAnta hote / 'bhava paMtha bhramata / ' mA0 7.13.2 bhramati : vakR0strI0 / cakarAtI / 'bhramati buddhi ati mori / ' mA0 1.108 bhramabAta : saM00 (saM0 bhramavAta) / cakravAta, bavaMDara / kavi0 6.37 bhramabAri : mRga bAri / mRga marIcikA / vina0 136.2 bhramara : saM0+vi.pu. (sN.)| bhramaNazIla+bhauMrA / gI0 7.6.3 bhramahi, hIM : Apraba0 / ghUmate haiM, cakarAte haiM / 'bAlaka dhrumahiM na bhramahiM ghaadii|' mA0 7.73.6 (2) uba0 / hama ghUmate haiM, gatAgata karate haiM / 'karamabasa bhrmhiiN|' mA0 2.24.5 bhramAhI : bhramahIM / 'harimAyA basa jagata bhrmaahiiN|' mA0 1.115.6 bhrami : pUkR0 / bhaTaka kara, cakkara khAkara / 'maiM khagesa bhrami bhrami jaga mAhIM...... janameu~ / ' mA0 7.66.8 bhramita : vi0 / bhrama yukta / 'bhayau~ bhramita mana moha biseSA / ' mA0 7.82.8 bhramu : bhrama+kae0 / anizcaya / mA0 2.66.2 / bhraSTa : vibhUkR0 (sN.)| patita, naSTa / mA0 1.183 chaM. 'bhrAja, bhrAjai : A0prae0 (saM0 bhrAja diiptii)| zobhita hotA hai, prakAzamAna hai| 'bhrAja vibudhApagA Apa pAvana parama / ' vina0 11.3 'taruNa rabi koTi tanu teja bhrAja / ' vina0 10.2 For Private and Personal Use Only
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 826 tulasI zabda-koza bhrAjata : vakR.pu0 / virAjatA, zobhA bikhertaa| prAjata bhAla tilaka gorocana / ' mA0 7.77.5 bhrAjati : vakR0strI0 / zobhA bikhertii| 'kuMkuma rekha bhAla bhali bhrAjati / ' gI0 7.17.15 bhrAjamAna : vakR0vi0 (sN.)| virAjamAna, prakAzamAna / vina0 51.5 bhrAhi, hI : A0praba0 / prakAzamAna haiM, zobhA bikherate haiN| mA0 7.27.8 bhrAjA : (1) bhraaji| 'kuMDala makara mukuTa sira bhraajaa|' mA0 1.147.5 (2) bhuuk00| zobhita huaa| 'dUsara teja puMja ati bhraajaa|' mA0 1.301.8 bhrAjI : bhUkR.strI0 / zobhita huI / 'ramA pragaTi tribhuvana bhari bhraajii|' kR0 61 bhrAje : bhrAjai / 'tilaka bhAla bhrAja / ' vina0 63.7 bhrAta, tA : bhAI / mA0 1.224; 7.2.12 bhrAtana, nha : bhrAta+saMba0 / bhaaiyoN| 'rAma karahiM bhrAtanha para priitii|' mA0 7.25.3 bhRkuTi, TI : bhRkuTI (sN.)| bhauMha, bhauMhoM kI vakratA / jA0ma0 51 bhrakaTinha : bhrukuTi+saMba0 / bhauNhoN| taisiye lasati bhrukuTinha kI navani / ' gI0 3.5.3 bhRkuTiyA : bhRkuTi (saM0 bhRkuttikaa)| gI0 1.32.5 bhrU : saM0strI0 (saM0) / bhauM / mA0 7.108.7 bhrUbilAsa : bhrUbhaGga, bhRkuTinartana / mA0 7.72.2 magi : mAgi / 'bidhi manAi magi lIja / ' gI0 3.15.2 maeNjhAri : majhArI / meM, madhya / 'rAjasabhA majhAri / ' vina0 214.4 madovai : maMdodari (a0 mNdoari)| kavi0 5.10 maMgana : vi00 (saM0 mArgaNa>prA. maggaNa) / yAcaka / mA0 1.231.8 maMgala : (1) saM0pu0 (sN0)| kalyANa / maMjula maMgala moda prsuutii|' mA0 1.1.3 (2) mAGgalika vastu / de0 maMgalanhi / (3) vivAhAdi zubha kArya / For Private and Personal Use Only
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza de0 maMgalu / ( 4 ) bhaumagraha | 'maMgala maMgalamUla / ' rA0pra0 1.1.3 (5) vi0 / kalyANamaya, zubha / 'jaga maMgala bhala kAju bicArA / mA0 2.5.7 maMgalakArI : vi0pu0 (saM0) / kalyANa kara, zubha / mA0 1.36.4 maMgalagAna, nA : mAGgalika avasara ( vivAhAdi) ke utsava gIta / mA0 1.355.1; 66.3 maMgalacAra : saM0pu0 (saM0 ) / mAGgalika kAryakalApa | mA0 1.263 maMgaladAi, I : vi0pu0 (saM0 maMgaladAyin ) / zubhaprada / vina0 7.33.1 maMgaladAtA : maMgaladAI / mA0 2.217.5 827 maMgaladAyaka : maMgaladAtA / mA0 2.137.5 maMgalanidhi : kalyANakara, maGgala se paripUrNa / mA0 1.350.3 maMgalanhi : maMgala + saMba0 / maMgala dravyoM (se) / 'kanaka thAra bhari maMgalanhi / ' mA0 1.346 maMgalamai, I : maMgalamaya + strI0 (saM0 maGgalamayI ) / kalyANapUrNa / pA0maM0chaM0 2 maMgalamaya : vi0pu0 (saM0 ) / kalyANapUrNa / mA0 1.2.7 maMgalamUrati : maGgala kI mUrti, sAkAra maGgala / mA0 2.246.4 maMgalamUla, lA : maGgala kA janaka / mA0 2.2.5; 256.3 maMgalarUpa : sAkAra maGgala / mA0 4.13.5 maMgalA : saM0 strI0 (saM0 ) / durgA, pArvatI / pA0maM0 chaM0 2 maMgalAgAra : maMgalanidhi / vina0 27.1 1 maMgalAcare : (maMgala + Acare ) maGgalAcAra kiye, maGgala pradAna kiye / 'bhaMjyo bhavajAla parama maMgalAcare / ' vina0 74.4 maMgalAyatana : maMgalAgAra / mA0 1.361 maMgalAlaya : maMgalAgAra / vina0 26.1 maMgala : maMgala + kae / advitIya zubhakarma / 'eku yahu maMgalu mahA / ' mA0 1.325 chaM0 1 maMca : saM0pu0 (saM0 ) / uccAsana, baiThane kA uttama Asana / mA0 1.254 maMcanha : maMca + saMba0 / maMcoM / 'saba maMcanha teM maMca eka suMdara sukhada bisAla / ' mA0 1.244 For Private and Personal Use Only maMca : maMca + kae0 | anokhA maMca | mA0 1.244 maMjara, rI : saM0 strI0 (saM0 ) / choTe phUloM kA lambA gucchA / ' mA0 1.346.5 'tulasI maMjarI / ' rA0pra0 3.4.7 maMjariya: maMjarI (saM0 maJjarikA > prA0 maMjariyA > a0 maMjariya) / kavi0 7.115
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 828 tulasI zabda-koza maMjIra : saM00 (sN.)| (1) nUpuravarga kA paadaabhrnnvishess| 'maMjIra napura kalita kaMkana / ' mA0 1.322 chaM0 (2) kaTibhUSaNavizeSa / 'kaTitaTa raTa maMjIra / ' gI0 7.21.11 maMju : vi0 (saM0) / sundara, svaccha, pAvana, uttama / mA0 1.7.11 maMjutara : vi0 (sN.)| ati sundara / 'guja maMjatara madhukara shrenii|' mA0 2.137.8 maMjula : maMju (saM0) / mA0 1.1.3 maMjulatAI : saM0strI0 (saM0 maJjulatA) / sundrtaa| 'kaMja kI maMjulatAI hraiN|' kavi0 1.3 maMDana : saM00 (sN.)| (1) alaMkaraNa / 'sirani sikhaMDa sumana dala maMDana / ' gI. 1.56.5 (2) vi.pu| alaMkRta karane vaalaa| 'saba bidhi kusala kosalA maMDana / ' mA0 7.51.8 maMDapa : saM00 (saM0) / vitAna / mA0 1.100 chaM0 maMDapahiM : maNDapa meM / 'ehi bidhi rAma maMDapahiM Ae / ' mA0 1.316.8 maMDapa : maMDapa+kae / mA0 1.326.2 / maMDala : saM00 (sN.)| (1) vistRta golAkara kSetra / 'nabha maMDala / ' mA0 3.18.10 (2) gherA, vRtta / 'rabi maMDala / ' mA0 1.256.8 (3) vizAla kSetra / 'avanimaMDala / ' mA0 1.154.8 (4) golAkAra, vRttAkAra / 'puni nabha dhanu maMDala sama bhayaU / ' mA0 1.261.6 (5) samUha (6) prAnta, bhAga, sthala / 'gaMDamaMDala / ' gI0 7.4.3 maMDalihi : maMDalI (samUha) ko| 'muni maMDalihi janaka siru nAvA / ' mA. 1.341.1 maMDalI : maNDalI (samUha) meM / 'khala maMDalI basahu dina raatii|' mA0 5.46.5 maMDalI : saM0strI0 (saM0) / cakra, varga, samUha / 'apara maMca maMDalI bilAsA / ' mA0 1.224.4 maMDalIka : saM0pu0 (saM0) / sAmanta, rAjA / 'maMDalIka mani rAvana / ' mA0 1.182ka maMDala : maMDala+kae0 / 'paraba udadhi umageu janu lakhi bidhu maMDalu / ' pA0ma0 102 maMDi : prakR0 / maNDita karake, vyApta karake / 'maMDi medinI ko maMDalIka lIka lopihaiN|' kavi0 6.1 maMDita : bhUkR0vi0 (saM0) / susajjita, alaMkRta (prsiddh)| 'soi mahi maMDita paMDita daataa|' mA0 7.127.1 For Private and Personal Use Only
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 829 maMtu : saM00 (saM0 mntu)| mantavya, sammati / 'maiM jo kahIM kaMta, sunu maMtu / ' ___ kavi0 6.18 maMtra : saM0pu0 (sN.)| (1) japa yogya zabda / 'joga juguti tapa maMtra prabhAU / ' mA0 1.168.4 (2) gupta vicAraNA / 'tApasa nRpa mili maMtra bicaaraa|' mA0 1.170.7 maMtrarAju : maMtrarAja+kae / eka mAtra zreSTha mantra=rAma nAma / mA0 2.126.6 maMtrinha : maMtrI+saMba0 / mntriyoN| 'maMtrinha sahita / ' mA0 4.5.3 maMtrihi : mantrI ko / 'maMtrihi rAma uThAi prbodhaa|' mA0 2.65.2 maMtrI : saM0puM0 (saM0 mantrin) / rAjA ko ucita sammati dene vAlA pdaadhikaarii| saciva / mA0 2.5.4 maMtra : maMtra+kae / eka mAtra mantra (vicAra) ! 'cale sAtha asa maMtra dRDhAI / ' mA0 2.84.7 maMtharA : saM0strI0 (saM0) / kaikeyI kI eka dAsI / mA0 2.12 maMda : (1) vi.pu. (sN0)| nIca, adhama / mA0 1.137.2 (2) duSTa / 'maMda yahu bAlaku / ' mA0 1.274.1 (3) nikRSTa, vikRta / 'rUpa dharahiM bahu mNd|' mA0 5.10 (4) aniSTa, pratikUla / 'maMda karata jo karai bhlaaii|' mA0 5.41.7 (5) dhImA, zanaiH gati karane vAlA / 'sItala maMda surabhi baha bAU / ' mA0 1.161.3 (6) susta, dIrghasUtrI, vilamba se cetane vaalaa| 'ahaha maMda mana avasaru cuukaa|' mA0 2.144.6 maMdatara : adhika manda / mA0 7.121.11 maMdamati : vi0 (sN.)| kSudra buddhi / mA0 1.64.6 maMdara : saM00 (saM0) / (1) parvata vizeSa jise mathAna banAkara samadra maMthana kiyA gayA thaa| mA0 6.73.7 (2) parvata / 'gahi maMdara baMdara bhAlu cle|' kavi0 maMdaru : maMdara+kae / 'maMdaru meru ki lehiM marAlA / ' mA0 2.72.3 maMdA : maMda / mA0 2.62.5 maMdAkini, nI : saM0 strI0 (saM0 mandamakati gacchatIti mndaakinii)| (1) citrakUTa meM nadI vizeSa / mA0 2.132.6 (2) gnggaajii| vina0 46.5 maMdAtma : vi0 (saM0 mandAtman) / malinacitta, duSTa / vina0 558 maMdi : maMda+strI0 / nIca, duSTA / 'mAtu maMdi maiM sAdhu sucaalii|' mA0 2.261.3 maMdira : saM00 (sN.)| (1) bhavana, prAsAda / 'maMdira maMdira prati kari sodhaa|" ___ mA0 5.5.5 (2) devAlaya / maMdira mAjha bhaI nabha bAnI / ' mA0 7.107.1 maMdirani, nha : maMdira+saMba0 / mandiroM (pr)| 'kapi bhAlu car3hi maMdiranha / ' mA0. 6.41 chaM0 For Private and Personal Use Only
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 830 tulaso zabda-koza maMdirAnira : bhavana kA bhItarI AMgana / gI0 7.16.1 maMdirAma : vi0 (sN.)| mandira ke samAna / 'racita iMdra maMdirAbha / ' gI0 1.25.2 maMdirAyata : (mandira+Ayata) gRha racanA ke anusAra lambAI meM adhika / 'sundara __ manohara maMdirAyata ajir|' mA0 7.27 chaM0 maMdehi : manda ko| 'maMdehi bhala karahU / ' mA0 1.137.2 maMdodari, rI : saM0strI0 (saM0 mndodrii)| rAvaNa kI paTarAnI / mA0 1.178.2; 5.6.4 maMdodarI : mandodarI ne / 'maMdodarI rAvanahi bahuri kahA samajhAi / ' mA0 6.35 kha maike : saM00 adhikaraNa (saM0 mAtR ke>prA0 mAikke) / maike meM, nahara meN| mA0 2.66 mahatrI : saM0strI0 (saM0 maitrI>prA0 mittii)| mitratA / 'gIdha maitrI puni tehi gaaii|' mA0 7.66.1 maI : (1) maya (pratyaya) strI0 / eka rUpa, abhinna ! 'mama mUrati mahideva maI hai|' vina0 136.2 (2) pUrNa, vyApta / 'rIti kRpA-sIlamaI hai / ' gI0 2.34.1 makara : saM00 (sN.)| (1) eka nakSatra rAzi jisa para uttarAyaNa hokara sUrya mAgha meM AtA hai / 'mAgha makaragata rabi jaba hoI / ' mA0 1.44 3 (2) magara, ghar3iyAla-jala jantu vizeSa / 'saMkula makara uraga jhaSa jaatii|' mA0 5.50.6 (3) eka prakAra kA matsya (jisake AkAra ke kuNDala banate haiN)| 'kuMDala makara mukuTa sira bhraajaa|' mA0 1.140.5 makaraMda, dA : saM00 (saM0 makaranda) ! puSparasa=madhu / mA0 7.51.2 1.231 makaraMda : makaraMda+kae0 / 'makaraMdu jinha ko saMbhu sira / ' mA0 1.324 chaM0 2 makarI : makarI (strI magara) ne / 'pada gahA makarI / ' mA0 6.57 maku : avyaya (saM0 mAkim, mkim)| (1) na ki ; kyoM na / 'dui ke cAri mAgi maku lehU / ' mA0 2.28.3 (2) cAhe ki ; saMbhavataH, ho sakatA hai ki / gagUna magana maku meghahi milaI / ' mA0 2.232.1 makha : saM00 (saM0) / yajJa / mA0 1.60 makhapAla : yajJa kA rakSaka / vina0 43.3 makhabidhi : yajJa-vidhAna, yajJa kriyaa| mA0 1.27.3 makhabhUmi : yajJabhUmi, yajJa kA paNDAla / gI0 1.81.2 makhasAlA : (saM0 makhazAlA) yajJa gRha, yajJa maNDapa / mA0 1.225.5 makha : makha+kae / yajJa / 'makha rAkhibe ke kAja / ' kavi0 1.21 maga : saM00 (saM0 maarg)| (1) patha / 'satI dIkha kotuku maga jaataa|' mA0 1.54.4 (2) rIti, paddhati, AcAra / 'calahiM kupaMtha veda maga chodd'e|' mA0 1.12.2 (3) randhra dvAra / 'sakili zravana maga caleu suhAvana / ' mA0 1.36.8 For Private and Personal Use Only
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 831 (4) (saM0 magadha) magadha deza / 'kAsI maga surasari kramanAsA / ' mA0 1.6.8 (5) bIca, antarAla, madhya / magajogu : vi.pu.kae0 (saM0 mArga yogyama>prA0 maggajoggaM>a0 maggajoggu) / mArga calane yogya / "magajogu na komala kyoM cali haiN|' kavi0 2.18 magatA : vi.pu0 (saM0 maargyit)| bhikhArI, yAcaka / 'saba jAti kujAti bhae mgtaa|' mA0 7.102.8 magana : vi0 (saM0 magna) / DUbA huaa| (1) DubakI lagAe hue| 'taha magana majjasi / ' vina0 136.2 (2) tallIna / 'phirata sanehaM magana sukha apaneM / ' mA0 1.25.8 (3) prasanna / 'bIthinha phirahiM magana mana bhUle / ' mA0 2.196.5 (4) antarbhUta, anta:praviSTa / 'gaganu magana maku meghahiM milaI / ' mA0 2.232.1 maganu : magana+kae0 / magna, prasanna / 'bhA manu maganu / ' mA0 2.167.4 magabAsa : mArga meM rukanA, mArga kA vizrAma yA vizrAmasthala / 'audha tajI magabAsa ke rUkha jyoN|' kavi0 2.1 magabAsI : mArga ke pAsa rahane vAle / mA0 2.221 magaheM : magadha deza meM / 'magaheM gayAdika tIratha jaiseN|' mA0 2.43.7 magaha : saM00 (saM0 magadha>prA0 mgh)| mahAjanapada-vizeSa / 'tIrathahU ko nAma bho gayA magaha ke pAsa / ' do0 362 magAi : pU0 / maMgA kara / 'maMgaladravya magAi"siru nAyau aai|' mA0 7.10 kha magAI : bhUkRstrI0ba0 / AnIta karAyIM / 'dhenu mgaaii|' mA0 1.331.2 / / magAI : bhUka strI0 / AnIta kraayii| 'nAva mgaaii|' mA0 2.151.3 / / magAe : bhUka00ba0 / AnIta kraaye| 'kaMda mUla phala madhura mgaae|' mA0 2.125.3 magAvata : vakR00 / maMgAtA, mNgaate| 'gaja ratha turaga magAvata bhayaU / ' mA0 7.50.3 magAvA : bhUkR.pu / mNgaayaa| 'baTa chIra mgaavaa|' mA0 2.64.3 magu : maga+kae / mArga / 'sakala kahahiM magu dIkha hmaaraa|' mA0 2.106.4 mage : vi.pu. (saM0 magna>prA0 magna = maggaya) / DUbe hue / 'mahesa AnaMda raMga mge|' pA0ma0/0 11 maghavA : saM00 (saM0 maghavan) / indra / mA0 2.301 maghavAna : maghavA / 'sadasa svAna maghavAna jubAnU / ' mA0 2.302.8 maghA : saM0strI0 (sN.)| nakSatravizeSa (jisa para sUrya varSA meM hotA hai)| mA0 6.73.3 For Private and Personal Use Only
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 832 tulasI zabda-kozaH macata : vakR0 (saM0 macamAna-maca kalkane-kalkanaM dambhaH zAThyaM ca>prA0 maccaMta) / macatA=saghanatA ke sAtha ADambarapUrvaka ho rahA / gI0 7.16.4 macalA : bhUkR00 / macala gayA, haTha kara baiThA (baccoM ke samAna loTa gyaa)| 'hauM macalA le chor3ihauM, jehi lAgi aryo hauN|' vina0 267.3 macalAI : saM0 strI0 / macala, bacakAnA haTha / 'sAgara sana ThAnI macalAI / ' mA0 macA : bhUkR00 (saM0 macita>prA0 maccia) / maca gayA, vyApta huA / 'saba __laMka sasaMkita soru mcaa|' kavi0 6.15 macI : bhUkRstrI0 / maca gayI, lagAtAra ho calI / mA0 1.164.8 macchara : matsara (prA0) / 'lobha moha macchara mada maanaa|' mA0 5.47.1 majA : saM0pu0 (saM0 majjana - majjA-haDDI ke bhItara kA saar)| vRkSAdi ke bhItara ke sAra se banA huA varSA kA phena jo machalI ke lie viSAkta hotA hai / 'dIna malIna chIna tanu Dolata, mIna majA soM laage|' kR. 35 majUrI : saM0strI0 (phA0 majdUrI) / dainika pArizramika para sevAvatti / mA0 2.102.6 majjata : vakR.pu. (saM0 majjat>prA0 majjaMta) / DubakI lagAtA-te / 'majjata paya pAvana pIvata jalu / ' vina0 24.5 majjana : saM00 (sN.)| DubakI, snAna / mA0 1.3.1 majjanu : majjana+kae / 'soi sAdara sara majjana karaI / ' mA0 1.36.6 majjasi : A0mae0 (saM0 prA0) / DubakI letA hai, tU nahAtA hai| 'taha~ magana majjasi pAna kari / ' vina0 136.2 mahiM : prA0praba0 (a0) / DubakI lete haiM, nahAte haiM / 'majjahiM sajjana bRda bahu pAvana sarajUnIra / ' mA0 1.34 majjA : saM0strI0 (saM.) / asthi-sAra; haDDI ke bhItara kA pIlA sattva / ' mA0. 6.87 majji : pUkR0 (a0) / bur3akI lekara, nahAkara / 'makara majji gavanahiM munibRdaa|' mA0 1.45.2 majjita : bhUkR0vi0 (saM0) / DubAyA huA / 'binu avaguna kRkalAsa kUpa majjita ____ kara gahi udhryo|' vina0 236.3 majhArI : kri0vi0 (saM0 madhye>prA. majjhaAre>a0 majjhaAri) / meM, madhya meM, bIca meM / 'kadi parA kapi siMdhu mjhaarii|' mA0 5.26.8 maTuko : saM0strI0 (saM0 maTacI, maatikii)| mRtpAtra, miTTI kA ghar3A yA vizeSa prakAra kI gagarI / kR0 40 maThI : saM0strI0 (saM0) / maTha, AgAra, AvAsa / gI0 1.5.3 For Private and Personal Use Only
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 833 mar3arAnI : bhUkR0 strI0 / maNDalAkAra udd'ii| 'chemakarI-maMDala ke mar3a rAnI / ' gI0 6.20.3 mar3ha : saM00 (saM0 maTha>prA0 maDha) / makAna / kavi0 6.10 mar3hi : pUka0 (saM0 maThitvA>prA0 maDhia>a0 mddhi)| mar3hakara, AvRta kara / ___ 'kamaTha khapara maDhi khAla nisAna bjaavhiN|' pA0ma0 66 mar3hI : (1) maThI (praa.)| (2) bhUka strI0 / AvRta / 'maMgala moda mar3hI murati / ' gI0 1.5.3 mar3he : bhUka00ba0 (saM0 maThita>prA0 mddhiy)| AcchAdita / 'mar3he sravana nahiM sunata pukAra / ' gI0 5.18.2 / / mahauM : A0bha0ue / mar3hAU~gA-gI; AvRta karAU~gA-gI / 'sone coMca mahauM / ' __gI0 6.19.2 maNi : mani (saM0) / 'bhUmipAla maNi / ' vina0 36.1 maNe : maNi+sambodhana (sN.)| vina0 26.1 mata : saM00 (saM0) / (1) vicAra / 'moreM mata bar3a nAma duhuuNteN|' mA0 1.23.2 (2) siddhAnta / 'beda purAna saMta mata ehU / ' mA0 1.27.2 (3) prastAva / 'mAtu pitahi puni yaha mata bhAvA / ' mA0 1.73.2 (4) mantraNA / 'rAma mAtu mata jAnaba rureN|' mA0 2.18.2 (5) darzana, pantha / dArzanika mAnyatA / 'nirguna mata nahiM mohi sohAI / ' mA0 7.110.16 (6) gupta-abhimata / 'mAra khoja le, sauMha kari, kari mata lAja na trAsa / ' do0 406 (7) nizcita abhiprAya / rAkhati prAna bicAri dahana mata / ' gI0 5.6.3 mataMThA : saM00 (saM0) / hAthI / kavi0 7.44 matavAre : vi0pU0ba0 (saM0 matta>prA0 mtt=mttvaal)| madirA pIkara matavAle, naze meM dhutta / 'jimi mada utari gae~ matavAre / ' mA0 1.86.3 mati : saM0strI0 (sN.)| manana zakti / (1) buddhi, antaHkaraNa kI nizcayAtmaka prajJA / 'laghu mati mori carita avgaahaa|' mA0 1.8.5 (2) anta:karaNa, citta / 'cAhata uThana karata mati dhiiraa|' mA0 1.163.4 (3) vicAra, samajha, sUjha-bUjha / 'mati hamAri asi dehi suhaaii|' mA0 1.246.3 (4) kalpanAzakti / 'daMbhinha nija mati kalpi kari / ' mA0 7.67 ka (5) avyaya (saM0 mA+iti>prA0 matti) / mata, nhiiN| 'asa bicAri ma ti socahi maataa|' mA0 1.67.6 matigati : buddhi kI cAla, prajJA kI pahuMca / 'jaba aMgadAdina kI mati-gati maMda bhii|' kavi0 4.1 matiSIra, rA : sthira baddhi vAlA, sthita nizcayI, sthira prjny| mA0 1.185; 53.2 For Private and Personal Use Only
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 834 www.kobatirth.org tulasI zabda koza matibilAsa : bauddhika kalpanA, tarka vistAra / 'apanihi matibilAsa akAsa maha~ cAhata siyAna calAI / ' kR0 51 matibhrama : buddhi kI cakarAhaTa, anyathA pratIti, ulaTA bodha, ayathArtha pratyaya | 'harahu nAtha mama matibhrama bhArI / ' mA0 1.108.4 matimaMda : buddhi meM manda, kSudrabuddhi, viveka meM zithila buddhi vAlA / mA0 1.46 matu : mata + kae0 / advitIya siddhAnta 'tAta dharama matu tumha sabu sodhA / ' mA0 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2. 65.2 mateM : mata meM, mantraNA se / 'rahai na nIca mateM caturAI / ' mA0 2.24.8 mate : (saM0 pada) / (1) mata meM, mantraNA meM (sammilita ) / ' mAtu mate mahuM mAni mohi / ' mA0 2.233 (2) (gupta mantraNA ke yogya) ekAnta meM / 'nRpahi mate sabu kahi samujhAvA / ' mA0 1.172.8 ( 3 ) mata + ba0 / mAnyatAe~ / budha kisAna, sara beda, nija mate kheta, saba sIMca / ' do0 465 " teI : saM 0 strI0 (saM0] mAtRkA = dhAtrI) / (1) dhAya / (2) vimAtA ( upamAtA ) | 'kAya mana bAnIhUM na jAnI ke mateI hai / ' kavi0 2.3 to : tu / (1) abhimata, sammati / 'sunahi rAvana mato / ' kavi0 6.20 (2) mAnyatA siddhAnta / 'eto mato hamAro / ' vina0 174.4 matta: vi0 (saM0) naze meM dhutta, matavAlA + sudhabudha bhUlA huA / 'rana madamatta phirai jaga dhAvA / ' mA0 1.182.6 (2) lIna + madayukta | 'guMjata maMju matta rasa bhRMgA / ' mA0 1.212.7 (3) madayukta, madajala bahAne vAlA + matavAlA / 'matta maMju bara kuMjara gAmI / ' mA0 1.255.5 matta-kari : mada bahAtA huA matavAlA hAthI; madakala / vina0 56.7 mattabha: (matta + ibha) mattakArI / mA0 6 zloka 1 matvA : pUkR0 (saM0 ) / mAnakara, vicAra karake / mA0 7130 zloka 1 matsara : saM0pu N0 (saM0) / dUsare kI unnati se akAraNa dveSa = IrSyA (parasaMtApa ) / mA0 3.44.3 matha mathai : A0pra0 (saM0 mathati - matha viloDane ) / mathatA hai, mathe / 'martha pAni paMkaja nija mArU / ' mA0 1.247.8 O mathata: vakR0pu N0 / (1) mathatA-te / 'mAnahuM mathata payonidhi bipula apasarAjUtha / ' gI0 7.21.20 (2) mathate samaya / 'mathata siMdhu rudrahi baurAyahu / ' mA0 1.136.8 mathana : vi0pu0 / mathane vAlA / (1) mAnamardanakArI / 'hara giri mathana nirakhu mama bAhU / ' mA0 6.28.8 (2) vinAzaka / 'kalimala mathana nAma / ' mA0 7.51.6 maha : A0 pra0 / mathate haiM / 'maha siMdhu dui maMdara jaiseM / ' mA0 6.45.8 For Private and Personal Use Only
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 835 mathA : bhUkR00 / matha DAlA (masala-kucala kara rakha diyaa)| 'sabhA mAjha jehi tava bala mthaa|' mA0 6.37.3 mathAnI : saM0strI0 (saM0 manthAnI) / mathane kA upakaraNavizeSa / mA0 7.117.15 mapi : pU0 / matha kara (bilokr)| 'saba mathi kAr3hi lei nvniitaa|' mA0 ___7.117.16 mathurA : saM0strI0 / nagarIvizeSa / matheM : mathane se / 'bAri matheM baru hoi ghRta / ' mA0 7.122 ka mathe : matheM / 'bRthAH 'ghRta hita mathe paath|' vina0 84.2 martha : mathai / 'muditAM mathai bicAra mathAnI / ' mA0 7.117.15 mathyo : bhUkR00kae0 / matha DAlA / 'jalanidhi khanyo madhyo bNdhyo|' gI0 mada : saM00 (sN.)| (1) madya, surA / 'jinha kRta mahAmoha mada paanaa|' mA0 1.115.8 (2) madya kA nazA / 'jimi mada utari gae~ matavAre / ' mA0 1.86.3 (3) ahaMkAra / 'lobha moha macchara mada maanaa|' mA0 5.47.1 (4) ahaMkAra+nazA / 'dhana mada matta parama bAcAlA / ' mA0 7.67.3 (5) yuvA hAthI ke kAna Adi ke pAsa bahane vAlA sugandhita drava / 'jhUmata dvAra aneka mataMga jaMjIra jare mada aMbu cucAte / ' kavi0 7.44 madana : saM00 (saM0) / (1) kAmadeva / mA0 1.85.5 (2) moma / de0 maina / madanamohana : kAmadeva ko mohane vAlA / gI0 2.16.1 madanArI : (saM0 madanAri) kAmazatru =shivjii| mA0 7.55.2 madanArka : (madana+arka) kAmadeva tathA sUrya / vina060.2 madanu : madana+kae / akelA kAmadeva / tehi para car3heu madanu mana mAkhA / ' mA0 1.87.1 madapAna : madya-pAna / mA0 2.144 madamocana : ahaMkAra rUpI nazA dUra karane vAlA / gI0 2.36.3 mavahIna, nA : garva rUpI naze se rhit| 'sAvadhAna mAnada mdhiinaa|' mA0 3.45.6 madA : mada / mA0 7.14.13 madAtIta : abhimAnarahita, nirahaMkAra / vina0 56.6 madAdi, dika : mada ityAdi SaDvarga / mA0 3.4 chaM0; 7.117 gha madirA : saM0strI0 (sN.)| surA / mA0 6.64.1 madu : mada+kae / 'taji iriSA madu kohu / ' mA0 1.266 madodarI : maMdodarI / hanu0 27 For Private and Personal Use Only
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 836 tulasI zabda-koza madhu : saM0pu0 (saM0) / (1) puSparasa, makaranda / 'guMjata madhupanikara madhu lobhA / *M mA0 4.13.1 ( 2 ) zahada / 'deti manahuM madhu mAhura ghorI / ' mA0 2.22.3 (3) miThAsa / 'janaka bacana mRdu maMju madhu bhare / gI0 1.65.5 (4) madhura / 'madhu suci suMdara svAdu sudhAsI / mA0 2.250. 1 'aMgada saMmata madhu phala khAe / ' mA0 5.28.7 (5) madya, madirA / 'mani bhAjana madhu / ' do0 351 'prema madhu chAke haiM / ' gI0 1.64. 2 ( 6 ) vasanta Rtu / 'janu madhu madana madhya rati lasaI / mA0 2.123. 3 ( 7 ) caitramAsa / 'nomI bhomabAra madhumAsA mA0 1.34.5 (8) sRSTi ke AdikAla meM ( kaiTabha kA agraja) asura vizeSa / 'atibala madhu kaiTabha jehi mAre / ' mA0 6.6.7 (9) tretAyuga meM eka rAkSasa jo madhuvana meM rahatA thA aura zatrughna dvArA mArA gayA / "" Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir madhukara : saM0pu0 (saM0) / (1) bhramara / mA0 2.137.8 (2) madhumakSikA tadyathA makSikA madhukara rAjAnamutkrAmantaM sarvA evotkrAmante, tasmizca pratiSThamAne sarvA eva prAtiSThanta / ( praznopaniSad 2.4) / madhukara sarisa saMta guna grAhI / ' madhukarI : saM0 strI0 (saM0 ) / upaloM kI Aga para seMkI jAne vAlI ATe kI gola | 'mAgi madhukarI khAta je / ' do0 464 madhukaru : madhukara + kae0 / ekAkI bhramara / 'pati pada kamala manu madhukaru tahA~ / " mA0 1.100 chaM0 madhupa : saM0pu0 (saM0) / (1) madhu ( puSparasa ) pIne vAlA = bhramara / mA0 1.17.4 (2) madirA pIne vAlA + bhramara / 'saMbhu suka muni madhupa pyAsa padakaMja makaraMda madhupAna kI / ' vina0 206.4 madhuparka: saM00 (saM0 ) / dadhi, ghRta, zarkarA, madhu aura janna kA vizeSa mizraNa ( jo vivAha ke pUrva vara ke svAgata meM arpita kiyA jAtA hai) / mA0 1.323. chaM0 1 madhupAna : madhu ( puSpa rasa + madirA) kA pInA / de0 madhupa / madhupurI : saM0 strI0 (saM0 ) / mathurA nagarI jisameM pahale madhu rAkSasa rahatA thA jo rAmAnuja zatrughna dvArA mArA gayA ( isakA prAcIna nAma 'madhurA' thA ) / kR0 47 madhubana : saM0 0 / (1) sugrIva (bAlI) kA rakSita vana / mA0 5.26.1 (2) tretA meM madhu nAmaka rAkSasa kA vana, jisakI nagarI madhurA (mathurA) thI / (3) mathurA: nagarI / 'aba naMdalAla gavana suni madhubana / ' kR0 25 madhura : vi0 (saM0) / (1) mIThA / 'suci phala mUla madhura mRdu jAnI / ' mA02.86.8 ( 2 ) susvAdu / 'jo mana bhAva madhura kachu khAi' mA0 2.53.1 (3) sarasa, priya, rucikara / 'tinha kahuM madhura kathA raghubIra kI / ' mA0 1.6.6. (4) svara yojanA meM hRdaya grAhI / 'gArI madhura svara dehi / ' mA0 1.66 chaM For Private and Personal Use Only
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 837 (5) druti lAne vAlA-lI; hRdaya drAvaka / 'prabha ha~si dInha madhura musukAnI / ' mA0 1.201.8 (6) mAdhurya (kAvya guNa) se yukta / 'kahi mRdu madhura manohara bcnaa|' mA0 1.225.3 madhuratara : atizaya madhura / vina0 51.5 madhuratA : saM0strI0 (sN.)| mAdharya-miThAsa, sarasatA, svAdiSThatA Adi / mA0 1.36.6 madhurAdhara : (madhura-+adhara) sundara sarasa oSTha / 'puTa sUkhi gae madhurAdhara vai|' kavi0 2.11 madhya : saM0+vi0pu0 (sN.)| (1) deza-sImA kA kendra / 'madhya maMDapa / ' mA0 1.100 chaM0 (2) kAla sImA kA bIca / 'saMbata madhya / ' mA0 1.174.3 (3) Adi aura anta kA bIca / 'nahiM taba Adi madhya avasAnA / ' mA0 1.235.7 (4) majhalA-choTe-bar3e ke bIca kaa| 'nAri puruSa laghu-madhyabar3ere / ' mA0 2.316.8 (5) udAsIna-jo na zatru ho na mitra / 'bujhi mitra ari madhya gati / ' mA0 2.162 (6) bhItara / 'basahu madhya tumha jIva asNkaa|' mA0 6.34.3 (7) meM / 'chabi lalanA gana madhya / ' mA0 1.322 madhya divasa : (1) madhyAhna (2) sama divasa / 'madhya divasa ati sIta na ghaamaa|' mA0 1.161.2 madhyama : vi0 (sN.)| (1) bIca kA, antarAlavartI / 'uttama madhyama nIca laghu / ' mA0 1.240 (2) udAsIna-jo zatru yA mitra na ho / 'hita anahita mdhym|' mA0 2.62.5 mana : saM0pu0 (saM0 mns)| (1) anta:karaNa, citta / 'jana mana maMju mukura mala hrnii|' mA0 1.1.4 (2) citta kI saMkalpa-vikalpa vRtti / 'mana mati raMka manoratha raauu|' mA0 1.8.6 (3) manobhAva, bhAvanA / 'rAma bhagata tumha mana krama baanii|' mA0 1.47.3 (4) antaHkaraNa catuSTaya meM anyatama / de0 buddhi / (5) virATa tattva ke sandarbha meM samaSTi manas / mA0 6.15 ka manaka : saM00 (saM0 maNa =maNaka) / cAlIsa sera kI taula tathA usa taula kI vastu / 'ratina ke lAlAcana prApati manaka kii| kavi0 7.20 manakAma : saM00 (saM0 mana:kAma) / manoratha, icchA / mA0 2.105 manakAmanA : saMstrI0 (saM0 mana:kAmanA) manakAma / mA0 2.103 manajAta : saM0pu. (saM0 manojAta) manoja / kAmadeva / mA0 3.37 manateu' : kriyAti0pU0e0 / to maiM mAnatA / 'pitA bacana manateu~ nahiM ohU / ' mA0 6.61.6 mananazIlA : vi0pU0ba0 (saM0 mnnshiilaaH)| manISI, cintana parAyaNa / 'zaMbhu sanakAdi muni mananazIlA / ' vina0 52.1 For Private and Personal Use Only
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 838 tulasI zabda-koza manapara : mana se pare, mana se ajJeya, atIndriya / mA0 7.13 chaM06 manabhaMga : saM00 (saM0 mnobhngg)| (1) mana kI TUTana, sAhasa kA TUTa jaanaa| (2) vadarikAzrama ke mArga kA eka parvata (jo pathika ke manobala ko tor3a detA hai) / 'mAna mana bhaMga, citabhaMga mada, krodha lobhAdi parvata durga / ' vina0 60.6 manabhAI : manacAhI, manovAJchita / gI0 5.26.3 manabhAe : manacAhe / 'bhae sakala manabhAe / ' gI0 6.22.4 manabhAyo : (de0 bhAyo) / manacAhA / 'kIjai nAtha ucita manabhAyo / ' vina. 244.5 manabhAvata : vi0pu / mana ko bhAvita karane vAlA, mncaahaa| tuma soM manabhAvata pAyo na ke|' kavi0 7.38 manabhAvati, tI : manabhAvata+ strI0 / manacAhI / 'bihasi mAgu manabhAvati baataa|' mA0 2.26.7; 1.308.6 manabhAvato : manabhAvata+kae0 / mncaahaa| 'manabhAvato dhena paya sravahIM / mA0 7.23.5 manabhAvA : bhUkR.pu / manonukUla, manacAhA / mA0 2.27.2 manamatha : manmatha / kAmadeva / vina0 26.3 manamaya : (de0 maya) manarUpI+manomaya koza (pA~ca jJAnendriya+mana) anta: karaNa / 'tulasidAsa manamaya mAraga meM rAjata / ' gI0 2.36.3 manamAnI : vi.strI0 / manacAhI / kR0 46 manamodaka : manorAja / mA0 1.246.1 manamohanI : vi0strI0 / manoM ko mugdha karane vAlI / gI0 1.34.5 manaraMjana : vi.pu.| mana ko raMgane (anurakta karane) vAlA / 'manaraMjana raMjita __ aMjana naina / ' kavi0 1.1 manasahi : manasA (icchA) meM, bhAvanA meM / 'prabhu manasahiM laya lIna manu / ' mA0 1.316 manasahuM, hu : manasA se bhI, bhAvanA meM bhii| 'bhorehuM bharata na pelihahuM manasahuM rAma rjaai|' mA0 2.286 manasA : (1) saM0strI (saM0 mnsyaa)| icchA, bhAvanA / jimi paradroha nirata manasA ke / ' mA0 6.62.4 (2) (saM0) mana se / 'manamA bisva bijaya kaheM cInhI / ' mA0 1.230.2 manasi : (saM0) mana meM / 'basata manasi mama kAnana cArI / ' mA0 3.11.18 manasija : saM00 (saM0) / mana meM janma lene vAlA kAmadeva / mA0 1.85 manasiju : manasija+kae / mA0 1.316 chaM0 For Private and Personal Use Only
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 839 manasvI : vi00 (saM0 manasvina) / udAtta mana vAlA, dar3ha vrata, sthitaprajJa, jJAnI, satarka, nipuNa / vina0 55.4 manaharanI : vi0strI0 / mana ko harane vAlI / gI0 1 28.3 manahArI : vi0pU0 (saM0 manohArin) manohara / gI0 2.54.2 manahi, hIM : mana meM / 'tadapi manAga manahiM nahiM pIrA / mA0 1.145.4 'manahIM mana mahesu musukaahiiN|' mA0 1.63.3 manahi : mana ko / 'ehi prakAra balu manahi dekhaaii|' mA0 1.14.1 manahuM : (1) mana bhI, mana se bhI, mana meM bhii| 'tulasI prabhu gayo cAhata manahuM teN|' kR0 43 / (2) utprekSArthaka avyaya / maanoN| 'sasi samAja mili manahu~ suraatii|' mA0 1.15.6 manahu : manahu~ / maanoN| mA0 6.23 Ga manahUM : mnhuN| mana meM bhii| 'jo manahaM na smaai|' mA0 7.80 ka manA : mana / 'sunahi saMtata saTha manA / ' mA0 5.60 chaM0 manAi : pUka 0 (saM0 mAnayittvA>prA0 maNAvia>a0 mnnaavi)| manA kara / (1) abhyarthanA karake / 'kahahiM manAi mahesu / mA0 2.1 (2) utsava Adi mAna kara, anubhava kara / 'locana AjahiM phaguA manAi / ' gI0 7.22.7 manAiai : A0kavA0prae / manAyA jAya / 'jo pari pArya mnaaie|' do0 430 manAibe : bhakR00 / manAne, manuhAra karane / 'bharata manAibe ko Avata haiN|' gI0 2.41.2 manAibo : bhakR00kae / manAnA, prArthanApUrvaka anukUla krnaa| 'inako bhalo mnaaibo|' do0 460 manAI : manAi / prAthita kara / 'mAgahiM hRdayaM mahesa mnaaii|' mA0 2.157.8 manAe : bhUka puba0 / prArthita kie| 'nara nArinha sura sukRta manAe / ' mA0 1.260.3 manAka : avyaya (saM0 manAk) / jarA sA, thor3A sA bhii| auta pAvai na manAka so|' kavi0 5.25 manAka : manAka+kae / (vizeSaNAtmaka pryog)| tuccha / jehi haragiri kiyo hai manAku / ' gI0 1.86.2 manAga : manAka (saM0 manAg) / tadapi manAga manahiM nahiM piiraa|' mA0 1.145.4 manAya : manAi / rA0pra0 4.3.6 manAye : manAe / prArthanA karane se / 'devatA manAye adhikAti hai|' hanu0 30 manAva, manAvaha : (1) A0 prae0 (saM0 mAnayati>prA0 maannaavi)| (2) (prA0 mnnnnaavi)| manautI karatA-tI hai, anurodha karatA-tI hai+samajhAtA For Private and Personal Use Only
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 840 tulasI zabda-koza tI hai / 'manahIM mana manAva akulAnI / ' mA0 1.257.5 'sura manAva dhari dhIra / mA0 1.257 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir manAva : A0 u0 (saM0 mAnayAmi - mAna pUjAyAm > prA0 mANAvAmi> a0 mANAvau~ ) / pUjatA hUM, prArthita karatA hUM / 'tA ke juga pada kamala manAvau~ / ' mA0 1.18.8 manAvata: vakR0pu0 / prArthita karatA-karate / 'ahanisi bidhihi manAvata rahahIM / ' mA0 7.25.2 manAvati : vakR0 strI0 / manAtI, kAmanA karatI / 'baiThI saguna manAvati mAtA / ' gI0 0 6.16.1 manAvana : bhakR0 avyaya / manAne, anurodha karane / 'rAmahi bharatu manAvana jAhIM / ' mA0 2.162.6 manAvaha hoM : A. praba0 / (1) cAhate haiM / 'bharata Agamanu sakala manAvahi / ' mA0 2.11.2 (2) socate yA kalpita karate haiM / 'bighana manAvahi deva kucAlI / ' mA0 2.11.6 (3) prArthanA karate haiM / 'sakala sivahi mnaavhiiN|' jA0maM0 chaM0 7 mani: saM0 strI0 (saM0 maNi) / (1) ratna | mA0 1.1.8 (2) sarpa maNi / phani mani sama nija guna anusarahIM / ' mA0 1.3.10 (3) gajamuktA / sidhura manimaya sahaja suhAI / ' mA0 1.288.7 (4) kaustubha nAmaka ratna / 'Apu ramA mani cAru / ' mA0 1.136 ( 5 ) maNi ke samAna = zreSTha (ziromaNi ) / 'maMDalIka mani rAvana / ' mA0 1.182 ka maniata: mAnita | mAnA jAtA, saMmAna pAtA / 'tulasI-so jaga maniata mahAmuni so / ' kavi0 7.72 manizrArA : (1) vi0pu0 (saM0 maNikAra > prA0 maNiAra) / maNiyoM ko gar3hanebanAne vAlA / (2) (saM0 maNi + Akara > prA0 maNiAra) / maNiyoM khAnoM se yukta | 'girigana maniArA / mA0 1.191.4 manikarNikA : saM0 strI0 (saM0 maNikarNikA ) / kAzI meM gaGgAjI kA zmazAna ghATa vizeSa + tIrthavizeSa / vina0 22.5 manigana : vividha maNi-samUha / mA0 2.1.4 manijaTita : maNiyoM se gumphita / gI0 7.16.3 manijAlA : (1) maNisamUha (2) maNiyoM kI jAlI / padika hAra bhUSana manijAlA / ' mA0 1.147.6 manadIpa : maNi kA dIpaka ( jo kabhI na bujhe aura na tale a~dherA hI ho) / mA0 1.21 For Private and Personal Use Only
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 841 manimaMdira : maNijaTita athavA maNiracita bhavana (jisameM saba ora pratibimbana ho) / mA0 1.356.3 manimaya : vi0 (saM0 maNimaya) / (1) maNi jaTita / 'manimaya racita cAru caubAre / ' mA0 1.60.8 (2) maNi nirmita / 'bena harita manimaya saba kInhe / ' mA0 1.288.1 (3) maNirUpa / 'dIpa manohara manimaya naanaa|' mA0 1.286.3 manihAra : maNiyoM kA hAra, ratnahAra / mA0 1.166.6 manimAla : maNiyoM kI mAlA / 'maMju banI manimAla hie~ / ' kavi0 1.2 maniyata : maniata / vina0 183.1 maniyAM : mani+ba / maNiyA~ / 'kaThulA kaMTha maMju gajamaniyAM / ' gI0 1.34.3 manihaiM : mAnihaiM>mAnihahiM / mAneMge / 'bhagata siromani mnihaiN|' vina0 65.3 manI : (1) mani / 'cahuM pAsa bani gajamanI / ' gI0 7.5.6 (2) saM0strI0 (saM0 maNI =ajaaglstn)| bakarI ke gale meM laTakate stanAkAra mAMsakhaNDa ke samAna nirarthaka viSayAbhimAna / 'hoya bhalo ajahaM gaye rAmasarana parihari manI / ' gI0 536.6 manu : (1) saM00 (sN.)| mAnava jAti ke Adi puruSa / mA0 1.148.6 (2) mana+kae / 'bhA manu maganu mile janu rAm / ' mA0 2.167.4 (3) manahu~ / maanoN| 'nAsika kIrabacana pika suni kari saMgati manu guni rahati bicaarii|' kR0 22 manuja : saM00 (saM0) / manu-santati =mAnava, manuSya / mA0 1.46.1 manujamanusRtya : manuSyacarita kA anusaraNa karake / vina0 50.5 manujA : mnuj| mA0 7.102 chaM0 manujAta : manuja / (sN0)| manujAda, dA : vi0+saM00 (saM0 manuja+Ada) / manuSya bhakSI, rAkSasa / mA0 7.36: 6.33.6 . manujair : (saM0) manuSyoM dvaaraa| vina0 55.8 manuSya : manuja (sN.)| mA0 5 zlo0 1 manusAI : saM0strI0 (saM0 mnussytaa)| pauruSa, viirtaa| 'muehiM badhe nahiM kachu __ manusAI / ' mA0 6.31.1 manuhAri, rI : saMstrI0 (saM0 manyahArikA-?>prA0 maNNahariA>a. maNNuhArI=maNNuhAri) / dUsare ke roSAdi ko dUra karane kI kriyA; anunayavinaya / "paThavata napana ko manuhAri / ' go0 7.26.2 'kyoM sauMpyo sAraMga hAri hiya karI hai bahuta mnuhaarii|' gI0 1.106.4 For Private and Personal Use Only
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 842 tulasI zabda-koza mane : vi0 (arabI-mana) / vajita / rokA gayA / 'jAni nAma ajAni lInheM naraka surapura mne|' vina0 160.3 mano : mnhuN| maanoN| 'syAma sArasa juga mano sasi sravata sudhA siMgAru / ' kR0 14 manogati : (1) saMstrI0 (sN.)| manodazA / 'dubidha manogati prajA dukhaarii|' __ mA0 2.302.6 (2) vi0 / mana ke samAna tIvra gati se yukta --- ativegazIla / __ 'tIrkha turaMga manogati caMcala / ' kavi0 7.44 manoja : manasija (saM0) / mA0 1.50.3 manojani : manoja+saMba0 / kAmadevoM (ko) / 'lAla kamala jana lAlata bAla manojani / ' jA0ma064 manobhava : kAmadeva ne / 'manahuM manobhavaM phaMda sNvaare|' mA0 1.286.1 manobhava : manoja (saM0) / kAmadeva / mA0 1.86 chaM0 manobhUti : manobhava (sN.)| mA0 7.108.5 manomala : saM0pU0 (sN.)| mana ke mala (1) mAyika mala =ajJAna / (2) kArma mala = zubhAzubha karma-vAsanA / 'Asa piAsa manomala haarii|' mA0 1.43.2 manoratha : saM00 (sN.)| manarUpI ratha =abhilASa / mA0 1.1.6 manoratha : manoratha+kae / eka mAtra icchA / 'mora manorathu jAnahu nIkeM / ' mA0 1.236.3 manorama : vi0 (sN.)| mana ko ramAne vAlA=manohara / mA0 1.37.3 manorAju : (de0 rAju) manorAjya, divAsvapna, asaMbhava kalpanAoM se mana ko mithyA sukha dene kI kriyA (mana hI mana rAjA banane kI prvRtti)| 'manorAju karata akAju bhayo Aju lagi / ' kavi0 7.66 manohara : vi0 (saM0) / mana ko harane vAlA, mohaka, sundara / mA0 1.15.1 manoharatA : sundaratA se, meM / 'manoharatAM jiti mainu liyo hai| kavi0 2.16 manoharatA : saM0strI0 (saM0) ! sundaratA, mnomohktaa| mA0 1.241.1 manoharatAI : manoharatA / mA0 1.40.8 manoharatAu : manoharatA bhii| 'nipaTa asamaMjasahu bila sati mukha mnohrtaau|' ___ gI0 7.25.4 manoharatayA : manoharatA / gI0 1.6.3 / manoharAyata : (1) manohara tathA caur3A (vishaal)| 'manoharAyata ura / ' mA0 6.86 chaM0 (2) AyatAkAra=lambAI ke anupAta meM caur3AI vAlA tathA sundara / 'bApI tar3Aga anUpa kUpa manoharAyata sohhiiN|' mA0 7.26 chaM0 For Private and Personal Use Only
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 843 manau : manahu~ / mAnoM / 'rAvana kaheM mano cunautI dInha / ' mA0 3.17 manmatha : saM0pu0 (saM0) / kAmadeva / manmathArI : (saM0 mnmthaari)| kAmazatru =ziva / mA0 7.108.12 manyu : saM00 (sN.)| roSa, amarSa / vina0 57.5 / mama : sarvanAma (saM0) / (1) merA-merI-mere / 'soi mama iSTadeva raghubIrA / ' mA0 1.51.8 (2) mamatA (apane parAye kA bhAva), nazvara jAgatika viSayoM ke prati apanepana kI buddhi / 'ahamama malina janeSu / ' mA0 2.225 mamatA : saM0strI0 (saM0) / (1) AtmIyatA, merepana kI bhAvanA jo sneha, kRpA Adi se hotI hai-sAttvika nijatva / 'jehi jana para mamatA ati chohU / ' mA0 1.13.6 (2) rAga, viSayoM ke prati rAjasa-tAmasa svatva bhAvanA / 'mamatA kehi kara jasa na nasAvA / ' mA0 7.71.2 mamatAhana : (de0 hn)| Asakti mUlaka mamatva buddhi kA nAzaka / mA0 7.51.6 mamle, mamlo : A0 bhUtakAla-prae0 (sN0)| murajhAyA, kumhlaayaa| mA0 2 zlo0 2 mayaM : mayadAnava ne / 'soi mayaM donhi rAvanahi AnI / ' mA0 1.178.3 maya : (ka) saM00 (saM.) / eka dAnava =mandodarI kA pitaa| mA0 1.177.6 (kha) pratyaya / (1) viracita / 'amia mUrimaya / ' mA0 1.1.2 (2) pUrNa, ota-prota / 'mohimaya jaga dekhaa|' mA0 3.16.3 (3) ekarUpa, tadrUpa, abhinn.| 'bidhi hari haramaya bedaprAna so|' mA0 1.16.2 mayaMka, kA : saM00 (saM0 mRgADa ka>prA0 mayaMka) / candramA / mA0 1.221.5; 5.23.2 mayaMda : saM00 (saM0 mRgendra>prA0 maiMda) / (1) siMha / (2) eka vAnarayUthapa / mA0 5.54 mayaMda : mayaMda+kae / 'aMgadu mayaMdu nala nIla balasIla mhaa|' kavi0 5.26 mayatanayAM : mandodarI ne / 'mayatanayA~ kahi nIti bujhAvA / ' mA0 5.10.7 mayatanayA : mayadAnava kI putrI = mndodrii| mayatrI : mitrii| (1) mitra bhAva, sakhitva / 'tehi sana nAtha mayatrI kIje / ' mA0 4.4.3 (2) yoga meM citta kI nirmalatA kA sAdhana vizeSa jisameM sukhI janoM ke prati IrSyAhIna sambandha banAne kA upadeza hai| IrSyA-dveSAdi-rahita mnodshaa| 'zraddhA chamA mayatrI daayaa|' mA0 3.46.4 mayana : madana (prA0 mynn)| (1) kAmadeva / mA0 2.140.7 (2) moma / de0 main| mayanaMdinI : mayatanayA / kavi0 6.21 For Private and Personal Use Only
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .844 tulasI zabda-koza mayanapura : kAmadeva kA nagara / gI0 2.47.8 mayanA : menA ne / 'puni gahe pada pAthoja mayanAM / ' mA0 1.101 chaM0 mayanA : saM0strI0 (saM0 menA) / pArvatI kI mAtA / mA0 1.66.1 mayasutA : mayatanayA / mA0 6.8.1 mayA : saM0strI0 (saM0 mamatA>prA0 mamayA) / sneha, mamatva / 'jAnakInAthu mayA karihai / ' kavi0 7.47 mayUkha nhi : mayUkha+saMba0 / kiraNoM (se) (saM0 mayUkha = kiraNa) / 'bidhu mahi pUra mayUkhanhi / ' mA0 7.23 mayUra : saM00 (sN.)| mora pkssii| do0 332 mara : marai / mara sakatA hai / 'umA kAla mara jAkI IchA / ' mA0 6.102.3 maraMda : makaraMda (sN.)| piyata rAma mukhArabiMda maraMda / ' gI0 7.23.3 maraMdu : maraMda+kae0 / 'arabiMdu so Ananu rUpa maraMdu / ' kavi0 1.2 /mara, marai, I : A.prae0 (saM0 mriyate>prA0 mri)| maratA hai, prANa tyAga karatA hai / mA0 6.102.2; 66.5 marau~, U : A0ue0 (a0) mara rahA hUM, marA jA rahA huuN| 'dina bahu cale ahAra binu mruuN|' mA0 4.27.3 marakaTa : markaTa / mA0 4.4.4 marakata : saM00 (sN.)| harita maNivizeSa / mA0 1.288 marakatamaya : (de0 maya) marakata maNisvarUpa, marakata-tulya / 'marakatamaya sAkhA supatra / ' kavi0 7.115 marakkata : marakata / kavi0 6.51 marajAda, dA : saM0strI0 (saM0 maryAdA) / (1) siimaa| 'sudaratA marajAda bhvaanii|' mA0 1.100.8 (2) AcAra paddhati / 'marajAda taji bhae sakala basa kAma / ' mA0 1.84 (3) vyavasthA, vidhAna / 'marajAdA puni tumharI kiinhii|' mA0 5.56.5 (4) paramparAgata niyama / 'nimi napa ke manajAda miTAI / ' gI0 1.108.6 marajAdA : maryAdA meM, sImA meM / 'sAgara nija marajAdA rhhiiN|' mA0 7.23.6 marata : (1) vakR0 / maratA-marate; maraNAntika kaSTa sahatA (te)| 'mana mRga marata jahA~ taha~ dhaaii|' kR0 26 (2) marate samaya / 'marata na maiM raghubIra biloke / ' gI0 3.12.3 maratahuM, hu : marate samaya bhii| 'maratahuM lagI na khoMca / ' do0 302 'maratahu aura sNbhaaryo|' gI0 3.6.1 maratI : (1) vakR0strI0 / prANa tyAga krtii| (2) marane kI / 'nija tana pragaTesi maratI baaraa|' mA0 6.58.5 For Private and Personal Use Only
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 845 marateu~ : kriyAti00 ue / maiM mAratA / 'bar3ha bhaesi na ta marateu~ tohii|' mA0 6.46.3 maratI : kriyAti 00e0 / mara jAtA / 'marato kahA~ jAi ko jAne / ' gI0 5.28.8 maradana : mardana / gI0 2.18.3 marana, nA : (1) saMpu0 (saM0 mrnn)| mRtyu / mA0 1.46.1 (2) bhakR0 avyaya / marane / 'lAge amara marana / ' vina0 248.3 maranasolu : vi0 (saM0 maraNazIla) ke| mriyamANa, maraNonmukha / 'maranasIlu jimi pAva piyUSA / ' mA0 1.335.5 maranihAra : vi.pu.| maraNonmukha / 'aba yahu maranihAra bhA saaNcaa|' mA0 1.275.4 maranu : marana+kae / 'hoi marana jehiM binahiM zrama / ' mA0 1.56 maraba : bhaka00 (saM0 martavya>prA0 mariavva) / maranA / 'bhUpati jiaba maraba ura AnI / ' mA0 2.282.7 marama : marma / (1) tattva, yathArtha svarUpa (rahasya) / 'marama na jAne koI / ' mA0 1.186 chaM0 1 (2) gupta bheda / 'jaba tehiM jAneu marama / ' mA0 1.123 (3) mAraka aGga (jisa para prahAra se mRtyu ho sake) / 'marama ThAharu dekhaI / ' mA0 2.25 chaM0 (4) durbala tathya kI ora saMketa / 'marama bacana sItA jaba bolA / ' mA0 3.28.5 maramu : marama+kae0 / ekamAtra rahasya / 'satI na jAnahiM marama soi / ' mA0. 1.48 kha marasi : A0mae0 (saM0 mriyase>prA. marasi) / tU mara rahA hai / 'binu jAne kasa marasi piaasaa| vina0 136.2 marahiM, hI : (1) A0praba0 (a.)| marate haiM, mara sakate haiM / 'hari binu marahiM ne nisicara pApI / ' mA0 1.206.5 (2) ue / hama mara rahe haiM / lAja hama mrhiiN|' mA0 6.118.6 (3) hama mara sakeM / 'hama kAhU ke marahiM na maareN|" mA0 1.177.4 marahuM : A0-kAmanA-praba0 ! mareM, mara jAyeM / 'asahI dusahI marahuM manahimana / ' gI0 1.2.10 marahu : A0maba0 (a0) / marate ho, mro| 'byartha marahu jani gAla bajAI / ' mA0 1.246.1 marA : (1) bhUkR00 (saM0 mRta) / mara gyaa| (2) 'rAma' kA ulaTA 'mraa| 'rAma bihAi marA japa teM bigarI sudharI kabi ko kilahU kii|' kavi0 7.86 For Private and Personal Use Only
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 846 tulasI zabda-koza marAe~ : maravAne se, prANaghAta karavAne se / 'banihi so mohi marAe~ / ' mA0 4.22.8 marAenhi : A0-bhUkR0+praba0 / unhoMne maravA DAlA / 'puni avaDeri marAenhi taahii|' mA0 1.76.8 marAyala : vi00 (saM0 mArita>prA0 mraavill)| mAre hue / 'saThahu sadA tumha mora marAyala / ' mA0 6.97.6 marAla : saM00 (saM0) / haMsa / mA0 1.14 ga marAlanhi : marAla+saMba0 / hNsoN| 'bAla marAlanhi ke kala jottaa|' mA0 1.221.3 marAlA : marAla / mA0 1.3.1 marAlike : marAlikA+saMbodhana (saM0 mraalii=mraalikaa)| he haMsi / 'muni mAnasa marAlike / ' kavi0 7.173 marAlini : mraalii| gI0 3.7.2 marAlI : marAlI+ba0 / hasiyA~ / 'parI badhika basa manahu~ mraaliiN|' mA0 2.246.5 marAlI : (1) saM0strI0 (saM0) / haMsI / mA0 2.20.4 (2) haMsa sambandhI (saM0 mArAlI) / 'calo marAlI cAla / ' do0 333 marAlu : marAla+kae0 / 'marAla hota khuusro|' kavi0 7.16 mari : pU0 (a0)| mara (kr)| 'jo tarajanI dekhi mari jaahiiN|' mA0 1.273.3 maria, ya : A0bhAvA0 / marA jaay| 'mAre maria jiAeM jI jai|' mA0 3.25.4 maribe : bhk00| marane yogya, maranA / 'eka bAra maribe ho|' kR0 36 maribeI : marane hii| 'maribeI ko rahatu hauN|' kavi0 7.167 maribo : bhaka00kae / mrnaa| mariboi, I : maranA hI / 'mariboI raho hai / ' kavi0 7.61 mariya, ye : maria / 'kata paci paci mariye / ' vina0 186.6 marihau~ : A0bha0 ue0 (saM0 mariSyAmi, mArayiSyAmi>prA0 marihimi. mArihimi>a0 marihiu~, maarihiuN)| mruuNgaa+maaruuNgaa| 'dehau~ sApa ki marihau~ jAI / ' mA0 1.136.3 marihahiM : A0bha0praba0 (saM0 mArayiSyanti>prA0 mArihiti>a0 maarihihiN)| mAreMge / 'taba rAvanahi hRdaya mahu~ marihahiM rAma sujAna / ' mA0 6.66 yaha dUSita prayoga hai kyoMki isakA 'mareMge' artha bhI AtA hai- (saM0 mariSyanti>prA. marihiMti>a0 mrihihiN)| For Private and Personal Use Only
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 847 marihi : A0bha0prae0 (saM0 mariSyati>prA0 mrihii)| mregaa| 'kehi bidhi marihi deva dukha daataa|' mA0 6.66.4 marihaiM : (1) (de0 marihahiM) mareMge, mara jaayeNge| 'mue marata marihaiM sakala / ' do0 224 (2) Uba jAyaMge, niDhAla ho jaayeNge| 'miTihi na marihaiM dhoi / ' do0 386 marihai : marihi / 'taji soi sudhA manoratha kari kari ko marihai rI mAI / ' kR0 51 marIca : mArIca / hanu0 36 maru : (1) saM00 (saM0) / bAlU kA Ujar3a lambA maidAna, marusthala / 'maru mArava mahideva gavAsA / ' mA0 1.6.8 (2) A0-AjJA-mae0 (a.) / tU mara jA / 'maru gara kATi nilaja kulaghAtI / mA0 6.33.4 maruta : saM00 (saM0 marut) / (1) vAyu / 'caleu barAha maruta gati bhaajii|' mA0 1.157.1 (2) marudvaNa-devavizeSa-jinakI saMkhyA 46 hai| 'cale maruta unacAsa / ' mA0 5.25 (3) deva jAtivizeSa / vina0 10.6 marutasuta : vAyu putra hanumAn / mA0 6.76.6 marudaMjanA : marut =vAyu tathA anyjnaa| hanumAna ke pitA-mAtA / vina0 27.2 marudagni : vAyu tattva tathA tejastattva (vAyu aura agni) / vina, 54.2 marubhUmi : marusthala, registAna (de0 maru) / mA0 2.223.8 mare : bhUkR*pu0ba 0 (saM0 mRta>prA0 mariya) / mRta hue| 'dui suta mare / ' mA0 6.37 mare : (1) marai / mare / mara sakatA ho / 'modaka marai jo tAhi mAhura na maariye|' hanu0 20 (2) kaSTa uThAe / 'sevata janma aneka marai / ' kavi0 7.55 (3) bhakR0 avyaya / maranA / 'jie marai bhala bhUpati jAnA / ' mA0 2.166.8 maraMgI : A0bha0strI0prae / samApta hogii| bAMha pIra mahAbIra tere mAre mraigii|' hanu0 25 maro : A0 -AjJA-prae / vaha marA kare, kaSTa uThAtA rahe / 'phiri phiri paci marai, maro so|' vina0 173.6 marori, rI : pUkR0 / maror3a kara, aiMTha-tor3a kara / 'lAta ghAta hI marori maariye|' hana 0 23 'bhaje bhujA mrorii|' mA0 6.68.6 marauM : marau~ / marUM, mRtyu pAU~ / 'rAmadUta kara marauM baru / ' mA0 2.56 marau : maro / 'koTika kalesa karo, marau chAra chAni so|' kavi0 7.161 markaTa : saM00 (saM0) / vAnara / mA0 5.18 / markaTAdhIza : (1) vAnara rAja =sugrIva / (2) vAnaroM meM zreSTha hanumAna jii| vina0 26.1 For Private and Personal Use Only
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 848 tulasI zabda-koza 'marda, mardai : A0prae0 (saM0 mRdnAti-mardayati) / mIja DAlatA hai, kucala__ masala detA hai / 'gahi gahi kapi mardai nija aNgaa|' mA0 5.16.6 mardana : vi0 / vinAzakartA / 'mardana nisAcara dhAri / ' mA0 6.113.2 mahiM : A.praba0 / masala-kucala DAlate haiM, ucchinna kara dete haiM / 'eka eka soM mardahiM / ' mA0 6.44 mardahu : A0maba0 / masala ddaalo| 'mardahu bhAlu kapinha ke ThaTTA / ' mA0 6.79.11 mardA : bhUka00 / masala ddaalaa| 'koTinha gahi sarIra sana mardA / ' mA0 6.67.3 madi : pUkR0 / masala-ghisa kara / 'racchaka madi madi mahi pAre / ' mA0 5.18.4 mardesi : aao-bhuuk00+pre0| usane masala diye| 'kachu mAresi kachu mardesi / ' mA0 5.18 mardai : bhakR. avyaya / masalane / 'lAge mardai bhuja bala bhaaro|' mA0 6.44.7 / / marma : (de0 marama) saM00 (saM0 mrmn)| rhsy| 'puraini saghana oTa jala begi na pAia marma / 'mAyAcchanna na dekhiai jaise nirguna brhm|' mA0 3.36 ka marmI : vi.pu. (saM0 maarmik)| marmajJa / (1) tattva kA jJAtA, tattvanipuNa / rahasyajJa / 'marmI sajjana sumati kudaarii|' mA0 7.120.14 (2) gupta bAtoM kA jAnane vaalaa| mA0 3.26.4 maryo : bhUka.pu.kae0 / mara gyaa| ripudala lari mryo|' mA0 3.20 chaM0 mala : saM00 (sN.)| (1) kIcar3a, dhUla, moracA Adi / (2) mAyA tathA karma vAsanA (mnoml)| 'jana mana maMju mukura mala hrnii|' mA0 1.1.4 (3) doSa, pApa / 'klimlhaarii|' mA0 1.11.6 malajuga : maloM kA yuga=pApayuga=kaliyuga / vina0 146.4 malamAra : vAsanArUpI paGa ka kA bojha / vina0 82.3 malamUla : pApa kA mUla kAraNa, lAJchanadAyI, kalaGa kayakta / gI0 2.60.3 malaya : saM00 (saM.) / (1) dakSiNa bhArata kA eka parvata jahA~ candana vana kahA gayA hai / 'dAru bicAru ki karai kou, baMdia malaya prsNg|' mA0 1.10 ka (2) candana vRkSa (saM0 mlyj)| 'kATai parasu malaya sunu bhAI / ' mA0 7.37.8 malayarenu : candana carNa / gI0 7.22.3 malayAnila : malayagiri se Ane vAlA candana gandhayukta dakSiNa-samIraNa; vasanta samIra / gI0 2.48.4 malaruci : vi0 (saM0) / malina viSayoM meM ruci vAlA / vina0 22.4 malahara : kaluSarUpI paGaka miTAne vAlA / mA0 5.60 chaM. For Private and Personal Use Only
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza malAI : saM0 strI0 ( phA0 bAlAI ) / garma dUdha ke Upara jamane vAlI parta = sAr3hI | 'khAta khunasAta soMdhe dUdha kI malAI hai / ' kavi0 7.74 malAkara : vi0 (saM0 ) / kaluSarUpI kIcar3a kI khAni; atipApI / mA0 6.71 malAna, nA : bhUkR0vi0pu0 (saM0 mlAna > prA0 malANa ) / kumhalAyA huA, klezayukta, AbhAhIna, aprasanna / 'manu jani karasi malAna / ' mA0 2.53 malAni : (1) malAna + strI0 / murajhAyI, khinna / 'lakhi naI gati bhai mati malAni / gI0 5.7.1 (2) saM0 strI0 (saM0 mlAni > prA0 milANi) / murajhAhaTa, kheda / 'bhaI kachuka malAni / ' gI0 7.28.3 malApahA : vi0strI0 (saM0 ) / maloM kA nAza karane vAlI / 'kIrati sakala loka malApahA / ' gI0 7.16.5 849 malAyatana : malAkara / mA0 6.121 kha malAyana : malAkara / mA0 7.39.5 1 1 malAra : saM0pu0 (saM0 mallAra) / saMgIta meM rAgavizeSa / gI0 7.18.5 malina : vi0 (saM0) / (1) kuvAsanAdirUpI paGkayukta / 'miTai na malina subhAu abhaMgU / ' mA0 1.7.4 (2) dhUla yA kIcar3a se sanA / 'mukuTa malina aru nayana bihInA / ' mA0 1.115.4 (3) AbhAhIna ( viSAdagrasta ) / 'khala bhae malina / ' mA0 1.265.1 malinamati : sadoSa buddhi vAlA, kaluSa vicAroM vAlA / mA0 1.28.11 malinA : saM0 strI0 (saM0 malinatA > prA0 maliNAyA ) / hanu0 35 maliniyA : saM0 strI0 (saM0 mAlinI = mAlinikA > prA0 mAliniyA) / mAlA gUMthane vAlA, mAlI jAti kI strI / rA0na0 7 malIna, nA : malina / mA0 1.237; 1.27.4 malInatA : malinAI (saM0 malinatA ) / doSa, gandagI / kavi0 7.62 malonI : malIna + strI0 / malayukta, dUSita / mA0 2.223.6 malIne : malInA + ba0 / AbhAhIna, dUSita, viSAdagrasta / miTA modu mana bhae malIne / mA0 2.118.7 For Private and Personal Use Only malu : mala + kae0 / paGka, doSa / 'bar3hata moha mAyA malu / ' vina0 24.1 malecha : saM0pu N0 (saM0 mleccha > prA0 mileccha) / pApI, badhika ( gomara ) / 'jimi malecha basa kapilA gAI / mA0 3.26.8 mallajuddha : kuztI, do meM lar3AI, muSTikA Adi ( dA~va-peMca) kI lar3AI / mA0 6.64 chaM0 mahAi, I : pUkR0 / dularA kara, pucakAra kara / 'kahati malhAra malhAI / ' gI0 1.16.5
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 850 tulaso zabda-koza malhAvatI : vakR0strI0 / dularAtI / 'bAlakeli gAvatI malhAvatI suprema bhara / ' gI0 1.33.4 malhAvahiM, hIM : A0praba0 / dularAtI haiN| 'madhura jhulAi malhAvahIM / ' gI0 1.22.10 mavAse : saM.pu0ba0 (saM0 amAvAsa = sAtha-sAtha nivaas)| zivira, skandhAvAra, sainika gar3ha / 'manahuM mavAse mAri kali rAjata sahita samAja / ' do0 558 mazaka : saM00 (sN.)| macchara / vina0 56.7 maSTa : cupa, mauna (muMha bnd)| 'maSTa karahu, anucita, bhala naahiiN|' mA0 1.278.4 masaka : mazaka / (1) macchara / 'masaka daMsa bIte hima traasaa|' mA0 4.17.8 (2) camar3e kI bhAthI, khalAyata (saM0 mshk)| 'masaka phUMka baru meru udd'aaii|' mA0 2.232.3 (yahA~ donoM artha sambhava haiN|) masakatu : vakR00kae0 / masaka se phuhAreM DAla kara bhigotA, masakAratA / 'tulasI uchali siMdhu meru ma sakatu hai / ' kavi0 6.16 masakharI : saM0strI0 (phA0 maskharagI= dillgii)| hAsa-parihAsa, bhNdd'tii| mA0 7.68.6 masAna : saM00 (saM0 zmazAna>prA0 msaann)| maraghaTa / mA0 2.83.7 masAnu : masAna+kae / 'jAgati manahuM masAnu / ' mA0 2.36 masi : saM0strI0 (saM0) / (1) kajjala / 'bhrU para masi biMdu birAjata / ' gI0 1.22.6 (2) syAhI, kajjalI-lekhanopakArI drava padArtha / 'likhia purAna maMju masi soii|' mA0 1.7.11 (3) lepa karane vAlA raMga / 'janu muha~ lAi geru masi bhae kharani asavAra / ' gI0 2.47.15 (4) parAjaya, apamAna Adi kI sUcaka syAhI yA bhAsI / 'jamagana muha~ masi jaga jamunA sii|' mA0 1.31.11 (5) (saM0 zmazru>prA0 massu) / mUcha-dAr3hI kI roma rekhA / 'uThati bayasa masi bhIjata / ' gI0 2.37.2 masIta : saM0strI0 (arabI-masajida) musalamAnoM ke sijda: karane (Izvara-namana) kA sthAna (ibAdatagAha) / kavi0 7.106 mastaka : saM0pu0 (saM0) / matthA, lalATa / mA0 2 zloka 1 maha~ : parasarga / meM 'ehi maha raghupati nAma udaaraa|' mA0 1.10.1 (de0 mahiM) / mahaMge : vi.puba0 (saM0 mahAgha>prA0 mahagdha =mahagdhaya) / adhika mUlya vAle / ___'mahaMge mani kaMcana kie|' do0 146 mahaMgo : vi0pu0kae0 (saM0 mahArghaH>prA0 mahaggho) / adhika mUlya se prApya / so tulyasI maha~go kiyo|' do0 108 mahatArI : mahatArI / hanu0 27 For Private and Personal Use Only
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sulasI zabda-koza 851 mahata : (1) saM0pu0 (saM0 mahattva>prA0 mhtt)| mahimA, zakti, audAtya / 'muni mama mahata-sIlatA dekhii|' mA0 7.113.4 (2) vi0+kri0vi0 (saM0 mahat) adhika / 'kali ko kaluSa mana malina kie mahata / ' kavi0 7.66 (3) vakR00 (saM0 mathat>prA0 mahata) / mathatA-te; bilotaa-te| 'pAyo kehi ghRta bicAru harina-bAri mahata / ' vina0 133.5 mahatattva : saM00 (saM0 mahattattva) / prakRti kA Adi pariNAma buddhi tattva jisase ahaMkAra kI sRSTi hotI hai aura ahaMkAra se zeSa tattva pariNAma lete haiN| yahI mahattattva samaSTirUpa se sAttvika, rAjasa aura tAmasa bhAgoM meM viSNu, brahmA aura ziva nAma (sAMkhya meM) pAtA hai| prakRti mahatattva zabdAdi guNa devatA byoma marudagni amalAMbu u: / ' vina0 54.2 mahatArI : (1) maataaeN| 'ati AnaMda magana mahatArI / ' mA0 1.265.4 (2) mAtAoM ne / 'kosalyAdi rAma mahatArI / prema bibasa tana dasA bisArI / ' mA0 1.345.8 mahatArI : saM0 strI0 (saM0 mahattarAryA>prA0 mahattarAriyA) maataa| mA0 2.42.6 (kisI bhI sammAnya strI ke lie prayoga calatA hai / ) mahadAdi : gosvAmI jI ke (vaiSNava) darzana meM 30 tattva haiM-mAyA =mUla prakRti; jIva=puruSa; svabhAva; guNa triguNa ; kAla; karma aura 23 mahat Adi tattva / sAMkhya darzana meM mahat Adi tattvoM kI vyavasthA dI gaI hai :mUla prakRti kA pariNAma mahata-tattva hai (de0 mhtttv)| usase ahaMkAra pariNata hotA hai / ahaMkAra ke sAttvika bhAga ko 'vaikRta ahaMkAra' kahate haiN| tAmasa bhAga ko 'bhUtAdi ahaMkAra' aura rAjasa ko 'tejasa' kahA jAtA hai / 'taijasa ahaMkAra' zeSa donoM kA sahayogI rahatA hai ora taba vaikRta se 11 tattva pariNAma lete haiM-mana, pAMca jJAnendriya tathA pAMca karmendriya / 'bhUtAdi' se pA~ca tanmAtra pariNAma pAte haiM-zabda, rUpa, rasa, gandha aura sparza-ye sUkSmabhUta athavA pAMca jJAnendriyoM ke viSaya kahe gaye haiM / sUkSma bhUta hI sthUla rUpa meM mahAbhUta banate haiM--AkAza, teja, jala, pRthvI aura vAyu / ina 26 tattvoM meM Izvara ko jor3ane se 30 tattva hote haiM / Izvara zeSa tattvoM se viziSTa hai-vaha zeSI athavA aMzI hai, zeSa saba usake aMza tathA zarIra rUpa haiM / 'mAyA jIva subhAva guna kAla karama mahadAdi / ' do0 200 mahana : mathana (prA0 mhnn)| mahanu : mhn+ke| (1) mathana, vinAza / 'mayana mahanu puradahanu gahanu jAni / ' kavi0 1.10 (2) vinAzaka / 'anaMga ko mahanu hai / ' kavi0 7.160 mahara : saM00 (saM0 mahat>prA0 mahalla) / mahAjana =nandagopa / kR0 38 For Private and Personal Use Only
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 852 tulasI zabda-koza maharAja : mahArAja / gI0 5.34.3 mahari : mahara+strI0 / yazodA (ke lie prayukta) / kR0 2 mahala : saM00 (saM0 mahalla) / prAsAda, ranivAsa, vizAla bhavana / (arabI-mahala) utarane kI jagaha, makAna / vina0 157.4 mahA~ : maha / meM / 'pragaTe narakehari khaMbha mahA~ / ' kavi0 7.8 mahA : vi0 (saM0 mahat) / (1) bar3A, vizAla (samAsAdi meM) / 'mahAsala' / mA.. 6.51.2 'mhaasiNdhu'| mA0 7.115.4 'mahAsAyaka' / mA0 2 zloka 3 'mhaasukh'| mA0 1.244.8 'mhaachbi'| mA0 1.244.2 ityAdi / (2) (asamasta prayoga) 'mahA mahA mukhiA je pAvahiM / ' mA0 6.45.1 mahAkAla : saMhArakartA=rudra / mA0 7.108.4 (ujjayinI ke mahAkAla) mahAgada : (mahA+agada) mahAn auSadha / 'bhavaroga mahAgada mAna arii| mA0. 7.14.18 mahAjana : (1) bahuta loga / 'nRpa kari binaya mahAjana phere / ' mA0 1.340.1 (2) bar3e loga / mukhya jana / 'saciva mahAjana sakala bolaae| mA0 2.171.2 maha-tapa : vizAla tapasyA / mA0 1.187.3 mahAtama : (1) saM00 (saM0 mAhAtmya) / mhimaa| 'kahata mahAtama ati anuraagaa|' mA0 2.106.4 (2) (saM0 mahAtamas) / ghora andhakAra / 'mano rAsi mahAtama tArakarma / ' kavi0 2.13 mahAdeva : (1) bar3A deva (2) ziva / mA0 1.80 mahAdrumAyudha : vizAla vRkSoM ke AyudhoM se laisa / mA0 6.79 chaM0 mahAdhana : vi0 (sN.)| bahumUlya / kara kaMkana keyUra mahAdhana / ' gI0 7.16.5 mahAna : (1) vi00 (saM0 mahat-mahAn) vizAla / (2) viSNu / 'ahaMkAra siva, buddhi aja, mana sasi, citta mahAna / ' mA0 6.15 ka mahAnada : mahAnada+kae / vizAla nada / mA0 1.40.2 mahAnala : vipula agni / 'jarata mahAnala janu ghRta parA / ' mA0 6.27.8 mahAnATaka : hanumannATaka (jisake racayitA hanumAna jI kahe jAte haiN)| vina.. 26.3 mahAnAda : vizAla zabda / 'mahAnAda kari garjA / ' mA0 6.66 mahAnidhi : bahuta bar3I nidhi / mA0 1.206.3 mahAbana : gahana vizAla vana / mA0 1.157.8 mahAphalu : (de0 phala) / ekamAtra parama puruSArtha = mokss| vina0 24.5 mahAbala : vi0 (saM0) atyanta blshaalii| 'danuja mahAbala marai na mArA / " mA0 1.123.6 For Private and Personal Use Only
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 853 mahabIra : (1) atyanta zUra / 'mahAbIra balavAna / ' mA0 1.122 (2) hanumAna / mA0 1.17.10 mahAvRSTi : ativRSTi, atizaya varSA / mA0 4.15.7 mahAbyAla : bahuta bar3A sarpa / gI0 1.62.3 mahAmaTa : mahAbIra / mA0 5.16.6 mahAbhaTamAnI : (de0 bhttmaanii)| apane ko bahuta bar3A vIra samajhane vAlA (vIra puruSammanya) / 'aho munIsu mahAbhaTamAnI / ' mA0 1.273.1 mahAbhava : aneka bar3e janma / vina0 136.6 mahAbhUta : (de0 mahadAdi) prapaJca ke sthUla tattva-pRthvI, jala, teja, vAyu aura AkAza / (2) bar3e bhUta (pishaacaadi)| kavi0 7.126 mahAbhUtana : mahAbhUta+saMba0 / mahAbhUtoM (bar3e jIvoM, pizAcAdikoM, pnycbhuutoN)| 'kAlahU ke kAla mahAbhUtana ke mahAbhUta / ' kavi0 7.126 mahAmaMtra : bIjamaMtra / vina0 108.2 mahAmaMda : ati duddhi, atyanta nIca, atizaya mUr3ha / mA0 3.36 mahAsakha : (1) bar3A yjny| (2) paJca mahAyajJa-(ka) RSiyajJa = svAdhyAya ; (kha) devayajJa-homa; (ga) pita yajJa =zrAddha-tarpaNa; (gha) narayajJa = Atithya; (Ga) bhUtayajJa = kAka, zyAna, go ityAdi ko bhojana denA / kavi0 7.55 mahAmati : ati buddhimAn / gI0 5.24.1 mahAmatta : atizaya matavAlA / mA0 1.256 mahAmada : atizaya ahaMkAra rUpI bar3A nazA / gI0 5.24.2 / / mahAmani : (1) bahumUlya ratna / 'bhUSana basana mahAmani naanaa|' mA0 1.305.4 (2) svarga kI maNi (cintaamnni)| 'maMtra mahAmani biSaya byAla ke / meTata kaThina kuaMka bhAla ke / ' mA0 1.32.6 mahAmAyA : saM0strI0 (sN.)| rAma-brahma kI Adi zakti (sItA) jo brahmA, viSNu tathA ziva kI zakti ke rUpa ma tridhA vibhakta hotI hai- mahAsarasvatI, mahAlakSmI aura mahAkAlI / jIvoM ke sAtha vahI byAmohikA mAyA (avidyA) kA rUpa letI hai / 'bhajia mahAmAyA patihi / ' mA0 1.140 mahAmArinha : mahAmArI+ saMba0 / mhaamaariyoN| 'devatA nihore mahAmArinha soM kara jore|' kavi0 7.175 mahAmArihI : mahAmArI hii| 'saMkaTa saroSa mahAmArihI teM jAniyata / ' kavi0 7.183 mahAmArI : saM0strI0 (saM0) / dUra taka phailane vAlA (saMsargaja) roga-plega, haijA Adi / kavi0 7.173 mahAmoda : ati harSa / mA0 1.315.4 For Private and Personal Use Only
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 854 tulasI zabda-koza mahAmodu : mahAmoda+kae / advitIya mahAn harSa / 'mahAmodu mere mana meM / ' kavi0 mahAmoha : saM00 (sN.)| sAMkhyAnusAra tRtIya kleza (tama, moha, mahAmoha, tAmisra aura andhatAmisra-ye sAMkhya ke bAdhaka tattva haiM); yogadarzana meM rAga / 'mahAmoha nisi dalana dinesU / ' mA0 2.326.6 (2) atizaya ajJAna / 'mahAmoha upajA ura toreN|' mA0 7.56.7 / mahAmoha : mahAmoha+kae / rAga, klezavizeSa / 'mahAmoha mahiSesu karAlA / " mA0 1.47.6 mahArAja : (saM0) cakravartI rAjA, samrAT / mA0 7.10.8 mahArAjana : mahArAja+saMba0 / mhaaraajoN| 'mahArAjana ke mahArAja / ' kavi0. 7.126 mahArAjA : mahArAja / kavi0 1.6 mahAriSi : maharSi, zreSTha RSi / mA0 7.116 kha mahAsukha : atizaya sukha, paramAnanda / mA0 1.244.8 mahiM : maha (saM0 smin-pratyaya>prA0 mhi) / meN| 'chana mahiM sabahi mile bhgvaanaa|' mA0 7.6.7 mahi : (1) saM0strI0 (saM.) / pRthvI / mA0 7.127.1 (2) paJcabhUtoM meM pari. gaNita pRthvI tattva jisakA aparihArya guNa gandha hai (nyaaydrshn)| binu mahi gaMdha ki pAvai koI / ' mA0 7.60.4 mahideva, vA : bhUdeva, bhUsura, brAhmaNa / mA0 1.6.8; 1.155.4 mahidevana, nha, nhi : mahideva+saMba0 / brAhmaNoM (ko)| bipula bAra mahidevanha dInhI / ' 1.272.7; 1.212.3 mahidhara : bhUdhara / (1) parvata (2) zeSanAga, diggaja, varAha, kamaTha jo pRthvI ko dhAraNa karane vAle purANa-prasiddha haiN| mahidharani : mahidhara+saMda 0 / pRthvI dhAraNa karane vAloM (zeSa, zUkara, kacchapa, diggajoM aura parvatoM se) / 'mahi mahidharani lakhana kaha balahi bar3hAvana / ' jA0ma068 mahidharu : mahidhara+kae / ekamAtra zreSTha pRthvI dhAraNakartA= zeSa / 'jo sahasa sIsu ahIsu ma hidharu / ' mA0 2.126 chaM0 mahiSa : bhUpa (saM0) / rAjA / mA0 2.254.7 mahipAla : rAjA (saM0) / bhUpAla / mA0 1.28.10 mahipAlaka : mahipAla / jA0ma0 46 mahipAlA : mahipAla / mA0 1.130.6 For Private and Personal Use Only
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 855 mahipAlu : mahipAla+kae / advitIya raajaa| 'jIti moha mahipAlu / ' mA0 2.235 mahipAvalI : rAjAoM kA samUha / gI0 1.84.1 mahibe : bhakR.pu (saM0 mathitavya>prA0 mahiavva =mhiavvy)| mathanA, mathita karanA, bilonA / 'mati maTukI mRga-jala bhari ghatahita manahI mana mahibe hii|' kR0 40 mahi-mani-mahesa : miTTI (mahi) aura maNi se banAe hue ziva / 'mahi-mani-mahesa para sabani sudhenu duhaaii|' gI0 1.15.1 mahimA : saM0strI0 (saM0 mahiman>prA0 mahimA) / mahattA, garimA, mAhAtmya / ___ satasaMgati mahimA nahiM goii| mA0 1.3.2 mahimAyatana : mahAtmya ke AgAra, sabhI mahimAoM se sampanna / vina0 56.6 mahimA hI : mahimA ko| mA0 2.288.5 mahiSa : saM0pu0 (saM0) / (1) bhaMsA / mA0 2.236.3 (2) mahiSAsura jise durgA ne mArA thA / vina0 15.4 mahiSI : mahiSI+ba0 / bhaiseM / mA0 1.333.8 mahiSI : saM0strI0 (sN.)| (1) bhaiMsa / (2) raajptnii| gI0 1.2.16 mahiSesa, sA : (saM0 mahiSeza-de0 mhiss)| (1) bar3A bhaMsA (2) mahiSAsura / __ 'teja kRSAnu roSa mahiSesA / ' mA0 1.4.5 mahiSesu : mahiSesa+kae / mahiSAsura / 'mahAmohu mahiSesu karAlA / rAma kathA kAlikA karAlA / ' mA0 1.47.6 mahisura : bhUsura / brAhmaNa / mA0 1.273.6 mahisuranha : mahisura+saMba0 / brAhmaNoM (ko)| 'saba prasaMga mahisuranha sunaaii|' ____ mA0 1.174.8 mahIM : (1) maiM hI / 'mahIM sakala anaratha kara muulaa|' mA0 2.262.3 (2) mahI meM, pRthvI para / 'jhapaTa bhaTa koTi mahIM paTaka / ' kavi0 6.36 mahI : (1) saM0strI0 (sN.)| pRthvii| mA0 1.252.3 (2) saM00 (saM0 mathita>prA0 mahia) / mathA huA nirjala dadhi, mtthaa| 'mathi mAkhana siyarAma saMvAre sakala bhuvana chabi manahu mahI rii|' gI0 1.106.3 mahIdhara : mahidhara / parvata / mA0 1.156 mahIpa : saM00 (saM0) / rAjA / mA0 1.134 mahIpati : (saM0) / mahIpa / raajaa| mA0 1.261 mahIpanha : mhiip+sNb0| raajaaoN| 'maMda mahIpanha kara abhimAnU / ' mA0 1.260.4 For Private and Personal Use Only
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 856 laso zabda-koza mahIpA : mahIpa / mA0 1.214.4 mahIsa, sA : mahIpa (saM0 mahIza) / mA0 1.157.3; 160.1 mahIsu : mahIsa+kae / raajaa| 'kahai na maramu mahIsu / ' mA0 2.38 mahIsura : mahisura / mA0 1.2.3 mahuM : maha~ / meM / 'yore mahaM jAnihahiM sayAne / ' mA0 1.12.6 mahUM : maiM bhI / 'mahUM saneha sakoca basa sanamakha kahe na baina / ' mA0 2.260 maheza, mahesa, sA : saM00 (sN.)| ziva, mahAdeva / mA0 7 zloka 2; mA0 1.12; 101.3 mahesu, sU : mahesa+kae / ekamAtra shiv| mA0 1.51 'Apu kahahiM sata bAra __ mahesU / ' mA0 1.81.6 mahesAni : saM0strI0 sambodhana e0 (saM0 mahezAni) / he mahezvari, he pArvati / __ kavi0 7.174 mahokha : (1) saM00 (saM0 mahokSan >prA0 mhokkh)| sAMDa, bar3A (jaMgalI) baila / (2) (saM0 madhuka) pakSivizeSa / 'Dhaka mahokha U~Ta bisraate|' mA0 3.38.5 mahotsava : mahAn utsava, samAroha / mA0 1.34.8 mahodadhi : (mahA+udadhi) mahAsAgara / do0 485 mahodara : (1) bar3e peTa vAlA (2) eka rAkSasa kA nAma / mA0 6.62.12 mahyo : (1) saM0pu0kae0 (saM0 mathitam>prA0 mahiaM>a0 mahiu=mahiyau) maThA (de0 mhii)| 'dUdha ko jAryo piyata phUki phUki mahyo hauM / ' vina0 260.3 (2) bhUkR00kae0 / mathA, biloyA / 'tulasI siya lagi bhava-dadhi nidhi manu phiri hari cahata mahyo hai|' gI0 4.2.4 mAM : maa| mAtA / gI0 1.8.3 mA~ga : saM0strI0 / sImanta; striyoM ke kezakalApa ke bIca kI rekhA jisameM sindara bharA jAtA hai (saM0 maGga=naukA kA zIrSa bhaag)| 'mA~ga kokhi toSi possi|' gI0 1.72.3 mAMgahu : mAMga bhI / 'mA~gahu kokhi judd'aano|' gI0 1.4.10 mAMgata : mAgata / do0 38 mAMgane : mAgane / yAcaka / vina0 4.4 mAMgano : maMgana+kae / yAcaka / 'tulasI cAtaka maaNgno|' do0 287 mAMgi : mAgi / mAMgakara / kavi0 7.106 mAMgie : mAgie / 'tAta bidA mA~gie mAtu soN|' gI0 2.11.2 mAMgibo : bhakR.pu.kae0 / mAMganA / (mAna rAkhibo maaNgibo|' do0 285 mAMgiye : mA~gie / 'aura kAhi mAMgiye, ko mAMgibo nivaar|' vina 0 80.1 For Private and Personal Use Only
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir talasI zabda-koza mA~gihai : A0bha0ma0 (saM0 mArgayiSyasi > prA0 maggihisi > a0 maggihihi ) | tU maaNgegaa| 'tU joi joi mAMgihai / ' vina0 70.5 : A0bha0 u0 / mA~gU~gA / 'tadapi nAtha kachu aura mA~gihauM / ' vina0 102.2 mA~gI : mAgI / (1) yAcita kii| 'mA~gI bhagati anUpa / ' gI0 7.21.25 (2) mAMgakara / 'piyata biSaya biSa mA~gI / ' vina0 140.2 mAMgeM : mAgeM / mA~gane se, para / rA0 prA0 4.5.5 mA~ge : mAge / 'ghara ghara mA~ge TUka / ' do0 106 mA~ga : mAgai | 'tulasI rAma bhagati bara mA~geM / ' vina0 2.5 mA~ : mAjha / 'saMtana mA~jha ganAvo / ' vina0 142.8 mAMDava : saM0pu0 (saM0 maNDapa > prA0 maMDava ) / vitAna / 'Alehi bA~sa ke mA~Dava / ' rA0na0 3 mA~su, sU: mAMsa + kae0 / AmiSa / 'tehi bipra mA~su khala sAMdhA / mA0 857 1.173.3; 7 maha : mAha meM, bhItara / do0 406 mA : saM0 strI0 (saM0) / (1) mAtA, mA~ / 'dehi mA mohi pana prema / ' vina0 15.5 (2) lakSmI - jaise, mAdhava ( mA = lakSmI + dhava = pati ) / 'mAnAtha / ' vina0 56.6 mAM : mAm / mujhe / 'zaraNAgataM pAhi mAM pAhi / vina0 56.5 I mAMDavI : saM0 strI0 (saM0 ) / bharata kI patnI - sIradhvaja janaka ke anuja kuzadhvaja kI jyeSTha putrI / mA0 1.325 chaM0 2 mAMsa : saM0pu0 (saM0 ) / AmiSa / mA0 6.40.6 mAI, I : saM0 strI0 (saM0 mAtR> prA0 mAI) / (1) mAtA, jananI / mA0 1.202.8 (2) sakhI / 'priya na kAhi asa sAsura mAI / ' mA0 1.311.1 ( 3 ) sammAnya strI / 'kata sikha dei hamahi koU mAI / ' mA0 2.14.1 For Private and Personal Use Only mAkha: saM0pu0 (saM0 prakSa saMghAte apazabde roSe ca > prA0 makkha ) / kopa, kInA, apazabda, roSa / 'satya badahi taji mAkha / ' mA0 6.24 mAkhana: saM0pu0 (saM0 kSaNa > prA0 makkhaNa) / masakA, nainU / kR0 mAkhA : (1) mAkha / kInA ( mAnahAni se krodha ) / 'tumhareM lAja na roSa na mAkhA / ' mA0 6.24.8 (2) bhUkR0pu0 / ruSTa huA / 'dekhi kubhA'ti kumati mana mAkhA / ' mA0 2.30.1 mAkhi: pUkR0 / roSa karake / 'khala DATata mana mAkhi / ' do0 144
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 858 tulasI zabda-kozaH mAkho : saM0 strI0 (saM0 makSikA>prA0 makkhi A>a0 makkhI) / 'bhAmini bhaihu dUdha kai mAkhI / ' mA0 2.16.7 (2) madhumakSikA / 'bikala manahuM mAkhI madhu chIne / ' mA0 2.76.4 mAkhe : bhUkR00ba0 / ruSTa hue| 'mAkhe lakhanu kuTila bhaI bhauhaiM / ' mA0 1.252.8 (lalakArane lage, apazabda kaha cale-artha hai / de0 mAkha / ) mAkha : A0prae0 (saM0 mrakSati>prA0 makkha i) / mAkha kare, llkaare| 'aba jani ___ kou mAkhai bhttmaanii|' mA0 1.252.3 'mAga, mAgai : A.prae0 (saM0 mArgayati>prA0 mggi)| mAMgatA hai, jAMcatA hai, pAnA cAhatA hai / 'kupatha mAga ruja byAkula rogii|' mA0 1.133.1 mAga', U~ : A0 ue0 / mAMgatA-tI hUM, pAne kI prArthanA karatA-tI huuN| 'mAgau~ ___ dUsara bara kara jorii|' mA0 2.26.8; 4.10 chaM0 2 mAgata : vakR.pu / mAMgatA-mAMgate, prArthanA karate / 'bahu saMpati mAgata skucaaii|' mA0 1.146.5 pAgadha : saM.pu. (sN.)| vaizya pitA aura kSatriyA mAtA se utpanna eka saMkara jAti (jo mukhyata: rAjastuti kA vyavasAya karatI thii)| mA0 1.194.6 mAgadhanhi : mAgadha+saMba0 / mAgadhoM (ne) / 'baMdi mAgadhanhi gunagana gAe / ' mA0 1.358.6 mAgane : saM00+vi0ba0 (saM0 mArgaNa>prA0 mggnn)| yAcaka, prArthI / 'sAdara _____ sakala mAgane Tere / ' mA0 1.340.1 mAganeu : mAgane (yAcaka) bhii| 'tulasI dAtA mAganeu dekhiata abudha anAtha / ' do0 170 mAganehi : mAgane (yAcaka) ko| 'aise mAnI mAganehi ko bArida binu dei / ' do0 260 mAgano : maaNgno| yAcaka / kavi0 7.153 mAgaba : bhakR00 (saM0 mArgayitavya>prA0 mggianv)| mAMganA (caahie)| 'maehuM na mAgaba nIca / do0 335 bhAgasi : A0mae0 (saM0 mArga yasi>prA0 maggasi) / tU mAMgatA hai / 'kAhe na mAgasi asa brdaanaa|' mA0 7.85.2 mAhi, hIM : A0prae0 ue0 (1) mAMgate haiN| 'sabahi baMdi mAhiM kara jorI / ' mA0 1.351.2 (2) hama mAMgate haiM / 'deva yaha bara maaghiiN|' mA0 7.13.6 mAgahu : A0maba0 (saM0 mAyatha, ta>prA0 maggaha>a0 mgghu)| mAMgate ho, maaNgo| 'jo bara mAgahu deu~ so tohii|' mA0 3.11.23 mAgA : bhUkR.pu / prArthita kiyA, lenA caahaa| 'baru dUsara asamaMjasa maagaa|' mA0 2.32.4 For Private and Personal Use Only
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 859 mAgi : pUkR0 / prAthita kara, mAMgakara / 'Ayasu mAgi carana siru naaii|' mA0 4.23.8 mAgie, ye : A0-kavA0-prae / mAMgA jAya / 'jani mAgiye thoro|' kavi0 7.153 mAgihu : A0-bhUka strI0+maba0 / tumane maaNgii| 'thAtI rAkhi na mAgiha kAU / ' mA0 2.28.2 mAgI : (1) maagi| 'parihari amRta lehiM viSu maagii|' mA0 2.42.3 (2) bhUka0strI0 / mAMgI, cAhI, cAhI huii| 'ucita asIsa lInha mana maagii|' mA0 2.246.1 mAgu : Ao-AjJA - mae / tU mAMga / 'begi mAgu mana bhAvati bAtA / ' mA0 2.26.7 mAgeM : mAMgane se, meM, para / 'yaha mohi mAgeM dehu / ' mA0 1.76 mAge : (1) bhUka00 ba0 / prArthita kiye, pAne cAhe / (2) maMgAye / 'kaMda mUla phala khaga mRga maage|' mA0 2.163.2 mAgeu : bhUkR00kae0 / (1) mAMgA, pAnA caahaa| tehiM mAgeu bhagavaMta pada kamala amala anuraag|' mA0 1.177 (2) mNgaayaa| 'rAvana mAgeu koTi ghaTa / ' mA0 6.63 mAgesi : A0 - bhUkR0+prae / usane mAMgA / 'mAgesi nIda mAsa SaTa kerii|' mA0 1.177.8 mAgehu : (1) AbhUka0+maba0 / tuma ne mAMgA / 'mAgehu bhagati mohi ati bhaaii|' mA0 7.85.5 (2) bha0+AjJAdi+maba0 / tuma mAMganA / 'taba mAgehu jehiM bacanu na ttrii|' mA0 2.22.7 mAgauM : mAgau~ / mAMga luu| 'hari sana mAgoM suNdrtaaii|' mA0 1.132.1 mAgha : saM00 (sN.)| zizira Rtu kA mAsavizeSa jisakI pUrNimA ko maghAnakSatra hotA hai / mA0 1.44.3 mAcahIM : A0praba0 / macAte haiM, vyApta karate haiM, U~cA karate haiM, bar3hAte haiM / 'mudita roma roma moda maachiiN|' kavi0 1.14 mAcI : bhUka0strI0 / maca gaI, chAyI, vyApta huii| 'kIrati jAsu sakala jaga ___ maacii|' mA0 1.16.4 mAchI : mAkhI (prA0 macchiA) / mkkhii| mA0 6.101 ka mAjahi : mAjA ko / 'mAjahi khAi mIna janu maapii|' mA0 2.54.4 mAjA : (1) (de0 majA) saM00 (saM0 majjan-majjA=vRkSasAra yA asthisaar)| varSA kA phena (jo bisalA hotA hai) / (2) (saM0 madya>prA0 majja) mAdaka dravya (?) / 'mAjA mana huM mIna kahuM byaapaa|' mA0 2.153 6 For Private and Personal Use Only
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 860 sulatI zabda-koza mAjha, mAjhA : saM00+kri0vi0 (saM0 madhya>prA0 majjha) / (1) bIca, bIca ____ meM / 'milehi mAjha bidhi bAta begaarii|' mA0 2.47.1 (2) meM / 'kaikaha kata janamI jaga maajhaa|' mA0 2.164.4 mATI : saM0strI0 (saM0 mRtti, mRttikA>prA0 miTTI, maTTiA) / mittttii| kavi0 7.16 mATha : saM00 (saM0 mArta>prA0 maTTa) / mRtpAtra, maTakA / 'pighale haiM A~ca mATha mano ghiya ke / ' gI0 4.1.2 mAta : mAtA / mA0 1.346 mAtanha : mAtA+saMba0 / mAtAoM (ko)| 'lachimana saba mAtanha mili / ' mA0 mAtali : saM.pu. (sN.)| indra ke sArathi kA nAma / mA0 6.86.2 mAtahi : A0praba0 / matta ho jAte haiM, mata vAle ho jAte haiN| jo acavata nRpa mAtahiM teI / ' mA0 2.231.7 mAtahi : mAtA ko / 'dekha rAvA mAtahi / ' mA0 1.201 mAtA : mAtA ne / 'mAtAM bharatu goda baiThAre / ' mA0 2.165.4 mAtA : saM0strI0 (saM0) / mA0 1.8.6 mAti : mAtI / 'anI moha mada mAti / ' rA0pra0 3.1.5 mAtI : bhUka0strI0 (saM0 mattA) / matavAlI huI, sudhabudha kho baitthii| daihika saMjJA (kA adhyAsa) chor3a baitthii| 'sahita samAja prema mati maatii|' mA0 2275.5 mAtu : mAtA / mA0 1.15.3 mAtula : saM00 (sN.)| mAtA kA bhAI mAmA (rAvaNa kA mAmA mAlyavAn thA) / 'bAtula mAtula kI na sunI sikha / ' kavi0 6.5 mAte : vitpuba0 (saM0 matta) / mdyukt| 'kUjata pika mAnahuM gaja mAte / ' mA0 __3.38.5 mAtyo : bhUkR0pu0kae / matta huaa| 'moha mada mAtyo rAtyo kumati kunAri soN|' kavi0 7.82 mAtra : kevala (samAsAnta meM pryukt)| 'rAma mAtra laghu nAma hamArA / ' mA0 1.282.6 mAtha, thA : (1) saM00 (saM0 masta, mastaka>prA0 mattha, mttha)| llaatt| 'kahahu ta kahA~ carana kaheM mAthA / ' mA0 1.282.5 (2) bhAgya / 'jasa cAtakahIM ke mAtha / ' do0 288 mAtheM : matthe para / 'mAthe hAtha mUdi dou locana / ' mA0 2.26.6 For Private and Personal Use Only
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 861 mAthe : (1) mAthA kA rUpAntara / 'mAthe para gura muni mithilesU / ' mA0 2.315.2 (2) mAtheM / 'rAma dUta kI rajAi mAthe mAni leta haiN|' hanu0 32 mAtho : mAthA+kae0 (saM0 mastakam >prA0 matthaaM>a0 matthau) / 'nAi mAtho pagani / ' kavi0 5.26 mAdhava : saM00 (saM0) / (1) viSNu / kRSNa yA rAma / 'saba biparIta bhae mAdhava binu / ' kR0 31 (2) kAzI meM biMdumAdhava / vina0 22.7 (3) prayAga meM veNImAdhava / 'pUjahiM mAdhava pada jala jaataa|' mA0 1.44.5 (4) vaizAkha mAsa / jA0ma0chaM04 mAdhurI : saM0strI0 (sN.)| (1) miThAsa (svAdavizeSa) / 'jala mAdhurI subAsa / ' mA0 1.42 (2) sabhI dazAoM meM manohara lagane vAlA saundarya / 'mAdhurI bilAsa hAsa / ' gI0 2.44.4 mAna : saM00 (sN.)| (1) ahaMkAra / 'bhaju tulasI taji mAna mada / ' mA0 1.124 kha (2) sammAna, Adara / 'dAna mAna binatI bara baanii|' mA0 1.321.5 (3) AtmasammAna, svAbhimAna / 'mAna rAkhibo maagibo|' do 285 (4) parimANa, pramANa, siimaa| de0 amAna / (5) bala, buutaa| 'kAla kaise dUta bhUta kahA mere mAna haiN|' hanu0 36 (6) mAina / mAne, mAnatA ho / 'tadapi birodha mAna jaha~ koI / ' mA0 1.62.6 (7) mAni / 'leta mAna mana kii|' vina0 71.5 (8) A0-AjJA-mae / tU mAna le| 'mAna hiya hAri / ' vina0 163.2 (6) loka sammAna kI prApti / de0 mAna-mada / 'mAna, mAnai : (1) A0prae0 (saM0 mAnayati>prA0 mANai) / Adara detA hai, mannata karatA hai, prArthanA karatA hai| (2) (saM0 manyate>prA0 maNNai) / samajhatA hai / 'jehi bidhi kRpAsiMdhu sukha maani|' mA0 7.24.7 mAnau~ : A0 ue / mAnatA hUM, Adara detA huuN| 'phiri phiri saguna brahma rati mAnau~ / ' mA0 3.3.13 mAnata : (1) vkR00| mAnatA-te / Adara detA / 'binaya na mAnata jaladhi jdd'|' mA0 5.57 (2) anubhava karatA-te; samajhatA-te / 'kAhe ko mAnata hAni hiye ho|' gI0 2.75.1 mAnati : (1) vaka0strI0 ! mAnatI, samajhatI, anubhava karatI / 'mAnati bhUmi bhUri nija bhaagaa| mA0 2.113.8 (2) rucatI, bhAvita karatI, prasanna karatI / 'kaMbu kaMTha sobhA mana mAnati / ' gI0 7.17.10 mAnato : mAnata+kae / anubhava karatA, samajhatA / 'mAnato na neku sNk|' kavi0 mAnada : vi00 (sN0)| dUsaroM ko sammAna dene vAlA / 'sAvadhAna mAnada madahInA / ' mA0 3.45.6 For Private and Personal Use Only
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 862 tulasI zabda-koza mAnaprada : (1) mAnada (saM0) / abhimAna dene vaalaa| 'gata mAnaprada dukhapuja / ' mA0 6.113.6 (2) sammAna dene vAlA / myAna nidhAna amAna mAnaprada / ' mA0 7.34.5 mAnapriya : vi0 (sN.)| jise abhimAna yA loka sammAna priya ho| 'mukhara mAna priya gyAna gumaanii|' mA0 2.172.6 mAnaba : bhakR00 / mAnanA (cAhie) / 'anucita nAtha na mAnaba morA / ' mA0 2.226.7 mAnabi, bI : maanibii| pA0ma0 142 mAnamada : (1) abhimAna rUpI nazA / (2) loka sammAna kA abhimAna = lokeSaNA / 'kou na mAnamada tajeu nibehii|' mA0 7.71.1 mAnasa : (1) saM00 (sN.)| mana, antaHkaraNa / 'raci caritra nija mAnasa rAkhA / ' mA0 1.35.11 (2) mAnasa-sarovara / 'jo bhusuDi mana-mAnasa hNsaa|' mA0 1.146.5 (3) rAmacaritamAnasa / 'jasa mAnasa jehi bidhi bhayau / ' mA0 1.35 (4) manarUpI mAnasarovara / 'mAnasa maMju marAla / ' mA0 1.14 ga (5) rAmacaritamAnasa rUpI maansrovr| tei sura bara mAnasa adhikaarii|' mA0 1.36.2 (6) vi0 / mana sambandhI / 'mAnasa roga kahahu samujhAI / ' mA0 7.121.7 mAnasapUjA : deva ko dhyAna meM lAkara mana meM hI (vAhya sAmagrI ke binA) SoDazopacAra pUjana / mA0 7.57.6 mAnasi : A0mae0 (saM0 mAnayasi, manyase>prA0 mANasi, mnnnnsi)| (1) tU mAnatA hai samajhatA yA Adara detA hai| 'mUDha parama sikha deu~ na mAnasi / ' mA0 7.112.13 (2) tU mAna, samajha, anubhava kara / 'sunu kapi jiya~ mAnasi jani uunaa|' mA0 4.3.7 mAnasika : (1) vi0 (saM0) / mana smbndhii| dhyAna-kalpita / 'mAnasika Asana de|' mA0 1.321 chaM0 (2) Antarika / 'muehu na miTago mero mAnasika pachitAu / ' gI0 2.57.1 mAnahara : vi0 (saM0) / abhimAna dUra karane vAlA / 'subAhu mathana mArIca maanhr|' kavi0 7.112 mAnahi, hIM : (1) Apraba0 / Adara dete haiM / 'suta mAnahiM mAtu pitA taba lauN|' mA0 7.101.4 (2) samajhate haiM, anubhava karate haiN| 'tRpti na mAnahiM manu struupaa|' mA0 1.148 (3) mahattva dete haiN| 'mAnahiM nahiM binaya nihorA / ' vina0 125.3 (4) svIkAra karate haiM / 'te upadesa na maanhiiN|' do0 485 mAnahi : A0-AjJA-mae0 (saM0 mAnaya, manyasva>prA0 mANahi, mnnnnhi)| tU mAna=samajha+Adara de / 'suni mana mAnahi sIkha / ' do0 427 For Private and Personal Use Only
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabdakoza 863 mAnahuM : manahuM (utprekSA vaack)| maanoN| 'mAnahuM madana dudubhI dInhI / ' mA0 1.230.2 mAnahu : (1) A0maba0 / mAno / anubhava karo / 'jani mAnahuhiye hAni glaanii|' mA0 2.165.6 (2) smjho| 'tAta rAma kahuM nara jani mAnahu / ' mA0 4.26.12 (3) svIkAra kro| 'ajahu~ mAnahu kahA hamArA / ' mA0 1.80.1 (4) mAnate ho, samajhate ho| 'hita anahita mAnahu ripu priitaa|' mA0 5.40.7 (5) mAnahu~ / mAnoM / 'paTa pIta mAnahu tar3ita ruci / ' vina0 45.2 mAnA : (1) maan| 'lobha moha macchara mada maanaa|' mA0 5.47.1 (2) bhUka00 / svIkRta kiyA (Adara diyA) / 'maiM saMkara kara kahA na maanaa|' mA0 1.54.1 (3) anubhava kiyaa| 'brahma sabhA hama sana dukha maanaa|' mA0 1.62.3 (4) svIkRta kiyA, sahamata huaa| 'mora manu mAnA / ' mA0 1.214.6 (5) svIkArya (AdaraNIya) huaa| 'mora bacana sabake mana maanaa|' mA0 1.186.8 mAnAtha : (de0 mA) mA (lakSmI) ke nAtha =viSNu / vina0 56.6 mAni : (1) pUkR0 / mAna kara / 'tehi ke bacana mAni bisvAsA / ' mA0 1.76.6 (2) anubhava kara / 'mAni hAri / ' mA0 1.126 (3) mahattva dekara, svIkAra kara / 'sama mAni nirAdara AdarahI bicaraMti / ' mA0 7.13.6 (4) A0 AjJA-mae / tU mAna le / 'kahyo mero mAni / ' kR0 17 mAnihiM : A0kavA0praba0 (saM0 mAnyate, manyate>prA0 mANIaMti, maNNIaMti> a0 mANIahiM, mnnnniiahiN)| mAne jAte haiM = samajhe jAte haiM+Adara pAte haiM / 'saba mAniahiM rAma ke naateN|' mA0 2.74.7 mAniai : A0kavA0prae0 (saM0 mAnyante, manyante>prA0 mANIai, maNNIai) / mAnA jAtA hai, mAnA jAya / 'kehi nAte mAniai mitaaii|' mA0 6.21.2 mAnika : saM00 (saM0 mANikya>prA0 maannikk)| lAla ratnavizeSa / mA0 mAnikamaya : (de0 maya) mANikyoM se racita / gI0 7.17.15 / / mAnibI : bhaka0strI0 (saM0 mAnayitavyA, mantavyA>prA0 mANianvI, mnnnniavvii)| mAnanI =Ahata karanI+samajhanI (caahie)| nija kiMkarI kari maanibii|' mA0 1.336 chaM. mAnibe : bhakR00 / mAnane, sammAna dene / 'jananiu tAta mAnibe lAyaka / ' gI0 2.3.1 mAnibo : bhaka0kae0 / mAnanA (caahie)| 'bAta caleM bAta ko na mAnibo bilagu bali / ' kavi07.16 For Private and Personal Use Only
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 864 tulasI zabda-koza mAniya, ye, ye : maaniai| samajhie / 'bacana phura mAniya / ' jA0ma0 76 'mAniye jo bhaavai|' vina0 76.4 mAnihahiM : A0bha0praba0 / mAneMge, samajhege / 'suni Acaraja na mAnihahiM / ' mA0 1.33 mAnihi : A0bha0e0 / mAnegA, samajhegA / 'so saba bidhi tumha sana bhala maanihi|" mA0 2.175.7 mAnihaiM : mAnihahiM / 'rAma bhalo mAnihaiM / ' vina0 135.5 mAnihai : maanihi| 'kona mAnihai saaNcii|' gI0 2.62.2 mAnihauM : A0bha0 ue / mAnUgA, Adara dUMgA / 'mAnyo maiM na dUsaro, na mAnata, na mAnihauM / ' kavi0 7.63 mAnI : (1) mAni / mAnakara / 'sunahu sakala sajjana sukha maanii|' mA0 1.30.2 (2) bhUkR0strI0 / mAnya kI, svIkRta kii| 'lachimana rAma carana rati maanii|' mA0 1.168.3 (3) vi.pu(sN.)| svAbhimAnI, aatmsmmaanii| aise mAnI mAganehi ko bArida binu dei / ' do0 260 (4) ahaMkArI / 'mAnI mahipa kumuda sakucAne / ' mA0 1.255.2 (5) (samAsAnta meM) apane ko samajhane vAlA / 'bhttmaanii|' mA0 1.252.3 / / mAnu : (1) maan+ke| abhimAna (aadi)| 'nija sarUpa rati mAna bimocani / ' mA0 1.267.2 (2) A0-AjJA-mae / tU mAna, svIkAra kara / 'nAhiM ta sapadi mAnu mama bAnI / ' mA0 5.10.2 (3) prArthanA-mae / 'mAtu mAnu pratIti jAnaki / ' gI0 5.6.1 mAnuSa : manuSya (sN.)| mA0 2.100.4 . mAne : (1) maani| mAnakara / 'sakala karai sukha mAne / ' mA0 1.155.5 (2) bhUka00ba0 / samajhe / 'kapinha ripu mAne phure|' mA0 6.66 cha0 mAneu : bhUkR00kae / mAnA, smjhaa| 'sabahi bhAMti bhala mAne u morA / ' mA0 2.300.2 mAnehi : A0-bhUka.pu+mae / tUne mAnA / 'tAsu kahA nahiM mAnehi nIcA / ' mA06.36.6 mAnehu : aa0-bh0+aajnyaa-mb0| tuma mAnanA=samajhanA+Adara denaa| ___'bacanu mora priya mAnehu jI teN|' mA0 2.22.8 mAna : mAnahiM / anubhava karate haiN| 'hiya hAni mAne jAnakIsu / ' kavi0 7.121 mAna : (1) mAnai / mAnatA hai, svIkRta karatA hai / 'sumirata hI mAna bhlo|' vina0 107.3 (2) mAna jAtA hai, lIna ho jAtA hai| 'zravana vibhUSana rucira dekhi mana mAne / ' jA0ma0 51 (3) mAna le, svIkRta kara / 'jauM yaha mata mAna mahIpa mana / ' mA0 2.2842 For Private and Personal Use Only
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 865 mAno : (1) mAnyo / samajhA / gIdhu mAnyo guru ke / ' kavi0 7.24 (2) mAnahuM (utprekSArthaka avyaya) / 'mAno bAre teM purAri hI par3hayo hai / ' kavi0 1.10 mAnauM : mAnau~ / 'mAnauM na sakocu hauM / ' kavi0 7.121 mAnau : mAnahuM (utprekssaa)| gI0 1.84.4 mAnya : vi0 (saM0) / sammAnanIya, AdaraNIya / tinha kara gaurava mAnya tei / ' mA0 7.68 kha mAnyatA : saM0strI0 (saM0) / mAnya honA / (1) khyAti, yaza / 'loka mAnyatA anala sama / ' mA0 1.161 ka (2) Adara / 'kari pUjA mAnyatA bdd'aaii|' mA0 1.306.4 mAnyo : mAneu / anubhava kiyaa| sIla siMdhu tulasIsa bhalo mAnyo bhali ke|' kavi0 6.55 mApA : bhUkR00 (saM0 maapit)| vyApta ho gayA, (eka chora se dUsare taka) sarvAGga ota-prota huaa| talaphata biSama moha mana maapaa|' mA0 2.153.6 mApI : bhUka00 / sarvAGga vyApta-ota-prota ho gaI / 'mAjahi khAi mIna jana maapii|' mA0 2.54.4 mAm : sarvanAma (saM0) / mujhe / mA0 2 zloka 1 mAmabhirakSaya : (saM0-mAm +abhirkssy)| mujhe sarvAtmanA rakSita kara / mA0 6.115 chaM0 mAmavalokaya : (saM0-mAm +avalokaya) / mujhe dekha / mA0 7.51.1 mAyeM : mAtA ne / 'sarala subhAya mAya hiya laae|' mA0 2.165.1 mAya : mAtA (prA0 mAyA>a0 mAya) / 'suniya mAya maiM parama abhaagii|' mA0 2.66.3 (2) mAyA / 'brahma jIva mAya haiN|' gI0 2.28.3 (3) mAyA = chalanA / 'sUjhata mIcu na mAya / ' do0 482 mAyana : saM00 (saM0 mAtR pUjana, mAtR kA puujn)| vivAhAdi ke pUrva striyoM dvArA kiyA jAne vAlA sapta-mAtRkA=devI pUjana / 'bani bani Avati nAri jAni gRha mAyana ho / ' rA0na0 5 mAyahi : mAyA ko / 'bahuri rAma mAyahi siru nAvA / ' mA0 1.56.5 mAyA~ : mAyA se / 'nija mAyA~ basaMta niramayaU / ' mA0 1.126.1 mAyA : saM0strI0 (sN0)| (1) paramezvara kI Adizakti, yogamAyA, mahAmAyA, sItA / 'Adisakti jehiM jaga upajAyA / so avatarihi mori yaha mAyA / ' mA0 1.52.4 (2) triguNAtmaka prakRti / 'mAyA jIva subhAva guna kAla karama mahadAdi / ' do0 200 'mAyA gunamaI / ' vina0 136.4 (3) jIva ko saMsAracakra meM bhramaNa karAne vAlI (mahAmAyA kA pariNAma vizeSa) avidyA, vyAmohikA zakti / 'sura nara muni kou nAhiM jehi na moha mAyA prabala / ' mA0 For Private and Personal Use Only
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 866 tulasI zabda-koza 1.140 (4) indra jAla, chalanA, jAdU / 'asa kahi calA racisi maga mAyA / ' mA0 6.57.1 (5) mamatA (mAyA) / 'khAcehuM unha ke moha na maayaa| mA0 1.67.3 (6) mAya, maaii| mAtA / 'mAyA saba siyA mAyA maahuuN|' mA0 2.252.3 (siya mAyA meM 'mAtA+mAyA' donoM kA zleSa hai)| de0 agyAna / mAyAkuraMga : mAyAmRga / vina0 50.6 mAyAchanna : vi0 (saM.) mAyA se AvRta =ajJAnAvaraNa se DhakA huA / 'mAyAchanna na dekhiai jaiseM nirguna brhm|' mA0 3.36 ka mAyAdhanI : mahAmAyA kA svAmI brahma / mA0 1.51 chaM0 mAyAdhIna : mAyA ke Azrita, prakRti paratantra / vina0 246.1 mAyAdhIsa : (saM0 mAyAdhIza) mAyA kA svAmI brahma / mA0 1.117.7 mAyAnAtha : mAyAdhIza / mA0 3.2070 4 mAyApati : mAyAnAtha / mA0 6.57.3 mAyApAza : mAyArUpI jAla / vina0 60.8 mAyAmaya : vi0 (saM0) / (1) mAyA (indra jAla) se nirmita : 'mAyAmaya tehiM kInhi rasoI / ' mA0 1.173.2 (2) mAyA se pUrNa / 'mAyAmaya ratha / ' mA0 6.72 mAyAmRga : (saM0) indrajAla racita mRga, chadmahariNa (mRga rUpadhArI maariic)| mA0 3.27.11 mAyArahita : mAyA se pare, ajJAnarahita =sarvajJa evaM prakAzamaya, bhedarahita / mA0 1.186 chaM0 2 mAyArUpI : mAyAsvarUpA, vyAmohaka rUpa vAlI, mUrta maayaa| 'mAyArUpI nAri / ' mA0 3.43 mAyAvI : (1) vi.+saM00 (saM0 maayaavin)| chalI (indrjaalik)| dhokhebAja / 'khala mAyAvI deva satAvana / ' mA0 6.75.4 (2) eka asura kA nAma / 'mayasuta mAyAvI tehi naauuN|' mA0 4 6.2 mAyika : vi0 (saM0) / mAyA nirmita, asat, mAyApUrNa, mithyA / 'jagagati mAyika / ' mA0 2.247.2 mAyo : bhUkR.pu0 (saM0 mitama>prA. mAiyaM>a0 maaiyu)| nApA, tolA / 'sabani apano bala maayo|' gI0 5.1.3 mAra : (1) saM0pU0 (saM0) / kAmadeva / mA0 1.127.6 (2) mArai / mAratA hai / "cukai na ghAta mAra mutthbherii|' mA0 2.133.4 (3) mAra de (Daka Adi) prahAra kara de / 'tehi puni bIchI mAra / ' mA0 2.180 (4) prahAra / 'samara sumAra sUra mArai raghubIra ke / ' kavi0 6.31 For Private and Personal Use Only
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 867 'mAra, mArai : A0prae0 (saM0 mArayati>prA. mArai) / (1) mAra DAlatA hai =prANahIna karatA hai / 'tinhahi ko mArai bina bhagavaMtA / ' mA0 3.23.2 (2) prahAra karatA hai / jo mArai tehi kou nahiM jAnA / ' mA0 6.73.4 mArau : A0 ue / (1) abhI mAra DAlatA huuN| 'baMdhu sahita na ta mArau~ tohii|' mA0 1.281 (2) mArU, mAra ddaaluu| 'to mArau~ rana rAma dohAI / ' mA0 2.230.8 mAraga : maga / (1) mArga / mA0 2.62.6 (2) pantha, dhArmika sampradAya / 'mAraga soi jA kahuM jo bhAvA / ' mA0 7.68.3 mAragana : saM00 (saM0 mArgaNa) / bANa / mA0 6.61 mAraga : mAraga+kae0 / eka mArga / 'kata na sumanamaya mAragu kInhA / ' mA0 2.121.4 mArata : vkR00| (1) mAratA-mArate / 'maga punIta bahu mArata bhayaU / ' mA0 1.156.4 (2) Ahata karatA-karate / 'Arata mArata mAtha / ' rA0pra0 5.5.2 (3) kriyaati00| mAra ddaaltaa| 'pitA badhe para mArata mohii|' mA0 4.26.5 mArataMDa : saM0pu0 (saM0 mArtaNDa) / sUrya / kavi0 5.6 mAratahU : mArate samaya bhI (mArane para bhii)| 'mAratahUM pA paria tumhAre / ' mA0 1.273.7 mAradhvaja : kAmadeva (mAra) kA dhvaja (jo makara nirmita kahA gayA hai- ata: kAma ko makaradhvaja kahate haiM) / 'jagala mAradhvaja ke makara / ' gI0 7.6.3 mArana : bhakR0 avyaya / mArane / 'mArana dhaavaa|' mA0 5.10.7 mArabi : bhaka0strI0 / mAra DAlanI (hogI-mAra ddaaluuNgaa)| 'to maiM mArabi kAr3hi kRpAnA / ' mA0 5.10.6 mArava : saM.pu0 (saM0 mAlava) / atyanta upajAU pradezavizeSa =maalvaa| 'maru mArava mahideva gavAsA / ' mA0 1.6.8 mArasi : A0mae0 (saM0 mArayasi>prA0 mArasi) / (1) tU mAratA hai, mAratI hai / 'mArasi gAya nahArU lAgI / ' mA0 2.36.8 (2) tU mAra, tU mAranA / 'mArasi jani suta bA~dhesu taahii|' mA0 5.16.2 mArahiM, hIM : (1) Apraba0 / mArate haiM-mAra DAlate haiN| 'jauM kadAci mohi mArahiM / ' mA0 4.7 (2) Ahata karate haiN| 'gahi dasana lAtanha maarhiiN|' mA0 6.85 chaM0 mArahuM : A0-saMbhAvanA (AzaGa kA) praba0 / cAhe mAreM / 'baru tIra mArahuM lakhana / ' mA0 2.100 chaM0 For Private and Personal Use Only
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 868 tulaso zabda-koza mArahu : A0maba0 / mAro, mAra ddaalo| 'dhari mArahu tiya lehu chdd'aaii|' mA0. 3.18.6 mArA : (1) bhUka pu0 / mAra DAlA / 'rAma sakula rana rAvana maaraa|' mA0 1.25.5 (2) mArA huA / 'danuja mahAbala marai na maaraa|' mA0 1.123.6 (3) prahAra kiyaa| 'binu phara bAna rAma tehi maaraa|' mA0 1.210.4 (4) mAra / kAmadeva / mA0 1.60.6 mArAdi : kAma ityAdi SaDvarga=kAma, krodha, lobha, moha, mada aura matsara / mA0. 7.101 ka mAri : pUkR0 / (1) mAra kara / 'mAri asura sura nirbhykaarii|' mA0 1.210.6. (2) miTAkara (ajJeya banAkara) / 'khoja mAri ratha hA~kahu taataa|' mA0 2.85.8 (3) AghAta dekara / 'coMcanha mAri bidAresi dehI / ' mA0 3.26 20 (4) dRDhatA se nivAsa karake / 'manahaM mavAse mAri kali rAjata sahita samAja / ' do0 558 (5) saM0 strI0 (saM0) / mAra, mArAmAra (yuddh)| 'tAta karia haThi mAri / ' mA0 6.6 (6) janasaMhAraka prahAra / 'birahina para nita nai para mAri / ' gI0 2.46.6 (7) mhaamaarii| mAria, e, ai : A0kavA0prae0 (saM0 mAryate>prA0 mArIai) / mArA jAya / 'nIti birodha na mAria duutaa|' mA0 5.24.7 'baru mArie mohi / ' kavi.. 2.6 mAribe : bhakR.pu / mArane / 'mIca mAribe ko|' hanu0 11 mAriye : mArie / 'mAriye to anAyAsa kAsIbAsa / ' kavi0 7.166 mAriSI : de0 rIti maarissii| mArisi : A0-bhUkR0strI0+prae / usane mArI, Ahata kii| 'mArisi meghanAda ke chaatii|' mA0 6.74.7 mArihau~ : A0bha0 ue0 / maaruuNgaa| 'hauM mArihau~ bhUpa dvo bhaaii|' mA0 6.79.12 mArihi : A0ma0prae / maaregaa| 'bAli itesi mohi mArihi aaii|' mA0 4.6.8 mArihai : mArihi / 'rAkhi hai rAmu to mArihai ko re|' kavi0 7.48 mArI : bhUka0strI0ba0 / mArI huIM, Ahata kI huii| 'janu subeli avalI hima ___ mArI / ' mA0 2.244.6 mArI : (1) mAri / mAra (kr)| 'sakau~ tora ari amarau maarii|' mA0 2.26.3 (2) mAra DAlI / kehi bidhi tAta tADakA maarii|' mA0 1.356.8 (3) Ahata kii| 'tAki tAki mAra bAra bahu maarii|' mA0 6.66.6 (4) mAra dI gaI=kATa dI gaI / 'so jAnai janu garadani maarii|' mA0. For Private and Personal Use Only
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ntulasI zabda-koza 869 2.235.3 (5) saM0strI0 / mArAmAra / 'sahI na jAi kapinha ke maarii|' mA0 6.86.6 (6) mahAmArI / 'zamana ghora maarii|' vina0 28.4 mArIca : saM0pu0 (sN.)| rAkSasavizeSa / mA0 1.20 6.3 mArIcA : mArIca / mA0 3.24.6 mArIcu : mArIca+kae 0 / kavi0 6.4 mAru : (1) A0- AjJA-mae / tU mAra DAla, prahAra kara / 'dharu dharu mAru sunia dhuni kaanaa|' mA0 6.73.4 (2) mAra+kae / kAmadeva / 'bhayo mohita mAru / ' gI0 7.10.4 mAruta : saM00 (saM0) / vAyu / mA0 1.12.11 mArutanaMdana : vAyu putra hanumAn / kavi0 6.54 mArutasuta : hanumAn / mA0 4.16.4 mAruti : saM00 (sN.)| mArutasuta / mA0 6.68.3 mArU : mAru / (1) kAmadeva / sivahi biloki sasaMkeu mArU / ' mA0 1.86.2 (2) tU mAra DAla / 'mAru mAru dharu dharu dharu mArU / ' mA0 6.53.6 (3) vi0 puM0 (saM0 maark)| yuddha sambandhI, jujhAU / 'mArU rAga subhaTa sukha dAI / ' mA0 6.76.6 (vIra rasa pUrNa rAga se tAtparya hai)| mAreM : mArane se, para / 'mAreM maria jiAeM jIjai / ' mA0 3.25.4 mAre : bhaka.puba0 / (1) mAra DAle / 'jinha rana ajira nisAcara mAre / ' mA0 1.221.4 (2) Ahata kie| 'manahuM kamala hima mAre / ' gI0 2.87.3 (3) tU na mAra ddaalaa| 'janamata kAhe na mAre mohii|' mA0 2.161.7 (4) maareN| mArane se / 'tere mAre mregii|' hanu0 25 mAreu~ : A0 -- bhUka00+ue0 / maiMne mArA / tehi bhrama teM nahiM mAreu~ soU / ' mA0 4.8.5 mAreu : bhUka.pu0kae / mArA / 'binu phara sAyaka maareu|' mA0 6.58 mAresi : A0-bhUka00+prae0 / usane mAre-mAra DAle / 'kachu mAresi kachu ___mardesi / ' mA0 5.18 mArehu : (1) A0-bhUkR00+maba0 / tumane maaraa-maare| 'mArehu mohi byAdha kI nAIM / ' mA0 4.6.5 (2) bha0+AjJA+maba0 / tuma mAranA / 'tumha lachimana mArehu rana ohii|' mA0 6.75.8 (3) mArane para bhii| 'pAe pAlibe joga maMja mRga mArehu maMjala chAlA / ' gI0 3.3.2 mArai : mArahiM / 'samara sumAra sUra mArai raghubIra ke / ' kavi0 6.31 mAra : mArai / 'mArai mada mAra / ' vina0 105.4 / mAro: (1) mArahu / 'sakuci sAdha jani maaro|' kR0 34 (2) maaryo| mArA huA, Ahata / 'giri go girirAju jyoM gAja ko maaro|' kavi0 6.38 For Private and Personal Use Only
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 870 tulasI zabda-koza mArauM : mArau~ / mAra sakU / jehi prakAra mArauM muni-drohii|' mA0 3.13.3 mAro : mArahu / mAra ddaalo| 'bAnaru bahAi mArau mahAbAri borika / ' kavi0. 5.16 mArkaNDeya : saM00 (saM0) / RSivizeSa jo amara mAne gaye haiN| pralaya kAla meM bAlarUpa bhagavAn vaTa vRkSa ke patra para leTA huA dekhate aura Anandita hote haiN| vina0 60.4 mArjAra : saM00 (sN.)| bilAva / vina0 11.1 mArjAradharmA : vi0 (sN.)| bilAva ke guNa-karma vAlA / vina0 59.4 mAryo : mAreu / 'bAli eka sara mAryo / ' mA0 6.36 mAla : (1) mAlA / zreNI / 'gaMga-taraMga-mAla / ' mA0 1.32.14 (2) hAra / 'ura mani mAla / ' mA0 1.233.7 (3) saM00 (saM0 malla) pahalavAna / 'kahuM mAla deha bisAla..' akhArenha bhirahiM / ' mA0 5.3 chaM0 2 mAladhArI : vi0 / mAlA dhAraNa karane vAlA / vina0 11.6 mAlani, nhi : mAlA+saMba0 / mAlAoM, zreNiyoM (ne) / gI0 1.30.2 mAlava : de0 mArava (paatthaantr)| mAlavaMta : mAlyavaMta / mA0 6.48.5 mAlavAna : mAlavaMta / kavi0 5.21 mAlA : saM0strI0 (saM.) (1) zreNI, paGikta / 'ali maalaa|' mA0 1.37.7. (2) hAra / mA0 1.245.3 (3) lar3I / 'nara sira mAlA / ' mA0 1.62.4 (4) saM00 (saM0 mAlya) | 'kuari haraSi mele u jaya maalaa|' mA0 1.135.3 mAlikA : (1) mAlA (sN.)| mA0 6.63 chaM0 (2) zreNI, samUha / 'taraMga mAlikA / ' vina0 17.2 | mAlike : mAlikA+sambodhana (sN.)| kapA-taraMga-mAlike / ' kavi0 7.173 (he ___ kRpArUpI taraGgoM kI zreNI=pArvatI jii)| mAlI : (1) saM0pu0 (saM0 mAlika>prA0 mAlia) / mAlAkAra / mA0 1.37 (2) (samAsAnta meM) zreNiyoM se pUrNa-jaise, kirana maalii| mAlama : vi0 (arabI-maalUma) / jJAta, vidita / 'so mAluma hai saba ko|' kavi0 710 mAleva : (saM0- mAlA+iva) / mAlA ke samAna / vina0 11.3 mAlyavaMta : saM00 (saM0 mAlyavat) rAvaNa kA mAmA=eka raaksss| mA0 5.40.1 mASe : mAkhe / gI0 1.84.6 For Private and Personal Use Only
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 871 mAsa : saM00 (sN0)| (1) mhiinaa| 'sAvana bhAdava mAsa / ' mA0 1.16 (2) tIsa dina kA samaya / 'mAsa divasa taha raheu~ kharArI / ' mA0 4.6.7 mAsA : mAsa / mA0 1.34.5 mAsu : mAsa+kae / mahInA / 'hima ritu agahana mAsu suhAvA / ' mA0 1.312.5 mAhaM : mahiM / meM, bhItara / jimi mana mAha manoratha goI / ' mA0 2.316.1 mAhalI : saM00 (saM0 mahallika-de0 mahala-arabI-mahala se sNbddh)| ranivAsa kA rakSaka=kAJcukIya / 'koneM Isa kie kapi bhAlu khAsa maahlii|' kavi0 7.23 mAhi. hI : maahN| maiM (parasarga) / 'bhaya biSAda mana mAhiM / ' mA0 2.158, 1.5.5 mAhiSamatI : saM0strI0 (saM0 maahissmtii)| nagarI vizeSa sahasrabAhu (arjuna) kI rAjadhAnI / kavi0 6.25 mAhura : saM00 (saM0 madhura=viSa>prA. mahura; saM0 mAdhura=viSa sambandhI cUrNa ___ Adi>prA0 maahur)| viSa / 'marama pAchi manu mAhura deI / ' mA0 2.160.7 mAharu : mAhura+kae / 'amia sujIvanu mAhuru mIcU / ' mA0 1.6.6 mAha : (1) meM / 'soce jani mana maahuuN|' vina0 275.3 (2) madhya meM, antargata / mAyA saba siya mAyA maahuuN|' mA0 2.252.3 'miTa, miTai : A0prae0 (saM0 mleTyate>prA0 metttti=mitttti)| miTatA hai, naSTa hotA hai (mleTTa unmaade)| 'miTai na malina subhAu abhaMga / ' mA0 1.7.4 'sumirata jAhi miTai agyaanaa|' mA0 1.53.4 (mUla artha unmatta honA hai)| miTata : vakR0 pu / miTatA-te / 'saragahuM miTata na sAvata / ' vina0 185.4 / miTati : vakR0strI0 / miTatI, dUra hotI / 'ajahu~ na chAyA miTati tumhArI / ' mA0 1.141.5 miTahi : A0praba / miTate haiM, naSTa hote haiN| miTahi doSa dukha dArida dAvA / ' mA0 1.1.7 miTA : bhUkR.pu / samApta huaa| 'saba kara miTA biSAdu / ' mA0 1.68 miTAI : pUkR0 / miTA kara, samApta kara / 'nirakhahiM' 'nimi napa ke marajAda miTAI / ' gI0 1.108.6 miTAe : bhUkR00 / miTA dene para / 'sUne para sUna se mano miTAe AMka ke / ' gI0 1.64.2 miTi : pU0 / miTa kara / 'jAsu kRpA asa bhrama miTi jAI / ' mA0 1.118.3 miTihahi : A0 bha0praba0 / 'miTeMge, naSTa hoMge / 'miTihahiM pApa prapaMca saba / ' mA0 2.263 miTihiM : miTihahiM / 'pApa miTihiM kimi mere / ' mA0 1.138.4 For Private and Personal Use Only
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 872 tulasI zabda-koza miTihi : A0bha0prae / mittegaa-gii| 'Ana upAya na miTihi kalesU / ' mA0 1.72.2 miTihaiM : miTihahiM / 'soca sakala miTi haiM / ' vina0 135.5 miTI : bhUka0strI0 / samApta ho gyii| miTI mohamaya sUla / ' mA0 1.285 miTe : bhUka 00 0 / samApta ho gye| 'chana maha~ miTe sakala zruti setU / ' mA0 1.84.6 miTeu : bhUkR.pu0kae / miTa gayA / 'miTeu chobhu / ' mA0 2.268.1 miTeDaM : miTa jAne para bhI / 'tulasI miTai na mari miTehu~ / ' do0 316 miTa : miTahiM / kavi0 7.144 miTa : (1) mitti| miTatA hai / 'tulasI miTai na moha tama / ' vairA0 2 (2) cAhe ___miTe / 'bhae~ gyAnu baru miTai na mohU / ' mA0 2.169.3 / / miTego : A.bha.pu0prae / miTegA / 'maehu na miTaigo mero mAnasika pachitAu / ' gI0 2.57.1 miTyo : miTeu / 'miTyo mana ko saMdeha / ' kR0 36 mitaprada : vi0 (saM0) napA-tulA yA sImita (mita) dene vAlA, alpa daataa| mA0 . 3.5.5 mita-mogI : vi0 (sN.)| parimita bhoga (yA bhojana) karane vAlA=saMyamI / mA0 3.45.8 mitAI : saM0strI0 (saM0 mitratA>prA. mittyaa)| sauhArda, maitrii| te saTha haThi kata karata mitAI / ' mA0 4.7.3 miti : saM-strI0 (saM0) / nApa, tola, siimaa| 'rAma kathA ke miti jaga naahiiN|' mA0 1.33.5 mitra : (1) saM0pU0 (saM0) / sakhA, suhRd / 'dhIraja dharama mitra aru naarii|' mA0 3.5.7 (2) svapakSI (vipakSa yA zatru kA viloma), zubheccha tathA vipatti meM shbhaagii| je hamAre ari mitra udaasii|' mA0 2.3.2 (3) sUrya / do0 322 mitraka : mitra kA / 'mitraka dukha raja meru samAnA / ' mA0 4.7.2 mitrahi : mitra se, ko| 'mitrahi kahi saba kathA sunAI / ' mA0 1.171.2 mithilA : saM0strI. (saM0) / (1) nimi ke putra (janaka vaMza ke pUrva ja) dvArA basAyI huI nagarI / (2) mithilA janapada / mA0 2.270 mithilAdhanI : mithilA janapada ke svAmI janakarAja / mA0 2.301 chaM0 mithilAdhipa : janakarAja / kavi0 7.1 / / mithilApati : janakarAja / mA0 1.214.8 mithilesa : (saM0 mithileza) janakarAja / mA0 2.284 For Private and Personal Use Only
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 873 'mithilesakisorI, kumArI : jAnakI jii| mA0 2.82.2; 4.5.2 mithilesi : mithilesa+strI0 / janakarAja kI rAnI / mA0 2.283 'mithilesu, sU : mithiles+ke| janakarAja (siirdhvj)| mA0 2.274; 2.315.2 mithyA : avyaya (sN.)| (1) asat, jisakA AbhAsamAtra ho-bAda meM pratIti badala jAya=prAtibhAsika / 'samajheM mithyA sopi / ' mA0 7.71 kha (2) vyartha, niSprayojana / 'kAlahi karmahi Isvarahi mithyA dosa lagAi / ' mA0 7.43 mithyAvAda : (1) mithyA kathana, asatya jalpana / 'para apabAda mithyAbAda bAnI haI / ' vina0 252.2 (2) asat ko sat mAnane kA darzana / mithyAvAdI : (1) vi0 saM0 mithyAvAdin) / asat jagat-sukhoM tathA dehAdi ko sat mAnane vAlA (2) jhUTha bolane vAlA (3) asatya ko hI ajJAnavaza satya kahane vAlA / 'bAlaka bhramahiM na bhramahiM gRhAdI / kahahiM parasapara mithyAbAdI / ' mA0 7.73.6 mithyAraMbha : (1) vi0 (saM0) / asatya tathA nirarthaka (mithyA) kArya (Arambha) karane vAlA (2) sRSTi (Arambha) ko mithyA mAnane vAlA (vaiSNavamata meM sRSTi prapaJca satya tathA nitya hai aura usakA prayojana lIlA hai) / mA0 7.68.4 / mila : milai / milatA hai, mila sakatA hai| 'sIla ki mila binu budha sevakAI / ' mA0 7.60.6 mila, milai, I : A.prae0 (saM0 milati-mila saMgame>prA. mili)| (1) juTatA-tI hai / 'taisI milai shaai|' mA0 1.156 (2) bheMTA jAtA hai / 'koja mani milai / ' mA0 4.24.2 (3) prApta ho| 'he bidhi milai kavana bidhi bAlA / ' mA0 1.131.8 (4) mizrita hotA hai / 'kIcahi milai nIca jala sNgaa|' mA0 1.7.6 (5) antarbhUta ho jAtA hai / 'gaganu magana maku meghahiM milaI / ' mA0 2.232.2 / / milai : pUkR0 (saM0 melayitvA>prA0 millavia>a0 millvi)| milA kara, ___ mizrita karake / 'saguna khIru avagunu jalu taataa| milai racai para paMca bidhaataa|' mA0 2.232.5 milae : de0 milye| milaesi : A0-bhUka.pu+prae / usane milA die =mIsa ddaale| 'kachu milaesi dhari dhUri / ' mA0 5.18 milata : vakR00 / milatA-milate ; milate samaya / 'milata eka dAruna dukha dehiiN|' mA0 1.5.4 milati : vakR0strI0 / milatI, bheNtttii| 'puni puni milati parati gahi caranA / ' mA0 1.102.7 For Private and Personal Use Only
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 874 tulasI zabda-koza milateu : kriyAti0pu0 ue0 / to maiM milatA / ' milateu~ tAta kavana bidhi tohI / ' mA0 7.66.4 milatehu : kriyAti0pu0 ma munIsA / mA0 1.51.1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 0 maba0 / ( yadi ) tuma milate / 'jauM tumha milatehu prathama milana kaThina ura bhA saMdehU / ' mA0 milana: (1) saM0pu0 (saM0 ) / saMyoga / 1.68.5 (2) bheMTa | 'milana subhaga saMbAda / ' mA0 1.43 kha (3) bhakU0 avyaya / milane / 'sasihi milana tama ke gana Ae / ' gI0 1.26.5 milani, nI : saM0 strI0 / milane kI kriyA + rIti / 'avalokani bolani milani / ' mA0 1.42; 7.16.4 milana: milana + kae0 / bheMTa | 'muni gana milanu biseSi bana / ' mA0 2.41 milane kI rIti bhI / 'nija milanyo nahi mohi milanyo : ( milani + U) sikhAI / ' kR0 25 milaba : bhakR0pu0 / (1) milanA / 'milaba hamAra bhulAba nija / ' mA0 1.165 (2) milanA ( hogA - milUMgA ) / 'cautheM divasa milaba maiM aaii| mA0 1. 1715 milaye : bhUkR0pu0 7. 132 milayo : bhUkR0pu0kae0 / milAyA, mizrita kiyA / 'tana milaya jala paya kI nAI / " 0ba0 / milA diye / mIsa diye| 'te milaye dhari dhUri / ' kavi0 kR0 25 'milava, milavas : A0pra0 (saM0 melayati > prA0 melavai = milavai ) | milatA hai, mizrita karatA hai / 'koTinha mIji milava mahi gardA / ' mA0 6. 67.3 milavata: vakR0pu0 / milAtA-te, mizrita karatA te / 'milavata amiya mAhura ghori ke / ' pA0maM0 chaM0 7 milavaha: A0pra0 / mizrita karate haiM kara deMge kara sakate haiM / 'madi garda milavahi dasa sIsA / ' mA0 5.55.7 milahiM : Apraba0 / milate haiM, mileM, mila sakate haiN| 'binu hari kRpA milahiM nahi. saMtA / mA0 5.7.4 milahu : A0ma0 / milo, bheMTa karo / 'sItA dei milahu / ' mA0 5.52 milA : bhUkR0 pu0 / 'milA jAi jaba anuja tumhArA !' mA0 5.54.2 milAi : pUkR0 / milA kara, mizrita kara (paricita karA kara tathA ekIbhUta karA kara) / 'sAdara sabahi milAi samAjahi nipaTa nikaTa baiThAri / ' gI0 5.36.3 milAuba: bhakR0pu0 / milAyA jAyagA / 'asa baru tumhahi milAuba AnI / ' mA0 1.50.4 For Private and Personal Use Only
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sulasI zabda-koza 875 milApu : saM00 (saM0 melApa = melApaka) ke| milana / 'guha gIdha ko milApu / ' kavi0 7.21 milAhiM : milahiM / 'pUraba bhAga milAhiM / ' vairA0 24 mili : pUka0 / milakara / (1) juTa kara / 'saba mili karahu chADi chala chohU / ' mA0 1.8.3 (2) bheMTa kara / 'mili saprema puni AsiSa dInhI / ' mA0 1.342.8 (3) saMyukta hokara / 'tUla na tAhi sakala mili / ' mA0 5.4 milia, e : A0kavA0prae0 / milA jAya / 'bharatahi milia, na hoihi rArI / ' ___ mA0 2.162.5 milie pai nAtha raghunAthu pahicAni ke / ' kavi0 6.26 milika : saM0strI0 (arabI-(1) malika=jamIna / (2) milka= raajyaadhikaar)| rAjyAdhikAra kA bhuu-bhaag| yaha braja bhUmi sakala surapati soM madana milika kari paaii|' kR0 32 milita : bhUkR0vi0 (saM0) / saMyukta / 'nRpa mani mukuTa milita pdpiitthaa|' mA0 2.68.1 milibe : bhakR00 / milane / "milibe ko sAju saji / ' kavi0 6.23 milibo : bhkR.pu0ke| milana / 'sohai sitAsita ko milibo|' kavi0 7.144 milihahiM : A0 bha0 praba0 / mileNge| 'milihahiM raam|' mA0 2.225.2 milihi : A0bha0e0 / milegA / 'asa svAmI ehi kaheM milihi|' mA0 1.67. milegI / 'milihi jAnakI / ' mA0 4.58 milihauM : A0bha0 ue / milUMgA / gI0 5.28.7 milI : bhakR0strI0ba0 / bheTI / 'bhaginIM miliiN| mA0 1.63.2 milI : bhUkR0strI0 / 'sAdara bhale hi milI eka maataa|' mA0 1.63.2 milu : A0 - AjJA- mae / tU mila / 'sada mila jAi tinhahi / ' mA0 5.41.5 mileM : milane se-para / 'surasari mileM so pAvana jaiseM / ' mA0 1.70.2 mile : (1) bhUkR.puba 0 / bheTe / 'haraSi mile uThi ramAniketA / ' mA0 1.128.5 (2) mileM / tinahiM mile mana bhayo kupatha rata / ' vina0 187.2 mileu, U : bhUkR00kae / milaa| 'aba lagi mohi na mileu kou / ' mA0 1.161 ka; 5.26.6 milehi : milate hI-mila hI gayA thA ki ; pariNAma milane ke samaya meM hI / 'milehi mAjha bidhi bAta begaarii|' mA0 2.47.1 milehu : A0-bhUkR00+maba0 / tuma mile / 'milehu rAma tumha samana bissaadaa|' mA0 4.7.16 mileM : milahiM / 'te taba mileM dravai jaba soI / ' vina0 136.10 For Private and Personal Use Only
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 876 tulasI zabda-koza mile : (1) milai | milatA hai, mila sakatA hai / 'tehi dina tAhi na mila ahArA / mA0 57.8 (2) milai / milA kara / 'jar3a paMca mile jehi deha karI / ' kavi0 7.27 "milauM : A0 ue / milUM mila sakUM / 'jaba lagi milauM tumhahi tanu tyAgI / ' mA0 3.8.6 milau : A0 - kAmanA + prArthanA - prae0 (saM0 milatu > prA0 milau ) / mile / 'baru milI sItahi sAMvaro / ' jA0maM0 chaM0 7 milyo : mileu / 'kahA bibhISana lai milyo / ' do0 165 miSa : saM0pu0 (saM0 ) / bahAnA, byAja / vina0 27.1 misa : miSa ( prA0 ) / 'kachu dina jAi rahauM misa ehIM / ' mA0 1 61.6 misakInatA : saM0 [strI0 ( arabI - misakIna = nikammA, nirbala, kukhyAta, jarjara, akiMcana / arabI - masukanat = akiMcanatA Adi ) / daridratA, nirbalatA, niSkriyatA, kukhyAti / ' lAbha jogachema ko garIbI misakInatA / ' vina0 262.3 mIMjata : mIjata / vina0 136.7 mIMji : mIji / vina0 83.5 majibo : bhakR0pu0kae0 / mIMjanA, masalanA / 'hAtha mIjibo hAtha rahyo / ' gI0 2.84.1 mIMja : bhUkR0pu0kae0 / masalA, ragar3a kara lagAyA / 'mIMjo guru pIThi ( zAbAzI dI) / vina0 76.3 ' mIca : mIcu / do0 34 moci : pUkR0 / mUda kara, molita karake / 'nayana mIci rahe paur3hi kanhAI / ' kR0 13 mIcu cU : (1) saM0 strI0 (saM0 mRtyu > prA0 miccu, miccU) / mota, maraNa / mA0 2.252.6, mA0 1.6.6 (2) janmakuNDala meM AThavA~ - mRtyu kA sthAna / 'dAruna bairI mIcu ke bIca birAjati nAri / ' do0 268 mI maI : vi0 (saM0 mRtyamaya > prA0 miccumaia ) / mRtyu se parivyApta / 'jala thala mIcumaI hai / ' kavi0 7.176 mIjata: vakR0pu0 | masalatA-te / 'adhara dasana dasi mIjata haathaa|' mA0 6.31.6 moha, hIM : A0pra0 / masalate haiM / 'parama krodha mIjaha saba hAthA / ' mA0 5.55.5 moji: pUkR0 / mIja kara, masala kara / 'koTinha mIji milava mahi gardA / ' mA0 6.67.3 mIjihaiM : A0bha0praba0 / masaleMge, maleMge / 'mUr3ha mIjihaiM hAtha / ' do0 165 For Private and Personal Use Only
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tulasI zabda-koza mITha, ThA: vi0pu0 (saM0 miSTa, mRSTa > prA0 miTTha) mIThA, madhura ( cikanA ) / 'mana malIna muha mITha nRpa / mA0 2.17 mITha, ThI : vi0strI0 (saM0 miSTA, mRSTA > prA0 miTTI ) / madhura / mA0 1.260.5 mIThe : vi0pu0ba0 ( prA0 miTTha = miTThaya ) / madhura, priya / mukha mIThe mAnasa malina / ' do0 266 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mITho : mIThA + kae0 ( a0 miTThau) / mITho aru kaThavati bharo / do0 15 mIta : saM0pu0 (saM0 mitra > prA0mitta ) / suhRd, sakhA, svapakSI / mA0 14 mI : mIta + kae0 / advitIya mitra / 'mAdhava sarisa mItu hitakArI / ' mA0 2.105.3 mIna : (1) saM0pu0 (strI0) (saM0 ) / matsya / mA0 1.22 ( 2 ) nakSatra rAzivizeSa / 'kor3ha meM kI khAsI sanIcarI hai mIna kI / ' kavi0 7.177 mInatA : saM0 strI0 (saM0 ) / matsyabhAva ( jaisA prema machalI jala se karatI hai aura jaladhArA ke sammukha bahatI hai, usI prakAra kA ananya tathA ArAdhyamukhI prema ) / ' sItApati bhakti surasari nIra mInatA / ' vina0 262.5 mInarAu : (de0 rAu) mInarAja, mahAmaccha / vina0 152.6 877 mInA : mIna / mA0 1.27.4 mInu : mIna + kae0 / akelA matsya / 'mInu dIna janu jala teM kAr3heM / ' mA0 2.70.3 molA : milA / saMyukta / 'khela garur3a jimi ahigana mIlA / ' mA0 6.66.1 mosI : bhUkR0 strI0 / (1) mizrita - zakara, makkhana Adi meM milAI huI / (2) mIMjI huI, masala kara choTe Tukar3oM meM kI huI / 'choTI moTI mIsI roTI / " kR0 2 muMdarI : mudarI / rA0pra0 3.7.1 muMha : (1) muha~ / 'maha bhari bharata na bhUli kahI / ' gI0 7.37.1 ( 2 ) mukha se ! 'apane mu~ha tumha Apani karanI baranI / mA0 1.274.6 mu~habhari : ThIka se, pUrNataH bolakara / gI0 7.37.1 muhAcAhI : saMstrI0 / paraspara ( asamarthatA - sUcaka) AnAkAnI, kaMThaha~sI, muhAcAhI hona lAgI / ' gI0 1.84.8 muMja : saM0pu0 (saM0 ) / mUja, sarakaNDA / 1 muMjATavI : (muja + aTavI ) mUja kA vana / vina0 55.6 muMDa : saM0pu0 (saM0 ) / sira, kapAla / mA0 6.44 ' : vi0 (saM0 ) / muNDoM se parivyApta / mA0 2.1 2.2 For Private and Personal Use Only mukha dekhane kI kriyA | muMDamAla : kapAla-mAlA | kavi0 7.14e muMDita bhUkR0vi0 (saM0 ) / mur3Ae hue, keza saphAcaTa karAye hue / mA0 5.11.4
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .878 tulasI zabda koza muI : bhUka0 strI0 (saM0 mRtA>prA0 muii)| (1) mara gyii| 'nAri mRI gRha saMpati naasii|' mA0 7.100.6 (2) maraNatulya kleza meM pdd'ii| 'jananI kata bhAra muI dasamAsa / ' kavi0 7.40 mue~ : marane para / 'mue~ karai kA sudhA tdd'aagaa|' mA0 1.261.2 mue : bhUkR00ba0 / mare hue / 'mue mAri maMgala cahata / ' mA0 2.301 muehi : mare hue ko| 'muehi badhe nahiM kachu manu sAI / ' mA0 6.31.1 muehuM, hu : marane para bhii| 'muehuM na miTihi / ' mA0 2.36.5 mukatA : saM0strI (saM0 muktaa)| motii| mA0 2.261.4 / / mukatAvali : (saM0 muktAvali) muktAmAlA / vina0 7.4.4 mukatAvahiMge : A0 bha0pU0praba0 / chur3AeMge, mukta kreNge| 'saba pare baMdi kaba muktaavhiNge|' gI0 5.10.4 sukatAhala : saM00 (saM0 muktAphala>prA0 muttaahl)| motii| sIpa meM phale hue ___motiyoM kI lar3I / 'mukatAhala guna gana cunai / ' mA0 2.128 mukAma : saM00 (arabI) / ThaharAva, par3Ava, dderaa| 'soca na kUca mukAma ko|' vina0 156.3 mukada : saM00 (sN.)| viSNu / mA0 6.103 mukadA : mukuMda / mA0 1.186 chaM0 1 mukuTa : saM00 (saM0) / (1) zirobhUSaNa / mA0 1.106 (2) zreSTha (mRkuTa __ tulya) / 'bhaTamukuTamAnI / ' vina 0 26.4 mukuTamani : (1) mukuTa meM khacita maNi / 'eku chatru eku mukuTamani / ' mA0 1.20 (2) ziromaNi, zreSTha / 'sunahu mahIpati-mukuTamani / ' mA0 1.261 mukuTAMgadAdi : (mukuTa, aMgada Adi) zirobhUSaNa, bAhubhUSaNa Adi vividha alaMkaraNa / mA0 7.12 chaM0 2 mukuTu : mukuTa+kae0 / 'mukuTu sama kInhA / ' mA0 2.2.6 mukuta : vi0 (saM0 mukt)| (1) mAyArahita, mokSaprApta, janma-maraNa se mukta / 'bhae mukuta hari nAma prbhaauu|' mA0 1.26.7 (2) videhamukta+jIvanmukta / 'mae~ mukuta, jIvata makuta, mukuta mukRtahUM bIcu / ' do0 225 (3) mukutaa| motii| 'kesa mukuta sakhi marakata manimaya hota / ' bara 06 mukutA : mukatA ! mA0 1.11.1 muktAdAma : (de0 dAma) motiyoM ko ldd'ii| gI0 7.16.3 muktAphala : mukatAhala / jA0ma0 53 mukutAmani : maNitulya jagamagAte motii| mA0 1.11.6 mukutAvalI : mukatAvali / gI0 7.6.2 For Private and Personal Use Only
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 879 mukutAhala : mukatAhala / 'bithure nabha mukutAhala tArA / ' mA0 6.12.3 mukutAhalani : mukutAhala + saMba0 / muktA phaloM (ke) / 'AlabAla mukutAhalani / ' do0 301 mukRti : mukti / mA0 1.16.3 mukara : saM00 (saM0) / darpaNa / mA0 1.1.4 mukaru : mukara+kae / eka darpaNa / 'ma kuru kara lInhA / ' mA0 2.2.6 mukkha : mukha / 'parata dasakaMdha mukkha bhara / ' kavi0 1.11 mukta : vi0 (saM0) / bandhanarahita, janma-maraNarahita, mokSaprApta / mA0 3.36 muktakRta : vi0 (saM0 muktkRt)| mukta karane vAlA-vAle / vina0 50.4 muktA : mukatA (saM0) / motii| gI0.1.108.6 mukti : saM0strI0 (sN.)| (1) chuTakArA, svtntrtaa| (2) dArzanika dRSTi se saMsAra se chuttkaaraa| isa muktadazA ke cAra prakAra haiM-(ka) sAyujya= paramezvara aura jIva kI abheda dazA / 'so sAjujya mukti nara pAihi / ' mA0 6.3.2 (kha) sArUpya = Izvara ke samAna rUpa kI prApti jisameM sarvakartatva ko chor3akara sabhI kalyANaguNa jIva meM A jAte haiN| (ga) sAlokya = Izvara loka kI prApti / (gha) sASTi-Izvaravat aizvarya kI praapti| cAroM hI paraspara pUraka haiM--kevala pakSabheda hai| 'RSi siddhi kalyAna mukti nara pAvai ho|' rAna0 20 mukha : saM00 (sN.)| (1) vadana / 'mukha Ava na baataa|' mA0 1.73.8 (2) mukhAkAra, ceharA / 'nija mukha mukura bilokahu jAI / ' mA0 1.135.6 / / mukhachabi : (1) mukha kI zobha / (2) mukha kA bimba / 'mukhachabi kahi na jAi ___ mohi paahiiN|' mA0 1.233.6 mukhani : mukha+saMba0 / mukhoM (se)| 'nija nija mukhani kahI nija honI / ' mA0 mukhara : vi0 (sN.)| (1) vAcAla, vyartha adhika bolane vAlA / 'mukha ra mAnapriya gyAna gumaanii|' mA0 2.172.6 (2) shbdkaarii| 'janu khaga mukhara / ' mA0 1.165.7 (3) zabda, rava / mukharakArI : vi0 / zabda karane vaalaa| 'napura bara madhura mukharakArI / ' gI0 1.25.3 mukhahiM : mukhoM se / 'mukhahiM nisAna bajAvahiM bherI / ' mA0 6.36.1 mukhAgara : vi0+saM00 (saM0 mukhaagr)| jabAnI, patrAdi ke binA kevala mukha __ se kahA huA sandeza / mA0 5.52 mukhAraviMda : (1) kamala (aravinda) sadRza vikAsayukta mukha / gI0 1.38.5 (2) mukharUpI kamala / 'piyata rAma mukhArabiMda mrNd|' gI0 7.23.3 For Private and Personal Use Only
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 880 tulasI zabda-koza makhiyA : saM0+vi00 (saM0 mukhy)| (1) mukha = agrabhAga meM rahane vAlA; mukha ke samAna sarvopAra; gaNamukhya, nAyaka, agrnnii| rAjA / 'mukhi A mukha so caahiai|' mA0 2.315 (2) yathapa / 'mahA mahA mukhaA je pAvahiM / ' mA0 6.45.1 mukhI : (samAsAnta meM) vi0strI0 (sN0)| mukha vaalii| 'nisinAtha mukhii|' kavi0 2.15 mukha : mukha+kae / mA0 2.104.2 mukhkha : mukkha / mukhya : vi0 (saM.) de0 mukhiA / pramukha, zreSTha / mA0 1.62 mugdha : mUr3ha (saM0) / 'mugdha madhu mathana / ' vina0 56.6 mucata : vakR00 (saM0 mucyamAna>prA0 muccNt)| chuTate, barasate / 'ati mucata sramakana mukha ni / ' gI0 7.18.5 muThabherI : saM0 strI0 / muSTikAoM kA saMgharSa; muSTiprahAra / 'cukai na ghAta mAra ___ muThabherI / ' mA0 2.133.4 muThi : muutthi| TonA-ToTakA / 'DiThi muThi niThura nsaaihauN|' gI0 1.21.2 muThikanha : maThikA+saMba0 / mukkoM (se) / mA0 6.53.5 muThikA~ : muSTikA se / 'so hanumAna hanyo mutthikaaN|' kavi0 6.38 muThikA : saM0strI0 (saM0 mussttikaa)| mukkA, muTThI / 'muThikA mAri mahA dhuni garjA / ' mA0 4.8.2 mur3Ai : pUkR0 (saM0 muNDApayitvA>prA. maDAvia>a0 muDAvi) / muDA kara, kezarahita karavA kara / 'mUr3a mur3Ai hohiM sNnyaasii|' mA0 7.100.6 / / mur3Ayo : bhUkR* pu0kae0 / kezarahita karavAyA / 'mUr3a mur3Ayo bAdihI / ' do0 63 muda : saM0strI0 (saM0 mud)| harSa, pramoda / mA0 1.2.7 mudamaga : moda ke mArga, Amoda ke upAya / 'jaga mada maga nahiM thore / ' vina0 164.3 mudamaya : (de0 maya) harSollAsapUrNa / vina0 161.3 mudarI : saM0strI0 (saM0 mudrikA>prA0 muddiA>a0 mudddd'ii)| aMgUThI / 'mani mudarI mana mudita utaarii|' mA0 2.102.3 mudA : (saM0) / prasannatA se / 'dehu kRpAlu kapinha kahu~ mudA !' mA0 6.116.6 mudita : bhUka0vi0 (saM0) / prasanna / mA0 2.102.3 maditA : muditA se / 'muditA mathai bicAra mthaanii|' mA0 7.117.15 muditA : saM0 strI0 (saM0) / puNyAtmAoM ke prati harSa kI anubhUti (jo yoga meM eka ___ sampatti mAnI gayI hai) / mA0 3.46.4 maditAyana : muditA nAmaka sAttvika harSa se sampanna / mA0 7.38.5 For Private and Personal Use Only
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 881 mudgara : saM00 (saM0) / gadA ke AkAra kA AyudhavizeSa jo mUTha meM patalA aura uttarottara moTA hotA hai / mA0 6.40.8 mudrika : mudrikA / vina0 63.5 mudrikA : mudrii| mA0 5.12 muSA : avyaya (saM0) / mithyA / 'hoi na mudhA devariSi bhaassaa|' mA0 2.285.8 muni : saM0 (sN.)| mananazIla mahAtmA-agastya, byAsa Adi / mA0 1.45 munida, dA : (saM0 munIndra>prA0 munnid)| zreSTha muni / mA0 1.64.1 munida : muniMda+kae / eka muni (vAlmIki) / kavi0 7.138 munikula : muni-samUha / mA0 1.216.1 munigana : muni-samUha / mA0 2.41 municIra, rA : muniyoM kA paridhAna=balkala vastra / mA0 3.11.3 munijana : munigana / mA0 2.302 munitiya : muni patnI / mA0 1.357.3 munitiyanha : munitiya+saMba0 / muni patniyoM / mA0 2.246.2 munina : muninha / muninAtha, nAyaka : mani-mukhya / mA0 2.171, 3.1 muninha : muni+saMba0 / muniyoM / 'bhaMjI sakala muninha ke traasaa|' mA0 7.66.2 munipaTa : municIra / mA0 1.143.8 munipatinI : (saM0 muni-patnI) ahalyA (Adi) / mA0 7.13 chaM0 4 munibadhU : muni-patnI / mA0 1.221 munibanitA : muni-patnI / mA0 1.324 chaM0 2 munibara : zreSTha muni / mA0 1.18.5 munibaranha : munibara+saMba0 / munivaroM (ne) / 'samau jAni munibaranha bolAI / ' mA0 1.324.3 munibaru : munibara+kae / 'bole munibaru / ' mA0 2.254.1 munibarya : (saM0 munivarya) / manibara / mA0 1.43 kha manibasana : municIra / mA0 1.268.8 munibAla : muniyoM ke bAlaka / gI0 3.6.3 munirAI : munirAya / mA0 1.323.7 munirAu, U : munirAya+kae / mA0 2.243; 261.5 munirAja, jA : (saM0 munirAja) zreSTha muni / vasiSTha (Adi) / mA0 2.5 munirAya, yA : munirAja (prA0 muNirAya) / mA0 2.126.1; 1.46.5 munihi : muni ko / 'munihi hariarai sUjha / ' mA0 1.275 For Private and Personal Use Only
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 882 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza munihu : muni ke bhI / 'munihu kaheM jalu kAhu na lInhA / mA0 2.240.8 munI : muni / kavi0 7.72 munIMdra : muniMda | mA0 3.4 chaM0 munIsa, sA: munIMdra (saM0 munIza) / mA0 1.45.3; 18.6 munIsanha : munIsa + saMba0 / bar3e muniyoM (ne) / 'bhA~ti aneka munIsanha gAe / ' mA0 1.33.7 munIsu : munIsa + kae0 / ' deta asIsa munIsu / ' mA0 1.352 munIsvara : munIsa ( saM0 munIzvara ) / mA0 7.110.10 murachA : muruchA / mA0 6.75.1 murachita : muruchita / gI0 2.5.3 murati : mUrati / gI0 1.5.3 bhurali : saM0 strI0 (saM0 muralI ) / vaMzI, suSira vAdya vizeSa = bA~surI / kR0 33 murA : bhUkR0pu0 (saM0 muTita > prA0 muDia ) / mur3A, pichar3A ( zaGkita huA) / 'gayau sabhA~ mana neku na murA / ' mA0 6.16.7 murArI : saM0pu0 (saM0 murAri ) / mura daitya ke vinAzaka = viSNu (kRSNa) / kR0 22 murAre : murAri + saMbodhana (saM0 ) | he murAri / vina0 110.4 muri : pUkR0 (saM0 muTitvA > prA0 muDia > a0 muDi) / mur3a kara pIche ghUmakara / 'muri cale nisicara bIra / ' mA0 3.20.3 murukhAI : saM0 strI0 (saM0 mUrkhatA > prA0 murukkhayA) / nAsamajhI, aviveka / pA0maM0 chaM0 6 muruchA : saM0strI0 (saM0 mUrchA ) / saMjJA zUnyatA, behozI / mA0 2.43 suruchi : pU0 / mUrcchita hokara / 'muruchi parA mahi rAU / ' mA0 2082.8 muruchita : bhUkR0vi0 (saM0 mUrcchita ) | saMjJA zUnya behoza / mA0 20796.7 mure : bhUkR0pu0ba0 / mur3e, pIche ghUma cale / 'mure subhaTa saba phirahi na phere / mA0 6.67.6 muryo : bhUkR0pu0 0kae0 / mur3A, pIche ghUmA, pichar3A / 'muryo na manu / ' mA0 For Private and Personal Use Only 6.65.6 muSTi: saM0 strI0 (saM0) / mukkA, baddhAGga lihasta / mA0 4.8.3 musaladhAra : kri0vi0 (saM0 ) / mUsalAdhAra, musalatulya moTI dhArAoM se / 'barabaiM musaladhAra bAra-bAra ghori ke / ' kavi0 5.16 musukA, musukAi : A0pra0 / aprakaTa dantapaMktipUrvaka hAsa karatA hai, smita karatA hai, musakurAtA hai / mana musukAi bhAnukula bhAnU / ' mA0 2.41.5
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir talasI zabda-koza 883 musukAi : pU0 / musakurA kara; smita karake / 'kaha kRpAla musukaai|' mA0 5.56 musukAI : (1) musukAi / smita karatA hai| 'avaloki mAtu mukha prabhu mana meM musukAI / ' gI0 1.16.5 (2) musukAi / smita krke| 'kRpAsiMdhu bole mu pukAI / ' mA0 2.101.1 (3) bhUka0strI0 / smitapUrvaka ha~sI, muskuraayii| kR08 musukAta, tA : vakR00 / masakurAte hue, smita karate hue / 'corata citahi sahaja ___ musukAta / ' gI0 2.15.2 'bhaginIM milIM bahuta musukaataa|' mA0 1.63.2 musukAna, nA : bhUkR.pu / smitapUrvaka oSTha vikAsa kiyA, musukurAyA / mA0 6 13.8, 6.86.7 musukAni, nI : (1) bhUkR0strI0 / ha~sI, muskuraayii| 'bharata mAtu musukAni / ' mA0 2.14 'umA musukaanii|' mA0 1.141.7 (2) saM0strI0 / muskurAhaTa, smita-kriyA / 'prabhu hasi dInha madhura musukAnI / ' mA0 1.201.8 musukAne : bhUka 00ba0 / musakurAe / 'muni musukAne / ' mA0 3.13.4 musukAhiM, hI : A0praba0 / smita karate haiM, musakurAte haiN| 'janani janaka __ musukAhiM / ' mA0 1.65; 61.6 muha~ : (1) muha meM / 'muhaM pareu na kIrA / ' mA0 2.162.2 (2) muha para / 'lAgi muha lATI / ' mA0 2.145.4 (3) muha se| muha : mukha (prA0) / mA0 2.17 muhu : muha+kae / akelA (apanA) mukha / 'baiTha muhu goI / ' mA0 2.36.6 mUr3a: muDa / sira / kavi0 6.50 mUdarI : muMdarI / gI0 5.3.1 mUde : mUde / 'mUde kAna jAtudhAna mAnoM gAje gAja ke|' kavi0 6.6 mUka : saM0 (saM0) / gUgA, vAkzakti hIna / mA0 2.54 / / mUkani : mUka+saMba0 / gUgoM (ko) / 'mUkani bacana lAhu / ' gI0 1.60.5 mUkiye : A0kavA0prae0 (saM0 mukta+nAma dhAtu>prA0 mukkIai) / chor3ie / ___ 'parehU cUka mUkiye na / ' hanu0 34 mUkI : bhUka0strI. (saM0 muktA>prA0 mukkii)| chodd'ii| 'mana mAni galAni kubAni na muukii|' kavi0 7.88 mUThi : saM0strI0 (saM0 muSTi>prA0 muTThi) / talavAra Adi kA pakar3A jAne vAlA bhAga / mA0 2.31.2 (2) eka prakAra kA mAraNa prayoga jo isI nAma se jAnA jAtA hai / (3) muSTi prahAra / 'kAhUM devatani mili moTI mUThi mAra dii|' kavi0 7.183 For Private and Personal Use Only
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 884 tulasI zabda-koza mUThI : mUThi / banda hAtha kI mAtrA (nApa) / 'tina Akhina meM dhUri bhari bhari mUThI meliye / ' do0 45 mUr3a : maMr3a / 'mUr3a mur3Ai hohiM sNnyaasii|' mA0 7.100.6 mUDa mAri : sira pITa kara =atizaya prayAsa karake / vina0 276.5 mUr3ha : vi0 (sN.)| mohagrasta, tamolIna, mUrkha / mA0 1.28.6; 1.250 mUr3hatA : saM0strI0 (sN.)| mUr3ha dazA, ajJatA, mUrkhatA / mA0 6.56.7 mUr3hamati : vi0 (sN.)| mohagrasta buddhi vAlA, tamoguNI buddhi vAlA, ajJAnI / vina0 214.5 mUr3hA : mar3ha / mA0 1.47.4 mUtra : saM00 (sN.)| vina0 136.3 mUdahiM : A0praba0 (saM0 mudrayanti>prA0 muiMti>a0 muddahiM) / baMda karate haiM, Dhaka __ lete haiM / 'te mUdahiM kaanaa|' mA0 1.263.8 mUbahu : A0 maba0 / (1) Dhaka lo| 'mUdahu nayana / ' mA0 4.25.5 (2) Dhakate tI ho / 'kA ghUghaTa mukha mUdahu / ' bara0 17 mUdi : pUkR0 / DhaMka kara / 'nayana mUdi puni dekhahiM bIrA / ' mA0 4.25.6 mUdeM : Dhaka lene para / 'mUdeM A~khi katahuM kou naahiiN|' mA0 1.280.8 mUde : bhUka00ba0 / Dhake / 'mUde sajala nayana pulake tana / ' mA0 2.288.2 bhUdeu~ : Ao-bhUka00+ue / maiMne Dhaka liye| 'mUdeu~ nayana trasita jaba bhyuuN|' mA0 7.80.1 mUra : saM00 (saM0 mUla) / pUjI, mUladhana / 'phireu banika jimi mUra gAI / ' mA0 266.8 mUrakha : marukha / mA0 3.1 mUrati : (1) saM0strI0 (saM0 mUrti) / vigraha, zarIra, AyAmabaddha AkAra / 'sukRta sumaMgala mUrati maanii|' mA0 1.16.6 (2) bimba, pratibimbita AkRti / 'saMkara soi marati ura rAkhI / ' mA0 1.77.7 (3) pratimA / 'khasI mAla mUrati musukAnI / ' mA0 1.236.5 (4) rUpAkAra / 'mUrati madhura manohara dekhii|" mA0 1.215.8 mUratimaMta : vi0 (saM0 mUrtimat) / mUrta, sAkAra / 'mUratimaMta tapasyA / ' mA0 1.78.1 mUri, rI : saM0strI0 (saM0 mUla) / (1) jdd'| 'mora-sikhA binu mUrihU~ paluhata garajata meha / ' do0 316 (2) jar3I-bUTI / 'jia mUri jimi jogavata rahaU~ / ' mA0 2.56.6 mUrimaya : (de0 maya) bUTI se nirmita / 'amia-mUrimaya cUrana cArU / ' mA0 1.1.2. For Private and Personal Use Only
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 885 mUrI : mUri / 'saMsati roga sajIvani muurii|' mA0 7.126.2 mUrukha : vi0 (saM0 mUrkha>prA0 mUrukkha) / mUr3ha, viveka hIna, durbuddhi / mA0 mUla : saM00 (saM0) / (1) jar3a / 'kaMda mUla phala / ' mA0 2.135.2 (2) mukhya kAraNa / 'kali kevala malamUla malInA / ' mA0 1.27.4 (3) nakSatra vizeSa / gI0 1.16.3 mUlaka : saM00 (saM.) / mUlI, kandavizeSa / 'sakauM meru mUlaka iva torii|' mA0 1.253.5 mUlabhUta : kAraNasvarUpa / vina0 46.5 mUlamidameva : (saM0 - mUlam + idam +evaM idameva mUlam) yahI mUla hai| vina0 46.7 mUlA : mUla / mA0 1.3.8 mUlikA : (1) saM0 strI0 (saM0) / jar3I / gI0 1.6.3 (2) saMjIvanI bUTI / 'jiye kuva~ra nisi mila mUlikA / ' gI0 6.6.3 mUlu : mUla+kae / ekamAtra mUla, mukhya jar3a / 'mAnahuM kamala mUlu parihareU / ' mA0 2.38.7 mUSaka : (1) saM00 (saM0) / cUhA, mUsA / mA0 7.121.18 (2) cora / mUsara : saM00 (saM0 musala, mUsala) / 'kalapadrumu kATata mUsara ko / kavi0 7.103 mRga : saM00 (saM0) / (1) khuroM vAlA vanya jIva (barAha Adi) / 'pragaTata durata jAi mRga bhaagaa|' mA0 1.157.4 (2) hariNa / 'hohu kapaTa mRga tumha chlkaarii|' mA0 3.25.2 (3) candramA kA kalaGa ka / 'deha sudhAgeha tAhi mRgahUM malIna kiyo / ' kavi0 2.4 (4) mRgazirA nakSatra / do0 456 mRgachAla, lA : mRga carma / 'lakhana lalita kara liye mRgachAla / ' gI0 3.6.1; mA0 6.11.4 mRgajala : saM00 (sN0)| camacamAtI dhUpa meM jalataraGga kI bhrAnti jo mRga ko ho jAtI hai (aisI anuzruti hai); mRgamarIcikA, mRgatRSNA / mithyA AzA, asat vAsanA / mA0 7.122.5 'mati maTakI mRgajala bhari ghRta hita mana hI mana mahibe hI / ' ka0 40 mRgajala : mRgajala+kae0 / mRgatRSNA, vyartha AzA-vAsanA / 'mRgajalu nirakhi marahu kata dhAI / ' mA0 1.246.5 mRgajUtha : (de0 jUtha) mRgasamUha / mA0 7.30.6 mRganayanI : vi0strI0 (sN.)| mRga ke samAna cakita-mugdha netroM vaalii| mA0 mA0 7.115 kha For Private and Personal Use Only
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 886 tulasI zabda-kozya mRganAyaka : vana jIvoM kA rAjA=siMha / mA0 6.66.2 magani : maganha / mRgoM (ko)| 'tulasI muni khaga magani sarAhata / ' gI0 3.1.3 mRganai ni, nI : mRganayanI / mA0 3.30.6 mRganha : mRga+saMba0 / mRgoM (vana jantuoM) / 'bibidha mRganha kara AmiSa raadhaa| ___ mA0 1.173.3 mRgapati : maganAyaka / mA0 6.11 kha mRgabAri : mRgajala / vina0 73.2 mRgabhramabAri : mRgabAri / vina0 136.2 mRgamada : saM00 (sN.)| kastUrI / mA0 1.164.8 mRgamAlA : mRga-zreNI, hariNasamUha / mA0 1.303.6 magayA : saMstrI0 (sN.)| AkheTa, zikAra / mA0 3.16.6 mRgarAu, U : mRgarAju (a0)| siMha / 'kaluSa puja kuMjara mRgarAU / ' mA0 2.106.1 mRgarAja : mRganAyaka / mA0 1.125 mRgarAju, jU : mRgarAja+kae0 / akelA siNh| jimi kari nikara dalai mRgarAjU / ' mA0 2.230.6 mRgarUpA : (saM0 mRgarUpa) magarUpadhArI (candramA ke bhItara basane vAle mRga ke smaan)| 'kIrati bidhu tumha kInha anUpA / jaha~ basa rAma-prema mRgarUpA / ' mA0 2.210.1 mRgalocani, nI : mRganayanI / mA0 2.63.4 mRgavAta : mRgasamUha / vina0 56.5 magasAvaka nayanI : mRgazAvaka (hariNaziza) ke samAna bhole sundara netroM vaalii| ___mA0 2.8.7 mRgA : mRga / kavi0 3.1 mRgAMka : (1) saM00 (sN0)| eka prakAra kA rasAyana = candrodaya rasa jo kSaya roga kI uttama auSadha hai / use ratnoM aura suvarNa kI bhasma se banAyA jAtA hai / kavi0 5.25 (2) candramA / muginha : mRgI+saMba0 / mRgiyoM (ko)| 'mRginha citava janu bAghini bhuukhii|" mA0 2.51.1 mRgI : mRgI+ba0 / hariNiyA~ / 'mRgI kahahiM tumha kahuM bhaya naahiiN|' mA0 3.37.5 mRgI : saM0strI0 (saM0) / hariNI / mA0 3.26.24 mRgu : mRga+kae0 / koI hariNa / 'manahuM bhAga mRge bhAga basa / ' mA0 2.75 mataka : saM.pu. (sN.)| marA huA, zava / mA0 1.308.4 mRtakakarma : pretakarma ; dAha-saMskAra Adi audhrvadehika kRtya / mA0 4.11.8. For Private and Personal Use Only
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 887 mRtyu : mIcu / mA0 3.2.6 mRdaMga : saM00 (sN.)| vAdyavizeSa / mA0 1.302 mad : vi0 (saM0) / komala, sukumAra / mA0 1.2.1 mRdugAta : (de0 gAta) komalAGga, sukumAra / mA0 1.223.2 mucita : komala citta vAlA, sahRdaya, dayAlu / mA0 6.45.4 mRdutA : saM0strI0 (saM0) / komalatA / 'biTapa phUli phali tRna mRdutAhIM (mRdutA se hii)|' mA0 2.211.7 mRdula : mRdu (saM0) / mA0 1.160 madulAI : mRdutA (saM0 mRdulatA) / 'mo para kRpA parama mRdulAI / ' mA0 7.124.3 manAla : saM00 (saM0 mRgaal)| kamalanAla / mA0 1.255.8 maSA : avyava (sN.)| mithyA, mudhA / 'saMbhu girA puni mRSTA na hoI / ' mA0 1.51.3 meM : parasarga - adhika raNasUcaka (saM0 smin >prA0 mmi)| 'na mUhU meM bAru hai / ' kavi0 767 meMDhaka : mer3a ka / vina0 32.2 / me : (1) (saM0) mama / mere lie, mujhe / 'prasIda me namAmi te / ' mA0 3.4.22 (2) merA-merI-mere / 'na anyathA vacAMsi me / ' mA0 7.122 ga / mekala : saM.pu0 (sN.)| parvatavizeSa (jisase narmadA nikalI hai) / mA0 1.31.13 mekalasutA : revA, narmadA nadI / mA0 2.138.4 mekhala : mekhalA / vina0 63.3 / / mekhalA : (1) saMstrI0 (saM0) / karadhanI, kaTibhUSaNa / vina0 61.6 (2) gherA / 'bhUmi sapta sAgara mekhalA / ' mA0 7.22.1 (mUla artha kaTibhUSaNa kA yahA~ bhI mekhu : meSu / meSa rAzi (jisakA pUrNa candra Azvina pUrNimA ko hotA hai) / 'sasi supUrana mekhu / ' gI0 7.6.2 megha : saM00 (sN.)| bAdala / mA0 2.1.2 megha-DaMbara : megha-ghaTAoM kA gheraa| mA0 6.13.5 meghanAda : saM00 (sN.)| rAvaNa putra=indra jit (janma samaya meM meghavat nAda karane se nAma pdd'aa|' mA0 1.182.1 / / meghanAda : meghanAda+kae0 / akelA meghanAtha / kavi0 5.12 meghamAla : meghoM kI zreNI, meghasamUha / kavi0 5.2 / / meghahiM : megha meM / 'gaganu magana maku meghahiM milaI / ' mA0 2.232.1 mecaka : vi0 (sN.)| kAlA, nIlA, nIla-kRSNa / 'mecaka kuMcita kesa / ' mA0 1.216 For Private and Personal Use Only
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 888 tulasI zabda-koza mecakatAI : saM0strI0 (saM0 mecakatA) / lAlimA yA nIlimA / mA0 6.12.4 meTa, meTai : A0prae0 (saM0 mleTati>prA0 meTTai-mleTa unmAde) / miTAtA hai, miTAye, miTA ske| 'rAma rajAi meTa mana mAhIM / dekhA sunA katahuM kou naahiiN|' mA0 2.268.7 meTata : vakR.pu0 / miTAtA-te / 'meTata kaThina kuaMka bhAla ke|' mA0 1.32 meTati : vakR0strI0 / miTAtI / 'chA~ha jehi kara kI meTati pApa / ' vina0 138.5 meTanihAra : vi.pu. / miTAne vAlA / mA0 1.68 meTaba : bhakR00 / miTAnA (hogA, caahie)| 'begi prajA dukha meTaba aaii|' mA0 2.68.6 meTahi : mA0mae / tU miTA de| 'amiya bacana sunAi meTahi biraha jvAlA jAlu / ' gI0 5.3.1 meTahu : A0maba0 / miTAo, dUra kro| 'meTahu tAta janaka pritaapaa|' mA0 1.254.6 meTA : bhUka00 / mittaayaa| mA0 2.217.2 meTAI : pU0 / miTA kara / 'cale dharama marajAda meTAI / ' mA0 2.288 meTi : pUkR0 / miTA kara / 'bidA kInha 'soca saba meTi / ' mA0 2.31 meTe : bhUkR00ba0 / miTAye / mA0 7.6.1 meTyo : bhuuk00ke| mittaayaa| 'maiM-teM meTyo moha tama / ' vairA0 33 mer3a ka : saM00 (saM0 mnndduuk)| meDhaka / mer3a kanhi : mer3a ka+saMba0 / meDhakoM (ko) / 'jauM mRgapati badha mer3a kanhi / ' mA0 6.23 ga mer3hI : saM0 strI0 (saM0 meDhI-stambha>prA0 meDhI) / (1) karadhanI meM daNDAkAra AbhUSaNa vizeSa / (2) bAloM kI daNDAkAra coTI / 'mer3hI laTakana mani kanaka racita / ' gI0 1.11.2 mer3ha ka : mer3a ka / do0 398 medini : saM0strI0 (saM0 medinI) / (madhukaiTabha kI medA-carbI se banI huI) pRthvI / mA0 2.162.2 medhA : saM0strI0 (saM0) / smaraNa zakti ; dhAraNAvatI buddhi (jo eka viSaya para ___ ekAgra hotI hai) / mA0 1.36.8 meravani : saM0 strI0 (saM0 melanA>prA0 melavaNA) / milAnA, saMgata karanA (bA~dhanA) / 'kaTi niSaMga parikara meravani / ' gI0 3.5.2 meriau : merI bhI / 'meriau Teva kuTeva mahA hai|' kavi0 7.101 meriyai : merI hI / 'kalihUM jo sIkhi laI meriya mliintaa|' kavi0 7.62 meriyo : merio| vina0 271.2 For Private and Personal Use Only
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 889 merI : vi0 sarvanAma-strI0 / 'merI bAra DhIla kii|' kavi0 7.18 meru, rU : saM00 (saM0) / (purANa prasiddha) sumeru parvata (jo sone kA kahA jAtA hai)| mA0 2.72.3 merU : meru / 'sakai uThAi sarAsura meruu|' mA0 1.262.7 mereM: (1) mere adhIna, mere pAsa / 'jasa kachu badhi bibeka bala mereN|' mA0 1.31.3 (2) mere...se / 'mereM hI abhAganAtha DhIla kii|' kavi0 7.18 mere : sArvanAmika vizeSaNa pu0 / mA0 1.14.3 mero : merA+kae0 / mA0 7.44.7 meroi, I : merA hii| 'meroi phoribe jogu kpaaru|' kavi0 7.157 melata : va.pu. (saM0 muJcat =prA. mellaMta) / DAlatA-te / 'melata pAvaka haath|' do0 147 melahi, hI : A0praba0 (prA0 mellati>a0 mellahi saM0 mujanti) DAlate haiN| gala aMtAvari melhiiN|' mA0 6.1 chaM0 melA : bhuukR00| DAlA, chodd'aa| 'so ucATa saba ke sira melaa|' mA0 2.302.3 meli : pUkR0 / (1) DAlakara (phnkr)| 'meli janeU lehiM kudaanaa|' mA0 7.66.2 (2) Upara pheMka kara / 'nAuni mana haraSAi sugaMdhana meli ho|' rAna018 (3) A0-prArthanA-mae / tU DAla le / 'ke khariyA mohi meli / ' do0 255 melie, ye : A0kavA0prae0 / DAlie, chor3ie / 'tina A~khina meM dhUri 'meliye|' do0 45 melihi : A0ma0prae / ddaalegaa-gii| 'melihi sIya rAma ura mAlA / ' mA0 1.245.3 melI : bhUka strI0 / DAlI / 'sutA boli melI muni crnaa|' mA0 1.66.8 mele : bhaka0pU0ba0 / DAle / 'puni caranani mele suta caarii|' mA0 1.207.5 meleu : bhUka 00kae0 / DAlA / 'kuri haraSi meleu jayamAlA / ' mA0 1.135.3 mela : melahiM / milAte haiN| 'mele gare churAdhAra soM / ' kavi0 5.11 mele : A0prae / DAle / 'taba mailai jayamAla / ' mA0 1.131 mevA : saM00 (phA0 mevaH) / phala / mA0 1.333.4 meSa : saM00 (saM.) / (1) bher3A / 'vRku biloki jimi meSa barU thaa|' mA0 6.70.1 (2) meSa rAzi (eka nakSatra smuuh)| meSAdika : meSa ityAdi 12 nakSatra rAziyAM-meSa, vRSa, mithuna, karka, siMha, kanyA; tulA, vRzcika, dhanu, makara, kumbha aura mIna / do0 456 meSu : meSa+kae / meSa rAzi / For Private and Personal Use Only
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 890 tulasI zabda-koza meha : megha (prA.) / do0 264 maiM : sarvanAma - uttama puruSa-kartAkAraka (saM0 mayA>prA0 mai>a0 mii)| (1) maiMne / "maiM apanI disi kInha nihorA / ' mA0 1.5.1 (2) mujha se, mere dvArA / 'so saba hetu kahaba maiM gaaii|' mA0 1.33.2 (3) maiM-hauM (saM0 aham >prA0 maM) / 'to maiM jAu~ kRpAyatana / ' mA0 1.61 (4) ahantA, ahaMkAra / 'maiM aru mora tora ta maayaa|' mA0 3.15.2 maiM-tai : ahantA kA vaha rUpa jisameM manuSya apane ko kendra banA kara zeSa ko pRthak mAnatA hai-yahI dvaita hai| mA0 3.15.2 'maiM-taM meTyo mohata Ugo Atama bhAnu / ' vairA0 33 maiMmora : mAyAkRta ahaMtA aura mamatA- apane ko bhoktA mAnakara viSayoM ke prati bhogya bhAvanA lekara apanApana / mA0 3.15.2 'tulasidAsa maiMmora gaye binu jiu sukha sAMti na pAvai / ' vina0 120.5 mai : maya / vyApta, pUrNa / 'mano rAsi mahAtama tAraka mai / ' kavi0 2.13 mainA : saM0strI0 (saM0 mAtRkA>prA0 mAiA maaiyaa)| mAtA / mA0 2.53 maithilI : saMstrI0 (saM0) / mithilA nareza kI putrI=sItA / mA0 6.106.1 / / maithuna : saM0strI0 (sN.)| mithuna bhAva +mithunakarma / strI puruSa ke milana kA sukha / vina0 201.4 maina : mayana / (1) kAmadeva / mA0 1.126 (2) moma, madhumala / 'tulasI tAhi kaThora mana sunata maina hoi jaai|' vairA0 16 'maina ke dasana kulisa ke modaka kahata suna boraaii|' kR0 51 (3) kAma+moma / 'bithakI hai gvAli maina mana moe / kR0 11 manahiM : (1) menA ko / 'socu bhayau mana manahiM / ' pA0ma0 108 (2) mainA se / ___ 'aruMdhatI mili mainahiM bAta calAihi / ' pA0ma0 76 mainA : menA ne / 'mainA subha AratI svaarii|' mA0 1.66.2 mainA : saM0strI0 (saM0 menaa)| himAcala-patnI=pArvatI kI maataa| mA0 1.66.6 manAka : saM00 (sN.)| himAcala-putra parvatavizeSa jo sAgara meM sthita batAyA gayA hai| mA0 5.1.6 mainu : maina+kae / kAmadeva / 'manoharo jiti manu liyo hai / ' kavi0 2.16 maiyA : maiaa| 'yAhi kahA maiyA muha lAvati / ' kR0 12 mailA : vi.pu. (saM0 malina>prA0 mailla ) / kaluSa, kSubdha / 'paThae bAli hohiM mana mailA / ' mA0 4.1.5 maile : vipuba0 / kaluSa, kSobhayukta, kubhalAye hue / 'abudha asaile mana maile mahipAla bhaye / ' gI0 1.73.5 For Private and Personal Use Only
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 891 mailo : mailA+kae0 / kaluSa, khinna / 'tuma jani mana mailo karau / ' vina0 272.1 mo: (1) sarvanAma / mujha / 'moteM' (mujha se) / mA0 3.36.3 'mo so (mujha __sA) / mA0 1.28.4 Adi (2) parasarga / meN| 'rucira rUpa jala mo rasesa hva mili na phirana kI bAta claaii|' ka0 25 moI : bhakR.strI0 (saM0 moditA-muda snehane) / cikanAI huI, bhAvita kI huI, sikta / 'kachuka deva mAyA~ mati moii|' mA0 2.85.6 moe : bhUkR00ba0 / (saM0 modita-muda snehane>prA0 moiy)| movana lagAye hue, cikanAye hue, sikta-Ardra kiye hue / 'bithakI hai gvAli maina mana moe|' kR0 11 moko : mujhako / 'tumhahI bali hI moko ThAharu hereM / ' kavi0 7.62 mokhe : saM0pu0ba0 / mukhAkAra gavAkSa, jharokhe / 'nayana bIsa maMdira ke se mokhe / ' ___ gI0 5.12.5 mocata : vakR00 / chor3atA-te / bArija locana mocata baarii|' mA0 2.317.6 mocati : vakRstrI0 / chor3atI / 'locana mocati bAri / ' mA0 2.164 mocana : vi0puM0 / chur3Ane vAlA / 'badana mayaMka tApatraya mocana / ' mA0 1.221.5 mocani : vi0strI0 / chur3Ane vAlI / 'kathA sunI bhava mocani / ' mA0 7.56.1 mohi : A.praba0 / chor3ate haiM / 'mocahiM locana bAri / ' mA0 2.142 mocini : saMstrI0 (prA. moca= phA0 mojaH-saM0 mocinI) / mojA (yA ___ jatA) banAne vAlI jAti kI strI / mocI strI / rA0na0 7 moccha : saM0puM0 (saM0) / mukti / mA0 3.15 mocchaprada : mokSadAyaka / mA0 3.16.1 moTa : (1) vi0pU0 / moTA-jhoTA, khuradurA / 'bhUmi sayana paTu moTa purAnA / ' mA0 2.25.6 (2) sN0strii0| gaTharI (dhana kI granthi) / 'coTa binu moTa pAi bhayo na nihAla ko|' kavi0 7.17 poTarI : moTa / gaTharI / 'nija nija marajAda moTarI sI DAra dii|' kavi0 7.183 moTI : vi0strI0 / sthUla, bar3I, bhArI ! 'kAhUM devatani mili moTI mUThi mAra dii|' kavi0 7.183 moTe : vi0pU0ba0 / bar3e, sthUla (bhadde) / 'bola na moTe maariai|' do0 426 moTeU : sthUla bhI / 'moTeU dUbare / ' vina0 246.1 moti : motI / gI0 7.21.8 motina : motI+saMba0 / motiyoN| 'motina mAla amolana kii|' kavi0 1.5 motI : saM00 (saM0 mauktika>prA. mottia) / muktA / mA0 1.166.2 mote : mujhase / 'moteM kauna abhaagii|' gI0 2.4.3 moda : saM00 (saM0) / harSa, ullAsa, Ananda-vinoda / mA0 1.1.3 For Private and Personal Use Only
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 892 tulasI zabda-koza modaka : saM0pu0 (saM0) / laDDU (khAdyavizeSa) / 'duhUM hAtha muda modaka moreN|' mA0 2.160.6 modakanhi : modaka+saMba0 / modakoM (se) / 'mana modakanhi ki bhUkha butAI / ' mA0 1.246.1 modakapriya : jinheM modaka priya hai =gaNeza jii| vina0 1.3 modamaya : (de0 maya) harSollAsa se nirmita tathA vyApta / 'maMjula maMgala modamaya mUrati mArutapUta / ' do0 228 modAkara : moda kI khAni, modamaya / rA0pra0 2.7.4 moda : moda+kae / ekamAtra (amizra) harSollAsa / 'kimi kahi jAta modu mana __ jetaa|' mA0 1.330.3 mopai: (1) mujhase / 'sahi na jAta mopai parihAsa ete / ' vina0 241.5 (2) mere pAsa / 'mopai sutabadhU na aaiiN|' gI0 2.51.2 (de0 paM) mora : (1) saM00 (saM0) / mayUrapakSI / mA0 4.13 (2) sArvanAmika vishessnn| merA / mora bhAgya rAura guna gaathaa|' mA0 1.342.3 (3) mamatva-buddhi; mAyA dvaita janita Atmabodha / 'maiM aru mora tora teM maayaa|' mA0 3.15.2 moracaMda : morapaMkha kA caMdavA, mora candraka / 'tana duti moracaMda jimi jhlke|' gI0 1.31.2 mora-tora : dvaitajanita svatA-paratA kA bhAva / mA0 3.15.2 morapaMkha : mayUra pakSa / mA0 1.113.3 morasikhA : moracaMda / 'morasikhA binu mUrihUM paluhata garajata meha / ' do0 316 morA : mora / (1) merA / 'hoi hita moraa|' mA0 1.6.1 (2) mayUra pkssii| 'naTata kala morA / ' mA0 1.227.6 mori : (1) sArvanAmika vizeSaNa / merI / 'chamihahiM sajjana mori ddhitthaaii|' mA0 1.8.5 (2) pUkR0 (saM0 moTayitvA>prA0 moDia>a. moddi)| mor3a kara, ghumAkara / 'megha bhAge mukha mori ke|' kavi0 5.16 morI : mori / merI / thori mati morii|' mA0 1.6.4 more : (1) mere / mere pAsa / 'kabita bibeka eka nahiM moreN|' mA0 1.6.11 (2) mere meM / 'hulasai tulasI chabi so mana moreN|' kavi0 2.26 (3) mor3ane se, phera lene se (vimukha hone se) / 'na akAz2a kachU jinake mukha moreN|' kavi0 7.46 more (1) mere / 'tumharI kRpA sulabha sou more / ' mA0 1.14.11 (2) moreN| mor3ane se / kR0 44 'te karanI mukha more / ' kavi0 7.48 morehaM, ha : mere bhii| 'morehuM mana bhAvA / mA0 1.62.1 'moreha kaheM na saMsaya jaahiiN|' mA0 1.52.6 For Private and Personal Use Only
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 893 mola, lA : (1) saM00 (saM0 mUlya>prA0 moll)| niSkraya / 'sou pragaTata jimi mola ratana teN|' mA0 1.23.8 (2) mUlya se, mUlya dekara / 'Anehu mola besAhi ki mohii|' mA0 2.30.2 (3) mUlya se krIta / 'hAsa bilAsa leta mana molA / ' mA0 1.233.5 mosI : mere jaisI / gI0 6.18.3 mose : mujha jaise / kavi0 7.23 mosoM : mujhase / kavi0 7.137 moso : mujha jaisA / 'rAma susvAmi kusevaku moso|' mA0 1.28.4 moha~ : moha se, avivekavaza, anizcaya ke kAraNa / 'bhUpa bikala mati moheM bhulaanii|" mA0 1.173.8 moha : saM00 (saM0) / ajJAna, tamoguNI cittdshaa| (1) yoga meM asmitA jo ahaMkAra kA sUkSmarUpa hai, sAMkhya meM moha kahA jAtA hai / 'maiM-tai meTyo moha tama Ugo Atama bhAnu / ' vairA0 33 (2) bhAvAtireka meM aviveka-SaDvarga kA anyatama / ' mA0 1.38.6 (3) saMjJA zUnyatA, mUrcha / 'bhae moha basa sakala bhulAnA / ' mA0 1.248.7 (4) Asakti, lagAva / 'sapane haM unha ke moha na maayaa|' mA0 1.67.3 (5) mohi| 'mAyA-jehi na moha asa ko jaga jAyA / ' mA0 1.128.8 'moha mohai, I : A0prae (saM0 mohayati >prA0 mohi)| (1) mugdha karatA tI hai; besudha karatA-tI hai| 'siva biraMci kahuM mohi| mA0 7.62 kha (2) mohita hotA-tI hai (mUchita hotA hai) / 'ahipati bAra bArahiM mohaI / ' mA0 5.35 chaM02 mohata : vakR.pu / magdha karatA-te / 'mohata koTi mayana / ' gI0 1.51.3 mohati : vakR0strI0 / mugdha karatI / 'mUrati janu jaga mohati / ' pA0ma0 124 mohana : (1) vi.pu.| mohane vAlA, mugdhkaarii| 'saba bhA~ti manohara mohana rUpa / ' kavi0 2.18 (2) zrIkRSNa / kR0 28 mohanihAra : vi.pu.kae / mugdha karane vAlA / gI0 7.8.4 mohanI : (1) vi0strI0 / mugdha karane vaalii| 'bilokani mohanI manaharani / ' gI0 1.28.3 (2) mugdha karane kI kriyaa| (3) mohita karane kI yantramantrayukta kriyaa| (4) abhimantrita bUTI Adi / 'jinha nija rUpa mohanI ddaarii|' mA0 1.226.5 (5) vazIkaraNa-naTI 'etehuM para bhAvata tulasI prabhu gaye mohanI meli / ' kR0 26 (sarvatra arthoM kA gumphala vidyamAna hai|) mohanImani : aisI maNi jo dUsare ko mugdha karane kA upakaraNa hotI hai| 'manahu manasija mohanImani gayo bhore bhUli / ' gI0 5.2.2 For Private and Personal Use Only
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 894 tulasI zabda-koza mohapara : moha se pare, ajJAna sImAtIta, avidyA-vikAroM se mukt| mA0 1.166 mohamaya : moha (ajJAna, besudhI) se otaprota; vimUDhatApUrNa / 'miTI mohamaya sUla / ' mA0 1.285 mohamUla : (1) vi0 (saM.) / mohamUlaka jisakA kAraNa ajJAna hai / 'mohamUla paramArathu naahiiN|' mA0 2.62.8 (2) moha kA kAraNa / 'mohamUla bahusUlaprada tyAgahu tama abhimAna / ' mA0 5.23 mohahi, hIM : aa0prb0| (1) mohita ho jAte haiN| 'hari mAyAM mohahiM muni gyaanii|' mA0 1.140.7 (2) mohita karate-tI haiN| 'gaMdharba kanyA rUpa muni mana mohhiiN|' mA0 5.3 chaM0 2 mohA : (1) bhuuk00| mohita, moha meM ddaalaa| 'nAtha jIva tava mAyA mohaa|' mA0 4.3.2 (2) moha / 'umA rAmabiSaika asa mohaa|' mA0 1.117.4 (3) mohai / mohita karatA hai| 'chatru akhayabaTu muni mana mohaa|' mA0 2.105.7 (4) mohita hotA hai| 'barani na jAi dekhi mana mohA / ' mA0 1.228.4 mohApaha : vi.pu. (saM0) / mohanAzaka / vina0 46.5 mohiM : mohi / mujhe / 'kIjai mohiM aapno|' vina0 180.1 mohi : (1) mujha / 'mohi te adhika te jaDamati rNkaa|' mA0 1.12.8 (2) mujhe| 'samujhi sahama mohi apaDara apaneM / ' mA0 1.26.2 (3) mere pAsa / 'mohi mati bala ati thora / ' mA0 1.14 kha (4) pUkR0 (saM0 mohayitvA>prA0 mohia>a0 mohi) / mugdha karake / 'mohi mAno madana mohanI mUr3a nAI hai|' gI0 1.71.3 mohita : bhUkR0vi0 (sN.)| mUchita, mohagrasta / vina0 246.1 mohI : (1) mohi / mujhko| 'kahia bujhAi kRpAnidhi mohii|' mA0 1.46.6 (2) bhUkRstrI0 / mugdha kI, moha lii| 'jehiM jaga juvatI hasi mohii|' kR0 41 (3) mugdha huI / 'nirakhi hauM mohii|' gI0 2.18.1 mohu, hU : (1) moha+kae / mA0 1.68.8 'bhae~ gyAnu baru miTa na mohU / ' mA0 2.166.3 (2) mujhe bhI / 'jAni kRpAkara kiMkara mohU / ' mA0 1.8.3 mohe : bhUkR00 ba0 (saM0 mohita>prA0 mohiya) / (1) mohita (mugdha) hue| "nUpura dhuni suni muni mana mohe / ' mA0 1.166.3 (2) mugdha kara liye / 'rUpa kI mohanI meli mohe aga jaga haiN|' gI0 2.27.3 moheu : bhakR00kae0 / mugdha huA, mugdha kiyA / 'rUpa mana moheu / ' jA0ma018 mohehu : A0-bhUkR00+maba0 / tumane mohagrasta kiyA thaa| 'mohehu mohi sunahu rghuraayaa|' mA0 3.43.2 For Private and Personal Use Only
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 895 mohaiM : mohahiM / (1) mohita karate haiM / 'cita tumha tyoM hamaro mana mohaiM / ' kavi0 2.21 (2) mohita hote haiN| 'kautuka kalA dekhi suni muni mohaiM / ' gI0 moMgI : vi.strI0 / cupa, mauna (mUka) / 'aMba mauMgI rahi, samujhi premapatha nyaaro|' ____ gI0 2.66.5 mauna : (1) vi0 (sN.)| cupa , avAk / mA0 2.15.4 (2) saM00 / cuppI / maunatA : cuppI / 'mAno maunatA ghii| kavi0 1.16 maunu : mauna+kae / cuppI / thakita rahe dhari maunu / ' mA0 2.160 maune : mauna hI, cupa hI / 'bithaki rahI hai mati maune / ' gI0 1.107.2 maura : (1) saM00 (saM0 makuTa>prA. mudd)| zirobhUSaNavizeSa (jo vara ko vivAha meM pahanAyA jAtA hai| mA0 1.327 chaM0 (2) vi00| (lakSaNA se) zreSTha / de0 sura mora / mauru : mora+kae / vilakSaNa maur| 'jaTA mukuTa ahi mauru sNvaaraa|' mA0 1.62.1 mauli : saM0pu0 (saM0) / sira, mastaka / mA0 1.167.8 maulimani : ziromaNi, zreSTha / 'maMda jana-maulimani / ' vina0 211.4 mausI : saM0strI0 (saM0 mAtRSvasA>prA0 mAusiA>a0 maausii)| mAtA kI bahana / gI0 7.34.4 mhAko : sArvanAmika vi0| (1) (saM0 AsmAka>prA0 amhAka) kae / (2) (saM0 asmad>prA0 amhA=mhA+ko) / merA; hmaaraa| 'maMdamati kaMta sunu maMtu mhaako|' kavi0 6.21 yaMtA : vi0+saM00 (saM0 ynt)| (1) sArathi (2) niyntrnnkrtaa| vina0 26.7 yaMtra : (1) saM0pU0 (saM0) / niyantraNa, bandhana (2) tAntrika lekhavizeSa / 'jayati para-yaMtra-maMtrAbhicAra-prasana / ' vina0 26.7 (3) kolhU, jAMta Adi / 'samara tailika yaMtra, tila tamIcara nikara / ' vina0 25.7 For Private and Personal Use Only
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 895 tulasI zabda-kozaH yaMtrita : bhUka0vi0 (sN.)| niyantrita, niyamita, baddha / vina. 39.3 yaH : sarvanAma (sN.)| jo| mA0 6 zlo03 yajJopavIta : saM00 (saM0) / janeU / gI0 7.16.6 yat : sarvanAma (sN.)| jo| mA01 zlo06 yatra : kri0vi0 avyaya (sN.)| jahA~ / 'yatra hari tatra nahi bheda mAyA / ' vina0 47.5 yathA : avyaya (sN.)| jaise, jaisA, jisa prakAra / vina0 54.4 yathArtha : vi0+kri0vi0 (saM0 ythaarth)| sArthaka, satya, saprayojana, jaisA hai vaisA / 'kI mukha paTa dInhe rahai, yathAartha bhASata / ' vairA0 11 yam : sarvanAma (sN.)| jise / mA0 1 zlo0 3 yama : (1) saM00 (saM0) / yamarAja, karmaphaloM ke anusAra svarga, naraka Adi kI vyavasthA dene vaalaa| vina0 10.6 (2) aSTAGgayoga (yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna aura samAdhi) meM prathama aGga (jisameM ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya aura aparigraha parigaNita haiN)| vina0 58.6 yavana : saM00 (saM0) / mleccha / vina0 46.6 yaSTI : saM0strI0 (saM0 ysstti)| char3I, lAThI (shaaraa)| vina0 60.8 yasya : sarvanAma (saM0) / jisakA-kI-ke / mA0 2 zlo0 1 yaha : eha-ehA / mA0 1.124.8 yahau : yaha bhI / 'yahau kahata bhala kahihi na koU / ' mA0 2.207.1 yahi : ehi / 'to yahi mAraga lAgu / ' vina0 203.17 yahu : ehu / 'kahahu kAhi yahu lAbhu na bhAvA / ' mA0 1.252.1 yahai : ihai / yahI / 'raghubara rAvari yahai bdd'aaii|' vina0 165.1 yA : (1) sarvanAma strI0 (sN.)| jo| mA0 2 zlo0 2 (2) yaha (saM0 etd)| saMtarAja so jAniye tulasI yA sahidAnu / ' vairA0 33 (3) isa / 'jitihahiM rAma na saMsaya yA mahiM / ' mA0 6.57.5 (yAmahi =isameM) / "yA ke' =isake / mA0 6.102.5 'yA ko' isko| mA0 6.33.7 yAtudhAna : saM0pU0 (sN.)| rAkSama ('mAyAvI' mUla artha hai- yAtu =jAdU, mAyA, indrjaal)| vina0 26.5 yAna : saM00 (saM0) vAhana / vina0 10.4 yAbhyAM vinA : (saM.) jina (do) ke binA / mA0 1 zlo02 yAminI : saM0strI0 (saM0) / rAtri / vina0 18.3 yAvad : avyaya (saM0) / jaba taka / mA0 7.108.13 yAhi : isko| yAhi kahA maiyA muha lAvati / ' kR0 12 yAhI : isI se, para / 'yAhI bala bAliso birodhu raghunAtha soN|' kavi0 5.13. For Private and Personal Use Only
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 897 yAhI : isI / 'bayo luniata saba yAhI dAr3hI jAra ko|' kavi0 5.12 yugala : saM00 (saM0) / dvaya, jor3A / vina0 51.6 yuta : vi0 (saM0) / saMyukta, sahita / mA0 3 zlo0 2 yuvati : (1) saM0strI0 (sN.)| trunnii| (2) yuvtii| yuvatI : (1) saM0strI0 (saM0) / strii| (2) yuvati, taruNI / vina0 36.2 yUtha : saM00 (saM0) / senA kI Tukar3I, samUha / mA0 3.11.10 ye : (1) sarvanAma (sN.)| jo saba, jo log| 'pazyanti ye brahmabAdI / ' vina 54.4; mA0 7.130 zlo0 2 (2)e| ye saba / 'ye abhAgI jIva / ' kavi0 7.83 yoM : avyaya (saM0 evam >prA0 evaM>a0 evN)| isa prakAra / 'yoM sudhAri sanamAni jana / ' mA0 2.266 yoga : (1) saM00 (saM0) / aSTAGgayoga, cittavRtti nirodha yA samAdhi / 'na jAnAmi yogaM japaM naiva pUjAM / ' mA0 7.108.1 (2) nAthama ta kA haThayogade0 jogu / (3) vizeSa sthiti (sNyog)| (4) milana / (5) jyotiSa meM vizeSa grahasthiti / (6) jyotiSa ke paJcAGga kA eka aGga / (7) vaidyaka meM aussdhimishrnn| yogIndra : zreSTha yogii| mA06 zlo01 yoni : (1) saM0strI0 (sN.)| udgama, utpatti sthAna / (2) vividha jIva jAti / 'bhramata jaga yoni nahiM kopi traataa|' vina0 11.8 raMga : de0 rNg| raMgamage : bhUkR0vi000 (saM0 raGga-magna >prA0 rNgmggy)| (1) utsAha meM lIna / 'mahesa AnaMda rNgmge|' pA0ma0;0 11 (2) aruNimA Adi meM DUbe hue / 'sohata syAma jalada mudu chorata dhAtu ra~gamage sRgani / ' gI0 2.50.3 raMgIle : vi0pU0ba0 (saM0 raGgavanta:>prA. rNgillyaa)| rAgayukta, anurakta / 'tihaM kAla tina ko bhalo je rAma rNgiile|' vina0 32.5 raMge : bhUkR.puM0ba0 / rAgayukta, raJjita, raMge hue, anurkt| 'khaga mRga prema magana raMge rUpa raMga / ' gI0 1.53.3 For Private and Personal Use Only
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 898 tulasI zabda-koza raMgo : A0-saMbhAvanA-prae / cAhe koI raMga le / 'carana coMca locana raMgo calo marAlI cAla / ' do0 333 raMgyo : bhUkR00kae 0 / raMgA huA+anurakta / 'rAma ra~gyo ruci rAcyo na keho|' kavi0 7.36 raMka : (1) vi0 (saM.) / daridra, akiJcana / mA0 1.8.6 (2) hIna, tuccha / raMkatara : atizaya daridra / 'kabahuM dIna matihIna raMkatara / ' vina0 81.3 raMkana, nha : raMka+saMba0 / raMkoM (ne)| 'lahi janu raMkanha suramani ddherii|' mA0 2.114.5 raMkA : raMka / (1) daridra (2) tucch| 'mohi te adhika te jar3amati raMkA / ' mA0 1.12.8 raMku : raMka+kae / advitIya raMka / 'raMku nAkapati hoi / ' mA0 2.62 raMga, gA : saM00 (sN.)| (1) varNaka (jisameM raMgA jaay)| 'mRga bihaMga bahu raMga / ' mA0 2.246 (2) prem| 'hari reMga re|' mA0 3.46 chaM0 (3) utsAha / 'kuMbhakarana durmada rana raMgA / ' mA0 6.64.2 (4) paMDAla / 'raMga avani saba munihi dekhaaii|' mA0 1.244.5 (5) nATyAdi ke darzakoM, saMgItAdi ke zrotAoM kA samAja / (6) raJjana, harSollAsa / 'mukha prasanna mana raMga na ross|' mA0 2.166.1 raMgabhUmi : saM0strI0 (sN.)| paNDAla, dRshy-shrvy-shaalaa| 'raMgabhUmi Ae dou bhaaii|' mA0 1.240.5 raMca : vi0 / thor3A-sA, lezamAtra / 'ripu rina raMca na rAkhaba kaauu|' mA0 2.226.2 raMcaka : raMca / bahuta thor3A-sA / 'rati ko jehiM raMcaka rUpu diyo hai / ' kavi0 2.16 raMcau : raMca bhI, lezamAtra bhI / 'bA~cI ruciratA raMcI nhiiN|' jA0ma0chaM0 4 raMjana : vi00 (sN.)| raMgane vAlA+anurakta karane vAlA, rAgayukta tathA tanmaya karane vAlA / 'kRpAsiMdhu sevaka mana raMjana / ' mA0 1.70.7 raMjani : raMjana+strI0 (saM0 raJjanI) / 'sakala jana raMjani.. rAmakathA / ' mA0 1.31.5 raMjita : bhaka0vi0 (sN.)| raMge hue / raMjita aMjana nain|' kavi0 1.1 raMtideva : saM00 (saM0) / eka sUryavaMzI rAjA jisane apanA sampUrNa dhana dAna, yajJAdi satkarmoM meM lagAyA / usake yajJoM meM itanI gau baliyAM huI ki camar3oM ke pahAr3a se carmaNvatI (cambala) nadI niklii| mA0 2.65.4 raMdhra : saM00 (sN.)| chidra, bila / mA0 1.113.2 raMmAdika : rambhA ityAdi (devAGganAe~) / mA0 1.126.4 For Private and Personal Use Only
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 899 raI : bhUkR0strI0 / racita, raMgI huI / 'saba kI sumati rAma-rAga-raMga raI hai / ' gI0 2.34.3 raureM : (de0 rAura) Apako (dvArA, ne) / 'rAma mAtu mata jAnaba rureN|' mA0 2.18.2 raure : (de0 rAura) Apake / 'raure aMga jogu jaga ko hai|' mA0 2.285.5 raurehi : Apako / 'bhaleu kahata dukha raurehi laagaa|' mA0 2.16.2 rae : bhUkR00ba0 / raMge hue+anurakta / 'je hari ra~ga rae / ' mA0 3.46 chaM0 rakatabIja : saM0 pu0 (saM0 rktbiij)| eka asura jisake rakta kI bade pRthvI para gireM to utanI saMkhyA meM raktabIja bana jAte the| kAlI ne khappara meM bUMda-bUMda rakta Upara hI lekara pI liyA, taba vaha mArA jA skaa| 'pApa'rakatabIja jimi bAr3hata jaahiiN|' vina0 128.3 rakSaka : vi0 (sN.)| pAlaka, rakhavAlA / rA0pra0 5.5.1 / / rakSaNa : saM0pU0 (saM0) / rakSA, pAlana / vina0 25.4 rakhavAra, rA : vi.pu. (saM0 rakSapAla, rakSa pAlaka>prA0 rakkhavAla, rakkha vaala)| rakSaka, bacAne vAlA, pAlaka / 'ko rakhavAra jaga kharabharu parA / ' mA0 1.84/0; rakhavArI : saM0strI0 (saM0 rakSapAlikA>prA0 rakkha vAliA) / byAghAta Adi se bacAne kI kriyA / 'Apu rahe makha kI rkhvaarii|' mA0 1.210.2 rakhavAre : rakhavArA+ba0 (prA0 rakkha vAlaya) / bacAne vAle / 'muni kosika makha ke rakhavAre / ' mA0 1.221.4 rakhavAro : rakhavArA+kae / ekamAtra rakSaka / 'rakha vAro jagadIsa / ' do0 405 rakhihi : A0 kavA0prae0 (saM0 rakSyantAm >prA0 rakkhIaMtu>a0 rkkhiiahiN)| rakhe jAyeM / (1) surakSita kara liye jAyaM / 'e rakhiahiM sakhi A~khina maahiiN|' mA0 2.121.5 (2) roka liye jAyeM / 'rakhiahiM lakhanu bharatu gavanahiM bana / ' mA0 2.284.2 rakhihau~ : A0bha0 ue / rakhUgA / 'rakhihau~ ihAM baraSa prvaanaa|' mA0 1.166.5 rakhihahiM : A0 bha0 praba0 / rkheNge| (1) rokeNge| 'rakhihahiM bhavana ki lehahiM sAthA / ' mA0 2.70.5 (2) mAna leNge| 'ruci rakhihahiM rAma kRpAla / ' mA0 1.28 ragara : sN0strii0| (1) saMgharSaNa / (2) Teka, Agraha / 'janama koTi lagi ragara hmaarii|' mA0 1.81.5 raghu : (1) saM00 (saM0) / sUryavaMzI rAjA vizeSa dazaratha ke pitAmaha / mA0 1.187.5 (2) raghugotra-jaise, raghunAyaka, raghunaMda Adi / 'raghukula' / mA0 For Private and Personal Use Only
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 900 tulasI zabda-koza 1.68.7 'raghukula ketU'= raghukula meM patAkA ke samAna sarvopari rAma (aadi)| mA0 2.126.8 'raghukulacaMdu' = raghukula meM candramA ke samAna AhlAdakArI / mA0 1.350 'raghukula tilaka'= raghuvaMza meM tilaka ke samAna zreSTha / mA0 2.52.1 'raghu kuladIpa'= raghuvaMza ko prakAzita karane vAle dIpaka ke samAna =rAma / mA0 2.36.7 raghukulanAyaka' = raghuvaMza meM agraNI, zreSTha= rAma / mA0 7.85.1 raghukulabhAnu'=raghavaMza meM sUryavat prakAzakArI= rAma mA0 1.276 'raghukulamani' = raghuvaMza meM ziromaNi / mA0 1.116 raghacaMdu : raghuvaMza meM candramA ke samAna AhlAda, zAnti Adi bikherane vAle / mA0. 2.236 raghunaMdana : raghunaMdU / mA0 1.24.8 raghunaMdanu : raghunaMdana+kae / ekamAtra rAma / mA0 2.141.7 raghunaMdU : raghuvaMza ko Anandita karane vAle rAma / mA0 2.263.4 ragunAtha, thA : raghuvaMza kA svAmI=rAma / mA0 1.38 raghunAthu : raghunAtha+kae / ekamAtra raghuvaMza kA svAmI rAma / 'kaha raghunAtha / " mA0 2.146.3 raghanAyaka : raghunAtha / mA0 1.75.8 raghunAyaku : raghunAthu / mA0 2.137.5 raghupati : raghunAtha / mA0 1.8.5 raghupate : raghupati+sambodhana / mA0 5 zloka 2 raghupugava : raghuvaMza meM zreSTha=rAma / mA0 5 zloka 2 raghupati : raghupati / kavi0 6.34 raghuvaMza, sa : raghaoM kA kula / mA0 2 zlo0 3; 1.48.7 raghuvaMsinha : raghubaMsI+saMba0 (saM0 rghuvNshinaam)| raghuvaMziyoM / 'raghubaMsinha mahuM jaha~ kou hoI / ' mA0 1.253.1 raghabaMsI : vi.pu. (saM0 raghuvaMzin) / raghu ke kula kI santati / mA0 1.284.4 raghabara : raghupuMgava / mA0 1.6.6 raghubarani : raghubara+saMba0 / raghuvaroM= rAma Adi cAroM bhAiyoM (ko) / 'neku biloki dhauM raghubarani / ' gI0 1.28.1 raghubIra, rA : raghuvaMza ke vIra puruSa rAma (aadi)| mA0 1.21; 50.8 raghubIra : raghubIra+kae / rAma / mA0 2.144.4 raghubIrai : raghuvIra ko rAma ko / 'hRdaya ghAu mere pIra rghubiir|' gI0 6 15. raghurAI : raghurAya / mA0 1.46.7 raghurAu, U : raghurAju (de0 rAu)=rAmacandra / mA0 2.261, 12.3 For Private and Personal Use Only
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 901 raghurAju : raghurAja+kae0 / raghuvaMzI raajaa| (1) rAmacandra / mA0 1.13.7 (2) dazaratha jI / 'rAjasabhA raghurAju birAjA / ' mA0 2.2.1 raghurAya, yA : (de0 rAya) / raghuvaMzI rAjArAma (Adi) / kavi0 7.136; mA0 1.210.7 raghuraiyA : raghurAI / gI0 1.20.2 raghuvarya : raghuvaMza meM zreSTha / vina0 56.1 raghusiMgha : raghukula meM siMha ke samAna vIra puruSa evaM zreSTha / mA0 1.234.3 /raca, racai : A0prae0 (saM0 raJjayati, racayati>prA0 rcci)| banAtA-tI hai; saMvAratA-tI hai (citrita karatA-tI hai)| 'tapa bala racai prapaMcu bidhaataa|' mA0 173.3 racata : vakR0pu0 / racatA / kavi0 7.173 racanA : racanA se / 'racanA ruciratA muni mana hre|' mA0 1.320 chaM0 racanA : (1) saM0 strI0 (saM0) / banAva, sajAvaTa / 'dekhata rucira beSa ke rcnaa|' mA0 4.2.6 (2) vacana racanA, kathana-zailI, rIti / 'bhakti bibeka dharma juta racanA / mA0 1.77.5 (3) sRSTi / 'mAnahu~ jaga-racanA bicitra / ' gI0 2.50.5 (4) kalAtmaka nirmANa / 'zrInivAsa pura te adhika racanA bibidha prakAra / ' mA0 1.126 (5) ADambara / 'miTiga saba kutaraka ke racanA / ' mA0 1.116.7 rahi : A0praba0 (saM0 raJjayanti, racayanti>prA0 raccaMti>a0 raccahiM) / __banAte haiM+sajAte haiM / 'janma mahotsava racahiM sujAnA / ' mA0 1.34.8 racahu : A0maba0 (saM0 raJjayata, racayata >prA0 raccaha>a0 raccahu) / sjaao| 'racaha bicitra bitAna bnaaii|' mA0 1.287.6 racA : bhUkR.pu / bnaayaa-sNvaaraa| yaha sa~joga bidhi racA bicaarii|' mA0 3.17.8 raci : (1) pUkR0 / banAkara / hoihi soi jo rAma raci raakhaa|' mA0 1.52.7 (2) sajAkara-savarakara / 'lachimana raci nija hAtha DasAe / ' mA0 6.113 racita : (1) bhUkR0vi0 (saM0) / nirmita / 'janama aneka racita agha dhhiiN|' mA0 1.116.3 (2) sajjita / 'kanaka racita mani bhava / ' mA0 1.178.6 raci paci : gar3ha kara tathA saprayAsa prapaJca karake ; vistRta racanA karake (paci vistaare)| 'raci paci koTika kuTilapana / ' mA0 2.18 racidhe : bhakR.pu / racanA karane / racibe ko bidhi jaise / ' hanu0 11 racisi : A0-bhUka strI0+prae / usane rcii| 'asa kahi calA racisi maga maayaa|' mA0 6 57.1 racI : bhUkRstrI0ba0 / bnaayiiN| 'kahahiM biraMci racI kata nAroM / ' mA0 1.334.8 For Private and Personal Use Only
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 902 tulasI zabda-koza racI : bhUkR0strI0 / nirmita kI, sajAI / 'maMgala racanA racI bnaaii|' mA0. 1.266.6 raca : A0-AjJA-mae / tU raca de| 'Ani kATha racu citA bnaaii|' mA0. 5.12.3 race : (1) bhUka00ba0 (saM0 rcit)| banAye / 'maMgalamaya nija nija bhavana loganha race banAi / ' mA0 1.266 (2) (saM0 raJjita>prA0 rciy)| ra~ge, urehe / 'kachuka aruna bidhi race sNvaarii|' kR0 22 raceu : bhUkR00kae / sjaayaa| 'ihAM himAcala raceu bitAnA / ' mA0 1.64.2 racenhi : A0-bhUkR.pu+praba0 / unhoMne rcaa| jehiM ripu chaya soi racenhi upAU / ' mA0 1.170.8 racesi : A0-bhUka00+prae / usane bnaayaa| 'maranu ThAni mana racesi upAI / ' mA0 1.86.5 raceM : (1) racahiM / racate haiN| 'pUjA ko sAju biraMci race / ' kavi0 7.145 (2) bhakR0 avyaya / racane, banAne / 'lAge raceM mUr3ha soi rcnaa|' mA0 5.25.4 raccha : (1) A0-prArthanA-mae0 (saM0 rkss)| tU rakSA kara / 'hama kahu~ raccha rAma namAmahe / ' mA0 7 13 chaM0 2 (2) vi0 (saM0 rakSa) / rakSaka / 'jacchesa raccha tehi / ' kavi0 7.115 / racchaka : rakSaka / 'racchaka koTi jacchapati kere / ' mA0 1.176.2 racchana : rakSaNa / 'muni makha racchana dcch|' kavi0 7.112 racchahIM : A0praba0 / rakSA karate haiM / 'bhaTa.. 'nagara cahu~ disi rcchhiiN|' mA0 5.3 chaM. 3 racchA : saM0strI0 (saM0 rkssaa)| bacAva / mA0 1.64 racchA-RcA : rakSAmantra / 'lage par3hana racchA-RcA RSirAja birAje / ' gI0 racyo : raceu / 'subha dina racyo svayaMbara maMgaladAyaka / ' jA0ma03 raja : (1) saM00+ strI0 (saM0 rajas-napu0) / dhUli / 'raja maga parI nirAdara rahaI / ' mA0 7.106.11 (2) parAga / 'saroja raja / ' mA0 2 do. 1 (3) prakRti ke triguNa meM anyatama= rajoguNa / 'sattva bahuta raja kachu rati krmaa|' mA0 7.104.3 (4) rajaka, dhobii| 'tiya nidaka matimaMda prajA raja nijna naya nagara basAI / ' vina0 165.4 rajata : saM00 (sN.)| cAMdI / mA0 1.117 rajateja : (1) rAjateja=rAjakIya pratApa (2) rajoguNI (krodhayukta) pratApa / rAvanu so rAjA rajateja ko nidhAnu bho|' kavi0 5.32 For Private and Personal Use Only
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 903 rajadhAniya, nI : rjdhaanii| 'jana riturAja manoja-rAja rajadhAniya / ' pA0ma0 85 rajadhAnI : rAjadhAnI / mA0 1.25.6 rajani : saM0strI0 (saM0) / rAtri / mA0 1.226.2 rajanikara : cndrmaa| rajanicara : nisAcara / mA0 1.7 gha rajanI : rAta meM / 'ihA~ basaba rajanI bhala nAhIM / ' mA0 2.287.7 rajanI : rajani / mA0 1.1.7 rajanIkara : candramA / rajanIcara, rA : nisAcara / mA0 1.179.7; 1.65 chaM0 rajanIsa, sA : saM00 (saM0 rajanIza) / candramA / mA0 7.80.5 rajapUta : saM0+vi00 (saM0 raajputr)| (1) rAjakumAra (2) kSatriya (3) zUravIra / 'pavana ko pUta rajapUta ruuro|' hanu0 3 rajapUtu : rajapUta+kae / kSatriya / 'rajapUtu kahI jolahA kahI kouu|' kavi0 7.106 rajahiM : raja meM / 'gura pada rajahiM lAga charu bhArU / ' mA0 2.215.7 ramAi, I : saM0strI0 (arabI-rajA = sadicchA, IzvarecchA jo anukUla yA pratikUla ho sakatI hai) / (1) icchA+sammati+Adeza / 'nirakhi badana kahi bhUpa rajAI / ' mA0 2.36.7 (2) sammati / 'dukha vaha more dAsa jani, mAnehu mori rajAi / ' gI0 2.47.18 'meTi jAi nahiM rAma rajAI / ' mA0 2.66.7 rajAyasa : (de0 Ayasa) / rAjAdeza, AjJA, anujJA / 'rAma rajAyasa Apana nIkA / ' mA0 2.266.7 rajAyasu : rjaays+ke| AjJA, anujJA / 'rAmahi dekhi rajAyasu pAI / ' mA0 1.355.3 raju : saM0strI0 (saM0 rjj)| DorI, rssii| 'sobhA raju maMdara siMgArU / ' mA0 1.247.8 rajogana : saM00 (saM0 rajoguNa) / prakRti ke triguNa meM anyatama jisake kArya duHkha tathA caMcalatA haiN| mA0 7.104.5 rajjau : (saM0) rajju meM, rassI meM / mA0 1 zlo06 raTa, raTai : A0e0 (saM0 raTati-raTa paribhASaNe>prA0 rtti)| bAra-bAra bolatA hai, abhyasta uccAraNa karatA hai / 'rAma rAma raTa bikala bhuAlU / ' mA0 2.37.1 raTata : vakR.pu0 / raTatA-raTate / 'cAtaka raTata tRSA ati ohI / ' mA0 4.17.5 raTati : vakRstrI0 / raTatI= abhyasta uccAraNa krtii| 'raTati rahati harinAma / ' mA0 3.26 For Private and Personal Use Only
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 904 tulasI zabda-koza (1) abhyasta uccAraNa / cAtaku raTani ghaTeM rani: saM0strI0 (saM0 raTana) / ghaTi jAI / ' mA0 2. 205.4 (2) nirantara dhvani / 'kikiNI raTani kaTi taTa rasAlaM / ' vina0 51.6 (3) bakavAsa ( kAkaraTaMta ) / ' tava kaTu raTani karau~ nahi kAnA / ' mA0 6.24.4 rahi : A0pra0 / raTate haiM, zabda karate haiM / 'rahi kurbhAti kukheta karArA / ' mA0 2.158.4 raTahi : A0 - AjJA-mae0 / tU abhyasta uccAraNa kara / 'raTahi nAma kari gAna gAtha / ' vina0 84.3 rahu : A0ma0 / raTate ho, abhyasta uccAraNa karate ho / 'raTahu niraMtara guna gana pA~tI / mA0 7.2.3 raTi : kR0 / (1) abhyasta uccAraNa karake / 'rAma rAmu raTi bhoru kiya / mA0 2. 38 (2) bakavAsa karake, nirarthaka bolakara / 'para apabAda bheka jyoM raTi raTi janama nasAvauM / ' vina0 142.4 ra : raTai / 'raTai nAma nisidina prati svAsA | vairA0 40 To : (1) raTahu / abhyasta uccAraNa karo / 'rasanA nisi bAsara rAma raTo / ' kavi0 7.86 (2) bhUkR0 pu0kae0 / raTA, japatA rahA / 'nAmu raTo jama-pAsa kyoM jAu~ / ' kavi0 7.62 rar3he : rahi (saM0 raThanti - raTha paribhASaNe > prA0 rati > a0 raDhahi ) | abhyasta uccAraNa karate haiM / 'banarA 'jaya rAma' rar3he / ' kavi0 6.6 rata: vi0 (saM0 rata, rakta > prA0 rata) / (1) Asakta / 'biSaya rata / mA0 7.121-11 (2) tatpara / 'brahmacaraja rata / mA0 1.129.2 ( 3 ) tallIna / 'mana krama bacana carana rata hoI / ' mA0 2.72.8 ratana : ratna / mA0 1.23.8 ratanAkara saM0pu0 (saM0 ratnAkara) / (1) ratnoM kI khAni / (2) samudra / 'tIya ratana tumha upajihu bhava ratanAkara / ' pA0 maM0 44 ratanAre: vi0pu M0ba0 (saM0 rakta nAlika > prA0 rattanAliya) / lAla rekhAoM se yukta koyoM vAle ( nAlikA = kamala kI paMkhar3I kA natodara bhAga - kamaladala samAna bhItara rakta rekhAyukta ) / 'nava saroja locana ratanAre / ' mA0 1.233.4 ratA : rata / 'sukha cAhahiM mUr3ha na dharma ratA / mA0 7.102.2 1 rati : saM 0 strI0 (saM0) / (1) Asakti, rAga, prema / 'hari hara bimukha dharma rati nAhIM / mA0 1.106. 1 ( 2 ) Ananda, saMbhoga, kAmakeli / 'cerI soM rati mAnI / ' kR0 47 (3) zRGgAra kA sthAyI bhAva / ( 4 ) bhaktirasa kA sthAyI bhAva = bhagavatprema | 'hari pada rati rasa beda bakhAnA / mA0 1.37.14 (5) kAmadeva kI patnI / mA0 1.87 (6) ratI / / ratI 1 For Private and Personal Use Only
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 905 ratiAto : kriyAti0pu0e0 / yadi prIti (rati) krtaa| 'rAma nAma anurAga hI jiya jo ratiAto / svAratha paramAratha pathI tohiM saba ptiaato|' vina. 151.5 ratina : ratI+saMba0 / rattiyoM, gunyjaaoN| 'ratina ke lAlacina prApati manaka kii|' kavi0 7.20 ratinAtha : kAmadeva / mA0 1.84 chaM. ratipati : kAmadeva / mA0 2.60.8 ratI : (1) rati / sukha caina / (2) saM0strI0 (saM0 rakti>prA0 rattI) / guJjA, gujA kI tola, ghughacI bhara / 'kAhU kI ratI na rAkhI, rAvana kI baMdi lAge amara marana / ' vina0 248.3 (rAvaNa ne devoM kI saba sampatti chIna lI, rattI bhara bhI na chor3I aura unakI sArI caina bhI chIna lii|) ratna : saM00 (sN0)| hIrA Adi javAharAta / mA0 7.23.6 ratyo : rati (kAma patnI) bhI / 'ratyo racI bidhi, jo cholata chabi chuuttii|' gI0 2.21.1 ratha : saM00 (saM0) / syandana=vAhanavizeSa / mA0 1.165 rathaketu : ratha kI patAkA / hanu0 5 rathani nha : ratha+saMba0 / rathoM / 'rathani soM ratha bidarani balavAna kii|' kavi0 6.40 'te tinha rathanha sArathinha jote|' mA0 1.266.5 rathahi : (chuche) ratha ko / 'cale avadha lei rathahi niSAdA / ' mA0 2.144.2 rathAMga : saM00 (saM0) / cakravAka, cakavA pakSI / 'pika rathAMga suka saarikaa|' mA0 2.83 rathArUDha : ratha para baiThA huaa| mA0 6.86.5 rathI : saM0+vi.pu.0 (saM0 rathin) / (1) rthsvaamii| (2) rathArUDha / mA0 1.266.8; 6.80.1 rathu : ratha+kae / 'khoja mAri rathu hA~kahu taataa|' mA0 2.85.8 rada : saM050 (sN.)| dAMta / mA0 1.147.2 / / radapaTa : saM00 (saM0) / dantacchada--oSTha / mA0 1.252.8 rana : saM0pu0 (saM0 rnn)| yuddha / mA0 1.25.5 ranadhIra, rA : yuddhavIra, yuddha meM dhairyapUrvaka sthira rahane vaalaa| mA0 6.40, 1.153.4 ranabhUmi : yuddha kSetra / mA0 6.100.8 For Private and Personal Use Only
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 906 tulasI zabda-koza ranarasa : yuddha vIra rasa- vIra rasa ke cAra bhedoM (yuddhavIra, dayAvIra, dAnavIra aura dharmavIra) meM anyatama jisakA sthAyI bhAva yuddhotsAha hotA hai| yuddhotsAha / 'rana-rasa biTapa pulaka misa phuulaa|' mA0 2.226.5 ranarora : vi0 (saM0 rnn-rokh)| (1) yuddha meM kolAhala macAne vaalaa| (2) yoddhAoM ko atizaya rulAne vaalaa| 'deva baMdI chora rana-rora kesarI kisora / ' hanu0 15 ranivAsa : saM0pu0 (saM0 rAjJIvAsa>prA0 rnnnnivaas)| rAjA kA anta:pura / mA0. 1.265.1 ranivAsahi : antaHpura meM / 'milIM sakala ranivAsahiM jAI / ' mA0 1.318.7 ranivAsA : ranivAsa / mA0 1.356.5 ranivAsu, sU : ranivAsa+kae / mA0 1.335; 336.7 ranI : vi.pu0 (saM0 raNin) / raNavIra / gI0 5.36.3 ranu : rana+kae / yuddha / 'ripu janu rana je|' jA0ma0chaM0 17 rabi : saM00 (saM0 rvi)| sUrya / mA0 1.115 rabitanujA : sUryaputrI= yamunA nadI / mA0 2.112.2 rabinaMdani, naMdinI : yamunA nadI / mA0 1.2.6 rabimani : sUryakAnta maNi / 'jimi rabimani drava rabihi bilokI / ' mA0 3.17.6 rabisuta : sUryaputra =azvinI kumAra (jo atyanta sundara mAne gaye haiM tathA devoM ke vaidya haiN)| gI0 7.17.11 / / rabisutA : yamunA nadI / gI0 7.15.2 rabisuvana : rabisuta / gI0 7.8.1 'rama ramai : A.prae0 (saM0 ramate>prA0 ramai) / ramatA hai, rata hotA hai, sukha mAnatA hai / 'jehi kara manu rama jAhi sana tehi tehI sana kAma / ' mA0 1.80 ramana : saM00 (sN.)| (1) strI kA premI (jAra) / (2) ramaNa karane vAlA, rata rahane vAlA / 'AkiMcana iMdriya damana ramana rAma ikatAra / ' vairA0 26 (3) pati / 'ramA-ramana' / mA0 2.273.5 ramanIya : vi0 (saM0 ramaNIya) / ramya, manohara, rajaka, ramaNa yogya / 'hari avani ramanIya / ' gI0 7.16.2 ramA : saM0strI0 (sN.)| (1) (ramaNa dene vAlI) viSNu kI zakti --lakSmI / mA0 2.273.5 (2) sItA (rAmacandra kI mahAmAyA shkti)| mA0 6.107 chaM0 ramAdika : lakSmI, umA ityAdi / jA0ma0 131 ramAnAtha : lakSmI-pati = viSNu / mA0 7.26 For Private and Personal Use Only
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 907 ramAniketa, tA : ramAnivAsa / mA0 1.128.5 ramAnivAsa, sA : lakSmI (zakti) ke nivAsa sthAna viSNu, raam| mA0 3.12.1, 7.83 ka ramApati, tI: viSNu / mA0 1.317.3; 6.121 chaM0 rameu : bhUkR.pu0kae0 / rama gayA, vinodita huaa| 'rameu rAma manu / ' mA0 2.133.6 ramesa : (saM0 rmesh)| (1) ramApati viSNu / (2) sItApati rAma / mA0 7.23 chaM0 4 ramesu : ramesa+kae / viSNu / 'sadA saMkita ramesu mohi|' kavi0 5.21 ramaiyA : vi0+saM0 / jagat meM vyApta hokara ramane vaalaa=raam| 'tahA~ mero ____sAhebu rAkha ramaiyA / ' kavi0 7.53 ramya : ramaNIya (saM0) / mA0 1.44.6 ramyatA : saM0strI0 (saM0) / ramaNIyatA, rnyjktaa| mA0 1.212.5 raye : rae / raMge / gI0 1.11.4 rayo : bhUkR 00kae0 / raMga huA, anurakta / 'mana anurAga rayo hai|' gI0 6.11.4 rava : (1) saM00 (sN.)| zabda, dhvani / mA0 1.86 chaM0 (2) (saM0 ry)| vega, rau| 'Avata dekhi adhika-rava baajii| calA barAha maruta gati bhaajii|' mA0 1.157.1 ravakArI : vi0 (saM0) / dhvani karane vAlA-bAle / 'napura cAru madhura rvkaarii|' mA0 7.76.7 ravana : (1) ramana / 'jAnata ho saba ke mana kI gati mRducitaparama-kRpAlu ravana / ' gI0 2.8.1 (2) upapati, premii| 'kUbarI-ravana / ' kR0 40 ravani : rvnii| strI, patnI / 'garbha sravahiM avanipa ravani / ' mA0 1.276 ravaninha : ravani+saMba0 / ramaNiyoM, striyoN| 'dekhata khaga nikara mRga ravaninha jut|' gI0 3.5.4 ravanI, ni : (1) saM0strI0 (saM0 ramaNI) / strI, aGganA / 'garjata garbha sravahiM sur-rvno|' mA0 1.182.5 (2) priyA, ptnii| 'rAma-ravanI ko baTu kali kAmataru hai|' kavi0 7.136 ravana : ravana+kae / pati / 'bahuri socabasa bhe siya ravanU / ' mA0 2.227.1 ravA : vi0 (phA0) / ramaNIya, uttama, sArthaka, upayukta / 'samujhehiM bhalo, kahibo _____na ravA hai / ' kavi0 7.56 rasa : saM00 (saM0) / (1) ruci, rAga, prIti, vAsanA / 'biSaya rasa rUkhe / ' mA0 2.50.3 (2) svAda / 'tulasI bhUli gayo rasa ehA / ' vairA0 28 (3) amata / For Private and Personal Use Only
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 908 tulasI zabda-koza 'caMdakirana rasa rasika ckorii|' mA0 2.56.8 (4) nicor3a, sAra / 'tulasI adhika kahe na rahai rasa gUlari ko so phala phore|' kR0 44 (5) makaranda, puSpasAra / 'gujata maMju matta rasa bhRgaa|' mA0 1.212.7 (6) drava, snigdha padArtha, jala / 'manahuM prema rasa sAni / ' mA0 1.116 (7) sneha / 'sAnI sarala rasa mAtu bAnI / ' mA0 2.176 chaM0 (8) kAvyarasa :-zRGgAra, vIra, karuNa, adbhuta, hAsya, bhayAnaka, bIbhatsa, raudra aura zAnta / nava rasa japa tapa joga biraagaa|' mA0 1.37.10 (6) vyaJjana rasa :-madhura, amla, lavaNa, kaTu, kaSAya aura tikta / 'cha rasa rucira bijana bahu bhaaNtii|' mA0 1.326.5 (10) khanija auSadha (abhraka, svarNa, maNDUra Adi) / 'rAvana so rasarAja, subhaTa rasa sahita, laMka khala khlto|' gI0 5.13.2 (11) kAvya kA bhaktirasa (jisameM ukta navarasoM kA samAveza mAnya kiyA gayA hai)| hari pada rati rasa beda bakhAnA / ' mA0 1.37.14 (12) (chaha vyaJjana rasoM ke AdhAra para) chaha saMkhyA / do0 458 (13) sthiti / 'sadA ekahi rasa dusara dAha dAruna dahauM / ' vina 0 225.3 (14) thor3A, dhIre (saM0 hrasva>prAli rassa) / 'rasa rasa sUkha sarita sara paanii|' mA0 4.16.5 rasakhAni : adhika sarasa, rasapUrNa / rAna08 rasagya : vi0 (saM0 rasajJa) / svAda jAnane vAlA-vAlI / vina0 167.3 rasana : rasanA / jIbha / 'kahai kauna rasana mauna jAne koi koI / ' kR0 1 rasanA : jIbha se / 'rasanA nisibAsara rAma rtto|' kavi0 7.86 rasanA : saM0strI0 (saM0) / (1) jIbha / 'girahiM na tava rasanA abhimAnI / ' mA0 6.33.8 (2) svAda-grAhaka indriy| 'rasanA binu rasa let|' vairA0 3 (3) kaTibhUSaNa (saM0 razanA) / karadhanI / 'rasanA racita ratana caamiikr|' gI0 7.17.5 rasabhaMga : kAvya yA nATya meM rasavirodhI tattva (doSa) A jAne se rasika ke rasA svAda meM bAdhA AtI hai use mUlata: 'rasabhaGga' kahA jAtA hai| lakSaNA se vighna yA truTi A jAne para jo phala prApti yA Ananda meM vyAghAta hotA hai, use bhI 'rasabhaGga' kahA jAtA hai| (1) sneha meM viccheda / 'lagyo mana bahu bhAMti tulasI hoi kyoM rs-bhNg|' kR0 54 (2) apazakuna, anartha, bar3A dhyAghAta / 'rAvana sabhA sasaMka saba dekhi mahA rsbhNg|' mA0 6.13 kha rasabhaMgU : rasabhaMga+kae / Ananda evaM pUrNatA meM mahAvyAghAta / 'rAma rAja rsbhNguu|' mA0 2.222.7 rasabheda : (de0 rasa) sAhitya zAstra meM rasoM ke vividha prakAra tathA matAntara se bhakti Adi rasoM kI vividhatA / 'bhAvabheda rasabheda apArA / ' mA0 1.6.10 For Private and Personal Use Only
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 909 rasarAja : zreSTha rasa, rasoM meM uttama / (1) zRGgAra rasa (jisakA zyAmavarNa mAnA gayA hai) / 'bhrU para masi biMdu birAja racchaka rAkhe rasarAja / ' gI0 1.22.6 (2) rasendra =pArA / 'rAvana so rasa rAja subhaTa rasa sahita laMka khala khlto|' gI0 5.13.2 rasarIti : (1) kAvya rasa kI vizeSa abhivyakti zailI-vaidarbhI, gauDI, paanycaalii| (2) svAda grahaNa kA DhaMga / (3) sneha+bhogavilAsa kI prnnaalii| 'madhukara rasika-siromani kahiyata kone yaha rasarIti sikhaae|' kR0 50 rasasiddhi : saM0strI0 (saM0) / rasaniSpatti / vibhAga, anubhAva tathA saMcArIbhAva ke yoga se rasika ke hRdaya meM vyakta sthAyI bhAva (rati Adi) kI rasAtmaka (AnandarUpa) pariNati / rasa-paripAkA / 'rAma bhagati rasasiddhi hita bhayau so samau ganesu / ' mA0 2.208 / / rasA : saM0strI0 (sN.)| pRthvI / mA0 2.176.2 rasAinI : vi0pU0 (saM0 raasaaynik)| Ayurveda ke rasAyana kA jJAtA, rasa cikitsaka / rasAinI samIra sUna / ' kavi0 5.25 rasAtala : saM0pU0 (saM.) / pAtAla loka / 'rasA rasAtala jAihi tbhiiN|' mA0 2.176.2 rasAla, lA : (1) saM00 (sN.)| aamr| 'dekhi rasAla biTapa bara sAkhA / ' mA0 1.87.1 (2) sarasa, rasayukta / 'kahata anuja sana kathA rasAlA / ' mA0 3.41.4 (3) snigdha, premayukta / 'rAma siya sevaka sanehI sAdhu sumukha rsaal|' gI0 7.1.4 (4) manorama, ramya / 'cibuka adhara dvija rasAla / ' gI0 7.3.4 rasika : vi0 (sN0)| (1) rasayukta / (2) rasagrAhaka / (3) Asakta hokara vilAsa magna / (4) premI, prema kA marmajJa / (5) viSayI, viSayalolupa / (6) svAda lene vAlA-vAlI / 'caMda kirana rasa rasika ckorii|' mA0 2.56.8 (7) kAvya rasa kI anubhUti se sampanna sahRdaya / 'kabita rasika / ' mA0 1.6.3 (8) makaranda+kAvyarasa+prema kA AsvAdaka / 'madhukara rasika siromani kahiyata kone yaha rasarIti sikhaae|' kR0 50 rasu : rs+ke| (1) sAra+prema / 'bilaga hoi rasu jaai|' mA0 1.57 (2) kAvyarasa / 'manahaM bIra rasu dhare sriiraa|' mA0 1.241.5 (3) nicor3a, amatasAra / 'bacana sunata sasi rasu se|' mA0 2.304.7 (4) niSkarSa+ niSpatti, paripAka / 'jAna prIti rasu etanei maahiiN|' mA0 5.15.7 (5) bhaktirasa / 'rAma prema rasu kahi na parata so|' mA0 2.317.4 (6) Ananda (bhAva) / 'so sakoca rasu akatha subaanii|' mA0 2.318.3 rasesa : saM00 (saM0 rsesh)| rasoM meM zreSTha / (1) rasarAja=zRGgAra (2) paaraa| (3) lavaNa / 'rucira rUpa jala meM rasesa va mili na phirana kI bAta claaii|' kR0 25 For Private and Personal Use Only
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 910 tulasI zabda-koza rasoI : rasoI meM / 'bhayau rasoI bhUsura mAMsU / ' mA0 1.173.7 rasoI : (1) saM0strI0 (saM0 rasavatI>prA0 rasavaI) / pAkazAlA / (2) pAkazAlA meM pakAne kA kArya / 'jauM naresa maiM karauM rasoI / ' mA0 1.168.5 raha~Ta : saM00 (saM0 araghaTTa>prA0 rhtttt)| bAlaTiyoM kI zRGkhalA se banA yantra vizeSa jisase siMcAI kA kAma hotA hai| 'raha~Ta nayana nita rahata nahe rii|' mA0 5.46.2 raha~si : pU0 / rabhasaharSAvega se bharakara / 'boleu rAu raha~si mRdu bAnI / ' mA0 2.4.1 raha~seu : bhUka 00kae / rabhasa-vega se bhara gayA athavA rahas-vega se yukta huA, ullasita huA / 'suni raha~seu ranivAsu / ' mA0 2.7 raha : (1) rahai / rahatA hai / 'locana jala raha locana konaa|' mA0 1.256.2 (2) rahau / rahe / 'sadA so sAnukUla raha mo pr|' mA0 1.17.8 'raha, rahai, I : A.prae0 (saM0 rahayati = rahati>prA0 rhi)| (1) chUTatA hai / (2) bacA rahatA hai| 'jauM nahiM jAu~ rahai pachitAvA / ' mA0 1.46.2 (3) nivAsa karatA hai, sthita rahatA hai| 'ehi bidhi jaga hari Azrita rhii|' mA0 1.118.1 (4) rukatA-tI hai / 'kahi dekhA hara jatana bahu, rahai na daccha kumAri / ' mA0 1.62 rahau~, U : A0ue0 / rahatA-tI huuN| rhuuN| 'barau~ saMbhu na ta rahau~ kuArI / ' mA0 1.81.5; 2.56.6 rahau : aa0-sNbhaavnaa-pre0| (1) rahe, rahane de| 'rahau car3hAuba toraba bhAI / ' mA0 1.252.2 (2) yathA sthita rahe / 'kuri kuAri rahau kA karaU~ / ' mA0 1.252.5 rahata : va.pu. / rahatA-te, rukatA-te / 'ura anurAga rahata nahiM roke / ' mA0 2.216.7 rahati, tI : (1) vaka0strI0 / rahatI, rukatI, bctii| 'rahati na prabhucita cUka kiye kii|' mA0 1.26.5 (2) kriyAti0 strI0e0 / (yadi, to) rhtii| 'hotI jo apane basa, rahatI eka hI rasa..'na lAlasA rahati / ' vina0 246.2 rahatu : rahata+kae / rahatA / 'maribeI ko rahatu hauN|' kavi0 7.167 / / rahate : kriyAti0puba0 / yadi "to." rahate / 'jo pai hari jana ke auguna gahate / to kata.. gopa geha basi rhte|' vina0 17.1-2 rahana : bhakR0 avyaya / rahane ko / 'kou kaha rahana kahia nahiM kaahuu|' mA0 2.185.7 rahani : saMstrI0 / rahane kI kriyA, rahane kI rIti, DhaMga, rakharakhAva / 'bharata rahani samujhani krtuutii|' mA0 2.325.7 For Private and Personal Use Only
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza rahaba : bhaka0pu0 / rahanA / 'darasanu deta rahaba muni mohU / ' mA0 1.360.7 rahama : saM0pu0 (arabI) / dayA / 'saba ko bhalo hai rAjA rAma ke rahama hI / ' kavi0 6.8 911 rahasa: saM0pu0 (saM0 rabhasa > prA0 rahasa - vega ) / harSA vega, ullAsa | 'sarjAha sumaMgala sAja, rahasa ranivAsahi / ' jA0maM0 130 rahasahi : rahasa + praba0 / ullasita hote haiM / 'sakala mana rahasahi / ' pA0maM0 126 rahasi : kri0vi0 (saM0 ) / ekAnta meM / ' rahasi jori kara pati paga lAgI / ' mA0 5.36.5 rahasI : bhUkaostrI0 / harSA vega se bhara uThI / 'rahasI ceri ghAta janu phAbI / ' mA0 2.17.2. rahasya : saM0pu N0 (saM0) / (1) mamaM gupta tathya / ' yaha rahasya kAhU~ nahiM jAnA / ' mA0 1.166.1 (2) tattva + marma / 'rAma rahasya anUpama jAnA / ' mA0 7.63.8 rahahi, hIM : A0praba0 / (1) rahate haiM / 'khaga mRga madhUpa sukhI saba rahahIM / mA0 1.66.1 ( 2 ) rukate haiM / 'rahahi na roke|' mA0 6.52.8 (3) raheM, rukeM / 'bacana mori taji rahahi ghara / mA0 2.44 rahahuM : A0 -- AzI:mA0 6.107 :- praba0 / raheM / 'sAnukUla kosalapati rahahuM sameta anaMta / ' rahahu : A0ma0 / raho / mA0 1.171.4; 2.61.3 rahA : bhUku0pu0 / (1) nivAsa kiyA, sthita huA / 'sakala bhuvana bhari rahA uchAhU / mA0 1.101.6 (2) bacA / ' rahA eka dina avadhi kara / ' mA0 7 dohA (3) rukA, virAma liyA / ' tadapi kaheM bina rahA na koI / ' mA0 1.13.1 (4) chUTa gayA / ( 5 ) thA / 'rahA prathama aba te dina bIte / ' mA0 2.17.6 . rahi : (1) pUkR0 / raha (kara) / 'rahi na jAi binu kie~ barekhI / mA0 1.81.3 (2) rahI / 'biSayA hari lInhi na rahi biratI / ' mA0 7.101.1 (3) rahIM / 'mAtu saba rahi jyoM gur3I binu bAya / ' gI0 6.14.3 ra hizra, e : ( 1 ) A0 bhAvA0 / rahA jAya / 'ihA~ rahia raghubIra sujAnA / mA0 1.214.6 rahita: vakR0 bhAvA0 / rahA jAtA / 'rahiata na rAkhe rAma ke / ' do0 102 rahiahu : A0 - AzI::-maba0 / tuma raho / 'rahiahu bharI sohAga / ' mA0 For Private and Personal Use Only 2.246 rahiu~ : A0- - bhUkR 0 strI0 + ue0 ! maiM rahI / 'tA teM aba lagi rahiu~ kumArI / ' mA0 3.17.10
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 912 tulasI zabda-koza rahie : rahia / 'tulasI rahie ehi rahani / ' vairA0 17 rahita : bhUkR0vi0 (saM0) / hIna, viyukta / ' mA0 1.6 rahiyo : bhakR.pu0kae0 / rahanA (cAhie) / 'to lau mAtu Apu nIke rahibo / gI0 5.14.1 rahiye : rhie| rahihau~ : A0bha0 ue0 / rhuuNgaa-gii| 'rahihau~ mudita divasa jimi kokii|' mA0. 2.66.4 rahihahiM : A0bha0praba0 / raheMge / 'lakhanu ki rahihahiM dhAma / ' mA0 2.46 rahihi : A0bha0prae / (1) rahegA, chUTegA / 'jo jiata rahihi barAta dekhata punya bar3a tehi kara shii|' mA0 1.65 chaM0 (2) mAnegA, rukegaa| 'so ki rahihi binu siva dhana toreN|' mA0 1.223.6 rahihu : A0 - bhUkRstrI0+maba0 / (1) tuma rahI ho| 'satI sarIra rahihu boraanii|' mA0 1.141.4 (2) tuma thIM / 'rahihu umA kailAsa / ' mA0 7.60 rahihaiM : rahihahiM / 'jahAM sajanI rajanI rahihaiM / ' kavi0 2.23 / rahihauM : rahihau~ / 'rAma hauM kauna jatana ghara rhihauN|' gI0 2.4.1 rahIM : (1) rahI+ba0 / thiiN| 'prathama gae jahaM rahIM bhvaanii|' mA0 1.89.8 (2) sthita huI / 'eka Taka rhiiN|' mA0 1.346.8 rahI : bhuuk0strii0| (1) thii| 'gaI rahI dekhana phulvaaii|' mA0 1.228.7 (2) sthita huI / 'jori kara sanmukha rahI / ' mA0 1.87 chaM0 rahu : Ao-AjJA-mae / tU Thahara, ruka jaa| 'jhukI rAni aba rahu argaanii| ___ mA0 2.14.7 raheM : rahane se / 'raheM nIka mohi lAgata naahiiN|' mA0 2.284.4 rahe : bhUkR.pu0ba0 / (1) base, Thahare / 'kachu dina tahA~ rahe girinAthA / ' mA0 1.48.5 (2) the / 'calI tahA~ jaha~ rahe giriisaa|' mA0 1.55.8 (3) sthita hue / 'rahe prabodhahi paai|' mA0 1.73 (4) bace / 'daMDa dvai rahe haiM raghu-Adita uvana ke|' kavi0 6.3 raheu', OM : A0-bhUkR00+ue0 / maiM thA / 'taba ati raheu~ acetta / ' mA0 1.30; 1.185.4 raheu, U : bhUkR00kae / rhaa| (1) sthita rhaa| 'tumhAra pana raheU / ' mA0 1.77.6 (2) bacA / 'raheu eka dina avadhi adhaaraa|' mA0 7.1.1 rahesi : A0-bhUkR.pu+mae / 'tU rahA / 'baiThi rahesi ajagara iva paapii|' mA0 7.107.7 (2) tU baca gyaa| 'jauM te jiata rahesi surdrohii|' mA0 6.84.4 For Private and Personal Use Only
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 913 rahehu : (1) A0-bha0+anujJA-maba / tuma rahanA, tthhrnaa| rahehu jahA~ ruci hoi tumhArI / ' mA0 2.82.5 (2) A0-bhUkR00+maba0 / tuma rhe| 'kA cupa sAdhi rahehu blvaanaa|' mA0 4.30.1 rahaiM : rahahiM / mA0 1.323 chaM0 1 / rahai : rahai / (1) rahatA-tI hai / 'sunata dhaura mati thira na rhai|' mA0 1.162.3 (2) rahanA cAhie / 'tulasI nyAre va rhai|' vairA0 42 rahegI : A0bha0 strI0prae / bcegii| 'hAtha laMkA lAihaiM to rahegI hatherI sii|' kavi0 6.10 rahaigo : A0bha00e0 / rahegA / 'yoM na mana rhaigo|' vina0 256.2 raho : rahyo / raha gayA, bacA / 'kahibo na kachU mari boI raho hai|' kavi0 7.61 rahoM : A0 ue / rahUM, nivAsa kruuN| 'kachu dina jAi rahauM misa ehiiN|' mA0 rahoMgo : A0bha00 ue / rahUMgA / 'raghubIra ko hva tava tIra rhauNgo|' kavi0 7.147 raho : rahaha / 'rahI Ali argaanii| kR0 47 rahogI : A0bha0 strI0+maba0 / rahogI / gI0 1.72.3 rahyo : raheu / (1) thaa| 'bAsa jaheM jAko rhyo|' mA0 1.66 chaM0 (2) bcaa| ___ 'rahyo so ubhaya bhAga puni bhayaU / ' mA0 1.160.3 / rAMka : raMka / daridra, hIna / 'sakala sukha rAka so|' kavi0 5.25 rAkani : raMkanha / 'rAMkani nAkapa rIjhi kre| kavi0 7.153 rAMka : rAMka+kae / 'rAu hoi ki rAku / ' gI0 1.86.3 ror3a : saM0strI0 (saM0 raNDA) / vidhavA (anAtha strii)| 'sahita samAja gar3ha ror3a ko so bhaaNddigo|' kavi0 6.24 roDaroru : (de0 raaNdd'+ror)| (1) rAMr3a striyoM kA kalaha-kolAhala / (2) vi.pu(saM0 raNDa-roruda>prA0 raMDarorua) / ekAkI vyartha rone-cillAne vAlA (raNDa=ekAkI putra patnIhIna-roruda=atizaya rodnshiil)| 'ApanI na bUjha na kahe ko rAMDaroru re / ' vina0 71.1 roSA : bhUkRpu0 (saM0 rAddha) / pkaayaa| bibidha mRganha kara AmiSa rAdhA / ' __ mA0 1.173.3 rAdhe : rAMdhane se, pakAne se / 'rAdhe svAda sunAja / ' do0 197 rAdhyo : bhUka00kae / pakAyA huaa| 'laMka nahiM khAta kou bhAta rodhyo|' kavi06.4 rAi : rAI / rAjA, zreSTha / 'jAdavarAi / ' vina0 214.2 For Private and Personal Use Only
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 914 tulasI zabda-koza rAI : (1) rAya / rAjA, zreSTha / raghurAI, riSirAI Adi / (2) saM0strI0 (saM0 rAjI>prA0 rAI) / zreNI, paGikta, samUha / banarAI, aMbarAI Adi / rAu : raay+ke| (1) rAjA / 'dasaratha raau|' mA0 1.16.6 (2) raajpd| 'rAu sunAi dInha banabAsU / ' mA0 2.146.7 (3) zreSTha / raghurAu, munirAu Adi / rAuta : (1) saM0+vi00 (saM0 rAjaputra>prA. rAutta) / rAjakulIna, netA, nAyaka / 'guha rAutahi johAre jAI / ' mA0 2.161.7 (2) kSatriya vIrapuruSa / 'rAr3hau rAuta hota phiri ke jUjhai / ' vina0 176.6 rAura : saM00 (saM0 rAjakula>prA0 rAula) / (1) rAjaparivAra / 'rAura nagara kolAhalu hoI / ' mA0 2.23.8 (2) rAjabhavana / 'ge sumaMtru taba rAura maahiiN|' mA0 2.38.3 (4) ApakA (sammAnArthaka prayoga-jaise, sarakAra kA) / 'rAjana rAura nAma jasu / ' mA0 2.3 rAuri : raaur+strii0| ApakI (sarakAra kii)| 'ihA~ na lAgihi rAuri mAyA / ' mA0 2.33.5 rAure : ('rAura' kA rUpAntara) (saM0 rAjapura>prA0 raaur)| rAjakIya, rAjadhAnI / 'bhaTa bhArI bhArI rAure ke cAura se koddigo|' kavi0 6.24 rAU : raau| (1) rAjA / 'mana mati raMka manoratha rAU / ' mA0 1.8.6 (2) zreSTha / jaise, muniraauu| rAkasa : saM00 (saM0 rAkSasa>prA0 rkkhs)| nishaacr| rAkasani : raaks+sNb0| rAkSasoM (ne)| 'khAye huto tulasI kuroga rAr3ha rAkasani / ' hanu0 35 rAkA : saM0strI0 (sN.)| pUrNimA kI rAtri / mA0 2.325.5 rAkApati : pUrNimA kA candramA, pUrNa canda / mA0 7.78 kha rAkesa : rAkApati (saM0 rAkeza) / mA0 1.4.3 rAkesu : rAkesa+kae / eka viziSTa pUrNa candra / 'rAmarUpa rAkesu nihaarii|' mA0 1.262.3 rAkha : (ka) saM0strI0 (saM0 rakSA>prA0 rakkhA>a0 rakkha) / bhasma / 'rAkha ko so homa hai|' vina0 264.3 (kha) rAkhai / (1) rakSA karatA hai, bacAtA hai / 'aisehuM dukha jo rAkha mama praanaa|' mA0 6.66.10 (2) rakSA kare, bacAye / 'krodha bhae~ tana rAkha bidhaataa|' mA0 1.280.5 (3) dhAraNa karatA hai| rAkha sIsa ripu nAva / ' do0 520 'rAkha, rAkhada : A0prae0 (saM0 rakSati>prA0 rakkhai) / rakSA karatA hai, bacAtA hai / 'jimi bAlaka rAkhada mhtaarii|' mA0 3.43.5 For Private and Personal Use Only
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 915 rAkhau~ : A0 ue / (1) rokatA huuN| 'sumukhi mAtu hita rAkhau~ tohii|' mA. 2.61.8 (2) roka rkhuu| 'rAkhau~ sutahi karau~ anurodhU / ' mA0 2.55.4 (3) rakhatA hUM (bacAtA hUM) / 'ihA~ na pacchapAta kachu rAkhau~ / ' mA0 7.116.1 rAkhata : vakR00 / (1) sthita karatA / 'bana asoka maha~ rAkhata bhayaU / ' mA0 3.26.26 (2) pAlana karate / 'rAjanIti rAkhata surtraataa|' mA0 4.23.13 (3) rakSA karate, bacAte / 'rAkhata nayana nipuna rakhavAre / ' kR0 56 rAkhati : vakR0 strI0 / rakhatI, sthita karatI+rakSita krtii| 'kabahUM rAkhati lAi hiye / ' gI0 1.7.2 rAkhana : bhakR0 avyaya / rakhane / (1) rokane / 'rAya rAma rAkhana hita laagii|' mA0 2.78.1 (2) rakSA karane / 'muni makha rAkhana gayau kumaaraa|' mA0 3.25.5 rAkhaba : bhakR0 / rakhanA, bcaanaa| 'tAta bhAMti tehi rAkhaba raauu|' mA0 2.152.6 rAkhabi : bhakR strI0 / rakhanI / 'mayA rAkha bi mana / ' jA0ma0 168 rAkhahi : A0praba0 (saM0 rakSanti>prA. rakkhaMti>a0 rakkha hiN)| (1) rakSA karate haiN| 'rAhiM nija zruti-setu / ' mA0 1.121 (2) rokate haiN| 'rAkhahiM janaku sahita anuraagaa|' mA0 1.332.2 (3) dhAraNa karate haiN| avadhi Asa saba rAkhahiM praanaa|' mA0 2.86.8 (4) bacane dete haiM / 'jana abhimAna na rAkhahiM kAU / ' mA0 7.74.5 rAkhahuM : A0-AzIrvAda-praba0 / rakSA kreN| 'deva pitara saba rAkhahuM palaka nayana kI naaiiN|' mA0 2.57.1 rAkhahu : A0maba0 / (1) rakSA kro| 'kasa na rAma rAkhahu tumha niitii|' mA0 1.218.7 (2) bcaao| 'sou dayAla rAkhahu jani goI / ' mA0 1.111.4 (3) dhAraNa kro| 'tanu rAkhahu taataa|' mA0 3.31.5 (4) sthita kro| 'rAkhahu sarana / ' mA0 7.18.6 (5) roka lo| 'rAkhahu rAma kAnha yahi avasara / ' kR018 rAkhA : (1) bhUkR00 / rakSita kiyaa| 'Isvara rAkhA dharama hmaaraa|' mA0 1.174.2 (2) gupta kara liyaa| 'raci mahesa nija mAnasa raakhaa|' mA0 1.35.11 (3) bacA diyA, chor3a diyA / 'aba so sunahu jo bIcahiM raakhaa|' mA0 1.188.6 (4) sthira kiyaa| 'tahA~ beda asa kArana rAkhA / ' mA0 1.13.2 (5) rAkhai / bacA sakatA hai, bacAtA hai| dvija gura kopa kahahu ko rAkhA / ' mA0 1.166.5 rAkhi : (1) pUkR0 / rakha kara / sthApita kara / 'calI rAkhi ura syAmala-marati / ' mA0 1.235.1 (2) surakSita kara / sItahi rAkhi gIdha puni phiraa|' mA0 For Private and Personal Use Only
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 916 tulasI zabda-koza / 3.26.16 (3) chipA kara / 'saMkara sAkhi jo rAkhi kahauM kachu / ' vina0226.6 (4) A0 - prArthanA - mae0 / tU rakSA kara / 'kahaiM tulasIsa rAkhi / kavi0 6.42 rAkhia : A0pra0 (saM0 rakSyate > prA0 rakkhI ai ) / rakhA jAya, rakhie (1) rokie / 'rAkhia avadha jo avadhi lagi / ' mA0 2.66 ( 2 ) sthApita kIjie / 'rAkhia tIratha toya tahu~ / ' mA0 2.306 ( 4 ) surakSita kIjie / 'rAkhia nAri jadapi ura mAhIM / mA0 3.37.6 rAkhie, ye : rAkhia / sthApita kara bacAie / 'saMkara nija pura rAkhiai / ' do Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 236 rAkhibe : bhaku0pu0 (saM0 rakSitavya > prA0 rakkhi anvaya) / bacAne, rakSA karane 'makhu rAkhibe ke kAja rAjA mere saMga dae / ' kavi0 1.21 rAkhiyo : bhakR0pu0kae0 / rakSA karanA, bcnaa| 'mAna rAkhibo mAgibo / " do0 285 rAkhiti : A0 - bhUkR0 strI0 + prae0 / usane rkhii| 'rAkhisi jatana karAi / " mA0 3.26 zakhihi : A0bha0 pra0 (saM0 rakSiSyati > prA0 rakkhi hi ) / rakhegA-gI / 'haThi rAkheM nahi rAkhihi prAnA / ' mA0 2.68.2 rAkhihaiM : rakhihahiM / rakSA deMge / 'rAkhihaiM tava aparAdha bisAri / mA0 5.22 rAkhi rAkhihi / 'rAkhihai rAmu to mArihe ko re / ' kavi0 7.48 I rAkhihI : A0bha0maba0 / rakhoge ( rokoge ) / 'jo haThi nAtha rAkhiho mokahU~ / " gI0 2.6.3 rAkhI : bhUkR0 strI0 / rakhIM, sthApita kIM / 'bastu sakala rAkhoM nRpa AgeM / ' mA 1 1.306.2 rAkhI : (1) rAkhi / rakhakara / 'caleu hRdaya~ pada paMkaja rAkhI / mA0 7.16.5. (2) bhUkR0 strI0 / rakhI, sthApita kI / 'saMkara soi mUrati ura rAkhI / ' mA0 . 1.77.7 rAkhu : A0 - AjJA, prArthanA - mae 0 / (1) tU rakSA kara / 'rAkhu kahyo nara-nArI / * vina0 63.4 ( 2 ) rahane de, roka le / 'rAkhu rAma kahuM jehi tehi bhA~tI / " mA0 2.34.8 (3) dhAraNa kara / 'prabhu kaheu rAkhu sarIrahI / mA0 4.10. chaM0 1 ( 4 ) sthApita kara / 'hRdaya~ rAkhu locanAbhirAmA / mA0 6.56.6 rAkheM : kri0vi0 / (1) rakhane se, rokane se / 'haThi rAkheM nahi rAkhihi prAnA / mA0 2.68.2 (2) pratipAlana karate hue / 'lokapa kahi prIti rukha rAkheM / mA0 2.2.3 For Private and Personal Use Only
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabdakoza 917 rAkhe : (1) bhUkR00ba0 / rakhe / 'rAkhe sarana jAna saba kouu|' mA0 1.25.1 (2) rakhe-hI-rakhe / 'piMjarA rAkhe bhA bhinusAra / ' mA0 2.215 (3) rAkheM / rakhane se / 'loka rAkhe nipaTa nikAI hai|' gI0 5.26.3 (4) rakha kara / 'rAkhe rIti ApanI jo joi soI kiij|' kavi0 7.122 / rAkheu': A0-bhUka0pu+ue / maiMne rakhe, bcaaye| 'rAkheu~ prAna jAnakihi laaii|' mA0 2.56.2 rAkheu : bhUkR.pu0kae0 / (1) rakSita kiyaa| 'makha rAkheu / ' mA0 1.216 (2) sthita kiyA, rakhA / 'jogu bhoga maha rAkheu goI / ' mA0 1.17.2 rAkhesi : A0-bhUkRpu+prae / usane rakhA, sthApita kiyaa| 'la rAkhesi giri khoha mahu~ / ' mA0 1.171 (2) rahane diyaa| 'rAkhesi kou na sutNtr|' mA0 1.182 (3) usane dharA, prastuta kiyaa| 'donA bhari bhari rAkhesi paanii| mA0 2.86.8 rAkhehu : (ka) A0-bha0+ AjJA, praarthnaa+mb0| (1) tuma sthira kara lenaa| 'aba ura rAkhehu jo hama kaheU / ' mA0 1.77.6 (2) tuma rakSA karanA / 'rAkhehu nayana palaka kI naaii|' mA0 1.355.8 (kha) A0-bhUkR.pu+ maba0 / tumane (chipA) rkhaa| 'so bhujabala rAkhehu ura ghAlI / ' mA0 6.26.8 rAkhe : rAkhAi / rakha le, rakha sakatA hai| (1) roka le / 'miTA socu jani rAkhai raauu|' mA0 2.51.8 (2) bacA le| 'ke rAkhai ke sa~ga cala / ' do0 544 (3) bacA sakatA hai| jAhi ghAlo cAhie, kahau dhauM, rAkhai tAhi ko|' kavi07.100 rAkhauM : rAkhau~ / rakhU', rahane dUM, bacAU~, dhAraNa kruuN| 'rAkhauM deha nAtha kehi khaaNgeN|' mA0 3.31.7 rAkhyo : rAkheu / 'jadyapi hai dAruna bar3avAnala, rAkhyo hai jaladhi gabhIra dhIratara / ' rAga : saM00 (sN.)| (1) raMga, varNa / 'siya aMga likheM dhAtu rAga / ' gI. 2.44.4 (2) Asakti, viSayavAsanA / 'lobha na chobha na rAga na drohA / ' mA0 2.130.1 (3) prem+rNg| 'unhahiM rAga rabi nIrada jala jyoN|' kR0 36 (4) saMgIta kI svarayojanA vizeSa / 'sarasa rAga bAhiM shnaaii|' mA0 1.344.2 (5) saMgIta meM chaha rAgoM, chattIsa rAginiyoM meM anyatama / 'gAvata gopAla lAla nIke rAga naTa haiN|' kR0 20 (6) gIta, geya pada / 'mArU rAga subhaTa sukhaadaaii|' mA0 6.76.6 rAgA : rAga, Asakti / tehiM pura basata bharata bina raagaa|' mA0 2.324.7 rAgina : rAgI+saMba0 / rAgiyoM, viSayI jnoN| 'rAgina 4 siitth|' kavi. 7.140 For Private and Personal Use Only
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 918 tulasI zabda-koza rAgihi : rAgI ko, viSayI jana ko| 'rAgihi sITha biseSi thalu / ' rA0pra0 2.6.1 rAgI : vi0pu0 (saM0 rAgin) / rAgayukta, viSayAsakta / 'rAjA raMka rAgI o biraagii|' kavi0 7.83 rAga : rAga+kae0 / Asakti, viSaya-vAsanA / 'rAgu roSa iriSA mada mohU / ' mA0. 2.75.5 rAge : bhUka puba0 / saMgIta-rAga alApa uThe / 'gAyaka sarasa rAga raage|' gI0 rAghava : saM00 (saM0) / raghuvaMzI= rAma / gI0 5.10.1 rAghau : rAghava / pahirAvo rAgho jU ko|' kavi0 1.13 rAcahIM : racahiM / sajAte haiM / 'sura rUre rUpa raachiiN|' kavi0 1.14 rAcA : bhUkR00 (saM0 rakta>prA. rccia)| (1) rNgaa| (2) anurakta huaa| 'so baru milihi jAhiM manu rAcA / ' mA0 1.236.8 rAceu : rAcA+kae0 / 'manu jAhiM rAceu milihi so baru / ' mA0 1.236 chaM0 rAcchasa : saM00 (saM0 raaksss)| eka mAnava jAti pahale rakSA kA kArya karane se 'rakSas' khlaayii| usakI santAna ko rAkSasa kahA gayA / ye pahale laGakA meM rahate the, phira viSNu ke kopa se pAtAla cale gye| usa vaMza kI kanyA se vizvA muni kA vivAha huA jisase rAvaNa Adi ne janma liyA ata: yaha pUrA vaMza 'rAkSasa' khlaayaa| mA0 6.54.5 rAcchasI : rAcchasa+strI0 (saM0 rAkSasI) / mA0 5.11.1 rAcyo : rAceu / 'ruci rAcyo na kehIM / ' kavi0 7.36 rAchasa : rAcchasa / mA0 5.57.11 rAja : (1) rAjA / mA0 1.306 (2) zreSTha / muniraaj| mA0 2.5 (3) raajy| 'nAhiMna rAmu rAja ke bhUkhe / ' mA0 2.50.3 (4) rAjai / /rAja rAjai : A0prae0 (saM0 rAjati) / zobhita hotA-hotI hai / 'bhRkuTI bica tilaka rekha ruci rAjai / ' gI0 7.12.2 rAjakAja : rAjya prazAsana kA kArya / 'jAgai rAjA rAjakAja / ' kavi0 7.106 rAjakAju : rAjakAja+kae / kavi0 7.68 rAjagRha : rAjabhavana / mA0 2.166 rAjaghara : rAjagRha / kavi0 2.4 rAjaghATa : (1) rAjakIya ghATa / (2) bar3A ghATa / mA0 7.26.3 / rAjaDagaro : rAjamArga, sIdhI-lambI-caur3I sar3aka / 'guru kahA rAma bhajana nIko,, __mohi lagata rAjaDagaro so|' vina0 173.5 / / rAjata : vakR.pu / virAjamAna / rAjata locana lola / ' mA0 1.258 For Private and Personal Use Only
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza rAjati : vakR0strI0 / zobhita hotI / 'purI birAjati rAjati rajanI / ' mA0 1.358.3 rAjadharama : rAjA kA kartavya, rAjya kA saMvidhAna, rAjanIti / 'rAjadharama sarabasu etanoI | mA0 2.216.1 rAjadhAnI : saM0 strI0 (saM0 ) / rAjyabhUmi kA mukhya nagara jahA~ rAjA rahatA hai / 919 pA0maM0 chaM0 11 rAjana : (1) sambodhana (saM0 rAjan ) / he rAjA / mA0 1.293.3 (2) rAjani / rAjAoM / 'rAjana ke raajaa|' kavi 0 1.6 / rAjanIti | mA0 2.288.4 rAjanaya : saM0pu0 (saM0 ) rAjani, nha, nhi : rAjA + saMba0 / rAjAoM / siya ke svayaMbara samAju jahA~ rAjani ko / ' kavi0 1.6 rAjanIti, rAjanaya : saM0strI0 (saM0 ) / ( 1 ) rAjaprazAsana kI rIti / (2) kUTanIti / 'bharata na rAjanIti ura AnI / ' mA0 2.186.6 (3) rAjA ke zAsanopAya = sAma, dAna, daNDa aura bheda / 'rAjanIti bhaya prIti dekhAI / ' mA0 3.28.12 rAjapada : rAjapada +kae0 / rAjA kA pada, rAjyAdhikAra / 'nIti na tajia rAjapadu pAe~ / ' mA0 2.152.3 rAjapUtu : rajapUtu / rAjyAdhikArI rAjakumAra putra / 'rAjapUta pAehUM na sukhu lahiyatu hai / ' kavi0 2.4 rAjabhaMga : saM0pu0 (saM0 ) / jyotiSa meM eka prakAra kA grahayoga jisase rAjya-prApti meM bAdhA AtI hai; (rAjayoga kA viloma ) rAjya - vyAghAtaka yogavizeSa / 'rAjabhaMga kusamAja bar3a gata graha cAla bicAri / ' rA0pra0 7.6.1 rAjamaga: saM0pu0 (saM0 rAjamArga - de0 maga ) / lambI-caur3I pakkI ( rAjakIya ) sar3aka / 'kutaruka surapura rAjamaga laddala bhuvana vikhyAti / ' do0 16 rAjamada : rAjA hone kA ahaMkAra / mA0 2.226-1 rAjamadu : rAjamada + kae0 / jarA sA bhI rAjyAbhimAna / 'saba teM kaThina rAjamadu bhAI / ' mA0 2.231.6 For Private and Personal Use Only 3.8.1 rAjamarAla, lA : rAjahaMsa / mA0 1.134; rAjamarAlini : rAjamarAla + strI0 (saM0 rAjamarAlI) / rAjahaMsI / gI0 3.7.2 rAjamahiSI : saM0 strI0 (saM0 ) / rAjA kI (bar3I ) rAnI / gI0 1.2.16 rAjamAraga : rAjamaga / gI0 5.42.2 jariSi : rAjA hote hue RSi, kSatriya RSi (saM0 rAjarSi) / gI0 7.32.2 rAjaroga : rAjaroga (saM0) kae0 / rAjayakSmA, kSaya roga, tapedika / kavi0 5.25 rAjahaMsa : haMsavizeSa jo zveta hote haiM aura caraNa lAla hote haiM / gI0 5.40.3
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 920 tulasI zabda-koza rAjahiM : A0praba0 / suzobhita hote-hotI haiM / 'maMdira mahaM saba rAjahiM raanii|' mA0 1.160.7 rAjahi : rAjA ko / 'parI na rAjahi nIda nisi / ' mA0 2.38 rAjahIM : rAjahiM / mA0 1.325 chaM0 4 rAjA : rAjA ne / 'rAjA~ mudita mahAsukha laheU / ' mA0 1.244.8 rAjA : (1) saM00 (saM0 rAjan) / prajAra-raJjanakArI zAsaka / mA0 1.130.2 (2) (samAsAnta meM) zreSTha / rAjAdhirAja : (saM0) rAjAoM ke Upara sampUrNa prabhutva-sampanna mahArAja samrATa / gI0 5.50.6 rAji, jI : saM0strI0 (sN.)| zreNI, samUha / 'kusumita nava taru rAji biraajaa|' ___ mA0 1.86.6 rAjiva : rAjIva / mA0 1.18.10 rAjI : rAji / mA0 1.300.2 rAjIva : saM00 (saM0) / kamala / mA0 1.148.1 rAju, rAjU : rAja+kae / (1) rAjya / 'rAju ki bhUjaba bharata pura / ' mA0 2.46 ___ 'ulaTahu~ mahi jaha~ lagi tava raajuu|' mA0 1.270.4 (2) rAjA / 'mAnahu~ rAja akAjeu AjU / ' mA0 2.247.6 rAje : bhUkR.pu0ba0 / suzobhita hue, prakAzamAna hue / 'khala bhae malina sAdhu saba rAje / ' mA0 1.265.1 rAja : rAjahiM / gI0 1.31.3 rAja : raaji| rAjya : (1) saMpu0 (saM0) / eka zAsaka ke adhIna janasaMkhyA se yukta bhuu-bhaag| vina0 50.5 (2) shaasn| (3) rAjA kA karma / rAr3a : raaddh'| mUrkha, kAyara / 'gajaguna mola ahAra bala mahimA jAna ki raadd'|' do. 380 rAr3ha : vi.pu.| (1) duSTa, krUra, niSThura / 'khAye huto tulasI kuroga rAr3ha rAkasani / ' hanu0 35 (2) mUrkha, kAyara lobhii| 'lAja tori sAji sAja rAjA rAr3ha roSe haiM / ' gI0 1.65.1 (3) laGakA kA eka nAma bhI thaa| rAr3hau : rAr3ha bhI, kAyara bhii| 'rAr3hau rAuta hota phiri ke jUjhai / ' vina0 176.6 rAta, tA : vi.puM0 (saM0 rakta>prA0 ratta) / (1) raMgA huA, raMge hue / (2) anurakta / 'jinha kara mana inha sana nahiM raataa|' mA0 1.204.2 (3) Asakta / 'citava na saTha svAratha mana rAtA / ' mA0 6.85.8 (4) lAla raMga kaa| For Private and Personal Use Only
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 921 rAti, tI : saM0strI0 (saM0 rAtri, rAtrI>prA. ratti, rttii)| nishaa| mA0 1.108.7, 2.11.77 rAticara : nizAcara / 'mAre rana rAticara / ' kavi0 6.58 rAticara rAja : rAkSasarAja, rAvaNa / 'senA sarAhana jogu rAticara-rAja kii|' kavi0 rAte : raataa+0| (1) raktavarNa, lAla / 'nayana risa rAte / ' mA0 1.268.6 (2) raMge hue+anurakta / 'jo 4 jAnakI nAtha ke raMga na rAte / ' kavi0 7.44 rAto : rAtA+kae / anurakta huA (hotA-kriyAti pu0e0) / 'jo mana prIti pratIti so rAma nAmahi raato|' vina0 151.6 rAtyo : raato| anukta huaa| 'moha mada mAtyo rAtyo kumati kunAri soN|' kavi0 7.82 rAdho : bhUkR.pu.kae0 (saM0 rAdha:>prA0 raddho) / ArAdhita kiyaa| 'jo 4 rAdho nahIM pati pArabatI ko|' kavi0 7.156 rAni : rAnI / mA0 2.13.77 rAnina, nha : rAnI+saMba0 / raaniyoN| 'rAninha kara dAruna dukha daavaa|' mA0 1.260.6 rAnI : rAnI+ba0 / rAniyAM / 'maMdira mahaM saba rAjahiM raanii|' mA0 1.160.7 rAnI : saM0strI0 (saM0 rAjJI>prA0 raannii)| rAja patnI / mA0 1.40 rAma : (1) saM0+vi.pu. (saM0-ramante yogino yasmin sa rAmaH) / yogiyoM tathA bhaktoM kA Anandamaya vizrAmasthala / (2) prmaatmaa| 'rAma saccidAnaMda dinesaa|' mA0 1.116.5 (3) kosalyAputra (avatAra rUpa) raam| mA0 2.13.2 (4) 'rAma' zabda / 'mukhana te dhokheu nikasata rAma / ' vairA0 37 (5) parazurAma / 'kahA rAma sana rAma / ' mA0 1.282 (6) kRSNa ke agraja (bl)| kR0 26 (7) yakSara 'rAma' mantra / rAmaghATa : vaha gaGgA taTa jahA~ zRGgavera pura meM raha kara rAma ne snAna kiyA thaa| mA0 2.167.4 rAmacaMda : rAmacaMdra / mA0 2.1.6 rAmacaMdu : rAmacaMda+kae / 'rAmacaMdu pati so baidehii|' mA0 2.61.7 rAmacaMdra : candramA ke samAna AhlAdakArI bhagavAn rAma / mA0 2.167.6 rAmacarita : rAma kI sampUrNa jIvanacaryA / mA0 1.11 rAmacaritamAnasa : kAvya kA nAma / (1) ziva ke mana meM rakSita rAma kA carita / (2) mAnasa sarovara ke samAna hRdaya kA AhlAdakArI rAmacarita / (3) rAma carita rUpI mAnasa srovr| :raci mahesa nija mAnasa rAkhA / ..."tAteM For Private and Personal Use Only
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 922 tulasI zabda-koza rAmacaritamAnasa bara / ' mA0 1.35.11-12 ( mAnasa sarovara kI tulanA kA lambA rUpaka hai / mA0 1.35-43) / rAmacaritra mAnasa : rAmacaritamAnasa / mA0 7.130 zlo0 2 rAmaghAma, pada : (1) rAmacandra kA AvAsa gRha / 'rAmadhAma sikha dena paThAe / ' mA0 2. 6.1 (2) sAketa loka = rAma brahma se sAyujya kI dazA jisameM jIva sadA apane ko rAmAkAra huA (mukta) anubhava karatA hai / gI0 3.17.8 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAmapada : rAmadhAma / jIva-brahma kI sAyujyadazA / mA0 1.44.1 rAmabanu : rAmabana + ka0 | citrakUTa kA vanavizeSa jahA~ rAma rahe the / mA0 2.138.3 rAmabolA : vi0 + saM0pu0 / (1) 'rAma' kA uccAraNa (2) gosvAmI jI kA nAma / 'rAma- bolA nAma hIM gulAma rAma kavi0 7.100 karane vAlA / sAhi ko / ' rAma bhagati : (de0 bhagati ) / rAmAkAra cittavRtti se rAma kI upAsanA jo dAsyarUpa meM mukhya hotI hai / mA0 1.40.1 rAmabhadra : rAmacandra / kalyANaguNa sampanna rAma / vina0 150.1 rAma maMtra : 'rAma' zabdarUpa dvayakSara mantra / mA0 7.113.6 rAmamaya: vi0pu0 (saM0 ) / rAmarUpa tathA rAma se vyApta (brahma-rAma aMzI haiM aura jar3a-cetana vizva unakA aMza hai ataH samasta prapaJca rAma kA hI rUpAvatAra hai; antaryAmI rUpa se rAma saba meM vyApta bhI haiM) / 'jar3a cetana jaga jIva jata sakala rAmamaya jAni / ' mA0 1.7 ga rAmA : (1) rAma / mA0 1.168.6 (2) saM0 strI0 (saM0 ) / sundarI, strI / 'rAmAsi vAmAsi vara buddhi vAnI / ' vina0 15.3 ( 3 ) lakSmI, sItA / 'rAmA ramana rAvanArI / ' vina0 55.2 rAmAkAra : dravIbhUta citta kI dazA jo rAmamaya ho jAtI hai, jAgatika viSayoM ke sthAna para citta meM rAma kA AkAra praviSTa ho jAtA hai / rAmamaya / 'rAmAkAra bhae tinha ke mana | mukta bhae chUTe bhavabaMdhana / ' mA0 6.1147 rAmAsya : rAma nAma vAlA (AkhyA = nAma ) / mA0 5 zlo0 1 rAmAnuja : rAma ke anuja = lakSmaNa / mA0 4.20 rAmAyaNa : saM0pu0 (saM0 ) / Adi kavi vAlmIki dvArA racita mahAkAvya / mA0 7. 130 zlo0 1 For Private and Personal Use Only rAmAyana : rAmAyaNa / ( 1 ) AdikAvya / 'baMdau~ munipada kaMja rAmAyana jehi niramayau / ' mA0 1.14 (2) rAmakathA, rAmacarita / rAmAyana satakoTi apaaraa|' mA0 1.33.6
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 923 rAmAyudha : (1) dhanuSa-bANa / (2) dhanuSa bANa ke rekhAcitra (jo rAmAnandI vaiSNava apane zarIra Adi para aGikata karAte haiN)| 'rAmAyudha aMkita gRha / ' mA0 5.5 rAmu, mU: rAma+kae / rAmu sahaja AnaMda nidhAna / ' mA0 2.41.5; 1.266 rAmesvara : saM000 (saM0 rAmezvara) / samudra taTa para rAmacandra dvArA sthApita ziva / ___ mA0 6.3.1 rAma : rAmahi / rAma ke / 'dUsaro na dekhatu sAhiba sama rAma / ' gI0 5.25.1 rAya : rAjA ne / 'tabahiM rAya priya nAri bolaaii|' mA0 1.160.1 rAya : (ka) saM00 (saM0 rAjan >prA0 rAyA) / (1) rAjA / 'rAya rajAyasu saba kaheM niikaa|' mA0 2.181.3 (2) (samAsAnta meM) rAjA / 'kosalarAya' / mA0 2.135 (3) (samAsAnta meM) zreSTha / 'munirAya' / mA0 2.126.1 'dhanudhara-rAya / ' gI0 2.28.4 (4) rAva sAmanta / 'U~ce nIce bIca ke dhanika raMka rAjA rAya / ' kavi0 7.175 (kha) saM0strI0 (saM0 rai-rAya:) dhana / raMkanha rAya rAsi janu luuttii|' mA0 2.117.8 rAyamunI : saM0strI0ba0 / lalamuniyA = lAla raMga kI vizeSa cidd'iyaaN| mA0. 6.103 chaM0 rAyA : (1) rAya / rAjA / mA0 1.169.4 (2) svAmI / 'bole bihasi carAcara raayaa|' mA0 1.128.6 rAri, rI : saM0strI0 (saM0 rATi>prA. rADi, raaddii)| yuddha, kalaha / 'to na bar3hAia raari|' mA0 6.6; 1.42.5 rAva : rAu / rAjA yA sAmanta / 'raMkahU ko rAvahU ko sulabha / ' vina0 255.2 rAvana : saM00 (saM0 rAvaNa) / laGa kezvara, dshgriiv| mA0 1.76 rAvanAri, ro : (saM0 rAvaNAri) rAvaNa ke zatru rAma / mA0 3.46 ka rAvanu : rAvana+kae0 / 'bhayau roSa rana rAvana maaraa|' mA0 1.46.8 rAvano : (1) rAvanu / 'sabiSAda kahai raavno|' kavi0 5.6 (2) rAvaNa bhii| 'akulAi uTho raavno|' kavi0 5.8 rAvari, rI : (de0 rAura) vi0strii0| ApakI / 'raghubara rAvari yahai bdd'aaii|' vina0 165.1, mA0 1.26 rAvariya, rIai, rIye : ApakI hii| 'mere rAvariya gati / ' vina0 153.1 'Asa rAvarIya dAsa rAvaro bicaariy|' hanu0 21 rAvareM : Apake se| 'saMbaMdha rAjana rAvareM hama bar3e aba saba bidhi bhe|' mA0 1.326 chaM0 2 rAghare : (de0 raaur)| (1) Apake / 'sA~vare se sakhi rAvare ko haiM / ' kavi. 2.21 (2) Apa loga / 'bAvare hI rAvare / ' kavi0 5.8 For Private and Personal Use Only
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 924 tulasI zabda-koza rAvareI : Apake hI / 'Agama nigama kahaiM rAvareI guna graam|' vina0 77.3 rAvareU : Apa bhii| 'rAvareU jAni jiya kIjie ja apane / ' kavi0 7.78 rAvaro: rAvara+kae0 (de0 rAura) / ApakA / 'sIlu sanehu jAnata raavro|' mA0 1.236 chaM. 'rAvaroI : ApakA hii| 'rAvaro bharoso tulasI ke rAvaroI bala / ' hanu0 21 rAsa : saM00 (sN.)| (1) kolAhala, zabda / (2) natyavizeSa (jo kRSNa ne gopiyoM ke sAtha racAyA thA); raasliilaa| 'braja basi rAsa bilAsa, madhuparI cerI soM rati maanii|' ka0 47 rAsama : saM00 (sN.)| gadhA / mA0 3.26.5 rAsamI : saMstrI. (saM0) / gdhii| 'becie bibudha-dhenu rAsabhI besaahie|' kavi0 7.76 rAsi, sI : saMstrI0 (saM0 rAzi>prA0 rAsi, raasii)| DherI, puj| mA0 3.22 6 'siva bhagavAna gyAna guna raasii|' mA0 1.46.3 / / rAsinha : rAsi+saMba0 / rAziyoM, DheroM / 'janu aMgAra rAsinha para / ' mA0 6.53 rAhu, hU : saM00 (sN.)| (1) pRthvI kI chAyA jo aSTamagraha ke rUpa meM mAnya hai aura grahaNa kA kAraNa hai / (2) purANoM meM eka asura jise samandamanthana meM amRta-pAna karate hue viSNu ne sudarzana cakra se kATa diyA to sira bhAga rAhu aura dhar3a ketu bana gaye / mA0 1.70 rAhU : rAhu / mA0 1.7.6 rAhumAtu : rAhu kI mAtA=siMhikA (rAkSasI) / hanu0 21 rigu : saM00 (saM0 Rg-strii0)| Rgveda / vina0 155.2 riccha : saM00 (saM0 Rkss)| bhAlU / gI0 6.16.3 / / ricchesa : (saM0 RkSeza) / bhAluoM ke rAjA =jAmbavAn / mA0 6.36.3 richesA : ricchesa / mA0 4.26.7 rijhaye : bhUka00ba0 / rijhAye hue, Asakta / 'khelana lage khela rijhaye rii|' gI0 1.45.2 rijhayo : bhuukR00ke| rijhAyA, tallIna kiyaa| 'kalagAna tAna dinamani rijhayo rii|' gI0 7.7.2 rijhava : A0prae0 (riijh+prernnaa)| rijhAtA-tI hai, anurakta karatA-tI hai; ___anukUla karatA-tI hai / 'so kamalA. rijharva suramaurahi / ' kavi0 7.26 rijhAi : pUkR0 / rijhA kara, phusalA kara / 'bAtanha manahi rijhAi saTha jani ghAlasi kula khIsa / ' mA0 5.56 rijhAibo : bhakR.pu0kae / rijhAnA, anukUla banAnA / 'tulasI loga rimA ibo karaSi kAtibo nAnha / ' do0 462 For Private and Personal Use Only
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - tulasI zabda-koza ribhAI : rijhAi / mA0 6.24.2 rijhAe~: kri0vi0 / rijhAne se, anukUla evaM santuSTa karane se / 'kahahu sidhi loka rijhAe~ / mA0 1.162.2 rijhAva : A0ue0 | rijhAU~, anukUla karU~, manAU~ / 'tulasidAsa prabhu so gu 925 jehi sapanehu~ tumahi rijhAvoM / ' vina0 142.11 ritaI : bhUkR0 strI0 / rikta kara dI, chUchI kara DAlI / 'mahI moda maMgala ritaI hai / " vina0 136.6 ritaeN : kri0vi0 / rikta karane para / 'ko bharihe hari ke ritae~ / ' kavi0 7.47 ritae : bhUkR0pu0ba0 / rikta kiye| 'deta sabani maMdira ritae / ' gI0 1.3.6 ritave : A0pra0 (saM0 riktayatiriktaM karoti > prA0 rittavai ) / chUchA ( rikta) karatA yA kara sakatA hai / 'ritarva puni ko hari jo bharihai / ' kavi 0 7.47 a0 rittavahi ) / chUchA jA0maM0 80 ritarvAha : A0praba0 (saM0 riktayanti > prA0 ritavaMti karate haiM (uMDelate haiM) / ' kalasa bharahi aru ritavahi / ' ritu : saM0pu0 + strI0 (saM0 Rtu) / varSa kA chaThA bhAga jo do mAsa kA hotA hai- basanta = = caitra vaizAkha, grISma jyeSTha - ASAr3ha, varSA = zrAvaNa-bhAdrapada, zarad = Azvina - kArtika, hemanta = mArgazIrSa pauSa, zizira = mAgha phAlguna |mA0 1.16 = ritunha : ritu + saMba0 / RtuoM (meM) / 'sakala ritunha sukhadAyaka / ' gI0 7.21.2 riturAja, jA : basanta Rtu / mA0 2.133; 1.86.6 riturAjU, jU : riturAja + kae / advitIya basanta / 'so muda maMgalamaya riturAjU / " O mA0 1.42.3 rito : A0 - AjJA - mae0 (saM0 riktaya- riktaM kuru > prA0 rittava ) / tU rItA kara, u~Dela kara khAlI kara le / 'sA~vara rUpa sudhA bharibe kahU~ nayana kamala kala kalasa rito rI / ' gI0 1.77.2 riddhi : saM0 strI0 (saM0 Rddhi ) / aizvaryaM / riddhi siddhi saMpatti sukha / ' mA0 1.65. ( vikAsa, saphalatA, sampatti, pracuratA, saubhAgya, audAtya, mahimA, lokottaratA, pUrNatA - itane artha samUha ko 'Rddhi' kahate haiM / pArvatI aura lakSmI ko bhI isa nAma se jAnA jAtA hai / 'Rddhi' aura 'siddhi' gaNeza- patniyA~ bhI kahI gayI haiM / ) I For Private and Personal Use Only ridhi : riddhi | mA0 1.345.2 rina : (1) saM0pu0 (saM0 RNa > prA0riNa) / byAja para liyA huA dhana / ripu rina raMca na rAkhaba kAU / ' mA0 2.226.2 (2) dharmazAstra meM tIna RRRNa = = RSi RNa, deva RNa aura pitR RNa /
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 926 tulasI zabda-koza = riniyA : vi0pu0 (saM0 RNika > prA0riNiya ) / jisa para RNa ho = adhamarNaM = karjI / do0 111 rinI : riniyA (saM0 RNin > prA0riNI) / 'tero rinI hIM kahyo kapi soM / ' vina0 164.6 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rinu : rina + kae / ekamAtra RNa / 'gura rinu rahA soca bar3a jI ke / ' mA0 1.276.2 (guru-RRNa = RSi RNa) / ripu: saM0pu0 + strI0 (saM0 ) / zatru | mA0 1.14 ka ripudamana : zatruoM kA damana karane vAlA zatrughna / ripudamanu : ripudamana + kae0 / zatrughna / mA0 2.13 ripudavana : ripudamana / rA0pra0 4.1.7 ripudavanU : ripudamanu / mA0 2.243. 1 ripusUdana : (1) zatru saMhAraka / (2) zatrughna - dazaratha ke yaviSTha putra / mA0 = 1.17.6 ripusUdanu : ripusUdana + kae0 / mA0 2.71.2 ripuhana : ripusUdana (saM0 ripughna) / mA0 2.163.7 ripuhi : zatru ko / 'ripuhi jIti AnibI jAnakI / ' mA0 5.32.4 ririhA : vi0puM0 / ririyAne vAlA, dainyavaza 'rI-rI' karane vAlA / 'raTata ririhA; Ari aura na, korahI teM kAju / ' vina0 216-1 riSaya~ : RSi ne / 'paThae riSayaM bolAI / ' mA0 2.253.8 riSaya : riSi (saM0 RSayaH) / 'sahA~ hoi muni riSaya samAjA / ' mA0 1.44.7 riSi, SI: saM0 (saM0 RSi) / veda mantroM kA draSTA, tattvadarzI / mA0 1.24.4 vina0 180.4 riSinha : riSi + saMba / RSiyoM / 'taba prabhu riSinha sameta nahAe / ' mA0 1.212.3 riSihi : RSi ko / 'sauMpe bhUpa riSihi suta / mA0 1.208 ka riSIsa, sA : (saM0 RSIza ) zreSTha RSi / mA0 1.75.4 riSTa : (1) vi0 (saM0 ) / sampanna / (2) (saM0 hRSTa) prasanna / riSTa-puSTa : sampanna + prasanna tathA svastha / mana tathA zarIra se svastha / riSTa-puSTa kou kou ati khInA / ' mA0 1.63.8 riSyamUka : saM0pu0 (saM0 RSyamUka) / pampAtaTavartI parvatavizeSa / mA0 4.1.1 risa : saM0 strI0 (saM0 riS) / roSa, krodha / mA0 1.87.2 risAi, I : pUkR0 / kruddha hokara / 'suni risAi bole muni kohI / ' mA0 1.271.2, 5.41.2 risAta : vaku0pu0 / kruddha hotA hote / 'bidhi soM bahuta risAta / ' da0 413 For Private and Personal Use Only
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tulasI zabda-koza risAte : vaku0pu0ba0 / kruddha hote / 'sahajahuM citavata manahuM risAte / ' mA0 1.268.6 risAna, nA : bhUkR0pu0 / kruddha huA / 'suni dasakaMTha risAna / ' mA0 6.566 6.42.6 / kruddha huI risAnI / ' risAni, nI : (1) bhUkR0 strI0 | 2.25 chaM0 'prAnapriyA kehi hetu risa karane kI kriyA / 'ghora dhAra bhRgunAtha risAnI / mA0 1.41.4 risAneM : kri0vi0 / kruddha hokara ( hote hue ) / kavi0 7.163 risAne : risAneM / kruddha hone se / 'TUTa cApa nahi jurihi risAne / ' mA0 1.278.2 risAhi : Apraba0 / krodha karate haiM / 'nija aparAdha risAhi na kAU / ' mA0 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir O 927 'kehi hetu rAni risAni / ' mA0 mA0 2.25.8 ( 2 ) saM0 strI0 // 2.218.4 risivAha : pUkR0 / ruSTa hokara / 'kabahUM risiAi kahaiM / ' kavi0 1.4 risohaiM : kri0vi0 + vi0pu0 0ba0 / kruddha se / 'radapaTa pharakata nayana risohaiM / ' mA0 1.252.8 rI : strI0 sambodhana (saM0 alI > arI > rI) / he sakhI / ' ko marihai rI mAI / ' kR0 51 rIcha, chA : riccha / mA0 1.18.1, 6.50.7 rIchapati: richesa jAmbavAn / mA0 4.30.3 rIcharAja : rIchapati / gI0 5.32.1 rIjha : rIti / ruci / 'bAvare bar3e kI rIjha bahana barada kI / ' kavi0 7.158 rota: vakR0pu0 (saM0 Rdhyat > prA0 rijyaMta ) / anurakta + anukUla hotA hote / 'rIjhata rAma saneha nisoteM / ' mA0 1.28.11 hu : A0ma0 (saM0 Rdhyatha > prA0 rijjhaha> a0 rijjhahu) / rIjhate ho, anukUla ho jAte ho / 'tumha rIjhahu saneha suThi thoreM / ' mA0 1.342.4 / rIjhi : (1) pU0 / rIjha kara, Asakta hokara / roSa na prItama doSa lakhi tulasI rAmahi rIjhi / ' do0 284 (2) saM0 strI0 / rIjhane kI kriyA, ruci, anurakti, prIti / 'tulasI cAtaka jalada kI rIjhi bUjhi budha kAhu / ' do0 262 rojhia : A0 bhAvA0 / rIjhA jAya, prasanna evam anukUla rahA jAya / kAhe ko khIjhama, rIzia pe / ' kavi0 7.63 rojhine : bhaka0pu0 / rIjhane ( ko ) / 'rAma rIkSibe joga / ' do0 85' rojhihi : A0bha0 pra0 / rIjhegA-gI ; AkRSTa hogI / 'rIjhihi rAjakua~ri chabi dekhI / ' mA0 1.134.4 For Private and Personal Use Only rIjhihu : A0 - bhUkU 0 strI0 + mantra0 / tuma rIjha gaI ho / 'kahahu kAha suni rIkSihu bara akulInahi / ' pA0maM0 46
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 928 tulaso zabda-koza rojhai : rImane se anurakta hone se / 'rAma nAma hI soM rIjheM sakala bhalAI hai|" kavi0 7.74 rIjhe : (1) bhuukR00| prasanna tathA anukUla hue| rIjhe ha haiM, rAma kI dohAI, raghurAya jU / ' kavi0 7.136 (2) riijheN| rIjhane para / rIjhe basa hota / ' vina rIjheu~ : A0-bhUka.pu+ue0 / maiM rIjha gayA-vazIbhUta ho gyaa| rIjheu~ dekhi tori caturAI / ' mA0 7.85.5 rIjha : A0prae0 (saM0 Rdhyati>prA. rijjhi)| rIjha jAya, mugdha ho uThe / 'jo biloki rIjhaM kuri|' mA0 1.131 roti : saM0strI0 (saM.) / (1) gati (2) mArga (3) sImArekhA (4) DhaGga, shailii| 'samujhi so prIti kI rIti syAma kii|' kR0 38 (5) calana, AcaraNa / 'sunata jarahiM khala rIti / ' mA0 1.4 (6) paramparA, maryAdA, prthaa| 'nega sahita saba rIti niberii|' mA0 1.325.7 (7) kAvya-zailI rasa nirvAhopayogI pada-saMghaTanA (vaidarbhI, gaur3I, pAJcAlI athavA sukumAra mArga, puruSa mArga, madhya mArga) / de0 rasa rIti / rotimAriSI : (saM0 ArSI rItim = rItimArSI)RSiyoM kI rIti / 'loka lakhi bolie punIta riitimaarissii|' kavi0 1.15 / / rotI : rIti+ba0 / rItiyA~ / 'kari laukika baidika saba riitiiN|' mA0 1.320.1 rItI : (1) riiti| 'kAka samAna pAkaripu riitii|' mA0 2.302.2 (2) vi0strI0 (saM0 riktA>prA0 rittii)| chUchI; antaHzUnya / 'jogijana muni maMDalI mo jAi rItI DhAri / ' kR0 53 rIte : vi.pu. (saM0 rikta>prA. ritt=ritty)| chuuche| sArahIna / 'bhae deva sukha saMpati riite|' mA0 1.82.6 eMDa : saM00 (sN.)| dhar3a, kabandha, zirohIna kAya / mA0 2.192.2 raMDana : ruMDa+saMba0 / rudd'oN| 'ruMDana ke jhuMDa / ' kavi0 6.31 rukha : (1) saM00 (phA0 rukh)| ceharA, mukhaakaar| 'nirakhi rAma rukha saciva sut...|' mA0 2.54 (2) mukha-saMketa, nirdeza, iGgita / 'lokapa karahiM prIti rukha rAkheM / ' mA0 2.2.3 (3) mukha kI ora (apanI or)| 'nija nija rukha saba rAmahi dekhaa|' mA0 1.244.7 (4) ora, sAmane / rabi rukha nayana sakai kimi jorii|' mA0 2.59.8 (5) manobhAva (jo mukhAkAra se prakaTa hotA ho)| 'lakhI rAma rukha rahata na jAne / ' mA0 2.78.2 'ruca rucaha : A0prae0 (saM0 rocate>prA0 ruccai-ruca dIptiI abhiprItI c)| (1) prItikara lagatA hai (rucatA hai)| 'dui meM ruce jo sugama so tulasI kIbe For Private and Personal Use Only
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza tohi / ' do0 78 (2) sohatA hai, phabatA hai / 'rucaM mAganehi mAgibo / do0 327 dyuti / etehu para ruci rUpa ruci : saM0 strI0 (saM0) / (1) kiraNa, AbhA lobhAne / ' kR0 38 (2) svAda, Asakti / 'ye saneha suci adhika adhika ruci / ' kR0 37 (3) icchA / ' debi mAgu bara jo ruci toreM / ' mA0 1.150.3 vi0 (saM0 rucya ) / rucira, sundara / 'raci ruci jIna turaga tinha sAje / mA0 1.268.4 ( 4 ) rucira : vi0 (saM0 ) / rucikara, sundara, prAJjala, pavitra / 'pragaTesi turata rucira ritu rAjA / mA0 1.86.6 (2) prakAzapUrNaM / ' rucira rajani / ' mA0 929 1.226.2 farai : ruciratA se / 'ruciratAM muni mana hare / mA0 1.320 chaM0 ciratA : saM0 strI0 (saM0 ) / svacchatA, suruci sampannatA, sundaratA / mA0 1.327.6 rucirAI : ruciratA / mA0 7.26.7 rucirAkara : ( rucira + Akara ) uttama khAni / 'rAmakathA rucirAkara nAnA / ' mA0 7.120.13 vat : bhUkR0 strI0ba0 / prItikara lagI- bhAIM / 'cAtaka batiyA~ nA rucIM / ' do0 310 vat : bhUka0strI0 / prItikara lagI / 'rucI na sAdhu samIti / ' vina0 234.3 1 : ruca / (1) rucatA hai, acchA lagatA hai / 'rucaM samAja na rAjasukha / ' rA0pra0 67.2 (2) ruce, acchA lage / 'jehi jo rucai karo so / ' vina0 173.2 ruja : rujA / mA0 1.1.2 rAjA : saM0 strI0 (saM0 ) / roga, vyAdhi / mA0 7.14.3 jAlI : saM0 strI0 (saM0 ) / vyAdhi- samUha / 'dahana doSa dukha durita rujAlI / " vina0 2.2 rudana : rodana (saM0 ) / mA0 1.163.1 rudanu : rudana + kae0 / 'ghara ghara rudan karahi purabAsI / mA0 2.156.5 dahi : A0pra0 / rote-tI haiM / 'pratimA rudahi / ' mA0 6.102 chaM0 hadita : bhUkR0vi0 (saM0 ) / royA huA, ruAMsA / 'rudita mukha / ' jA0maM0 chaM0 13 rudra : (1) saM0pu0 (saM0 ) / pralayaMkara, zaMkara / mA0 1.133 (2) ekAdaza rudra jo zivagaNavizeSa haiM / For Private and Personal Use Only rudrAgraNI : ( rudra + agraNI ) gyAraha rudroM meM zreSTha = hanumAn / vina0 27.3 ka : saM0pu0 (saM0 ) / rudrastuti ke ATha zlokoM kA samUha / mA0 7.108.6 ruSira : saM0pu0 (saM0) / rakta = khUna / mA0 2.163.5
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 930 tulasI zabda-koza rudhiropala : (rudhira+upala) khUna aura patthara / 'bRSTi hoi rudhiropala chaaraa|' mA0 6.46.11 runajhuna : dhvanivizeSa = rnnn| gI0 1.27.2 ruha : (samAsAnta meM) saM00 (saM0) / utpanna, jAta / jalaruha = kamala, thalaruha= vRkSa, ziroruha = keza, tanUruha =roma aadi| 'ukaTheu harita bhae jl-thl-ruh|' gI0 2.46.3 rU~dhahu : A0maba0 (saM0 rungha>prA0 ruMdhaha>a0 ruNdhh)| rUMdho, bAr3a Adi se gherakara surakSita kro| rU~dhahu kari upAu bara baarii|' mA0 2.17.8 rudhyo : bhUka.pu0kae0 (saM0 ruddham >prA. rudhiaM>a0 kNdhiyj)| rUMdhA, bAr3a __ lagAkara gherA / 'tulasI dala rUMdhyo cahaiM saTha sAkhi sihore / ' vina0 8.4 rUkha, khA : saM00+vi0 (saM0 rUkSa = nIrasa+vakSa>prA0 rukkh)| (1) vRkSa / mA0 1.287.5; 5.17.7 (2) nIrasa, zuSka / 'rUkha badana kari / ' mA0 1.128 rUkhI : vi0strI0 (saM0 rUkSA>prA0 rukkhI) / niHsneha / 'utaru na dei dusaha risa ruukhii|' mA0 2.51.1 rUkhu : rUkha+kae / eka vRkSa / 'kATiye na nAtha biSahU ko rUkhu lAi ke|' kavi0 7.61 rUkhe : rUkhA+ba0 (prA0 rukkhaya) / nIrasa, udAsIna / 'biSaya rasa rUkhe / ' mA0 2.50.3 'rUca rUcai : rucai / 'sUra sakala rana rUcai raarii|' mA0 2.161.3 rUjhe: A0prae0 (saM0 rudhyate>prA0 rujjhai) / ulajhatA hai, Asakta hotA hai| 'nija avaguna, guna rAma rAvare lakhi suni mati mana rUjhai / ' vina0 238.2 rUThani : saM0strI0 / rUThane kI kriyA, ruSTa hone kI rIti / gI0 1.30.3 rUThahiM : A0praba0 / ruSTa hote haiM / rUThahiM kAja bigAri / ' do0 476 / / rUThA : bhUkR00 (saM0 ruSTa>prA0 ruTu) / kupita / 'ajahuM so daiva mohi para ruutthaa|' __ mA0 6.66.7 rUThi : pUkR0 / ruSTa hokara / 'ko aba rUThi calaiMgo mAI / ' gI0 2.54.3 rUpa : saM0pu0 (sN.)| (1) dRzyamAna dravyoM kA cAkSuSa pratyakSIya guNa (jo teja tattva kA dharma hai)| 'jimi bina teja na rUpa gosaaii| mA0 7.60.6 (2) AkAra / 'dhari sItA kara rUpa / ' mA0 1.52 (3) padArtha (zabda bodhya arthamAtra) / 'nAma rUpa dui Isa upaadhii|' mA0 1.21.2 (4) svarUpa, yathArtha guNa-dharma / 'gupta rUpa avatareu prabhu / ' mA0 1.48 ka (5) saundarya / 'dekhi rUpa muni birati bisaarii|' mA0 1.131.1 (6) abhinna, tadAtma / 'parama prakAsa For Private and Personal Use Only
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 931 rUpa / ' mA0 7.120.3 (7) (saM0 rUpya, rukma>prA0 ruppa) / suvarNa / 'khoyo so anUpa ruup|' vina0 74.2 rUpamaya : vi0+saM0pu0 (saM0) / rUpa-prasAra / paramarUpamaya kacchapa soI / ' mA0 1.247.7 rUpA : rUpa / 'akatha anAmaya nAma na ruupaa|' mA0 1.22.2 rUpAdi : rUpa Adi pAMca jJAnendriyoM ke viSaya+tanmAtra yA sUkSmabhUta (jinase ___ mahAbhUta banate haiM) rUpa, rasa, gandha, sparza aura zabda / vina0 56.7 rUpin : vi00 (sN.)| mUrta, tadakAra, rUpadhArI / 'rUpiNam / ' mA0 1 zlo0 3 ___ 'rUpiNI / ' mA0 2 zlo0 2 rUpI : rUpin / rUpadhArI, tadAtma / 'rAmarUpI rudra / ' vina0 11.8 rUpu : rUpa+kae / ekamAtra vaha rUpa (saundarya) / 'zrI bimoha jisu rUpu nihaarii|' mA0 1.130.4 rUrI : rUrI+ba0 / gI0 1.31.4 rUrI : vi0strI0 (1) saM0 rUpiNI>prA0 rUirI, (2) (saM0 rucirA>prA0 ruirI) / sundara, rucipUrNa / 'kIrati sarita chahUM rina ruurii|' mA0 1.42.1 rUre : vi0pU0ba0 (saM0 rUpin >prA0 rUiraya) / sundara, manohara / 'mani kopara ruure|' mA0 1.324.5 rUro : vi0pU0e0 (saM0 rUpavAn >prA0 ruuiro)| uttama, sundara / 'pavana ko pUta rajapUta ruuro|' hanu0 3 reMgAI : bhUkR strI0 (saM0 riGgitA-rigi gatau>prA0 reNgaaviaa)| calAI, sikalAI, dhIme-dhIme gati kraaii| "asa kahi sanmukha phauja reMgAI / ' mA0 6.76.14 reMgAe, ye : bhakR00ba0 / dhIre calAye / gI0 1.32.2 reMDa : saM0pu0 (saM0 eraNDa) / reMDI kA vRkSa / 'kAmataru bihAi ke babUra reMDa godd'ie|' kavi0 7.25 re : are (saM0) / kheda, krodha, vismaya, harSa, AhvAna Adi kA sUcaka sambodhanArthaka avyaya / 're nRpa bAlaka / ' mA0 1.271 rekha, khA : saM0strI0 (saM0 rekhA) / (1) lakIra, lIka / 'tilaka rekha sobhA janu caaNkii|' mA0 1.216.8 (2) sAmudrika zAstra meM vicAraNIya aGgoM kI lakIra / 'parI hasta asi rekha / ' mA0 1.67 (3) cihn| 'carana rekha raja A~khinha lAI / ' mA0 2.166.2 (4) satyApana / 'rekha kheMcAi kahau~ balu bhaassii|' mA0 2.16.7 (5) gaNanA / 'tinha maheM prathama rekha jaga morii|' mA0 1.12.4 (6) dRr3ha niSThA / 'abicala hRdaya bhagati ke rekhaa|' mA0 1.76.4 rekheM : rekha+ba0 / rekhAe~ / rekheM rucira kaMbu kala gIvA / ' mA0 1.243.8 For Private and Personal Use Only
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 932 tulasI zabda-koza reta, tA : (1) saM00 (saM0 retra>prA0 retta) / cUrNa, bAlU / 'utari ThAr3ha bhae surasari retaa|' mA0 2.102.1 (prAya: jala ke pAsa saikata bhAga kA artha detA hai / ) mA0 6.87 chaM0 (2) (saM0 retas =retra) vIrya, zukra / jaise, 'uurdhvretaa|" vina0 26.3 rete : bhUkR000 (saM0 retrita>prA. rettiya) / cUNita, cakanAcUra, dalita, cUra cUra, parizrAnta / 'pIsata dAMta gaye risa rete / ' vina0 241.2 renu, nU : saM0strI0 (saM0 rennu)| (1) dhUli / mA0 1.14 ca 'bidhi hari hara baMdita pada renU) / ' mA0 1.146.1 (2) cUrNa (pAuDara) / "chirakai sugaMdha bhare malayarenu / ' gI0 7.22.3 (3) parAga / 'baha sahita sumana rasa renu bRd|' gI0. 2.48.4 revatI : saMstrI0 (sN.)| (sattAisa nakSatroM meM) eka nakSatra / do0 456 revA : saM0strI0 (saM.) / narmadA nadI / gI0 2.89.4 resU : resa+kae0 (saM0 reSa:-riSa hiMsAyAm +ghana >prA0 reso>a0 resu)| risa, krodha, roSa, DAha / 'kabahuM na kiyahu sotiA resU / ' mA0 2.46.7 (saMskRta meM riSa-ruSa donoM dhAtu ekArthaka hai ataH 'roSa' ke samAna 'reSa' bhI kRdanta saMjJA bnegaa)| raata : saM0strI0 (arbii)| prajA, janatA / do0 521 raina : raini / ni, na : rajani (prA0 rayaNi) / raat| mA0 2.156.8 roi : pUkR0 (saM0 ruditvA>prA0 roia>a0 roi)| rokara / 'dInha bAla jimi roi|' mA0 2.64 roie : A.bhAvA0 / royA jAya, ronA pdd'e| kavi0 7.83 roibo : bhUkR.puM0kae0 (saM0 roditavyam >prA0 roiavvaM>a. roivvau). ronA / 'ucita na hoi roibo|' gI0 2.83.3 roihai : A0mae / tU roegA / 'janama janama juga juga roihai / ' vina068.3 roI : (1) roi| rokara / 'nija saMtApa sunAesi roii|' mA0 1.184.8 (2) bhUkR0strI0 / 'cora nAri jimi pragaTi na roii|' mA0 2.27.5 rokana : bhakR0 avyaya / rokane, roka / 'tAsu paMtha ko rokana paaraa|' mA0 6.56.4 rokahi : A0praba0 / ruddha karate-tI haiN| 'maMgala jAni nayana jala rokahiM / ' mA0 6.7.3 rokahu : A0maba0 / ruddha kara do / 'hohu sa~joila rokahu ghATA / ' mA0 2.160.1 roki : pUka0 / ruddha karake / 'jani risa roki dusaha dukha sahahU / ' mA0 1.274.7 rokie : A0kavA0prae / rokA jAe, nivAraNa kiyA jAya / 'soI satarAi jAi jAhi jAhi rokie|' kavi0 5.17 For Private and Personal Use Only
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tulasI zabda-koza rokauM : A0bha0 u0 / rokUMgA-gI, nivAraNa karU~gA-gI / 'rokihoM nayana bilokata aurahi / ' vina0 104.3 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rokI : (1) bhUka0 strI0 / ruddha kI / 'sakala bhuvana sobhI jana rokI / ' mA0 1-213.8 (2) roki / 'sahau~ risa rokI / ' mA0 1.273.5 `roke~ : rokane se, ruddha karane se / 'ura anurAga rahata nahi rokeM / ' mA0 2.216.7 roke : bhUkR0pu0ba0 / ruddha kiye, varjita kiye| 'bhae prabala rana rahahi na roke / roga: saM0pu0 (saM0 ) / vyAdhi | mA0 1.32.3 I mA0 6.52.8 rokyo : bhUka0pu0kae0 / roka diyA, ruddha kara diyA / 'rokyo paralola loka bhArI mubhAni ke / ' kavi0 6.26 933 rogavaiyA : saM0 strI0 | vinoda, bAlakrIr3A ( ? ) / ' khelata khAta parasapara Dahakata chInata kahata karata rogadaiyA / ' kR0 16 rogani : roga + saMba0 / rogoM (ne) / ' gheri liyo rogani / ' hanu0 35 rogA : roga / mA0 7.121.28 rogoM : rogI ne / 'amRtu laheu janu saMtata rogIM / ' mA0 1.350.6 rogI : vi0pu0 (saM0 rogin ) / vyAdhigrasta / mA0 1.133.1 roga, gU: roga + kae0 / 'bharata darasa meTA bhava rogU / ' mA0 2.217.2 rocana : saM0pu0 (saM0 ) / gorocana / mA0 7.3.5 rocanA : rocana (saM0 ) / jA0maM0 207 rocanu : rocana + kae0 / 'dUba dadhi rocanu / ' kavi0 1.13 roTina : roTI + saMba0 / roTiyoM / 'kRsagAta lalAta jo roTina ko / ' kavi0 7.46 roTihA : saM0pu0 + vi0 / roTI para rahane vAlA cAkara / 'roTihA rovaro, binu molahI bikehauM / ' gI0 5.30.4 roTI : saM0 strI0 (saM0 roTikA ) / ATe kA banA khAdyavizeSa | kavi0 7.63 rodati : vakR0 strI0 / rotI huI / 'rodati badati saMkara pahi gaI / ' mA0 1.87 chaM0 For Private and Personal Use Only rodana : saM0pu0 (saM0 ) / rone kI kriyA / mA0 1.162.4 rorpAhi : A0pra0 (saM0 ropayanti > prA0 roppaMti > a0 ropahi) / sthApita karate haiM / 'thUni thira rorpAhi / ' jA0maM0 85 ropa : A0ma0 / ropo, lagAo, thApo / mA0 2.6.6 ropA : bhUkR0pu0 / (1) sthira jamAyA / 'sabhA mAjha pana kari pada ropA / ' mA0 6. 34.8 ( 2 ) sthApita kiyA = samarthita kiyA, satarka patipAdita kiyA / puni puni saguna paccha maiM ropA / mA0 7.112.12
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 934 tulasI zabda-koza ropi, pI : pU0 / ropa kara, sthApita kara / 'nAtha kahau~ pada ropi / ' mA0 7.71 'bhujA uThAi kahau~ pana ropii|' mA0 2.266.7 rope : bhUkR00ba0 / lagAye, sthApita kiye| 'rope bakula kadaMba tamAlA / ' mA0 1.344.7 ropyo : bhUkR.pu0kae0 / ropA, sthira jmaayaa| 'ati kopa soM ropyo hai pAu sbhaaN|' kavi0 6.15 roma : saM00 (saM0 roman) / (1) royA, aMgoM meM ugane vAle choTe bAla / mA0. 1.162.3 (2) Una / 'roma pATa paTa aganita jaatii|' mA0 2.6.3 romarAji, jI : saM0 strI0 (sN.)| roma-paGi kta / gI0 7.17.6 romAMca : saM00 (sN.)| pulaka =roMgaTe khar3e hone kI dazA / vina0 26.5 romAvali, lo : romarAjI (sN.)| mA0 1.104.2 royo : bhUkR00kae / royA, rodana kiyaa| 'maiM jaga janami janami dukha royo|" vina0 245.1 rora : saM0pu0 (saM0 rorv)| kolAhala, cillAhaTa / 'kulisa kaThora tanu jora para rora rana / ' hanu0 10 "rova rovai, I : A0e0 (saM0 rodita>prA0 rovi)| rotA-tI hai / 'rovai bAla adhIra / ' mA0 7.74 'sIsa dhuni dhuni rovaI / ' vina0 136.3 rovata : (1) vakR.pu. / rotaa-rote| 'pAlane jhalAvataha rovata rAma mero|' gI0 1.12.1 (2) rote hue / 'rovata karahiM pratApa bkhaanaa|' mA0 6.104.4 rovati : vakR0strI0 / rotii| rA0pra0 3.2.2 rovani : saM0strI0 / rodana, rone kI kriyaa| gI0 1.21.1 rovanihArA : vi.pu / rone vaalaa| 'rahA na kou kula rovanihArA / ' mA0. 6.104.10 rovahiM : A0praba0 (a0) / rote haiM, rotI haiM / 'rovahiM rAnI / ' mA0 2.133.7 rovA : rovai / royA jAya (rotI ho)| 'jIvana nitya kehi lagi tumha rovA / ' mA0 4.11.5 rovAi : pUkR0 (saM0 rodayitvA>prA0 rovAvia>a0 rovaavi)| rulAkara / 'kabahuMka bAla rovAi pAni gahi misa kari uThi uThi dhAvahiM / ' kR0 4 roSa : saM00 (sN.)| krodha / mA0 1.4.5 roSA : roSa / mA0 1.127.1 / / roSi : pUkR0 / kruddha hokara / 'roSi bAnu kaaddhyo|' kavi0 6.22 roSihaiM : A0bha0praba / kruddha hoNge| ko kuMbhakarnu kITa jaba rAma rana roSi haiN|" __ kavi0 6.2 roSu, Sa : roSa+kae / mA0 1.46.8; 281.5 For Private and Personal Use Only
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 935 roSa : kruddha hone se / 'kAhe ko kusala roSe rAma bAmadevahU kii|' kavi0 5.6 roSe : bhUkR00 ba0 / kruddha hue / 'rAjA rAr3ha roSe haiN|' gI0 1.65.1 roSyo : bhUka 00kae / kruddha huaa| roSyo rana rAvanu / ' kavi0 6.30 rosa, sA : roSa (praa.)| kavi0 7.172; mA0 3.26.3 rosu, sU : roSa / mA0 1.281 'muni bina kAja karia kata rosU !' mA0 1.272.3 rohini : saM0strI0 (saM0 rohinnii)| candra patnI nakSatravizeSa / 'janu budha bidhu biya rohini sohI / ' mA0 2.123.4 rauMdi : pUkR0 / pairoM se kucala (kara) / 'bhArI bhIra Theli peli rauMdi khoMdi ddaarhiiN|' kavi0 5.15 rautAI : (de0 rAuta) saM0strI0 (saM0 rAjaputratA>prA0 raauttaayaa)| rajapUtI, vIratA / 'hoi ki khema kusala rItAI / ' mA02.35.6 raurava : saM00 (sN.)| (1) atyanta bhayAnaka / (2) nrkvishess| mA0 7.107.5 raurihi : (de0 rAvarI) / ApakI hii| 'karahiM chohu saba rorihi naaii|' mA0 2.2.4 roreM : (de0 raure) / Apake.. meM / 'hita sabahI kara raureM haathaa|' mA0 2.260.6 rorehi : (de0 rure)| Apako, Apake viSaya meM / 'jo socai sasikalahi so socai rorehi / ' pA0ma0 55 laMgara : laMgUra / 'daha~ disi laMgUra birAja / ' mA0 6.101.8 laMgala : laMgara / kavi0 5.7 laMdhyo : lodhyoM / gI0 6.11.5 laMka : (1) lNkaa| mA0 2.81.4 (2) saM0strI0 (saM0 lngkaa)| kaTi bhAga / ___'laMka mRgapati Thavani / ' gI0 7.5.2 laMkapati : laMkApati / mA0 4.50.5 laMkA : laMkA nagarI meM / 'kahata rAma jasu laMkA aae|' mA0 5.53.2 For Private and Personal Use Only
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 936 tulasI zabda-koza laMkA : saM0strI0 (sN.)| (1) rAvaNa kI nagarI jisameM pahale yakSoM kA aura usase bhI pUrva prAcIna rAkSasoM kA nivAsa thaa| mA0 1.178.8 (2) eka rAkSasI = lNkinii| 'puni saMbhAri uThI so laMkA / ' mA0 5.4.5 laMkApati : laGakA kA rAjA / (1) rAvaNa / mA0 7.7.7 (2) vibhISaNa / mA0 7.8.1 laMkinI : saM0strI0 / laGakA kI eka rAkSasI / mA0 5.4.2 laMkesa : laMkApati (saM0 laGa ke sh)| (1) rAvaNa / mA0 3.22.2 (2) vibhiissnn| mA0 5.46.1 laMgara : vi0+saM00 (saM0 laGga =premA yA jaar)| lampaTa, vybhicaarii| 'lokarIti lAyaka na laMgara labAru hai|' kavi0 7.67 laMgari : laMgara+strI0 / kulaTA, dussttaastrii| 'ganati ki e laMgari jhgraauu|' kR0 12 laMgUra : saM00 (saM0 lAGgala) / pUMcha / mA0 6.58.5 laMghana : saM0+vi00 / (1) lAMghanA (2) lAMghane vaalaa| 'jaladhi laMghana siMha siMhikA mada mathana / ' vina0 25.4 laMdhi : pU0 / (a.)| lAMgha kara / kavi0 5.28 laMgheu : bhUkR.pu.kae / lAMgha gayA, kUda kara pAra kiyaa| 'tulasI prabhu laMgheu __jaladhi / ' rA0pra0 5.1.7 laMpaTa : vi.pu. (saM0) / viSayabhoga kI tRSNA vAlA; bhogoM meM svecchaacaarii| ___ mA0 1.115.2 laMbita : bhUka 0vi0 (saM.) / laTake hue| 'sobhita sravana kanaka kuMDala kala laMbita bibi bhujmuule|' gI0 7.12.5 lai : lei / lekara / 'pramudita mana lai caleu le vAI / ' mA0 2.166.8 / laI : bhUka strI0ba0 / liiN| 'kuari laI hakAri ke / ' mA0 1.325 chaM0 2 laI : bhUkR0strI0 / lii| 'oTa rAma nAma kI lalATa likhi laI hai|' hanu0 38 lae~ : lie~ / lie hue / 'binu sudhi lae~ karaba kA bhraataa|' mA0 4.26.2 lae : bhUka00 / liye, prApta kiye, grahaNa kiye| 'sevaka jAnie binu gatha le|' mA0 1.326 chaM0 2 lakar3I : saM0strI0 (saM0 lakuTI>prA. lkkuddii)| kASTha / do0 526 lakuTa : saM00 (saM0) / DaMDA, laatthii| 'bhUtala pare lakuTa kI naaii|' mA0 2.240.2 lakuTI : saM0strI0 (saM0) / char3I, choTA DaMDA / kR0 17 lakkha : saMkhyA (saM0 lakSa>prA0 lakkha) / lAkha / 'lakkha meM pakkhara, tikkhana teja / ' kavi0 6.36 For Private and Personal Use Only
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 937 lakkhana : saM00 (saM0 lakSmaNa>prA. lakkhaNa) / rAmAnuja / 'te rana tikkhana lakkhana lAkhana dAni jyoM dArida dAbi dale haiN|' kavi0 6.33 lakkhanu : lakkhana+kae0 / akele lakSmaNa / 'jala ko gaye lakkhana haiM larikA / ' kavi0 2.12 lakSmaNa : saM00 (sN.)| saumitri, rAmAnuja / mA0 3 zloka 2 'lakha lakhai : A0prae0 (saM0 lakSayati>prA0 lkkhi)| lakSita karatA hai, pahicAnatA hai (lakSaNoM se jAnatA hai)| 'bipra beSa gati lakhai na koU / ' mA0 1.134.2 lakhata : vakR00 / dekhatA (pahacAnatA) / kavi0 6.41 lakhana : (1) lakkhana / mA0 1.253.1 (2) (lakSaNa)-rAjalakhana saba aMga tumhaareN| mA0 2.112.4 lakhanahiM : lakSmaNa ke (meM) / 'bolata lakhanahiM janaku dderaahiiN|' mA0 1.278.4 lakhanahi : lakSmaNa ko / 'lakhanahi bheTi pranAma kari / ' mA0 2.318 lakhanu : lakhana+kae / kevala lakSmaNa / 'lakhanu ki rahihahiM dhAma / ' mA0 2.46 lakhaba : bhUka00 (saM0 lakSayitavya>prA. lakkhi avva) / lakSita karanA, jAna samajha lenA (cAhie, hogaa)| 'lakhaba sanehu subhAya~ suhAe~ / ' mA0 2.163.1 lakhahiM : A0praba0 (saM0 lakSayanti>prA0 lakkhaMti>a0 lkkhhiN)| (1) lakSita karate haiM, pahacAnate haiM / 'lakhahiM sulacchana loga / ' mA0 1.7 (2) tAkate haiN| 'je para doSa lakhahiM sahasAkhI / ' mA0 1.4.4 lakhahi : A.mae0 (saM0 lakSayasi>prA0 lakkhasi>a0 lakkhahi) / tU dekhatA hai, lakSya karatA hai / 'tulasI alakhahi kA lakhahi / ' do0 16 lakhahu : A0maba0 (saM0 lakSayatha>prA. lakkhaha>a0 lakkhahu) / lakSita karate-tI ho; jAna pAte-tI ho / 'lakhahu na bhUpa kapaTa caturAI / ' mA0 2.14.6 lakhA : bhUka00 (saM0 lakSita>prA0 lkkhia)| lakSita kiyA, dekhaa-smjhaa| 'kAhuM na lakhA so carita bisekhaa|' mA0 1.134.7 lakhAi : pU0 / lakSita karA, dikhA / 'kidhauM kachu kAhUM lakhAi diyo hai / ' kavi0 7.157 lakhAI : bhUka strI0 / dikhAI, lakSita karAI / 'lakhI o lakhAI / ' gI0 5.25.3 lakhAu, U : saM0pu0kae / lakSaNa, pahacAna / 'aura eka tohi kahau~ lkhaauu|' mA0 1.166.3 lakhAe : bhUkR00 ba 0 / dikhAye, lakSita karAye / 'latA oTa taba sakhinha lakhAe / ' mA0 1.232.3 lakhi : (1) pUkR0 (saM0 lakSayitvA>prA0 lalikhaa>a0 lkkhi)| lakSita kara; dekhakara / 'prabhu pulake lakhi prIti biseSI / ' mA0 1.261.4 sahasA lakhi na For Private and Personal Use Only
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 938 tulasI zabda-koza sakahiM nara naarii|' mA0 1.311.6 (2) A0-AjJA-mae0 (saM0 lakSaya> prA0 lakkha>a0 lakkhi) / tU dekha / 'hama lakhi, lakhahi hamAra, lakhi hama hamAra ke bIca / ' do0 16 lakhi prata : vaka0kavA0 / dikhAI detA dete / do0 467 lakhIM : bhUka0strI0ba0 / lakSita kI, dekhI-jAnI / 'lakhIM sIya saba prema piaasii| mA0 2.118.3 lakhI : bhuuk0strii0| (1) lakSita kI, cinhoM se jaanii| parabasa sakhinha lakhI jaba sItA / ' mA0 1.234.5 (2) samajhI / 'maiM na lakhI sauti / ' kavi0 2.3 lakhu : Ao-AjJA-mae0 =lkhi| tU dekha / 'saila saga bhava bhaMga hetu lakhu / vina0 24.2 lakhe : bhUkR00ba0 (saM0 lakSita>prA0 lakkhiya) / pahacAne, samajhe, lakSya kiye / ___'sura lakhe rAma sujAna / ' mA0 1.321 chaM0 lakheu, lakhyo : bhUka.pu0kae0 (saM0 lakSitam >prA0 lakkhiaM>a0 lkkhiyu)| lakSita kiyA, jAnA / 'lakhana lakheu raghubaMsa mani / ' mA0 1.256 lakhai : lakhai / 'karaSata lakha na koi|' do0 508 lakhyo : lakheu / 'jAnakI nAha ko nehu lkhyo|' kavi0 2.12 'laga, lagai : A0prae0 (saM0 lagati>prA0 laggai) / saMpakta hotA hai, saMzliSTa ho jAtA hai, Asakta hotA hai| tulasI jAsoM hita lge| do0 312 lagata : (1) vakR0 / lgtaa-tii-te| sira dhuni girA lagata pachitAnA / ' mA0 1.11.7 (2) lagate hI / 'muni tiya tarI lagata paga dhuurii|' mA0 1.357.3 lagati : vakR0strI0 / lagatI / 'sunata mIThI lagati / ' gI0 2.82.1 lagana : (1) saM0 strI0 (saM0 lgn-pu.)| prema, Asakti / "jo paM lagana rAma soM nAhIM / ' vina0 175.1 pAhI khetI baTa lagana / ' do0 478 (2) (saM0 lagna) nakSatra rAzi jo kSitija se lagI udaya le rahI ho, usa rAzi kI kSitija lagna kalA / 'joga lagana graha bAra tithi sakala bhae anukUla / ' mA0 1.160 (3) vivAhAdi muhUrta (jo ukta lagna para hote haiM) / 'rAma tilaka hita lagana dharAI / ' mA0 2.18.6 (4) vivAha mahUrta ke lagna kI patrikA / 'lagana bAci aja sabahi sunAI / ' mA0 1.61.7 lagani : saM0 strI0 (saM0 lgn-pu.)| lagne (saMsakta hone) kI kriyA / 'nahiM bisarati vaha lagani kAna kii|' gI0 5.11.3 lagahiM : A0praba0 (saM0 laganti>prA. laggati>a0 laggahiM) / lagate haiM (pratIta hote haiN)| 'tehi laghu lagahiM bhuvana dasa caarii|' mA0 1.286.7 lagAi : pUkR0 / lagAkara (Aropita kara) / 'bahu bhAMti bidhihi lagAi dUSana nayana bAri bimochiiN|' mA0 1.67 chaM. For Private and Personal Use Only
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 939 lagAina: A0kavA0prae / lagAyA (Aropita kiyA) jaay| 'to kata dosU ___ lagAia kAhU / ' mA0 1.67.7 lagAI : bhUka0strI0ba0 / ropI / 'sumana bATikA sabahiM lgaaii| mA0 7.28.1 lagAI : (1) lgaai| 'kosalyAM lie hRdayeM lgaaii|' mA0 2.167.1 (2) bhUkR0strI0 / ropii| 'tulasikA' 'muninha lagAI / ' mA0 7.26.6 / lagAU : vi0pU0 / lagAne vAlA / 'jasa jasa calia dUri tasa tasa nija bAsa, na bheMTa lagAU re / ' bina0 189.4 lagAe : bhUka00 ba0 / (1) saMsakta kiye / 'sAdhu jAni hasi hRdaya lagAe / ' kR0 6 (2) rope / 'tulasI tarubara bibidha suhaae| kahuM kahuM siya kahuM lakhana lgaae|' mA0 2.237.7 lagAmu : (phA0 lagAma) ka e0 / ghor3e kI bAga / mA0 1.316 chaM0 lagAya : lagAi / 'IMdhana anala lagAya kalapa sata audata nAsa na pAvai / ' vina.. 115.2 lagAvata : vakR00 / lagAtA-te, lipaTAtA-te / 'hRdayaM lagAvata bArahiM baaraa|' mA0 2.44.5 lagAvati : vakR0strI0 / lgaatii| (1) saMsakta krtii| 'manahuM jare para lona lagAvati / ' mA0 2.161.1 (2) Aropita krtii| 'binu kArana haThi doSa lagAvati / ' kR0 5 lagAvahiM : A0praba0 (saM0 lagayanti>prA. laggAvaMti>a. laggAvahiM) / lagAte tI haiM / (1) Aropita karate haiM / 'te nRpa rAni hi dosu lagAvahiM / ' mA0 2.122.3 (2) saMsakta karate haiN| 'nagara gAu~ pura Agi lagAvahiM / ' mA0 1.183.6 lagAvA : bhUka00 / lgaayaa| (1) lipaTAyA / 'kaMTha lgaavaa|' mA0 4.20.6 (2) ekAgra kiyA / ihA~ Ai bakadhyAna lagAvA / ' mA0 6.85.7 lagAva : A.prae0 (saM0 lagayati>prA0 lggaavi)| lagAtA hai, Aropita karatA hai / 'benu karila zrIkhaMDa basaMtahi dUSana maSA lagAvai / ' vina0 1144 lagi : puukR0| (1) lagakara, saMlagna hokara / (2) lie, tadartha / 'para akAja lagi tana prihrhiiN|' mA01.4.7 (3) taka, paryanta / 'taba lagi baiTha ahau~ baTa chaahiiN|' mA0 1.52.2 (4) saMstrI0 / laggI, lambA bAMsa Adi / 'nAmalagi lAi, lAsA lalita bacana kahi, byAdha jyoM biSaya bigani bajhAvauM / ' vina0 208.2 lagihahu : A0bha0 maba0 / lagoge-gI, ekaniSTha hoge-hogI / 'jauM nahiM lagihahu kaheM hamAre / ' mA0 2.50.5 For Private and Personal Use Only
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 940 tulasI zabda-koza lagI : bhUkRstrI0va0 / Arambha kara calIM / 'lagIM dena gAroM mRdu baanii|' mA0 1.66.8 lagI : bhUkR0strI0 / pratIta huI / 'sasurAri piAri lgii|' mA0 7.101.5 lageM : kri0vi0 / taka, paryanta / 'Aja lageM aru jaba teM bhyuuN|' mA0 1.167.4 lage : (1) lgeN| 'cInho rI subhAya tero Aju lage mAI maiM n|' kR0 15 (2) bhUkR00 / ekAgra hue| asa kahi lage japana hari nAmA / ' mA0 1.52.8 (3) jur3a gaye, saMsakta hue / 'lage saMga locana / ' mA0 1.216.2 (4) eka mAtra sahAre taka / 'girija lage hamAra jivanu sukha saMpati / ' pA0ma018 lagei : lage hI, saMlagna hI / 'lagei rahata mere nainana aage|' gI0 2.53.2 lage : lagai ! Aropita ho sake / 'bahori na khori laga so khauNgo|' kavi0 7.147 lagyo : bhUka00kae / lgaa| 'siya biyoga sAgara nAgara mana bUr3ana lgyo|' gI0 5.21.2 laghu : vi0 (saM0) / (1) choTA / 'laghu devara / ' mA0 2.117.5 (2) alpa / ___ 'bikala mIna gana jimi laghu pAnI / ' mA0 1.334.2 (3) halakA / 'upamA sakala mohi laghu laagiiN|' mA0 1.247.2 (4) tuccha / 'bar3o lAbha laghu haanii|' kR0 48 laghutA : saM0strI0 (saM0) / halkApana (kSudratA), choTAI / 'jadyapi laghutA rAma kahuM ___ tohi badhe bar3a doSa / ' mA0 6.23 laghunha : laghu+saMba0 / chottoN| 'bar3e saneha laghunha para krhiiN|' mA0 1.167.7 laghubayasa : vi0 (saM0 laghuvayas) / alpavayaska, taruNa (kizora) / mA0 2.110.7 ladhumati : (1) alpa buddhi / 'laghumati mori / ' mA0 1.8.5 (asmst)| (2) alpa buddhi vAlA, tuccha-buddhi / gI0 7.10.5 laccha : (1) saMkhyA (saM0 lakSa) lakkha / 'cAri laccha bara dhena mgaaiiN|' mA0 1.331.2 (2) vi0pu0 (saM0 lakSya) / nizAnA / 'manahuM mahipa mRdu laccha samAnA / ' mA0 2.41.2 lacchana : saM00 (saM0 lakSaNa) / (1) cihna, sUcaka / 'rAma bhagata kara lacchana ehU / ' mA0 1.104.6 (2) zubha sUcaka cihna / 'saba lacchana sampanna kumaarii|' mA0 1.67.3 lacchA : laccha / lakSa, lAkha / mA0 6.68.3 lacchi : saM0strI0 (saM0 lakSmI>prA0 lcchii)| (1) vissnnu-ptnii| 'ehi bidhi upaja lacchi jaba / ' mA0 1.247 (2) dhana, aizvarya / 'lacchi alacchi raMka avanIsA / ' mA0 1.6.7 (3) mahAmAyA=sItA / mA0 1.289 lacchinivAsA : (saM0 lakSmInivAsa) viSNu / mA0 1.135.4 For Private and Personal Use Only
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 941 tulasI zabda-koza lachimana : lakhana / mA0 1.17.5 lachimanu : lachimana + kae0 / mA0 1.55.5 'lajA, lajAi, I : A0pra0 (saM0 lajjate > prA0 lajjai ) / lajjita hotA-tI hai / 'so sevaku khi lAja lajAI / ' mA0 2.269.5 ~ lajAi : pUkR0 / lajjita hokara / 'uThai na, calahi lajAi / ' mA0 1.250 lajAe~ : kri0vi0 / lajjita kie hue / 'Thavani jubA mRgarAju lajAe~ / ' mA 0. 1. 254.8 lajAe : bhUkR0pu0ba0 / lajjita kiye / 'nija saMpati sura rUkha lajAe / ' mA0 1.227.5 lajAta : vakR0pu0 / lajjita hotA hote / do0 413 lajAto : kriyAti0pu0e0 / (yadi) lajjita hotA / 'jo pe ceraI rAma kI karato,. na lajAto / ' vina0 151.1 lajAna : bhUku0pu0 / lajjita huA / 'balau lajAna / ' jA0maM 60 lajAnoM : lajAnI + ba0 / lajjita huI / 'kalakaMThi lajAnIM / ' mA0 1.267.3 lajAnI : bhUkR0 strI0 / lajjita huI / mA0 1.266.6 jAne : bhUkR0pu 0ba0 / lajjita hue| mA0 6.42.6 lajAyo : bhUkR0pu0kae0 / lajjita kara diyA / 'mAruta naMdana* khagarAja ko begu lajAyo / ' kavi0 6.54 lajAru, rU : saM0pu N0+ strI0 (saM0 lajjAlu) / eka paudhA jisakI pattiyAM chUte hI simaTa jAtI haiM = alaMbuSA / 'janaka bacana sune biravA lajArU ke se bIra rahe sakala sakuci sira nAi ke / ' gI0 1.84.6 jAvana : vi0puM0 / lajjita karane vAlA / 'sobhA koTi manoja lajAvana / ' mA0 1.327.1 jAvanihAre : vi0pu0ba0 / lajAvana / mA0 2.117.1 lajAvahi : A0mae0 / tU lajjita kara / 'nara mukha sundara maMdira pAvana basi jani tAhi lajAvahi / ' vina0 237.2 jAvahu : A0ma0 / lajjita karo / 'bidhi basa balau lajAna, sumati na lajAvahu / ' jA0maM0 60 lajAveM : A0praba0 / lajjita karate haiM / 'kulahi lajAveM bAla / ' mA0 1.65.2 jAhi hIM : A0pra0 / lajjita hote haiM / 'jo biloki bahu kAma lajAhIM / ' mA01.233.6 For Private and Personal Use Only lajAhi : A0ma0 / tU lajjita hotA hai / 'tU' lajAhi na mAgata kUkara korahi / " kavi 0 0 7.26
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 942 tulasI zabda-koza laja : A0prae0 (saM0 lajjate>prA0 ljji)| 'tadapi adhama bicarata tehiM mAraga ___ kabahuM na mUr3ha lj|' vina0 86.3 laTakana : saM0 / AbhUSaNavizeSa / 'laTakana lalita lalATa / ' gI0 1.22.7 laTake : A0 praba0 / lambamAna haiN| laTaka rahI haiN| 'ghu gharAri laTeM laTakai mukha Upara / ' kavi0 1.5 laTata : vakR00 (saM0 laTat - laTa baalye)| lalacA kara TUTa par3atA (baccoM ke samAna laTapaTAtA) / 'gujA lakhi laTata / ' vina0 129.4 (2) zithila hotA hote / 'na laTata tana jarjara bhe|' mA0 6.46 chaM0 laTapaTeni : bhUka.puMsaMba0 / laTapaToM, skhalitoM, thake huoM (kii)| 'laTe laTapaTeni kauna pIra ghaigo|' vina 0 256.3 laTi : pUka0 / (1) bAla haTa karake, bacakAnA prayAsa kara / 'karahu rAja raghurAja carana taji, le laTi logu rahA hai|' gI0 2.64.1 (2) thakakara, zithila hokara / 'rahauM darabAra paro laTi luulo|' hanu0 36 laTI : bhUka0strI0 / jarjara ho gayI, thaka gaI / 'raTata raTata rasanA lttii|' do0 280 laTU : vi0 / (laTa =bAlaka ke samAna) mugdha / 'jA sukha kI lAlasA laTU siba / ' gI0 8.5 laTUrI : saMstrI0ba0 / ghugharAlI-ulajhI alake / 'laTakana lasata lalATa laTUrI / ' gI0 1.31.4 laTe : bhUkRpu0ba 0 / jarjara, zithila / 'laTe laTapaTeni kauna pIra hrNgo|' vina0 256.3 lau : saMstrI0 (laTa) ba0 / alakeM, kezapuJja / 'ghugharAri laTa laTakai mukha uupr|' ____ kavi0 1.5 laTyo : bhUkR.pu.kae / jarjara huA, zithila par3a gyaa| 'raTata raTata lttyo|' vina0 260.3 lar3Ai : pUkR0 / lAr3a (dulAra) karake ; sneha-sammAna krke| 'pramudita mahAmunibada baMde pUji prema lar3Ai ke|' mA0 1.326 chaM0 1 latA : saM0strI0 (saM0) / vallI, bauMr3a / mA0 1.37.13 latAbhavana : latAoM kA ghanA jhuramuTa; latAoM kA kRtrima maNDapa / mA0 1.232 lapaTa : saM0 strI0 / AsapAsa ko lapeTane vAlI vAyavega se phailatI huI agnijvaalaa| 'jhapaTa lapaTa bahu koTi karAlA / ' mA0 5.26.2 'lapaTA, lapaTAi, I : A0prae0 / lapeTatA hai, Abaddha evam AvRta karatA hai| 'janama janama abhyAsa nirata cita adhika adhika lpttaaii|' vina0 82.1 For Private and Personal Use Only
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulaso zabda-koza 943 lapaTAi, I : (1) pUkR0 / lipaTAkara, lipaTakara / 'sabarI parI carana lpttaaii|' mA0 3.34.8 (2) cabhora kara / 'bhAji cale kilakata, mukha dadhi odana lpttaai|' mA0 1.203 / / lapaTAni, nI : bhUkR0strI0 / lipaTa gyii| 'bahu bidhi bilapi carana lapaTAnI / ' mA0 2.57.6 lapaTAne : bhUkRpu0 ba0 / lipaTe hue, AvRta, lithare hue| 'moha droha mamatA lapaTAne / ' mA0 7.100.1 lapaTAvahi : A0praba0 / lipaTAte haiM, cabhorate haiN| 'bhAMga dhatUra ahAra chAra lpttaavhiN|' pA0ma0 51 lapaTa : lapaTa+ba0 jvAlAe~ / 'lapaTa jhapaTa so tamIcara tauMkI / ' kavi0 7.143 'lapata : vakR.puM0 (saM0 lapat) / bakavAsa karate / 'sAdhana binu siddhi sakala bikala loga lapata / ' vina0 130.4 lapeTata : vakR0 / Abaddha+AvRta kara letaa| 'laMgUra lapeTata paTaki bhtt|' kavi0 6.47 lapeTana : lapeTa-+saMba0 / lapeToM (se), AvaraNoM (se), pAzabandhanoM (se) / 'kAMTa ___ kurAya lapeTana loTana ThAvahiM ThAu~ bajhAU re / ' vina0 186.4 lapeTani : lapeTana / lapeToM+lappar3oM (se)| 'bAnara bhAlu capeTa lapeTani mArata / ' gI0 6.4.3 lapeTi : pUkR0 / lapeTakara saba ora se Abaddha-AvRta kr| 'lei lapeTi lavA jimi bAjU / ' mA0 2.230.6 lapeTe : bhUkR.pu.ba 0 / otaprota, cabhore hue, AvRta / 'prema lapeTe aTapaTe (bain)|' mA0 2.100 labAra, rA : vi00 (saM0 lapa-kAra>prA0 lavAra) / vAcAla, bakavAdI, mithyA vAdI / mA0 6.34.6-7 labAra : labAra+kae / eka hI jhUThA / 'lokarIti lAyaka na laMgara labAru hai / ' kavi0 7.67 labeda : (1) saM0pu0 (arbii)| TaTU kI laadii| (2) vaidika vidhAna ke atirikta lokika vyavahAra-vidhi / hanu0 28 laya : saM00 (sN.)| (1) tallInatA, dhyAnAvasthA, samAdhi / 'sAdhaka nAma japahiM laya laaeN|' mA0 1.22.4 (2) lagAva, Asakti, raag| 'rabi kara jala laya laayo|' vina0 166.1 (3) pralaya, yugAnta / 'jaga saMbhava pAlana laya kAriNi / ' mA0 1.68.2 For Private and Personal Use Only
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 944 tulasI zabda-koza laya u, U : (1) bhUka0pu0kae / liyaa| grahaNa kiyaa| 'damake u dAmini jimi jaba layaU / ' mA0 1.261.6 (2) Arambha kiyaa| 'Apana nAma kahana taba lyuu|' mA0 1.163.7 layalIna, nA : (de0 liin)| (1) dhyAnamagna, samAdhilIna / mA0 1.131 (2) anurakta, Asakta / 'biSaya lyliinaa|' mA0 2.172.3 laye : le| liye / gI0 1.111 layo : layau / (1) liyA, grahaNa kiyaa| hari avatAra lyo|' gI0 1.47.2 (2) paayaa| 'layo bayo binu joto|' vina0 161.4 larakharata : vakR00 / lar3akhar3AtA-te / 'diggayaMda larakharata / ' kavi0 1.11 larakharani : saM0strI0 / lar3akhar3Ane kI kriyA, giranA-par3anA / gI0 1.27.6 larakhare : bhUkR00ba0 / lar3akhar3Ae, skhalita hue / 'bhUdhara larakhare / ' jA0ma0/0 larata : vakR.pu. (saM0 laDat>prA0 laDaMta) / lar3AI karatA-te / 'larata nisAcara bhAlu kapi / ' mA06.80 larana : saM00 (saM0 lddn)| ldd'naa-jhgdd'naa| 'yA kI Teva larana kI; sakuca beci sI khaaii|' kR08 larani : saM0strI0 / lar3ane kI kriyA, yuddha-kozala / 'dekho dekho lakhana larani hanumAna kii|' kavi0 6.40 larahiM, hI : (1) Apraba0 / lar3ate haiN| 'jaheM taha~ parahiM uThi larahiM / ' mA0 3.20 chaM0 1 (2) A0 uba0 / hama lar3ate haiN| 'larahiM sukhena kAlu kina hoU / ' mA0 1.284.2 'eka bAra kAlahu~ sana lrhiiN|' mA0 3.16.10 larAI : larAI+ba0 / lar3AiyAM / 'jaheM taha parI aneka lraaii|' mA0 1.154.6 larAI : sNstrii0| lar3AI, yuddha / bibidha bhAMti nita hoi larAI / ' mA0 1.175.5 lari : pUkR0 / lar3akara / ripu dala lari maryo / ' mA0 3.20 chaM0 4 larikaI : larikAI / bacapana / gI0 1.86.4 larikanI : lrikiniiN| lar3akiyA~ / mA0 1.355.2 (pAThAntara) larikanha : larikA+saMba0 / lar3akoM (ne) / 'bAta asi larikanha kahI / ' mA0 1.65 chaM0 larikapana : (de0 pn)| bacapana / 'khelata khAta larikapana go cali / ' vina0 234.2 larikavani : larikavA (larikA) saMba0 / ldd'koN| 'kaha~ siva cApa, larikavani bUjhata / ' gI0 1.62.4 . larikA : saM00 (saM0 laTaka) / lar3akA, bAlaka / mA0 1.277.3 For Private and Personal Use Only
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 945 larikAia : lar3akapana hI / 'jo bara lAgi karahu tapa tau larikAia / ' pA0ma0 46 larikAihi : lar3akapana hI, bacapana hii| mA0 2.274.5 / / larikAI : lar3akapana meM, zizukAla meM / 'baha dhadhahIM torI lrikaaiiN|' mA0 1.271.7 larikAI : (1) sN0strii0| lar3akapana, zaizava, bacapana / mA0 2.105 (2) bacakAnA svabhAva (ajnytaa)| kR0 13 (3) bAlasulabha caJcalatA (aziSTatA) / 'kahabi na tAta lakhana lrikaaii|' mA0 2.152.8 larikinI : saM0strI0ba0 / ldd'kiyaaN| 'badhU larikinI para ghara AIM / ' mA0 1.355.8 larika : lar3akA hii| 'aMta to hauM larika / ' gI0 1.72.2 lariko : lar3ake bhI, putra bhii| 'jA ke jiye muye soca karihaiM na lriko|' hanu0 42 laribe : bhakR0 pu. (saM0 laDitavya>prA0 laDiavva) / lar3ane, yuddha karane / 'jinha __ke laribe kara abhimaanaa|' mA0 1.182.2 larihai : A0bha0 prae / ldd'egaa| 'larihai marihai karihai kachu saako|' kavi0 1.20 lare : bhUkR00ba0 / laDe, yuddharata hue / 'lohe lalakAri lare haiN|' gI0 6.13.1 lara : A0prae0 (saM0 laDati>prA0 lddi)| lar3atA hai, yuddha karatA hai / 'mRgarAja ke sAja lre|' kavi0 6.36 / larauM : Aue0 / lar3atA huuN| kalaha karatA huuN| 'nija pApa........ sunata larauM / ' vina0 141.4 laryo : bhUka 00kae / lar3A, yuddha kiyA / 'rAma kAja khagarAja Aja laryo / ' gI0 3 8.3 lalaka : saM0strI0 / lAlasA, spRhA, lipsA=prApta karane kI tIvra icchA / do0 67 lalakata : vkR00| tIvra lipsA se lapakate / 'lalakata lakhi jyoM kaMgAla pAtarI sunAja kii|' kavi0 6.30 lalakAri : pUkR0 / lalakAra kara, cunautI dekara, pratidvandvitA meM AhvAna karake / 'lohe lalakAri lare haiM / ' gI0 6.13.1 lalaki : pUkR0 (saM0 lAlakya-laka rasane) / lalaka kara, tIvra lAlasA se caJcala hokara / 'lage lalaki locana / ' mA0 1.248.8 lalacAnI : bhUka0strI0 / lalacAyI, lubdha huii| 'rasanA 'tyoM na lalaki lalacAnI / ' vina0 170.3 lalacAne : bhUka000 / lalaca uThe, lubdha hue| 'dekhi rUpa locana lalacAne / ' mA0 1.232.4 For Private and Personal Use Only
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 946 tulasI zabda-koza lalacAyo : bhUka00kae / lAlaca meM par3a gayA, lobha meM DAlA gayA / 'nAtha, hAtha kachu nahiM lagyo, lAlaca llcaayo|' vina0 276.4 lalana : llaa| lAla, dulArA-dulAre, priya putra / 'chor3o mere lalita lalana larikAI / ' kR0 13 lalanA : (1) lalana / mAtu dularAi kahi priya llnaa|' mA0 1.198.8 (2) saM0strI0 (sN.)| sundarI, strI / mA0 1.322 'aisI lalanA salonI / ' gI0 2.21.1 lalA : lAla (saM0 lAlyaka>prA0 lallaa) / priya beTA / 'bali jAu~ lalA ina bolana kii|' kavi0 1.5 'lalA, lalAi,I: A0prae0 (saM0 lAlAyate>prA0 lAlAi) | lAra TapakAtA hai, lalacAtA hai; tarasatA hai / 'kakara Trakana lAgi lalAI / ' kavi0 7.57 / / lalAi : pUkR0 / lallA kara, tarasa kara / 'marato' 'laTi lAlacI lalAi ke / ' gI0 5.28.8 lalATa : saM00 (saM0) / mastaka / mA0 1.147.4 lalAta : vakR.pu / tarasatA-te / 'pAnI ko lalAta bilalAta / ' kavi0 5.16 lalAma, mA : saM+vi0 (sN.)| (1) sundara, uttama, lalita / 'parama sudarI nAri lalAmA / ' mA0 1.178.2 (2) ratna / 'manahuM puraTa saMpuTa lasata tulasI lalita lalAma / ' do0 7 (3) aabhuussnn| 'caMdralalAma' = candra-bhUSaNa (ziva) / pA0ma0 chaM04 lalAmu : lalAma+kae / advitIya ratna / 'rAma nAma lalita lalAmu kiyo lAkhani ko|' kavi0 7.68 lalAmo : lalAmu / 'guMjani jito lalAmo / ' vina0 228.4 lalita : vi0 (sN.)| vilAsapUrNa, mohaka, sundara, komala / mA0 1.43.1 lalitAI : sN0strii0| lAlitya, chavivilAsa, mnohrtaa| 'iMdirA adhika llitaaii|' vina0 62.12 lallATa : lalATa / vina0 11.3 lava : saM00 (sN.)| (1) khaNDa, aMza, leza / 'jo sukha lava satasaMga / ' mA0 5.4 (2) kSaNa; palaka mArane ke samaya (pala) kA chaThA bhAga / 'lava nimeSa paramAnu jug|' mA0 6 dohA 1 (3) rAma kA choTA putr| 'lava kusa beda purAnanhi gaae|' mA0 7.25.6 lavana : saM00 (saM0 lvnn)| lona, kSAra, namaka / mA0 2.63.6 lavani, nI : saM0strI0 / anna ke rUpa meM dI jAne vAlI sasya kI kaTAI kI majadUrI / 'rUparAsi biracI biraMci mano silA lavani rati kAma lahI rii|' gI0 1.106.4 For Private and Personal Use Only
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza lavalesa, sA : (saM0 lava-leza khaNDa kA khaNDa ) / kSudra kaNa, alpatama aMza / mA0 5.21 nahi taha moha nisA lavalesA / ' mA0 1.116.5 947 lavalesu, sU : lavalesa + kae0 / mA0 2.303.5 lavA: saM0pu0 (saM0 lavaka > prA0 lavaa ) lAvA / baTera pakSI / 'bAja jhapaTa jana lavAlukAne / ' mA0 1.268.3 vAI : (1) pUkR0 / livA kara sAtha lekara / 'sAdara calIM lavAi / ' mA0 1.246 (2) lavAI | zIghra byAI huI / 'huMkari hu~kAra sulavAi dhenu jimi dhAvahiM / " pA0maM0 103 vAI : (1) lavAi / sAtha lekara / 'jA dina teM muni gae lvaaii|' mA0 1.261.7 (2) bhUkR0 strI0 / sAtha le jAI gayI / ( 3 ) zIghra byAI huI | 'bAla baccha janu dhenu lavAI / ' mA0 1.337.8 (saMskRta meM 'lAvikA' bhaiMsa ke artha meM hai - usI kA rUpAntara tathA arthAntara jAna par3atA hai) / la : A0pra0 (saM0 lU chedane) phasala kATatA hai, kATa sakatA hai ( phala pAtA hai) / 'bavaM so lavaM nidAna / ' vairA0 5 / lasa, lasai, I : A0pra0 (saM0 lasati - lasa kAntI > prA0 lasai) / zobhita hotA hai, dIpti bikheratA tI hai / 'lasa masi biMdu badana bidhu niiko|' gI0 1. 24.6 'janu madhu madana madhya rati lasaI / ' mA0 2.123.3 lasata: vakR0pu0 / dIpta hotA hote / 'lasata sveda kana jAla / ' mA0 2.115 lasati : vakR0 strI0 / prakaTa hotI / 'mati lasati biSaya~ lapaTAni / ' do0 253 lasad : lasata (saM0 ) / suzobhita hotA huA / mA0 7.108.3 sama: vi0 alpa, akiMcana / 'lasama ke khasama tuhIM pe dasarattha ke / ' kavi0 7.24 sahi: A0pra0 (a0 ) / damakate haiM / 'rada lasahi, damaka janu dAmini / ' 1 jA0 maM0 72 lasI : bhUkR0 strI0 / zobhita huI, camakI / 'mAnoM prataccha parabbata kI nabha lIka lasI / ' kavi0 6.54 lase : bhUkR0pu0ba0 (saM0 lasita > prA0 lasiya) / zobhita hue / 'pisAca pasupati saMga lase / ' pA0maM0 chaM0 12 laseM : lasahi / 'dve dve daMturiyAM laseM / ' gI0 1.33.4 larsa : lasai / kavi0 7.138 lasyo : bhUkR0pu0kae0 / dIpta ho uThA, camaka calA / 'sarIru lasyo taji nIru jyoM koI / ' kavi0 2.2 For Private and Personal Use Only 'laha, lahai, I : A0pra0 (saM0 labhate > prA0 lahai) / (1) pAtA hai, pA sakatA hai / tAsu bimukha kimi laha bizrAmA / ' mA0 6.35.6 subha gati lahai / ' mA0 3.5 'akalaM'katA ki kAmI lahaI / ' mA0 1.267.3 (2) saMgata hotA hai,
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 948 tulasI zabda-koza zobhA pAtA hai, ucita hotA hai| 'sevaku lahai svAmi sevakAI / ' mA0 2.6.8 'bhalo bhalAihi paM lahai lahai nicAihi nIcu / ' mA0 1.5 lahau~, U~ : A0 ue0 (saM0 rU.bhe>prA0 lahami>a0 lahau~) / pAU~, pA sakatA hUM, pAtA huuN| 'bAr3ha i kathA pAra nahiM lahaU~ / ' mA0 1.12.3 lahakI : bhUkR0strI0 / lahaka uThI, vAyu meM damadamA uThI, lapalapA utthii| 'lahakI kapi laMka jathA khara-khokI / ' kavi0 7.143 laha kauri : saM0strI0 (saM0 laghukavala) / vivAha saMskAra ke turanta bAda kohabara meM vara vadhU ko paraspara grAsa dene kI prathA / mA0 1.327 chaM0 2 lahata : vakR.pu / paataa-paate| mA0 1.5.7 lahati : vakR0strI0 / pAtI / 'upamA kahuM na lahati mati morii|' mA0 1.105.2 lahate : kriyAti 00 ba0 / yadi to.. pAte / 'jo pai hari jana ke auguna gahate... to.. sapanehuM sugati na lahate / ' vina 0 67.1-5 lahato : kriyAti 00e0 / pAtA / 'cAhato jo joI joI lahato so soI soI / " vina0 246.2 lahaba : bhakR00 (saM0 labdhavya>prA0 lahi avva) / pAnA (hogaa)| 'so phala surata lahaba saba kaahuuN|' mA0 1.64.2 lahari : saM0strI0 (saM0 ) / (1) taraGga / (2) sarpa-viSa car3hane para hone vAlI kAyika kampa tathA akar3ana ke sAtha jhUmane kI kriyA / 'saMsaya sarpa graseu mohi bhrAtA / dukhada lahari kutarka bahu brAtA / ' mA0 7.63.6 lahalahAta : vakR00 / lahakate, laharAte / 'lahalahAta janu byAla / ' mA0 6.61 lahalahe : bhUkR.pu / laharAte hue, capala-prasanna / 'lahalahe loyana saneha sarasaI / ' ___ gI0 1.66.2 lahasuna : saM00 (saM0 lazuna) / do0 355 lahahi, hI : A0praba0 / (1) pAte haiM / 'upajahiM anata anata chabi lhhiiN|' mA0 1.11.3 (2) pAyeM, pA sakeM / 'lahahiM loga saba locana lADU / ' mA0 2 4.3 / / lahahaM : A0-AzaMsA, kAmanA-praba0 / prApta kreN| 'loga 'lahahaM bizrAma / " mA0 2.248 lahA : bhUkR00 (saM0 labdha>prA0 lhia)| pAyA / saMta kahata je aMta lahA hai|" kavi0 7.39 lahi : (1) pU0 / prApta kara / 'mudita bhae lahi locana lAhU / ' mA0 2.108.7. (2) lahI / prApta kI / 'lahi jana raMkanha suramani DherI / ' mA0 2.114.5 (3) lagi / paryanta, taka / 'ulaTau~ mahi jaha~ lahi tava rAjU / ' mA0 1.270.4 For Private and Personal Use Only
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulaso zabda-koza 949 lahia : A0kavA0prae0 (saM0 labhyate>prA0 lahIai) / pAyA jAtA hai, pAyA jA sakatA hai / 'bavA so lunia lahia jo dInhA / ' mA0 2.16.5 lahibe : bhaka00 / pAne (yogya), prApya / gati paramiti lahive hI / ' ka0 40 'lahibo : bhaka00kae0 (saM0 labdhavyam >prA. lahiavvaM>a0 lahivvau) / pAnA (hogaa)| 'parama muda maMgala lahibo / ' gI0 5.14.3 lahiyatu : vaka-kavA0-pu0kae0 (saM0 labhya mAnam >prA0 lahIaMtaM>a0 lahIaMta) / prApta hotA / 'rAjapUtu pAe hU~ na sukhu lahiyatu hai / ' kavi0 2.4 lahihaiM : A0bha0 uba0 / hama prApta kreNge-gii| 'phalu jIvana Apana to lahihaiM / ' ___kavi0 2.23 lahihauM : A0bha0 ue / paauuNgaa-gii| 'hauM lahihauM sakhu rAjamAtu hve / ' gI0 2.60.3 lahIM : lahI+ba0 / prApta kii| 'te paritoSa umA ramA lahIM / ' gI0 1.5.6 lahI : bhUka0strI0 / prApta kii| 'saba sana lahI asIsa / ' mA0 1.320 lahu : laghu (prA.) / alpa / 'bar3I Asa lahu lAhu / ' rA0pra0 7.5.1 lahe : bhUkR00 ba0 / prApta kiye / tinha haraSa sukha aganita lahe / ' mA0 7.6 cha0 laheu~ : A0-bhUkR0 pu+ue0 / maiMne pAyA / 'laheu~ Aju jaga jIvana lAhU / ' __mA0 1.331.4 laheu, U : bhUkR00kae / paayaa| mA0 1.46.8 'rAjAM mudita mahAsukha laheU / ' mA0 1.244.8 lahaiM : lahahiM / pAyeM, pAte haiM / 'phalu saba lhaiN|' mA0 1.327 chaM02 lahai : lahai / (1) pAtA hai / 'bAsa nAsikA bina lahai / ' vairA0 3 (2) pA jAya, prApta kare / 'surataru lahai janama kara bhuukhaa|' mA0 1.335.5 lahaigo : A0 bha00prae0 / pAyegA / 'ApanI bhalAI thala kahA~ kauna lhaigo|' vina0 256.3 laho : la hyo / 'nAhina kAhU laho sukha / ' ka0 54 lahauM : lahau~ / pAtA hUM, pAU~ / 'kahuM na kRpAnidhi so lhauN|' vina 222.1 lahauMgo : A0 bha00 ue / pAUMgA / 'paraseM pada pApu lhauNgo|' kavi0 7.147 lahyo : laheu / pAru kavi koneM lhyo|' mA0 1.361 chaM0 * lAMghata : vakR00 (saM0 laGghayat >prA0 lNght)| kUdakara pAra jAtA-jAte / _ 'kou lA~ghata kou utarata thaahaiN|' gI0 7.13.1 lAMghi : laMghi / 'lA~ghi gae hanumAna / ' do0 528 lAdhyo : lNgheu| gI0 5.16.2 lAMbI : vi.strI0 / lambI, dIrgha / 'lAMbI lUma lasata / ' kavi0 6.40 For Private and Personal Use Only
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 950 tulasI zabdakozaH lAMchana : saM0pu0 (sN.)| cihn| 'bhrAja zrIvatpa lAMchana udAraM / ' vina0 61.5 lAi : (1) pUkR0 / lagAkara / lipaTA kara / 'bahuri lAi,ura lInha kumArI / ' mA0 1.102.4 (2) lekara / 'kahIM kauna muha lAi ke / ' vina0 148.1 lAina : A0kavA0prae / lagAie / 'begia nAtha na lAia baaraa|' mA0 2.5.7 lAinhi : A0- bhUkR+praba0 / unhoMne lagAye / 'hATa paToranhi chAi saphala taru lAinhi / ' pA0ma0 87 lAiyata : vakR0kavA0pU0 / lagAyA jAtA / 'babura bahere ko banAi bAgu lAiyata / kavi0 7.66 lAiyo : laayu| lagAyA, lipttaayaa| 'bharata jyoM ura liyo|' mA0. 6 121 chaM0 2 lAihaiM : A 0bha0praba0 / lagA deMge / 'hAtha laMkA lAihaiM to rahaigI hatherI sii|' kavi.. 6.10 lAihauM : A0bha0 ue / lagAUMgA / 'kRpAniketa pada mana lAihauM / ' mA0 3.26 chaM.. lAIM : lAI+ba0 / lagAyIM, lipttaayiiN| 'rAninha bAra-bAra ura laaii|' mA.. 1.334.7 mAI : (1) bhUkR0strI0 / lagA dii| 'mAnahuM maghA megha jhari lAI / ' mA0 6.73.3. (2) jalA dii| 'khyAla laMkA lAI kapi ror3a kI sI jhoprii|' kavi0 6.27, (3) laai| lagAkara / 'sunihahiM bAla bacana mana laaii|' mA0 1.8.8 (4) AdhAra mAna kara / 'rAkheu~ prAna jAnakihi lAI / ' mA0 2.56.2. (5) lekara / 'dehau~ utaru kauna mahu lAI / ' mA0 2.146.7 / / lAuba : bhakR00 / lAnA (hogA) (lAe~ge) / 'tinha nija ora na lAuba bhoraa|" mA0 1.5.1 lAe~ : (1) kri0vi0 / lagAkara / 'sAdhaka nAma japahiM laya laaeN|' mA0 1.22.4. (2) ora / 'lakhana calahiM magu dAhina lAe~ / ' mA0 2.123.6 lAe : bhUkR00ba0 / lagAye / 'munibara ura laae|' mA0 1.308.5 lAkarI : lakar3I / 'pAvaka parata niSiddha lAkarI hoti anala jaga jaanii|' kR0 48H lAkha : lakkha / 'Akara cAri, lAkha cauraasii|' mA0 1.8.1 lAkhana : lAkha+saMba0 / laakhoN| 'te rana tikkhana lavakhana lAkhana dAni jyoM dArida dAbi dale haiM / ' kavi0 6.33 lAkha ni : lAkhana / kavi0 7.68 lAga : (1) lAgai / lagatA hai, pratIta hotA hai / nija kabitta ke hi lAga na niikaa|" mA0 1.8.11 (2) bhUkR0 pu0 (saM0 lagna >prA0 lagga) / lagA, saMsakta huA, For Private and Personal Use Only
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 951 prabhAva DAla sakA / 'lAga na ura upadesu / ' mA0 1.51 (3) saM00 (saM0) / shaaraa| lAga, lAgai, I : lgi| (1) saMlagna hotA hai| 'phalu..'babUrahiM laagii|' mA0 1.66 chaM0 (2) pratIta hotA-tI hai / 'lAgai laghu biraMci nipunaaii|' mA0 1.64.8 (3) Ahata karatA hai, vikAra utpanna karatA hai / 'lAgai ati pahAra kara paanii|' mA0 2.33.2 (4) saMcita hotA hai / 'kahata na lAgai ddher|' do0 437 lAgau~ : A0ue / lagatA hUM (mastaka se sparza karatA huuN)| 'bAra bAra pada laaguN|' mA0 5.36 lAgata : lagata / (1) pratIta hotA-hote / 'prAnahu~ te priya lAgata / ' mA0 1.204 (2) saMsakta hote / 'cikkarata lAgata bAna / ' mA0 3.20.10 lAgati : lagati / lagatI, pratIti hotii| 'lAgati avadha bhayAvani bhaarii|' mA0 2.83." lAgate : kriyAti00ba0 / yadi lagate, pratIta hote / 'jo mohi rAma lAgate miitthe|' vina0 166.1 lAhiM : lagahiM / lagate haiM / (1) saMpRkta hote haiM / 'lAhiM saila vajra tana tAsU / ' __ mA0 6.82.3 chaM0 (2) pratIta hote haiM / 'sajana sage priya lAgahiM jaiseM / ' mA0 1.242.2 lAgahu : A0maba0 / lgo| (1) sparza kro| 'muni pada lAgahu sakala sikhaae|' mA0 7.8.5 (2) pratIta hoo| 'priya lAgahu mohi rAma / ' mA0 7.130 lAgA : bhUkR.pu / lgaa| (1) saMsakta huaa| "bisarI deha tapahiM manu laagaa|' mA0 1.74.3 (2) Arambha kiyaa| 'puni raghupati se jUjhai laagaa|' mA0 6.73.10 lAgi : (1) bhUkRstrI0 / lgii| (1) ekAgra huii| 'lAgi samAdhi / ' mA0 1.58.8 (2) saMpRkta huI / 'lAgi lAgi Agi / ' kavi0 5 (3) laage| lage hue / 'lAgi dekhi sudara phala ruukhaa|' mA0 5.17.7 (4) pUkR0prayojanArthaka / lie, hetu / 'tumha jehi lAgi bajra pura paaraa|' mA0 2.46.8 (5) A0 - AjJA-mae0 / tU laga, ulajha / 'bAra bAra kahyo piya kapi soM na lAgi re / ' kavi0 5.6 lAgina : A0kavA0pra0 / lagA jAya, ghera kara sthita huA jAya, gherA DAlA jaay| 'laMkA bAMke cAri duArA / kehi bidhi lAgia karahu bicaaraa|' mA0 636.2 lAgihi : A0bha0prae0 (saM0 lagiSyati>prA0 lggihii)| lgegaa-gii| (1) pratIta hogaa-hogii| 'tinhahi kathA suni lAgihi phIkI / ' mA0 1.6.5 (2) saphala hogI / 'ihA~ na lAgihi rAuri maayaa|' mA0 2.33.5 (3) prApta For Private and Personal Use Only
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 952 tulasI zabda-koza hogA / 'nahiM lAgihi kachu hAtha tumhAre / ' mA0 2.50.5 (4) hogaa-hogii| 'divasa jAta nahiM lAgihi bArA / ' mA0 2.62.2 (5) chuegaa-gii| 'lAgihi tAta bayAri na mohI / ' mA0 2.67.6 lAgihai : lAgihi / lgegaa-gii| (1) saMpRkta hogI / tinha ke muha~ masi lAgihai / ' do0 386 (2) anurakta (tallIna) hogaa| 'raghubarahi kabahuM mana lAgihai / ' vina0 224.1 (3) ulajhegA / 'citrahU ke kapi so nisAcaru na laagihai|' kavi0 5.14 (4) mae / tU lagegA, sahamata hogaa| 'bhalo bhalI bhAMti hai jo mere kahe lAgi hai / ' vina0 70.1 lAgihau : A0bha0maba0 / lagoge (pratIta hooge) / 'rAma kabahu~ priya lAgiho / ' vina0 266.1 lAgI : lgiiN| (1) Arambha kara cliiN| 'jAi bipina lAgI tapa karanA / ' mA0 1.74.1 (2) pratIta huIM, jAna par3IM / 'upamA sakala mohi laghu laagiiN|' mA0 1.247.2 (3) saMpRkta huiiN| 'jubatI bhavana jharokhanhi laagiiN|' mA0 1.220.4 lAgI : (1) lagI / saMpRkta huI / 'kAI viSaya mukura mana laagii|' mA0 1.115.1 'carananhi lAgI / ' mA0 1.211 chaM0 1 (2) pratIta huI / 'dUta bacana racanA priya laagii|' mA0 1.263.6 (3) Arambha huii| 'lAgI jurana barAta / ' mA0 1.266 (4) tallIna / 'mAtu kAja laagii|' kR0 10 (5) lAgi / liye, hetu / 'manahuM raMka nidhi lUTana laagii|' mA0 1.220.2 lAgu : (1) lAga+kae / lgaa| jehiM anurAga lAgu cit|' pA0ma0 33 (2) A0 - AjJA-mae / tU saMlagna ho| 'to yahi mAraga laagu|' vina0 203.17 lAgU : lAga+kae / sahArA / sohata die~ niSAdahi lAgU / ' mA0 2.197.2 lAgeM : lageM / lagane se / 'kasa na marauM raghupati sara lAgeM / ' mA0 3.26.6 lAge: lge| (1) lage (Arambha kiyaa)| 'rAma nAma siva sumirana lAge / ' mA0 1.60.3 (2) pratIta hue / 'daMpati bacana parama priya laage|' mA0 1.146.7 (3) Abaddha, saMpRkta, saMlagna / 'roma roma prati lAge koTi koTi brahmaDa / ' mA0 1.201 (4) cubha gye| 'biSama bisikha ura laage|' mA0 1.87.3 (5) sthita the| 'lAge biTapa manohara nAnA / ' mA0 1.227.4 (6) lAgeM / lagane se / 'dIna malIna chIna tanu Dolata mIna majA soM laage|' kR0 35 lAgeu~ : A0 --- bhUkR*pu+ue / maiM lagA, Arambha kiyA / 'ma na anumAna karana taba lAgeu~ / ' mA0 7.84.3 For Private and Personal Use Only
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ntulasI zabda-koza 953 lAgeu : bhUka00kae / lgaa| (1) vyApta huaa| 'lAgeu tohi pisAMca jimi / ' mA0 2.35 (2) Arambha kiyaa| 'lAgeu baSTi karai bahu bAnA / ' mA0 6.73.2 lAgesi : A0-bhUka 00+mae 0 / tU lagA, tUne upakrama kiyaa| 'lAgesi adhama sikhAvana mohii|' mA0 5.24.3 lAga : laagi| (1) lagatA hai, pratIta hotA hai| 'samujhi mahAbhaya lAge / ' vina0 116.3 (2) lage, pratIta ho / 'jauM pAMcahi mata lAge niikaa| mA0 2.5.3 lAgegI : A0 bha0strI0prae / lagegI=pratIta hogii| 'lAgaigI pai lAja / ' kavi0 7.177 lAgo : lAgyo / uga aayaa| pipIlikani paMkha laago|' gI0 5.24.3 lAgauM : lAgau~ / 'pA lAgauM / ' kR0 35 lAgyo, go : lAgeu / anurakta huaa| 'yoM mana kabahUM tumahiM na lAgyo / ' vina0 170.1 lAghavaM : lAghava se, hastakauzala se| 'ati lAghavaM uThAi dhanu liinhaa|' mA0 1.261.5 lAghava : saM00 (saM0) / lghutaa-hlkaapn+shiighrtaa| kozala / lAghau : lAghava / 'dhAvata dikhAvata haiM lAgho rAghau bAna ke / ' kavi0 6.48 lAja : saM0strI0 (saM0 ljjaa)| (1) briiddaa| mA0 1.256.1 (2) saMkoca / 'so dhauM ko jo nAma lAja teM nahiM rAkhyo raghubIra / ' vina 0 144.1 lAjata : (1) vakR.pu. (saM0 lajjamAna>prA0 lajjata) / lajjita hotA-hote / (2) (saM0 lajjayat >prA. lajjaMta) / lajjita karatA-karate / 'Ache muni beSa dhareM lAjata anaMga haiM / ' kavi0 2.15 lAjavaMta : vi0pu0 (saM0 lajjAvat>prA. ljjvNt)| lajjAlu, sNkocii| ___'lAjavaMta tava sahaja subhAU / ' mA0 6.26.6 lAhiM, hI : A0praba0 (saM0 lajjante>prA0 lajjati>a0 ljjhiN)| lajAte. tI haiM / mA0 1.146; 1.322 chaM0 lAjA : (1) lAja / 'kahata soM mohi lAgata bhaya laajaa|' mA0 1.45.8 (2) saM00 (saM0 lAja) / lAvA, khIla / 'acchata aMkura locana laajaa|' mA0 1.346.5 lAje : (1) bhUka00 / lajjita hue| jinhahi dekhi disi kuMjara lAje / ' mA. 1.333.7 (2) A.prae0 (saM0 lajjeta) / lajjita ho jAya / gati biloki khaga nAyaku lAje / ' mA0.1.316.7 lAjai : lAjahiM / lajAte haiM / 'chabi biloki lAja amita anaMga / ' gI0 3.4.3 For Private and Personal Use Only
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 954 tulasI zabda-koza lAje : A.prae0 (saM0 lajjate>prA0 ljji)| lajAtA-tI hai| 'kaca nirakhi madhupa avalI lAja / ' vina0 63.7 lATI : saM0strI0 (saM0 lATa=jIrNa vstrkhnndd)| papar3I, bhAsI (lAra sUkhane se par3I huI malIna vastrAkAra) chAla / 'sUkhahiM adhara lAgi muha~ lATI / ' mA0 2.145.4 lADile : vi00 (saM0 lADavat >prA0 lADilla) / dulAre / 'soiye lAla lAhile raghurAI / ' gI0 1.16.1 lADU : saM00 (saM0 laDDuka>prA0 laDDua) / laDDU, modaka / 'Thaga ke se lADU khAe prema mada chAke haiM / ' gI0 1.64.2 lAta : saM0strI0 (saM0 lattA) / pAdaprahAra / 'humagi lAta taki kUbara maaraa|' mA0 2.163.4 lAtanha, nhi : lAta+saMba0 / laatoN| 'ma Thikanha lAtanha dA~tanha kATahiM / ' mA0 6.53.5, 6.76.3 lAtA : lAta / mA0 6.43.7 lAdhe : lahe (saM0 labdha>prA0 laddha) / paaye| 'kAhuM na inha samAna phala lAdhe / ' mA0 1.310.2 lAbha : saM00 (saM0) / prApti / (1) (hAni kA viloma) siddhi, pUrti / 'parahita hAni lAbha jinha kereN|' mA0 1.4.2 (2) mUladhana Adi para milane vAlA byAja Adi; dhana Adi kI prApti / 'jimi prati lAbha lobha adhikAI / ' mA.. 6.102.2 (3) Avazyaka vastu kI prApti / 'jathA lAbha saMtoSa sadAI / ' mA0 7.46.2 (4) unnati, Rddhi / 'kahA, lAbha Age suta tohI / ' mA0 7.48.7. " (5) jAgatika Amoda-pramoda / 'lAbha ki raghupati bhagati akuMThA / ' mA0 6.26.8 (6) upalabdhi, sAdhya kI siddhi, phala prApti / 'ihai lAbha saMkara jaanaa|' mA0 1.211 chaM0 3 lAbhu : lAbha+kae / advitIya lAbha / 'kAhi yahu lAbhu na bhAvA / ' mA0 1.252.1 lAmI : laaNbii| lambI / 'tulasI kI bAMha para lAmI lUma pheriye / ' hanu0 34 lAya : lAi / lagAkara / gI0 1.14.2 lAyau : bhUkR0pu0kae / lagAyA, saMzliSTa kiyaa| 'rAma uThAi anuja ura laayu|' mA0 6.61.2 lAyaka : vi0 (phA0 lAyaka)+ (saM0 lAyaka =lAne vAlA, prApta karane vaalaa)| yogya, supAtra / mA0 1.18.6 lAye : laaeN| (1) sahArA dekara / sikha vati calana aMguriyA~ lAye / ' gI0 1.32.11 (2) lagAne se| milahiM na rAma kapaTa lo lAye / ' vina0 126.5 For Private and Personal Use Only
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 955 lAyo : lAyaka / (1) lgaayaa| 'dasaratha bheda bhagati mana laayo|' mA0 6.112.6 (2) ropA, sthApita / 'lAyo taru tulasI tihaaro|' hanu0 37 (3) le aayaa| 'jAnata anajAnata hari lAyo / ' gI0 6.2.3 lAla, lA : (1) saM00 (saM0 lAlya>prA0 lll)| dulArA bAlaka / 'naMdalAla bina jiij|' kR0 45 (2) vi0 / aruNa / 'lAla kamala / ' jA0ma064 lAlaca : saM0 / lalaka, lobha, lipsA, lAlasA, tRSNA / kavi0 7.106 lAlacina : lAlacI+saMba0 / lAlaciyoM, lobhiyoM (ko) ! 'ratina ke lAlacina prApati manaka kI ' kavi0 7.20 lAlacI : vi00 (saM0 lAlasita) / lAlasAyukta, lobhI / mA0 1.48 kha lAlacu : lAlaca+kae / ekamAtra lAlasA / 'pitu darasana lAlaca mana mAhIM / ' mA0 1.307.5 lAlata : vakR00 (saM0 lAla yat>prA0 lAlaMta) / dularAtA-te; pyAra se sahalAtA te / 'lAla kamala janu lAlata bAla manojani / ' jA0 maM0 64 lAlati : vakR0strI0 / dularAtI / gI0 1.10.2 lAlana : (1) lalana / 'paur3hie lAlana pAlane hauM jhulAvauM / ' gI0 1.18.1 (2) saM0pU0 (saM0) / sAra-saMbhAla, dulAra, laadd'| 'lAlana jogu lakhana / ' mA0 2.200.1 lAlasA : lAlasA meM, se / 'ehiM lAlasA magana saba logU / ' mA0 1.246.6 lAlasA : saM0strI0 (sN.)| lipsA, tIvra icchA, spRhA / mA0 1.104.2 lAlahiM, hIM : A.praba0 (saM0 lAlayanti>prA0 lAlaMti>a0 laalhiN)| dulArate haiM / 'pitu mAtu priya parivAra harahiM nirakhi pAlahiM lAla hiiN|' pA0ma0I0 1 lAlahu : A0maba0 (a.) / lAla na karo, dulaaro| 'suta lalAma lAla hu lalita / ' rA0pra0 4.4.3 lAlA : lAla / aruNavarNa / 'nIla saghana pallava, phala laalaa|' mA0 2.237.4 lAli : pUkR0 (saM0 lAlayitvA>prA0 lAliyaa0 laali)| dulAra krke| sArasa~bhAla karake / 'koTika upAya kari lAli pAliata dei / ' kavi0 7.116 lAlita : bhUka0vi0 (sN.)| dulAra kiyA huA-kiye hue| mA0 7 zloka 2 ___ 'lacchi-lAlita lalita karatala / ' vina0 218.2 lAlI : bhUka0strI0 / dularAyI, sAra-saMbhAla ke sAtha paalii| 'kalapabeli jimi bahu bidhi lAlI / ' mA0 2.56.3 lAlu : lAla+kae / priya putra / 'bahuri bacchu kahi lAlu kahi / ' mA0 2.68 lAle : bhUka pu0ba0 / saM0 lAlita>prA0 lAliya) / dularAye / 'je suka sArikA pAle, mAtu jyoM lalaki lAle / ' gI0 3.6.3 lAvau~ : A0 ue / lagAU~ / 'kahahu so karata na lAvau~ bArA / ' mA0 1.2078 For Private and Personal Use Only
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 956 tulasI zabda-koza lAvaka : saM0pU0 (sN.)| baTera pkssii| mA0 3.38.7 lAvata : vakR0pu0 / lagAtA-te / 'cAhi cucakAri cUmi lAlata lAvata ura / ' gI0 1.11.2 lAvati : vkR0strii0| lagAtI / 'yAhi kahA maiyA maha lAvati / ' kR0 12 lAvatI : vakR0strI0 ba0 / lgaatiiN| palako na lAvatIM / ' kavi0 1.13 lAvaNya : de0 lAbanya / vina0 10.1 lAvanitA : saM0strI0 (saM0 laavnnyitaa)| saundarya mytaa| 'tulasI tehi ausara laavnitaa|' kavi0 1.7 lAvanya : saM00 (saM0 lAvaNya) / sundara aGgoM meM jhalakane vAlI AbhA, aGga saMghaTanA kI camaka / mA0 1.106 lAvahiM : A0praba0 / (1) lAte haiM, upasthApita karate haiM / 'bahu bidhi lAvahiM nija nija sevA / ' mA0 1.161.8 (2) lagAte haiN| 'ekaTaka rahe nimeSa na lAvahiM / ' mA0 7.33.4 lAvahi : A0mae / tU lagA, anurakta kara / 'sarasa carita cita lAvahi / ' vina0 237.5 lAvahu : A0maba0 / lagAo, lAvo (mana meM samajho) / 'bhAihu lAvahu dhokha jani / ' mA0 2.161 lAvA : (1) lAvaka (prA0 lAvaa) / baTera / 'janu sacAna bana jhapaTeu laavaa|' mA0 2.26.5 (2) saM00 (saM0 lAja, lAjaka>prA0 laauua)| dhAna ke khIla (jo vivAha kI lAjAti meM upayakta hote haiM) / 'lAvA homa bidhAna / ' pA0ma0 131 (3) bhUkR0pu0 / lgaayaa| 'tumha to kAlu hAMka jana lAvA / ' mA0 1.275.1 lAvai : lAvahiM / pahuMcAte-tI haiM / 'bAmahi bAma sabai sukhasaMpati lAvai / ' kavi0 7.2 lAvauM : laavuN| (1) lagAU~ / 'carana citu laavauN|' gI0 1.18.3 (2) (pahuMcAtA hUM) lagAtA huuN| 'jAnata hauM hari rUpa carAcara, maiM haThi nayana na lAvauM / ' vina. 142.2 (3) le AU~ / 'amRta kuMDa mahi lAvauM / ' gI0 6.8.2 lAvauMgI : A0bha0 strI0ue / lgaauuNgii| 'haraSi hiya laavauNgii|' 2.55.3 lAsA : saM00 (saM0 lasikA-strI0) / goMda Adi se banA huA saresa jisase cipakAkara pakSiyoM ko phAMsA jAtA hai / nAma lagi lAi, lAsA lalita bacana kahi, byAdha jyoM, biSaya bihagani bajhAvauM / ' vina0 208.2 lAha : (1) lAbha (praa.)| 'loyana lAha lUTati nAgarI / ' jA0ma0/0 16 (2) saM0strI0 / Aga kI lau / (3) latA Adi kI patalI shaakhaa| "jA kI AMca ajahUM lasati laMka lAha sii|' kavi0 6.43 For Private and Personal Use Only
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 957 lAhu : lAbhu (a0) / mA0 1.20.2 'hAni kusaMga susaMgati lAhU / ' mA0 1.7.8 liMga : saM00 (saM0) / zivaliGga (zivamUrti-vizeSa) / mA0 6.26 liMgamaI, yo : (de0 maI) zivaliGgoM se vyApta (kAzI) / kavi0 7.182 lie~ : lie hue, grahaNa kiye hue (mudrA meM) / 'maMgala drabya lie saba ThADhI / ' mA0 1.288.6 lie : (1) bhUkR00ba0 / le liye, prApta kiye, grahaNa kiye / 'lie goda kari __ moda smetaa|' mA0 1.354.3 (2) lekr| 'lie phala mUla bheMTa .. milana caleu / ' mA0 288.2 (3) parasarga / tadartha / de0 liye| likhata : vkR00| likhtaa-likhte| likhata sudhAkara gA likhi rAha / ' mA0 2.55.2 likhana : bhakR. avyaya / likhane, rekhA khIMcane / 'mahi na likhana lagI saba socana / ' mA0 2.2816 likhA : bhUka.pu0 / lipibaddha kiyaa| mA0 1.68 (2) rekhita kiyaa| likhA biraMci jaraTha mati bhoreN|' mA0 6.26.3 likhAi : pUrva0 / likhA kara, lipibaddha karA kara / 'cale. 'lagana likhAi kai / " pA0ma0chaM0 10 likhAu : A-AjJA-mae / tU likhA le / 'riniyA hauM, dhanikatUM patra likhAu / ' vina 100.7 likhAe : bhUka00ba0 / lipibaddha karAye / gI0 1.6.3 likhi : pUkR0 / (1) likhakara / 'satya kahau~ likhi kAgada koreM / ' mA0 1.6.11 (2) citrita kara, ureha kara / 'jaha~ taha manahu~ citra likhi kaaddh'e|' mA0 2.84.1 likhia : A0kavA0prae / likhie, likhA jAya, likhA jAtA hai| likhima purAna / ' mA0 1.7.11 likhita : bhUkR0vi0 (sN.)| (1) lipibaddha / (2) citrita / 'citra-likhita / ' mA0 6.86 chaM0 likhI : bhUka0strI0 / (1) lipibaddha kI, rekhita kii| likhI na bhalAI bhAla / ' kavi0 7.165 (2) kavitA racakara lipibaddha kii| 'hiye heri tulasI likhii|' vina0 277.3 likhe : likhita (prA0 likhiya) ba0 / (1) lipibaddha / 'bidhi ke likhe aMka / ' mA0 6.261 (2) Alikhita, citrita / citra likhe janu jahaM taha~ tthaaddh'e|' mA0 2.1356 (3) likhane para, se| 'citra kala pataru kAmadhenu gRha likhe na bipati nasAvai / ' vina0 123.3 likheM : A0pra0 / likhate haiM, citrita karate haiM / 'siya aMga likheM dhAtu rAga / ' gI0. 2.44.4 For Private and Personal Use Only
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 958 tulasI zabda-koza likhyo : bhUkR00kae / likhA / kavi0 7.56 lipi : saM0 strI0 (saM0) / lekha, aGaka / 'tere hereM lopai lipi bidhihU ganaka kii|' kavi07.20 liya : bhRkR0 / liyA, grahaNa kiyA, canA / 'rAmacarita sata koTi maha liya mahesa jiya jAni / ' mA0 1.25 liyau : liya+kae / 'puni prabhu boli liyau hnumaanaa| mA0 6.107.1 liyA : liya / grahaNa kiyaa| 'tero nAma liyA re|' vina0 33.4 liye : lie / kR0 17 (2) lene / 'nAma liye teN|' kavi0 7.126 (3) le lene para / 'mani liye phani jiya byAkula bihAla re / ' vina0 67.3 (4) parasarga / ke hetu, tadartha / 'tere liye janama aneka maiM phirata na pAyo pAra / ' vina 185.3 liyo : liyu| (1) grahaNa kiyaa| 'liyo kADhi bAmadeva nAma ghata hai|' vina0 254.2 (2) aGgIkRta kiyaa| 'kRpAnidhAna mohi kara gahi liyo|' mA0 7.5 chaM02 lilAra : lalATa (prA0 niddaal)| (1) mastaka / mA0 5.38.6 (2) bhAgya / 'jo bidhi likhA lilAra / ' mA0 1.68 livAi : lavAi / livAkara, sAtha lekara / 'rAmahi cale livAi / ' jA0ma0 36 lihe : lie / liye hue| rA0na06 lI : laI / pAI, le lI / "maiM sabai ke jI kI thAha lii|' kavi0 7.23 loka, kA : saMstrI0 (saM0 lekhaa-rekhaa)| (1) lakIra / 'mAnoM prataccha parabbata kI nabha lIka lasI kapi yo dhuki dhaayo|' kavi0 6.54 (2) sthAna, saMkhyA / 'bhaTamahuM prathama lIka jaga jAsU / ' mA0 1.180.7 (3) maryAdA, siimaa| 'ajahuM gAva zruti jinha ke lIkA / ' mA0 1.142.2 (rekhA artha sarvatra anusyUta hai|) lIkha : lIka / 'beda bidita yaha lIkha / ' vina0 18.4 lIcara : saM00 / azakti, zithilatA (?) / 'bAhuka subAhu nIca lIcara mriic|' hanu0 36 avadhI meM 'lIcara' navajAta pazu-zizu ko kahate haiM jo nizcala' se ___ lagatA hai| lIjata : vakR0puMkavA0 / liyA jAtA hai, liye jaate| 'lIjata kyoM na lapeTi lavA se / ' hanu0 18 lIjie : A0-kavA0-prae / liyA jAya / mA0 4.10 chaM0 lIja : liijie| 'dai paThayo pahilo bir3hato braja sAdara sira dhari lIjai / ' kR0 46 lIna : bhUka00 (sN.)| (1) magna, DUbA haa| (2) tadAkAratA prApta / 'tAteM muni hari-lIna na bhayaU / ' mA0 3.6.2 (3) dhyAnAvastha, samAhita, ekaan| For Private and Personal Use Only
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 959 'rAma bhagati rasa lIna / ' mA0 1.22 (4) lInha / liyaa| 'sIMka dhanuSa hita sikhana sakuci prabhu lIna / ' bara0 8 lonI : (1) lIna+strI0 (saM0 liinaa)| magna | 'kapaTI muni pada raha mati liinii|' mA0 1.172.7 (2) lInhI / lii| 'sUpanakhA AgeM kari liinii|' mA0 3.18.6 lInha, nhA : bhUka00 / liyaa| mA0 1.48.7; 68.8 lInhi : lInhI / 'lInhi parIchA kavana bidhi / ' mA0 1.55 lonhisi : A0-bhUka0strI0+prae / usane lii| 'lInhisi ratha baiThAi / ' mA0 3.28 lInhIM : lInhI+ba0 / liiN| 'bahuri bolAi suAsini liinhiiN|' mA0 1.353.5 lInhI : bhUkR0strI0 / lii| mA0 1.235.3 lInheM : liye hue, lekara / 'pragaTe agini carU kara lInheM / ' mA0 1.186.6 lInhe : (1) bhUka00 ba0 / liye / 'boli sakala sura sAdara lInhe / ' mA0 1.100.1 (2) lInheM / liye hue / 'kAma kusuma dhanu sAyaka lInhe / ' mA0 1.257.1 lInheu : lInhA+kae / liyaa| 'biSaya mora hari lInheu gyAnA / ' mA0 4.16.3 lon si : A0- bhUka00+prae / usane liyaa| hari lInhesi sarabasu aru nArI / ' mA0 4.6.11 lInho : lInhyo / 'lInho ukhAri pahAru bisAla / ' kavi0 6.54 lInhyo : lInheu / pAyA, liyA / 'bimukha ha bAli phala kauna liinhyo|' kavi0 lIbI : bhakR0strI0 / lenI (cAhie) / 'jAni lIbI gati / ' gI0 1.66.5 lIyo : liyo / 'kumAraga koTika ke dhana liiyo|' kavi0 7.176 lIlAha : lIlA meM khela-khela meN| 'lIlahiM nAghau~ jalanidhi khaaraa|' mA0 4.30.8 lIlahi : lIlA ko| mA0 7.128.3 lIlA : lIlA se, khilavAr3a meM / 'lIlA hatyo kabaMdha / ' mA0 6.36 lolA : saM0strI0 (sN.)| (1) krIDA, khela / 'hara giri jAna jAsu bhuja liilaa|' mA0 6.25.1 (2) nATya, abhinaya, veSAntara grahaNapUrvaka svA~ga / 'sarvadarasI jAnahiM hari lIlA / ' mA0 1.30.6 (3) Izvara kI paramA zakti; jagatprasAra karane vAlI yogmaayaa| 'lIlA saguna je kahahiM bkhaanii|' mA0 1.36.5 (4) IzvarAvatAra kA naracaritra / 'rAja baiThi kInhIM bahu liilaa|' mA0 For Private and Personal Use Only
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 960 tulasI zabda-koza 1.110.8 (5) abhinaya, lIlA-nATya / 'karau~ sakala raghunAyaka lIlA / ' mA0 7.110.4 (6) lIlarasa kI anubhUti / 'sou jAne kara phala yaha liilaa|" mA0 7.22.5 lIlAtanu : yoM to sampUrNa sRSTi brahma kI lIlA hai usI kA rUpAvataraNa hai, parantu isa lIlA kA koI vAhya prayojana nahIM-lI lAyA eva prayojanatvAt-parantu jaba brahma dharma ke uddhAra hetu vizeSa rUpa grahaNa karatA hai taba vaha saprayojana avatAra hotA hai aura usa avatArI rUpa ko 'lIlAtanu' kahA jAtA hai / 'bhagata hetu lIlA-tanu ghii|' mA0 1.144.7 vahI rUpa bhaktoM kA upAsya bhI hotA hai| lIlArasa : ballabhAcArya ne 'bhaktirasa' ko 'lIlArasa' nAma diyA hai| zAnta bhakta bhagavAn ke svarUpa kA sAkSAtkAra karate haiM (lIlA kA nahIM) jabaki dAsa, sakhA, vatsala tathA madhura bhakta lIlAoM kA Ananda lete haiM - yahI lIlArasa hai| ina meM dAsabhakta lIlA-sahayogI na hokara draSTA mAtra rahate haiM jabaki zeSa lIlA sahayogI rahate haiM / 'bAlakeli lIlA-rasa braja jana hitkaarii|' kR0 1 lIlAvatAra : paramezvara kA saSTi rUpa meM avataraNa lIlAvatAra se bhinna hai| upAsanA hetu mukhyata: pAMca rUpa mAne gaye haiM - (1) arcAvatAra=mati Adi meM devatA kI prANapratiSThA (2) byUhAvatAra = vAsudeva, sakarSaNa, dyumna ora aniruddha kA caturvyaha; athavA rAma, lakSmaNa, bharata aura zatrughna kA cavha / (3) vibhavAvatAra bhagavAn ke vividha avatAra (dasa yA caubIsa yA anya aMzAvatAra) / (4) sUkSma = ukta sabhI meM anusyUta paramAtmA / (5) pratyak = antaryAmI = turiiy| inameM vyUha aura vibhava ko 'lIlAvatAra' bhI kahate haiM / kabhI-kabhI sampUrNa saSTi ko lIlAvatAra kahA jAtA hai--de0 lIlAtanu-parantu bhU-bhAra haraNa hetu avatAra ko vizeSata: 'lIlAvatAra' kahA jAtA hai| lIlAvatArI : vi.pu. (saM0 lIlAvatArin ) / lIlAvatAra lene vAlA, lIlAtanu grahaNa karane vAlA / vina0 38.1; 43.1 lIli : pUkR0 (saM0 nigIrya>prA0 niilia->a. nIli) / nigala (kara) / tina kI mati lobha lAlacI lIli laI hai| vina0 136.2 lIlibe : bhakR00 / nigalane / 'laMka lIlibe ko kAla rasanA pasArI hai|' kavi0 lIle : bhUka00 ba0 / nigala liye / 'siMha ke sisu meMr3haka lIle / ' vina0 32.2 lukAi, I : pUkR0 / chipakara / mA0 6.23 ka / 'prabhu dekheM taru oTa lukAI / ' mA0 3.10.13 For Private and Personal Use Only
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 961 lukAta : vakR0pu / chipatA-chipate / 'lavA jyoM lukAta tulasI jhapeTeM bAja ke / ' kavi0 66 lukAne : bhUkR.puba 0 / chipa rahe / 'kapaTI bhUpa ulUka lukAne / ' mA0 1.255.2 luke : lukAne / 'luke ulUka naresa / ' rA0pra0 1.5.5 lugAI : logAI / mA0 1.204.8 luTAI : bhUka0strI0 / luTA dI, bikhera dii| 'nija saMpadA luTAI / ' gI0 1.1.5 laTi : luTi / 'nayana lAbha laTi paaii|' gI0 1.55.8 luTaiyA : vi0ba0 / lUTane vaale| 'ha haiM sakala sukRta sukha bhAjana locana-lAhu ___ luttvaa|' gI0 1.6.5 luThata : vakR.pu0 (saM0 luThat) / loTatA huA, bikharatA huaa| 'janu mahi luThata saneha smettaa|' mA0 2.243.6 lunAI : lonAI / sussmaa| gI0 1.52.4 lunipra : A0kavA0prae0 (saM0 lUyate>prA. luNIai) / kATA jAtA hai| 'bavA ___so lunia / ' mA0 2.16.5 luniata : vakR00kavA0 (saM0 lUyamAna>prA0 lunniiaNt)| kATA jA rahA hai| __ 'bayo luniata saba yAhI dAr3hIjAra ko|' kavi0 5.12 lunie : lunia / kATA jAya / 'bayo so saba lunie|' ku0 37 lunihai : A0ma0prae0 (saM0 laviSyati>prA0 luNihii) / kaattegaa| 'lunihai pai soI soI joI jehiM baI hai|' gI0 1.86.6 lupta : bhUkR0vi0 (saM0) / adRzya, naSTa / 'lupta bhae sadagraMtha / ' mA0 7.67 lubudha : lubdha / 'lubadha madhupa iva tajai na pAsU / ' mA0 1.16.4 lubdha : bhUkR0vi0 (sN.)| lobhagrasta, lipsA-lIna / vina0 207.3 lubhAi, I : pUkR0 / lubdha hokara, lobhalIna ho| 'jaha~ basaMta ritu rahI lubhAI / ' mA0 1.227.3 rahI hai lubhAi lubhAI / ' gI0 1.55.2 lumAne : bhUka puba 0 / lubdha hue| 'mukti nirAdara bhagati lubhAne / ' mA0 7.116.7 lumAhiM : A0praba0 / lubdha hote haiM / 'birata je parama sugatihuM lubhAhiM na / ' vina0 207.3 lUka : saM00 (saM0 ulkA-strI0) / TUTA huA tArA / 'dinahIM lUka parana bidhi laage|' mA0 6.32.7 lUgA : saM0 / lugar3A, cithar3A, jIrNa vastra-khaNDa / vina0 76.1 lUTaka : vi.pu. (saM0 lunnttaak)| lUTane vAlA, apaharaNa karane vAlA / 'munipaTa lUTaka paTani ke / ' kavi0 2.16 (paTTa rezama kI zobhA harane vAle muniptt)| For Private and Personal Use Only
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 962 tulasI zabda-koza lUTata : vakR.pu / chInatA-te, apaharaNa karate / 'prabhu tiya lUTata nIca bhara / ' do0 440 lUTati : vakR0strI0 / lUTatI-tIM / 'loyana lAha lUTati nAgarIM / ' jA0ma0chaM0 16 lUTana : bhakR0 avyaya / lUTane / 'cale raMka jana lUTana sonA / ' mA0 2.135.2 lUTahiM : A0praba0 / lUTe le rahe haiM / 'lUTahiM tasakara tava dhaamaa|' vina0 125.8 laTi : kR0 / laTakara / 'jasa rAsi.."lUTi laI hai|' kavi07.175 lUTibe : bhk0pu0| lUTane / 'raMka lUTibe ko mAno mani gana Dherai / ' gI0 5.27.3 laTi haiM : A0bha0praba0 / luutteNge| 'loga lUTihaiM locana lAbha aghAi ke|' gI0 1.70.1 lUTI : lUTI+ba0 / 'raMkanha rAya rAsi janu luuttii|' mA0 2.117.8 lUTI : bhUka0strI0 / lUTa lI, apahRta kI / 'tihuM tibhuvana sobhA manahuM luuttii|' gI0 2.21.2 lUTyo : bhUkR00kae ! lUTa liyaa| kavi0 6.46 lUma : saM00+strI0 (sN.)| pUcha / hanu0 34; do0 345 larati : vakR0strI0 (saM0 lolntii)| caJcala ho rahI, jhUla rahI / 'urasi rucira banamAla lurati / ' gI0 5.47.2 lUlo : vi.pu0kae0 (saM0 lUna:=kaTe aGga vAlA) / hasta vihIna / 'rahauM darabAra paro laTi luulo|' hanu0 36 le : lehi (tU prApta kr)| 'sA~sati tulasIdAsa kI suni sujasa tuhI le / ' vina0 32.5 le, lei : (1) A0prae0 (saM0 lAti>prA0 lei) / letA-tI hai| 'Utaru dei na, lei usAsU / ' mA0 2.13.6 (2) le, le leve / 'choni lei jani / ' mA0 1.125 lei : pU0 / lekara / 'maiM bana jAu~ tumhahi lei sAthA / ' mA0 2.71.3 leia : A0kavA0prae / liijie| 'leia saMga mohi chADia jani / ' mA0 2.66.7 leihi : A0 bha0e0 (saM0 lAsyati>prA0 leihii)| legA, legii| 'jAnehu leihi mAgi cbenaa|' mA0 2.30.6 leI : lei / letA hai / 'cArA cASu bAma disi leI / ' mA0 1.303.2 leu U : A0 ue0 (saM0 lAmi>prA. lemi>a0 leuN)| lU, prApta kruuN| 'jimi gae~ takai leu kehi bhAMtI / ' mA0 2.13.4; 2.160.2 leu : A0-anujJA-prae0 (saM0 lAtu>prA0 leu)| le, le sakatA hai| 'jAni leu jo jAnanihArA / ' mA0 2.137.1 For Private and Personal Use Only
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 963 'lekha, lekhai, I : A0e0 (saM0 lekhayati) / lekhe meM letA hai, ginatA hai, samajhatA hai| 'tulasI nRpati bhavatabyatA basa kAma kautuka lekhaI / ' mA0 2.25 chaM0 lekhau : A0 ue / lekhe meM lU, ginU mAnU / 'kehi khagesa raghupati sama lekhuN|' mA0 7.124.4 lekhati : vakR0 strI0 / rekhAe~ (lekhAe~) bnaatii| 'cAru carana nakha lekhati dhrnii|' mA0 2.58.5 lekhana : bhakR0 avyaya / Alekhita karane, citrita karane, rekhAGikata karane / 'so samAja cita citrasAra lAgI lekhana / ' gI0 1.75.2 lekhanI : saM0strI0 (sN.)| lekhopakaraNa = kalama / vairA0 35 lekhahi : A.praba0 / mAnate haiM, ginate haiM / mA0 2.134.8 lekhahi : mA0mae / tU gina, samajha / 'saba sama lekhahi bipati bihAI / ' vina0 126.3 lekhahIM : lekhahiM / 'suphala jIvana lekhhiiN|' mA0 1.316 chaM0 lekhahu, hU : A0maba0 / gino, smjho| 'raghabarahi kuMbhaja lekhahU / ' jA0ma0chaM0 12 lekhA : (ka) saM00 (sN.)| (1) lekha / (2) devatA / 'bhae alekha soca basa lekhaa|' mA0 2.264.8 (3) citra / 'locana mora paMva kara lekhaa|' mA0 1.113.3 (4) samAnatA / 'gura siSa aMdha badhira kara lekhaa|' mA0 7.66.6 (5) (saM0 lekhy)| aGaka, AMkar3A, gaNanA / 'so mUrukha jo karana caha lekhaa|' mA0 4.22.1 (kha) bhUkR00 / ginA, maanaa| 'Adaru kInha pitA sama lekhaa|' mA0 2.264.8 (ga) lekhi| samajhatA hai| 'acala mohabasa Apuhi lekhaa|' mA0 7.73.5 lekhi : (1) pUkR0 / ginakara, smjhkr| (2) A0-AjJA-mae / tU smjh| 'sumiri satya saba lekhi|' rA0pra0 2.4.3 lekhina : A0kavA0prae0 / lekhe meM lAie, smjhie| 'bhUpa susebita basa nahiM lekhia / ' mA0 3.37.8 lekhiye : lekhia / 'dehavaMta na lekhiye / ' vina0 136.11 lekhI : lekhi / mAnakara / 'mudita saphala jaga jIvana lekhii|' mA0 1.346.4 lekhu : Ao-AjJA-mae0 / (1) tU gaNanA kara / 'aMka likhi lakha / ' do0 36 (2) tU samajha / 'saphala jIvana lekha / gI0 7.6.2 lekheM : lekhe meM, gaNanA meM / 'bhayau~ bhAga bhAjana jana lekheM / ' mA0 2.88.5 lekhe : (1) bhUkR00 ba0 / gine, samajhe / 'te puni punya puja hama lekhe / ' mA0 2.120.8 (2) lekhA / gintii| 'kahahu tUla kehi lekha maahiiN|' mA0 1.12.11 (3) kAraNa / 'mAdhava aba na davahu kehi lekhe| (kehi lekhe =kisa hetu kyA smjhkr|) For Private and Personal Use Only
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 964 tulasI zabda-koza lekho : lekhA+kae / ginatI / 'lekho kauna hamAro / ' gI0 2.67.3 lekhauM : lekhau~ / 'taba nija janma saphala kari lekhauM / ' mA0 7.110.14 lekhau : lekha hu / smjho| 'saphala jIvana lekhI rii|' gI0 7.7.6 leta : (1) vakR00 (saM0 lAt>prA0 let)| letA-lete / 'leta caDhAvata ba~cata gAr3heM / ' mA0 1.261.7 (2) lete hI tatkSaNa / 'nAma leta bhava siMdhu sukhaahiiN|" mA0 1.25.4 leti : vakRstrI0 / letI / mA0 1.147 letu : leta+kae / letA / 'jo.. rAma nAma letu hai / ' kavi0 7.82 lete : kriyAti.puba 0 / to lete / 'suni sAdara Age lete / ' vina0 241.1 lena : bhakR0 avyaya / lene / "cale lena sAdara agavAnA / ' mA0 1.65.2 lenA : (1) saM0pu0 / grahaNa karanA, pAnA / 'jhUThai lenA jhUThai denaa|' mA0 7.36.7 (2) lena / lene / 'laMkA rahai ko paThaI lenaa|' mA0 6.55.7 leno : lenA+kae / 'moko na leno na deno kchu|' kavi0 7.102 leba, lebA : bhk00| lenA (hogaa)| 'leba bhalI bidhi locana lAhU / ' mA0 1.310.6 'so prasAdu maiM sira dhari lebaa|' mA0 2.102.8 lerumA : saM0 / gAya Adi kA navajAta zizu / bachar3A / 'lalana lone leruA, bali maiyaa|' gI0 1.20.1 levAi, I : lvaai| sAtha lekara / 'raghukula-dIpahi cale levaaii|' mA0 2.367 levAdeI : saM0strI0 / lena-dena ; udalA-badala / 'svAratha ke sAthI mere hAthI svAnA levAdeI / ' vina0 75.2 levaiyA : vi.pu.| lene vAlA / 'bhujA gahi kAr3hi levaiyaa|' kavi0 7.52 lesa : saM0pu. (saM0 leza) / kSudra aMza, thor3A-sA / 'tulasI taU lesa risa nAhIM / ' vairA0 46 'katahuM nahIM aghalesa / ' mA0 1.153 lesA : lesa / mA0 3.28.10 lesu : lesa+kae0 / eka kaNa / 'mohi na so dukha lesu / ' mA0 2.55 lese : A0prae0 (saM0 lezayati-liza gatau>prA0 lesai) / dIpta kare, jalAye / 'ehi bidhi lesa dIpa / ' mA0 7.117 leha' : A0bha0ue0 (saM0 lAsyAmi>prA0 lehimi>a0 lehiuN)| lUgA / 'aMsanha sahita manuja avatArA lehuN|' mA0 1.1872 lehahiM : A0bha0 praba0 / lege| rakhihahiM bhavana ki lehahiM sAthA / ' mA0 2.70.5 lehi, hIM : (1) Apraba0 (a.)| lete-tI haiN| 'so sudhAri harijana jimi lehiiN|' mA0 1.7.3 (2) dhAraNa karate haiM, (kara sakate haiM) / 'DAbara kamaTha ki maMdara lehIM / ' mA0 2.136.7 For Private and Personal Use Only
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulaso zabda-koza 965 lehi : A0mae / tU le, grahaNa kr| 'kaheu kRpAla lehi utraaii|' mA0 2.102.4 lehu, ha : A0maba0 (a0) / lo, prApta kro| mA0 2.33.6; 504 lehauM : lehau~ / lugaa-gii| 'balaiyA lehauN|' kavi0 2.3 la : (1) lai / lekara / 'bAlaka saba la jIva parAne / ' mA0 1.65.5 (2) le ___ jAkara / 'tahAM bAsu la dInha bhuAlA / ' mA0 1.216.7 (3) grahaNa karake / 'pAya le prhiiN|' mA0 2.11.8 laina : lena / lene| 'janu sobhA Aye laina / ' gI0 1.35.2 laMbe : 'lebA' kA rUpAntara / lene / 'laibe ko eka na debe ko doU / ' kavi07 106 lai haiM : (1) lehahiM / lege, prApta kreNge| 'laihaiM locana lAhu, suphala lakhi lalita manoratha belii|' gI0 1.8.4 (2) lAihaiM / lgaaeNge| 'sahaja kRpAlu bilaMba na le haiN|' gI0 5.51.1 lahai : (1) lehai| legaa| 'locana sukha lahai / ' gI0 1.66.2 (2) laaihai| lAegA, lgaaegaa| lahauM : (1) lehauN| lUgA (luugii)| 'bhAI hauM kahA avadha rahi lhauN|' gI0 2.65.1 (2) laaihauN| lgaauuNgaa-gii| 'nirakhi haraSi ura lahauM / ' gI0 1.66.4 loi, I : loka (prA0 loya) / loga, janatA / 'brahmAnaMda magana saba loI / ' mA0 1.164.2 loka : saM00 (saM0) / (1) dRzyamAna jagat / (2) tIna loka = svarga, pRthvI aura pAtAla / (3) caudaha loka-de0 bhuvana / (4) yaha jIvana / 'loka lAhu paraloka nibAhU / ' mA0 1.20.2 (5) vyAvahArika jagat / 'loka beda bara birida birAje / ' mA0 1.25.2 (6) do loka=aihika tathA AmuSmika jIvana / 'ubhaya loka nija hAtha nasAvahiM / ' mA0 7.100.7 (7) janatA, log| jaise, lokmt| 'bhe saba loka soka basa baurA / ' mA0 2.271.1 (8) samAja / 'loka lakhi bolie|' kavi0 1.15 (8) laukika mryaadaa| 'loka rAkhe nipaTa nikAI hai|' gI0 5.26.3 (10) (saM0 zloka) =siloka +loka (mAnyatA) / yaza / 'suta bita loka ISanA tInI / ' mA0 7.71.6 'lokau : loka bhI, vyAvahika vizva bhii| pAihi lokau bedu bdd'aaii|' mA0 2.207.2 lokanAtha : lokapAla (sN.)| kavi0 7.25 lokani : loka+saMba0 / lokoM (ko) / 'lokani sidhAre lokapAla sabai / ' kavi0 6.58 lokapa, pati : lokapAla (saM0) / mA0 2.2.3, mA0 1.333 For Private and Personal Use Only
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 966 tulasI zabda-koza lokapati : lokapAla / mA0 1.333 lokapAla : (1) saM00 (sN.)| dikpAla (indra, agni, yama, nita, varuNa, vAyu, kubera aura IzAna) / mA0 1.326.6 (2) loka-rakSaka (rAjA aadi)| lokapAlana : lokapAla+saMba0 / lokapAloM (jnrksskoN)| 'parama kRpAla jo napAla lokapAlana pai / ' kavi0 6.26 lokamata : janaruci, prajA varga kA abhiprAya / mA0 2.258 lokamAnyatA : saM0strI0 (sN.)| vizva prasiddhi, loka-sammAna, kIti / 'loka___mAnyatA anala sama kara tapa kAnana dAhu / ' mA0 1.161 lokarIti : loka pracalana, jAgatika vyavahAra / kavi0 7.64 lokalAja : (de0 laaj)| lokamaryAdA kA saMkoca ; vyavahAra pAlana kA saMkoca / gI0 4.2.2 lokA : loka / mA0 1.27.1 loki : pUkR0 / bIca meM hI lapaka lekara, jhapaTa lekara, rokakara / 'tilocana so biSu loki liyo hai / ' kavi0 7.157 loka : loka+kae / yaha saMsAra, lokAcAra / 'loku bedu budha-saMmata doU / ' mA0 2.207.1 loke : (saM0) / loka meM / mA0 7.108.7 loga : loka (prA0) / jana, janatA / mA0 1.66.2 logani, nha, nhi : log+sNb0| (1) logoN| 'nija jar3atA loganha para DArI / " mA0 1.258.7 (2) logoM ne| 'bhavana loganha race / ' mA0 1.266. (3) logoM se (ko)| pUcheu magu loganhi madu bAnI / ' mA0 2.118.5 logAI : logaaii+b0| striyaaN| 'bRda bRda milI calIM logaaii|' mA0 1.1643 logAI : loga+strI0 / strI loga, strii| logu, gU : loga+kae0 (a.) / jana-varga / 'to kRta kRtya hoi saba logU / ' mA0. 1.222.7; 2.88.7 locana : saM00 (sN.)| (1) netr| mA0 1.37 (2) vaMza locana / (3) gorocana / 'acchata aMkura locana lAjA / ' mA0 1.346.5 lovanana, ni : locana+saMba0 / netroM (meM) / 'locanAni cakAcauMdhI cittani khabhAra so|' hanu0 4 locanAmirAma : vi0 (saM0) / netr-sukhd| kavi0 1.12 locanAbhirAmA : locnaabhiraam| mA0 6.56.6 locani, nI : (samAsAnta meM) vi0strI0 (sN.)| netroM vaalii| 'magasAvaka locani / ' mA0 1.267.2 For Private and Personal Use Only
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 967 lohi : A0praba0 / paryAlocana karate haiM; vicArate-khojate haiN| 'baru anudina lohiM / ' pA0ma06 loTana : saM00 (saM0 luThana, luNThana) / lar3akhar3AhaTa, skhana, leTanA, lur3hakanA / __ 'kATa kurAya lapeTana loTana ThAvahi ThAu~ bajhAU re / ' vina0 186.4 lothi : saM0strI0 / zava / mRtaka zarIra / lothina : lothi+saMba0 / lothoM, shvoN| 'lothina soM lohU ke prabAha cale jahA~ thaaN|' kavi0 6.46 lona : saM00 (saM0 lavaNa>prA0 lonn)| (1) namaka / mA0 2.30.8 'barI barI ko lona / ' do0 546 (2) lAvaNya / (3) sundara / 'kari siMgAra ati lona to bihasati AI ho|' rA0na0 10 lonA : lona / sundara, kamanIya (de0 lAvanya) / 'sA~vara kuva~ra sakhI suThi lonA / ' mA0 1.233.8 lonAI : lAvanitA / lAvaNya, saundaryAbhA / mA0 1.237.1 lonI : vi0strI0 / laavnnyvtii| 'sohaiM sA~vare pathika, pAche lalanA lonii|' gI0 2.22.1 lonu : lona+kae / namaka, kSAra / 'manahuM jare para lonu lagAvati / ' mA0 2.161.1 lone : vi.pu.ba0 / lAvaNyayukta, sundara / 'lAlana jogu lakhana laghu lone / ' mA0 2.200.1 lopa : (1) saM00 (sN.)| adarzana / (2) vi0 (saM0 lupta>prA0 luppa= __ loppa) / adRzya, lupta / 'lopa pragaTa prabhAya ko|' hanu0 31 lopati : vakR0strI0 / lupta krtii| 'lopati bilokata kulipi bhoMr3e bhAla kii|' kavi0 7.182 lopita : bhUka0vi0 (saM0) / lupta kiyA ki ye / 'kopita kali lopita maMgala magu / ' vina0 241 lopihaiM : A0bha0praba0 / lupta (naSTa) kara deNge| 'maMDi medinI ko maMDalIka lIka lopihaiM / ' kavi0 6.1 lopI : bhaka0strI0 / lupta kara dii| 'kali sakopa lopI sucaal| vina0 165.2 lopeu : bhUka00kae / lupta kara diyaa| 'lopeu kAla bidita nahiM ke hU / ' mA0 2.310.4 lopa : A.prae0kavA0 (saM0 lupyate>prA0 luppai = loppi)| lupta hotA-hotI hai / 'tereM hereM lopa lipi bidhihU ganaka kii|' kavi0 7.20 lobha : saM0pU0 (sN.)| lAlaca / aprApta vastu kI lipsA kA tIvra saMvedana de0 SaDvarga / mA0 1.32.6 For Private and Personal Use Only
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 968 tulasI zabda-koza lobhai : lobha hI, ekamAtra lobha / 'lobhai or3hana lobhai DAsana / ' mA0 7.40.1 lomahi : lobha ko / jimi lobhahi soSai sNtossaa|' mA0 4.16.3 lobhA : (1) lobha / 'gujata madhupa nikara madhu lobhaa|' mA0 4.13.1 (2) lubdha (prA0 lubbha=lobbha) / lobhalIna, lalacAyA, lubdha huA / 'bipra carana dekhata mana lobhaa|' mA0 1.166.6 / lomA, lobhAi : A0e0 / lobhayukta hotA hai; lubdha (mugdha) hotA hai / 'mana phiri nahiM anata lobhAi / ' gI0 7.21.15 lomAI : (1) lobhaai| 'jahA~ jAi mana tahai lobhAI / ' mA0 1.213.1 (2) pUkR0 / lubdha hokara / 'baraSa pA~ca taha rahau~ lobhAI / ' mA0 7.75.4 lobhAu~go : A0 bha00 ue / lalacAU~gA / 'laghu lAlaca na lobhaauNgo|' gI0 5.30.3 lobhAe : bhUka00ba0 / lubdha kiye, lobha meM ddaale| 'mAgahu bara bahu bhAMti lobhaae|' mA0 1.145.3 lobhAgi : (lobha+Agi) lobharUpI agni, tIvra lAlasA / vina0 203.7 lomAdi : lobha tathA anya (SaDvarga) / mA0 3.43 lomAna : bhUka00 / lubdha huA / 'mana siya rUpa lobhAna / ' mA0 1.231 lobhAnI : bhUkRstrI0 / lubdha huii| 'hari biraMci hara pura sobhA saba kosalapurI lobhAnI / ' gI0 1.4.6 lomAne : bhUka00ba0 / lubdha hue / 'etehu para ruci rUpa lobhAne / ' kR0 38 lobhAmaraSa : (lobha+amarSa) lobha tathA krodha / mA0 7.38.2 lobhAre : vi0pU0ba0 (saM0 lobhakAraka>prA0 lobhAraya) / lubhAvane / 'nakha sikha ____ aMga lobhAre / ' gI0 1.61.2 lobhihi : lobhI ko / 'lobhihi priya jimi dAma / ' mA0 7.130 kha lobhI : vi0pu0 (saM0 lobhin) / laalcii| mA0 1.267.3 lobhu : lobha+kae / mA0 1.48 kha lobhe : lobhAne / 'nava sumana mAla sugaMdha lobhe maMju guMjata madhukarA / ' gI0 7.16.3 loma : roma (sN.)| vina0 28.1 lomasa : saM0pU0 (saM0 lomaza) / eka RSi jo amara mAne gaye haiM / mA0 7.110 loyana : locana (prA0 loynn)| 'loyana lAhu hamahi bidhi dInhA / ' mA0 2.86.3 loyanana, ni, nha, nhi : loyana+saMba0 / netroM (ko) / 'brahmAnaMda hRdaya, darasa-sukha loyanani / ' gI0 1.61.4 lola : vi.pu. (sN.)| (1) caJcala / 'rAjata locana lola / ' mA0 1.25.8 (2) lolupa, lAlacI / bhAgu bhAgo lobha lola ko|' kavi0 7.15 For Private and Personal Use Only
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 969 loladinesa : (de0 dinesa) / lolArka (kAzI meM eka kuNDa tIrtha) / vina0 22.4 lolA : lola / mA0 1.243.4 / / lolupa : vi0 (saM0-lolapIti iti lolupH)| har3apa jAne vAlA, lupta karane kA atizaya icchuka; kisI prakAra se vastu prApta karane kA abhilaassii| mA0 1.267.3 lolupacArA : vi0 (saM0 lolupacAra) / lolupa AcaraNa karane vAlA; har3apa jAne __ ke lie tatpara / 'lobhI laMpaTa lolupcaaraa|' mA0 2.168.3 lolupatA : saM0 strI0 (saM0) / har3apa lene kI pravRtti / 'iriSA paruSAcchara loluptaa|' mA0 7.102.7 lovA : saM00 (saM0 lopAka >prA0 lovAa =siyAra) / lomdd'ii| 'lovA phiri phiri darasu dekhAvA / ' mA0 1.303.5 loha : (ka) saM00 (sN.)| (1) dhAtuvizeSa / mA0 2.176 (2) Ayudha (lohaayudh)| (3) yuddha / 'sanamukha loha bharata sana leuuN|' mA0 2.160.2 (kha) (saM0 lobha>prA. loha) / lAlaca / 'taba teM besAhyo dAma loha koha kAma ko|' kavi0 7.70 lohA : loha / lohArini : saM0strI0 (saM0 lohakAriNI>prA0 lohaarinnii)| lohAra jAti kI ___strii| rA0na0 5 lohita : (1) vi0 (saM0) / aruNavarNa, lAla / 'lohita lalita laghu carana kamala cAru / ' gI0 1.10.3 (2) saM00 (sN.)| maGgala graha / lohitapura : maGgala graha ke nagara; maGgala-graha-piNDa / 'prati maMdira kalasani para bhrAjahiM manigana duti apanI / mAnahuM pragaTi bipula lohitapura paThai diye avnii|' gI0 7.20.3 lohU : saM00 (saM0 lohit)| rakta, rudhira, khana / kavi0 6.46 lohe : loha / AyudhoM se, yuddha meM / 'lohe lalakAri lare haiM / ' gI0 6.13.1 / lauM : avyy'| taka, paryanta / 'suta mAnahiM mAtu pitA taba lauM / abalAnana dIkha ___ nahIM jaba lauM / ' mA0 7.101.4 lau : laya+kae / dhyAna, cAha, bhAva, prema / 'milahiM na rAma kapaTa lo laaye|' vina0 126.5 laukA : saM0puM0 (saM0 alAbuka) / laukI kA phala (tuuNbaa)| 'loha le lokA tirA / ' mA0 2.251 chaM0 laukika : vi0 (saM0 loke vihito hitaH prasiddho vA lokika:) / (1) loka meM pracalita / (2) lokavihita / (3) loka hita kara / 'tehi zrama yaha laukika byavahArU / ' mA0 2.87.8 'kari baidika laukika saba riitiiN|' mA0 1.220.1 For Private and Personal Use Only
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 970 tulasI zabda-koza lyAi : pU0 (lei+aai)| le Akara, livA kara, sAtha lekr| 'suMdari calIM kohabara lyAi ke|' mA0 1.326 chaM. 4 lyAI : (lei+AI) lekara AIM, sAtha lAI / 'sunata suAsini sAdara lyAI / ' ____ mA0 1.324.3 lyAe : (lei+Ae) lekara Aye, sAtha lAye / 'maMgala sakala sAji saba lyaae|' mA0 1.313.2 lyAyo : (lei-+aayo)| lekara aayaa| 'acala lyAyo cali ke / ' kavi0 6.55 'asa kahi lachimana kahuM kapi lyAyo / ' mA0 6.84.5 lyAvauM : (lei+AvauM) le AU~, sAtha lekara aauuN| 'jo lauM hauM lyAvauM raghubIrahi / ' gI0 5.14.1 caMdAru : vi0 (saM0) / vandanAzIla, praNatizIla / vina0 54.6 vaMdita : vandita / vina0 46.5 vaMdini : vi0strI0 / vandanIyA, prnnmyaa| 'nara nAga asura vaMdini / ' vina0 17.1 vaMde : vande / vina0 10.3 vaMdya : vi0 (saM0) / vandanIya, stutya, praNamya / vina0 12.2 vaMza : saM00 (saM0) / (1) kula / mA0 3.4 chaM0 (2) veNu, bA~sa / vaMzATavI : (vaMza+aTavI) / kula rUpI veNu kA vana / 'kasaM vaMzATavI dhUmaketU / ' vina052.7 vakra : vi0 (saM.) / (1) tirachA / 'vakra avaloka / ' vinaH 51.3 (2) kuTila / mA0 1 zloka 3 vacana : saM00 (sN.)| kathana, ukti / vina0 38.3 vacAMsi : (saM0) saM0ba0 / vacana / 'na anyathA vacAMsi me|' mA0 7.122 ga / vana : saM00 (sN.)| (1) indra kA Ayadha vizeSa / vina0 46.7 (2) hIrA / 'dvija vajra duti / ' vina0 51.3 (3) megha kI bijlii| (4) loha / (5) vi0 / sudRDha, lohatalya kaThora / 'vajra tanu (vajrAGgahanumAna jii)|' vina0 25.7) For Private and Personal Use Only
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 971 bajrasAra : vi0 (sN.)| vaja tulya sudRDha / 'vacasAra srvaangg|' vina0 26.3 bata : pratyaya (saM0 vat) / samAna, tulya / 'kalahaMsa vata / ' vina0 61.6 / vatsala : vi.pu. (saM0) / pAlya ke prati kRpApUrNa snehazIla / mA0 3.4 chaM0 vada : A0-AjJA- mae0 (sN.)| tU kaha / 'vada vedsaarN| vina0 46.1 vadati : A.prae0 (sN.)| kahatA hai / 'iti vadati tulasIdAsa / ' vina0 45.5 vadana : saM00 (saM.) / mukha / vina0 11.4 vadAmi : A0 ue0 (sN.)| kahatA hUM / mA0 5 zloka 2 vadrikAzrama : saM00 (saM0 vdrikaashrm)| himAlaya sthita vadarI (bera) ke vana ____ meM nara-nArAyaNa kI tapobhUmi / vina0 60.5 vadha : saM00 (saM0) / mAra DAlanA / mA0 6 zloka 1 vadhU : (de0 badhU) / vina0 43.3 vana : saM0pU0 (sN.)| (1) jaMgala / mA0 5 zloka 3 (2) jala / vanacara : vi0+saM0pu0 (sN.)| (1) kAnanacArI (de0 bncr)| (2) jalacArI / (3) matsya / vanacaradhvaja : jalacaradhvaja = mInadhvaja, mIna ketana = kAmadeva / vina0 54.6 vanaja : jalaja / kamala, padma / vanajanAma : padmanAbha =viSNu / vina0 54.6 vanada : jalada / megha / vanavAma : jaladAbha-meghAbha =meghasadaza / vina0 54.6 vanamAla, lA : (de0 banamAlA) / vina0 51.5 vandita : vi0 (sN.)| praNAma kiyA huA, stuta / mA0 7 zloka 2 vande : A0ue0 (saM0) / praNAma karatA huuN| mA0 1 zloka 1 vapu : bapu / vina0 46.4 vapuSa : vapu / vina0 25.3 vamana : vi0pU0 / ugalane vAlA / vina0 38.1 vayaM : sarvanAma (saM0) / hama / vina0 60.7 vara : vi0 (saM0) / (1) zreSTha / vina0 10.3 (2) varaNa kiyA huA=pati / 'shailknyaavrN| vina0 12.1 (3) prArthita vastu=varadAna / (4) apekSA meM uttm| varaka : vi0 (saM0) / vara dene vAlA, abhISTa-dAtA / vina0 26.6 varAka : vi0 (sN.)| becAraH, dIna, tucch| varAkA : varAka+ba0 (saM0 varAkA:) / becAre / 'ke varAkA vayaM vigt-saaraa|' vina0 60.7 varuNa : saM00 (sN.)| jala ke adhideva / vina0 10.6 For Private and Personal Use Only
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 972 www.kobatirth.org tulasI zabda-koza (1) ratha ke varUtha : saM0pu0 (saM0) / rakhane kA gupta sthAna ( 2 ) kavaca | (3) AvAsa / ( 4 ) rakSA sAdhana / 'trAtu sadA no kRpA varUtha: / ' mA0 3.11.10 (5) samUha / 'nizicara kari varUtha mRgarAja: / mA0 3.11.6 varNa : saM0pu0 (saM0 ) / akSara / mA0 1 zloka 1 ( anya arthoM ke lie de0 barana ) varNAzrama : ( varNa + Azrama ) varNacatuSTaya = brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdra; AzramacatuSTaya = brahmacarya, gArhasthya, vAnaprastha aura saMnyAsa / vina0 44.8 vata: vi0pu0 (saM0 vartin ) / vidyamAna / mA0 1 zloka 6 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tA : saM0 strI0 (saM0) bAtI / battI ( dIpadazA) / vina0 47.4 varma : saM0pu0 (saM0) kavaca / mA0 3.11.16 vina0 16.2 varya : vi0 (saM0 ) / varaNIya, vareNya, zreSTha / vina0 60.4 vallabha : saM0 + vi0 (saM0 ) / (1) pati / 'zrutikIrti vallabha / ' vina0 40.4 (2) priya, prItikara, iSTa / 'brahmakula - vallabhaM / ' vina0 12.3 ' bhajAmi bhAva - vallabhaM / mA0 3.4 chaM0 valli, lI : saM0 strI0 (saM0 ) / bela=latA / vina0 51.6 vaza : vi0 saM0 (saM0) / (1) adhIna / mA0 1 zloka 6 (2) adhInatA / vina0 25.5 vastu: (saM0) A0- - prArthanA - prae0 / nivAsa kare / 'vasatu manasi mama kAnanAcArI | mA0 3.11.18 vasana: saM0pu0 (saM0 ) / vastra / vina0 38.2 sasi : A0ma0 (saM0 ) / tU nivAsa karatI hai ( karatA hai) / 'Isa sIsa vasasi / ' vina0 20.1 su: saM0pu0 (saM0 ) / aSTa devavizeSa ( dhruva, Apa, soma, dhara, anila, anala, pratyUSa aura prabhAsa ) / vina0 10.6 (de0 basu ) vastra : saM0pu0 (saM0) / paridhAna / vina0 50.2 vaha : sarvanAma (saM0 aso> prA0 aho > a0 oha ) / ' vaha sobhA kahata na banai khagesa / ' mA0 7.12 ka vahasi : A0ma0 (saM0 ) / tU pravAhazIla hai, tU pravAha meM le calatI hai / 'vimala vipula vArivahasi / ' vina0 17.2 vahitra : saM0pu0 (saM0) / pota, naukA, jahAja / vina0 50.6 vA: (1) sarvanAma | usa / 'vA muralI para vArauM / ' kR0 33 (2) avyaya (saM0 ) / athavA | 'puruSa napuMsaka nAri vA / mA0 7.87 ka ( 3 ) aura / 'tinha ke sama baibhava vA bipadA / ' mA0 7.14.13 vAgIza : vi0 + saM0 (saM0 ) / (1) vANI kA svAmI / (2) bRhaspati / (3) paramezvara / vina0 54.1 For Private and Personal Use Only
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 973 vAgIzA : saM0 strI0 (saM0) / sarasvatI, vANI (de0 bAgIsA) / vAcaka : saM00 (saM0) / zabda / 'vAcya-vAcaka rUpa / ' vina0 53 7 pAcya : saM00 (saM.) / kathya, artha (vAcaka kI apekSA meM) abhidheya / vina 53.7 vANI : (de0 bAnI) (1) vAkzakti / vina0 26.5 (2) sarasvatI devii| mA0 1 zloka 1 vAta : saM00 (sN.)| vAyu / vina0 28.1 vAtajAta : vAyu putra hanumAna / mA0 5 zloka 3 vAdI : vi.pu. (saM0 vaadin)| (1) kahane vAlA (2) vyAkhyAtA / (3) siddhAntavizeSa (vAda) kA mAnane vAlA / 'brahma vaadii|' vina0 54.4 vAnara : (baanr)| mA0 5 zloka 3 bAnIra : saM00 (saM0) / beta, vetralatA / 'harita gaMbhIra vAnIra duhu~ tIra pr|' vina0 18.4 vAma : vi0 (saM0) de0 bAma / bAyAM / vina0 51.7; mA0 2 zloka 3 vAmadeva : saM00 (saM0) / (1) ziva / vina0 12.1 (2) zivAvatAra hanumAn / vina0 28.5 vAmana : vi0 saM00 (saM0) / (1) kharva, baunA (2) bhagavAn kA avatAra vizeSa / vina0 46.3 vAmA : (de0 bAmA) / sundarI, kmniiyaa| vina0 15.3 vArahi, hI : A0praba0 (saM0 avatArayanti =vatArayanti>prA0 vAraMti>a0 vArahiM) / nevachAvara utArate-tI haiM / 'mani basana bhUSana bhUri vArahiM / ' mA0 1.318 chaM0 'sakhI sumitrA vArahIM mani bhUSana basana bibhAga / ' gI0 1.22.10 vArAMnidhi : saM00 (saM0) / samudra / vArAnidhe : vArAMnidhi+sambodhana / he samudra / vina0 44.6 cAri : (1) (de0 bAri) / jala / vina0 10.3 (2) kR0 (saM0 vatArayitvA >prA0 vAria>a0 vAri) / nevachAvara utArakara / 'mani basana bhUSana vAri Arati karahiM / ' mA0 1.327 chaM0 1 / vArihiM : A0praba0kavA0 (saM0 vatAryante>prA. vArIaMti>a0 vaariiahiN)| nevachAvara kiye jAte haiM-kiye jAyeM, kiye jA sakate haiN| 'aMga aMga para vArihiM koTi koTi sata kAma / ' mA0 1.220 vArie : A0kavA0prae0 (saM0 vatAryate>prA. vArIai) / nevachAvara kiijie| 'kausilA kI kokhi para toSi tana vArie rii|' kavi0 1.12 vAricara : saM00 (sN.)| (1) jalajantu (2) matsya (3) matsyAvatAra bhagavAn / vina0 52.2 For Private and Personal Use Only
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 974. talaso zabda-koza vArija : saM00 (saM.) / kamala / vina0 26.4 vArida : saM00 (sN.)| megh| vAridAma : (vArida+Abha) megha tulya / vina0 50.2 vAridhara : saM00 (saM0) / medha / vina0 51.2 vAridhi : saM00 (saM.) / samudra / vina0 25.3 vAriyahi : vAriahiM / 'kuTila sata koTi mere roma para vAriyahiM / ' vina0 208.3 vArI : bhUka0 strI0 / nevachAvara utAra ddaalii| 'kAma koTi sobhA aMga aMga para vaarii|' gI0 1.25.1 vArIza : saM00 (saM.) / samudra / vina0 15.4 vArIzakanyA : lakSmI jii| vina0 61.7 vAru : A0 -AjJA-mae0 (saM0 vatAraya>prA0 vArahi>a0 vaaru)| tU nevachAvara utAra / 'subhaga ura dadhibada sudara lakhi apanapI vAru / ' kR0 14 / vArauM : A0 ue0 (saM0 vatArayAmi>prA0 vArami>a0 vArau~) / nevachAvara utAra ddaaluu| 'joga juguti aru mukuti bibidha bidhi vA muralI para vaarauN|' kR0 33 vAladhi : (de0 baaldhii)| pUcha / vina0 26.3 vAli : (de0 bAli) / sugrIva kA agraja / vina0 25.4 vAsa : (bAsa) nivAsa / mA0 2 zloka 2 vAsanA : (de0 bAsanA) / (1) icchA / (2) viSaya-lAlasA / 'vAsanA-vRda kairava divAkara / ' vina0 46 (3) saMskAra / 'bipul-bhv-vaasnaa-biij-haarii|' vina0 47.3 (4) zraddhA, niSThAvRtti / 'acara cara rUpa hari'' iti vAsanA dhUpa dIjai / ' vina0 47.2 vAsI : vipu0 (saM0 vAsin) / nivAsI / vina0 44.2 vidhyAdri : saMpu0 (sN.)| vindhya parvata (vindhya+adri) / vina0 43.4 vikaTa : (de0 biktt)| vina0 12.3 vikaTatara : (de0 tara) / ativikaTa / vina0 60.7 vikarAla : vi0 (sN.)| atyanta bhayAnaka / vina0 26.3 vikala : vi0 (sN.)| (1) kalArahita, aMza-hIna / (2) AtaM, vyAkula / vina0 43.1 vikalatA : saM0strI0 (saM0) / vyAkulatA / vina0 55.7 vikAra : (de0 bikaar)| (1) doSa, kSata, vyAdhi Adi / 'bhogaugha vRzcika vikAraM / ' vina0 56.6 (2) vivarta= vastu kA atAttvika parivartana / 'vIthI vikaar|' vina0 58.3 vikAsI : vi00 (saM0 vikAsin) / vikasita karane vAlA / vina0 26.4 For Private and Personal Use Only
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 975 'vikrama : saM00 (sN.)| (1) vizeSa caraNa-vikSepa (gati) / (2) abhiyAna zakti / (3) parAkrama, utsAha zakti / 'magarAja vikrama / ' vina0 26.1 vikhyAta : vi0 (saM0) / kIrtizAlI, prasiddha / vina0 25.6 vigata : vi0 (saM0) / (1) vyatIta / (2) rahita / vina0 25.5 'vigatasAra, rA : sArahIna / vina0 60.7 / vigraha : (de0 bigrh)| (1) yuddha, vair| (2) devapratimA=arcAvatAra / (3) zarIra / 'kaMba-kuMdendu-kapUra-vigraha rucira / ' vina0 102 (4) svarUpa / ____ bizuddha-bodha-vigrahaM / ' mA0 3.4.10 'vighaTana : saM00 (sN.)| aMzoM meM bikharAva lAnA (saMghaTana kA viloma); vidAraNa, vicchedana / vina0 25.8 'vicitra : vi0 (sN.)| (1) vividha varNoM vAlA, raMgabiraMgA / (2) vividha AzcaryoM se pUrNa / (3) vilakSaNa, camatkArI / 'mauli-mAleva zobhA vicitraM / ' vina0 11.3 viccheda : saM00 (saM0) / khaNDana, kartana (kATanA) / vina0 57.7 vijaya : saM00+ strI0 (saM0 vijayaH) / jaya, sarvopari utkarSa / vina0 25.6 vijJAna : saM00 (sN.)| (1) zilla tathA zAstra ke dvArA prApta jJAna / (2) vijJAnamaya koza =jnyaanendriy+buddhi| (3) viveka= sat tathA asat tattvoM ko vivikta bodha / (4) brahmajJAna (mAyA tathA brahma kA viveka) / (5) svAnubhati, parapratyakSa, atIndriya svarUpa bodha / vina0 10.4 viDaMbita : vi0 (saM.) / tirohita, avacchAdita, avamAnita / 'janu viDaMbitakArI vizva-bAdhA / ' vina0 43.5 vitarka : saM00 (saM0) / vAda-vivAda kA tarka, kalpanA, saMzaya, anumAna / mA0 3.4.7 vida : vi0 (sN.)| jJAtA / 'vedAMta-vida.. vedAMgavida / ' vina0 26.8 vidita : vi0 (saM0) / vikhyAta, prasiddha / vidyA : (de0 bidyaa)| (1) jJAna / (2) tattva bodha / (3) zAstrAbhyAsa / (4) AtmajJAna / 'vividha vidyA vizada / ' vina0 26.8 zAstra Adi, kalA, kauzala / 'praNata jana-kheda-viccheda-vidyA-nipuNa / ' vina0 51.8 vidyut : saMstrI0 (sN.)| bijalI / vina0 10.3 vidyullatA : latA tulya bijalI kI lambI rekhA / vina0 28.1 vidrAviNI : vi.strI0 (saM.) / khader3a dene vAlI, dUra karane vaalii| 'agha vRda vidraavinnii|' vina0 18.1 vidhAtA : vi0+saM0 (sN.)| (1) vidhAyaka, nirmaataa| (2) brhmaa| (3) vizva kA dhAraNakartA tathA saSTA=paramezvara / vina0 11.8 For Private and Personal Use Only
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 976 tulasI zabda-kozaH vidhAyI : vidhAtA (saM0 vidhAyin) / kartA, racayitA / 'RkSa-kapi-kaTaka-saMghaTa.. vidhaayii| vina0 25.6 vidhi : (de0 bidhi) / brahmA, vidhaataa| vina0 12.2 vidhu : saM0pu0 (saM0) / candramA / mA0 2 zloka 1 vidhau : (saM0) vidhi meM, karane meM / mA0 3 zloka 1 vidhvaMsa : saM0pu0 (sN.)| vinAza / vina0 46.7 vinA : avyaya (saM0) / rahita / mA0 1 zloka 2 vinAyaka : saM00 (saM0) / gaNeza jI / mA0 1 zloka 1 vinizcita : vi0 (saM0) / atyanta nizcita, sunizcita / mA0 7.122 ga vipina : saM00 (saM.) / vana / vina0 25.5 vipula : vi0 (saM0) / adhika, pracura, puSkala, paryApta, atizaya / mA0 3.11.15; vina0 11.2 vipra : (1) (de0 bipra0) / vina0 25.3 (2) bhRgumuni (ke artha meM) / mA0 4 zloka 1 vibudha : (de0 bibudha) / vina0 17.1 vibhaMjana : vi0pu0 / dhvaMsakartA, vinAzaka / mA0 3.11.15 vibhAti : A.prae0 (saM0) / suzobhita hai / mA0 2 zloka 1 vibhAsi : A0mae0 (saM0) / tU suzobhita hai / vina0 17.1 vibhISaNa : (de0 bibhiissn)| vibhu : (de0 bibhu) / vyApaka, sarvagata / vina0 12.3 vibhUSaNa : (de0 bibhUSana) / alaMkAra / mA0 2 zloka 1 vibho : vibhu+sambodhana (sN.)| he prabhu, he antaryAmin / vina0 10.6 vimala : vi0 (sN.)| nirmala, svaccha / vina0 11.6 vimalatara : (de0 tara) / ati nirmala / vina0 16.2 vimukha : (de0 bimukha) / rucihIna (parAGa mukha) / vina0 10.8 viraja : vi0 (saM0 virjs)| (1) rajoguNa rahita, niSkaluSa / 'jadapi viraja vyApaka avinaashii|' mA0 3.11.17 (2) dhUli rahita=nirmala / 'viraja vara vaari|' vina0 18.2 virati : saM0strI0 (sN.)| virAga (rati kA viloma), anAsakti, viSaya vairAgya / vina0 60.8 viraha : saM00 (sN.)| (1) abhAva (2) viyoga / vina0 27.4 virAgI : vipu0 (saM0 virAgin) / rAgahIna, svabhAva se hI virakta, viSaya parADa mukha; anAsakta, niSkAma / vina0 26.2 For Private and Personal Use Only
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 977 tulasI zabda-koza virAja : (birAjai) / zobhita hai| 'vyAla na kapAla mAlA virAja / vina0 10.2 virAdhA : (birAdha) rAkSasavizeSa / vina0 43.5 virudAvalI : (de0 birudAvalI) kIrti gAna samUha / vina0 25.6 vilasita : vi0 (saM.) / suzobhita, dIpta / mA0 7 zlo0 1 vivardhana : vi0pU0 / bar3hAne vAlA / vina0 55.5 vivaza : (de0 bibasa) / paratantra, svecchArahita / vina0 43.6 vivikta : (1) vi0 (sN.)| pRthak kiyA huA, alaga karake jAnA huaa| (2) ekAnta / mA0 3.4.8 vividha : (de0 bibidha) aneka-prakAraka / vividha vidyA vizada / ' vina0 26.8 viveka : (de0 bibeka) / (1) sat aura asat kA antara karane vAlI buddhi / (2) jar3a-cetana kA anta ra karane vAlI buddhi / mA0 3 zlo01 vizada : vi0 (sN.)| (1) nirmala, svaccha / 'madhya dhArA vizada / ' vina0 18.4 (2) kuzala, nipuNa, spaSTa / 'vividha vidyA vizada / ' vina0 26.8 vizAla : (de0 bisAla) / mA0 7.108.7 vizikha : (de0 bisikha) / vina0 50.1 vizuddha : vi0 (sN.)| atyanta zuddha, nitAnta nirmala / vivikta / vina0 53.2; mA0 1 zlo04 vizrAma : saM00 (sN.)| (1) citta kI zAnta dazA, niruddha cittadazA / vina0 46.6 (2) sukha-sthiti / 'zAnti payaMka zubha zayana vizrAma zrIrAma raayaa|' vina0 47.5 (3) AdhAra, adhiSThAna, parama dhAma / 'vizva vizrAma / ' vina0 51.1 (4) mokSa, paramapuruSArtha / 'sarva sukha dhAma guNa grAma vizrAma-pada / ' vina0 53.2 vizva : saM00 (sN.)| jagatprapaJca (jise rAmAnuja mata se brahma kA hI aMza mAnA gayA hai) / 'vizva bhavadaMza saMbhava puraarii|' vina0 10.6 vizvata : vi0 (saM0 vizvadhRta) / vizva kA AdhAra / vina0 61.8 vizvAyatana : vizva jisakA Ayatana (kalevara) hai; vizvarUpa, paramezvara (de0 vizva) / vina0 54.1 vizvAsa : (de0 bisvAsa) nizcaya-bodha, niSThA, zraddhA / mA0 1 zlo0 2; vina0 viSama : vi0 (sN.)| (1) uccAvaca / (2) aneka rUpa (sama kA viloma) / 'nirguNa saguNa viSama-sama-rUpaM / ' mA0 3.11.11 (3) durUha, durbodha / vina0 58.8 For Private and Personal Use Only
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 978 tulasI zabda-koza viSamatA : saM0strI0 (sN.)| durUhatA, samatvarahita dazA / dvaita / vina0 55.2 viSaya : (de0 biSaya) / bhogya padArtha / 'viSaya rasa nirasa / ' vina0 38.4 viSAda : (de0 biSAda) avasAda, zrAnti, thakAna, glAni, mAnasika zUnyatA / mA0 3.11.6 viSNa : saM.pu. (saM0) / sarvavyApI devavizeSa=paramAtmA kA sAttvika rUpAntara / vina0 12.2 viSNo : viSNu+sambodhana (sN.)| vina0 54.3 vistAra : saM0pU0 (sN.)| prasAra, phailAva, vyApti / vina0 11.2 vihaga : (de0 bihaga) pakSI / vihagarAja : garur3a / vina0 55.5 vihageza : garur3a / vina0 26.3 vihArI : vi.pu. (saM0 vihArin) / vihAra karane vAlA / (1) vicaraNa karane vAlA / 'punny-kaann-vihaarii|' vina0 43.4 (2) vinoda karane vAlA / 'AnaMda viithii-vihaarii|' vina0 46.8 vihita : (de0 bihit)| (1) kiyA huaa| (2) zAstrIya vidhAna dvArA puSTa / vIci, cI : saM0strI0 (saM0) / taraGga, lahara / vina0 58.3; mA0 3.4 chaM. vIra : (de0 biir)| zUra, yuddhotsAha sampanna / vina0 36.3 (2) kAvya-rasa vizeSa=dAnavIra, dayAvIra, dharmavIra, yuddhavIra (sAmAnyatayA utsAhImAtra kA artha saMgata hai)| vRda : saM00 (saM0) / samUha / vina0 15.4; mA0 4 zlo0 1 dArakA : saM00 (saM0 vandAraka) / deva / vina0 12.2 vRka : saM00 (sN.)| bheDiyA hiMsaka vanya jantuvizeSa / vina0 59.4 vRjina : saM00 (sN.)| pAtaka, pApa / vina0 61.8 vRtti : saM0strI0 (saM0) / (1) citta vyApAra; viSayamukhI cittagati / 'prauDha abhimAna citavRtti chIja / ' vina 0 47.2 (yahAM citta kI abhimAnagranthi kA artha hai jo viSayAbhimAna se banatI hai) / (2) triguNa-janita cittadazAeMsAttvikavRtti sukha; rAjasavRtti =duHkha ; tAmasavRtti =moh| 'guNa-vRtti hartA / ' vina046.7 vRtra : saMpu0 (saM0) / tvaSTA muni kA putra asura vizeSa jise indra ne mArA thaa| vina0 57.3 vRzcika : saM00 (saM0) / bIchU / vina0 56.6 vRSabha : saM00 (saM0) / baila / vina0 10.4 vRSNi : saM0pu0 (saM0) / yaduvaMza kA zAkhA-puruSa jisake nAma se vRSNi-vaMza kahA jAtA hai aura kRSNa ko vArSNeya kahate haiM / vina0 52.7 For Private and Personal Use Only
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza vega : saM0pu0 (saM0 ) / gatisadharmA guNavizeSa, gati kI tIvratA, zIghratA / vina0 26.3 vetAla : (de0 betAla ) / vina0 16.2 veda : (de0 beda) / (1) zrutigrantha- saMhitA, brAhmaNa, AraNyaka upaniSad tathA vedAGga / (2) jJAna / vina0 12.3 vaivasvarUpa : (1) jJAnarUpa, (2) vedamantrarUpa, (3) oMkAra svarUpa | mA0 7.108 0 1 vedAMga : saM0pu0 (saM0 ) / vedoM ke chaha aGga jinake dvArA vedoM kI vyAkhyA saMbhava hotI hai - zikSA, kalpa, nirukta, vyAkaraNa, chanda aura jyotiSa / vina0 26.8 vedAMta : saM0pu0 (saM0 ) / vedoM kA anta ( carama ) bhAga = upaniSad ( tathA gItA aura brahmasUtra ) / brahma jJAna kA zAstra, brahmavidyA / vina0 26.8 mA0 5 zlo0 1 vaidya : vi0 (saM0 ) / jJeya, prameya, jJAtavya, jAnane yogya / mA0 5 zlo0 1 veza : saM0pu0 (saM0) / (1) striyoM ( vezyAoM kI ) vyApArika sajjA yA zRMgAra racanA | 'divya devI veza dekhi lakhi nizicarI / ' vina0 43.5 (2) veSa | 'subhaga sarvAMga veza / ' vina0 61.6 979 veSa : (de0 beSa) banAva, paridhAnAdi-sajjA / vina0 12.3 I vai: sarvanAma ( vaha + ba0 ) / ve / 'kahA~ te Ae va haiM / ' gI0 6.17.1 vaiku MTha : saM0pu N0 (saM0) / (1) viSNu ! vina0 53.8 ( 2 ) vAgIza vaikuMTha svAmI / ' vina0 55.5 saMdarbha : saM0 + vi0strI0 (saM0 vaidarbhI) / vidarbha deza ke rAjA kI putrI = rukmiNI ( kRSNa kI paTarAnI ) / vina0 57.6 vaidehi : (de0 baMdehI) / sItA / vina0 43.6 vainateya : (de0 bainateya ) / vinatA ( kazyapa - patnI) ke putra = garur3a / vina0 50.1 vaibhava : saM00 (saM0 ) / vibhUti, aizvarya, sampatti, samRddhi / mA0 3.4 chaM0 ; vina0 For Private and Personal Use Only viSNu loka / 'vimala 26.2 vairAgya : saM0pu0 (saM0) / (1) virakti, viSaya-nirIhatA, vitRSNA / mA0 3 zlo0 1 (2) yoga ke do sAdhanoM - abhyAsa aura vairAgya - meM ekatara jo viSaya-vAsanA ke prati cittavazIkArapUrvaka anicchA kA nAma hai / vina0 10.8 ri, rI : (de0 berI) zatru / mA0 3.4 chaM0 ; vina0 26.3 vyakta : (1) vi0 (saM0 ) / prakaTa / 'vigraha - vyakta lIlAvatArI / ' vina0 43.1 (2) saM0pu0 (saM0 ) / avyakta = = mUla prakRti ke pariNAmarUpa 23 tattva -- mahat, ahaMkAra, mana, pA~ca jJAnendriya, pA~ca karmendriya, pA~ca tanmAtra ( zabda, rUpa rasa, gandha sparza), pA~ca mahAbhUta / vina0 54
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 980 tulasI zabda-koza vyagra : (1) (de0 byagra ) / ( 2 ) saMlagna, tatpara, tallIna / (3) saMbhrama-yukta, har3abar3I se yukta, tvarita / vyagracita : vio ( vyagracitta) / (1) saMlagna citta vAlA / (2) tvarita cita vAlA | 'vizva upakAra hita vyagracita sarvadA / ' vina0 57.5 vyAkaraNa: saM0pu0 (saM0 ) / vedAGgavizeSa = = zabdazAstra, padazAstra / vina0 28.5 yAghra: saM0pu0 (saM0 ) / bAgha, cItA / vina0 10.4 vyAdha : saM0pu0 (saM0 ) / vyadhana karane vAlA; pazupakSiyoM kI mRgayA kA vyavasAyI / vina0 57.3 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAdhi : saM0 strI0 (saM0pu0 ) / roga / vina0 28.4 vyApaka : vi0 (saM0 ) / pUrNa, dUsare kI apekSA adhika vistAra vAlA (vyApya kA viloma ) / mA0 7.108.1 'brahma vyApaka akala / ' vina0 46.7 vyApya : (de0 byApya) vyApaka tattva kI apekSA alpa vistAra vAlA / vyAla : saM0pu0 (saM0 ) / sarpa / vina0 10.2; mA0 6 zlo0 2 1 vyAlArAT : saM0pu0 (saM0) / ( 1 ) zeSanAga / ( 2 ) vizAla sarpa / mA0 2 zlo0 1 vyAlasUdana : sarpoM kA nAzaka = garur3a / vina0 28.3 vyAlAri : sarpa zatru = garur3a / vina0 54.1 vyoma : saM0pu0 (saM0 ) / AkAza / vina0 53.8 vrajanti : A0pra0 (saM0 ) / prApta karate haiM / mA0 3.4 chaM0 vrata : (de0 vrata ) / vina0 26.6 vratI : vi0pu0 (saM0 vratin ) / vrata vAlA, pratijJArata, dRDha saMkalpa / vina0 26.2 vrAta: saM0pu0 (saM0 ) / samUha | 'dukhada mRga vrAta utpAta kartA / ' vina0 51.5 za zaM : avyaya ( saM 0 ) / kalyANa | mA0 6 zlo0 3; 3.11.16 zaMkara : saM0pu0 (saM0 ) / kalyANakArI = ziva mA0 7.108.8 zaMkA : (de0 saMkA) / vina0 25.5 zaMkha : (de0 saMkha) / mA0 6 zlo0 2 zaMprada : (de0 prada) kalyANa-dAyaka / vina0 12.1 zaMbhu : saM0pu0 (saM0 ) / zaGkara / ziva / mA0 7.108.15 For Private and Personal Use Only
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 981 zaMbho : zaMbhu+sambodhana (saM0) / he zaMkara / mA0 7.108.16 zakti : (de0 sakti, sakati) / vina0 55.2 zakra : saMpu0 (sN0)| indra / vina0 25.2 zacI : saM0strI0 (sN.)| indrANI / mA0 3.4.12 zaTha : (de0 stth)| vina0 46.1 zata : saMkhyA (sN.)| sau, saikar3A / vina0 11.2 zatapatra : saM00 (sN.)| kamala / vina0 61.2 zatru : saM0+vi0 (sN.)| (shaatnkrtaa)| vairI / vina0 10.4 zatrughna : saM00 (saM0) / kaniSTha dazaratha putra / vina0 44.6 zatrusUdana : zatrughna (sN.)| vina0 38.2 zatruhana : zatrughna / vina0 40.1 zabarI : (de0 sbrii)| vina0 43.6 zabda brahma : saM00 (saM0) / (1) zabdarUpa brahma / (2) parA vANI jo kramaza: pazyantI, madhyamA aura baikharI kA rUpa letI hai| (3) veda / (4) oMkAra / (5) sphoTa zabda jo Antarika hotA hai aura jisase hI artha-bodha saMbhava hotA zabdabrahma kapara : (zabdabrahma+ekapara) / vi.pu. (sN.)| ekamAtra zabdabrahma meM tatpara / brahmalIna, oMkArAdi meM tatpara / zabdabrahma meM niSNAta evaM usake ekamAtra jJAtA / vina0 57.4 zabdAdi : (de0 mahadAdi) rAjasa aura tAmasa ahaMkAra se utpanna pAMca sUkSmabhUta yA tanmAtra-zabda, sparza, rUpa, rasa, gandha jinase mahAbhUta pariNata hote haiM-AkAza, vAyu, teja, jala aura pRthvii| 'prakRti, mahatattva, zabdAdi, guNa, devatA, vyoma, marudagni, amalAMbu, urcha / ' vina0 54.2 zama : (de0 sama) / vina0 44.8 zamana : vi0 (saM0) / zAnta karane vAlA / mA0 6 zloka 2 zayana : saM0pU0 (saM.) / zayyA, vizrAma / 'nIla paryaMka kRta zayana / ' vina0 18.4 zara : saM00 (saM0) / bANa / mA0 3.11.4 zaraNa : saM00 (saM0) / rakSaka, Azraya / vina0 10.6 zaraNAgata : (zaraNa+Agata) zaraNa AyA huA; rakSA hetu (Azraya pAne) AyA huA / pratpanna / vina0 56.5 zarAsana : (de0 sarAsana) / mA0 3 zloka 2 / zarIra : saM00 (saM0) / deha, kalevara / mA0 3.11.3 zarma : saM00 (saM0 zarman) / kalyANa / vina0 60.6 zarva : saM00 (saM0 -- shhiNsaayaam-sNhaarkrtaa)| ziva / mA0 2 zloka 1 For Private and Personal Use Only
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 982 tulasI zabda-koza zarvarI : saMstrI0 (sN.)| rAtri / zarvarIza : (zarvarI+Iza) rajanIza candramA / vina0 16.1 zastra : saM00 (saM0-zasana=hiMsana kA saadhn)| vina0 26.3 zazAGka : saM00 (saM0) / candramA / mA0 6 zloka 2 zazi : saM.puM0 (saM0 zazin) / candramA / mA0 2 zloka 1; vina0 10.1 zAkinI : saM0strI0 (sN.)| (1) zAka kA kheta / (2) zAka kI devii| (3) durgA kI sahacarI yakSI devIvizeSa / vina0 11.6 / zAkhI : saM00 (saM0 zAkhin = shaakhaasmpnn)| vRkSa / vina0 27.4 zAnta : vi.pu. (sN.)| paramavizrAma-prApta / avicala, kUTastha, nirvikAra, ni:spanda / mA0 5 zloka 1 zAntaye : (saM.) zAnti pAne ke lie; zamana hetu / mA0 7.130 zloka 1 zAnti : saM0strI0 (saM0) / avicala bhAla, nirvikAra sthiti, paramavizrAma dazA,, ___ zamana / mA0 7.108.14 zApa : saM0pU0 (sN.)| pratikUla AzaMsA (varadAna kA vilom)| vina0 43.3. zAradA : saM0strI0 (sN.)| vANIdevI, sarasvatI / vina0 11.6 zArdUla : saM00 (saM.) / siMha / mA0 6 zloka 2 zAli : (1) saM00 (sN.)| dhAna / (2) (samAsAnta meM) vi.pu. (saM0 zAlin) / sampanna, yukta / 'bala-zAli / ' vina0 25.4 zAzvata : vi0 (saM0) / sanAtana, avinAzI, nitya / mA0 5 zloka 1 zira : saM00 (saM0 ziras) / zIrSa / vina0 18.2 zirasi : (saM.) sira para / vina0 11.2 ziva : saM00 (sN0)| (1) kalyANa / (2) zaMkara / vina0 10.8 zivakara : vi.pu. (saM0) / kalyANakArI / mA0 7.130 zloka 2 zItala : vi0 (sN0)| ThaMDA / vina0 27.4 zIla : (de0 sIla) / mA0 3.4.1 / zaMbha : saM00 (saM0) / eka asura jise durgA ne mArA thaa| vina0 15.4 zuka : saM00 (saM0) / muni vizeSa / vina0 26.8 zuddha : vi0 (saM.) / nirmala, svaccha / vina0 36.2 zubha : vi0+saMpu0 (sN.)| kalyANa, kalyANakara, dIpta, zobhAyakta, uttama / vina0 47.4; mA0 7.130 zloka 2 zUkara : (de0 sUkara) / vina 0 56.4 zUla : (de0 sUla) / mA0 7.108.10 zUladhAriNi : saM+vi0strI0 (saM0 shuuldhaarinnii)| trizUla dhAraNa karane vAlI. =saMhArikA zakti; ziva kI Adizakti, durgA / vina0 15.1 For Private and Personal Use Only
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 983 zUlapANi : saM0+vi0 (saM0) / trizUladhArI= zaMkara / mA0 7.108.10 zUlin : zUlapANi (saM0) / 'zUlinaM mohi tama bhUri bhAnuM / ' vina0 12.4 zRgAra : (de0 siMgAra, sRgAra) / vina0 44.3 zela : (sela) AyudhavizeSa / vina0 16.2 zeSa : saM00 (sN.)| (1) bacA huA aMza / (2) shessnaag| (3) pralayAnantara bhI jo bacA rahe paramezvara / vina0 11.6 zela : saM00 (saM0) / zilA-samUha parvata / mA0 5 zloka 3 zailAtmajA : zailaputrI paarvtii=umaa| vina0 10.2 zaMlAma : (zaila+Abha) parvatAkAra, parvatasadRza / mA0 5 zloka 3 zoka : (de0 soka) / vina0 10.1 zokApaha : (zoka+apaha) zokanAzaka / vina0 51.3 zoca : (soca) / vina0 25.5 . zomA : saM0strI0 (sN.)| dIpti, kAnti, kamanIyatA, sundaratA / mA0 4 zloka 1 zobhADhya : (zobhA+ADhya) / zobhA kA dhanI, saundarya-sampanna / mA0 7 zloka 1 zobhita : vi0 (saM.) / zobhAyukta / vina0 25.6 zyAma : (de0 syAma) / mA0 3.4.3 zyAmala : zyAma / mA02 zloka 3 zyena : saM0pU0 (saM0) / bAja pkssii| vina0 59.3 zraddhA : saM0strI0 (sN.)| icchA, AsthA, niSThA, avicala vizvAsa, ekaniSTha cittavRtti / mA0 7.60.4 zrama : saM00 (sN.)| (1) kheda, thakAvaTa / (2) prayAsa / mA0 7.13 chaM0 3 zramavid : pasIne kI buudeN| mA0 1.233.3 zramasIkara : zramabiMdu (sN.)| kavi0 2.13 zramahArI : vi0 (sN.)| thakAvaTa dUra karane vAlA / mA0 5.1.6 zramita : vi0 / zramayukta, thakAhArA / mA0 3.2.4 zramu : zrama+kae / mA0 1.25.3 zravana : (1) saM00 (saM0 zravaNa) / zrotra indriya, kAna / mA0 7.2.2 (2) sunane kI kriyA / (3) navadhA bhakti meM rAma guNa-zravaNa / zravanani, nhi : zravana+saMba0 / kAnoM / 'mukha nAsA zravananhi kI baattaa|' mA0 6.67.4 zravanapUra : saM00 (saM0 shrvnnpuur=krnnpuur)| kanaphUla = karNAbharaNa / tATaGa ka = tarakI / mA0 6.14.6 avanavaMta : vi0 / kAnoM vAlA / zravaNazakti se yukta / mA0 7.53.5 For Private and Personal Use Only
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 984 tulasI zabda-koza zravanAdika : zravaNa Adi navadhA bhakti (rAmaguNa zravaNa Adi) / mA0 3.16.8 zravanAmRta : kAnoM ke lie (sunane meM) amRta tulya / mA0 5.13.7 zrAdha : sarAdha / vina0 179.4 zrApa : sApa (saM0 zApa) / mA0 7.106.6 zrApu : zrApa+kae / gautama zrApu parama hita maanaa|' mA0 1.317.6 zriyamUlA : vi0 (saM. zriyo mUlam) / (1) zobhA kA kAraNa / (2) rAjalakSmI kA mUla kAraNa / mA0 2.53.4 zrI : saM0strI0 (sN.)| (1) lakSmI, viSNu kI zakti / 'zrI bimoha jisu rUpa nihaarii|' mA0 1.130.4 (2) sItA / 'zrI sahita anaja sameta / ' mA0 3.26 chaM0 (3) shobhaa| Anana zrI sasi jIti liyo hai|' kavi0 6.53 (4) teja, pratApa Adi / 'zrIhata bhae hAri hiya raajaa|' mA0 1.251.5 (5) dhana-sampatti, aizvarya / 'zrImada bakra na kInha kehi|' mA0 7.70 (6) AdarArthaka vi0=zrIyuta, zrImAn / 'shriimukh'| mA0 7.37.3 zrI raghunAtha' / mA0 1.111.8 zrIkaMtA : saM00 (saM0 zrIkAnta) / (1) viSNu / (2) sItApati rAma / 'jIva aneka eka shriiktaa|' mA0 7.78.7 zrIkhaMDa : saM00 (saM.) / candana / mA0 7.37 zrInivAsa : saM00 (saM0) / lakSmI ke nivAsa =viSNu / mA0 1.128.4 zrInivAsapura : viSNuloka = vaikuNTha / mA0 1.126 zrIpati : lakSmIpati viSNu / mA0 1.51.2 zrIphala : saM00 (saM0) / bilvaphala / mA0 3.30.13; vina0 14.5 zrIbassa : saM00 (saM0 zrIvatsa) / bhagavAn ke vakSa para bhRgu ke padAghAta kA cinha / mA0 1.147.6 / zrImat, d : vi0 (saM0) / zrIsampanna, zobhAdi yukta / mA0 4 zloka 2 zrImada : lakSmI=aizvarya kA ahaMkAra rUpI nazA / do0 262 zrIraMga : saM00 (saM0) / viSNu, paramezvara (rAma) / mA0 7.14 zrIramana : (de0 rmn)| (1) lakSmIpati viSNu / (2) sItApati rAma / mA0 7.14.16 zrIvara : (1) viSNu / vina0 53.4 (2) rAma / zrIhata : vi0 (saM.) / dIpti Adi se rahita / 'zrIhata sara saritA bana baagaa|' mA0 2.158.6 zruta : bhUkR0 (sN.)| sunA huaa| mA0 1.114.5 For Private and Personal Use Only
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 985 zrutakIrati : saM0strI0 (saM0 zrutakIrti) / sItApitA sIradhvaja ke anuja kuzadhvaja ___ kI putrI zatrughna-patnI / mA0 1.324 chaM0 2 zruti : saM0strI0 (saM0) / (1) zravaNendriya / 'sunata lakhata zruti nayana binu / ' vairA0 3 (2) karNakuhara, kAna / 'shruti-naasaa-hiinii|' mA0 3.18.6 (3) veda, vedAGga, brAhmaNa, AraNyaka, upaniSad tathA vedAnusArI zAstra / mA0 3.31.6 zrutikIti : (de0 shrutkiirti)| vina0 40.4 zrutidhArI : vedoM ke abhyAsI / mA0 7.86.5 zrutipaMthu : vaidika AcArasaMhitA, vaidika dharma / mA0 2.168.7 / zrutimAthA : saM00 (saM0 zrutimastaka =vedshiirss)| vedoM ke zIrSatulya =viSNu, rAma / mA0 1.128.4 vedAntasvarUpa, vedAntarUpa upaniSadoM ko vedazIrSa kahA gayA hai| atimAraga : zrutipaMthu / mA0 7.107.4 zrenI : zrenI+ba0 / zreNiyA~ / 'deva danuja kiMnara nara shreniiN|' mA0 1.44.4 zrenI : saM0strI0 (saM0 zreNI) / paGi kta, samUha / mA0 5.8.8 zreyaH : saM0 (saM0) / paramakalyANa, paramArtha, mokSa / mA0 1 zloka 5 zreyaskarI : vi0strI0 (sN.)| paramakalyANakAriNI / mA0 1 zloka 5 zrotA : vi0 (saM0 zrota) / sunane vAlA, zravaNakartA / mA0 1.36 zronita : sonita / kavi0 6.14 / / zvapaca : saM00 (sN.)| kutte kA mAMsa pakAne (khAne) vAlA=cANDAla / vina0 57.3 SaTa : saMkhyA (saM0 SaT ) / chaha / mA0 7.15 SaTabadana : SaDAnana (saM0 SaDvadana) / mA0 1.103.7 SaTarasa : saM00 (saM0 SaD-rasa) / chaha rasa =madhura, amla, lavaNa, kaTu, kaSAya aura tikta / vina0 170.3 SaDaMghri : saM00 (sN.)| SaTpadabhramara / gI0 1.25.4 SaDAnana : saM00 (saM.) / kAtikeya =umA ke putra (jinake chaha mukha purANoM meM vaNita haiM) / mA0 1.235.6 For Private and Personal Use Only
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 986 tulasI zabda-koza SaDvarga : saM00 (sN.)| chaha anta:zatruoM kA gaNa-kAma, krodha, lobha, moha, mada aura matsara / vina0 59.8 Sanmukha : SaDAnana (saM0 SaNmukha) / mA0 1.103.8 SoDasa : saMkhyA (saM0 SoDaza) / solaha / mA0 7.78 saMkelA : bhUka00 (saM0 saMkelita saMkalita>prA0 sNkelia)| baTorA, saMcita kiyA, ekatra kiyaa| prathama kumata kari kapaTu sakelA / ' mA0 2.302.3 saMkeli : pUkR0 (saM0 saMkelya>prA0 saMke liya>ma0 sNkeli)| saMkalita (saMcita) ___ karake, baTora kara / 'biracI bidhi sa~keli suSamA sii|' mA0 2.237.5 saMkoca : saMkoca / mA0 2.252 saMkocI : (1) vi0pU0 (saM0 saMkocin) / saMkocazIla, vinIta, lajjAlu / 'rAma saMkocI prema basa / ' mA0 2.217 (2) bhUkR0strI0 (saM0 sNkocit)| saMkoca meM DAlI huI; prArthanA Adi se vivaza kI huii| 'bAra bAra gahi carana sNkocii|' mA0 2.12.5 (3) prakR0 (saM0 saMkocya>prA0 saMkoccia>a. saMkocci) / saMkoca meM DAlakara / 'jo sevaku sAhibahi sNkocii| nija hita cahai, tAsu mati pocii|' mA0 2.268.3 saMkocu, cU : saMkocu / mA0 2.250; 2.40.8 sa~ga : sNg| sAtha / mA0 1.48.6 saMgu : sa~ga+kae0 / sAtha / 'sIya ki piya saMgu pariharihi / ' mA0 2.46 saMghAtI : vi0pU0 (saM0 saMghAtin) / saMghAta =saMgha meM rahane vAlA, sahacara / 'brahma __jIva iva sahaja saMghAtI / ' mA0 1.20.4 sa~ghArA : saMghArA / saMhAra kiyA, mAra DAlA / mA0 1.210.5 saMghAri : pU0 (saM0 saMhArya>prA0 saMghAria>a0 saMghAri) / saMhAra karake / mA0 4.30 chaM0 saMghArihai : A0bha0prae / saMhAra karegA-gI / kavi0 7.142 saMcarata : vakR00 (saM0 saMcarat>prA0 sNcrNt)| saMcaraNa karatA-karate ; vyApta hotA-hote / 'agini tApa hA saMcarata hama kaheM Ai / ' bara0 33 For Private and Personal Use Only
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-kAza 987 saMjoU : saM0pu0kae0 (saM0 saMyogama>prA. saMjoaM>a0 sNjou)| vyUharacanA tAla-mela, taiyArI / 'begahu bhAihu sajahu sa~joU / ' mA0 2.161.1 saMjoga : saMjoga / melApaka (vrknyaa-yog)| 'yaha saMjoga bidhi racA bicaarii|' mA0 3.17.8 saMjoga : saMjoga+kae / mA0 1.222.7 saMjovana : bhaka0 avyaya (saM0 saMyojayan>prA. saMjoiuM>a0 saMjoaNa) / sajone, vyavasthita karane, saMcita krne| 'asa kahi bheMTa saMjovana lAge / ' mA0 2.193.2 saMdesa : saMdesa / mA0 2.146.2 saMdesu, sU : sa~desa+kae0 / mA0 2.151; 82.4 saMdeso : saMdesu / kR0 45 seMdehA : saMdeha / mA0 1.62.5 / / saMdhAno : saMdhAna+kae / acAra (khaTAI Adi) / kavi0 5.23 saMbhAra : (ka) saM0pu0 (sN.)| (1) saMbhAla / (2) (saM0 saMsmAra>prA0 saMbhAra) / saMbhAla, vyavasthiti+sudhabudha, smaraNa, jJAna / 'bolata tohi na saMbhAra / ' mA0 1.271 (kha) de0 sAra-saMbhAra / samArata : vakR0 / (1) sa~bhAlatA-tI-te / (2) sudha rakhatA-tI-te / 'basana bisAra mani bhUSana saMbhArata na / ' kavi0 5.10 saMbhArana : (1) bhaka0 avyaya / sa~bhAlane, vyavasthita karane / 'lage saMbhArana nija nija anI / ' mA0 6.55.4 (2) vi0 / saMbhAlane vaalaa| 'paTa pIta sNbhaarn|' vina0 206.3 saMbhArahiM : A0praba0 / (1) (saM0 saMbhAlayanti>prA0 saMbhAlaMti>a0 sNbhaalhiN)| saMbhAlate haiM / (2) (saM0 saMsmArayanti>prA0 saMbhAraMti>a0 saMbhArahiM) / sudha rakhate haiM / 'prema magana pramadAgana tana na sa~bhArahiM / ' jA0ma0 136 saMbhArahi : A0mae / (1) tU sa~bhAlatA hai / kyoM na saMbhArahi mohi / ' do0 46 (2) tU smaraNa kara / 'puni puni prabhuhi sa~bhArahi / ' vina0 85.1 / / saMbhArA : (1) saMbhAra / 'chUTe kaca nahiM bapuSa sNbhaaraa|' mA0 6.104.3 (2) bhuuk00| saMbhAlA, vyavasthita kiyaa| 'utari bharata taba sabahi saMbhArA / ' mA0 2.202.6 (3) smaraNa kiyaa| 'tehiM khala pAchila bayaru sNbhaaraa|' mA0 1.170.7 saMbhAri : (1) saMbhAri / smaraNa karake / 'kari bilApu rodati badati sutA sanehu saMbhAri / ' mA0 1.66 (2) sa~bhAla kara / 'bolu saMbhAri adhama abhimaanii|' For Private and Personal Use Only
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 988 tulasI zabda-koza mA0 6.26.1 (3) A0-AjJA-mae / tU smaraNa kara / 'tulasI saMbhAri, tAr3akA saMhAri bhArI bhaTa / hanu0 36 saMbhAria : A0kavA0prae / sa~bhAlie, sa~bhAlA jAya / 'samaya saMbhAria Apu / ' do0 432 saMbhAriye : saMbhAria / (1) saMbhAlie, sahejie / 'kapi sAhibI saMbhAriye / ' hanu0 20 (2) smaraNa kIjie / 'kesarI kumAra bala Apano sa~bhAriye / hanu0 22 saMbhArI : saMbhAri / (1) smaraNa karake / 'bAra bAra raghubIra sNbhaarii| tarake u pavanatanaya bala bhaarii|' mA0 5.1.6 (2) saMbhAla-saheja kara / 'phaMda gahe kara sajagahra rahyo sNbhaarii|' kR0 22 'bahuri dhIra dhari uThe sNbhaarii|' mA0 2.160.6 (3) bhUkR0strI0 / saMbhAlI, vyavasthita kii| 'tAta tAta binu bAta hamArI / kevala gurakula kRpA sNbhaarii|' mA0 2.305.5 saMbhAra : kri0vi0 / (1) sa~bhAle hue, saMbhAla kara / (2) smaraNa karake / 'kAhe na bolahu bacana saMbhAreM / ' mA0 2.30.3 saMbhAre : bhUkR.pu0ba0 / (1) smaraNa kiye / 'baMdi pitara sura sukRta saMbhAre / ' mA. 1.255.7 (2) sa~bhAle hue, saMbhAla kara / 'je gAvahiM yaha carita saMbhAre / ' mA0 1.38.1 saMbhArehu : A0- bha0+AjJA-maba0 / tuma saMbhAlanA, vyavasthita rakhanA / 'anuja saMbhArehu saina / ' mA0 6.67 samAra : A.prae0 (saM0 saMbhAlayati>prA0 sNbhaali)| sAra saMbhAla kare, saMbhAlatA hai| 'prajahi sa~bhAra raau|' do0 501 (2) yAda kare yA dekhabhAla kare / 'jiya kI parI, saMbhAra sahana bhaMDAra ko|' kavi0 5.12 samAro : sNbhaaraa+ke| saMbhAla liyaa| 'pura parivAra smaaro|' gI0 2.66.3 saMbhASana : saM00 (saM0 sNbhaassnn)| bAtacIta, vArtAlApa / 'kiyo na saMbhASana kaahuuN|' vina0 275.1 saMvadarasI : saMvadarasI / mA0 1.30.6 sa~varAe : bhUkRpuba0 (saM0 samAracita>prA. samarAvia>a. sarvarAvia) / sajavAe, susajjita karavAe / 'prathamahiM giri bahu gRha sNvraae|' mA0 1.64.7 saMvarI : bhUkR0strI0 / bnii-bnaayii| 'bidhi aba saMvarI bAta bigaarii|' mA0 1.270.7 saMvAra : A0-prArthanA-mae0 (saM0 samAracaya>prA0 samAra>a0 sNvaar)| banA de / 'bigarI savAra aMjanI kumAra / ' hanu0 15 /sa~vAra saMvArai : A0e0 (saM0 samAracayati>prA0 samArai>a. saari)| racatA-sudhAratA hai, sajAtA hai, saMvAratA hai, banAtA (nirmANa karatA) hai| For Private and Personal Use Only
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 989 saMvArata : vakR0pu / sa~vAratA, saMvArate, sa~vArate hue / 'manahuM bhAnu maMDalahi sa~vArata dharyo sUta bidhi suta bicitra mati / ' gI0 7.17.3 saMvArana : bha00 avyaya / sa~vArane, banAne-sudhArane / 'haraSi cale sura kAju saMvArana / ' mA0 3.27.6 sa~vAranihAro : vi0pu0kae / banAne sudhArane vAlA / gI0 2.67.4 sa~vAraba : bhakR00 / sa~vAranA (hai, hogA, caahie)| 'saba bidhi tora sa~vAraba ___ kAjU / ' mA0 1.166.6 sa~vArahiM : A0praba0 / saMvArate haiM, banAte haiM, jugAte haiN| 'bahu dAma sa~vArahiM dhAma ___ jtii|' mA0 7.101.1 saMvArahu : A0maba0 / sajAo, sNvaaro-bnaao| 'nagara saMvArahu cArihuM paasaa|' mA0 1.287.4 saMvArA : bhkR00| (1) banAyA, uttama kara liyaa| 'rAma biraha kari marana sNvaaraa|' mA0 2.156.2 (2) sjaayaa| 'jaTA mukuTa ahi mora sNvaaraa| mA0 1.62.1 saMvAri : pUkR0 / racakara, banAkara, susajjita karake / mA0 7.117 saMvArita : bhUka0vi0 (saM0 samAracita) / sa~vArA huA, gar3hA-banAyA huA / 'sutiya subhUpati bhUSiata loha sArita hema / ' do0 506 savArI : bhUkR0strI0ba0 / sajAyIM, racI-banAyIM / mA0 1.300.1 saMvArI : (1) bhUkR0strI0 / banAyI, racakara taiyAra kii| 'rUpa rAsi bidhi nAri saMvArI / ' mA0 3.22.6 (2) saMvAri / saMvAra kara / 'manahuM iMdu para khaMjarITa dou kachuka aruna bidhi race svaarii|' kR0 22 saMvAreM : kri0vi0 / sa~vAre hue, banAkara / 'icchAmaya nara beSa sNvaareN| hoihau~ pragaTa niketa tumhaare|' mA0 1.152.1 saMvAre : (1) sa~vArai / banA sakatA hai| 'kadali sIpa cAtaka ko kAraja svAti bAri binu kou na saMvAre / ' kR0 57 (2) bhUkR.pu.ba0 / sajAe / 'kachu tehiM le nija siranhi saMvAre / ' mA0 6.32.6 / / saMvArehu : A0-bha0+AjJA-maba0 / tuma sNvaarnaa| 'rAmacandra kara kAja sa~vArehu / ' mA0 4.23.3 saMvAro : saMvArA+kae / banA liyA, sudhAra liyaa| 'marana mahIpa sNvaaro|' gI0. saMhAri : (1) saMghAri / hanu0 27 (2) vi0pu0 (saM0 saMhArin) / vinaashkaarii| 'tulasI saMbhAri tAr3akA-sahAri bhArI bhaTa / ' hanu0 36 sa : avyaya (saM0) / sahita (samAsa meM pUrvapada) / sadoSa, sadala Adi / For Private and Personal Use Only
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 990 tulasI zabda-koza saMka : saMkA / sandeha / 'sabala saMka na maanhiiN|' mA0 6.76 chaM. saMkaTa : vi0 saM00 (saM.) / sa~karA, bhIr3a, vipatti, anizcayAtmaka kaSTadazA / 'suta sanehu ita bacanu uta saMkaTa pareu naresu / ' mA0 2.40 'hanumaMta saMkaTa dekhi markaTa bhAlu krodhAtura cale / ' mA0 6.65 chaM0 saMkaTAna : saMkaTa + saMba0 / saMkaToM (para) / kavi0775 saMkaTu : saMkaTa+kae / ekamAtra saMkaTa / mA0 2.306.5 saMkaTha : saMkaSTa (prA0 saMkaTTa) / adhika kleza, ati kaSTa / 'saMkaTha bhayau harihi mama praanaa|' mA0 6.54.6 saMkara : (1) zaMkara (praa.)| ziva / mA0 1.33.1 (2) vi00 (saM0) / __ mizrita-aneka vargoM ke mizraNa se utpanna (jaativishess)| 'bhae barana saMkara kali / ' mA0 7.100 saMkara : saMkara+kae0 (a.) / ekamAtra ziva / 'satya kahau~ kari saMkara saakhii|' mA0 2.31.6 saMkalapa : saMkalpa / (1) pratijJA, vrata / (2) purazcaraNa Adi meM jala hAtha meM lekara kI huI pratijJA / 'saMbata bhari saMkalapa karehU / ' mA0 1.168.8 (3) kAmanA / 'kAma-saMkalapa / ' vina0 209.2 saMkalpa : saM00 (sN0)| (1) prtijnyaa| (2) purazcaraNahetuka niSThA / (3) vAsanA / 'saMga-saMkalpa-bIcI-vikAraM / ' vina0 58.3 saMkalpi : pUka0 / jala-kuza Adi se dAna pratijJA karake / 'saMkalpi siya rAmahi smrpii|' jA0ma0chaM018 saMkalpu : saMkalpa+kae0 / dRDha pratijJA / 'siva saMkalpu kInha mana mAhIM / ' mA0 1.57.2 saMkaSTa : saM00 (saM.) / atikaSTa / 'bhakta-saMkaSTa avaloki / ' vina0 58.7 saMkaSTahArI : (de0 hArI) / saMkaSToM kA hrnn-krtaa| vina0 53.5 saMkA : saM0strI0 (saM0 zaGa kaa)| saMdeha, dubidhA, aniSTa kI sNbhaavnaa| mA0 5.20.8 saMkAza : vi0 (saM0) / sadRza / mA0 7.108.5 saMkAsa : saMkAza (prA.) / 'svana-saila-saMkAsa / ' hanu0 2 saMki : pUkR0 / zaGakA meM par3akara / 'sA~sati saMki clii|' kavi0 7.48 saMkita : vi0 (saM0 zaGi kt)| zaGa kAkula, vaividhyayukta / 'cale turata saMkita hRdayaM / ' mA0 2.75 saMkucita : bhUkR0pu0vi0 (saM0) / sikur3A, simaTA, saMkocagrasta / 'seSu saMkucita saMkita pinAkI / ' kavi0 6.44 For Private and Personal Use Only
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 991 saMkula : vi0 (saM0) / (1) pracura, saghana, vyApaka / bhUmi jIva saMkula rahe / ' mA0 4.17 (2) vyApta, avacchAdita / 'sarasija saMkula sakala tdd'aagaa| mA0 7.23.10 saMkale : (saM0) saMkula (dhyApta).. meM / 'pataMti no bhavArNave, vitarkavIci-saMkule / ' mA0 3.4 chaM0 saMketa : saM00 (saM0) / lakSaNa, paricaya-cihna, iGgita / 'daI hI saMketa kahi kusalAta siyahi sunAu / ' gI0 5.4.5 saMkoca : saM00 (sN.)| (1) sikur3ana, kmii| 'jala saMkoca bikala bhaI miinaa|' mA0 4.16.8 (2) mAnasika simaTana kI anubhUtivizeSa / 'bolI satI manohara bAnI / bhaya saMkoca prema rasa saanii|' mA0 1.61.8 saMkocu : saMkoca+kae / mAnasika sikur3ana (lajjA aadi)| 'upajA ati saMkocu / ' mA0 1.53 saMkha : saM00 (saM0 zaGkha) / mA0 2.37.5 saMga : saM00 (saM.) sAtha, sAhacarya, lagAva / (1) ghaniSTha saparka, Asakti / 'saMga teM jatI kumaMtra teM rAjA (nAsahi) / mA0 3.21.10-11 (2) kri0vi0 / sAtha meN| 'tA te nAtha saMga nahiM lInhA / ' mA0 7.1.4 (3) eka sAtha saMhata hokara / 'baiThahiM sabhI saMga dvija sajjana / ' mA0 7.26.1 saMgati : saM0strI0 (sN.)| saMga, sAhacarya, sAmaJjasya, vyavasthA, sahabhAva, samparka / mA0 5.13.11 saMgama : saM00 (saM0) / melA, mishrnn| (1) aneka dhArAoM kA milana+nara nArI Adi kA milana / 'saMgama karahiM talAva tlaaiiN|' mA0 1.85.2 (2) dhArAoM kA milana sthAna / 'sarita siMdhu saMgama janu baarii|' mA0 2.302.6 saMgamu : saMgama+kae / triveNI saMgama / mA0 2.105.7 saMgA : saMga / mA0 1.7.6 saMgini : vi0strI0 (saM0 saMginI) / sahacarI, sahAyikA, antaraGgiNI skhii| 'mAtu bipati saMgini te morI / ' mA0 5.12.1 saMgI: vi.pu. (saM0 saMgin) / sAtha rahane vAlA, saMlagna, sAthI; Asakta / 'nija saMgI nija sama karata / ' vairA0 18 saMga, gU : sNg+ke| (1) sAtha / 'sisupana teM parihareu~ na saMgU / ' mA0 2.260.7 (2) saMgha, samudAya / 'car3he jAi saba saMgu banAI / ' mA0 1.260.7 saMgraha : saM00 (saM0) / anukUla mAnakara grahaNa, saMcaya / 'saMgraha tyAga na binu pahicAneM / ' mA0 1.6.2 For Private and Personal Use Only
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 992 tulasI zabda-koza saMgrahahiM : A0praba0 / saMgraha karate haiM, anukUla samajhakara apanAte (grAhya banAte) haiN| ____ 'suprabha saMgrahahi pariharahiM sevaka sakhA bicAri / ' do0 526 saMgrahia : A0kavA0prae / saMgraha kIjie, anukUla samajhakara apanAyA jaay| ____ kA chAMDia kA saMgrahina / ' do0 351 saMgrahI : vi0pu0 (saM0 saMgrahin) / sNgrhkrtaa| (1) saMcayazIla / 'nahiM jAcata nahiM sNgrhii|' do0 260 (2) grAhya karane vAlA, Azraya meM lene vaalaa| _ 'saMgrahI sanehabasa adhama asAdhu ko|' vina0 180.6 saMgrahe : kri0vi0 / saMgraha karane se, apanAne para / 'jaga haMsihai mere sNgrhe|' vina0 271.3 saMgrahyo : bhUkR00kae 0 / grahaNa kiyA, apnaayaa| 'ko tulasI so kusevaka sNgrhyo|' vina0 230.3 saMgrAma : saM00 (saM0) / yuddha / mA0 6.36.11 saMgrAmA : saMgrAma / mA0 6.36.3 saMgha : saM00 (saM0) / saMghAta, samavAya (smuuh)| mA0 1 zloka 1 saMghaTa : (1) saM00 (sN.)| samUha, yoga, saMyoga / 'Rkss-kpi-kttk-sNghtt-vidhaayii|' vina0 25.6 (2) (saM0 sghtttt)| bhIr3a, saMgharSa, sammada / sakala saMghaTa poca soca baza srvdaa|' vina0 56.6 (donoM arthoM meM vizeSa antara nhiiN|) saMghaTata : vakR00 (saM0 saMghaTamAna, saMghaTTamAna>prA0 saMghaTuMta) / jur3ate, saMgharSa karate / 'sura bimAna himabhAnu bhAna saMghaTata prspr|' kavi0 1.11 saMghaTu : saMghaTa+kae / saMyoga, saMghaTanA, samanvaya / 'yaha saMghaTa taba hoi jaba punya purAkRta bhUri / ' mA0 1.222 saMgharaSana : saM0 (saM0 saMgharSaNa) / ghisane kI kriyA, saMgharSa, dvanda, ragar3a / mA0 7.111.16 saMghAta : saM0pU0 (sN.)| (1) saMgha, samudAya / (2) ghAta nAza / (3) vi.pu. (samAsAnta meM) / saMhAraka / 'duSTa-bibudhAri-saMghAta / ' vina0 50.8 saMghAtA : saMghAta / samavAya / 'so jala anala anila sNghaataa|' mA0 1.7.12 saMghAra : saMhAra (prA.) / vinAza / mA0 7.67 saMghArA : (1) sNghaar| 'tapa bala saMbhu karahiM sNghaaraa|' mA0 1.73.4 (2) bhUkR00 / vinaSTa kiyaa| 'AdhA kaTaku kapinha saMghArA / ' mA0 6.48.4 saMghAre : bhUkR00ba0 / mAre / 'mahAbIra ditisuta sNghaare|' mA0 6.6.7 saMghArehu : A0-bhUka00-maba0 / tumane mAra ddaalaa| 'nisicara nikara subhaTa saMghArehu / ' mA0 6.90.6 For Private and Personal Use Only
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 993 saMcahi, hIM : A0praba0 (saM0 saMcayanti>prA. saMcaMti>a0 saMcahi) / saMcita ___ karate-tI haiM / 'jogini bhari bhari khappara saMcahiM / ' mA0 6.88.7; 3.20 chaM0 saMchepa : saM0pU0 (saM0 saMkSepa) / sArarUpa, sArAMza / mA0 7.122.8 saMchepahiM : saMkSepa meM, thor3e meM / 'sou saMkSepahiM kahahu bicArI / ' mA0 7.121.4 saMjama : saMpu0 (saM0 saMyama>prA0 sNjm)| (1) indriyanigraha Adi vrata / (2) yoga ke antima tIna aGgoM (dhAraNA, dhyAna aura samAdhi) kA trika / 'saMjama dama japa tapa makha nAnA / ' mA0 7.126.5 saMjAta : bhUka 0vi0 (sN.)| utpanna / mA0 5.10.5 saMjIvanI : saM0strI. (saM.) / jIvanadAyinI, jIva nauSadhi / vina0 39.4 saMjukta : bhUkR0vi0 (saM0 saMyukta) / sahita, samaveta, samanvita / mA0 7.13 chaM0 1 saMjuga : saM00 (saM0 saMyuga) yuddha / mA0 6.78.5 saMjuta : bhUkR0vi0 (saM0 saMyuta, saMyukta>prA0 sNjutt)| samanvita, shit| mA0 7.26.3 saMjoga, gA : saM0pU0 (saM0 sNyog)| (1) mela, sAmaJjasya / 'asa saMjoga Isa jaba karaI / ' mA0 7.116.8 (2) milana, vara kanyA-melApaka / 'sIya rAma saMjoga jAniyata racyo biraMci banAi ke|' gI0 1.70.6 (3) vyavasthA / 'karahiM kRpAnidhi soi sNjogaa|' mA0 1.205.5 saMta, tA : sN0+vi.pu.| (1) (saM0 sat>prA. sNt)| vidyamAna, yathArtha sattA vAlA / (2) sat prakRti vAlA, uttama, sAdhu, sajjana / 'baMdau~ saMta asajjana caranA / ' mA0 1.5.3 (3) (saM0 zAnta>prA0 saMta) zama dazAprApta, yogI, niruddha citta kI zAnti se sampanna (de0 sm)| 'tulasI yaha mata saMta ko bole samatA mAhiM / ' vairA0 13 saMtata : vi0+kri0vi0 (saM0) / (1) sadaiva+nirantara / 'saMtata saMga khelAvahiM / ' kR0 4 (2) nirantara+ sthaayii| 'amRtu laheu jana saMtata rogiiN| mA0 1.350.6 saMtana, nha : saMta+saMba0 / saMtoM, muniyoN| mA0 1.161.3 'saMtanha ke mahimA / ' mA0 7.37.2 saMtatam : saMtata (sN.)| 'jagadambA saMtatama niditA / ' mA0 7.24.6 saMtapta : bhakR0vi0 (sN.)| santApayukta, dagdha / vina0 55.7 / saMtAna : saM0pu (saM0) / (1) nirantaratA (2) apatya (putra-putrI Adi) / rA0pra0 1.2.4 saMtApa : saM0pu0 (sN.)| tacana, dAha / (1) vyathA, manoduHkha / 'nija saMtApa sunAesi roI / ' mA0 1.184.8 (2) daihika, daivika, bhautika kaSTa / 'samAna For Private and Personal Use Only
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 994 tulasI zabda-koza sakala saMtApa samAja / ' mA0 2.326.7 (3) kleza= avidyA, asmitA, rAga, dveSa aura abhiniveza (yoga meM parigaNita mAyika cittdoss)| mA0 7.108.14 saMtApa, pU : saMtApa+kae / ekamAtra manovyathA / mA0 1.56; 2.180.4 saMtuSTa : bhUkR0vi0 (sN.)| paritRpta, pUrNa kAma / vina0 53.5 saMtoSa : saM00 (sN.)| tuSTi, tRpti / kAmanA-hInatA kI sukhAtmaka anubhUti / mA0 7.13.8 saMtoSamaya : vi0 (saM0) / santoSapUrNa / rA0pra0 1.6.1 saMtoSA : saMtoSa / mA0 4.16.3 saMtoSi : prakR0 / saMtuSTa (pUrNa kAma) karake / mA0 1.102 chaM0 saMtoSu, SU : saMtoSa+kae / 'upajA Dara saMtoSu bisessii|' mA0 1.307.6; 2.307.3 saMtoSe : bhUkR.pu.ba. (saM0 saMtoSit >prA. saMtosiya) saMtuSTa kie / 'jAcaka dAna mAna sNtosse|' mA0 2.80.4 saMtrAsa : saMpu0 (sN.)| adhika bhaya, atizaya AtaGka / vina0 46.6 saMdagdha : bhUkR.vi0 (sN.)| pUrNatayA jalA huA (dagdha) / vina0 28.6 saMdanu : syaMdana / ratha / 'rAma sakhA suni saMdanu tyaagaa|' mA0 2.163.7 saMdesa : saM0pU0 (saM0 sNdesh)| kisI ke dvArA bhejA huA saMvAda (maukhika samAcAra) / mA0 7.2.13 saMdesu, sU : saMdesa+kae / mA0 6.108.3; 2.146.5 saMdeha : saM0pU0 (saM0) / saMzaya, anizcaya (yathArtha-nirNaya-rahita manovatti) / mA0 saMdehA : saMdeha / mA0 1.161.4 saMdehu, hU : saMdeha+kae0 / mA0 2.27; 31.7 saMdoha, hA : saM00 (sN.)| sampUrNa samavAya, sakala rAzIbhUta samUha / 'kRpAnaMda saMdoha / ' mA0 7.36 saMdohA : saMdoha / mA0 7.72.6 saMdhAna : saM00 (sN.)| (1) car3hAnA, milAnA, saMhita karanA / 'sara saMdhAna kInha kari daapaa|' mA0 6.76.15 (2) sirakA, madirA Adi banAne kI prkriyaa| (3) usa prakriyA se banAe hue acAra, khaTAI Adi / de0 sNdhaano| saMghAnA : (1) saMdhAna / 'turata kInha nRpa sara sNdhaanaa|' mA0 1.157.2 (2) bhUkR00 / car3hAyA, saMyukta kiyaa| 'cApa car3hAi bAna sNdhaanaa|' mA0 6.13.8 For Private and Personal Use Only
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 995 -saMpAni : pUkR0 / car3hAkara, saMdhAna karake / 'saMdhAni dhanu sara nikara chAr3esi / ' mA0 6.82 chaM. saMghAne : bhUkR000 / saMghAna kiye, car3hAye / asa kahi kaThina bAna saMdhAne / ' __ mA0 6.50.4 saMghAne u : bhuukR0pu0ke| saMdhAna kiyA, cddh'aayaa| 'saMdhAne u prabhu bisikha karAlA / ' mA0 5.58.6 saMdhihiM : saMdhi meM, randhra meM, graha-yuti (grahayoga) meN| grasai rAhu nija saMdhihiM paaii|' mA0 1.238.1 saMdhyA : saM0strI0 (sN.)| (1) samyak dhyAna (nitya karma meM vihita pUjA jo prAtaH, madhyAhna aura sAyam kI jAtI hai) / 'raghubara saMdhyA karana sidhAe / ' mA0 2.86.6 (2) sAyaMkAla / 'saMdhyA samaya jAni dasa-sIsA / ' mA0 saMdhyAvaMdanu : sandhyopAsana (trikAla pUjAvizeSa) / mA0 1.226.1 saMnipAta : saM00 (sN.)| (1) saMghAta, samudAya / 'guNa-sannipAtaM / ' vina0 53.6 (2) tridoSa jvara (jo vAta pitta aura kapha tInoM ke eka sAtha dUSita hone se banatA aura mAraka hotA hai)| 'saMsRti saMnipAta dAruna dukha binu hari kRpA na nAsa / ' vina0 81.4 saMnyAsa : saM00 (sN.)| karma tyAga vAlA caturtha Azrama dharma / 'bigarata mana saMnyAsa let|' vina0 173.4 saMnyAsI : saM0+vi.pu. (saM0 saMnyAsin) / caturthAzramI, saMsAra-tyAgI jana, virakta / mA0 7.26.5 / saMpati : saMpatti / mA0 2.215 saMpatti : saM0strI0 (saM0) / vaibhava, aizvarya, puurnntaa| 'riddhi siddhi saMpatti sukha / ' mA0 1.64 saMpadA : saMpatti (saM0 saMpada) / mA0 7.22.6 saMpanna : vi0 (sN.)| sampUrNa, pariniSpanna, phalita, vibhUtiyukta / 'sasi saMpanna sadA raha dhrnii|' mA0 7.23.6 saMpAti, tI : saM00 (saM.) / jaTAyu kA agraja gRdhra / mA0 4.27.1, 11 saMpAdana : vipu / sampanna karane vAlA, siddha karane vaalaa| 'sukha saMpAdana samana bissaadaa|' mA0 7.130.1 saMpuTa : saMpu0 (saM0) / (1) do ora se banda vastu / (2) sIpI Adi kA banda AkAra / (3) hatheliyoM kI saMyukta mudrA / 'kahata kara saMpuTa kieN|' mA0 1.326 chaM0 1 (4) DhakkanadAra pAtra, DabbA / 'saMpuTa bharata saneha ratana ke|' mA0 2.316.6 For Private and Personal Use Only
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 996 lulasI zabdakoza saMbaMdha : saM00 (saM.) / (1) aneka ko ekabhAva dene vAlA Antarika bhAva-bandhana / (2) vara pitA aura vadhU pitA kA bhAva bandhana / mA0 1.326 chaM0 2 saMbata : saM00 (saM0 saMvat - avyy)| (1) varSa / 'prati saMbata asa hoi anNdaa|' mA0 1.45.2 (2) jyotiSa ke anusAra 60 varSoM ke saMvatsara jo nAmoM se jAne jAte haiM / inakI brahma, viSNu aura rudra nAmoM se tIna vizatiyA~ mAnI gayI haiN| jaya, vijaya Adi saMvatoM ke nAma haiM / 'jaya saMbata phAguna sudi pAMce guru dinu / ' pA0ma0 5 saMbatu : saMbata+kae / eka varSa / 'laghu jIvana saMbatu paMca dasA / ' mA0 7.102.4 saMbarAri : saM0pU0 (saM0 zambarAri=zambara daitya ke shtru)| pradyumna =kAmadeva / gI0 7.7.3 saMbala : saM00 (saM0) / pAtheya, pathika ke lie mArganyaya Adi Avazya sAdhana; sAdhana-sAmagrI / mA0 1.38 saMbala : saMbala+kae0 / koI sAdhana / eka bhI pAtheya / 'surAlayahU ko na saMbalu ___mere / ' kavi0 7.62 saMbAda, dA : saM00 (saM0 sNvaad)| (1) vArtAlApa / mA0 7.55.5 (2) kathAna__ kathana, upadezAtmaka praznottara / mA0 1.36 (3) samAcAra (khbr)| "chana mahuM byApeu sakala pura ghara ghara yaha saMbAda / ' mA0 1.68 saMbAda, dU : saMbAda+kae / mA0 2.308 66.3 saMbuka : saM00 (saM0 zambUka) / ghoNghaa| mA0 2.261.4 saMbhava : saM00 (saM0) / (1) utpatti / 'jaga saMbhava pAlana laya kaarini|' mA0 1.98.4 (2) (samAsAnta meM) / utpanna / 'dusaha biraha-saMbhava dukha meTe / ' mA0 7.6.1 saMbhAri : pUkR0 / (1) saMbhAla kara, vyavasthita kr| 'uThi saMbhAri subhaTa puni lrhiiN|' mA0 6.68.6 (2) smaraNa karake / 'puni saMbhAri uThI so lNkaa|' mA0 5.4.5 saMbhArI : sNbhaari| (1) saMbhAla kara, soca-vicAra kara / 're kapipota bola saMbhArI / ' mA0 6.21.1 (2) smaraNa karake / 'dInadayAla giridu sNbhaarii| harahu nAtha mama saMkaTa bhArI / ' mA0 5.27.4 saMbhAryo : bhUkR00kae0 / smaraNa kiyaa| 'tama mArutasuta prabhu sNbhaaryo|' mA0 6.658 saMbhAvita : vi0 (saM0) / sammAnita, kiirtishaalii| 'saMbhAvita kahuM apajasa lAhU / marana koTi sama dAru dAhU / ' mA0 2.65.7 saMbhu : zaMbhu (praa.)| mA0 1.1.3 For Private and Personal Use Only
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 997 sulaso zabda-koza -saMbhUta : vi0 (sN.)| utpanna / 'saMbhu sukra saMbhUta suta / ' mA0 1.82 saMbhrama : saM00 (sN.)| (1) har3abar3I, tvarA, jhaTapaTa / 'saMbhrata cali AI saba rAnI / ' mA0 1.163.1 (2) sammAna, Adara / 'sahita sabhA saMbhrama uTheu rabikula kamala dinesu / ' mA0 2.274 saMbhrAja : A0prae0 (saM0 saMbhrAjate) / zobhita (dIpta) ho rahA hai (thaa)| 'rAma saMbhrAja sobhA sahita srvdaa|' vina0 27.5 saMmata : vi (saM0) sN00| (1) gupta rUpa se abhipreta yA mAnya mata / 'baMdhu kahai kaTu saMmata toreN|' mA0 1.281.1 (2) mntrnnaa| samujhi sayAne karahu aba saba mili saMmata soi / ' mA0 2.254 (3) siddhAnta rUpa se svIkRta tathA samarthita / zruti saMmata sajjana kahahiM / ' mA0 7.65 (4) saMmAnita / 'bipra bibekI beda bida saMmata sAdhu sujAti / ' mA0 2.144 / / saMmoha : saM00 (saM0) / bhrama / mahAmoha (ahaMkAra kA suukssmruup=asmitaa)| vina0 53.6 saMmrAja : saM00 (saM0 sAmrAjya) / cakravartI kA rAjatva / 'saMmrAja sukha pada biraagii|' vina0 36.2 saMyukta : (de0 saMjukta) / sahita, sampRkta / vina0 61.7 / saMyuta : vi0 (saM0) / saMyukta / mA0 2 zloka 2, 3.4 chaM0 saMzaya : saM00 (saM0) / sandeha / anizcayAtmaka bodha / eka hI vastu meM aneka kI dvaividhyapUrNa pratIti (jisameM nirNaya na ho) / mA0 3.11.6 saMsau : saMsaya+kae / eka hI sandeha / 'yahu saMsau sabake mana maahiiN|' mA0 2.252.8 saMsakRta : (saM0 saMskRta) saMskAra sampanna bhASA, devavANI / 'kA bhASA kA sNskRt|' ___ do0 572 saMsaya : saMzaya (prA.) / mA0 7.30.7 saMsargA : saM00 (saM0 saMsarga) / saMgati, samparka / mA0 7.46.7 saMsAra : saM.pu. (sN.)| (1) jagat, vizva-prapaJca / 'vidita sakala saMsAra / ' mA0 1.271 (2) janma-maraNa cakra / 'gunAgAra saMsAra dukha / ' mA0 3.45 (3) jJAna dvArA naSTa hone vAle jAgatika sambandha (pitA-putra Adi) / mA. 7.130 zlo02 saMsArapAra : saMsAra se pare =jarAmaraNa rahita = avinAzI / mA0 7.108 chaM 4 -saMsArA : sNsaar| mA0 1.12.10 saMsArI : vi00 (saM0 saMsArin) / (1) saMsAra sambandhI / (2) saMsaraNa (janma maraNa-cakra) prApta karane vAlA / (3) baddha jIva yA pravAha-jIva / 'taba te jIva bhayau sNsaarii|' mA0 7.117.5 For Private and Personal Use Only
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 998 tulasI zabda-koza saMsArU : saMsAra+kae0 (a0 saMsAru) / jagat / mA0 1.86.2 saMsRta : vi0 (saM0) / sAMsArika, saMsAra meM upAjita / 'bhajahi mohi saMsRta dukha jaane|' mA0 7.41.6 saMsRti : saM0strI0 (sN0)| (1) sRSTi / (2) saMsAra-janma-maraNa ckr| 'dehi bhagati saMsati rAri trnii|' mA0 7.35.6 saMsRticakra : saM00 (saM0) / saMsAra meM janma-maraNa kA Avartana =AvAgamana / vina0 136.7 saMhartA : vi.0 (saM0 saMharta) / saMhArakartA, pralayaMkara / mA0 6.7.4 saMhAra : saM00 (sN.)| (1) sameTa kara ekIbhUta karane kI kriyA / (2) sarvanAza, prly| mA0 1 zlo0 5 saMhAre : bha kR00ba0 / mAra DAle / mA0 6.62.10 (pAThAntara) / saH : sarvanAma (sN.)| vaha / mA0 2 zlo0 1 saila : saM0pu0 (saM0 zaila>prA0 saila) / parvata / kavi0 6.44 saI : saM0strI0 / (1) (saM0 syandikA) / eka nadI jo Ajakala rAyabarelI jile meM hokara bahatI hai / 'saI tIra basi cale bihAne / ' mA0 2.186.1 (2) (arabI -saI) lAbha (hAsila) / 'pUjI binu bAr3hI saI / ' gI0 5.37.4 sa uchAha : (saM0 sotsAha-de0 uchAha) utsAha sahita / kavi0 6.31 saka : (1) ski| sakatA hai| 'puruSa tyAgi saka nArihi / ' mA0 7.115 (2) saMstrI0 (saM0 zaGakA phA0 shk)| sandeha, duvidhaa| 'rAma cApa toraba saka naahiiN|' mA0 1.245 'saka, sakai : A0prae0 (saM0 zaknoti>prA0 skki)| sakatA-tI hai; samartha hotA-hotI hai / 'kahi na sakai phanIsa saardaa|' mA0 7.22.5 saka' : A0 ue0 (saM0 zaknomi>prA0 sakkami>a0 skkuN)| maiM sakatA-tI huuN| 'sakau~ pUta pati tyAgi / mA0 2.21 / / sakata : vakR00 / sakatA-te / 'sanamukha hoi na sakata mana morA / ' mA0 5.32.6 sakati : (1) kRstrI0 / sakatI (samartha hotii)| 'kahi na. sakati kachu, sakucati / ' jA0ma0 100 (2) saM0strI0 (saM0 zakti) / sAmarthya / 'sabha ke sakati saMbhu dhanu bhaanii|' mA0 1.262.6 (3) zastravizeSa, sA~ga / 'gaI gagana so sakati karAlA / ' mA0 6.84.7 sakatu : sakata+kae / 'dharAdhara dhIra bhAru sahi na sakatu hai / ' kavi0 6.16 sakaruna : vi0 (saM0 sakaruNa) / karuNAyukta, Arta / mA0 6.70.5 sakala : (1) vi0 (saM0) / kalAsahita sampUrNa kalAoM (aMzoM) se sampanna; sampUrNa, saba / mA0 1.1.2 kauzalayukta sakala tAr3anA ke adhikArI / mA. For Private and Personal Use Only
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 999 5.56.6 (2) (saM0 zakala>sakala) khaNDa, aMza, leza / 'jaha~ sukha sakala sakala dukha naahiiN| yahAM dvitIya 'sakala' lezaparyAya hai| sakalaMka : kalaGa kayukta (laanychit+cihnyukt)| mA0 1.237 sakalaMka : sakalaMka+kae / mA0 2.116.3 sakasi : A0mae0 (saM0 zaknoSi>prA0 sakkasi) / tU sakatA hai, sake / 'joM mama carana sakasi saTha TArI / ' mA0 6.34.6 sahi, hIM : A0 praba0 (saM0 zaknuvanti>prA0 sakkaMti>a0 sakkahi) / sakate haiN| seSa sahasa sata sahahiM na gAI / ' mA0 7.11.6; 6.267.8 sakahu : A0 maba0 (saM0 zaknutha>prA. sakka ha>a0 sakkahu) sakate ho, sko| 'sakahu ta Ayasu dharahu sira / ' mA0 2.40 sakAI : sakai / 'jimi thala binu jala rahi na sakAI / ' mA0 7.116.5 sakAnA : bhuukR00| zaka kiyA, zaGkAkula ho gayA, hicakA, sahama gayA / ___ 'chatriya tanudhari samara sakAnA / ' mA0 1.284.3 sakAnI : bhUkR0strI0 / zaGikata huI, sahama gyii| 'kolAhala suni sIya sakAnI / ' mA0 1.267.5 sakAma : vi0 (sN.)| kAmanAsahita, laukika phala prApti kI icchA se yukta / mA0 7.15.3 sakAreM : kri0vi0 (saM0 zvaHkAle>prA0 sakAle =sakAleNa>a. skaaleN)| sabere, prAtaH / 'avadhesa ke dvAra sakAreM gii|' kavi0 1.1 sakAhi : A0praba0 / zaGa kA karate haiM, hicakate haiM, saMkoca anubhava karate haiN| 'baranata agama sukabi sakAhiM / ' gI0 7.26.4 sakia : A0bhAvA0 / sakie, sakA jAya / 'budhi bala jIti sakia jAhI soN|' __mA0 6.6.5 sakili : pU0 (saM0 sNkily)| sikala kara, saba ora se ekatra hokara / 'sakili zravana maga caleu suhAvana / ' mA0 1.36.8 sakihi : A0bha0 prae0 / skegaa-gii| 'sahi na sakihi siya bipina kalesU / ' mA. 2.66.6 sakI : bhUka0strI0 / samartha huI / 'na sakI sa~bhAri / ' mA0 2.286 saku : saka+kae / kucha bhI zaka, zaGakA / 'hama haiM tumhare tumha meM saku naahiiN|' kavi0 7.64 sakuca : saM0strI0 / saMkoca / 'sIya sakuca basa utaru na deI / ' mA0 2.76.1 'sakuca, sakucai : A0e0 (saM0 saMkucita>prA0 saMkuccai) / saMkoca karatA hai, sikur3atA hai, mana meM simaTana-sI anubhava karatA-tI hai| 'chuata jo sakucai sumati so|' do0 406 For Private and Personal Use Only
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1000 talasI zabda-koza sakucau~ : A0 ue / saMkoca anubhava karatA hUM / 'sakucau~ tAta kahata eka bAtA / ' mA0 2.256.2 sakucata : (1) vakR0pu0 / saMkoca karatA-karate / 'prasna karata mana sakucata ahahIM / " mA0 7.36.6 (2) sikur3atA / 'kachu kahi na sakata, mRsukata sakucata / kR0 17 sakucati: vakR0strI0 / saMkoca karatI ( sikur3atI ) / 'sakucati mahi jimi hRdaya hamAre / ' mA0 2.121.3 sakucani, nha : sakuca + saMba0 / saMkocoM ( ke kAraNa ) / gI0 1.66.1 ' sakucanha kahi na skt|' mA0 1.307.5 sakucaba : bhakR0pu0 / saMkoca karanA / 'nAtha na sakucaba Ayasu detA / ' mA0 2.136.8 sakucamaya: vi0 / saMkocapUrNa / mA0 1.336.4 sakurcAha : A0pra0 / saMkoca karate haiM, hicakate haiM / mA0 1.286 /sakucA, sakucAi, I : sakucai / 'kahati siya sakucAi / ' gI0 7.27.2 'tehi biloki mAyA sakucAI / ' mA0 7.116.7 sakucAi, I : pUkR0 / saMkoca karake / mA0 2.270.7 'sunata phirA mana ati sakucAI / ' mA0 6.35.3 sakucAu~ : sakucau~ / 'maiM pU~chata sakucAu~ / ' mA0 2.127 sakucAu~go : A0bha0pu0 ue0 / saMkucita hoU~gA / 'hIM nipaTahi sakucAu~go / ' gI0 5.30.2 sakucAta : sakucata / (1) saMkoca anubhava karate / 'dekhi loga sakucAta jamI se / ' mA0 2.215.5 (2) simaTate, sikur3ate / 'sUkhe sakucAta saba / ' kavi0 5.20 sakucAti : sakucati / sikur3atI, saMkoca anubhava karatI / 'sakucAti mahI pada paMkaja chvaM / ' kavi0 2.18 sakucAnA : bhUkR0pu0 / saMkucita huA, sikur3a-sA gayA / 'aMgada bacana sunata sakucAnA / mA0 6.21.4 sakucAni, no: bhUkR0 strI0 / saMkucita huI / mA0 7.6 'bAnI kahata sAdhu mahimA sakucAnI / mA0 1.3.11 sakucAne : bhUkR0pu M0ba0 / saMkucita hue, sikur3a gaye / 'kAma krodha kairava sakucAne / ' For Private and Personal Use Only mA0 7.31.4 sakucAhi hIM : sakucahi / (1) saMkoca anubhava karate haiM / 'nija guna zravana sunata sakucAhIM / ' mA0 3.46.1 (2) simaTate haiM / 'bara dulahini sakucAhi / ' mA0 1.350 'rAma lalA sakucAhi dekhi mahatArI ho / ' rA0na0 18 sakucAhUM : A0- - saMbhAvanA - praba0 / ve saMkoca kareM / 'aba te sakucAhUM sihAhUM / ' vina0 275.4
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1001 sakuci : pUrva0 / (1) saMkoca anubhava karake / 'sakuci dInhi raghunAtha / ' mA0 5.46 (2) sikur3akara, simaTa kara / 'baiTho sakuci sAdhu bhayo cAhata / ' kR03 sakucia, ye : A0bhAvA0 / saMkoca karanA par3atA hai, saMkucita huA jAya / 'kahi suni sakucia sUma khala / ' do0 361 sakuciye : sakucia / saMkoca ho / 'pragaTa kahata jo sakuciye aparAdha bharyo hauM / ' vina0 267.4 sakucihi : A0bha0prae / saMkoca karegA, simaTa jaaygaa| 'sakucihi mohi bilokata soI / ' mA0 2.145.8 sakucI : bhUka0strI0 / saMkucita huii| mA0 2.117.2 sakuce : bhUkR.puM0ba0 / saMkucita hue| mA0 2.260.7 sakuceu : bhUkR00kae0 / saMkucita huA, sahamA, jhijhkaa| 'kopa bhavana suni sakuceu raauu|' mA0 2.25.1 sakace : sakucai / 'siya sakucati, mana sakuca na / ' mA0 1.326 sakacehaiM : A0bha0praba0 / saMkoca anubhava kareMge, skuceNge| 'jamapura jAta bahuta sakucaihaiM / ' gI0 5.51.3 sakuna : saM00 (saM0 zakuna) / pakSI / mA0 1.346.6 sanASakuma : pakSiyoM meM adhama, nIca pkssii| mA0 7.123.8 sakuni : saM0pu0 (saM0 zakuni) / duryodhana kA eka mitra jisane dyUtakrIDA meM pANDavoM ko harAyA thaa| do0 418 sakula : vi0 (sN.)| kulasahita, vaMza sameta / 'rAma sakula rana rAvana maaraa|' ____ mA0 1.25.5 sakRta : (1) avyaya (saM0 sakRt) / eka bAra / 'sakRta pranAma kiheM apanAe / ' mA0 2.266.3 'sakRta ura Anata jinahiM jana hota tArana tarana / ' vina0 218.4 (2) eka (gosvAmI jI kA viziSTa prayoga) / samyaka gyAna sakRta kou lahaI / ' mA0 7.54.3 'jo sukha-siMdhu sakRta sIkara teM siva biraMci prabhutAI / ' __gI0 1.1.11 sake : bhUka00ba0 / mA0 7.33.2 sakeu : bhUka pu0kae0 / sakA (samartha huA) / 'bidhi na sake u sahi mora dulaaraa|' mA0 2.261.1 sakelI : saMkali / baTora ke, sameTa kara / Ayau~ 'ihA~ samAja skelii|' mA0 2.268.5 sake : sakahiM / 'ThAr3ho dvAra na de ske|' do0 382 sake : ski| (1) sakatA hai| 'soU raghubIra binu sake dUri kari ko|' hanu0 42 (2) sake, sakatA ho / mA0 2.276 chaM0 For Private and Personal Use Only
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1002 ent : sakyo / 'sIva na capi sako kou taba / ' kR0 32 sakoca : (1) saMkoca / mA0 2.314.7 (2) prArthanA | 'jAsu saneha sakoca basa rAma pragaTa bhae Ai / mA0 2.206 sakocas : A0pra0 / prArthanA karatA hai, anunaya Adi se vivaza karatA (saMkoca meM DAlatA tI ) hai / 'gori ganesa girIsahi sumiri sakocai / ' jA0maM0 100 socata: vakR0pu0 / prArthanAoM se anukUla banAtA banAte / 'socata sakocata biraMci hari hara ko / ' gI0 1.66.2 sakocahIM : A0praba0 / prArthanAoM se abhISTa pAne hetu vivaza yA anukUla karate haiM / 'sakala sivahi sakocahIM / jA0maM0chaM0 10 sakocini : vi0strI0 (saM0 saMkocinI ) / sikor3ane vAlI / 'mocini badanasakocini / ' rA0na0 7 sakocA : sakoca / saMkoca + prArthanA / 'pUchA sivahi sameta sakocA / ' mA0 tulasI zabda-koza 1.57.6 sakocI : sa~kocI / (1) saMkocazIla / 'bAlaka suThi sukumAra sakocI / ' gI0 1.101-3 (2) abhyarthanAzIla / 'socata sakocata sakocI bAni dharI hai / ' gI0 1.62.2 soca, cU : ( 1 ) sakoca + kae0 / saMkoca, simaTana / 'tana sakocu mana parama uchAhU mA0 1.264.3 (2) mAnasika saMkoca / 'aMtarajAmI prabhuhi sakocU / ' mA0 2.266.5 1 sakopa, pA: krodhasahita / mA0 7.111 ka; 13 kopi : pUkR0 / sakopa hokara, kruddha hokara / 'uhA~ sakopi dasAnana saba sana kahata risAi / ' mA0 6.32 sakorI : bhUkR0strI0 (saM0 saMkoTitA = saMkocitA > prA0 saMkoDiA ) / sikor3a lI, kucita kI / 'suni agha narakahu nAka sakorI / ' mA0 1.26.1 For Private and Personal Use Only * sakore : bhUkR0pu0 (saM0 saMkoTita > prA0 saMkoDiya) / sikor3e hue, AkuJcita kiye, sameTe hue / 'takata subhauMha sakore / ' gI0 3.2.4 sohA : sakopa (saM0 sakrodha > prA0 sakkoha ) / kruddha | 'rAvana Avata suneu sakohA / mA0 1.182.6 sakauM : sakau~ / gI0 5 20.1 sakti : zakti / (1) sAmarthya, kSamatA / ( 2 ) arhatA, yogyatA / (3) kauzala, dakSatA / 'ajita amogha sakti karunAmaya / mA0 6.110.6 (4) bhagavAn kI yogamAyA (lakSmI yA sItA) / 'parama sakti sameta avatarihau~ / ' mA0 1.187.6 (5) durgA, pArvatI / mA0 1.68.3 (6) eka prakAra kA khaDga yA zastravizeSa /
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1003 mA0 3.19 chaM0 (7) sAMga (prhrnnvishess)| 'muruchA bhaI sakti ke lAgeM / ' mA0 6.54.8 (8) devii| saktinha : sakti+saMba0 / zaktiyoM, deviyoN| 'saktinha sahita sakala sura tete / ' mA0 1.55.1 sakyo : sakeu / 'nAma sakyo nahiM dhoi / ' do0 531 saka : saM00 (saM0 zakra) / indra / mA0 1.4.10 / / sakrasuta : indra-putra=jayanta / mA0 5.27.5 sakAri : indrajit =meghanAda / mA0 6.27 sakrodha : vi0 (sN.)| sakopa, kruddha / mA0 3.26.21 sakhanha : sakhA+saMba0 / sakhAoM (ko)| 'prathama sakhanha anhavAvahu jaaii|' mA0 7.11.2 sakhara : vi0 (saM0) / khara-yukta / (1) khara nAmaka rAkSasa se yukta / (2) tIvra (khara) vIra-raudra Adi rasoM se yukta / mA0 1.14 gha sakhahi : sakhA ko (se) / 'pUchata sakhahi / ' mA0 2.216.6 sakhA~ : sakhA ne / 'lakhana sakhAM saba kInha supAsU / ' mA0 2.105.1 sakhA : saM00 (saM0) / sAtha khelane vAlA mitra, sahacara / mA0 1.15.4 sakhAu : sakhA bhI / 'saba sumati sAdha sakhAu !' gI0 7.25.5 sakhi : sakhI+saMbodhana (saM0) / he sakhI / mA0 2.20.8 sakhina, nha : sakhI+saMba0 / sakhiyoM (ne) / 'sakhinha sikhAvana dInha / ' mA0 2.50 sakhiyAM : sakhI+ba0 / 'sakhiyAM sikhaavtiiN|' kavi0 1.13 sakhIM : sakhiyA~ / 'mudita mAtu saba sakhI shelii|' mA0 2.1.7 sakhI : saM0strI0 (saM0) / sahacarI, mitra strii| mA0 1.228.7 sagana : vi0 (saM0 sagaNa) / gaNoM sahita, sabhI sAthiyoM yukta / kR0 61 sagara : saM00 (sN.)| rAmacandra ke eka pUrvaja / vina0 18.2 sagarama : sagarbha / garbhavatI / 'saba sagarabha sohahiM sadana / ' rA0pra0 4.1.3 sagare : vi00ba0 (saM0 sakalA:>prA0 sagala yA>a0 sgly)| saba-ke-saba, bahuta / 'tanu poSaka nAri narA sagare / ' mA0 7.102.5 sagarbha : vi0 (sN0)| (1) grbhvtii| (2) gambhIra artha kI vyaJjanA vAlA, gUDha artha-yukta / 'nArada bacana sagarbha sahetU / ' mA0 1.73.3 sagalAni : (de0 galAni) kri0vi0 / glAnipUrvaka, kheda ke sAtha, du:kha anubhava karate hue / 'dhruvaM sagalAni japeu / ' mA0 1.26 5 For Private and Personal Use Only
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1004 tulasI zabda-koza sagAI : sagepana meM, ghaniSThatA (AtmIyatA) meN| 'saba suci sarasa sanehaM sgaaii|' mA0 2.314.1 sagAI : saM0 strI0 (saM0 svakatA>prA0 sgaayaa)| sagApana, AtmIyatA / 'jahaM lagi jagata saneha sagAI / ' mA0 2.72.5 saguNa : (1) vi0 (saM0) / gunnykt| (brahma-sandarbha meN)| satyasaMkalpatA, satyakAmatA, sarvajJatA, sarvakartRtva, vyApakatA, ajarAmaratA, nirIhatA Adi kalyANa guNoM se sampanna (jo vaiSNavadarzana kI mAnyatA hai) svecchA se mAyAguNoM dvArA rUpa lekara sAkAra hone vaalaa| mA0 3.11.11 (2) saM00 (saM0 sadguNa>prA0 sagguNa) / uttama guNa-de0 sagunu / saguna : (1) saguna / kalyANa guNa yukta brahma rAma (jo mAyAguNoM se pare hone ke kAraNa nirguNa bhI hai)| 'aguna saguna bica nAma susaakhii|' mA0 1.218 (2) mAyAguNa grahaNa kara sAkAra / 'aguna saguna dui brahma sruupaa|' mA0 1.23.1 'rAma saguna bhae bhagata pemabasa / ' mA0 2.216.6 (3) saM00 (saM0 zakuna> prA0 saguNa) / maGgalasUcaka pakSI Adi cinha / 'saguna hohiM sudara sakala / ' mA0 7 dohA 2 sagunani : saguna+saMba0 / zakunoM (ne) / gI0 1.47.3 sagunianha : sagugimA (zakuna-jJAtA) saMba0 / saguna jAnane vAloM ne / 'kaheu ___ sagunianha kheta suhaae|' mA0 2.162.4 sagunu : saguna+kae0 (de0 sgunn)| sadguNa / mA0 2.232.5 / / sagunopAsaka : (de0 saguNa) lIlAvatArI puruSottama ke ArAdhaka; lIlArasa ke bhokta-vAtsalya, sakhya tathA mAdhurya bhAvoM ke bhakta / 'sagunopAsaka moccha na lehiiN|' mA0 6.112.7 sage : vi00 ba0 (saM0 svaka>prA0 sg)| AtmIya / "sage sajana priya lAgahiM joseN|' mA0 1.242.2 sago : vi0pu0kae0 (saM0 svaka:>prA0 sgo)| AtmIya, sgaa| soi sago so ___ sakhA soi sevaka / ' kavi0 7.35 sagauri : gaurI (umA) ke sahita (ziva) / hanu0 13 saghaTa : vi0+kri0vi0 (saM0) / ghaTasahita, ghar3A liye hue / mA0 1.303.4 saghana : vi0 (sN0)| (1) meghayukta / (2) gahana, avirala / 'puraini saghana oTa jala / ' mA0 3.26 ka sacakita : vi0 (saM0) / vismayAviSTa, akacakAye hue| mA0 2.226 chaM0 sacara : vi0 / gatizIla, calanAtmaka, jaMgama / 'acara sacara cara acara karata ko|' mA0 2.238.8 For Private and Personal Use Only
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sulasI zabdakoza 1005 sacarAcara : vi0 (sN.)| carAcara sahita, sthAvara tathA jaMgama padArthoM sahita, cetana-jar3a tattvoM se yukta / mA0 7.21 sacAna : saM00 (saM0 zazAdana>prA0 sasAna) / zyena, bAja pakSI / 'janu sacAna bana jhapaTeu laavaa|' mA0 2.26.5 saci : (1) pUka0 (saM0 saMcitya>prA0 saMcia>a0 sNci)| saMcita kara, sameTa __ kara / (2) sAMce meM DhAlakara / 'rAkhI saci kUbarI pITha para ye bAta bkucauNhiiN|' kR. 41 saciu : saciva+kae / mantrI / 'saciu sabhIta sakai nahiM puuchii|' mA0 2.38.8 saci-paci : (saci+paci) saMcita kara+kaSTa uThAkara / 'karauM jo kucha dharauM saci-paci sukRta silA baTori / ' vina0 158.4 saciva : saciva ne / 'saciva saMbhAri rAu baiThAre / ' mA0 2.44.2 saciva : saM00 (saM0) / mntrii| mA0 2.36.8 sacivana, nha : saciva+saMba0 / sacivoM (ne, se, ke, ko)| 'sacivana asa mata prabhuhi sunAvA / ' mA0 6.6.4 'sacivanha sahita bibhISana aae|' mA0 5.24.6 sacivahi : saciva ko / 'sacivahi anujahi priyahi sunAI / ' mA0 2.87.6 sacI : zacI / indrANI / mA0 2.141 saca : saM00kae0 (saM0 sattvam>prA. saccaM>a0 scc)| (1) utsAha, ullAsa / 'sira dhari bacana cale saca pAI / ' mA0 1.287.6 (2) sukha, tRpti, tuSTi / 'binodu suni saca paavhiiN|' mA0 1.66 chaM0 (3) vinoda, Amoda-. pramoda / 'hasahiM saMbhugana ati sacu pAe~ / ' mA0 1.134.5 saceta, tA : vi0pu0 (saM0 sacetas) / cetanAyukta, sajaga / mA0 2.302 sacetana : vi0 (saM0) / cetanAyukta, prANI (vizeSataH tarkazIla mAnava) / mA0 1.85.3 sacetU : saceta+kae / sajaga, jAgrat, pUre hoza-havAsa ke sAtha / 'baiTha bAta saba sunau~ scetuu|' mA0 2.176.5 saccarita : vi0 saM0) / sadAcArI, udAra, udAtta caritrayukta / mA0 7.28 chaM0 saccidAnaMda : saM0vi0 (sN.)| brahma kA yaha svarUpa-lakSaNa hai| (1) vaha satsvarUpa =apariNAmI, nirvikAra hai; (2) cit = pUrNa caitanya yukta hai| (3) Ananda kA adhiSThAna hai / tInoM kA asIma ghanIbhUta rUpa brahma / mA0 7.25 saccidAnaMdamaya : sat, cita tathA Ananda guNoM se paripUrNa brahma / mA0 2.87 saccidAnaMdA : saccidAnaMda / mA0 1.144.1 saccidAnaMda : saccidAnaMda+kae / ekIbhUta sat, cit ora Ananda / 'sIya raghucaMdu..'jana.. bhagati saccidAnaMdu / ' mA0 2.236 For Private and Personal Use Only
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1006 tulasI zabda-koza saja, sajai : A0e0 (saM0 sajjate, sajjayati>prA0 sjji)| sajatA hai; sajAtA hai, banAtA-saMvAratA hai, vyavasthita karatA hai| 'mo kaha tilaka sAja saja soU / ' mA0 2.182.2 'dali dukha sajai sakala klyaanaa|' mA0 2.255.7 sajaga : vi0+kri0vi0 (saM0 sajAgara>prA0 sjgg)| jAgarUka, sAvadhAna / 'kAju sa~vArehu sajaga sabu / ' mA0 2.22 / sajata : vakR00 / sajAte-banAte-saMvArate / 'bhayau pAkhu dina sajata samAjU / ' mA0 2.16.3 sajati : vakR.strI0 / sajAtI-sa~vAratI / 'bhUSana sajati / ' mA0 2.26 sajana : (1) saMpu0 (saM0 sjjn)| udAra puruSa / (2) (saM0 svajana) AtmIya jana / 'sAsu sasura gura sajana shaaii|' mA0 2.65.2 (3) pU0 (saM0 sajjitum>prA0 sajjiuM>a0 sajjaNa) / sajAne, banAne-saMvArane / 'lage sumaMgala sajana saba / ' mA0 2.8 sajanI : saM0strI0 (svjnii)| AtmIyA sahacarI, antaraGga skhii| 'rAnI kahahiM bilokahu sajanI / ' mA0 1.358.3 sajala : vi0 (saM0) / (1) jala-yukta / (2) (netroM ke prasaMga meM) azrupUrNa / 'sajala nayana rAjIva / ' mA0 7.18 sahi : A0praba0 (saM0 sajjante>prA0 sajjati>a0 sjjhiN)| sajAte haiN| mA0 2.23 sanahi : A0 - AjJA, prArthanA-mae0 (saM0 sajjasva>prA0 sjjhi)| tU susajjita kara / 'bhUSana sajahi manohara gAtA / ' mA0 2.26.7 sajahu : A0maba0 (a0 sajjahu) / sajAo / 'sajahu turaga ratha naag|' mA0 2.6 sajAi : (1) saM0strI0 (phA0 sjaa)| daNDa / 'dInhI mohi sarUpa sajAi / ' gI0 7.30.1 (2) kR0 / susajjita karavA kara / sajAI : sajAi / (1) daNDa / aparAdha-niSkRti / 'tau bidhi deihi hamahi sajAI / ' mA0 2.16.5 (2) susajjita karavA kara / 'saba sAju sjaaii| deu~ bharata kahuM rAju / ' mA0 2.31.8 sajAe : bhUkR0pu0ba0 / susajjita karAye, banavAye / 'saba sAja sjaae|' gI0 1.6.8 sajAya : sajAi / sajA, daNDa / 'paihahi sajAya nata kahata bajAya / ' hanu0 26 sajAyau : bhUka.pu0kae0 / susajjita karAyA / 'bha-dhara bhoru bidA kara sAja sjaayu|' pA0ma0 140 saji : pU0 (saM0 sajjitvA>prA0 sajjia>a0 sjji)| (1) susajjita kr| 'saji sAraMga eka sara hate sakala dasa sIsa / ' mA0 6.96 (2) utpanna kara, jamA kara / 'saji pratIti bahu bidhi gar3hi cholii|' mA0 2.17.4 For Private and Personal Use Only
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1007 sajIva : vi. (saM0) / jIvadhArI, prANavAn / mA0 6.71.3 sajIvana : vi0 (saM0 saMjIvana) / jIvanadAyI, nIrogakArI / 'saMsRti roga sajIvana muurii|' mA0 7.129.2 sajIvani : saM+vi0strI0 (saM0 sNjiivnii)| jIvita karane vAlI, jIvana dAyinI / mA0 2.56 'prIti sajIvani beli / ' kR0 26 / sajIvanu : sjiivn+ke| ekamAtra jIvanaprada / 'amia sajIvanu / ' mA0 sajeM : kri0vi0 / zRGgAra sajjA kiye hue / 'jubatIM sajeM karahiM kala gaanaa|' mA0 saje : bhUka00 ba0 (saM0 sajjita>prA0 sjjiy)| susajjita-zRGgArita kiye| 'aMga aMga saje banAi / ' mA0 7.11 sajeu : bhUkR.pu0kae / sajAyA / 'bhUpa sajeu abhiSeka samAjU / ' mA0 2.10.2 saje : sajai / vina0 135.3 sajjana : saM0+vi0 (sN.)| uttama jana, sAdhu puruSa / mA0 7.26.1 sajjanani, nhi : sajjana+saMba0 / sajjanoM (ko, ke lie)| do0 164 sajyA : saM0strI0 (saM0 zayyA) seja / 'tUna sajyA druma prIti / ' do0 162 saTha : zaTha / duSTa, haThI / sadoSa hokara bhI apane ko nirdoSa hI mAnane vAlA tathA dUsare ko hI doSI ThaharAne vAlA durAgrahI / tarka saMgata bAta bhI na mAnane vAlA nIca / mA0 1.3.6 saThaI : saM0strI0 (saM0 zaThatA) / durAgrahapUrNa karma / 'naMdanaMdana ho nipaTa karI saThaI / ' kR036 saThatAI : saThaI / mA0 7.46.8 saThanha, nhi : saTha+saMba0 / zaThoM (ko, ke)| mA0 5.21.7; 2.326 chaM0 saThahI : zaTha ko / 'yaha na kahia saThahI haThasIlahi / ' mA0 7.128.3 saThahu : saTha-+sambodhana / ai duSTo / 'saThahu tumhAra daridra na jAI / ' mA0 6.88.3 sachu : saTha+kae / eka hI zaTha / 'maiM saThu saba anaratha kara hetU / ' mA0 2.176.5 sar3asinha : sar3asI+saMba0 / sar3asiyoM (se) / mA0 6.23 sar3asI : saM0strI0 (saM0 saMdaMzikA>prA. saMDaMsiA) / bar3I cimaTI jisase tAra Adi pakar3a kara khIMcA jAtA hai| sata : (1) saMkhyA (saM0 zata) / sau, saikar3A / 'kahesi kathA sata savati ke / ' mA0 . 2.18 (2) saMkhyA (saM0 sapta>prA. stt)| sAta / 'sata paMca caupAI manohara / ' mA0 7.130 chaM0 2 (3) vi00 (saM0 st)| uttama, sAdhu / jaise, satasaMgati, sataguru Adi / (4) brahma kA svarUpa (de0 sccidaanNd)| For Private and Personal Use Only
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1008 tulaso zabda-koza 'sata cetana dhana AnaMda raasii|' mA0 1.23.6 (5) vi0 (saM0 sat, satya) / saccA, yathArtha / 'sata hari bhajana jagata saba sapanA / ' mA0 3.36.5 (6) saM0pU0 (saM0 sattva>prA0 stt)| sAhasa, utsAha, sAra, svarasa / satakarmA : zubha karma, puNyakArya / mA0 3.21.8 sataguna : (de0 sata) / (1) sattvaguNa =prakRti kA sukhAtmaka guNa / (2) (saM0 sdgunn)| uttama guNa, upakAra Adi dharma / 'bipati kAla kara sataguna nehA / ' mA0 4.7.6 sataguru : saM00 (saM0 sadguru) / uttama guru, sat (paramArtha tattva) kA upadezaka AcArya (vaiSNava mata meM AcAryopadeza jJAna tathA bhakti kA AdhAra hai)| 'jahA~ sAMti sataguru kI daI / ' vairA0 51 satar3ita : vi0 (saM0 sataDit) / bijalI sahita / gI0 3.1.1 satata : saMtata / nirantara / mA0 4 zlo0 2 satabhAya, va : (de0 sata) satyabhAva, sAttvika bhAva, sadbhAva = yathArtha vinIta abhiprAya / 'sUdhI satabhAva kaheM miTati malInatA / ' vina0 262.4 satara : vi0 (saM0 sattvara>prA0 sttr)| bhAvAveza Adi se vakra-caJcala / 'kAnhahU para satara bhauMhaiM mahari manahiM bicAru / ' kR0 14 / / sataraMja : saM0strI0 (phA0 shtrNj)| goToM kA khelavizeSa / vina0 246.4 satarAi : pUka0 (de0 str)| cir3hA huA tvarita pratikUla gati lekara / itarA kara / 'soI satarAi jAi jAhi jAhi roke|' kavi0 5.17 (rokane para aura bhI sattvara cAla se calatA hai)| satarUpahi : zatarUpA ko / 'satarUpahi biloki kara joreN|' mA0 1.150.3 satarUpA : saM0strI0 (sa0 zatarUpA) / svAyaMbhuvamanu kI patnI / mA0 1.142.1 satasaMga, gA : saM00 (saM0 satsaMga) / sajjanoM kA samparka, sAdhujana saMsarga / mA0 1.3.6; 7.33.8 satasaMgata : (de0 sata) (saM0 sNgtmNtrii)| sajjanoM kA maMtrI sambandha / 'sata saMgata muda maMgala mUlA / ' mA0 1.3.8 satasaMgati : saM0strI0 (saM0 satsaMgati) =stsNg| mA0 7.45.6 satasamAja : (de0 sata) zreSTha, uttama samAja; sajjanoM kA samAja / mA0 1.113 satAM : (saM0) sajjanoM kA-kI-ke / mA0 3.4.11; 6 zlo0 3 satAihai : A0bha0prae0 (saM0 santApayiSyati>prA0 saMtAvihii) / santapta karegA, kleza degaa| 'surataru tare tohi dArida satAihai / ' vina0 68.2 satAnaMda : saM00 (saM0 shtaannd)| ahalyA-gautama ke putra janakarAja ke purohita / mA0 1.236 For Private and Personal Use Only
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1009 satAnaMdu : staanNd+ke| mA0 1.236.6 satAyo : bhUka00kae0 (saM0 santApita:>prA0 saMtAviyao>a0 sNtaaviyu)| saMtapta kiyaa| 'tA para dusaha daridra satAyo / ' vina0 244.4 'satAva, satAvai, I : A.prae0 (saMtApayati>prA0 sNtaavi)| satAtA hai| santApa (kleza) detA hai / 'byAdhi sUla satAvaI / ' vina0 136.8 satAvana : vi.pu. (saM0 santApayit>a0 sNtaavnn)| santApakArI, kleshdaayii| ___ 'khala mAyAbI deva satAvana / ' mA0 6.75.4 satAvahiM : A0praba0 (saM0 saMtApayanti>prA. saMtAvaMti>a0 sNtaavhiN)| santApa dete haiM, pIr3ita karate haiM, satAte haiM / 'asura samUha satAvahiM mohii|' mA0 1.207.6 satAve : satAvai / 'dAruna bipati satAvai / ' vina0 116.2 satAsI : saMkhyA (saM0 saptAzIti>prA0 sattAsI) / mA0 1.60.2 sati : vi0 (saM0 satya) / sccaa| 'lakhi nahiM sakahiM kapaTa sati bhAU / ' kR0 12 satibhAu, U : stbhaay+ke| (1) sadbhAva / 'bujhi bharata satibhAu kumaauu|' mA0 2.271.8 (2) satya bhAva / 'prabhu pada sapatha kahau~ satibhAU / ' mA0 2.266.8 (3) sAttvika aashy| mA0 2.304.2 (4) yathArtha / 'hai sapanA bidhi kaMdhoM satibhAu / ' gI0 3.7.4 / satibhAeM : sAttvika-satya-sad-bhAva se| 'bahuri di khalagana satibhAe~ / ' mA0 1.4.1 satimArya : satibhAe~ / 'ati saneha satibhAyaM pAyaM pari puni puni / ' pA0ma0 13 satibhAya : satabhAya / kaha saneha satibhAya / ' mA0 2.284 satibhAva : satabhAva / nizchala Azaya / 'maiM tuma soM satibhAva kahI hai|' gI0 2.6.1 satihi : satI (ko, se)| 'satihi biloki jare saba gaataa|' mA0 1.63.3 satI : satI ne / 'satI hRdaya anumAna kiya / ' mA0 1.57 satI : saM0+vi0strI0 (saM0) / (1) mahAdeva kI pUrva patnI dkssputrii| mA0 1.56.8 (2) saccaritrA strii| mA0 7.101.3 (3) mRtaka pati ke sAtha jala marane vAlI pativratA / 'nikasi citA te adhajarati mAnahuM satI praani|' do0 253 satu : sata+kae / sattva, sAhasa, utsAha, sAra / 'nighaTi gae subhaTa, satu saba ko chuttyo|' kavi0 4.46 satuA : saM00 (saM0 saktuka>prA0 sttua)| bhUne jo Adi kA cUrNavizeSa / kavi0 6.50 satoguna : sattvaguNa / vina0 47.4 For Private and Personal Use Only
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1010 tulasI zabda-koza sattari : saMkhyA (saM0 saptati>prA0 sattari) / sattara / mA0 1.156.8 satya : vi0+saM00 (saM0) / paramArtha, yathArtha, sat / mA0 1.6.11 satyakRta : vi0pU0 (saM0 satyakRt) / satya kA krtaa| vaiSNavamata meM jagatprapaJca satya hai, usakA kartA= paramezvara / vina0 53.5 satyaketu : saM00 (saM0) / eka rAjA pratApabhAnu kA pitA / mA0 1.153.2 satyatA : saM0strI0 (saM0) / yathArthatA, vastu-sattA, vAstavikatA / 'jAsu satyatA te jar3a mAyA / bhAsa satya iva / ' mA0 1.117.8 satyadhAma : vi0 (saM0 stydhaamn)| (1) satya prakAza (dhAma) vaalaa| (2) satya kA adhiSThAna=satya kAmatA, satya-saMkalpa Adi kalyANa guNoM kA AdhAra / (3) paramArtha tattvarUpa / 'satyadhAma sarvagya tumha / ' mA0 1.46 satyavrata : vi0 (saM0 satyavrata) / satya saMkalpa, dRDhapratijJa / mA0 2.207.4 satyamUla : vi.pu. (saM0) / aise, jinakA mUla kAraNa satya hai; satya se hI janita / 'satyamUla saba sukRta suhaae|' mA0 2.28.6 satyarata : vi0 (saM0) / satya meM ramaNa karane vAlA=satya saMkalpa / vina0 53.5 satyaloka : sAta Urdhva lokoM meM sarvopari loka ==brahmaloka / mA0 1.138 satyasaMkalpa : vi0 saM0 satya: saMkalpo yasya sa satyasaMkalpa:) / amogha saMkalpa vAlA (vaiSNava mata meM brahma kA yaha-satyasaMkalpatA-kalyANa guNa hai)| 'rAma satya saMkalpa prabhu / ' mA0 5.41 satyasaMdha : vi0pU0 (saM0- satyA sandhA yasya sa satyasaMdha:) / (1) dRDhapratijJa (sndhaa=prtijnyaa)| satyasaMdha tumha raghukula maahiiN|' mA0 2.30.4 (2) amogha bANa saMdhAna karane vAlA (sndhaa=sndhaan)| 'satyasaMdha chAr3e sara lcchaa|' mA0 6.68.3 satyasaMdhAna : satyasaMdha (sN.)| vina0 55.3 satyasAra : vi0 (sN.)| satya hI jinakA tathA jinake lie sAra tattva hai= satyadhana (sattyavratI) / mA0 3.45.8 satra : saM0 (saM0 zatru) / zAtanakartA=mAraka / ripu, varI / mA0 4.7.18 satrughuna : satruhana (saM0 zatrughna) / mA0 2.163.1 satrusamana : satruhana (saM0 zatruzamana-zamana = antaka) / do0 121 satrusAla : vi0+saM00 (saM0 shtrushly)| (1) ripuoM ko zalyavat cubhane __ vAlA / (2) zatrughna / gI0 1.42.1 satrusUdana : (saM0 zatrusUdana) / (1) zatrusaMhAraka / (2) zatrughna nAmaka dazaratha putra / mA0 1.311.7 satruhana : saM0pU0 (saM0 zatrughna) / sumitrA ke choTe putra kA nAma / mA0 2.173 For Private and Personal Use Only
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tulasI zabda-koza 1 satva : saM0pu0 (saM0) / (1) triguNa prakRti kA prathama guNa jo sukhAtmaka tathA jJAna-prakAzarUpa hotA hai / mA0 7.104.2-4 (2) sAra, niSkarSa / (3) jantu | (4) sattA, honA, vidyamAnatA / mA0 1 zloka 6 satvaguNa: prakRti kA prathama guNa (de0 sattva) | satvaguNapramukha : sattvaguNa Adi = triguNa sattva, raja = aura tamas tInoM prakRtiguNa jo kramaza: jJAna-sukha, kriyA- duHkha tathA moha ke kAraNa haiM / vina0 58.2 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir satsaMga : (de0 satasaMga ) / vina0 57.1 sadaI : sadaiva / sadA hI / 'gaI bahora birada sadaI hai / ' vina0 136.12 1 sadaguna: saM0pu0 (saM0 sadguNa) / (1) uttama mAnavIya guNa = dayA, kSamA, santoSa, prema Adi / mA0 7.2 chaM0 (2) brahma ke kalyANaguNa = satyasaMkalpatA, satyakAmatA, sarvajJatA, sarvakarta tA, ajarAmaratA, 7.13 chaM0 6 kSudhA pipAsA - hInatA Adi / mA0 sadagunAkara : (de0 sadaguna ) / kalyANa guNoM kA AdhAra / sadagunAkara / ' mA0 7.13 chaM0 6 sadana : saM0pu0 (saM0 ) / bhavana, ghara / mA0 2.6.5 sadanani: sadana + saMba0 / gharoM / gI0 2.51.2 1 1011 sabagura, ru: sataguru / brahmopadezaka AcArya / mA0 7.44.8 savagraMtha : saM0pu0 (saM0 sadgrantha) / beda, zAstra Adi prAmANika uttama grantha / mA0 7.33 'karunAyatana prabhu sadani: sadana + strI0 / AvAsa, AdhAra, AvAsa dene vAlI / vina0 16.1 sadanu: sadana + kae0 / ghara / 'surapati sadanu na paTatara pAvA / ' mA0 2.60.7 sadaya : (1) vi0 (saM0 ) / dayAlu / 'sadaya hRdaya~ dukhu bhayau biseSI / ' mA0 2.85.1 (2) kri0vi0 / dayApUrvaka / 'hahari hiya meM sadaya bUjhyo / ' vina0 219.3 sadala : vi0 (saM0 ) / senAsahita / mA0 6.116.6 - sadasi : (saM0 sadasi sabhA meM sadas = sabhA ) / 'pAMDu suvana kI sadasi te nIko ripu hita jAni / ' do0 416 ( sadasi te = sabhA meM rahane kI apekSA / ) sadA : avyaya ( saM ) / sarvadA, sabhI samayoM meM / mA0 1.4.11 - sadAI : sadaI, sadaiva / sabhI dazAoM meM, sabhI avasaroM para / 'jathA - lAbha saMtoSa I For Private and Personal Use Only sadAI / ' mA0 7.46.3 sadAcAra : saM0pu0 (saM0) / uttama AcaraNa, vihita karma karane kI pravRtti / mA0 1.84.8 sadAsiva : saM0pu0 (saM0 sadAziva ) | ( 1 ) zaGakara ziva / cAhia sadasivahi bharatArA / ' mA0 1.78.7 (2) parama ziva (brahma) ke tIna rUpa haiM - sadAziva,
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1012 tulasI zabda-kosa Izvara aura zuddha vidyA / inameM sadAziva jJAna zakti pradhAna hai aura prAyaH 'ziva' artha meM calatA hai| binatI sunahu sadAsiva morii|' mA0 2.44.7 sadAsIna : (sdaa+aasiin)| sarvadA virAjamAna, sadA vidyamAna / sadA baiThe hue / 'vadrikAzrama sadAsIna padmAsanaM / ' vina0 60.5 sadaza : vi. (sN.)| samAna / vina0 51.2 sadeha : vi0 (sN.)| sazarIra, bhautika AkAra yukta, mUrta / vina0 214.5 sadaiva : (sadA+eva) / sadA hI; sabhI samayoM meM / mA0 1.266.5 sadoSa : vi0 (saM0) / doSayukta, dUSita, vikArayukta / mA0 2.183 sadharma : saM00 (sN.)| (1) kalyANaguNa (sdgun)| mA0 4 zloka 1 (2) uttama dharmAcAra / 'jimi kapUta ke upaje kula saddharma nsaahiN|' mA0 4.15 sama : saM00 (saM0 sadman) / sadana; ghara / vina0 51.6 sadya : (1) kri0vi0 (saM0 sadyas) / zIghra hI, tatkAla / 'karau~ sadya tehi sAdhu smaanaa|' mA0 5.48.3 (2) vi0 (saM0 sadyaska) / pratyagra, tAjA / 'kari saba sonita pAna / ' mA0 6.101.2 sakti : saM0strI0 (saM0) / zreSTha upAya, kauzala (de0 juguti) / vina0 57.7 sadhana : vi0 (sN.)| dhana-sahita / do0 207 saSarama : (saM0 sadharma) / dharmayukta / do0 530 sana : (1) avyaya (parasarga) / se / 'nRpa sana asa baru dUsara lehU / ' mA0 2.50.4 (2) ora / 'bahuri biloki bideha sana / ' mA0 1.266 (3) saM00 (saM.. zaNa) / paTasana (sanaI yA jUTa ke samAna eka supa jisakI tvacA se rassI banatI hai)| 'sana iva khala para baMdhana karaI / ' mA0 7.122.17 sanaka : (de0 sanakAdi) / vina0 50.6 sanakAdi : (sN.)| brahmA ke cAra mAnasa putra=sanaka, sanandana, sanAtana aura sanatkumAra / mA0 7.35 sanakAdika : sanakAdi / mA0 7.31.3 sanakAdI : sanakAdi / mA0 3.6.5 sanakAra : saM0strI0 / iGgita, kAyika saMketa (aGga linirdeza Adi) / 'samaya sukarunA sarAhi sanakAra dii|' kavi0 7.83 sanakAre : bhUka00ba0 / saMketoM se bulAye / 'sanakAre sevaka skl|' mA0 2.196 sanamAna : saM00 (saM0 sanmAna =sammAna) / satkAra, Adara / 'saba kara kari sanamAna bhuutaa|' mA0 4.16.6 sanamAnata : vakR.pu / satkAra karatA-karate / gI0 1.42.3 For Private and Personal Use Only
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza sanamAnahi : sanamAna + praba0 / (1) sammAna dete haiM / 'suni sanamAnaha sabahi subAnI / mA0 1.28. 9 (2) sammAna deM / 'jo sanamAnahi sevaku jAnI / ' mA0 2.234.1 samAnA : (1) sanamAna / 'kInha sanamAnA / ' mA0 1.125.3 (2) bhUkR0pu0 / sammAnita kiyA / 'sahita barAta rAu sanamAnA / mA0 1.306.6 sanamAni : sanamAna + pUkR0 / Adara dekara / mA0 2.287 sanamAnita : sanamAna + vakR0 kavA0pu0 / Adara pAtA pAte; sammAnita kiyA jAtA-jAte / 'rAma hI ke dvAre pe bolAi sanamAniyata / ' kavi0 7.23 sanama mAniye, e : A0kavA0pra0 / sammAnita kIjie kiyA jAya kiyA jAtA hai / 'saba soM saneha sabahI ko sanamAniye / ' kavi0 7.168 sanamAna : bhUkR0 strI0ba0 / sammAnita kiiN| 'gaMga gori sama saba sanamAnIM / ' mA0 / 1013 2. 245.2 sanamAnI : (1) sanamAni / 'sevahi sanamAnI / ' mA0 2.12608 (2) bhUkR0 strI0 / sammAnita kii| 'kAhuM na sanamAnI / ' mA0 1.63.1 (3) sammAna pAyI huI / 'naMdasuvana saramAnI / ' kR0 48 sanamAnu, nU : sanamAna + kae0 / 'kari sanamAnu Azramaha Ane / ' mA0 2.125.2; mA0 1.7.7 sanamAne : bhUkR0pu0ba0 / sammAnita kiye / mA0 2.10 sanamAneu : bhUkR0pu0kae0 / sammAnita kiyA / pA0maM0 65 sanamAnyo : sanamAneu / gI0 1.17.6 sanamukha : (1) sanmukha | sAmane / mA0 6.7.1 ( 2 ) anukUla / 'vidhi saba vidhi mohi sanamukha AjU / ' mA0 2.42.1 sanAe : bhUkR0pu0ba0 / otaprota karAye, mizrita karAye / 'bhari bhari saravara pikA aragajA sanAe / ' gI0 1.6.7 sanAtha : (1) vi0 (saM0) / ( anAtha kA viloma ) / kRtArtha, saphala, pUrNakAma | 'pura nara nAri sanAtha kari bhavana cale bhagavAna / ' mA0 7.6 (2) sahita, yukta / sanAthA : sanAtha / mA0 4.22.2 sAnAlA : vi0 (saM0 sanAla ) / nAla-daNDa sahita / 'sohata janu juga jalaja For Private and Personal Use Only sanAlA / mA0 1.264.7 sanAha : (1) saM0pu0 (saM0 sannAha) / kavaca / 'uThi uThi pahiri sanAha abhAge / ' mA0 2.266.2 (2) sanAtha (prA0 sAha ) / de0 sanA haiM | sanAhu : sanAha + kae0 / kavaca / mA0 2.160
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1014 tulasI zabda-koza sanAha : sanAha+ba0 / sanAtha =saMyukta / 'gAvata jinha ke jasa amara nAga nara sumukhi-sanAhaiM / ' gI0 7.13.7 sani : saM00 (saM0 zani) / (1) zanaizcara graha / (2) shnivaar| 'sani bAsara bishraam| rA0pra0 7.2.2 sanIcarI : saM0strI0 / zanaizcara (prA0 saNiccara) kI sthiti / 'sanIcarI hai mIta kii| kavi0 7.177 sanIrA : (saM0 sniir)| sajala / mA0 2.70.2 sanema, mA : (de0 nema) / niyamoM se yukta (zauca, santoSa, tapa, svAdhyAya tathA Izvara praNidhAna-niyamoM se saMyukta) / mA0 2.310.8; 323.7 saneha~ : (1) sneha ne / 'gavanu niThuratA nikaTa kiya janu dhari deha saneha~ / ' mA0 2.24 (2) sneha se, meM / 'maiM sisu prabhu saneheM prtipaalaa|' mA0 2.72.3 saneha : saMpu0 (saM0 sneha>prA0 snneh)| (1) prema / 'Avata hRdayaM saneha bisekeN| mA0 1.21.6 (2) cikanAI-ghI, tela Adi / 'sukha saneha saba diye dasarathahi, khari khalela thir-thaanii|' gI0 1.4.13 (3) prema+ ciknaaii|' 'rIjhata rAma saneha nisote|' mA0 1.28.10 (4) vi0 (saM0. sasneha>prA0 sa-Neha-de0 neha) / saprema, neha sahita / sanehatA : saMstrI0 (saM0 sasnehatA-de. saneha+neha) / snehazIlatA / 'eka jaMga jo snehtaa|' do0 312 sanehaviSanI : vi.strI. (saM0 snehaviSayinI) / prema ke viSaya kI, sneha ke bAre meM hone vAlI / gI0 1.81.3 / sanehamaya : snehapracura, snehapUrNa, snehasvarUpa (de0 my)| mA0 2.117.2 sanehA : saneha / saprema / mA0 1.82.3 sanehI : vi0 (saM0 snehin) snehayukta / (1) premI, priya / mA0 2.64.3 (2) tela (cikanAI se yukta) / 'tilI sanehI jAni / ' do0 403 (prAyaH zliSTa prayoga dekhe jAte haiM / ) sanehu, hU : saneha+kae / ananya prema / 'sIla sanehu jAnata raavro|' mA0 1.236 chaM0; 2.3.8 santApanAsa : (saM0 santApanAza) duHkha-nAzaka / mA0 7.108.14 sanmukha : (1) vi0 (saM0 smmukh)| anukUla / (2) kri0vi0 / sAmane / mA0 sanyapAta : saMnipAta / asAdhya tridoSaja rogavizeSa / 'gunakRta sanyapAta nahiM ke hii|' mA0 7.71.1 (mUla artha samUha hai ata: aneka bhASAdi kA mizraNa artha bhI (abhipreta hai)| For Private and Personal Use Only
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1015 sapaccha, cchA : vi0 (saM0 sapakSa) paMkhoM vaalaa-vaale| 'jana sapaccha dhAvahiM bahu naagaa|' mA0 6.50.5, 67.3 sapatha : saM0 (saM0 shpth)| sauMha, kasama / mA0 1.253 isake prayoga prAyaH strI meM hote haiM / 'tohi syAma kI sapatha jsodaa|' kR0 3 sapadi : avyaya (sN.)| zIghra, tatkAla, turanta / mA0 7.112.15 sapana, nA : saM00 (saM0 svpn)| nidrAvasthA meM dikhAI par3ane vAlI mAnasI ___ sRSTi / mA0 1.72 'sabanho boli sunAesi spnaa|' mA0 5.11.2 sapaneM, ne : svapna meM / 'sapaneM bAnara laMkA jaarii|' mA0 5.11.3 sapanehuM : svapna meM bhii| 'bisare gaha sapanehu~ sudhi naahiiN|' mA0 7.16.1 sapano : sapanA+kae / 'apano na kachu sapano dina dvai / ' kavi0 7.41 saparana : vi0 (saM0 saparNa) / patra sahita / mA0 1.288.2 saparaba : vi0 (saM0 saparvana) / poroM (gAMThoM) se yukta / 'sarala saparaba parahiM nahiM cInhe / ' mA0 1.288.1 saparijana : (de0 parijana) parijana (parivArAdi) sahita / mA0 2.66.3 sapallava : (saM0) pallava-sahita / jA0ma0 184 sapura : vi0 (sN.)| nagara sameta / jA0ma0 89 sapUta : supUta (saM0 satputra>prA0 sapputta) / hanu0 8 sapema, mA : saprema / mA0 2.222.1; 322.7 sapelA : saM00 (saM0 sarpaka = hrasvasarpa>prA. sppill=sppll)| choTA sApa, tuccha sarpa / mA0 6.51.8 sapta : saMkhyA (sN.)| sAta / mA0 7.22.1 saptadhAtu : (saM0) / zarIra racanA ke sAta tattva rasa, rakta, mAMsa, medA, asthi, majjA aura zukra / vina0 203.8 saptariSi : (de0 riSi) / saptarSi =marIci, aGgirA, atri, Rtu, pulaha, pulastya aura vasiSTha / mA0 1.77.8 saptariSinha : saptariSi+saMba0 / saptarSiyoM (ko, se) / mA0 1.61.5 saptAvarana : (saM0 sapta+AvaraNa) / (1) bhUH, bhuvaH, svaH, mahaH, janaH tapaH aura satyam -ina lokoM ke sAta vaataavrnn| (2) annamaya, prANamaya, manomaya, vijJAnamaya, Anandamaya, mAyamaya aura turIya-ina sAta koSoM ke avaraNa (jinake AdhAra para brahma ko saptAtmA kahA gayA hai) / (3) yoga kI sAta bhUmiyA~ = savitarka, nirvitarka, savicAra, nirvicAra, sAnanda, sasmita aura asaMprajJAta samAdhiyoM ke AvaraNa / mA0 7.79 For Private and Personal Use Only
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1016 tulasI zabda-koza saprakAsU : (1) saM00kae0 (saM0 stprkaashH)| uttama prakAza (jJAna rUpI zreSTha jyoti) / 'dalana moha tama so saprakAsU / ' mA0 1.1.6 (2) vi0pu0kae. (saM0 saprakAza:) prakAza-sahita / sapriya : vi0pu0 (sN.)| priyAsahita / gI0 2.25.3 sapriyA : vi.strI0 (saM0) / priya-sahita strI / gI0 2.25.3 saprIti : kri0vi0+vi0 (saM0) / premapUrvaka ; prema-sahita / 'binatI karai spriiti|' mA0 1.4 saprItI : saprIti / mA0 2.6.6 saprema : vi0 (saM0) / premasahita, sasneha / mA0 1.2.4 sapremA : saprema / mA0 2.165.3 sapremu : saprema+kae0 (kri0vi0) / 'mili saprema puni AsiSa dInhI / ' mA0 1.342.8 sapharI : saM0strI0 (saM0 sapharI=zapharI) / choTI machalI / vina0 167.2 saphala : vi0 (sN.)| (1) phala yukta / 'saphala rasAla pUgaphala keraa|' mA0 2.6.6 (2) pUrNa kAma, kRtArtha / 'mora manoratha saphala na kiinhaa|' mA. 2.66.4 (3) dharmAdi puruSArthoM ko prApta / 'taba nija janma saphala kari lekhauN| mA0 7.110.14 saphUlA : vi0 / puSpa-sampanna, puSpita / mA0 2.236.8 saba : vi0 (saM0 sarva>prA0 savva) / sakala, samasta / mA0 7.2 kha sabai : sabhI, saba kucha, sabhI bAteM / 'prabhu prasAda siva sabai nibaahiiN|' mA0 2.4.4 sabada: sabda / mA0 1.316.3 sabadarasI : (de0 darasI) vi.pu. (saM0 sarvadazin>prA0 svvdrisii)| sampUrNa kA draSTA, sarvajJa, antaryAmIrUpa se saba para dRSTi rakhane vAlA / mA0 7.72.5 sabadI : saM0strI0 (saM0 zabda) / santoM Adi ke pada jo sabadI' yA 'sabada' nAma se jAne jAte haiM; vizeSataH haThayogiyoM ke padoM ke lie gosvAmI jI ne prayukta kiyA hai / 'sAkhI sabadI doharA / ' do0 554 / / sabani, nha, nhi : saba+saMba0 / (1) saboM / 'para hita hetu sabanha ke krnii|' mA0 7.125.6 (2) saboM ne / 'sabanhi banAe / ' mA0 7.6.2 (3) saboM meN| 'sabanhi parasapara prIti bddh'aaii|' mA0 7.23.2 (4) saboM ko / 'sevai sabanhi mAna mada naahiiN|' mA0 7.24.8 'sAsunha sabani milI baidehI / ' mA0 7.7.1 sabanhauM : sabhI ko / 'sabanhoM Ai sunAesi sapanA / ' mA0 5.11.2 sabara : saM.pu. (saM0 zabara) / vanya mAnava jAtivizeSa / mA0 2.194 sabarikA : sabarI (saM0 zabarikA) / gI0 3.17.3 For Private and Personal Use Only
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1017 sabarihi : zabarI ko| mA0 7.66.7 sabarI : saM0strI0 (saM0 shbrii)| (1) zabara jAti kI strii| jaMgalI zikArI strI / 'sabarI gAna mRgI janu mohii|' mA0 2.17.1 (2) zabara jAti kI eka tApasI jise araNyakANDa meM rAma mile the / mA0 3.34.5 sabarUpa : vi00 (saM0 srvruup)| sabhI rUpoM meM svayaM hI AkAra lene vAlA, saba kA upAdAnakAraNa / 'saba-rUpa sadA saba hoi na go|' mA0 6.111.15 sabala : vi0 (saM0) / balayukta / mA0 6.76 chaM0 / sabahiM, hIM : (1) sabhI ne / 'saje sabahiM hATaka ghaTa nAnA / ' mA0 1.66.3 (2) sabhI se / 'sabahIM bidhi hiinaa|' mA0 5.7.7 sabahi, hI : sabako, sabake lie / mA0 1.10 ka 'baraSi die mani aMbara sbhii|' mA0 6.117.6 savAla : zizu-sahita, baccA liye hue / mA0 1.30 3.4 saSikArA : vi0 (saM0 svikaar)| vikArayukta, sadoSa (kAmAdi manovikAroM vAle) / 'aba lagi saMbhu rahe sabikArA / ' mA0 1.60.2 sabitA : saM0pU0 (saM0 svit)| sUrya / gI0 7.13.2 sabidhi : kri0vi0 (saM0 svidhi)| vidhipUrvaka, zAstravihita rIti se / mA0 2.204.4 sabinaya : vi0 (saM0 savinaya) / vinIta, ziSTAcArayukta / mA0 2.31.4 sabibekA : vi0+ki0vi0 (saM0 svivek)| viveka sahita, vivekapUrvaka / ucita vicAra sahita / mA0 1.41.2 / / saviSa : vi0 (saM0 saviSa) / viSayukta, viSadigdha / mA0 6.66.6 sabiSAda, dA : vi0+kri0vi0 (saM0 svissaad)| viSAdayukta, viSAda ke sAtha / mA0 2.186.2 'suni sabiSAda sakala pachitAhIM / ' mA0 2.110.6 sabIja : vi0 (saM0) / bIja mantra (oMkAra Adi) se yukta / 'maMtra sabIja sunata janu jaage|' mA0 2.184.2 sabIla : saM0strI (arabI-sabIla =mArga, mArga para zarbata Adi kA muphtI prabandha) / upAya, prabandha, sahAya-vyavasthA / 'maiM bibhISana kI kachU na sabIla kii|' kavi0 6.52 sabu : saba+kae / saba-kA-saba, ekIbhUta samaSTi / 'bhinna bhinna maiM dIkha sabu / ' mA0 7.81 sabui : sabhI, (ekIbhUta) saba kucha / 'sAjia sabui samAju / ' mA0 2.4 sabega : vi0 (saM0 savega) / vegayukta, tIbragAmI / mA0 2.243.2 sabereM, re : (1)kri0vi0 (saM0 savela =velAnusAra, samayAnusAra) / samaya para, shiighr| 'citaie sabere / ' vina0 273.3 (2) (saM0 zvobela-prabhAtavelA meM) prAtaH kAla (meN)| kahIM te bAte je kahi bhaje sabere / ' kR03 For Private and Personal Use Only
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1018 www.kobatirth.org tulasI zabda-koza sabero: sabere / zIghra / 'saneha soM rAma ko hohi sabero / ' kavi0 735 sabai : sabai / ( 1 ) sabhI / 'so to sabai mana kI caturAI / ' kR0 25 (2) saba kucha / 'sulabha sabai jaga mAhaM / ' do0 80 (3) saba meM / ' hAni lAbha dukha sukha saba samacita / ' vina0 268.3 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sauda : saM0pu0 (saM0 zabda) / (1) dhvani / ( 2 ) varNaM, akSara, pada, vAkya / (3) AkAza guNa jo zravaNendriya kA viSaya hai = zabda tanmAtra / vina0 203.6 sabha : saba, sabhI, saba kucha ( saba + hI ) / 'aMtarajAmI prabhu sabha jAnA / ' mA0 7.36.4 samaya: sabhaya hone se / 'sabhayaM sakoca jAta kahi nAhIM / ' mA0 2.308.1 samaya: vi0 (saM0 ) / bhayayukta, bhayabhIta / mA0 1.84.8 samahi: sabhA ko / 'taba ahasya bhae pAvaka sakala samahi samujhAi / ' mA0 1.186 sabha : sabhA meM / 'baiThahi sabhA~ saMga dvija sajjana / ' mA0 7.26.1 sabhA : saM0 strI0 (saM0 ) / eka ke netRtva meM ekatra jana samudAya / saMsad, pariSad / mA0 2.266 sabhAga : (1) vi0 (saM0 sabhAgya ) / bhAgyazAlI / (2) (saM0 sabhAga ) / suvibhavata + bhAga ( aMza) ko prApta / 'bhUruha bhUri bhare janu chabi anurAga sabhAga / ' gI0 2.47.5 sabhAsada : saM0 + vi0 (saM0 sabhAsad) / sadasyagaNa, pAriSada, sabhA meM upasthita sabhya jana / mA0 6.16.8 sabhIta, tA : vi0 / bhayayukta | mA0 1.53; 55.5 sarbha : sabhaya / vina0 / 246.3 sama : (ka) saM0pu0 (saM0 zama > prA0 sama ) | ( 1 ) zAnti / ( 2 ) zAntarasa kA sthAyI bhAva / ( 3 ) vAsanA zamana kI cittadazA (jo vedAnta kI chaha sampattiyoM meM anyatama hai ) / 'sama dama rAma bhajana adhikAI / ' vairA0 6 mA0 7 15.5 (kha) vi0 (saM0) / (1) samAna, tulya / mA0 1.3.10 (2) barAbara / 'sama sugaMdha kara doi / ' mA0 1.3 ka ( 3 ) caurasa ( viSama kA viloma ) / (4) suvyavasthita, ThIka / 'badanu biloki mukuTu sama kInhA / ' mA0 2.2.6 (5) sarvatra sama bhAva rakhane vAlA, samadarzI / 'sama abhUtaripu bimada birAgI / ' mA0 7.38.2 (6) anukUla anusAra, ucita / 'bhayau samaya sama sabahi supAsU / ' mA0 2.221.1 samau : ( 1 ) samaya + kae0 / 'samau phireM ripu hohi pirIte / mA0 2.17.6 ( 2 ) ( samaya :) zabda kI artha bodhaka zakti = saMketa / samau saneha sumiri sakucAnI / ' mA0 2.318.3 For Private and Personal Use Only
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1019 samacara : vi0 (saM0) / sabake prati samAna AcaraNa karane vaalaa| vina0 161.3 samacita : vi0 (saM0 samacitta) / citta meM samatA rakhane vAlA, sabhI sthitiyoM meM avyAkula; sthitapraja, samatvabuddhiyukta / vina0 268.3 / / samatA : saM0strI0 (sN.)| (1) dharAtala Adi kI samatalatA (viSamatA kA viloma) / (2) samAnatA, tulyatA, upmaa| 'siya mukha samatA pAva kimi|' mA0 1.237 (3) mAnasika samarasatA, samatvabuddhi / (4) abheda, bhedarAhitya, ekarUpatA (advaita) / 'dInabandhu samatA bistAraya / ' mA0 7.35.4 samatUla, lA : vi0 (saM0 sama-tulya>prA0 smtull)| barAbara tulA ke yogya = ucita upamAna / 'sIya samatUla / ' mA0 1.247 'te sira kaTu tuMbira smtuulaa|' mA0 1.113.4 samattha : samaratha (prA.) / 'sAhasI samattha tulasI ko nAha / ' hana06 samadarasI : vi.pu. (saM0 samazin >prA0 smdrisii)| (1) saba (sama) dekhane vAlA / (2) sabako samAna rUpa se dekhane vAlA / dvandvAtIta, rAgadveSarahita, __ nirdvandva / 'samadarasI muni bigata bibhedaa|' mA0 7.32.5 samadi : pUkR0 (saM0 sammadayya) / prasanna karake / mA0 1.354.1 samahaka : vi0 (saM samahaka) / smdrsii| vina0 57.4 samaSI : samadhI+ba0 / donoM samadhI / "aise sama samadhI samAja na birAjamAna / ' kavi0 1.15 samadho : saM00 (saM0 sambandhin) / vara-vadhU ke pitA paraspara 'samadhI' kahe jAte haiM / mA0 1.304.2 samana : (1) saM00 (saM0 shmn)| yamarAja, mRtyudeva / 'samana koTi sata sarisa karAlA / ' mA0 7.62.1 (2) vi0pU0 / zAnta karane vAlA / 'samana sakala bhavatrAsa / mA0 7 92 samani, nI : vi0strI0 / zAnta karane vAlI / 'kalimala samani manomala hrnii|' mA0 7.126.1 jo kalimala samanI / ' gI0 7.20.4 samabala : vi0 (sN.)| samAna bala vAlA / mA0 1.284.1 samaya : samaya para, se, anusAra / 'sevaku samaya na DhITha ddhitthaaii|' mA0 2.227.7 samaya : saM00 (saM0) / (1) kAla, avasara / mA0 7.58.1 (2) anukUla smy| 'samaya pratApa-bhAnu kara jAnI / Apana ati asamaya anumaanii|' mA0 1.158.3 (3) pratyeka samaya para / samaya suhAvani pAvani bhuurii|' mA0 1.42.1 (4) zapatha, pratijJA / 'samaya sa~bhAri sudhAribI tulasI malIna kii|' vina0 278.3 (5) AcAra, vihita paddhati / ' 'bhae kAmabasa samaya bisaarii|' mA0 1.85.4 For Private and Personal Use Only
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1020 tulasI zabda-koza samayana : samaya + saMba0 / samayoM, avasaroM (meM, para ) / tinha samayana laMkA daI / ' do0 162 samagraha : samaya para / 'samagraha sAdhe kAja saba / ' do0 448 samara : saM0pu0 (saM0 ) / yuddha | mA0 1.40.2 samarastha : samartha / hanu0 3 samaratha : samartha / mA0 2.121.8 samarathu : samaratha + kae0 / eka bhI samartha vyakti / 'tulasI na samarathu kou / ' mA0 2.276 chaM0 samaravita : bhUkR0vi0 (saM0 samarpita ) / pradatta / 'bidyA bisvAmitra saba suthala samarapita kInhi / ' rA0pra0 4.6.3 samarapa : bhUkR0 strI0ba0 / sauMpIM, samarpita kIM / mA0 1.101.2 samarapI : samarpI | dAna karake sauNpii| ' janaka rAmahi siya samarapI / mA0 1.324 chaM 0 4 samarapeDa : bhUku0pu M0kae0 / samarpita kiyA, sauNpaa| 'manasahi samarapeu Apu / ' pA0maM0 chaM0 5 samarathyau : samarapeu / 'sIsa samarathyo Ani / ' do0 313 samarabhUmi : raNakSetra / mA0 1.131.3 samarAmahe : A0 uba 0 (saM0 smarAmaH) / hama smaraNa karate haiM / mA0 7.13 chaM0 3 samarArUDhA : (saM0 samarArUDha samara + ArUr3ha ) / yuddha me dRDhatA se saMlagna, car3hAI karake yuddharata / mA0 6.23.4 samaru : samara + kae0 / 'prabhuhi sevaka hi samaru kasa / mA0 1.281 ' chalu taji karahi samaru / ' mA0 1.281.3 samarUpa : (1) vi0 (saM0 ) / ekarUpa, aparivartita nirvikAra / 'tumha samarUpa brahma abinAsI / ' mA0 6.1910.5 (2) sarvarUpa ( sama= sarva ) sabarUpa | samartha : vi0 (saM0 ) / zakti sampanna, yogya / mA0 7.116 / samartha samarpai, I : A0pra0 ( maM0 samarpayati > prA0 samappai > a0 sappai ) | patA-tI hai / detA detI hai / 'seeM soka samarpaI bimukha bhae~ abhirAma / do0 258 samarpa : pUkR0 | sauMpa kara arpita karake, apanApana chor3akara / 'prabhuhi samapi karma bhava tarahIM / mA0 7.103.2 samarpI : bhUkR0 strI0 | sauMpI, dI, svatA chor3akara arpita kii| 'rAmahi samarpI Ani so / ' mA0 6.106 chaM0 2 samarpe : bhU0pu0 / samarpita kiye hue, svakIyatA chor3akara arpaNa kiye hue / 'harihi samarpe binu satakarmA / ' mA0 3.21.8 For Private and Personal Use Only
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1021 samasari : (de0 sari) samAnatA, barAbara kI upmaa| 'ko kabi samasari karai para bhavakUpa / ' bara06 samasIla : (1) vi0 (saM0 shmshiil+smshiil)| indriya vikAroM kA zamana karane vAlA, saMyamI+sabhI ko sama daSTi se dekhane vAlA; samadarzI / ' 'tumha samasIla dhIra muni gyAnI / ' mA0 1.277.4 (2) samAna svabhAva vAle (saM0 samazIla) / te zrotA bakatA samasIlA / ' mA0 1.30.6 (3) eka jaise, tulya AkAra-prakAra vAle / 'sajanI sasi meM samasIla ubhai nava nIla saroruha se bikAse / ' kavi0 1.1 sapasta : vi0 (saM0) / sampUrNa / mA0 7.57.3 samA : sama / mA0690 chaM0 'samA samAi, I : A0e0 (saM0 samAti>prA0 smaai)| samAtA hai, samAtI hai / antarbhUta hotA-hotI hai| 'AnaMda hiya na smaai|' rA0na010 'prIti na hRdayeM samAi / ' mA0 6.56 'janu TIr3I giri guhAM smaaii|' mA0 6.67.2 samAi, I : pUkR0 / samAkara, antarbhUta hokara / 'rahI sIya duhu~ prIti samAI / ' mA0 2.320.3 samAu~ : A0ue / samAU~, samAviSTa ho sake / 'ThAu~ na samAu~ khaaN|' kavi0 7.78 samAu, U : sN00ke| (1) (saM0 saMmAya:>prA0 samAo>a. smaau)| samAne kA sthAna / 'itI na anata samAu / ' vina0 100.5 (2) zakti, (samAveza) sAmarthya / 'boli liyo hanumAna kari sanamAna jAni samAu / ' gI0 5.4.4 (3) prabandha, jugaadd'| paMhie~ upamA ko samAu na Ayo / ' kavi0 6.54 (4) samAja (a0 samAu) / saMbhAra, saamgrii| 'aruMdhatI aru agini samAU / ' mA0 2.187.3 'samAkaM : sarvanAma (saM0 asmAkam) / hmaaraa| 'sarvato bhadradAtA 'samAkaM / ' vina0 51.8 samAgama : saM00 (saM0) / (1) milana, saMgati / 'suna muni Aju samAgama tora / ' mA0 1.105.2 (2) samudAya, samAja / 'gAvata sura muni saMta samAgama / ' mA0 751.7 samAcAra : saM00 (sN.)| (1) uttama AcaraNa, samudAcAra, ziSTAcAra / (2) caritra, vyavahAra / (3) saMdeza, saMvAda, sUcanA, hAlacAla / 'samAcAra saba saMkara paae| mA0 1.65.1 samAja : saM00 (sN.)| (1) vyavasthita samudAya, eka uddezya se ekatra jngnn| 'natya-samAja / ' mA0 7.22 (2) eka netRtva meM ekatra janasamudAya, sabhA saMsad / 'rAjasamAja sabhAsada samaratha / ' kR060 (3) varga, vicAravizeSa ke For Private and Personal Use Only
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1022 tulasI zabda-koza AdhAra para kalpita janagaNa / 'sujana smaaj|' mA0 1.2.4 (4) saamgrii-smuuh| 'jo na tara bhava-sAgara nara samAja asa paai|' mA0 7.44 samAjA : samAja mA0 1.18.1 samAjI : vi0pU0 (saM0 samAjin) / samAja ke sadasya / kR0 61 samAju, jU : samAja+kae0 / (1) samUha, melA, bhIr3a / 'bUr3a so sakala samAju / ' mA0 1.261 (2) uddezya vizeSa se juTA samUha / 'gurajana lAja samAja bdd'|' mA0 1.248 (3) vargavizeSa / 'mudamaMgalamaya saMta samAjU / ' mA0 1.2.7 (4) saMbhAra / 'baranaba rAma bibAha samAjU / ' mA0 1.42.3 (5) taiyArI / 'kahia kRpA kari karia samAjU / ' mA0 2.4.2 samAta, tA : samA+vakR.pu / samAtA-te, aTatA-aTate / mA0 1.142 milata prema nahiM hRdaya~ samAtA / ' mA0 7.2.10 samAti, tI : vaka0strI0 / aTatI, samAviSTa ho paatii| 'prIti na hRdaya samAti / ' mA0 2.325.1; 61.6 samAte : kriyAti000 / cAhe aTate hoN| 'bAhera bhUpa khare na samAte / ' kavi0 7.44 samAto : kriyAti0pU0e0 / to aTatA, samA sktaa| 'jo tU mana mere kahe rAma nAma kmaato| 'sItApati sanamukha sukhI saba ThA~va smaato|' vina0 151.3 samAdhAna : saM00 (sN0)| zaGa kAnivAraNa / mA0 2.227.5 samAdhAnu : samAdhAna+kae / prabodhana, zaGa kAnivAraNa / mA0 2.36.5 samAdhi, ghI : (1) saM0strI0 (saM0 samAdhi) / yoga, cittavRtti nirodha kI dazA, svarUpasthita caitanya dazA, niviSaya citta dshaa| mA0 7.42.8 (2) laya, adhyAsarahita viSayamukta citta dazA / 'sithila samAja saneha smaadhii|' mA0 2.307.2 (3) samAdhAna / (bhaya, zaGakA Adi kA) nivAraNa / 'byAdhi bhUtajanita upAdhi kAhU khala kI, samAdhi kIjai, tulasI ko jAni jana phura ke|' hanu0 43 samAna, nA : (ka) vi.pu. (saM0 smaan)| (1) sadaza, tulya / 'adhama kavana jaga mohi samAnA / ' mA0 7.1.8 (2) ekarUpa / 'jadyapi salila samAna / ' mA0 2.42 (3) anarUpa, ucita, yogya / 'bole munibara samaya smaanaa|' mA0 2.254.1 (kha) bhUkR.pu / samA gayA, praviSTa huaa| 'tAsu teja samAna prabhu Anana / ' mA0 6.103.6 'mAnahuM brahmAnaMda smaanaa|' mA0 1.163.3 samAnI : bhUka0strI0 / samA gayI, lIna huI / 'prabhu pada hiyaM dhari anala smaanii|' mA0 3.24.3 samAne : bhuukRpu0b0| (1) praviSTa hue / 'chuTe tIra sarIra samAne / ' mA0 6.70.7 (2) lIna hue, vyApta hue| 'nIkei lAgata mana rahata smaane|' kR038 For Private and Personal Use Only
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza samAropita : bhUkR0vi0 (saM0 ) / sthApita kiye hue| mA0 2 zlo0 3 samAzrita: bhUka0vi0 (saM0 ) / bhalI bhAMti Azrita, avalambita / vina0 57.1 samAsa : saM0pu0 (saM0 ) / samaSTi, saMkSepa | 'byAsa samAsa svamati anurUpA / ' mA0 1023 7.123.1 samaha, hIM : A0 praba0 (saM0 saMmAnti > prA0 saMmaMti> a0 saMmAhi) / samAte haiM, amAte haiM, aTate haiM + aTatI haiM / 'jimi dAmini ghana mAjha samAhIM / ' mA0 6.69.6 'bacana na hRdaya samAhIM / kR0 58 samAhiMge : A0bha0pu0praba0 / samAya~ge, aTeMge / kavi0 6.8 samiTi : pUkR0 (saM0 samiTya= sam + iTa gatau + lyap > prA0 samiTTia> a0 samiTTi ) / simaTa kara saba ora se baTUra kara / 'samiTi samiTi jala bharahi talAvA / ' mA0 4.14.7 samiTe : bhUka0pu0ba0 / saba ora se ekatra hue / 'samiTe bhUpa eka teM ekA / ' mA0 1.262.4 samidha: saM0 strI0 (saM0 samigh) / homa ke nimitta kASTha, IMdhana | kavi0 5.7 samidhi : samidha / 'samidhi sena caturaMga suhAI / ' mA0 1.283.3 samIcIna : vi0pu0 (saM0 ) / samyak, uttama / vina0 278.2 samIcInatA : saM0strI0 (saM0) uttamatA, arhatA / vina0 262.2 samIti : (1) kR0 / sameTa kara samaveta kara, ekatra karake / 'samaya saba riSirAja karata samAja sAja samIti / gI0 7.35.2 (2) saM0 strI0 (saM0 samiti ) / saMgati / 'rucI na sAdhu samIti / vina0 234.3 samItI : saM0 strI0= samIti / saMgati, mela / 'bhAihi bhAihi parama samItI / ' mA0 1.153.7 samIpa : kri0vi0 (saM0 ) / nikaTa / mA0 1.60.8 samIpA : samIpa / mA0 1.214.4 samIra : (1) saM0pu0 (saM0 ) / vAyu / mA0 1.106.3 (2) prANa artha meM bhI isake prayoga hote haiM / (3) vAyu tattva jisakA sparza guNa hai / samIrana : samIra (saM0 samIraNa) / vAyu (prANa) / 'kari joga samIrana sAdhi / ' kavi0 7.45 For Private and Personal Use Only samIrA : samIra / mA0 4.11.4 samIru : samIra + kae0 / kavi0 5.22 samIhA : saM0 strI0 (saM0 ) / icchA zakti, icchAnusAra ceSTA / 'utapati pAlana pralaya samIhA / ' mA0 6.15.6 samujha : ( 1 ) samujhai / samajhatI hai / 'dukha na samajha tehi sama ko khoTI / ' mA0 3.5.17 (2) samujhu / tU samajha le / 'saTha yaha samujha sabero / ' vina0 87.1
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1024 tulaso zabda-koza 'samujha, samujhai : A0e0 (saM0 saMbudhyate>prA0 saMbujjhai) / samajhatA hai = bodhagamya karatA hai+saMvedana meM lAtA hai (jAnatA hai) / samujhai khaga khaga hI ke bhASA / ' mA0 7.62.6 samujhau~ : A0 ue| samajhatA hUM (thA); samajhU / buddhigata bhale hI kara luuN| 'samujhau~ sunau~ gunau~ nahiM bhAvA / ' mA0 7.110.5 samujhata : vakR00 / samajhatA, samajhate / 'samujhata nahiM kachu lAbha na haanii|' mA0 1.258.2 (2) samajhate hue, samajhane meM-se-para / 'samujhata mana dukha bhaya u apaaraa|' mA0 7.1.1 samujhani : saM0strI0 / samajhane kI kriyA, bodha vyApAra / 'bharata rahani samajhani krtuutii|' mA0 2.325.7 samujhaba : (1) bhUkR.pu0 / samajhanA / 'dasA eka samujhaba bilgaanaa|' mA0 1.68.2 (2) tumheM samajhanA (hogaa)| 'samujhaba kahaba karaba tuma joI / ' mA0 2.323.8 (tuma smjhoge)| samujhahi : A0praba0 (saM0 saMbudhyante>prA0 saMbujjhati>a0 sNbujjhhiN)| samajhate haiM, bodhagamya karate haiM / 'suni samujhahiM jana mudita mana / ' mA0 1.2 samujhahu : A0maba0 / tuma samajho, buddhigata kro| 'samujhahu chAr3i prakRti abhimaanii|' mA0 5.57.3 samujhAi : pUkR0 / smjhaakr| (1) vivecita kara, bodhagamya banAkara / Isvara jIva bheda prabhu sakala kahI samajhAi / ' mA0 3.14 (2) prabodha dekara, sAntvanA dekara / 'bidA konhi bhagavAn taba bahu prakAra samujhAi / ' mA0 7.18 samujhAibI : bhakR0strI0 / samajhAnI (cAhie); vivecita krnii| 'prIti rIti smujhaaibii|' vina0 278.3 samujhAihauM : A0bha0 ue / samajhAUMgA, prabodha (sAntvanA yA hisAba-kitAba) dUgA / 'gharanI ghara kA samujhAihIM jU / ' kavi0 2.6 samujhAI : bhUka0strI0ba0 / prabodhita kii| mA0 7.3.3 samujhAI : (1) smujhaai| 'Apu kahahiM anujanha smujhaaii|' mA0 1.205.6 (2) bhUkR0strI0 / samajhAI, vivecita kI / 'yahi bidhi sakala kathA smjhaaii|' mA0 4.4.5 (3) prabodhita kI, sAntvanA dekara zAnta kii| 'samujhAI gahi bAMha utthaaii|' mA0 3.22.1 samujhAu : A0-AjJA-mae / tU samajhA, zAnta kara / 'kari binatI samujhAu kumaaraa|' mA0 4.20.3 samujhAe : bhUka000 / vivecita kara jJAta karAye / 'prabhu pratApa kahi saba smujhaae|' mA0 6.16.6 For Private and Personal Use Only
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1025 samujhAesi : A0-bhUkR0pu+prae / usane samajhAyA, btaayaa| prabodha diyaa| 'sunata bacana pada gahi smujhaaesi|' mA0 5.12.5 samujhAehu : A0 - bha0+AjJA, abhyarthanA+maba0 / tuma smjhaanaa| 'bAna pratApa prabhuhi samujhAehu / ' mA0 5.27.5 samujhAyau~ : A0-bhUka+ue / maiMne smjhaayaa| 'tA te tAta na kahi samujhAyau~ / ' mA0 3.13.2 samujhAyau : bhuuk.pu0ke| samajhAyA, prabodha diyaa| 'kahi bahu kathA pitA samuzAyau / ' mA0 6.72.6 samujhAye : smujhaae| samujhAyo : samujhAyau / mA0 6.105.6 'samujhAva, samujhAvai : A0e0 (saM0 sambodhayati>prA0 saMbujjhAvai) / samajhAtA hai, prabodha detA hai / 'suni saprema samujhAva niSAdU / ' mA0 2.201.7 samujhAvau~ : A.ue / samajhAtA hUM, prabodha (yA sAntvanA) detA huuN| koTi bhAMti samujhAvau~ manu na lahai vizrAma / ' mA0 7.82 samujhAvata : vkR00| smjhaataa-te| 'samujhAvata saba saciva sayAne / ' mA0 1.338.7 samujhAvati : vakR0strI0 / samajhAtI, prabodha detI (zAnta krtii)| bikala biloki sutahi samujhAvati / ' mA0 2.161.1 samujhAvahiM : Apraba0 / samajhAte haiM, bodha dete haiM (vivecita kara batAte haiN)| 'kRpAsiMdhu bahu bidhi samujhAvahiM / ' mA0 2.83.4 samajhAvahiMge : A0bha050praba0 / samajhAeMge, prabodha deMge / gI0 5.10.3 samajhAvA : bhUka0pu / prabodhita kiyaa| mA0 7.62.7 samujhAvai : samujhAvai / jA0ma0 75 samajhAvauM : samajhAvau~ / samajhAU~, samajhA sakatA huuN| 'kavana bhAMti samujhAvauM tohii|' mA0 7.61.3 samujhi : (1) saM0strI0 (saM0 sambuddhi>prA0 sNbujjhi)| samajha, vivekazakti / sUjhabUjha / 'apanI samujhi sAdhu suci ko bhA / ' mA0 2.261.2 (2) pU0 / samajhakara / 'gharI kugharI samujhi jiyeM dekhU / ' mA0 2.26.8 (3) A0 - AjJA-abhyarthanA- mae / tU samajha, vicAra kara / 'samujhi dhauM jiya bhaaminii|' mA0 2.50 chaM0 samajhia, ya : A0kavA0prae / samajha lIjie, jAna liyA jAya / 'nRpa samujhia mana mAhiM / ' mA0 233 samujhiai, ye : 'avasi samujhie aapu|' do0 486 For Private and Personal Use Only
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1026 tulasI zabda-koza samujhiyo : bhakR0pu0kae0 (saM0 saMboddhavyam >prA0 saMbajjhimavvaM>a0 saMbujjhiavvau) / samajhanA (hogaa)| 'ke samujhi bo ke ye samujhe haiM, hArehu mAni sahIje / ' kR0 45 samujhiyata : vakR00kavA0 / samajha meM AtA / samajhA jAtA / 'sunata samujhiyata thore / ' kR0 44 samujhihahiM : A0bha0praba0 / samajheMge, jJAta kara leNge| 'suni guna bhedu samujhihahiM sAdhU / ' mA0 1.21.3 samajhihaiM : samujhihaiM / 'jaguti dhUma baghAribe kI samujhihaiM na gvaarii|' kavi0 53 samujhI : bhUkR0strI0 / samajhI, viveka se jAnI / mA0 1.30 ka samujha : A0- AjJA-mae / tU samajha, jJAta kara / 'mUr3ha samujhu taji Teka / ' mA0 6.31 samujhe : samajhane se, para / viveka dvArA jAnane para / 'samujheM mithyA sopi / ' mA0 7.71 samujhe : (1) bhUkR00ba0 / jAne, bodhagamya kiye / 'nAtha na maiM samajhe muni ___ bainaa|' mA0 1.71.2 (2) samujheM / 'samujhe sahe hamAro hai hita / ' kR0 27 / samujhe : samujhai / samajhe, jAna jAya / "joM karanI samajha prabhu morii|' mA0 7.1.5 samuhaiM : A0bha0 praba0 / samajhAeMge, buddhigamya kareMge / 'ke samujhibo, ke ye smujhaihaiN|' kR0 45 samujhauM : samujhau~ / samajha sakeM / 'kimi samujhauM maiM jIva jdd'|' mA0 1.30 kha samujhyo : bhuukR.pu.ke| samajhA, jaanaa| 'tA teM kachu samajhyo nhiiN|' vina. 160.5 samudAi, I : samudAya / mA0 4.17; 7.10.4 samudAya : saM0pU0 (sN.)| samUha, eka jAtIya gaNa, saMgha / mA0 7.78 kha samRdbhava : saM00 (saM0) / AvirbhAva, utpatti / mA0 4 zlo0 2 samudra : saM00 (saM0) / saagr| mA0 6.34.2 'samuhA, samuhAi, I : A.prae0 (saM0 saMmukhAyate>prA0 samuhAi) / saMmukha AtA hai, sAmanA karatA hai / 'ati bhaya trasita na kou smuhaaii|' mA0 6.65.10 samuhAna : bhUka00 / sAmane AyA / 'janu dukAla samuhAna / ' rA0pra0 5.7.2 samuhAnI : bhUka0strI0 / sAmane huI, saMmukha clii| 'rAma sarUpa siMdhu smuhaanii|' mA0 1.40.4 samuhAhI : A.praba 0 / sammukha Ate haiM, sAmanA karate haiM / 'tinhahi na pApa puMja smuhaahiiN|' mA0 2.164.5 For Private and Personal Use Only
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1027 samUlA : vi0 (saM0 samUla) / jar3a smet| mA0 2.26.8 samUleM : samUla se; sakAraNa . . se / 'apaDara Dareu~ na soca smleN|' mA0 2.267.3 samUlo : vi00kae0 (saM0 samUlaH>prA. smuulo)| jar3asahita, saba-kA-saba, sampUrNa / 'pitu mAtu soM maMgala moda smuulo|' hanu0 36 avadhI meM 'samulla' tathA 'samullo' Aja bhI 'sampUrNa' ke artha meM pracalita haiM / samUha : saM00 (saM0) / samudAya / mA0 6.41.8 samUhA : samUha / mA0 6.1.10 samRti : saM0strI0 (saM0 smRti) / dharmazAstrIya granthavizeSa / vina0 120.4 samRddhi : saM0strI0 (sN.)| pracura, aizvarya / kavi0 5.32 sameTA : bhUka.pu / saMkalita kiyA, saba ora se ekatra kiyA =baTorA / 'jana mahi luThata saneha sameTA / ' mA0 2.243.6 sameTi : pUkR0 / sameTa kara, baTora kara, saba kahIM se ekatra karake / 'saba sameTi bidhi racI banAI / ' mA0 1.324.2 sameta : vi0 saM0) / sahita, samaveta / 'phiri Avai sameta abhimaanaa|' mA0 1.36.3 sametA : sameta / mA0 1.14.10 sameti : sameta+pUkR0 / samaveta karake; ekatra kara / 'sena sameti. 'utare jaai|' mA0 7.67.7 samete : sametA+ba0 / sahita (saba) / 'trijaga deva nara asura smete|' mA0 7.87.6 samai : samaya / gI0 2.37.3 samaihaiM : A0 bha0praba0 / samAyaMge, aTeMge / 'sucita tehi samai samai haiM / ' gI0 2.37.3 samaihai : A0 bha0prae / samAyagA, aTegA / 'nirakhi hRdaya AnaMda na samaihai / ' gI0 5.50.4 samoi, I : pUkR0 / (1) mizrita yA cikanAI (sneha) se otaprota hokara / 'tA meM tana mana rahai samoI / ' vairA0 52 (2) otaprota karake / gI0 5.5.7 samo : samau / jA0ma0 146 samyaka : vi0 (saM0 samyak) / samIcIna, uttama, paramArtha rUpa / 'samyaka gyAna sakRta kou lahaI / ' mA0 7.54.3 samhArahiM : saMbhArahiM / jA0ma0 chaM0 17 samhArA : saMbhArA / smaraNa kiyaa| saMkara sahaja sarUpu sNbhaaraa|' mA0 1.58.8 saya : saMkhyA (saM0 zata>prA0 saya) / sau / mA0 2.140.7 For Private and Personal Use Only
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1028 tulasI zabda-koza sayaguna : vi0 (saM0 zata guNa>prA0 sygunn)| so gunaa| 'dina dina sayaguna bhUti bhAU / ' mA0 1.360.4 / sayana : saM00 (saM0 zayana) / (1) nidrA lene kI kriyaa| 'sayana karahu nija nija gRha jAI / ' mA0 6.14.5 (2) suSupti dazA / 'jIva sIva sama sukha sayana / ' do0 246 (3) zayyA, bichonaa| bhUmi sayana / ' mA0 2.25.6 (4) (samAsAnta meM) zayana karane vAlA, sone vaalaa| 'chora-sAgarasayana / ' mA0 1 dohA 3 (5) saina / saMjJA, saMketa, iGgita / 'kahA anuja sana sayana bujhaaii|' mA0 3.17.20 sayanani : sayana+saMba0 / saMketoM (se) / 'nija pati kaheu tinhahi siya sayanani / ' mA0 2.117.7 sayanahiM : saMketoM se / 'sayanahiM raghupati lakhana nivAre / ' mA0 1.254.4 sayanA : sayana / sayala : saila / parvata / mA0 3.18 chaM0 sayAna, nA : vi0pU0 (saM0 sajJAna>prA0 syaann)| catura / "saciva sayAna baMdhu balabIrA / ' mA0 1.154.2 'sunu bAyasa te sahaja syaanaa|' mA0 7.85.2 sayAnapa : (1) sayAnapana / saM00 / sajJAnatA, cAturI, sajagatA / 'rahyo na sayAnapa tana mana tI ke / ' kR0 10 (2) saM0strI0 / 'bhUpa sayAnapa sakala siraanii|' mA0 1.256.5 sayani : sayAnI / (1) cturaa| 'kapaTa sayAni na kahati kchu|' mA0 2.36 (2) taruNI, vayaH prAptA (jnyaatyovnaa)| "kuri sayAni biloki mAtu pitu socahiM / ' pA0ma0 6 sayAninha : sayAnI+saMba0 / sayAniyoM ne, catura taruNiyoM ne / 'juA khelAvana kautuka kInha sayAninha / ' jA0ma0 150 sayAnI : sayAnI+ba0 / nipuNa yuvatiyAM / mA0 1.238.3 sayAnI : sayAna+strI0 / (1) cturaa| vivekvtii| 'mana mahaM rAmahi sumira syaanii|' mA0 1.56.5 (2) jJAtayauvanA, yuvatI / (3) cAturI, nipuNatA / 'saba kRtagya nahiM kapaTa sayAnI / ' mA0 7.21.8 sayAne : sayAnA+ba0 / mA0 7.41.6 sayAno : sayAnA+kae / catura, satarka, cAlAka / 'satru sayAno salila jyoM / ' do0 520 sayau : (de0 saya) / sau-ke-sau, sabhI sau; pUre sau| 'sayau saMghAre bhIma / ' do0 428 sara : (1) saM0pU0 (saM0 zara>prA0 sr)| bANa / mA0 6 13 kha (2) (saM0 saras>prA0 sr)| tAlAba / 'sara samIpa girijA gRha sohaa|' mA0 For Private and Personal Use Only
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1029 1.228.4 (3) (prA0 sala) citA / 'ehi bidhi sara raci muni srbhNgaa|' mA0 3.8.8 'sara, sarai, I : A0pra0 (saM0 sarati-sRgato>prA0 sarai) / calatA hai, pUrA par3atA hai, kAma banatA hai; pariNAma taka pahuMcatA hai / 'toreM dhanuSu cAr3a nahiM saraI / ' mA0 1.266.4 saraU : sarajU (prA.) / 'prAta kAla saraU kari majjana / ' mA0 7.26.1 saraka : saM0strI0 (sN00)| (1) mArga kI nirantara rekhA (sdd'k)| (2) yajJa sambandhI madirA, somarasa / (3) mada kI lahara, nazA / 'baya anaharata bibhUSana bicitra aMga, johe jiya Avati saneha kI saraka sii|' gI0 1.44.2 sarakasa : (1) vi.pu.0 (phA0 sarakaza) / ahaMkArI, vidrohI (sira kATane vAlA mUla artha hai)| (2) saM0 (phA0 srkshii)| vidroha, ghamaMDa / 'kAhU kI sahata nAhiM sarakasa hetu hai / ' kavi0 7.82 sarakhatu : saM00kae0 (phA0 sr-kht-sr-vijy+kht-ptr)| vijaya patra / 'tulasI nihAla ke ke diye sarakhatu haiN|' kavi0 6.58 sarama : saM00 (saM0 svarga) / devaloka / mA0 1.6.6 saragu : saraga+kae0 / 'saragu naraku jaha~ lagi byavahArU / ' mA0 2.62.7 saraghara : zara (bANoM) ke ghara tUNIra / gI0 2.45.3 saraju, jU : saM0strI0 (saM0 sarayU) / ayodhyA hokara bahane vAlI eka ndii| mA0 2.170.4; 1.16.1 / / sarada : saM0strI0+0 (saM0 zarad +strii0)| Azvina+kArtika mAsoM kA RtuvizeSa / mA0 1.32.12 saradAtapa : saM0pu0 (saM0 zaradAtapa) zarad Rtu kA tIkhA ghAma (kRArA ghaam)| mA0 4.17.6 sarana : zaraNa / (1) Azraya / (2) rakSaka / 'moreM sarana rAma kI pnhiiN|' mA0 2.234.2 (3) prapatti, rakSA hetu praNidhAna / 'rAma sarana saba ge mana maahiiN|' mA0 2.265.2 (4) rakSA / (5) zaraNAgata / saranada : vi0 (saM0 shrnnd)| rakSA dene vAlA, AzrayadAtA / vina0 77.2 saranapAla : zaraNAbAta kA pAlaka, prapanna-rakSaka / vina0 222.4 saranA : sarana / Azraya / 'taba tAke u raghunAyaka saranA / ' mA0 3.26.5 saranAI : zaraNAgati meN| 'joM sabhIta AvA srnaaiiN|' mA0 5.44.8 saranAI : saM0strI0 (saM0 zaraNAgati>prA0 saraNAI) / zaraNa meM AnA, prapatti / saranAgata : (saM0 zaraNAgata =zaraNa + Agata) / zaraNa meM AyA huA, prapanna / mA0 7.14.2 For Private and Personal Use Only
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1030 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza saranAma : vi0 ( phA0 ) / prasiddha / 'tulasI saranAma gulAma hai rAma ko / ' sarani, nhi: sara + saMba0 / (1) sarovaroM meM / sarani saroja biTapa bana phUle / mA0 2.124.7 'bika se saranhi bahu kaMja / ' mA0 1.86 chaM0 (2) bANoM se 'saranhi bharA mukha / ' mA0 6.71.3 saranu : sarana + kae0 / ekamAtra Azraya, rakSaka / 'saba hI ko tulasI ko sAhebA saranu bho / ' kavi0 6.56 sarapi: saM0pu0 (saM0 sarpiS) / dhI / mA0 1.328 saraba : vi0 (saM0 sarvaM ) / saba, samasta / vina0 262.3 sarabagata: sarvagata / vina0 47.2 sarabagya : sarbagya / mA0 6.102.4 sarabadA : sarbadA | vina0 47.2 I saraba-bida : vi0 (saM0 sarva vid) / sarvajJa / go0 7.28.2 sarabarI : saM0 strI0 (saM0 zarvarI) / rAtri / gI0 1.38.2 sarabarInAtha : candramA / mA0 2.116 sarabaru : saM0pu0 (saM0 sarovara > prA0 saravara ) kae0 (a0 saravaru) / jalAzaya mA0 1.158 sarabasa : saM0pu0 (saM0 sarvasva ) / sampUrNa dhana, sb-kuch| 'muni jana dhana sarabasa / " mA0 1.1 8.2 sarabasu : sarabasa + kae0 / mA0 2.26.5 sarabhaMga, gA: saM0pu0 (saM0 zarabhaGga ) / eka tapasvI muni / mA0 3.7; 8.8 sarama : saM0 strI0 (saM0 zarma ) / lajjA / vina0 246.2 sarala : (1) vi0 (saM0 ) / Rju ( vakra kA viloma ) / (2) nizchala / mA0 7. 55.6 (3) vi0 (saM0 zaTita > prA0 saDia = paDilla) / sar3A huA, jarjara / 'sarala tikona khaTolA re / ' vina0 156.2 saralacita: vi0 (saM0 saralacitta ) | sarala svabhAva- yukta / nizchala / mA. 2.181 saralatA : saM0 strI0 (saM0) / sIdhApana, Arjava, nizchalatA / mA0 7.38.6 saralaM : sarala ko, sIdhe vyakti ko / 'saralaM daMDe cakra / ' do0 537 pAyaka uchalate haiM / sarava : paTebAjI kA khela ( 2 ) / 'sarava kahi pAika paharAhIM / mA0 1.302.7 (1) saM0 - rava rava sahita = sazabda hAthoM se (2) pAyaka zakhya lakSyavedha karate haiM aura ucchalate haiM / saravara : saM0pu0 (saM0 sarovara > prA0 saravara ) / gI0 1.6.7 For Private and Personal Use Only
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1031 saravAka : saM00 (saM0 zarAva, shraavk)| saravA, sakorA, mRtpAtravizeSa / kavi0 5.25 sarasa : vi0 (sN.)| rasa-yukta / (1) Ardra, sajala / 'taba sevakanha sarasa thalu dekhaa|' mA0 2.310.5 (2) sneha yukta / 'kaha riSibadhU sarasa mRdu baanii|' mA0 3.5.4 (3) Ananda bhAvanA yukta / 'baMdhu saneha sarasa ehi oraa|' mA0 2.240.4 (4) kalAtmaka saundaryAnubhUti se yukta / 'sarasa rAga bAhiM shnaaii|' mA0 1.302.6 (5) kAmoddIpaka bhAvayukta / 'suni rava sarasa dhyAna muni ttrhiiN|' mA0 3.40.6 (6) kAvyAnanda yukta / 'nija kabitta kehi lAga na nIkA / sarasa hou athavA ati phIkA / ' mA0 1.8.11 (7) makaranda yukta +sneha-vAtsalyayukta / 'suruci subAsa sarasa anuraagaa|' mA0 1.1.1 (8) Anandamaya / 'jaga sarasa jinha kI sarasaI / gI0 1.5.3 sarasai : saM0strI0 (saM0 sarasvatI>prA0 srsii)| prayAga-saMgama kI tridhArA meM parigaNita (adRzya) nadI vizeSa / sarasaI : saM0strI0 (saM0 sarasatA>prA0 sarasayA>a0 srsii)| rasa sampUrNatA (de0 sarasa) / (1) ArdratA / 'lahalahe loyana saneha sarasaI hai / gI0 1.66.2 (2) AnandamayatA / 'jaga sarasa jinha kI sarasaI / ' gI0 1.5.3 sarasAvati : vakR0strI0 / sarasa banAtI, AnandotkarSa detii| gI0 7.17.5 sarasija : saM00 (sN.)| kamala / mA0 7.23.10 sarasI : saM0strI0 (saM0) / choTA sarovara / mA0 2.257.4 sarasorUha : saM00 (sN.)| saroruha / kamala / mA0 6.63.8 sarahanA : sarAhanA / prazaMsA / mA0 2.201 chaM0 sarahi : sarovara ko / 'paMpA sarahi jAhu raghurAI / ' mA0 3.36.11 sarAga : vi0 (sN.)| rAgayukta, AsaktipUrNa / 'vAsanA sarAga moha dveSa nibiDa tama ttre|' vina0 74.2 sarAdha, dhA : saM0pu0 (saM0 shraaddh)| (1) pita karma (jo pitRlokavAsI agniSvAtta Adi devavizeSoM (pitaroM) ke lie apane pUrvajoM ko bhI sammilita kara kiyA jAtA hai)| 'dvija bhojana makha homa sarAdhA / ' mA0 1.181.8 (2) deva kAryavizeSa / 'naMdImukha sarAdha kari / ' mA0 1.163 sarAdhu : sarAdha+kae0 / pitRkArya (pitR saMskAra Adi) / 'sarAdhu kiyo sabarI jaTAi ko|' kavi0 7.22 sarAnala : (sara+anala-de0 sara) bANoM kI agni+citA kI agni / 'hohi ki rAma sarAnala khala kula sahita pataMga / ' mA0 5.56 kha sarApa : zrApa / zApa / mA0 1.135.8 For Private and Personal Use Only
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1032 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza sarApha : saM0pu0 (arabI - sarrApha sonA cAMdI parakhane vAlA) / sone cAMdI kA vyApArI / mA0 7.28 chaM0 sarAvaga : saM0pu0 (saM0 zrAvaka > prA0 sAvaga ) / jainamatavAdI, aNuvratI jaina / 'svAna sarAvaga ke kaheM laghutA lahai na gaMga / ' do0 383 sarAsana: saM0pu0 (saM0 zarAsana - zara + asana bANa pheMkane kA sAdhana ) / dhanuSa / mA0 3.26 sarAsanu : sarAsana + kae0 / 'zravana prajaMta sarAsanu tAnyo / ' mA0 6.71.1 sarAsura : ( sara + asura - saM0 zarAsura ) / 'bANa' nAmaka asura / 'sakai uThAi sarAsura merU / mA0 1.292.7 'sarAha sarAhai : A0pra0 (saM0 zlAghate > prA0 salahai = = salAha ) / prazaMsA karatA hai / 'nRpa saba bhA~ti sarAha vibhUtI / ' mA0 1.332.1 'bakihi sarAhai mAni marAlI / ' mA0 2.20.4 sarAhata : vakR0pu0 / prazaMsA karatA-karate, sarAhatA - te / 'nRpahi sarAhata saba nara nArI / mA0 1.28.7 sarAhati : vakR0 strI0 / prazaMsA karatI / gI0 5. 34.3 sarAhana : bhaku0 avyaya / prazaMsA karate / 'kapi bala bipula sarAhana lAgA / ' mA0 6.84.3 sarAhanA : saM0strI0 (saM0 zlAghanA > prA0 salahaNA, salAhaNA ) / prazasti, stuti, guNagAna / 'bAra bAra sevaka sarAhanA karata rAmu / ' kavi0 6.40 sahasa : A0ma0 (saM0 zyAghase > prA0 salAhasi ) | sarAhatA tI hai / 'tuhUM sarAhasi karasi sanehU / ' mA0 2.32.7 sarAhahi : A0praba0 / prazaMsA karate haiM / 'sakala sarAhahiM prabhu pada prItI / ' mA0 7.8.4 O sarAhA : bhUkR0 pu N0 / prazasta mAnA, prazaMsAyukta kiyA / mA0 2.171.6 sarAhi: pUkR0 | sarAhanA karake / 'satya sarAhi kahehu bara denA / ' mA0 2.306 sarAhia : A0kavA0pra0 (saM0 zlAdhyate > prA0 salAhI ai ) / prazaMsita kiyA jAya kI jAya / prazaMsita kiyA jAtA hai kI jAtI hai / 'sudhA sarAhia amarata garala sarAhia mIcU / ' mA0 1.5 sarAhiata: vakR0pu0 - kavA0 / sarAhA jAtA, sarAhe jAte / 'cAtaka haMsa sahita / mA0 2.324 sAhie, ai : sarAhia / sarAhI jAya / 'tulasI kI sAhasI sarAhie kRpAla rAma / ' kavi0 7.81 'sumati sarAhiai / ' do0 443 sAhibe : bhakR0pu0 | sarAhane, prazaMsA karane / ' kavi0 7.22 sarAhiya, ye : sarAhia / pA0maM0 7 For Private and Personal Use Only
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1033 sarAhiyata : sarAhiata / gI0 1.88.1 sarAhI : (1) sarAhi / 'gAna karahiM nija sukRta sraahii|' mA0 1.346.5 (2) bhUkR0strI0 / prazasta kI, sarAhanA kI (huI) / 'bhagati mori mata svAmi sraahii|' mA0 1.26.3 sarAhu, hU : A0- AjJA-mae0 (saM0 zlAghasva>prA0 salAha>a0 slaahu)| tU sarAhanA kara / 'puni saTha kapi nija prabhuhi sarAhU / ' mA0 6.26.8 sarAhe : bhUka00ba / prazaMsita kiye / 'dekhi kRpA kari sakala sarAhe / ' mA0 7.50.4 sarAheu : bhUkR.pu0kae0 / prazaMsita kiyaa| 'kosika suni nRpa bacana sarAheu rAjahi / ' jA0ma0 23 sarAhehu : A0-bhUka00+maba0 / tumane sarAhA, sarAhe / 'jo ati subhaTa ___ sarAhehu rAvana / ' mA0 6.23.6 sarAhaiM : sarAhahiM / prazaMsA karate haiM / 'tulasI sarAhaiM tA ko bhAgu sAnurAga sura / ' kavi02.10 sarAhai : sarAhai / 'tulasI sarAhe rIti sAheba sujAna kii|' kavi0 6.40 sari : (1) saM0strI0 (saM. sarita>prA0 sri)| ndii| mA0 7.35.6 (2) (saM0 sadRz>prA0 sari) samAnatA, sAdRzya, upamA / sarita, tA : sari / ndii| mA0 1.41.1; 31.4 saritanha, nhi : saritA+saMba0 / nadiyoM (meM) / 'sajala mUla jinha saritanha naahiiN|' mA0 5.23.6; 1.304.5 saribari : saM0strI0 (sari=sadRz + bari=varatA, shresstthtaa)| samAna zreSThatA, barAbarI / 'hamahi tumhahi saribari kasi naathaa| kahahu ta kahA~ carana kaha~ maathaa|' mA0 1.282.5 sarisa : (1) vi0 (saM0 sadRza>prA0 sris)| tulya / 'rAma sarisa suta kAnana jogU / ' mA0 2.50.7 (2) anurUpa, anusAra / 'desa kAla avasara sarisa bole rAmu prabIna / ' mA0 2.314 sarisA : sarisa / mA0 5.15.3 sarIkatA : saM.strI0 (arbii-shirkt-shriik+taa)| bhAga, bhAgitA, aMza prApti meM sammilita honA / 'rAvarI pinAka meM sarIkatA kahA~ rhii|' kavi0 sarIkhe : sArikhe / sadRza / 'bAna balavAna jAtudhAnapa sarIkhe sUra / ' kavi0 1.6 sarIra, rA : saM0pU0 (saM0 zarIra>prA0 sarIra) / deha / mA0 1.34; 74.8 sarIranhi : sarIra+saMba0 / zarIroM (ko) / mA0 5.3 chaM. 3 For Private and Personal Use Only
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1034 tulasI zabda-koza sarIrahi, hI : zarIra ko / mA0 2.142.2 'prabhu kaheu rAkhu sriirhii|' mA0 4.10 chaM01 sarIru, rU : sarIra+kae / mA0 1.107.1, 2.41.3 sarIrai : sarIrahi / 'kahata yoM.. bisarAya sarIraM / ' gI0 6.15.1 sarIsA : sarisa / tulya / 'bharata sriisaa|' mA0 2.231.8 saru : sara+kae0 / (1) bANa / 'jo suni saru asa lAga tumhaareN|' mA0 2.30.3 (2) sarovara / 'sakala sukRta sarasija ko saru hai|' vina0 255.1 saruja : vi0 (saM0) / (1) rogii| 'saruja sarIra bAdi bahu bhogaa|' mA0 2.178.5 (2) kSatiyukta, kSayI / jehiM sasi kInha saruja sakalaMka / ' mA0 2.116.3 saruSa : saroSa (saM0 saruS) / kruddha, kupita / mA0 2.4.2 saruhAe : bhUkR00ba0 (saM0 saMrohita>prA0 saruhAviya) / ghAva pUra diye / 'biraha brana anakha amiya auSadha sruhaae|' kR0 50 sarUpa, pA : (1) saM0+vi0pu0 (saM0 svruup)| AkAra / 'so sarUpa nRpa kanyA~ dekhaa|' mA0 1.134.7 (2) rUpadhArI, abhinna (ruupk)| 'tava sarUpa gArur3i raghunAyaka / ' mA0 7.63.7 (3) eka hI rUpa vAlA (saM0 sruup)| 'aguna saguna dui brahma sarUpA / ' mA0 1.23.1 (4) rUpa sahita, sAkAra, mUrta / _ 'zrIrAma saguna sruup|' mA0 6.113.7 / / sarUpu : sarUpa+kae / svarUpa, apanA yathArtha rUpa / 'saMkara sahaja sarUpu smhaaraa|' mA0 158.8 sarena : (saM0 zareNa>prA0 sareNa) / bANa se| mA0 7.14.7 sarai : sarai / pUrA par3a sakatA hai, saphala ho sakatA hai| jo paM kRpA raghupati kRpAlU ____ kI baira aura ke kahA srai|' vina0 137.1 / / saro: bhUkR00kae0 / pUrA huaa| 'tAko kAja sro|' vina0 226.5 saroga : vi0 (saM0) / rogayukta, rugNa, rogI / vina0 161.3 saroja : saM00 (saM0) / kamala / mA0 1.18.4 sarojajA : kamala se utpanna / vina0 17.1 sarojani : saroja+saMba0 / kamaloM (se) / jA0ma0 64 sarojA : saroja / mA0 1.288.4 sarobara : sarovara / mA0 1.307.8 saroruha : saM00 (saM0) / kamala / mA0 1.146 sarovara : saM00 (saM0) / zreSTha jalAzaya / mA0 3.36.6 saroSa : vi0 (saM0) / kopayukta / mA0 2.25 chaM0 For Private and Personal Use Only
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1035 saroSA : saroSa / mA0 1.4.8 sakarA : saM0strI0 (saM0 zarkarA) / zakara / 'jyoM sarkarA mile sikatA mheN|' vina 167.3 sarpa : saM00 (sN.)| sAMpa / mA0 7.63.6 sarparAja : zeSanAga / mA0 5.35 chaM0 2 sI : sarapi / ghI / 'salila sI samAna / kavi0 5.20 sarpaza : sarparAja (saM0) / vina0 18.4 sarba : (1) vi0 (saM0 srv)| sb| (2) saM0pu0 (saM0 shrv)| ziva / 'sarba ___ sarbagata sarva urAlaya / ' mA0 7.34.7 (zivarUpa tathA samasta ruup)| sabaMga : vi0 (saM0 sarvaga) / sarvagata, sarvavyApI / vina0 12.5 sarbagata : vi0 (saM0 sarvagata) / sarvavyApI, antaryAmI / mA0 7.16 sarbagya : sarvajJa / (1) antaryAmI rUpa se sabakA jJAna rakhane vAlA Izvara / 'prabhu sarbagya / ' mA0 7.12 ga (2) adhika viSayoM kA pUrNa jJAna rakhane vaalaa| 'kou sarbagya dharmarata koI / ' mA0 7.87.3 sarbatra : avyaya (saM0 srvtr)| saba khiiN| mA0 1.185.6 sarvadA : sarvadA / mA0 1.68 chaM0 sarvanAtha : sampUrNa carAcara jagat kA svAmI=sarvezvara / mA0 7.108 chaM08 sarvapara : sampUrNa jagatprapaJca se pare= lokAtIta / mA0 3.15 sarvarUpa : vi0 (saM0 sarvarUpa) / vizvarUpa, sarvAtmA, sabhI rUpoM meM svayaM rUpa lene ____vAlA (jagat Izvara kA hI aMza hai) / mA0 5.50.3 sarvasa : sarabasa / saba kuch| mA0 1.208.3 sarbasu : sarbasa+kae / saba dhana, sampUrNa sampatti / 'sarbasu khAi bhoga kari nAnA / ' mA06.42.8 sarvahita : sabakA hitakArI / mA0 7.16 sarvA : sarba / mA0 1.61.2 sarva : sampUrNa / mA0 1 zloka 2 sarvakRta : vi0 (saM0 sarva kRt) / sabakA krtaa| vina0 56.4 sarvagata : sarvavyApI / mA0 2 zloka 1 sarvajita : vi0 (saM0 sarvajit) / sarva-vijayI, sarvopari sattA vaalaa| vina0 56.4 sarvajJa : vi0 (saM0) / sampUrNa carAcara kA jJAtA / vina0 56 4 sarvatobhadra : saM0pU0 (saM.) / saba ora kalyANa; vyApaka maGgala / 'sarvatobhadra nidhi / ' vina0 53.1 sarvatobhadradAtA : saba ora (sampUrNa) kalyANa dene vaalaa| vina0 51.8 For Private and Personal Use Only
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1036 tulasI zabda-koza sarvadA : avyaya (saM0) / sadA / mA0 7.108.15 sarvanAtha : sarvezvara, sabakA svAmI / mA0 7.108.8 sarvabhUtAdhivAsa : sampUrNa jar3a-cetana meM vyApta paramezvara; sabakA adhiSThAna, sarvAdhAra / mA0 7.108.4 sarvabhUta : vi0 (saM0 sarvabhUta) / sabakA dhAraNakartA tathA possnnkrtaa| vina0 56.4 sarvamevAtra : (saM0-savam eva atra) / yahA~ sabhI kucha; sabhI jAgatika tattva / vina0 54.3 sarvavAsI : vi0 (saM0 sarvavAsin) / saba meM nivAsa karane vAlA=antaryAmI ! vina0 55.7 sarvahita : vi0 (sN.)| sabhI kA hitkaarii| vina0 56.4 sarvAMga : sabhI aGgoM kA samavAya= samasta kAya / vina0 61.6 sarveza : vi0 saM0 (saM0) / sabakA svAmI paramezvara vina0 53 1 salakhana, salachimana : lakSmaNa sahita / gI0 5.4.1, 5.50.5 salajja : vi0 (sN.)| lajjAzIla, maryAdA pAlana kI sadvRtti vaalaa| mA0 salama : saM00 (saM0 shlbh)| TiDDI, pataGga / mA0 7.117 gha salAka : saM0strI0 (saM0 shlaakaa)| salAI; lambI chdd'| 'kanaka salAka, kalA sasi, dIpasikhAu / ' bara0 31 salila : saM00 (sN.)| jala / mA0 6.61.17 salila : salila+kae / mA0 2.42 salIle : kri0vi0 (saM0 salIlam >prA0 salIla salIlayaM) / khela khela meM / 'paTake saba sUra salIle / ' kavi0 6.32 saloni, nI : vi0strI0 (saM0 salAvaNyA>prA0 slonnii)| lAvaNyayuktA, camatkArI (tIkhe) saundarya vAlI / 'rUpa saloni ta~bolini / ' rAna0 6 salone : vi0pu0 ba0 (saM0 salAvaNya>prA0 slonn)| lAvaNyayukta, sundara / 'rAjakuara dou sahaja salone / ' mA0 2.116.8 salono : vi0pu0kae / lAvaNyayukta, sundara / 'gore ko barana dekheM sono na salono ___ laage|' kavi0 2.16 sadarasI : samadarasI (a0 sama=sarva) / mA0 1.30.6 sava : saM00 (saM0 zava) / mRtaka zarIra, lotha / mA0 1.113.5 savati : (1) saM0strI0 (saM0 sapatnI>prA0 savattI>ma0 svtti)| eka puraSa kI aneka patniyAM paraspara sapatnI (sauta) hotI haiM =samAnapatikA / (2) (saM0 sapatnI=sapatna strI shtr)| 'jari tumhAri caha savati ukhaarii|' mA0 2.17.8 For Private and Personal Use Only
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1037 savatiAresU : (savatiA+resa) saM0pU0e0 (saM0 sapatnikAreSaH-reSa=roSa >prA0 savattiAreso>a. svttiaaresu)| sautiyA DAha, sapatnIbhAva kI pratihiMsA / 'kabahuM na kiyahu savatiAresU / ' mA0 2.46.7 savAMga : svA~ga / saM0 / abhinaya, lIlA, bhAr3oM Adi kI nakala; vividha veSa pradarzana / hili mili karahiM sAMga / ' rA0na0 18 sAri : pUkR0 (saM0 samAcya>prA. samAria>a0 saari)| banAkara, racakara / _ 'kAhe ko kahata bacana sAri / ' kR. 53 sAreM : de0 saMvAreM / mA0 1.152.1 savAI : vi0 (saM0 sapAda>prA0 savAya) / savAyA, adhika / 'donA bAma karani salone bhe savAI haiN|' gI0 171.1 / savAre : kri0vi0 (saM0 zvovAre>prA0 savAre) / sabere, prAtaH / 'jagAvati kahi priya bacana savAre / ' gI0 2.52.2 sazakti : vi0 (sN.)| zaktisahita (rAma kI AdyAzakti sItA ke sameta) / 'bhaje sazakti sAnujaM / ' mA0 3.4.12 sasa : (1) saM00 (saM0 zaza>prA. ss)| kharagoza / mA0 3.28.15 (2) (saM0 sasya = zasya>prA0 sassa) / kheta meM lagA huA anna, phasala / 'sukha sasa sura sIMcata deta nirAi ke|' gI0 5.28.6 sasaMka, kA : vi0 (saM0 sazaGa ka) / zaGakAkula, zaGikata (aatngikt)| 'rAvana sabhA sasaMka saba / ' mA0 6.13; 5.4.5 sasaMkita : sasaMka (saM0 sazaGikata) / sazaGaka huA = zaGakA vyApta / 'saba laMka ___sasaMkita soru mcaa|' mA0 6.15 sasaMkeu : vi0pU0kae0 (bhuuk0)| zaGakAsahita huA, prANarakSA ke saMzaya meM par3a ___ gayA, saseTa gyaa| 'sivahi biloki sasaMkeu mArU / ' mA0 1.86.2 sasaka : sasa (saM0 zazaka) / kharagoza / mA0 2.67.7 sasaciva : saciva-sahita / kR061 sasAka : zazAGaka / candramA / gI0 1.38.2 sasi : (1) saM00 (saM0 zazin) / candramA / mA0 1.7 kha (2) (saM0 zasya = sasya)-de0 sasa / 'sasi sampanna soha mahi kaisii|' mA0 4.15.5 sasibhUSana : saM00 (saM0 zazibhUSaNa) / ziva / mA0 1.108.4 sasisekhara : saM00 (saM0 zazizekhara) / ziva / pA0ma0/0 5 sasihi : candramA ko / 'ajahu~ deta dukha rabi sasihi / ' mA0 1.170 sasIya : (de0 siiy)| sItAsahita / mA0 2.112.2 sasu : sasa+kae / eka koI kharagoza / 'jimi sasu cahai nAga ari bhaaguu|' mA0 1.267.1 For Private and Personal Use Only
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1038 tulasI zabda-koza sasura : saM0pu0 (saM0 zvazura>prA0 ssur)| (1) pati kA pitaa| mA0 2.58 (2) patnI kA pitA / mA0 1.342.7 sasurAri, rI : saM0strI0 (saM0 zvazurAlata) / ssugl| (1) patnI pitA kA ghara / mA0 7.101.5 (2) pati-pitA kA ghara / 'patigRha kabahuM kabahuM ssuraarii|' mA0 2.82.5 sasuru : sasura+kae / advitIya zvazura / 'sasuru etAhasa avadha nivAsU / ' mA0 2.68.5 sasureM: (de0 sAsura) sasurAla meM / 'maike sasureM sakala sukha / ' mA0 296 sasoka : vi0 (saM0 sazoka) / zokayukta, dInahIna, sakaruNa / mA0 2.276.1 sasoca : vi0 / soca se yukta =cintita+zokayukta / mA0 2.156.6 sastra : saM0pU0 (saM0 zastra) / dhAradAra Ayudha (khaDga Adi) / mA0 3.16 ka sastrI : vi.pu0 (saM0 zastrin) / zastradhArI / mA0 3.26.4 saha~ge : vi00ba0 / saste (mahaMge kA vilom)| alpa mUlya se prApya / 'mani ___ mAnika mahaMge kie sahage tRna jala nAja / ' do0 573 saha : (1) sahai / 'parahita niti saha vipati bisAlA / ' mA0 7.122.16 (2) avyaya (sN.)| sAtha / 'saha, sahai, I : A0prae0 (saM0 sahate>prA0 sahai) / sahana karatA hai-karatI hai / saba kara pada prahAra nita sahaI / ' mA0 7.106.11 sahau~, U~ : A0 ue / sahatA huuN| mA0 1.272.5, 6.22.4 sahagAminihi : sahagAminI (satI hone vAlI) strI ko / 'maMgala sakala sohAhiM na kaiseM / sahagAminihi bibhUSana jaiseM / ' mA0 2.37.7 (saM0 sahagAminI usa strI ko kahA jAtA hai jo mRta pati ke sAtha satI ho jAtI hai) / sahaja : (1) vi0 (saM0) / sahajAta, janmajAta / (2) prAkRtika, svAbhAvika / 'khaga ___ maga sahaja bayaru bisraaii|' mA0 7.23.2 (3) saM0pu0 / svabhAva / 'kuTila na sahaja bihAi / ' do0 334 / sahahi : sahaja bhAva se hI, svabhAvataH / 'sahajahiM cale / ' mA0 1.255.5 sahajahuM : sahaja bhAva se bhI / 'sahaja huM citavata manahuM risAte / ' mA0 1.268.6 sahaju : sahaja+kae0 / svabhAva, zIla / 'jArehuM sahaju na parihara soI / ' mA0 1.80.6 sahajehiM : svabhAvataH hI, saralatA se hI (apane Apa hI) / tehi prasaMga sahajehiM basa devaa|' mA0 1.166.2 sahata : vakR00 / sahana karatA-karate / 'sahata dusaha bana Atapa baataa|' mA0 4.1.6 sahati : vakR0 strI0 / sahana krtii| gI0 5.17.1 For Private and Personal Use Only
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1039 sahateu : kriyAti00 ue0 / cAhe maiM saha letaa| 'baru apajasa sahateu~ jaga maahiiN|' mA0 6.61.12 sahana : saM00 (arbii)| AMgana yA dvAra kA khulA bhU-bhAga / 'jiya kI parI, ___ saMbhAra sahana bhaMDAra ko|' kavi0 5.12 sahanAinha : sahanAI+saMba0 / zahanAiyoM (ke saath)| 'karahiM sumaMgala gAna sughara sahanAinha / ' pA0ma0 136 sahanAI : shnaaii+b0| zahanAiyAM / 'sarasa rAga bAhiM shnaaiiN|' mA0 1.302.6 sahanAI : saM0strI0 (phA0 zahanAI) saranA-nAmaka vAdyavizeSa / 'saranA' kA sambandha (saM.) 'svaraNa' se hai ataH svara-saMghAta vAle samudita vAdya vizeSa ko 'zahanAI' kahA jAtA hai| isakI niSpatti 'sahanAda' se mAnI jA sakatI hai- yadyapi phArasI zabda kA 'zaha' saMbhavataH 'zAha se saMbaddha hai / mA0 6.76.6 sahani : saM0strI0 / sahana karane kI kriyaa| 'sIla gahani, saba kI sahani, kahani hIya, mukha rAma / ' vairA0 17 sahaba : bhaka0pu0 (saM0 soDhavya>prA0 sahiavva) / sahanA (hogaa)| 'so maiM sunaba sahaba sukhu mAnI / ' mA0 2.182.4 sahabAsI : vi00 (saM0 shvaasin)| sAtha rahane vAlA-vAle, shcaarii| 'sahabAsI kAco gilahiM / do0 404 sahama : saM0strI0 (phA0-sahama = 5ra) / aniSTa kI prApti yA AzaGakA se utpanna trAsa, jar3atA, kampa, romAJca Adi kA sammilita anubhAva / 'samujhi sahama mohi apaDara apaneM / ' mA0 1.26.2 sahamata : sahama+vakR00 / sahama jAte haiM, ghabarA uThate / terI bAlakeli bIra suni sahamata dhIra / ' hanu0 28 sahami : (1) saptama+pU0 / sahama kara, jar3avat hokara / 'kahi na sakai kachu sahami sukhaanii|' mA0 2.20.1 (2) bhUka0strI0 / sahama gii| 'sahami sUkhi suni sItali bAnI / ' mA0 2.54.2 sahame : sahama+bhUkR.pu0ba0 / sahama gaye / 'suni sahame pari pAya kahata bhae daMpati / ' pA0ma018 sahame u : bhUkR0pu0kae0 / sahama gayA, Thaka rahanA / 'suni suThi sahame u raajkumaaruu|' mA0 2.161.5 sahara : saM0pu (phA shhr)| nagara / kavi0 7.170 saharaSA : (saM0 saharSa) / mA0 2.161.2 saharI : sapharI (prA0) / kavi0 2.8 saharu : sahara+kae / nagara / vina0 250.1 For Private and Personal Use Only
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1040 tulasI zabda-kozaH saharosA : kri0vi0 / (1) prabalatA ke sAtha, bala dekara / 'sunu muni tohi kahau~ saharosA / ' mA0 3.43.4 (2) harSapUrvaka, avazya hii| 'sarvasa deu~ Aja saharosA / ' mA0 1.208.3 sahasa : (1) sahasra / mA0 1.251.1 (2) kri0vi0 (saM0) hasa harSa ke sAtha / ____ 'sanamukha hota jo rAma pada karai na sahasa sahAi / ' do0 136 sahasanayana : (1) saM00 (saM0 sahasranayana) / sahasrAkSa = indra / 'sahasa nayana binu locana jAne / ' mA0 2.218.1 (2) hajAra A~kheM / 'sahasanayana para doSa nihArA / ' mA0 1.4.11 sahasanAma : saM0pu0 (saM0 sahasranAma) / mahAbhArata meM viSNu sahasranAma' strota / __ mA0 1.16.6 sahasaphana : hajAra phaNoM vAlA=zeSanAga / gI0 7.16.8 sahasaphanI : sahasaphana / gI0 7.20.2 sahasabAhu : saM00 (saM0 shsrbaahu)| haihayavaMza kA rAjA arjuna jisake hajAra bhujAe~ kahI gayI haiM / mA0 6.26.8 sahasabhuja : sahasabAhu / mA0 6.6.8 sahasasIsu : sahasasIsa+kae0 (de0 sahasrasIsa) / zeSa / mA0 2.126 chaM0 sahasahaM : hajAroM, sahasroM se bhI / 'sahasahaM mukha na jAi so baranI / ' mA0 5.30.5 sahasA : kri0vi0 (saM0) / akasmAt, binA soce-bicAre / 'sahasA jani ptimaahu|' mA0 2.22 sahasAkhI : saM0strI0 (saM0 sahasrAkSi>prA0 sahassakkhI) / hajAra A~khoM se / 'je para doSa lakhahiM shsaakhii|' mA0 1.4.4 sahasAnana : saM00 (saM0 sahasrAnana) / hajAra mukhoM vAlA=zeSa / mA0 6.26.7 sahala : saMkhyA (saM0) / hajAra / mA0 7.54.1 sahasra sIsa : (de0 sIsa) hajAra siroM (phanoM) vAlA / zeSanAga / mA0 1.17.7 sahahi, hIM : A0praba0 / sahate haiM / 'saMta sahahiM dukha para hita laagii|' mA0 7.122.15, 2.131.1 sahahu, hU : A0maba0 / saho, sahana kro| 'jani risa roki dusaha dukha sahahU / ' mA0 1.274.7 sahA : bhUka00 / sahana kiyA / 'maiM dukha dusaha sahA hai|' gI0 2.64.3 sahAi, I : sahAya / (1) sahacara, sAthI, avasara para sAtha dene vAlA / (2) (saM0 saahaayy)| sahAyatA / 'jauM saMkara sata karahiM sahAI / ' mA0 6.75.14 (3) saM0 strI0 / sAtha-saMga, saMgati / 'soi rAvana kahu~ banI shaaii|' mA0 5.38.1 For Private and Personal Use Only
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1041 sahAe : (1) sahAya+ba0 / mA0 2.233.4 (2) bhUka00 ba0 / sahana karAye / 'jehiM bidhi mohi dukha dusaha shaae|' mA0 6.66.8 sahAnuja : sAnuja / mA0 1.308.7 sahAya, yA : (1) saMpu+vi0 (saM0 sahayAti gacchatIti sahAyaH) / sahacara, sAtha dene vAlA, sahAyaka / 'bhai sahAya sArada maiM jaanaa|' mA0 5.25.3 (2) (saM0 sAhAyya) / sahAyatA / 'bUr3ha bhayau nata karateu~ kachuka sahAya tumhAra / ' mA0 4.28 (3) (samAsAnta meM) sahakRta, sahita / 'bhAsa satya iva moha-sahAyA / ' mA0 1.117.8 'sahAva, sahAvai : A0prae0 (saM0 sAyati>prA0 shaavi)| sahAtA hai, sahana karAtA hai, sahane ko vivaza karatA hai| 'dusaha dukha deu sahAvai kAhi / ' mA0 2.262 sahAbahu : A0maba0 / sahana kraao| 'saba dukha dusaha sahAvahu mohI / ' mA0 2.45.2 sahAvA : (1) bhUka00 / sahAyA, sahana karAyA, sahane ko vivaza kiyaa| 'Aja dayA dukha dusaha sahAvA / ' mA0 1.280.3 (2) sahAvai / 'so sabu sahima jo deu sahAvA / ' mA0 2.246.6 sahAvaM : sahAvai / sahane ko vivaza kare, sahana kraae| 'tulasI sahAvai bidhi soI sahiyatu hai / ' kavi0 2.4 sahi : (1) pU0 / saha kara / 'jo sahi dukha para chidra durAvA / ' mA0 1.2.6 (2) sahihi / shegaa| 'sahi ki daridra jani dukha soI / ' mA0 1.108.3 (3) shii| sacamuca / 'dekhauM sapana ki sotukha sasisekhara sahi / ' pA0ma0 66 sahina : A0kavA0prae0 (saM0 sahyate>prA0 sahIai) / sahie, sahA jAya, sahanA par3atA hai / 'so saba sahia jo daiu sahAvA / ' mA0 2.246.6 / sahiu' : A0-bhUkR0strI0+ue / maiMne sahI; sahana kii| 'so suni samajhi sahiu~ saba suulaa|' mA0 2.262.3 sahita : (1) vi0 (sN.)| sameta, yukta / 'umA sahita jehi japata puraarii|' mA0 1.10.2 (2) kri0vi0 (saM0) / hita yukta / 'barasata sumana sahita sur-saiyaa|' kR0 16 sahidAnI : saM0strI0 (saM0 svabhijJAna >prA0 sAhiNANa) / (1) svaparicaya cihna / 'dInhi rAma tumha kaha~ sahidAnI / ' mA0 5.13.10 (2) lakSaNa, __ pahicAna / 'tulasI yahai sAMti sahidAnI / ' vairA0 51 sahidAnu : sahidAnI-saM0pu0kae / pahicAna, lakSaNa / saMtarAja so jAnie tulasI ___ yA sahidAnu / ' vairA0 33 sahibe : bhakR.pu / sahane ko| 'sAMsati hI sahibe hii|' kR0 40 For Private and Personal Use Only
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1042 tulaso zabda-koza sahibo : bhaka00kae0 (saM0 soDhavyam >prA0 sahiavvaM>a0 sahivvau) / sahanA (hogA) / 'dina dasa aura dusaha dukha shibo|' gI0 5.14.1 sahiyatu : vakR0 pukavA0kae0 / sahA jAtA, sahanA pdd'taa| 'tulasI sahAvai bidhi soI sahiyatu hai / ' kavi0 2.4 sahihAha : A0bha0praba0 / saheMge / 'dukha sahihahiM pAvara prAna / ' mA0 2.67 sahihi : A0bha0prae0 (saM0 sahiSyati>prA0 sahihii) / sahegA / 'sahihi niThura ___ kaThora ura morA / ' mA0 6.61.13 sahihauM : A0bha0ue / shuuNgaa| 'saba sahe dusaha aru sahihauM / ' vina0 261.2 sahiho : A0bha0maba0 / shoge| gI0 2.5.2 sahI : (ka) (1) bhUkR0strI0 / sahana kii| 'hama abalani saba sahI hai|' kR0 42 (2) sahi (puukR0)| 'sahI na jAi kapinha ke maarii|' mA0 6.86.6 (kha) (arabI-sahIha) (1) nirdoss| 'pura sobhA shii|' mA0 1.64 chaM. (2) ThIka-ThIka / 'abalA nirakhi bole shii|' mA0 1.87 chaM0 (3) nirdoSa hone kA pramANabhUta hastAkSara Adi / 'parI raghunAtha hAtha sahI hai / ' vina0 276.3 (4) samarthana, anumodanAtmaka svIkRti / 'sahI bharI lomasa bhuiMDi bahu baarikho|' kavi0 1.16 (5) avazya / 'gati pahahiM shii|' mA0 5.3 chaM0 3 (6) bhale hI / 'prabhu kaha dena sakala sukha sahI / bhagati ApanI dena na khii|' mA0 7.84.4 (7) vstutH| 'bhAgya bar3a tinha kara shii|' mA0 1.65 chaM0 (8) yathArtha, vAstavika / 'mAruta madana anala sakhA shii|' mA0 mA0 1.86 chaM0 sahIje : (1) A0kavA0prae0 / sahia (prA0 sahijjai) / sahA jAya, sahana karanA par3atA hai / 'hArehu mAni sahoje / ' kR0 45 (2) shii| samarthana / 'parI mano prema sahIjai / ' gI0 3.15.4 saheM : sahane meM, sahana karane se / 'sahe samajheM bhalAI hai|' gI0 5.26.2 sahe : (1) bhUka00ba0 / sahana kiye / 'haTha basa saba saMkaTa sahe / ' mA0 2.61 (2) sahe / 'samujhe sahe hamAro hai hita / ' kR. 27 saheu~ : Ao-bhUkRpu+ue / maiMne sahe / 'saheu~ kaThora bacana saTha tere / ' mA0 6.30.4 saheu : bhUkR00kae 0 / sahA, jhela liyaa| 'sanmukha rAma sa heu soi selA / ' mA0 6.64.2 sa tU : vi0 (saM0 sahetu) / hetuyukta, sakAraNa, saprayojana, sArthaka / 'nArada bacana sagarbha sahetU / ' mA0 1.72.3 sahelI : saM0+vi0strI0 (saM0 sahabhavA>prA0 sahellI) / sAtha rahane khelane vAlI, sahacarI / 'mudita mAtu saba sakhI shelii|' mA0 2.1.7 For Private and Personal Use Only
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1043 sahehu : A0-bhUka00+maba0 / tumane shaa-she| 'sahehu dusaha hima Atapa baataa|' mA0 6.61.4 sahai : (1) sahai / sahana kare, sahatA hai| 'lAta ke aghAta shai|' kavi0 5.3 (2) bhakR0 avyaya / sahane ko| 'bAlI ripu bala sahai na pArA / ' mA0 4.6.3 sahago : A0 ma0pU0prae / sahegA / 'tulasI paramesvara na shegii|' kR0 42 sahodara : saM0+vi00 (saM0) / eka mAtA se utpanna / bhAI / 'milai na jagata sahodara bhraataa|' mA0 6.61.8 / sahauM : sahau~ / sahatI huuN| 'gorasa hAni sahIM na kahIM kachu / ' kR0 3 sahoMgo : A0bha00 ue / sahUMgA / 'suni sAnaMda shauNgo|' gI0 2.77.2 sahI : sahahu / 'ke yaha hAni saho / ' kavi0 7.56 sahyo : saheu / 'tanu rAkhi biyogu sahyo hai / ' gI0 4.2.4 sAMi, I : saaiiN| sAMkare : (1) saM00 (saM0 saMkaTa>prA0 sNkdd=sNkddy)| (2) kri0vi0 (saM. saMkaTe>prA0 saMkaDe) / saMkaTa meM / 'sAMko sabai paM rAma rAvare kRpA krii|' kavi0 7.67 sAMgi, go : saM0strI0 / AyudhavizeSa, zakti nAmaka praharaNa / 'bIra ghAtinI chA~Desi sAMgI.. maruchA bhaI sakti ke lAgeM / ' mA0 6.54.7-8 sAMca, cA : vi0+kri0vi0 (saM0 satya>prA0 scc)| satya, yathArtha, vastutaH / 'svAratha sAMca jIva kahuM ehA / ' mA0 7.66.1 'aba yahu maranihAra bhA saaNcaa|' mA0 1.275.4 sAMci : sA~cI / 'taba teM Aja sA~ci sudhi pAI / ' mA0 1.261.7 sAMcia, sAMciye : (1) saccI hI / 'kahaiM hama sA~cia / ' pA0ma0 107 (2) saca, muca hii| 'sA~ciya paraigI sahI / ' vina0 254.3 sAMcilI : sAMcI (prA. sccilii)| sccii| 'sA~cilI cAha / ' do0 80 sAMcilo : sA~co (prA0 saccillo) / saccA / 'sA~cilo saneha / ' do0 318 sAMcihuM : saccI meM bhI / sA~cihuM sapatha aghAi akAju / ' mA0 2.211.1 sAMcI : vi0 strI0 (saM0 satyA>prA0 saccI) / saccI, saca baat| 'haraSI sabhA ___ bAta suni sA~cI / ' mA0 1.260.6 'aba saba sA~cI kAnha tihArI / ' kR0 6 sAMca : sA~ca+kae / satya, yathArtha bAta / 'kahau~ sA~cu saba suni patiAhU / ' mA0 2.176.1 sAMce : vi00ba0 / sacce / mA0 2.168 sA~cehaM : saca meM hI, vAstava meM hI / 'sAMcehaM kIsa kInha pura daahaa|' mA0 6.23.7 sAMco : (1) sA~ca+kae / sccaa| 'huto na sA~co saneha / ' kR0 36 (2) saM00kae / sAMcA (jisa meM miTTI Adi bhara kara mUrti Adi banAte For Private and Personal Use Only
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 1044 tulasI zabda-koza haiM) / 'sobhA ko sA~co sa~vAri, rUpa jAtarUpa DhAri, nAri biracI biraMci, saMga sohI / ' gI02.20.3 sA~jha : saM0 strI0 (saM0 sandhyA > prA0 saMjhA ) | sAyaMkAla | mA0 6.35 sA~The : bhUkR0pu M0ba0 (saM0 zranthita > prA0 saMThiya) / ba~dhe hue, naye hue (sA~Tha-gA~Tha meM pha~se hue) / 'bali bAli gae cali bAta ke sA~The / ' kavi0 6.28 sAMti, tI sAMti / 'binu adhAra mana toSa na sA~tI / ' mA0 2.316.2 : Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAMtharI : saM0 strI0 (saM0 saMstara > prA0 saMthara ) sAtharI / bistara, ghAsa-phUsa kA bichAvana / mA0 2.86.7 sIdhA : bhUkR0pu0 (saM0 saMhita > prA0 saMdhia ) / (1) saMdhAna kiyA, cddh'aayaa| 'brahma astra tehi sA~dhA / mA0 5.19 (2) pakAyA, pakAte samaya milA diyA / 'tehi mahuM bipra mAMsu khala sAMdhA / mA0 1.173.3 : sAMdhA + kae 0 (saM0 saMhitaH > prA0 saMdhio ) / saMdhAna kiyA, cddh'aayaa| 'dUsaro saruna sAMdhyo / ' kavi0 6.4 sA~pa : saM0pu0 (saM0 sarpa > prA0 sappa) / mA0 2.55.3 sapana, ni: sAMpa + saMba0 / sA~poM / 'sA~pani soM kheleM / ' kavi0 5.11 sapani : saM0 strI0 (saM0 sarpiNI > prA0 sappiNI ) / mA0 7.71.4 sA~vara : vi0pu0 (saM0 zyAmala > prA0 sAmala > a0 sAvala ) / zyAmavarNa / rA0na0 12 sA~vari : sA~vara + strI0 (a0 sAvalI ) / zyAmavarNa vAlI / 'nirakhinirakhi hiya haraSaM mUrati sA~vari / ' jA0maM0 165 sA~varI : zyAmavarNa vAlI ne| 'kiyo bidehu mUrati sA~varI / mA0 1.324 chaM0 4 sA~vare : ('sAMvara' kA rUpAntara ) / (1) zyAma varNa vAle / 'sA~vare gore salone subhAya / ' kavi0 2.19 ( 2 ) zrIkRSNa / kR0 16 sA~varI: sA~vara + kae0 (saM0 zyAmalaH > prA0 sAmalo> a0 sAva~lo) / mA0 1.236 chaM0 I sA~ti : (1) sAsati / ( 2 ) saM0 strI0 (saM0 zvAsAtti > prA0 sAsatti ) / sA~ ukhar3ane kI vyathA, tattulya manovyathA / 'tulasI prabhuhi tumhahi hamahUM hiya sAMsa sI sahibe hI / ' kR0 40 sA: sarvanAma strI0 (saM0 ) / vaha / mA0 2 zloka 2 sAMkhya: saM0pu0 (saM0 ) / kapila dvArA pravartita darzanazAstra jisameM prakRti-puruSaviveka (saMkhyA) ko kaivalya kA kAraNa mAnakara 25 tattvoM kI vyAkhyA kI gaI hai / mA0 1.142.7 sAMta: vi0 (saM0 zAnta) / ( 1 ) zAntiyukta | 'sAMta beSu karanI kaThina / ' mA0 ( 2 ) zamayukta - de0 sama / (3) samAhitacitta ekAgra / 1.268 For Private and Personal Use Only
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1045 (4) nirvikAra, pUrNa, vyApaka, avicala, kUTastha / 'sAMta suddha sama sahaja prakAsA / ' mA0 1.242.4 sAMtarasa : (saM0 zAntarasa) / kAvya kA navama rasa jisakA sthAyI bhAva 'zama' hotA hai aura tattvajJAna Alambana rahatA hai| ise sampUrNa vikArAtmaka manovegoM kI zAntidazA kahA gayA hai| mA0 2.275 sAMtarasu : sAMta rasa+kae / kevala zAntarasa / 'dhareM sarIra sAMtarasu jaiseM / ' mA0 1.107.1 sAti : saM0strI0 (saM0 zAnti) / (1) citta kI pUrNa mAttvikadazA, zamadazA jisameM duHkha aura moha kA pUrNa zamana ho jAtA hai / 'sAMti sumati suci sudara rAnI / ' mA0 2.235.7 (2) tApa zamana / (3) vaidika zAntimantra / 'sAMti par3hahiM mahisura / ' mA0 1.316.6 sAI : saaiiN| sAIdoha : vi.pu(saM0 svAmidroha-svAmine druhyati yaH>prA0 sAmidoha) / svAmI ke prati drohazIla, svAmI se vaira rakhane vAlA / 'sAiMdoha mohi kInha kumAtA / mA0 2.201.6 sAidohAI : sAiMdohAI meM; svAmidroha bhAvanA meM ; svAmi ke prati vaira bhAva meM / ___ 'mohi samAna maiM saaiidohaaii|' mA0 2.268.4 sAidohAI : saM0strI0 (saM0 svAmidrohatA>prA0 sAmidohayA) / svAmI ke prati droha karane kI bhAvanA / 'svAmI kI sevaka-hitatA saba, kacha nija sAIdohAI / maiM mati tulA tauli dekhI, bhai merihi disi garuAI / ' vina0 171.6 sAI : vi0pu0 (saM0 svamin >prA0 sAmi, sAmI) / svAmI, prabhu / 'siMghAsana para tribhuvana saaiiN|' mA0 7.12.8 sAIMdroha : sAiMdoha / vina0 33.6 sAuja : saM00 (saM0 zvApada>prA0 saavjj)| (zikAra kiye jAne vAle) vanya jantu / 'sakala kaluSa kali sAuja nAnA / ' mA0 2.133.3 sAka : saM00 (saM0 zAka) / sabjI, bhAjI / 'sAka banika mAna guna gana jaiseM / ' mA0 1.3 12 sAkaM : avyaya (sN.)| sahita, saath| 'zrIrAma saumitri sAkaM / ' vina0 51.8 sAkA : (1) saM00 (saM0 zakya>prA0 skk)| sAmarthyAnusAra kiyA jAne vAlA karma / (2) (saM0 zAka =saMvat) / khyAti, prasiddhi / 'tasa phala deu~ unhahi kari saakaa|' mA0 2.33.8 sAke : sAkA+ba0 / yazaH prazastiyAM, kIti-gAthAe~ / 'jaga juga jaga sAke kesava ke / ' kR061 For Private and Personal Use Only
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1046 tulasI zabda-koza sAko : (1) sAkA+ kae / kIrti kthaa| 'juga juga jAna kinAtha ko jaga jAgata saako|' vina0 152.1 (2) khyAtiprada koI bar3A kAma, yazodAyaka utkarSa / 'larihai marihai karihai kachu saako|' kavi0 1.20 sAkhA : saM0strI0 (saM0 shaakhaa)| (1) vRkSa kI DAla / 'latA nihAri navahiM taru sAkhA / ' mA0 1.85.1 (2) (lakSaNA se)| vistAra, prapaJca, apavAda yA apayaza kA prasAra-pracAra / 'ko kari tarka bar3hAvai sAkhA / ' mA0 1.52.7. (3) vizva-racanA se paccIsa tattva:-prakRti, mahat, ahaMkAra, mana, pA~ca jJAnendriya, pA~ca karmendriya, paJca tanmAtra yA viSaya (zabda, rUpa, rasa, gandha, sparza), paJca mahAbhUta aura jIva / 'sAkhA paMca bIsa / ' mA0 7.13 chaM0 5 (4) vaMza ke gotra aadi| sAkhAmaga : saM00 (saM0 zAkhAmRga) / vAnara / mA0 6.28.1 sAkhi, khI : sN+vi0| (1) (saM0 sAkSin>prA0 sakkhI) / gavAha, taTastha draSTA / 'sAkhi sakhA saba subala sudAmA / ' kR0 12 'satya kahau~ kari saMkaru sAkhI / ' mA0 2.31.6 (yahA~ zapatha kA bhI tAtparya hai / ) (2) (saM0 sAkSya =sAkSI) saMstrI0 / gavAhI, sAkSAtkAra, taTastha-darzana kA pramANa / 'pAvaka sAkhI dei kari jorI prIti dRDhAi / ' mA0 4.4 (yahA~ bhI zapatha kA bhAva hai)| (3) santoM kI vANI-vizeSa jisameM AtmA tathA paramAtmA ke sAkSAtkAra kA varNana rahatA hai| 'sAkhI sabadI doharA kahi kihanI upakhAna / ' do0 554 (4) zAkhI / vRkSa / 'tulasI dali rUMdhyo cahaiM saTha sAkhi sihore / ' vina0 8.4 sAkhocAru : sAkhoccAru / 'sAkhocAru dou kulaguru kreN|' mA0 1.324 /03 sAkhoccAra : saM00 (saM0 shaakhoccaar)| vivAha meM vara-vadhU ke pitRvaMza ke gotra, pUrvajoM Adi kA vistRta kathana jo donoM ora ke AcAryoM dvArA kiyA jAtA hai| pA0ma0 126 sAkhoccAru : sAkhoccAra+kae0 / mA0 1.324; chaM03 (pAThAntara) / sAga : sAka (praa.)| (1) pattI / gI0 3.17.6 (2) sabjI, tarakArI / 'sAlana ___ sAga alone / ' vina0 175.4 sAgara : saM00 (saM0) / samudra (sagara putroM dvArA vistAra dene se nAma pdd'aa)| mA0 1.14 ca sAgaru : sAgara+kae / ekamAtra sAgara, advitIya samudra / 'sAgaru raghubara bAhubala / ' mA0 1.261 sAgu : sAga+ e. / harita patra / 'sAgu khAi sata baraSa gvaae| mA0 1.74.4 sAca, cA : sA~ca, caa| jAnahiM jhUTha na saac|' mA0 1.114 'mora panu sAcA / " mA0 1.256.4 For Private and Personal Use Only
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1047 sAcilo : sA~cilo / vina0 161.1 sAcI : saaNcii| 'saba sAcI kahauM / ' mA0 2.100 chaM0 sAce : sA~ce / yathArtha, pramANita / jana saba sAce hona hita bhae saguna eka bAra / ' mA0 1.303 sAcehaM : sA~cehuM / vastutaH, yathArtha meM / mA0 1.15 sAja : saM00 (saM0 sjj)| (1) sajAvaTa, banAva, veSaracanA, saadhn-saamgrii| 'durlabha sAja sulabha kari pAvA / ' mA0 7.44.7 (2) (phA0 sAja) bAjA+ banAva / 'sAjaka gire sAja ke|' gI0 5.26.2 (3) kri0vi0 / samAna, tatsadaza banAva ke sAtha / 'mRgarAja ke sAja lre|' kavi0 6.36 sAjaka : vi0 (saM0 sajjaka) / banAne-saMvArane vAlA / 'sAjaka bigare sAja ke|' gI0 5.26.2 sAjata : sajata / 'sAta divasa bhae sAjata sakala bnaau|' bara0 20 sAjana : sajana / sajAne / lage calana ke sAjana sAjA / mA0 2.310.6 sAhi, hIM : A0 praba / sajAte haiM, banAte yA taiyArI karate haiM / 'sakala cala kara - sAhiM sAjU / ' mA0 2.185.5 sAjahu : sajahu / 'haya gaya syaMdana sAjahu jAI / ' mA0 1.268.1 sAjA : (1) sAja / 'bipina basai tApasa ke sAjA / ' mA0 1.158.5 (2) bhUkR0 pu0 / sajAyA gyaa| 'rAma tilaka hita maMgala sAjA / ' mA0 1.41.7 sAji : saji / susajjita kara / mA0 6.68.1 sAjia : A0kavA0prae / sajAie, susajjita kiyA jAe / 'sAjia sabui samAju / ' mA0 2.4 sAjI : (1) sAji / 'barahiM sumana suaMjuli saajii|' mA0 1.161.7 (2) bhUkRstrI0 / susajjita kii| 'bIra basaMta sena janu sAjI / mA0 6.76.5 (3) A0bha0 prae0 (saM0 sajjiSyati>prA0 sajjihii>sAjihi) / sajAegA / 'ko sAhiba sevakahi nevAjI / Apu samAja sAja saba saajii|' mA0 2.266.5 sAju : saaj+ke| (1) veSa vinyAsa / 'sAju amaMgala maMgala rAsI / ' mA0 1.26.1 (2) saMbhAra, saamgrii| 'bhojana sAz2a na jAi bakhAnA / ' mA0 1.333.4 (3) taiyArI Adi / 'parichani sAju sajana saba laagiiN|' mA0 1.346.2 (4) de0 saajuu| sAjujya : saM00 (saM0 sAyujya) / mukti kA eka prakAra jisa meM advaita matAnusAra jIva ko brahma kA abheda upalabdha hotA-pRthaktA sarvathA kho jAtI hai / viziSTAdvaita meM aMzI brahma ke aMza rUpa meM jIva apanI paramArtha sattA anubhava For Private and Personal Use Only
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 1048 tulasI zabda-koza karatA aura isa prakAra aMzAMzibhAva kA bheda rahate bhI abheda pA jAtA haijaisA ki aGgakA aGgI se bhedAbheda rahatA hai / mA0 6.3.2 sAjU : (1) sAju / banAva, zRGgAra Adi / 'sajahi sulocana maMgala sAjU / ' mA0 2.27.3 (2) A0 - AjJA - mae0 / tU susajjita kara, zRGgAra sajA / 'risa parihari aba maMgala sAjU / mA0 2.32.3 sAjeM : kri0vi0 / susajjita kie hue ( sthiti meM ) / 'nava sapta sAjeM suMdarI saba / ' mA0 1.322 chaM0 sAje : bhUkR0pu0ba0 / susajjita kiye banAye / 'kari majjana prabhu bhUSana sAje / ' 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mA0 7.11.8 sArja : sarje, sajai / sajAtA hai / gI0 7.12.2 sATaka : (1) saM0pu0 (saM0 zATaka) / paridhAna, veSavinyAsa / (2) (saM0 sATaka-- sAT darzane ) / pradarzana, pradarzanI dikhAva / (3) (saM0 saTTaka) eka prakAra kA kSudra pAtroM kA nATya, grAmya nATya / 'saba phoTaka sATaka hai tulasI apano na kachU sapano dina hai / ' kavi0 7.41 sATi : pUkR0 (saM0 zaTa avasAdane ) / kaSTa uThAkara / 'bAra koTi sira kATi sATi laTi rAvana saMkara pai laI / ' gI0 5.38.3 sAr3hesAtI : (1) saM0pu0 + strI0 (saM0 sArdhasaptika > prA0 saDDhasattia ) / bArahaveM, rAzisthAna tathA dvitIya sthAna ko milAkara sAr3he sAta varSa kI zanaizcara kI sthiti jisameM sthAna parivartana, uccATana Adi kaSTa hote haiM / 'samaya sAr3hesAtI sarisa nRpahi prajahi pratikUla / ' rA0pra0 3.2.4 ( 2 ) sAr3hesAtI zanitulya uccheda, uccATana Adi saMkaTa lAne vAlI - ' avadha sAr3hasAtI taba bolI / ' mA0 2.17.4 sAr3hI : saM 0 strI 0 / (dUdha ke Upara jamane vAlI ) malAI / gI0 5.37.2 sAta : sapta (prA0 satta) / saMkhyAvizeSa | mA0 7.114.10 sAtaka : (sAta + eka ) lagabhaga sAta / 'sAtha kirAta chasAtaka dInhe / ' mA0 2.272.8 sAtaveM : vi0puM0 (saM0 saptama > prA0 sattama > a0 sattavaM ) / sAtavA~ / mA0 3.36.2 sAtahajAna : (saM0 sapta + haya + yAna ) sAta ghor3oM vAhana vAlA = sUrya ( sUrya ko 'saptAzva' tathA 'sapta-sapti' kahA jAtA hai, isI AdhAra para zabda gar3hA gayA hai ) / 'chalI na hoi svAmi sanamukha jyoM timira sAta- haya jAna soM / ' gI0 5.33.2 sAtA : sAta | mA0 2.280.8 For Private and Personal Use Only
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1049 sAtai : saM0+vi0strI0 (saM0 saptamI>prA0 sattamI>a0 sattavIM == sttvi)| (1) sAtavIM (2) saptamI tithi / vina0 203.8 sAto : sAtoM, saba-ke-saba sAta / samudra sAtau soSihai / ' kavi0 6.2 sAttvika : vi0 (sN.)| sattvaguNI, duHkha-moharahita, rAjasa-tAmasa pravRttiyoM se zUnya-zuddha prakAzAnandamaya, uttama / mA0 7.117.6 sAtha, thA : (1) saM0pu0 (saM0 sArtha>sattha) / gola, yUtha, saMgha / 'gaja cikkarata bhAjahiM sAtha te|' mA0 6.78 chaM0 (2) saha, saMga meM / saba mili jAhu bibhISana saathaa|' mA0 6.106.3 sAtharI : sAtharI para / 'te siya rAmu sAtharI soe / ' mA0 2.61.3 sAtharI : saM0strI0 (saM0 srastara>prA0 satthara) / bistara, ghAsa-phUsa kA bichonaa| 'kusa kisalaya sAtharI suhAI / ' mA0 2.66.2 sAthinha : sAthI+saMba0 / sAthiyoM / sAthinha soM bhuja uThAi kahIM ttere|' vina0 227.1 sAthI : vi0pU0 (saM0 sAthika>prA. satthia) / sAtha vAlA, sahacara, apane varga kA sadasya, sahavargI / gI0 5.16.2 sAtha, thU : sAtha+kae / saMga, sahayAtrA / 'kehi sukRtIsana hoihi sAthU / ' mA0 2.58.3 sAdara : vi0+kri0vi0 (saM0) / Adara sahita, sammAna pUrvaka / 'sevata sAdara samana kalesA / ' mA0 1.2.12 sAdaru : sAdara+kae0 / 'so saba sAdaru kInha / ' mA0 2.247 sAdeM : vi.pu. (phA0 sAdaH) / sAde se, sAdhAraNa se (sahita) / 'bhUSana basana beSa suThi saadeN| mA0 2.221.6 sAdha : (1) saM0strI0 (saM0 zraddhA=icchA>prA. saddhA>a0 sddh)| abhilASa, vAsanA, icchA / 'sakuci sAdha jani maaro|' kR0 34 (2) vi0puM0 (saM. zraddha>prA0 sddh)| zraddhAlu / 'saba sumati sAdha skhaau|' gI0 7.255 (3) sAdhaka, siddha karane vAlA / 'saguna sAdha subhakAja / ' rA0pra0 1.4.1 / / sAdhaka : saM0vi0pu0 (sN0)| (1) udyamazIla / (2) sAdhanA karane vAlA, tapasvI Adi / 'ati punIta sAdhaka sidhidaataa|' mA0 1.143.2 (3) yuJjAna yogI jo yogasiddhi kI prakriyA meM cala rahA hotA hai (isa artha meM hI sarvAdhika prayoga haiM) / 'bhae akaMTaka sAdhaka jogii|' mA0 1.87.8 'sAdhaka siddha bimukta udaasii|' mA0 7.124.5 (4) kArya saphala karane vAlA / 'svAratha-sAdhaka / ' mA0 1.136 (5) vivAha ke pUrva vara-kanyA-pakSoM meM madhyastha hokara sambandha pakkA karAne vAlA / 'dulahini umA, Isu baru, sAdhaka e muni|' pA0ma0 80 sASako : sAdhaka bhI / 'sunata sihAta saba siddha sAdhu saadhko|' kavi0 7.68 For Private and Personal Use Only
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1050 tulasI zabda-kozaH sAdhata : vapu / sAdhanA dvArA siddha karate hue| 'sAdhata kaThina bibeka / ' mA.. 7.118 sAdhana : saM00 (saM.) / (1) upakaraNa (2) tapa Adi uccatama sAdhya kI prApti ke upAya / soi phala sidhi saba sAdhana phUlA / ' mA. 1.3.8 (3) aSTAGga yoga Adi ke upAya :- yama, niyama, prANAyama, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna aura samAdhi+haThayoga ke sAdhana mudrA Adi+rAjayoga / 'aba sAdhana upadesana aae|' kR0 50 (4) navadhA bhakti-jinakA varNana araNyakANDa meM hai / mA0 3.16.5 sAhiM : A0praba0 / sAdhanA kara rahe haiM; prayatnarata haiM / 'tumhareM Azrama abahiM Isu tapa sAhiM / ' pA0ma0 21 sAdhahi : A0 mae / tU sAdhana kara, grahaNa kara / 'ke cupa sAdhahi suni samujhi / ' do018 sAdhA : bhUka pu0 / (1) nizcita kiyaa| 'rAjU dena kahuM subha dina saadhaa|' mA0 2.54.7 (2) parakhA, kasA / 'aba lagi tumhahi na kAhU sAdhA / ' mA0 1.137.4 sAdhi : prakR0 / (1) nizcita kr| 'sudina sAdhi napa caleu bajAI / ' mA0 1.154.5 (2) grahaNa kara / 'kA cupa sAdhi rahehu blvaanaa|' mA0 4.30.3 (3) A0-AjJA-mae0 / tU siddha kara le / 'eka hI sAdhana saba ridhi sidhi sAdhi re / ' vina0 66.2 sAdhI : (1) bhUkR strI0 / sAdha lI, grahaNa kii| 'dekhi dasA cupa sArada sAdhI / ' mA0 2.307.2 (2) vi0strI0 (saM0 sAdhya) / siddha hone yogya, siddha kI jAne vAlI / 'nAma rUpa dui Isa upaadhii| akatha anAdi susAmujhi sAdhI / ' mA0 1.21.2 sAdhu : vi0 (saM0) / (1) dUsare kA hita karane vAlA (sAnoti para kAryANi iti sAdhuH) / 'sAdhu carita. 'jo sahi dukha para chidra durAvA / ' mA0 1.2.5-6 (2) mhaatmaa| 'parama sAdhu paramAratha biNdk|' mA0 7.105.4 (3) sajjana, nirdoSa / 'baiTho sakuci sAdhu bhayo cAhata / ' kR0 3 (4) (avyayAtmaka prayoga) bhalA-bhalA, bahuta acchA, atyuttama huA (zAbAza) / 'sAdhu sarAhi sumana sura baraSe / ' mA0 2.210.7 (5) vaNik / sAdhutA : saM0strI0 (sN.)| sajjanatA, parahita bhAvanA, tponisstthaa| mA0 7.106.4 sAdhunha : sAdhu+saMba0 / sAdhuoM / 'muni sunu sAdhunha ke guna jete|' mA0 3.46.8 sAdhupano : saM00kae / sAdhutA / 'byAdha ko sAdhupano kahie / ' kavi0 7.63 For Private and Personal Use Only
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulaso zabda-koza 1051 sAdhu-sAdhu : avyaya (saM0) / harSotsAhavardhaka zabda (shaabaashii)| 'sAdhu-sAdhu bole muni gyaanii|' mA0 2.126.7 sAdhU : sAdhu / mA0 1.5.8 sAdhe : sAdhana karane se / 'lahia na koTi joga japa sAdhe / ' mA0 1.70.8 sAdhe : bhUkR0pu0ba0 / siddha kiye / 'samayahiM sAdhe kAja saba / ' do0 448 sAdheu~ : A0-bhUkR.pu+ue / maiMne siddha kara liyA; apanI muTThI meM kiyaa| _ 'aba sAdheu~ ripu sunahu naresA / ' mA0 1.171.3 sAdho : sAdhyo / 'sAdho kahA kari sAdhana ta / ' kavi0 7.156 sAdhauMgo : A0bha00 ue / siddha kara lUgA / 'kAlihIM sAdhauMgo kAja / ' kavi0 7.120 sAdhya : vi0 (saM0) / (1) sAdhana dvArA prApya, lakSya / (2) ArAdhya / 'siddha sAdhaka sAdhya vAcya vAcaka rUpa / ' vina0 53.7 sAdhyau : bhUkR00kae0 / siddha kiyA, pUrNa kiyaa| gI0 2.3.4 sAna : saM00+strI0 (saM0 zANa) / zastroM kI dhAra teja karane kA upakaraNa vizeSa, kharAda / 'dharI kabarI sAna banAI / ' mA0 2.31.2 sAnaMda : vi0 (saM0) / Anandarahita, sukha-saMyukta / mA0 2.24 sAnA : bhUka pu0 / gudhA huA, otaprota, mizrita / 'bidhi prapaMcu guna avaguna __'sAnA / ' mA0 1.6.4 sAni : pUkR0 / gadhakara, mizrita karake / 'bolIM girijA bacana bara manahaM prema rasa sAni / ' mA0 1.116 sAnI : (1) bhUkR0 strI0 / gUdhI huI, Ardra karake milAI huI; otaprota, lapeTI huI / 'samujhi na parai buddhi bhrama sAnI / ' mA0 1.134.6 (2) sAni / 'bole madhura bacana chala sAnI / ' mA0 1.86.8 sAnukala : vi0+kri0vi0 (saM0 sAnukUlya) / anukUlatA sahita, anukula AcaraNa pUrvaka / 'sevahiM sAna kala saba bhaaii|' mA0 7.25.1 sAnuga : vi0 saM0) / anugAmiyoM (anucaroM Adi) sahita / hanu0 13 sAnuja : vi0 (sN0)| anuja sahita / mA0 1.40.2 sAnurAga : vi0 (saM0) / anurAga-sahita, snehayukta / kavi0 2.10 sAne : bhUkR00ba0 / gadhe, moye hue, otaprota, snigdha kiye hue / 'saba ke bacana premarasa sAne / ' mA0 7.47.7 sAndra : vi0 (saM0) / saghana, ghanIbhUta / mA0 3 zloka 2 sAnyo : bhakR00kae0 / sauMdA, moyA huA, litharA huA, cabhorA huaa| 'karama kIca cita saanyo|' vina0 88.3 For Private and Personal Use Only
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1052 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza sApa, pA: saM0 strI0 + puM0 (saM0 zApa - puM0 ) / bhAvI aniSTakArI vacanavizeSa ! mA0 7.107 ka; 106.3 sApata: vakR0pu0 (saM0 zapat > prA0 sappaMta ) / zApa detA huA / 'sApata tAr3ata paruSa kahaMtA / mA0 3.34.1 sApe : zApa diye jAne para / 'sApe pApa, naye nidarata khala / ' gI0 1.47.2 sAbara : ( 1 ) vi0 (saM0 zAbara ) / zabara jAti sambandhI, jaMgalI, aziSTa / ( 2 ) zAbarI vidyA jo jaMgalI jAti meM pracalita mantroM vAlI hotI hai / sAbara maMtra : zAbarI vidyA ke mantra ( jinakI racanA zabara veSadhArI ziva ne kI thI, aisA pracalita hai / ina mantroM kI bhASA betukI hotI hai / ) mA0 1.15.1 sAma : saM0pu0 (saM0 sAman) / (1) rAjanIti ke cAra upAyoM meM prathama / pratipakSI ko vAcika sAntvanA Adi se anukUla karane kA upAya / 'sAma dAna bhaya bheda dekhAvA / ' mA0 5.6.3 (2) dvitIya veda, vaidika saMhitAvizeSa / 'dhIra muni girA gaMbhIra sAmagAna kI / ' gI0 2.44. 1 ( sAmaveda ke mantroM ko bhI 'sAma' kahA jAtA hai) / ( 3 ) sAntvanA / 'nAma kali kAmataru sAmazAlI / ' vina0 44.1 sAmadha : saM0pu0 / samAdhiyoM kA paraspara snehAcAra Adi / 'sAmadha dekhi deva anurAge / mA0 1.320.4 sAmaratha : saM0pu N0 (saM0 sAmarthya ) / zakti, kSamatA / 'yaha sAmaratha achata mohi tyAgahu / ' vina0 64.5 sAmAdika : rAjanIti ke cAra upAya:- sAma, dAna, bheda aura daNDa / do0 506 sAmu : sAma + kae0 / ekamAtra sAmanIti, anukUla banAne kA upAya / 'rAma soM sAmu kie hitu hai / ' kavi0 6.28 sAmubhi: samujhi / samajha, viveka buddhi / 'prabhu pada prIti na sAmujhi nokI / ' mA0 1.6.5 I sAmaheM : kri0vi0 (saM0 sammukhe, saMmukhena > prA0 saMmuhe > a0 saMmuheM ) / sAmane, anukUla hokara Age / 'teu suni sarana sAmuheM Ae / mA0 2.266.3 sAho : vi0 0kae0 (saM0 saMmukhaH > prA0 saMmuhI ) | sAmane sthita / 'tulasI svAratha sAmuho / ' do0 481 sAma : sAma hI, sAmanItimAtra (dAna, bheda aura daNDa nItiyA~ nahIM ) / ihA~ kiye subha sAmaM / ' gI0 5.25.3 For Private and Personal Use Only sAmo: saM0pu0kae0 (saM0 sAmakam = mUladhana > prA0 sAmaaM > a0 sAmau ) / sAmagrI, pU~jI ( phA0 sAmAna ? ) / 'bAlamIki ajAmila ke kachu huto na sAdhana sAmo / ' vina0 225.4
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1053. sAya : (1) saM00 (sN.)| anta, chora, avasAna, carama sImA (2) saM0strI0 (saM0 sAti>prA0 sAi) / vinAza (maraNa-tulya ksstt)| 'kRpAsiMdhu bilokie janaH mana kI sAMsati sAca / ' vina0 220.6 sAyaka : saM00 (saM.) / bANa / mA0 1.18.10 sAyakanhi : sAyaka+saMba0 / bANoM (ne) / 'prabhu ke sAyakanhi kATe / ' mA0 6.68 sAyakA : sAyaka (bahuvacana meM prayukta-saM0 saaykaaH)| 'pacAri DAre saaykaa|' mA0 3.20 chaM0 2 sAyaku : sAyaka+kae / eka bANa / mA0 2.236.8 sAyara : sAgara (prA0) / 'sAyara jurai na nIra / ' do0 72 sAyarakAMThe : (saM0 sAgara-kaNThe) samudra-taTa para / 'prabhu Ai pare suni saayr-ktthi|" kavi0 6.28 sAraMgapAni, nI : (de0 sAraMga-saM zAGgapANi) viSNu (rAma) / mA0 6.116.2 sAra : (1) saM00 (sN.)| niSkarSa, nicor3a, svarasa / mA0 6.12.7 (2) dRr3ha aMza / 'kiye bicAra sAra kadalI jyoN|' vina0 277.2 (3) lohaa| 'kapaTa-sAra-sUcI sahasa / ' do0 410 (4) dekhabhAla / 'saba ke sAra-saMbhAra gosaaii|' mA0 2.80.6 (5) zAlA / jaise, ghorasAra, hathisAra Adi / sAraMga, gA : sN.pu.| (1) (saM0 zAGga>prA0 saarNg)| viSNu kA dhanuSa; dhanuSa / 'kara sAraMga sAji kaTi bhaathaa|' mA0 6.68.1 (2) (sN0)| eka prakAra kA saMgIta-rAga / 'susura susAra~ga guMDa / ' gI0 7.16.4 (3) (saM0) tantrI-vAdyavizeSa, saarNgii| 'sAraMga guDamalAra ''baajhiiN|' gI0 7.16.4 sAraMgadhara : vi0+saM00 (saM0 shaanggdhr)| viSNu (raam)| rA0pra0 3.7.1 sArathi : saM00 (sN0)| sUta, rathacAlaka / mA0 6.100.7 sArathinha : sArathi+saMba0 / sArathiyoM (ne) / 'ratha sArathinha bicitra bnaae|' mA0 1.266.3 sArathI : sArathi / mA0 2.143 sArada : (1) sAradA / sarasvatI / 'sumirata sArada Avati dhaaii|' mA0 1.11.4 (2) vi0 (saM0 shaard)| zarad Rtu-sambandhI / 'sArada sasi sama tuDa / ' gI0 7.16.4 sAradau, hu : zAradA bhI / tehi sAradau na baranai paaraa|' mA0 1.317.1; mA0 2.238.4 sAradA : saM0strI0 (saM0 zAradA) / sarasvatI, vANI kI devii| mA0 1.35.2 sAradI : vi0strI0 (saM0 zAradI) / zarad Rtu kI / 'kahuM kahuM bRSTi sAradI thorii|' mA0 4.16.10 For Private and Personal Use Only
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1054 tulasI zabda-koza sAradUla : saM00 (saM0 shaarduul)| siNh| 'sAradUla ko svAMga kari kUkara kI karatUti / ' do0 412 sAranu : saM0pu0kae0 (saM0 sAraNaH) / rAvaNa kA eka guptacara / 'Ae suku sAranu bolAe te kahana laage|' kavi0 6.8 sAra-sa~bhAra : saMstrI0 / dekhabhAla, rakSA-vyavasthA / mA0 2.80.6 sArasa : saM00 (saM0) / (1) pakSivizeSa / 'mora haMsa sArasa pArAvata / ' mA0 7.28.5 (2) kamala / 'syAma sArasa mRga mano sasi sravata sudhA siMgArU / ' 3014 sArA : (1) sAra / niSkarSa / 'ati pAvana purAna zruti sArA / ' mA0 1.10.1 (2) sAra saMbhAra / 'karihahiM sAsu sasura sama saaraa|' mA0 2.66.1 (3) bhUkR00 (saM0 sArita>prA0 sAria) / sa~vArA, lgaayaa| 'asa kahi rAma tilaka tehi saaraa|' mA0 5.46.10 sAri : pUkR0 / sAra kara, saMvAra kara, lagAkara / 'tilaka sAri astuti anusaarii|' mA0 6.106.6 sArikA : saM0strI0 (saM0 zArikA, saarikaa)| manuSya vANI bolane vAlA pakSi vizeSa, mainA / 'suka sArikA par3hAvahiM bAlaka / ' mA0 7.28.7 sArikhI : vi0strI0 (saM0 sadazI>prA0 sArikkhI) / samAnatA vAlI / 'rAma so na bara dulahI na siya saarikhii|' kavi0 1.15 sArikhe : vi000 (saM0 sadRkSa>prA0 sArikkhaya) / sarIkhe, tulya / 'tumha sArikhe saMta priya moreM / ' mA0 5.48.8 sArikho : vi0pU0kae0 (saM0 sadakSa:>prA0 saarikkho)| sarIkhA, sadRza / 'hanumAna sArikho 'na triloka mahAbala bho|' hanu07 sArI : sArI+ba0 / sArikAe~, mainaaeN| "suka sArI-sumirahiM rAma / ' mA0 1.7.10. sArI : (1) sArikA / (2) saM0strI0 (saM0 zATI>prA0 saaddii)| striyoM kA paridhAnavizeSa / 'soha navala tana sudara saarii|' mA0 1.248.2 sAru, rU : sAra+kae / ekamAtra sAra, niSkarSa, tattva / mA0 2.323.8 'yaha svAratha paramAratha sArU / ' mA0 2.268.6 sAre : vi.puM0ba0 (saM0 sakala >prA0 saala =saly)| saba / 'paramAratha svAratha ___ sukha sAre / ' mA0 2.286.7 sArehu : A0-bha0+AjJA-maba / tuma sa~vAranA, lagAnA / 'sArehu tilaka kaheu raghunAthA / ' mA0 6.106.3 sAro : saM00 (saM0 sAraka:>prA0 sArao) / mainApakSI (sArikA kA pulingg)| 'suka soM gahabara hiye kahai saaro|' gI0 2.66.1 For Private and Personal Use Only
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1055 sAryo : bhUkR.pu0kae / (1) racAyA, lgaayaa| 'tilaka bibhISana kaheM puni saaryo|' mA0 6.118.4 (2) pUrA kiyA, siddha kiyaa| 'kAju kahA nara tanu dhari sAryo / ' vina0 202.1 sAla : (1) saM00 (saM.) / vRkSa vizeSa / 'sAla teM bisAla bAhaiM / ' kavi0 5.13 (2) saM000 (saM0 zalya>prA0 sll)| tIra, tIkhI noka, cubhana, cubhane vAlA, kssttdaayii| (3) (saM0 zAla, saal)| bAr3A, gherA, dIvAra Adi / gI0 3.10.2 (4) sAlA / ghara / jame, 'parana-sAla' / gI0 2.44.3 sAlaka : sAla (saM0 zalyaka) / sAlane vAlA, kssttdaayii| 'khala-sAlaka bAlaka / ' mA0 3.16.11 sAlati : vakR.strI0 / zalyatulya cubhatI, khaTakatI / 'asurani ura sAlati / ' gI0 7.17.8 sAlana : (1) sAla+saMba0 / sAloM, bAr3oM yA jharokhoM (se, meN)| pallava sAlana herI prAnaballabhA na TerI / ' gI0 3.10.2 (2) saM00 (sN.)| vyaJjana (dAla, tarakArI Adi) / 'jasa sAlana sAga alone / ' vina0 175.4 sAlabhaMja : saMstrI0 (saM0 zAlabha jikA) / mUrti, vAstu-pratimA Adi / sAlabhaMjani : sAlabhaMja+saMba0 / mUrtiyoM / 'tulasidAsa mosI kaThora-cita kulisa sAlabhaMjani ko ha haiM / ' gI0 6.17.3 sAlA : (1) saM0strI0 (saM0 zAlA>prA0 saalaa)| ghara / 'barani na jAhiM maMju dui saalaa|' mA0 2.133.8 (2) sAla (saM0 zalya) / noka, cubhana, khttkaa| 'saTha ajahUM jinha ke ura saalaa|' mA0 6.25.4 / sAli : (1) saM00 (saM0 zAli) / dhAna / 'sevaka sAli pAla jaladhara se / ' mA0 1.32.10 (2) vi0 (saM0 zAlin) / sampanna, yukta / 'tapa sAli / ' mA0 1.330 (samAsAnta meM pryukt)| sAlima : vi0 (arbii)| pUrNa, svastha, adhika / 'jinake gumAnu sadA sAlima saMgrAma ko|' kavi0 1.6 sAlI : sAli / (1) dhAna / 'Iti bhIti jasa pAkata saalii|' mA0 2.253.1 (2) (samAsAnta meM) sampanna, yukta / bimala bibeka dharama nysaalii|' mA0 2.267.8 sAla : sAla+kae0 / zalya, cubhana, kasaka, kleza / 'bhA kubarI ura sAlu / ' mA0 2.13 sAle : sAlA+ba0 / zalya, kasaka, kATe / 'birAjata bairina ke ura sAle / ' hanu0 17 sAvakarana : saM00 (saM0 zyAmakarNa-zyAma>prA0 sAma>a. saavN)| For Private and Personal Use Only
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1056 tulasI zabda-kozaH yajJopayogI azvajAtivizeSa (jise sAdhAraNa kAmoM meM nahIM jotA jaataa)| 'sArvakarana aganita haya hote| te tinha rathanha sArathinha jote|' mA0 1.266.5. sAvaMtu : saM0pu0kae0 (saM0 sAmantyam =sAmantatvam >prA0 sAmaMtaM>a0 saavNtu)| sAmantatA, parAdhIna rAjatva / 'deva nisAna bajAvata gAvata, sAvaMtu go, mana bhAvata bho re|' kavi0 6.57 sAvara : vi0 (saM0 zyAmala>prA0 sAmala>a0 sAvala) / zyAmavarNa / 'sAvara kuara sakhI suThi lonaa|' mA0 1.233.8 sAvarI : sArI ne / kiyo bidehu mUrati sAvarI / ' mA0 1.324 chaM. 4 sAvarI : sAvara+strI0 / zyAmavarNa vaalii| sAvaka : saM.puM0 (saM0 zAvaka) / zizu, bAlaka / 'kehari sAvaka / ' mA0 1.32.7 'mRgasAvaka nayanIM / ' mA0 2.8.8 sAvakAsa : vi0 (saM0 saavkaash)| avakAzayukta (kAryavyagratA se mukt)| 'sAvakAsa suni saba ranivAsU / ' mA0 2.281.3 sAvaja : sAuja / kavi0 7.142 sAvata : saM00 (saM0 sApatnya>prA0 saavtt)| (1) sapatnIbhAva =sautiyA DAha / (2) sapatnabhAva = zatrutA / 'saragahuM miTata na sAvata / ' vina0 185.4 sAvadhAna : vi0 (sN.)| avadhAnapUrvaka, dattacitta, ekAna / mA0 7.78.3 sAvana : saM00 (saM0 zrAvaNa>prA0 saavnn)| mAsavizeSa jo varSA Rtu meM pari gaNita hai, jisakI pUrNimA ko zravaNa nakSatra par3atA hai| mA0 1.300.2 sAvano : saavn+ke| sAvana mahIne kaa| 'bAridhArA uladai jaladu jauna saavno| kavi0 5.8 sAsa : sAsu (saM0 zvazrU) / gI0 5.50.5 sAsaka : vi0pU0 (saM0 zAsaka) kae / ekamAtra zAsanakartA, niyAmaka / 'saba ko sAsaka, saba meM, saba jaameN|' gI0 5.25.2 sAsati : (1) sAMsati / kaSTa / 'sAsati sahata dAsa / ' hanu0 26 (2) saMstrI0 (saM0 zAstiH) / zAsana, daNDa Adi / 'sAsati kari puni karahiM psaauu|' mA0 1.86.3 sAsana : saM0pu0 (saM0 zAsana) / Adeza / 'surapati sAsana thana mano mAruta mili dhaae|' gI0 1.6.5 sAsu : sAsU / mA0 2.58.1 sAsunha : sAsu+saMba0 / (1) sAsuoM ne / 'sAsunha sAdara jAnakihi majjana turata karAi / ' mA0 7.11 (2) sAsuoM ko| 'sAsunha sabani milI baidehI / ' mA0 7.7.1 For Private and Personal Use Only
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1057 sAsura : saM00 (saM0 zvAzura>prA0 saasur)| sasurAla / 'priya na kAhi asa ___ sAsura mAI / ' mA0 1.311.1 sAsure : kri0vi0 (saM0 zvAzure>prA0 sAsure) / sasurAla meM / 'ghara gura gRha priya __ sadana sAsure bhai jaba jaha~ phunaaii|' vina0 164.4 sAsU : saM0strI0 (saM0 zvazrU>prA0 saasuu)| (1) pati kI maataa| mA0 2.685 (2) patnI kI mAtA / mA0 1.336.7 sAstra : saM00 (saM0 shaastr)| kisI viSaya kA anuzAsana karane vAlA grantha, sUtra, niyama, vidhi, vidhAna Adi / 'sAsu suciMtita puni puni dekhia / ' mA0 3.37.8 sAha : sAhi / samrAT, svAmI / 'sAha hI ko gotu gotu hotu hai gulAma ko|' kavi0 7.107 sAhanI : saM0pu0 (saM0 sAdhanika =sainika-sAdhana = senA>prA0 saahnnia)| senAnAyaka yA sipAhI / 'lie subhaTa sAhanI bolAI / ' mA0 2.272.3 sAhaba : sAhiba / do0 97 sAhabI : saahibii| kavi0 7.126 sAhasa : saM00 (sN.)| (1) avivekapUrNa kaary| mA0 6.16.3 (2) dRDhatA, sahiSNutA / 'saba mili sAhasa kariya syaanii|' kR0 48 sAhasika : vi0 (saM0) / sahanazIla, kaSTa sahiSNu, dRDha, utsAhI / gI0 1.62.2 sAhasI : (1) sAhasika (prA0 sAhasi a) / do0 233 (2) sN0strii0| sAhasa, sAhasikatA / 'tulasI kI sAhasI sa rAhie kRpAla rAma / ' kavi0 7.81 sAhi : saM00 (saM0 zAkhi = rAjavaMzavizeSa>prA0 sAhi-phA0 zAha = samrATa) / 'gulAma rAma sAhi ko|' kavi0 7.100 sAhita : saM00 (saM0 saahity)| kAvya, vAGamaya / 'tulasI asamaya ke savA dhIraja dharama bibeka / sAhita sAhasa satya brata rAma bharoso eka / ' do0 447, sAhiba : saM00 (arbii)| svaamii| mA0 2.20 5.1 sAhidahi : sAhaba ko / mA0 2.268.3 'sabai sAhibahi sohai|' kR0 35 sAhibinI : sAhiba+strI0 (arbii-saahib:)| svAminI (siitaa)| kavi0. sAhibI : saM0strI0 / svAmitva, rAjatva / do0 570 sAhibu : sAhiba+kae0 / eka hI svAmI / mukha so sAhiba hoi / ' mA0 2.306 sAhu : saM00 (saM0 sAdhu>prA0 sAhu) / vaNika, seTha dhnii| 'tulasI dina bhala sAdhu kaheM, bhalI cora kaha~ rAti / ' do0 148 sAheba : sAhiba / do0 80 sAhebu : sAhibU / kavi0 5.6 For Private and Personal Use Only
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1058 tulasI zabda-koza sAhaiM : saM0 strI0ba0 (saM0 zAkhA:>prA. sAhAo>a0 saahii)| dvArazAkhAeM, daravAje ke khambhe, bAjU / 'dvAra bisAla suhAI saahaiN|' gI0 7.13.3 siMgaraura : sagaberapura (prA0 sigera ura) / mA0 2.151.1 siMgAra, rA : siMgAra / (1) sAjasajjA, veSavinyAsa / 'sivahi saMbhugana karahiM siNgaaraa|' mA0 1.62.1 (2) striyoM ke solaha zRMgAra / rA0na0 10 (3) zRGgAra rasa (de0 siNgaar)| siMgAru, rU : siMgAra+kae0 / (1) zRGgAra rasa / 'sasi sravata sudhA siNgaaru|' kR0 14 (2) veSabhUSA kI rcnaa| 'saMta sumati tiya subhaga siMgArU / ' mA0 1.32.1 (3) alaMkaraNa / 'sakala sukRta phala sugati siMgArU / ' mA0 1.268.6 siMcAI : bhUka0strI0ba0 / sikta kraayiiN| 'bIthIM sakala sugaMdha siNcaaii|' mA0 7.6.3 siMcAI : (1) saM0strI0 / sIMcane kI kriyA / kR0 56 (2) bhuukR0strii0| sikta ___ karAyI / 'saMtata rahahiM sugaMdha siMcAI / ' mA0 1.213.4 siMcAvA : bhUka00 / sikta karAyA, siNcaayaa| 'carana salila saba bhavana siNcaavaa|' __ mA0 1.66.7 siMci : pUkR0 / siMcakara, sikta hokara / 'kRpAsiMdhu siMci bibudha beli jyoM phiri sukha pharani phrii|' gI0 1.57.2 si : sii| samAna / 'prIti ki si mUrati |'maa0 2.281.7 siMgAra, rA : saM00 (saM0 zRGgAra>prA0 siNgaar)| (1) zRGgAra rasa jisakA sthAyI bhAva rati (prema) hotA hai / 'janu prema aru siMgAra tanu dhari milata / ' mA0 7.5 chaM0 1 isa rasa kA zyAma varNa mAnA gayA hai| 'jana sohata siMgAra dhari mUrati parama anUpa / mA0 1.241 (2) veSavinyAsa, bhUSaNa Adi kI sajAvaTa / 'bidhavanha ke siMgAra nabInA / ' mA0 7.66.5 (3) alaMkaraNa / 'nisi suMdarI kare siNgaaraa|' mA0 6.12.3 (4) kAma bhog| siMgAru, rU : siMgAra+kae0 / (1) zRGgAra rasa / 'sobhA raju maMdara siMgArU / ' mA0 1.227.8 (2) alaMkaraNa / (3) veSavinyAsa / 'kari siMgaru sakhIM le aaii|' mA0 1.100.5 (4) kAmabhoga, ratikrIDA / 'jagata mAtu pitu saMbhu bhavAnI / tehiM siMgAru na kahau~ bkhaanii|' mA0 1.103.2 siMgha : siMha (praa.)| (1) kesarI / siMgha kaMdha Ayata ura sohaa|' mA0 5.45.5 (2) zreSTha+siMha ke samAna / 'puruSa-siMgha bana khelana aae|' mA0 3.22.3 siMghanAda : siMhanAda / mA0 6.36.6 siMghanAda : siMghanAda+kae / kavi 5.6 siMghala : saM0pU0 (saM0 siMhala) / laGa kAdIpa / mA0 2.223 For Private and Personal Use Only
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1059 siMghAsana : siMhAsana / mA0 7.10.5 sighAsanu : siMghAsana+kae / mA0 1.100.3 sidhini, nI : siMgha+strI0 (saM0 siNhii)| mA0 2.36 siMdUra : saM0pu0 (saM0) / seMdura / jA0ma0/018 siMdhu : saM00 (saM0) / smudr| mA0 1.8.14 siMdhura : saM00 (saM0) / hAthI / mA0 1.333.7 siMdhuragAminI : gajagAminI / mA0 7.3.6 siMdhurabadana : gajAnana / maNeza / rA0pra0 1.1.2 siMdhuramanimaya : gajamuktAoM se nirmita / mA0 1.288.7 siMdhusuta : (1) viSa / (2) jalandhara daitya (?) / vina0 46.7 siMdhusutA : samudra kI putrI = lakSmI / mA0 1.186 chaM0 1 siMdho : siMdhu+saMbodhana (sN.)| mA0 7.18.1 siMsupA : saM0strI0 (saM0 zizupA) / sIsama vRkSa / mA0 2.86.4 siMha : saM00 (saM0) / (1) magarAja, hiMsaka vanya jantu vishess| mA0 6.18 (2) (samAsAnta meM) siMha ke samAna, zreSTha / 'puruSasiMha dou bIra / ' mA0 1.208 siMhanAda : siMha tulya garjana / mA0 6.50 siMhAsana : saM0pU0 (saM0) / siMha pratimAoM se susajjita rAjapITha +siMha tulya rAjA kA Asana / rAjagaddI, rAjAsana / mA0 6.106.6 siMhAsanu : siMhAsana+kae / mA0 2.105.7 siMhikA : saM0strI0 (sN.)| rAhu kI mAtA rAkSasIvizeSa / hanu0 27 siani : saM0strI0 (saM0 sIvanI>prA0 siaNI>a0 sianni)| silAI / siani suhAvani TATa pttoreN|' mA0 1.14.11 siareM : (saM0 zItalena>prA0 sIaleNa>a0 sIaleM) / ThaMDhe...se / 'siareM bacana sUkhi gae kaiseM / ' mA0 2.71.5 siyAra, rA : saM0pu0 (saM0 zragAla>prA. siaal)| giiddd'| mA0 2.158.5%, 67.7 sikatA : saM0strI0 (saM0) / bAlU / mA0 7.122 ka sikha : (1) saM0strI0 (saM0 zikSA>prA0 sikkhA>a0 sikkha) / upadeza / sItali sikha dAhaka bhai kaiseM / ' mA0 2.64.2 (2) (saM0 shikhaa)| coTI / 'nakha sikha khottii|' mA0 2.163.7 'nakha sikha sudaka / ' mA0 1.216 sikhaMDa : saM0pU0 (saM0 zikhaNDa) / (1) morapakSa / (2) mukuTa ke bAhara ke ghugharAle bAla ; alakAvali / 'sirani sikhaMDa sumana dala maMDana / ' gI0 1.56.5 For Private and Personal Use Only
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1060 tulasI zabda-koza "sikha sikhAi : A0pra0 (saM0 zikSate>prA0 sikkha i)| sIkhatA hai, abhyAsa karatA hai / 'sikha i dhanuSa bidyA bara bIrU / ' mA0 2.41.3 sikha ia : A0kavA0prae / sikhAie, upadeza kIjie, sikhAyA jAya / 'taji sakoca sikha ia anugAmI / ' mA0 2.314.7 sikha I : bhUkRstrI0 (saM. zikSitA>prA. sikkhi A =sikkhviaa)| sikhAI, zikSita kI / ke ye naI sikhI sikhaI hari / ' kR0 41 sikhana : (1) saM0pu0 (saM0 zikSaNa>prA0 sikkhnn)| sIkhanA / gI0 7.23.2 (2) bhaku0 avyaya / sIkha ne / 'sIMka dhanuSa hita sikhana sakuci prabhu lInha / ' bara08 sikha ba : bhakR.pu0 (saM0 zikSitavya>prA0 sikkhi avva) / sIkhanA, sIkhanA (hogA, cAhie) / 'rAma lakhana saba tulasI sikha ba na Anu / ' bara0 46 sikha ye : bhUka000 / zikSita kiye, batAye / 'munibara sikhaye lokiko baidika bibidha bidhAna / ' gI0 1.5.4 sikhayo : bhUkR00kae / sikhAyA, sikhAyA huaa| 'deta sikha, sikhayo na mAnata / ' vina0 158.2 sikhara : saM00 (saM0 shikhr)| coTI, zRGga / mA0 1.156 sikha rana, ni : sikha +saMba0 / shikhroN| sikha rana para rAjati kaMcana dIpa anii|' gI0 7.20.2 'manahuM himAlaya sikha rani lasahiM amara mRganai ni / ' gI0 7.21.16 'sikhava sikhavai : A0prae0 (saM0 zikSa yati>prA0 sikkhaavi=sikkhvi)| sikhAtA hai / 'nRpa hita hetu sikha va nita niitii|' mA0 1.155.3 sikhavata : vakR00 (saM0 zikSayat >prA. sikkhaavNt=sikkhvNt)| sikhAtA sikhAte / 'Udho parama hitU hita sikhavata / ' kR0 45 sikhavati : vakR0strI0 / sikhAtI / gI0 1.32.1 sikhavana : saM00 (saM0 zikSaNa>prA0 sikkhaavnn=sikkhvnn)| sikhAnA, upadeza / vina0 156.4 sikhavanu : sikhAvana+kae / upadeza / 'sudari sikhAvanu sunahu hmaaraa|' mA0 2.62.2 sikhavahiM : A.praba0 (saM0 zikSayatinta>prA0 sikkhAvaMti =sikkhAvaMti >a0 sikkhAvahi siklAvahiM) / sikhAte-tI haiM / 'nAri dharama sikhAvahiM mRdu baanii|' mA0 1.334.6 sikhavau : sikhAvahu (a0 sikkhAbahu) / sikhAvo, smujhaavo| 'brahmA kahaiM, girijA sikhAvI, pati rAvaro dAni hai bAvaro bhoro|' kavi0 7.153 sikhA : saM0strI0 (saM0 zikhA) / (1) zikhara / (2) vRkSAdi kA UparI bhAga / For Private and Personal Use Only
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza I (3) dIpaka yA agni kI lau / mA0 7.118.1 (4) coTI / 'mora sikhA / ' do0 319 'sirani sikhA suhAi / ' gI0 1.53.2 sikhAi : pUkR0 / sikhAkara samajhAkara / 'biraMci ge devanha ihas sikhAi / ' mA0 1.187 sikhAI : sikhAI + va0 / zikSita kIM / 'kularIti sikhAI / mA0 1.339.1 sikhAI : sikhaI / zikSita kI, batAI - par3hAI / 'asi mati kehi saTha tohi sikhAI / ' 1 1061 mA0 6.10.2 sikhAu : zikhA bhI (lo bhI) / 'dIpa sikhAu / ' bara0 31 sikhAe, ye : sikhAye / zikSita kiye / mA0 7.8.5 sikhAyo : sikhAyo / mA0 6.108.6 'sikhAva sikhAvas : /siva | puni puni mohi sikhAva subodhA / ' mA0 7.106.8 sikhAvata : sikhAvata / 'mohi sikhAvata gyAna / ' mA0 6.90 'sikhavati : sikhavati / 'mAtu sikhAvati syAmahi / ' kR0 5 sikhAvata : sikhAvati + ba0 / sikhAtIM / kavi0 1.13 sikhAvana : (1) sikhAvana / upadeza, zikSaNa | 'nAri sikhAvana karasi na kAnA / ' mA0 4.6.6 (2) bhakR0 avyaya / sikhAne / 'lAgesi mUr3ha sikhAvana mohI / ' mA0 524.3 sikhAvanu : sikhAvana + kae0 | sIkha, upadeza / 'tumha se saThanha sikhAvanu dAtA / ' mA0 5.21.7 fara : sikharvAha / 'nAnA bhA~ti sikhAvahiM nItI / ' mA0 7.25.3 sikhAvahu : A0ma0 (saM0 sikSayata > prA0 sikkhAvaha > a0 sikcA vahu ) | sikhalAvo, batAvo / 'uThi kina mohi sikhAvahu bhAI / ' mA0 6.6116 sikhAvA : bhUkU0pu0 / sikhalAyA, sikhAI bAta / 'na sunai sikhAvA / mA0 C 1.78.5 sikhAva : A0 u0 / sikhalAtA hUM, upadeza detA huuN| 'kahi kahi sabahi sikhAvIM / ' vina0 142.5 sikhi : (1) pUkR0 | sIkhAkara / 'jo lauM hoM sikhi leu~ / ' gI0 7.26.1 (2) A0 - AjJA -- mae0 | tU sIkha le | 'sei sAdhu guru, samujhi sikhi rAma bhagati thiratAi / ' do0 140 (3) sikhI / mayUra / 'gaca kA~ca lakhi mana nAca sikhi janu / gI0 7.18.1 'sikhini, no: saM0 [strI0 (saM0 zikhinI) / mayUrI / 'manahuM sikhini suni bArida nAdU / ' mA0 1.265.3 For Private and Personal Use Only sikhihi : A0 - bhUkR0 strI0 + mae0 / tUne sIkhI hai / 'mUr3ha sikhihi kaha~ bahuta jhuThAI / ' mA0 6.34.5
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1062 tulasI zabda-kAza sikhI : (1) bhUkR0strI0 / sIkhI, pddh'ii| 'ke ye naI sikhI sikhAI hari / ' ka0 41 (2) sIkhI huIM (UparI, asvAbhAvika, kRtrim)| 'lAgati prIti sikhI so|' gI0 2.52.4 (3) saM.pu. (saM0 zikhin -shikhii)| agni / vina0 161.3 (4) mora pkssii| sikhe : bhaka0pU0ba0 / (1) sIkho hue, dUsare se sIkhakara abhyasta kiye hue (uuprii)| 'sakucata bolata bacana sikho se|' mA0 2.303.3 (2) sIkha gaye (jAna gaye) / 'aba hIM teM ye sikho kahA dhauM carita lalita suta tere / ' ka0 3 / sigariya : (de0 sgre)| saba-kI-saba, puurii-puurii| 'sigariya ho hI khohI, baladAU ko na dehauM / ' kR0 2 sita : (1) vi0 (sN.)| zveta / mA0 2.2.7 (2) nIla (ziti ) / 'tahaM janu barisa kamala sita zrenI / ' mA0 1.232.2 sitapakha sitapAkha : zukla pakSa (saM0 pakSa>prA0 pakkA) / gI0 1.2.2; pA0ma01 sitalAI : A0prae0 (saM0 zItalAyate>prA0 siialaai)| ThaMDhA ho jAtA hai| 'anala sinalAI / ' mA0 5.52 sitAsita : (sita+asita) zveta-kRSNa (gaGgA-yamunA kA jl)| 'sabidhi sitAsita nIra nahAne / ' mA0 2.2044 sithila : vi0 (saM0 zithila) / DhIlA-DhIle ; vizRGkhala (vikl)| 'byAkula rAu sithila saba gAtA / ' mA0 2.35.1 siddha : saM0+vi0 (sN.)| (1) saphala, pUrNa / 'sakala kAju bhA siddha tumhaaraa|' mA0 1.186.7 (2) ANimA Adi siddhiyoM ko prApta yogii| 'hohiM siddha anikAdika pAe~ / ' mA0 1.22.4 (3) yukta yogI jo sAdhanA pUrI karake asamprajJAta samAdhi meM lIna ho jAtA hai / 'sAdhaka siddha bimukta udAsI / ' mA0 7.124.5 (4) divya jAtivizeSa jo yakSa Adi ke samAna aMzataH devoM meM ginI jAtI hai / 'kiMnara nAga siddha gaMdharvA / ' mA0 661.1 (5) siddhi prApta, sAdhanA meM saphala / 'jauM prabhu siddha hoi so pAihi / khala mAyAbI jIti na jAihi / ' mA0 6.75.5 (6) siddhAnta, binA pakAyA huA dAla, cAvala Adi sAmagrI / 'taha taha siddha calA bahu bhaaNtii|' mA0 1.333.3 siddha ni : siddha+saMba0 / siddhoM (ne) / 'sura siddhani baradAna dae / ' gI0 1.45 6 siddhapITha : siddhpiitth+ke| (1) yogasiddhi ke upayukta sthAna yA tIrtha / (2) siddhAsana, yogasAdhanA meM upayogI Asana vizeSa / 'laMka siddhapIThu nisi jAgo hai masAnu so|' kavi0 5.28 siddhAMta : saM00 (sN.)| siddha mata; pramANita maanyt| / mA0 7.86.2 siddhi : saM0strI0 (sN.)| (1) kArya-phala kI prApti, saphalatA / 'sakala siddhi sukha saMpatti raasii|' mA0 1.31.13 (2) sAdhanA kI pUrti / 'kavaniu siddhi For Private and Personal Use Only
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1063 ki binu bisvAsA / ' mA0 7.60.8 (3) aSTa siddhiyA-aNimA, mahimA, laghimA, garimA, prApti, prAkAmya, Izitva, vazitva / 'Rddhi siddhi kalyAna mukti nara pAvai ho / ' rAna0 20 (4) niSpatti, bhAva puSTa saMvedana (gaNeza patnI siddhi) / 'rAma bhagati rasa siddhi hita bhayau so samau ganesu / ' mA0 2.208 (5) gaNeza patnI (jo kArya pUrti kA pratIka hai) / 'sumire siddhi ganesa / ' mA0 1.338 siddhiu : siddhi bhI / 'siddhiu nAu~ kalaMka / ' do0 260 siddhida, prada : siddhidAyaka / mA0 7 zloka 3; 1.35.5 sidharihahiM : A0bha0praba0 / sidhAreMge, jAyaMge (prApta kreNge)| 'te tanu taji mama loka sidharihahiM / ' mA0 6.3.1 sidhAI : bhUkR0strI* / prasthita huI, calI gayI / 'puni trijaTA nija bhavana sidhaaii|' mA0 6.100.1 sidhAe : bhUkRpu0ba0 / prasthita hue| 'sanakAdika bidhiloka sidhAe / ' mA0 7.76.1 sidhAyau : bhUkR.pu0kae / prasthAna kiyaa| 'gAdhi suvana tehi avasara avadha sidhAyau / ' jA0ma0 15 sidhAyaka : (sidhAya+ka) sidhAne kA, prasthAna kA, jAne kaa| 'marihi nRpu suni __ saMdesa raghunAtha sidhAyaka / ' gI0 2.3.3 sighAyo : sidhAyau / mA0 6.117.3 sidhArahiM : A0praba0 / sidhAreM, prasthAna kareM, jAya~ / pA0ma0 66 sidhArA : bhUka0 / gayA / 'rAma kRpA baikuMTha sidhArA / ' mA0 3.6.1 siMghAri : Ao-AjJA+prArthanA.-mae / tU prasthAna kara / 'madhupa anata sidhaari|' kR0 53 sidhArie : A0 bhAvA0 / prasthAna kIjie, jaaie| 'gharani sidhArie sudhArie ___ Agilo kaaj|' gI01.84.8 sidhArI : bhUka strI0 / calI gii| mA0 5.12.6 sidhAre : bhUka00ba0 / prasthita hue, gaye / mA0 1.205.3 sidhAro : bhUkR.pu0kae 0 / gayA / 'bana saba loga sidhaaro|' gI0 2.66.4 sidhAvahi, hIM : A0praba0 / jAte haiM (sIdhe pahuMcate haiM) / 'rAma dhAma sidhaavhiiN|' mA0 7.130 chaM0 2 sidhAvahu : A0maba0 / jAo, prasthAna karo / 'mAruta-suta ke saMga sidhAvahu / ' mA0 6.108.4 sidhAvA : bhUka00 / gayA, prasthita huaa| mA0 5.60.8 sidhAvau : sidhAvahu / 'bahuro banahi sidhAvI / ' gI0 2.87.1 For Private and Personal Use Only
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1064 tulasI zabda-koza sidhi : siddhi / mA0 7.83 sidhe haiM : A0ma0praba0 / jaayNge| pathika kahA~ dhauM sidhe haiM / ' gI0 2.37.1 sibi : saM00 (saM0 zivi) / uzInara deza kA eka rAjA jisane agni (kabUtara) __ aura indra (bAja) kI parIkSA meM ahanA zarIradAna kara diyA thA ! mA0 2.30.7 'sibikA : saMstrI0 (saM0 shivikaa| paalkii| mA0 6.108.7 simiTi : samiTi / 'hohiM simiTi ika-ThAIM / ' vina0 103.4 siya : sItA ne / 'lakhana sacirva siya kie pranAmA / ' mA0 2.87.3 siya : sIya / siitaa| mA0 2.64.1 siyata : vakR00 (saM0 sIvyat >prA0 siyNt)| silatA-silate / silAI karatA karate / gagana magana siyata / ' vina0 132.3 siyani : (1) siani / (2) sUI / 'akAsa maha cAhata siyani calAI / ' kR0 51 siyavaTu : sItAbATu / kavi0 7.140 siyaravana : (de0 ravana) / sItA-pati rAma / mA0 2.227.1 siyare : kri0vi0 (saM0 zItale>prA0 sIcale) / ThaMDha meM, chAyA meN| 'ThADhe surataru siyare / ' gI0 1.83.2 'siyahi : sItA jI ko / 'tAsu bacana ati siyahi sohAne / ' mA0 1.226.7 siyA : sIyA / sItA jI / kavi0 1.12 'siyAra : siAra / rA0pra0 5.6.3 siyo : bhUka00kae0 (saM0 syUtaH>prA0 siio) / silA, athita kiyA, bAMdha kara dRDha kiyA / 'bidhAtA nija kara yaha saMjoga siyo rii|' gI0 1.76.3 'sira : (1) saM0pU0 (saM0 zirama >prA. sir)| mastaka bhAga / mA0 1.11.1 (2) (avyayAtmaka prayoga) para, anusAra / 'kahI samaya sira bharata gati / ' mA0 2.287 sirau : sira bhI / 'sirau gire saMtata subha jaahii|' mA0 6.14.4 siratAja : saM+vi0 (phA0 sirtaaj)| mukuTa-tulla, ziromaNi, zreSTha / 'sakala bhUpa siratAja / ' mA0 1.326 siratAja : siratAja+kae0 / eka tama zreSTha / kavi0 5.22 sirani, nha, nhi : sira+saMba0 / (1) siroN| 'baiThahiM gIdha ur3Ai siranha pr|' mA0 6.86.1 (2) siroM para / 'giri nija sirani sadA tRna dhrhiiN|' mA0 1.167.7; 6.32.6 (3) siroM ke / 'siranhi sameta / ' mA0 6.33.6 siramani : (1) siromani / zreSTha / 'purajana siramani rAma lalA / ' gI0 1.22.5 (2) sirakI maNi / 'phanikanha janu siramani ura goii|' mA0 1.358.4 prathama ke sAtha bhI dvitIya artha kI vyaJjanA hotI hai / For Private and Personal Use Only
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1065 siramora, maura : (de0 maura) saM00+vi0 (saM0 ziromukuTa>prA. siramauDa) / __sira para mukuTa ke samAna = zreSTha, ziromaNi / 'kie sAdhu siramaura / ' mA0 2.266 siraruha : saM00 (saM0 ziroruha) / keza, sira ke bAla / gI0 7.3.3 sirasa : sirisa / sirasa sumana kana bedhia hiiraa|' mA0 1.258.5 sirasi : (saM0 zirasi) sira para / gI0 1.43.2 sirA : sira / mA0 3.20 chaM. sirA, sirAi, I : A0prae / sira taka pahuMcatA hai, anta pAtA hai / 'rUpa rAsi guna kahi na sirAI / ' mA0 1.193.8 sirAi : pUkR0 / pAra kara / 'binu srama rahe sirAi / ' mA0 2.123 sirAta : vapu / pAra pAtA / 'kehi bhAMti barani sirAta / ' mA0 1.325 chaM01 sirAti, tI : vakR0strI0 / pAra hotI (biittii)| 'si rAti na raatii|' mA0 6.100.3 'sirAto : kRiyAti0e0 / to pAra pA jAtA / 'bhava maga agama anaMta hai bina sramahi siraato|' vina0 151.7 sirAna : bhUka.puM0 / sire para pahuMca gayA (samApta ho gayA) / 'sabu sukhu sukRtu sirAna hmaaraa|' mA0 2.70.4 sirAni, nI : bhUkR.strI0 / anta para pahuMcI, bItI, samApta huii| 'nisA sirAni __ bhayau bhinusArA / ' mA0 6.78.3; 1226.2 sirAne : vyatIta hone para, samApta hone se / 'sukhI sirAne nema / ' mA0 2.236 sirAne : bhUka00 ba0 / bIta gaye / 'aisehiM janama samUha sirAne / ' vina0 235.1 sirAno, nyo : sirAna+kae / bIta gayA, pAra huA / 'sirAno pathu chana meN|' ___ kavi 5.31 'janama siraanyo|' vina0 88.4 sirAva : A0prae0 (saM0 zItalayati>prA0 sIalAvai) / ThaMDhA kare / 'buddhi sirAvai gyAna ghRta / ' mA0 7.117 sirAvauM : A0 ue / pAra karatA hUM / 'nAtha kRpA bhavasiMdhu dhenu pada sama jo jAni sirAvauM / ' vina0 142.11 sirAhi, hIM : A0praba0 / (1) anta para pahuMcate haiM / 'kahiM na sirAhiM / ' mA0 1.342.3 'raghupati carita na barani siraahiiN|' mA0 7.52.4 (2) bIta jAte haiM, bIta jAyeM / 'milahiM na pAvaka mahaM tuSArakana jo khojata sata kalapa siraahiiN|' kR0 58 sirihiM : A0praba0 / sarjana kareM, raceM, banAe~ / 'jagadIsa jubati jani sirijahiM / ' pA0ma023 sirijA : bhUka00 / banAyA, racA / 'anala jehiM sirijaa|' mA0 5.26.7 For Private and Personal Use Only
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 1066 tulasI zabda-koza sirisa : saM0pu0 (saM0 zirISa > prA0 sirIsa = sirisa ) / vRkSa vizeSa jo grISma meM phUlatA hai aura usa ke phUloM meM ati sUkSma kesara hI guthe hote haiM / 'bheda ki sirisa sumana kana kulisa kaThorahi / ' jA0maM0 64 siru : sira + kae0 / 'sItA carana bharata siru nAvA / mA0 7.6.2 siromani : saM0 + vi0 (saM0 ziromaNi) / (1) sira para pahanI jAne vAlI maNi, zirobhUSaNa / (2) zirobhUSaNa maNi ke samAna uttama zreSTha / kR0 47 mA0 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1.26.4 siromane : siromani + sambodhana (saM0 ziromaNe ) / mA0 7.13 chaM0 1 sila : (1) silA / masAlA Adi pIsane kA prastara khaNDa / 'phorahi sila lor3hA sadana lAgeM ar3ha ka pahAra / ' do0 560 (2) saM0pu0 (saM0 zila) / kaTe kheta meM bace - par3e anna ke dAne / silana : silA + saMba0 / zilAoM ( caTTAnoM) para / 'silani car3hi citavana / ' gI0 1.52.5 silapohanI : saM0 strI0 (saM0 zilApohana) / (1) vivAhotsava ke pUrva zilApohana kArya hotA hai jaba ghara kI sila para dhoI Adi pIsane kArya pUrA kara usa pUja diyA jAtA tathA utsava bhara usase kAma lenA banda karake maNDapa ke stambha ke pAsa rakha diyA jAtA hai / (2) bhAvaroM ke samaya vara ukta sila para vadhU ko ArohaNa karAtA hai jise 'azmArohaNa' kahate haiM; phira vara usa sila ko paira se haTAtA -- apohana karatA hai ata: 'zilApohana' kA yaha dUsarA artha hai / 'silapohanI kari mohanI mana haryo mUrati sA~varI / ' jA0maM0 chaM0 18 silA : (1) saM0strI0 (saM0 zilA ) | bar3A prastara khaNDa yA caTTAna / 'phaTika silA / ' mA0 5.26.8 (2) sila (saM0 ziva ) / 'rUpa rAsi biracI biraMci mano silA lavani rati kAma lahI rI / ' gI0 1.104.4 ( kheta kI phasala kaTa jAne para jo dAne chUTa jAte heM unheM Adhunika avadhI meM 'sIlA' kahate haiM aura garIba loga bIna lete haiM) / silAkana : saM0pu0 (saM0 zilAkaNa ) / pattha ke choTe Tukar3e / 'giri meru silAkana hota / ' kavi0 2.5 silAtala : saM0pu0 (saM0 zilAtala ) / caTTana kA caurasa UparI bhAga / gI0 2.45.3 silipa : saM0pu0 (saM0 zilpa) / vAstukalA, kArIgarI / rA0pra0 7.2.7 silipi: saM0 strI0 (saM0 zailpI = zilpavidyA) vAstukalA + mUrtikalA kI kArIgarI / do0 184 silomukha : saM0pu0 (saM0 zilImukha) / (1) bANa (2) bhramara / 'rAvana sira saroja bamacArI / cali raghubIra silImukha dhArI / ' mA0 6.92.7 For Private and Personal Use Only
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1067 silImukhAkAra : bANoM kA AgAra tUNIra, tarakasa / mA0 6.86 chaM0 siloka : saM00 (saM0 zloka) / yaza, kIrti / 'punya-siloka tAta tara taareN|' mA0 2.263.6 silpi : saM00 (saM0 zilpin) / vAstukalA kugala / silpikarma : zilpI kA kArya, zilpavidyA / silpikarma jAnahiM nala niilaa|' mA0 6.23.5 sirva : ziva ne / 'sirva rAkhI zruti nIti / ' mA0 7.106 siva : saM00 (saM0 ziva) / (1) kalyANa / 'Asiva beSa siva dhAma kRpaalaa|' mA0 1.62.4 (2) trideya meM anyatama=zaGaka / mA0 1.15.8 (3) paramAtmA-de0 siiv| sivatA : saM0strI0 (saM0 shivtaa)| zivatva = kalyANarUpatA+pralayakAriNI zakti / vina0 135.3 tivapura : kailAsa / mA0 3.2.4 sivasaila : (de0 sala) kailAsa / mA0 1.262.8 sivAha : ziva ko / ziva se / mA0 1.34.3 'pUchA sivahi sameta sakocA / ' mA0 1.57.6 sivA : saMstrI0 (saM0 shivaa)| ziva kI zakti paarvtii| mA0 7.5 chaM0 2 sivAra : sevAra=saibala / vina0 2.44.3 / siSa, Sya : saM0pu0 (saM0 shissy)| vineya chAtra, vidyArthI, diikssaarthii| mA0 7.66.6 siSya : siSa / 'harai siSya dhana soka na haraI / ' mA0 7 66.7 sisakata : vakR.pu / sisakatA-te / tIvra lAlasA vaza 'sIcanI' karate; sihAte / ____ 'jA ko sisakata sura bidhi hari hara haiN|' gI0 2.45.5 sisira : saM00 (saM0 zizira) / mAgha-phAlguna kA Rtu / mA0 3.44.6 sisu : (1) saM0 (saM0 zizu) / ATha varSa se kama vaya kA bAlaka (yA bAlikA) / mA0 1 66.2 (2) baccA / sisucarita : bAlalIlA / mA0 1.66 misunha : sisu+sNb| zizioM (ne)| 'rAkhe u bAMdhi sisunha haya-sAlA / ' mA0. 6.24.13 sisupana : saM00 (saM0 zizutva>prA0 sisuttaNa>a0 sisuppnn)| bacapana, __ lar3akapana / mA0 7.81 kha sisupAla : saM00 (saM0 shishupaal)| cedi deza kA eka rAjA jo kRSNa kA phupherA bhAI thA aura kRSNa dvArA hI mArA gayA thA / vina0 214.4 sisuvinoda : bAlakrIDA / mA0 1.200.7 For Private and Personal Use Only
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1068 tulasI zabda-koza sisulIlA : bAlavinoda / mA0 1.162 chaM0 sihi : bacce ko / 'surabhI sanamukha sisuhi piaavaa|' mA0 1.303.5 sisnodara : (saM0 shisnodr--shisn+udr)| kAmabhoga aura udarapoSaNa (zisna = puruSatva sUcaka aGga vizeSa) / sisnodarapara : kAmasukha tathA udarabharaNa meM parAyaNa, ekamAtra unhIM laukika sukhoM ko parama mAnane vaale| 'sisnodarapara jamapura trAsa na / ' mA0 7.40.1 'sihA, sihAi, I : A.prae0 (saM0 spRhAyate>prA. sihAI, chihaai)| utkaTa lAlasA karatA hai, lalacAtA hai, vivaza spardhA karatA hai / 'avadharAju surarAja sihAI / ' mA0 2.324.6 sihAu, U : A0-AjJA+saMbhAvanA-prae / spRhA kare, lalacAe, sihAe / thApia janu saba loga sihAU / ' mA0 2.88.7 sihAta : vakR.pu / lalacAtA-te / jehiM sihAta amarAvati pAlU / ' mA0 2.196.7 sihAnI : bhakR.strI0 / llcaayii| 'dekhata dunI sihaanii|' gI0 1.4.6 sihAne : bhUka00ba0 / spahA-vihvala hue, lalaca utthe| 'lokapAla avaloki sihAne / ' mA0 1.326.6 sihAhi, hIM : A0praba0 / spRhA karate haiM, sihAte haiM, lalacAte haiM / mA0 1.344 _ 'sura sakala sihaahiiN|' mA0 2.101.8 sihAhuM, hUM : A0-saMbhAvanA, kAmanA-prae / sihaaeN| lalacAe~ / 'aba te __ sakucAhuM sihaahuuN|' vina0 275.4 sihore : saM00 (saM0 zAkhoTaka>prA0 sAho'ya) / jhAr3a jaise sihora vRkSa ko sihora upayogahIna vRkSavizeSa hai)| 'tulasI dali ruMdhyo cahai saTha sAkhi sihore / ' vina0 8.4 soMka : saM0strI0 (saM0 issiikaa)| gAMDara kA lambA DaMThala (maJjarI kI naal)| mA0 3.1.8 sIMga : saM00+strI0 (saM0 zRGga>prA0 siMga) / pazu-mastaka ke zaGa ku / kR. 46 . 'sIMca, sIMcai : A.prae0 (saM0 siJcati>prA0 siNci)| sivata karatA hai; pAnI DAlatA hai / 'koTi jatana kou sIMca / ' mA0 5.58 sIMcata : vaka00 / sIMcatA-te / 'sIMcata sItala bagari / ' mA0 2.154 sIMcati : vaka0strI0 / sIMcatI, sikta karatI / rA0pra0 2.3.3 sIMcahi : A.praba0 (saM0 prA0 siJcanti>a0 siMcahiM) / sIMcate haiN| do0 377 sIMcA : (1) bhuuk00| sikta kiyA (pAnI DAlA) / per3a kATi te pAla u __ siiNcaa|' mA0 2.161.8 (2) saM0pU0 / snAna, pAnI kA chIMTA / 'jAsu chAMha chui leia siiNcaa|' mA0 2.164.3 For Private and Personal Use Only
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1069 sIMci : pUka0 / sIMca kara, bhigo kara / nija locana jala sIMci judd'aavaa|' mA0 soMciai, ye : A.kavA0prae / sikta kIjie, AI kiijie| 'rAma kRpA jala sIMcie / do0 236 sIcibe : bhakR.pu / sIMcane / 'soi sIMcibe lAgi manasija ke rahaTa nayana nita ___rahata nahe rii|' gI0 5.46.2 sIcibo : bhaka00kae 0 / sIMcanA / pAta-pAta ko siiNcibo|' do0 452 sIMcI : bhaka0strI0ba0 / sikta kii| 'bIthIM siiNciiN|' mA0 1.266 sIMca : Ao-AjJA-mae / tU sIMca, sikta kara / 'suci saneha jala sIcu / ' __do0 220 sIMce : bhUkR00 ba0 / sIMce hue, sikta hue / 'anajala sIMce rUkha / ' do0 310 sIMceM : sIMcahiM / 'nIke saba kAla sIMcaM sudhAsAra nIra ke / ' kavi0 5.2 sIMco : bhUka0kae / sikta kiyA huA, Ardra kiyA huA / 'borata na bAri tAhi jAni Apu siiNco|' vina0 72.4 sIva, vA : saM0strI0 (saM0 sImA>a0 sIvA =sii)| paramAvadhi, parA kASThA, chora, carama bindu| 'raghupati karunA siiNv|' mA0 7.18 'aMgada hanamaMta bala siivaa|' mA0 6.50.2 sI : (1) sIya / sItA / chuTyo poca soca sI ko|' gI0 1.88.4 (2) vi0 strI0 / sdsh| 'biracI vidhi sakeli suSamA sii|' mA0 2.237.5 (3) mAnoM (utprekssaa)| 'sakuca veci sI khaaii|' kR08 (4) pU0 (saM0 syUtvA>prA0 sivia, siia>a0 sivi, sii)| sila kara, silAI karake / 'sevaka ko paradA phaTa tU samaratha sI le / ' vina0 32.4 sokara : saM0pU0 (saM0) / jala Adi kA kaNa, bUMda / mA0 7.52.4 sokarani : sIkara+saMba0 / bUdoM (se)| kabahuMki kAMjI sIkarani chIra siMdhu binsaai|' mA0 2.231 sIkha : sikha (saM0 zikSA>prA. sikkhA>a0 sikkha) / upadeza / do0 427 sIjhe : bhUkR.pu.ba0 / siddha hue (sAdhanA kI) / tapa, tIrtha snAna Adi karake pavitra hue / 'kAsI prayAga kaba sIjhe / ' vina0 240.1 / / sIThi, ThI : vi0strI0 (saM. ziSTA>siTTI) / madhara drava kA bacI talachaTa (mIThI kA viloma) / amadhura, mAdhuryahIna, rasahIna / 'tauM lauM sudhA sahasra sama rAma bhagati suThi siitthi|' do0 83 soThe : vi00 0 / amadhura (mIThe kA viloma); nIrasa / 'to navarasa SaTarasa rasa anarasa ha jAte saba sotthe|' vina0 166.1 For Private and Personal Use Only
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1070 www.kobatirth.org tulasI zabda-koza sIta : saM0vi0pu0 (saM0 zIta ) | ( 1 ) zItala, ThaMDA / 'sukhada sIta ruci cAru cirAnA / ' mA0 1.36.6 (2) jAr3e kI Rtu = zizira / 'sItA sIta-nisA sama AI / ' mA0 5.36.6 sItala : vi0 (saM0 zItala) / ThaMDA, zIta lAne vAlA / mA0 1.17.5 (2) tApa Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zAmaka / sItalatA : saM0 strI0 (saM0 zItalatA) / ( 1 ) ThaMDaka / (2) tApazAmakatA / vina0 60.2 (3) mAnasika tApahInatA, karuNA Adi kI dravarUpatA / ' sItalatA saralatA mayatrI / ' mA0 7.386 sItala : sItala + strI0 / ThaMDI + tApahIna / 'tohi dekhi sItali bhai chAtI / ' mA0 5.27.8 sItahi : sItA ko / mA0 7.67.4 sItA~ : sItA ne / dui suta suMdara sItAM jAe / ' mA0 7.25.6 sItA : saM0 strI0 (saM0) / (1) brahma rAma kI Adi zakti = mahAmAyA; vizva prakRti, yogamAyA / mA0 1.18 ( 2 ) jAnakI / mA0 1.255 (3) (vyaJjanA meM - saM0 zItA) jAnakI + ThaMDI (jar3a kara dene vAlI ) / 'sItA sItanisA sama AI / ' mA0 5.36.6 sItAba : (de0 baTu) gaGgA taTa para eka vaTavRkSa jise sItA jI dvArA lagAyA kahA gayA hai / kavi0 7.138 sItAnAtha, pati, bara : rAmacandra / mA0 2.266; 2.433; 7.78.4 sItAbaru : sItAbara + kae0 / rAma / vina0 205.3 sIte : sItA + saMbodhana (saM0 ) / he jAnakI / 'sIte putri karasi jani trAsA / ' mA0 3.26.6 sIdata: vakR0pu0 / avasAdagrasta rahatA ( rahate ) ; kaSTa pAtA ( pAte ) / 'sIdata susevaka bacana mana kAya ke / ' hanu0 31 sIdaha : A.praba0 (saM0 sIdanti ) / avasAdagrasta rahate haiM; dukhI hote haiM, kleza pAte haiM / 'sIdaha bipra dhenu sura dharanI / ' mA0 1.121.7 sIdeM : sIdaha / 'phalaiM phUlai phaile khala, sIdeM sAdhu pala pala / ' kavi0 7.171 sIdyamAna : vi0puM0 (saM0 ) / avasAdagrasta / 'loga sIdyamAna socabasa / ' kavi0 7.67 sIdhI : (de0 siddha) e0 / sIdhA = pakAne se pUrva sUkhA dAla, cAvala Adi / 'pAna pakavAna bidhi nAnA ke, saMdhAno, sIdho, bibidha bidhAna dhAna barata khArahIM / ' kavi0 5.23 sIpa : (1) saM0 strI0 (saM0 zukti > prA0 suttI = sippI > a0 sippi ) / sIpI | mA0 1.117 (2) (saM0 sIpa) naukAkAra pAtra vizeSa / For Private and Personal Use Only
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1071 sIpara : saMpuM0 (saM0 sIpa) / DhAla (bacAva) / 'lAgati sAMgi bibhISana hI para ___ sIpara Apu bhae haiM / ' gI0 6.5.4 sIpi, pI : sIpa / suttI / 'sarasI sIpi ki siMdhu smaaii|' mA0 2.257.4 sIma, sImA : saM-strI0 (saM0 sIman, siimaa)| maryAdA, avadhi, chora / 'jadyapi rAmu sIma samatA kii|' mA0 2.286.6 sIyeM : sItA ne / 'lakhIM sIya saba prema piaasii|' mA0 2.118.3 soya, yA : (a.)| sItA / mA0 2.46 sIyA : sItA (prA0 sIyA) / mA0 2.66.7 sore : siyare / zItala / gI0 1.87.3 sIla, solA : (1) saM00 (saM0 zIla) / prakRti, sahaja svabhAva, AcaraNa, naitika bhAva, saMkocI svabhAva (jisase dUsare ke kaSTa meM apane ko kaSTa anubhava hotA hai / mA0 1.76.5 (2) saMkoca, lihAja, dUsare ke prati sammAna kA bhAva / 'utaru deta chor3au~ bina maareN| kevala kosika sIla tumhAre / ' mA0 1.275.7 (3) (samAsAnta meM) vi0 / zIla vAlA, zIlayukta / 'jAmavaMta mAruti nayasIlA / ' mA0 6.106.2 (4) silA / prastara, caTTAna (ahlyaa)| 'kauna kiyo samAdhAna sanamAna sIlA ko|' vina0 180.4 sIlatA : (samAsAnta meM) saMstrI0 (saM0 zIlatA) / shiilsmpnntaa| riSi mama __ mahata-sIlatA dekhii|' mA0 7.113.4 solanidhAna : zIla kI khAni; uttama-zIla-sampanna / mA0 1.26 ka sIlanidhi : (1) sIla nidhAna / 'sAhiba samaratha sIlanidhi / ' rA0pra0 2.4.4 (2) (saM0 shiilnidhi)| eka rAjA kA nAma jo nArada-moha-prasaMga meM AyA hai| mA0 1.130.2 solu : sIla+kae / advitIya zIla / 'rAma rUpu guna sIlu subhAU / ' mA0 2.1.8 sIvaM : sIma (a0) / mA0 1.233.1 sIva : siva / paramezvara, paramaziva tattva / 'mAyA preraka sIva / ' mA0 3.15 sIvAM : sImA (a.)| mA0 1.243.8 sosa : saM00 (saM0 zIrSa>prA0 sIsa) / sira, mastaka / mA0 1.63.5 sosatAja : saM0strI0 (saM0 zIrSa+phA0 taaj)| sira kI TopI, zIrSAvaraNa / 'mAno khelavAra kholI sIsatAja bAja kii|' kavi0 6.30 sosadasa : dasasIsa / rAvaNa / vina0 204.3 sIsani, na, nha : sIsa+saMba0 / siroM (kA, para, se Adi) / 'tA teM sura sIsanha car3hata / ' mA0 7.37 'jaTA mukuTa sIsani subhaga / ' mA0 2.115 sIsA : sIsa / mA0 1.18.6 For Private and Personal Use Only
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1072 tulasI zabda-koza sosAvalI : saM0strI0 (saM0 zIrSAvalI>prA0 siisaavlii)| siroM kI zreNI, ziraH samUha / vina0 18.4 / sIsu, sU : sIsa+kae0 / sira / mA0 1.331, 2176 sughAi : pUkR0 (saM0 zivayitvA>prA0 sughAvia>a. sudhAvi) / sudhAkara, ghrANagrAhya banAkara / 'jarI sughAi kUbarI kautuka kari jogI baghAjur3AnI / ' kR047 su : (1) avyaya (sN.)| uttama / isake bahuta se ese prayoga milate haiM jinameM kucha bhI atizaya jur3atA nahIM, yA jur3atA hai to yahI ki vastu uttama hai (aise bahuta se zabdoM kA pRthak artha nahIM kiyA jA rahA hai) / jaise-suAsana, suAyasu / mA0 2.285 suAzrama / mA0 1.65.8; suaMjali / mA0 1.161.7, sukomala / mA0 1 14 gha; sujatana / mA0 7.120.10; sudaanii| mA0 2.204.8%; sudAsa / mA0 1.16; supallavata / mA0 1.212; supunIta / mA0 7.127; supuniitaa| mA0 7.125.8%; supunIta / mA0 7.127; supuniitaa| mA0 7.125.8; suprem| mA0 1.22; subAsa / mA0 2.60; subeli / mA0 2.244.6; subaMdhu / mA0 2.72; sumanohara / mA0 3.27.3; sumaMgala / mA0 7.3; sumaMgalacAra / mA0 2.23; susevaka / mA0 2.143 Adi inake 'su' ko nikAlakara bhI lagabhaga vahI artha AkA hai; kevala uttama aura atizaya jor3anA hI mahattva kA hai| (2) so vaha / 'kahahu sa prema pragaTa ko karaI / ' mA0 2241.3 'dIpaka kAjara sira dharyo, dharyo su dharyo dhryoi|' do0 106 suMdara : vi0 (sN0-su+undiikledne+ar)| atizaya uttama dravIbhAva lAne vAlA, mana ko pighalAne vAlA=manohara / mA0 1.34 / / suMdaratara : atizaya sundara / gI0 7.7.3 suMdaratA : sundaratA se / 'nija suMdaratAM rati ko madu naae|' kavi0 7.45 suMdaratA : saM0strI0 (sN.)| manojJatA, hRdyatA-hRdaya ko drava banAne vAlI chaTA / mA0 7.33.3 suMdaratAI : sudaratA / mA0 1.132.1 suMdarAyatanA : vi.pu. (saM0 sundraaytn)| uttama vistAra vAlA, uttama bhavanoM vAlA (dIrghatA ke anupAta meM caur3AI kI manoharatA se yukta prAsAdoM vAlA) / mA0 5.3 chaM0 1 suMdari : (1) sudarI / "gArI madhura svara dehi sudari / ' mA0 1.66 chaM. (2) sudarI+saMbodhana (saM0) / he sundarI ! mA0 2.61.7 sudarI : sudarI+ba0 / sundariyA~ / mA0 1.322 chaM0 suMdarI : (1) saM0strI0 (sN.)| pramadA, manojJa yuvatI / 'nisi sudarI kera siNgaaraa|' mA0 6.12.3 (2) vadhU, strI / 'sur-sudrii|' mA0 1.61.4 For Private and Personal Use Only
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1073 suma : suta (prA0) / 'kekeI sama / ' mA0 2.178 supraMga : uttama aGga (de0 su)| mA0 1.318 chaM. subaMjana : utkRSTa aJjana, siddha kiyA huA yA abhimantrita aJjana / mA0 1.1 supraMsuka : (saM0 aMzuka = vastra) / uttama paridhAna / gI0 7.21.21 suana : suvana / putra / mA0 2.43.6 suara : sUkara (prA0 sUara) / mA0 1.63 chaM0 suavasara : uttama avasara, upayukta samaya / mA0 6.114 ka suavasaru : suavasara+kae / 'dAsI dekhi suavasaru aaii|' mA0 2.281.2 sumasanu : (de0 asana) kae / uttama bhojana / mA0 2.111.6 / / suA : saka (prA0 sua) / totaa| sumAu : (de0 Au) uttama Aya, dIrghAyuSya / vina0 182.2 sumAra, rA : saM00 (saM0 sUpakAra>prA. suuaar)| pAcaka, bhojana banAne kA __vyavasAyI / mA0 1.388; 66.8 suAsana : uttama sukhada aasn| mA0 1.321.4 suAsanu : suAsana+kae / mA0 2.257.6 suAsini, nI : saM0strI0 (saM0 suvaasinii)| (1) saubhAgyavatI strI (suhAgina = uttama paridhAna-sampanna sadhavA sundrii)| (2) pitA ke ghara meM rahane vAlI vivAhitA athavA kumArI knyaa| mA0 1.313.4 suAsininha, nhi : suAsinI+saMba0 / suvAsiniyoM (ne, ko aadi)| mA0 1.327 chaM0 2; gI0 1.66.2 suka : (1) saM00 (saM0 shuk)| totA pkssii| mA0 7.28.7 (2) bhAgavata purANa ke vaktA munivizeSa / mA0 7.123.5 (3) rAvaNa kA eka guptacara / mA0 5.57.3 sakaMTha : saM0 / sugrIva (vaanrraaj)| mA0 1.25.7 sukaMTha : sukaMTha+kae / kavi0 7.1 sakavi : uttama kavi, rasasiddha kavi / mA0 1.10.3 sakara : (1) vi0 (saM.) / saralatA se karane yogya / 'sukara duSkara durArAdhya durva sanahara / ' vina0 54.7 (2) saM00 (saM0 svkr)| apanA hAtha / (3) uttama hAtha / 'bAridhAra dhIra dhari sukara sudhArihai / ' kavi0 7.142 sukaramA : uttama zubha karma, puNya karma (zubha, azubha tathA mizra karmoM meM kevala zubha karma) / mA0 1.2.11 sukarkaza : vi0 (saM0) / atyanta paruSa / mA0 3.11.6 sukarma : (de0 sapharamA) / kavi0 7.116 For Private and Personal Use Only
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1074 tulasI zabda-koza sukala : (1) vi0 (saM0 zukla>prA0 sukkil)| zveta / (2) mAsa kA pakhavArA-pratipadA se pUrNimA taka / mA0 1.161.1 sakAja : (de0 kAja) / apanA kArya+ uttama kArya / do0 184 sukAlu : (de0 kAla) / subhikSakAla; ativRSTi-anAvRSTi Adi se rahita sampanna samaya / mA0 2.235 sukiya : sukRta (saM0 kRta>prA0 kiya) / puNya / 'garya nighaTi phala sakala sukiya ke / ' gI0 4.1.3 sukIrati : (1) sukIrti / uttama kIrti; kIrtanIya sadguNa / (2) uttama kIrti __ vAlA; suyazasampanna / 'rAma sukIrati bhaniti bhdesaa| mA0 1.14.10 sukIti : saM0strI0 (saM0) / suyaza (yazasvI) / kavi0 7.10 saka: suka+kae / rAvaNa kA guptacara vizeSa / kavi0 6.8 sukumAra : vi00 (saM.) / (1) ati komala, mRdula / 'ati sukumAra na tanu tapa jogU / ' mA0 1.74.2 (2) taruNa, sundara, kizora / sukumArA : sukumAra / mA0 1.203.4 sukumAri : sukumaarii| mA0 2.81 sukumArI : sukumArI ne / 'mUde nayana sahami skumaarii|' mA0 2.246.4 sukumArI : sukumAra+strI0 (saM0) / madula (kizorI) / mA0 2.28.8 sukula : (1) sukala / (2) uttama kula / 'diyo sukula janama / ' vina0 135.1 sukUpa : uttama kUpa / mA0 2.309 sukRta : (1) saM00 (sN0)| satkarma, puNya, dharma / 'tumha sama sumana sukRta jehiM dInhe / ' mA0 2.43.6 (2) vi0 / uttama kRtya (kRta) vaalaa| sukRtI, punnyaatmaa| 'bhae sukRta sukha sAli / ' do0 12 / sukRtagya : (saM0 sukRtajJa) (1) uttama kRtajJa / (2) sukRta (dharma) kA jJAtA / 'sukRtagya je sakucata sakRta pranAma kie huuN|' vina0 170.5 sukRtasaMkaTa : dharma saMkaTa (karane se dharma hAni aura na karane se artha-hAni kI dubidhA) / gI0 5.27.1 sukRti : sukRtI / 'sukRti saMbhu tana bimala bibhUtI / ' mA0 1.1.3 sakRtI : sukRtI ne / 'kehi sukRtI kehi gharI bsaae|' mA0 2.113.2 sakRtI : vi0 (saM0 sukRtin) / puNyAtmA / 'kehi sakatI sana hoihi sAthU / ' mA0 2.58.3 sukRtu : sukRta+kae0 / dharma, sukarma / 'sukRtu sujasa paraloku nasAU / ' mA0 2.76.4 sukRpAM : zreSTha kRpA se / 'rAma sakapAM bilokahiM jehii|' mA0 1.36.5 sakRpA : zreSTha atizaya kRpA / mA0 5.14.6 For Private and Personal Use Only
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulaso zabda-koza 1075 suketusatA : suketu kI putrI=tAr3akA / mA0 1.24.4 sakomala : (1) atyanta komala / (2) komala zabdArtha yojanA vAlA (kaavy)| mA0 1.14 gha sukra : saM00 (saM0 zukra) / (1) daityAcArya (kA nAma) / 'nAma dharamaruci sukra ___samAnA / ' mA0 1.154.1 (2) vIrya / 'daccha sukra saMbhava yaha dehI / ' mA0 sukha : saM0pU0 (sN.)| anukUla saMvedya caitanya guNa (du:kha kA viloma) / mA0 1.8 sukhaMjana : uttama khaJjana pakSI / kavi0 1.1 sukhakaMda, dA : sukha (Ananda) ke mUla kAraNa / mA0 1.105; 3.12.13 sukhakArI : vi.pu. (saM0 sukhakArina) / sukhaprada, sukhajanaka / mA0 7.23.8 sukhada : vi0 (saM0) / sukhadAyaka / mA0 1.35.13 sukhadAI : vi.pu. (saM0 sukhadAyin) / sukhadAtA, sukha dene ke zIla vAlA / mA0 7.37.1 sukhadAtahi : sukhadAtA ko| mA0 7.30.6 sukhadAtA : sukhada / mA0 7.30.6 sakhadAyaka : sukhada / mA0 1.18.10 sukhadAyanI : vi0 strI0 (saM0 sukhA-dAyinI) / sukhA dene ke zIla vAlI, sukhaadaatrii| mA0 5.34.1 sukha dArA : (de0 dArA) / sukhAdAtA / 'jAga jaga maMgala sukhdaaraa|' mA0 2.64.2 sakhadaina : sukhadAI / 'nija bhagatani sukhadaina / ' gI0 1.86.11 sukhadainI : sukhAdAyanI / 'mUrati saba sukhAdainI / ' gI0 1.81.2 sukhana, ni : sukhA+saMba0 / sukhoM / 'sukhAni sameta / ' gI0 7.21.21 sukhaprada : sukhada (sN.)| mA0 1.73.2 sukhamaya : vi0 (saM0) / sukhapUrNa / mA0 7.46.5 sukhamA : suSamA / gI0 1.6.15 sukhamUla, lA : sukhA (Ananda) kA mUla kAraNa / mA0 1.160; 3.16.4 sukharUpa : AnandasvarUpa, saccidAnanda rUpa / mA0 751.6 sukhasAli, lI : vi0 (saM0 sukhazAlin) / sukha sampanna / do0 12 sukhasola, lA : vi0 (saM0 sukhshiil)| AnandarUpa prakRti vAlA; susAdhAra+ sukhapUrNa / mA0 1.110.8 sukhasvarUpa : sukharUpa / mA0 2.200 sukhAI : pUkR0 / sUkhA (kara); murajhA (kara) / 'jehiM biloka soi jAi sukhaaii|' mA0 6.18.10 sukhAkara : sukhoM kA Akara, AnandakhAni / mA0 3.4.11 For Private and Personal Use Only
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1076 tulasI zabda-kozaH sukhAta : sUkhAta / sUkha jAte, mujharzAte; zuSkamukhA ho jAte / sahami sukhAta bAtajAta kI surati kari / ' kavi0 6.6 sukhAti : sukhAta+ba0 / sUkhAte / 'sAli saphala sukhAti / ' vina0 221.4 sukhAnI : bhUka0strI0 / sUkhA gayI, murajhAyo / 'kahi na sakai kachu sahami sukhaanii|" mA0 2.20.1 sukhAne : sUkha jAne para / 'kA baraSA saba kaSI sukhAne / ' mA0 1.261.3 sukhane u : sUkhe hue bhI / 'puni parihare sukhAneu prnaa|' mA0 1.74.7 sukhAno : bhUkapu0kae0 / sUkhA huA (nIrasa) / 'lakhiA gayaMda le calata bhaji svAna sUkhano haadd'|' do0 380 sukhAya : A.prae0 (saM0 zuSkAyate>prA0 sukkhAi) / sUkhAtA hai / 'sukhAya ati kAya kAya / ' kavi0 6.43 sukhArI : sukhArI+ba0 / 'mahatArI.. hohiM sukhaarii|' mA0 2.175.6 sukhArI : (1) vi0 (saM0 sukha kArin>prA0 sukkhaarii)| sukhajanaka / 'kahihau~ kavana saMdesa sukhArI / ' mA0 2.146.2 (2) sukha-bhogI, sukhii| mA0 7.117.5 isake strI0pu0 donoM prayoga calate haiN| sukhAre : sukhArI (ba0) / sukhI / 'saba bhae sukhaare|' mA0 6.4.7 sukhAsana : (saM0) (1) sukhada Asana (2) sukhada Asanayukta / 'kaheu banAvana pAla kI sajana sukhAsana jAna / ' mA0 2.186 sukhAhi, hIM : aa0prb0| (1) zuSka ho rahe haiM / 'mukhA sukhAhiM locana sravahiM / ' mA0 2.46 (2) sUkhA jAte haiM / mA0 5.23.6 sukhI : vi0 (saM0 sukhin) / sukhAyukta / mA0 1.35.8 sukha : sukhA+kae / 'sukha sohAgu tumha kahuM dina dUnA / mA0 2.21.4 sukheta : (de0 khota) / uttama mAGgalika kSetra (bhuu-bhaag)| mA0 1.303.3 sukhetu : sukhot+ke| upajAU uttama khota / 'jA ko nAma leta hI sukhotu hota uusro|' kavi0 7.16 sukhena : (saM0) sukhA se, sukhapUrvaka / 'jAhu sukhona banahi / ' mA0 2.57.4 sukhelanihAre : acche khilaadd'ii| gI0 1.46.1 sugaMdha : (1) saM00 (saM0) / uttama gandha, saurabha / 'nava sumana mAla sugaMdha lobhe maMju gujata madhukArA / ' gI0 7.16.3 (2) itra, puSpAdi kA sugandhita sneha / 'saMtata rahahiM sugaMdha siMcAI / ' mA0 1.213.4 (3) vi0 (saM0 sugndhi)| uttama gandhayukta, sugandhita / 'sumana sugandha / rA0pra0 4.6.4 / sugaMdhana : sugNdh+sNb| sugandhoM, itroM (se) / kesari parama lagAi sugaMdhana borA. ho|' rA0na06 For Private and Personal Use Only
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulaso zabda-koza 1077 sugar3ha : sudhara (saM0 sughaTa>prA0 sughar3a-sagar3ha) / sudeza, vyavasthita yojanA se sampanna-sundara / 'sugar3ha puSTa unnata kRkATikA / ' gI0 7.17.10 sugati : saM0strI0 (sN.)| sadgati, uttama phala kI prApti, mokSa Adi puruSArtha kI upalabdhi / mA0 2.72.7 / / sugama : vi0 (sN0)| (1) pahuMcane yA prApta hone meM sarala / mA0 7.73 (2) subodha, saralatA se bAdhya / 'ubhaya agama, juga sugama nAma teN|' mA0 1.23.5 sugamu : sugama+kae0 / mA0 2.78.5 sugAi : A0prae / doSI hone kA sandeha karatA hai yA kare / 'tumhahi sugAI mAtu kuttilaaii|' mA0 2.184.6 sagAr3hi : vi0strI0 / atyanta gAr3hI=sudaDha tathA moTI / 'bAtI karai sugAr3hi / ' mA0 7.117 ga sugAna : uttama gIta / pA0ma0I0 12 suguna : uttama guNa, sadguNa / do0 231 suguru : sataguru / vi0 77.2 sumeha : Uttama anukUla sukhayukta AvAsa / do0 24 sugraMtha : sadagraMtha / do0 556 sugrIvaM : sugrIva ne / 'taba sugrIvaM bolaae|' mA0 4.22 sugrIva : saM0pu0 (saM0) / vAlI kA anuja jise rAma ne vAnara-rAja banAyA thaa| mA0 4.4.2 sugrIvahi : sugrIva ko| 'tRna samAna sugrIvahi jAnI / ' mA0 4.8.1 sugrIvahuM : sugrIva ne bhI / 'sugrIvahuM sudhi mori bisArI / ' mA0 4.18.4 sugrIvA : sugrIva / mA0 4.1.2 sughaTa : vi0 (saM0) / sukara, jo saralatA se kiyA jA ske| 'aghaTita ghaTana, sughaTa bighaTana / ' vina0 30.2 (yahA~ 'sughaTa' se 'sugharita' kA tAtparya vizeSa hai)| sughaTita : vi0 (saM0) / uttama rIti gar3hA-banAyA huA, sunirmita / 'dhavala dhAma mani puraTa paTa sughaTita nAnA bhA~ti / ' mA0 1.213 sughara : (1) vi0pu0 (saM0 sughaTa>prA. sughdd)| sudeza, samaJjasa, yathAyogya aGgaracanA vAlA / mA0 1.314.6 (2) uttama ghara / gI0 7.16.4 sugharani : sughara+saMba / uttama gharoM meM / gI0 7.16.4 -sughari : sudhara+strI0 / sundarI, suvyavasthita aGgoM vAlI, kamanIya strI / 'batiyA ke sughari mliniyaa|' rA0na0 For Private and Personal Use Only
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1078 tulasI zabda-koza sugharI : (de0 gharI) / uttama ghar3I, zubha muhUrta / 'sudina sudharI tAta kava hoihi / " mA0 2.68.8 suSAya : saM00 (saM0 sughAya>prA0 sughAta) / sahanIya prahAra / 'palaka pAni para oDiata samujhi kughAya sudhAya / ' do0 325 sucaMdana : uttama jAti kA (sugandhita) candana / mA0 1.216.4 sucAru : ati manohara tathA atizaya pAvana / mA0 1.166.6 sucAla : uttama cala, sadAcaraNa / vina0 260.4 sucAli, lI : (1) sucAla / (2) vi0 / uttama cAla vAlA=sadAcArI / 'mAtu ___ maMdi maiM sAdhu sucaalii|' mA0 2.261.3 suci : vi0 (saM0 zuci) / ujjvala, dIpta, pavitra / mA0 1.104 sucitita : vi0 (saM.) / bhalI bhA~ti abhyasta tathA suvivecita / 'sAstra sucitita puni puni dekhia / ' mA0 3.37.8 sucita : uttama citta, nirmala ekAgra mana / 'suni avaloki sucita cakha caahii|' mA0 1.26.3 sucitaI : saM0strI0 (saM0 sucittatA) / nirmalacittatA, ekAgratA / gI0 1.66.3 sucitA : saM0strI0 (saM0 zucitA) / pAvanatA, svacchatA, cArutA / mA0 1.324 chaM0 2 sucimaMta : vi0pu0 (saM0 zucimat) / pavitratA se yukta, zaucayukta, niSkaluSa / kavi0 7.34 suchaMda : vi0 (saM0 svcchnd)| svatantra, yathecchacArI / mA0 2.134 sujana : (1) sajjana / mA0 7.2.4 (2) (saM0 svajana) AtmIya jana 'kari pitu mAtu sujana sevkaaii|' mA0 2.152.5 sujanana, ni : sujana+saMba0 / sajjanoM (ne, ko)| gI0 1.10.4 "rAma pada sujanani sulabha karata ko|' gI0 6.12.3 sujanI : (saM.) uttama strI, sajanI, sakhI / kR0 25 sujava : uttama jI (aMgUThe kI sundara yavAkAra rekhA) / gI0 7.17.8 / sulasa : saM00 (saM0 suyazas>prA0 sujs)| satkIrti / mA0 3.6 ka sajasu : sujasa+kae / mA0 6.5.8 sujAti, tI : saM0+vi0 (saM0 sujAti) / (1) uttama jAti / (2) uttama jAti vAlA / 'bipra bibekI bedabida saMmata sAdhu sujAti / ' mA0 2.144 (3) kulIna + sundara / 'manigana pura nara nAri sujaatii|' mA0 2.1.4 (saM0 'sujAta' sundara-paryAya hai)| sujAna : vi0 (saM0 sujJa, sujJAna>prA0 sujaann)| uttama jJAnayukta, vivekI, buddhimAn / mA0 7.56; 1.11.8 For Private and Personal Use Only
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1079 sujAni : sujAna (saM0 sujJAnin>prA0 sujANi) / 'sarbAna sohAta hai sevA-sujAni ttaahlii|' kavi0 7.23 sujAnu, nU : sujAna+kae / mA0 2.314.3, 172.5 sujIvana : (1) svajIvana (2) uttama jIvana / 'prAnahu ke prAna se sujIvana ke jIvana se / ' gI0 2.26.4 sujIvanu : sujIvana+kae0 uttama jIvana / mA0 1.6.6 sujoga : (de0 joga) (1) uttama graha-melApaka / (2) auSadhiyoM kA uttama mizraNa (3) uttama AdhAra (pAtra) Adi kA samparka (4) uttama bhUmi Adi kA prabhAva (5) silAI, raMga, kATachA~Ta Adi kA uttama saMbandha / "graha bheSaja jala pavana paTa pAi kujoga sujoga / hohi kubastu subastu jaga / ' mA0 1.7 ka sujodhana : saM0pu0 (saM0 suyodhana) / mahAbhArata meM dhRtarASTra kA jyeSTha putra= duryodhana / kR0 61 sujora : vi0 (saM0 sujoDa) / (1) uttama jor3oM (bandhanoM) vAlA; (2) sudRDha / "bidruma khaMbha sujora / ' gI0 7.16.3 sujhAu : A0-prArthanA-mae / tU sujhA de, dikhA de / 'asujha sujhAu so|' vina0 182.5 sujhAe, ye : bhUkR0pu0 / dikhAye (se); zuddha kiye (jAne para) / 'tere hI sujhAye sUjhe / ' vina0 182.5 saTuki : pUva0 / saTaka kara, cAbuka lagAkara / capari caleu haya suTuki nRpa hA~ki na hoi nibAhu / ' mA0 1.156 suThAna : saM0pu+vi0 (saM0 susthAna>prA0 sutthaann)| (1) uttama sthiti; (2) yuddha meM vyUha-baddha (morce kI) sthiti; (3) usa sthiti meM ThaharA huaa| 'bhauMha kamAna saMdhAna suThAna je nAri bilokani bAna te bA~ce / ' kavi0 7.118 (yahA~ morce meM lakSya para susthira se bhI tAtparya hai)| suThArI : vi0strI0 / ucita aGgavyavasthA vAlI; suDola / rA0na0 15 / / suThi : kri0vi0 avyaya (saM0 suSTha>prA0 suttuu.)| bhalI prakAra; aura bhI adhika ; ___ atyanta / 'sabahi sohAi mohi suThi nIkA / ' mA0 2.18.7 suThaurahi : (de0 Thora) uttama sthAna para; apane sthAna para (jahA~ ke tahA~ hii)| 'bisoka la haiM suraloka suThaurahi / ' kavi0 7.26 suDIThi : (de0 DIThi) uttama anukUla dRSTi / do0 75 suDhaMga : kri0vi0 / uttama DhaMga se; zreSTha rIti meM / 'naTata sudesa suDhaMga / ' gI0 1.2.14 suDhara : (1) saM0+vi.pu / anukUla DhalAva; anukultaa| (2) anukUla Dhalane For Private and Personal Use Only
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1080 tulasI zabda-koza vAlA=apane anukUla / bidhi ke suDhara sudAya ke / ' gI0 1.67.4 (niyati kI anukUlatA meM dAMva kI anukuultaa)| suDhAra : vi0 / U~ce-nIce krama se DhAlA huA yA DhAlI huA; uttama rIti se DhAla kara banAyA huA-banAyI huii| 'mahi gaca kAMca suDhAra / ' gI0 7.16.3 suta : saM00 (sN.)| putra / mA0 1.82 sutaMtra : vi0 (saM0 svtntr)| (1) svAdhIna / 'rAkhesi kou na sutaMtra / ' mA0 1.182 ka (2) svara, svacchanda, manacAhI gati lene vAlA-vAlI; nirmaryAda / 'jimi sutaMtra bhae~ bigarahiM naarii|' mA0 4.15.7 (3) nirapekSa ; jise apane se bAhara kA kucha bhI lenA na ho; svayaMsiddha+ svayaMsAdhya ; phalasvarUpa / 'bhakti sutaMtra sakala sukha khaanii|' mA0 7.45.5 sutaghAtI : (de0 ghAtI) / putra kA badha karane vAlA / mA0 6.83.2 sutana : uttama tana ; svastha zarIra / do0 568 sutani, nha : suta+saMba0 / putroM / 'sutani sahita dasarathahi dekhihauM / ' gI0 1.48.2 ___ 'Avata sutanha sameta / ' mA0 1.307 sutabadhuna : sutabadhU+saMba0 / putravadhuoM / 'suta sutabadhuna sameta / ' rA0pra0 4.76 sutabadhU : saM0strI0 (saM0 sutavadhU) / putravadhU, patohU / mA0 2.283.1 sutabahu : sutabadhU (saM0 vadhU>vahU) / 'ge janavAsa rAu saMga suta sutabahu / ' jA0ma0 158 sutamAla : (de0 tamAla) uttama sadRr3ha tamAla vRkSa / gI0 1.66.4 sutaru : uttama- zubha-mAGgalika vRkSa / mA0 1.303.7 sutahAra : saM00 (sa0 sUtradhAra>prA0 sutthaar)| (1) nATya nirdezaka / (2) bar3haI (jo lakar3e nApane aura cIrane ke nimitta sUtra rakhatA hai)| 'kanaka ratanamaya pAlano racyo manahuM mAra sutahAra / ' gI0 1.22.1 satahi : (1) putra ko / 'barabasa rAja sutahi taba dInhA / ' mA0 1.143.1 (2) putra kA / 'apara sutahi arimardana nAmA / ' mA0 1.153.6 sutA : saM0 strI0 (saM0) / putrI / mA0 1.66 sutAti : vi0strI0 (saM0 su-taptA>prA0 su-tattI) / atizaya uSNa; ati dAhaka / 'raghubara kIrati sajjanani sItala, khalani sutAti ' do0 164 sutApasa : uttama nizchala tapasvI / mA0 7.124.6 satiya : (de0 tiya) uttama strI; satI sundara strii| mA0 1.20.6 sutIchana : saM00 (saM0 sutIkSNa) / munivizeSa / mA0 3.10.1 sutIchI : vi0strI0 (saM0 sutIkSNA) / atyanta tIkhI, tIvra prabhAva vAlI, hRdaya drAvaka / 'nagara byApi gai bAta sutIchI / ' mA0 2.46.6 sutIya : sutiya / mA0 2.166 For Private and Personal Use Only
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1081 sutIratha : uttama tIrtha / mA0 2.6.1 sutu : suta+kae / ekamAtra putra / 'soi sutu bdd'bhaagii|' mA0 2..41.7 supara : suthl| sutharu : suthara+kae / advitIya ananya uttama sthala / 'jinha ke hiye sutharu rAma prema surataru / ' vina0 251.11 suthala : (de0 thala) uttama sthala / (1) yogya sthAna (tIrtha aadi)| 'kahau~ suthala satibhAu / ' mA0 2.261 (2) supAtra, yogya evam adhikArI puruSa / 'bidyA bisvAmitra saba suthala samarapita kInhi / ' rA0pra0 4.6.3 (3) uttama bhUmi / ' 'bhareu sumAnasa suthala thirAnA / ' mA0 1.36.9 sathira : (de0 thira) atyanta sthira, acaJcala, ekAgra, dRDhanizcayI / 'nAma soM pratIti prIti hRdaya suthi ra thapata / ' vina0 130.5 sudala : uttapa patra (pttii)| gI0 1.16.3 sudarasana : (de0 darasana) / (1) zubha darzana / (2) vissnnuckr| (3) saM0strI0 (saM0 sudarzanA) / uttama sundara strii| do0 460 sudarasanapAni : (saM0 sudarzanapANi) cakrapANi =viSNU / gI0 6.6.5 sudasA : saM0strI0 (saM0 sudshaa)| (1) uttama avasthA; (2) anukUla paristhiti; (3) zubhagraha kI dazA (jyotiSa meM) / tehi avasara tihu loka kI sudasA janu jaagiiN|' gI0 1.6.13 suvAu : (de0 daau)| apane pakSa meM (khela kA) dAMva / 'bAla dasAhUM na khelyo khelata sudAu maiM / ' vina0 261.2 sudAtA : uttama dAnI; abhISTa vastu dene vAlA / vina0 177.5 sudAna : uttama dAna ; prArthI ko abhISTa denA / hanu0 11 suvAni, nI : ucca koTi kA dAnI, atyanta udAra / do0 300; mA0 2.204.8 sudAma, mA : saM00 (saM0 zrIdAman) / kRSNa ke sakhA eka gvAla / (2) (saM. sudAman) kRSNa ke sahapAThI sakhA eka brAhmaNa / vina0 163.3 sudAmini : saM0strI0 (saM0 saudAminI, saudaamnii)| vidyut / 'basana sudAmini __ mAla / ' rA0pra0 5.7.3 sudAya : (de0 dAya) / pAse Adi khola kA anukala (apane pakSa meM) dAMva / 'bidhi ke saDhara hota suDhara sudAya ke|' gI0 1.67.4 sudasi : ananya bhakta sevaka, dAsa bhakta / 1.16 sudi : avyaya (sN.)| zukla pakSa / 'jaya saMbata phAguna sudi pAMce guru dinu / ' pA0ma0 5 sudina : uttama dina / (1) anukUla divasa / 'sudina sudharI tAta kaba hoihi / ' For Private and Personal Use Only
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1082 tulasI zabda-koza mA0 2.68.8 (2) zubha muhUrta / 'sudina sAdhi nRpa caleu bjaaii|' mA0 1.154.5 sudinu : sudina+kae / mA0 2.15.2 sadoThi : suDIThi / do0 110 sudurlabha : atyanta durlabha / mA0 3.4 chaM0 sudustyaja : vi0 (saM0) / jo bar3I kaThinatA se tyAgA jA sake / vina0 50.5 sudRDha : atyanta dRDha / mA0 6.4.1 sudesa : saM0+vi0 (saM0 sudeza) / (1) uttama deza, zreSTha bhU-bhAga / 'jAi surAja sudesa sukhaarii|' mA0 2.235.4 (2) samaJjasa, sughara / 'sobhA sakala sudesa / ' mA0 1.216 (3) ucita evaM yathAsthAna sthita / 'bhUSana sakala sudesa suhaae|' mA0 1.248.3 sudese : sudesa+ba0 / saMgata, ucit| 'kahi paramAratha bacana sadese / ' mA0 2.166.8 sudeha : uttama tathA upayogI zarIra / kavi0 7.88 suddha : bi0 (saM0 zuddha) / (1) pavitra, amizrita, mala rahita, niSkaluSa / pada paMkaja sevata suddha hie|' mA0 7.14.15 (2) azauca yA sUtaka se nivRtta / mA0 2.248.3-4 saddhatA : saM0strI0 (saM0 zuddhatA) / nirmalatA, pavitratA, shucitaa| vina0 106.4 suddhi : saM0strI0 (saM0 zuddhi) / zodhana, pavitrIkaraNa, zuddhatA / vina0 82.4 sudhana : paryApta uttama dhana / vina0 182.2 sudharata : vakR.pu / zuddha hotA-hote, ThIka hote / 'bigarI janama aneka kI sudharata pala lage na Adhu / ' vina0 163.2 sudharati : vakR0strI0 / zuddha (ThIka) ho jaatii| 'bigarIo sudharati bAta / ' kavi0 7.75 sudharama : (1) saM0pu0 (saM0 sudharma) / saddharma / mA0 2.316.7 (2) vi.pu. (saM0 sudharman) / dharmAtmA / 'sudhara sudharama susIla sujaanaa|' mA0 1.314.6 sudharamu : sudharama+kae0 / mA0 2.286 sudharahi : A0praba0 / zuddha (ThIka) ho jAte haiM, niSkaluSa (sIdhe) ho jAte haiM / 'saTha sudharahiM satasaMgati pAI / ' mA0 1.3.6 sudharI : bhUkR0strI0 / zuddha (ThIka) ho gyii| 'bigarI sudharI kabi kokilahU kii|' ___ kavi0 7.86 sudharai : A0prae0 / zuddha ho (sa~bhala) sakatA-tI hai / 'sudharai sudhAre bhUtanAtha hI ke|' kavi 7.168 'sudharai sabai na sAnI / ' kR0 46 For Private and Personal Use Only
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulaso zabda-koza 1083 suparaMgI : A0bha0 strI0e0 / saMbhala jaaygii| 'sudharegI bigriyo|' vina0 256.3 sudharma : saddharma, parama puruSArtha taka pahuMcAne vAlA dharma / rA0pra0 1.1.4 sudhA : sudhA se, meM / 'sIla saneha sudhA janu saanii|' mA0 2.60.8 sudhA : saM0strI0 (saM0) / amRta / mA0 1.5.6 sapAihu : (de0 sudhAI) sIdhepana bhii| 'katahuM sudhAihu teM bar3a doSU / ' mA0 1.281.5 sudhAI : sIdhepana se / kavi0 7.130 sudhAI : saM0strI0 (saM0 shuddhtaa)| nizchalatA, saralatA, bholApana, sIdhApana / mA0 1.164.3 sudhAkara : saM00 (saM0) / amRta kA Akara+amRtamaya kiraNoM vAlA=candramA / mA0 1.5.8 sudhAkara : sudhAkara+kae / vina0 255.4 sudhAdi : amRta ityAdi / mA0 2.120.1 sudhAmu : (de0 dhAma) (1) (saM0 sudhAma) uttama dhAma, uttama loka / (2) (saM. svadhAma) apanA loka / 'lie bAraka nAmu sudhAma diyo|' kavi0 7.7 sudhAra : saM00 (saM0 zuddhakAra>prA0 suddhAra) / zuddha (ThIka ) karane kI kriyaa| 'budhi na bicAra na bigAra na sudhAra sudhi / ' gI0 2.32.3 sudhArata : vakR00 / sudhAratA-sudhArate, sa~bhAlane, ThIka karate / mA0 6.11.6 sudhArA : bhUkR00 / ThIka kiyA, saMbhAlA; bhalI prakAra sAdhA / 'suni kaTu vacana kuThAru sudhaaraa|' mA0 1.276.5 sudhAri : pUkR0 / (1) saMbhAlakara / 'cale sudhAri sarAsana baanaa|' mA0 6.70.5 (2) zuddha (nirmala) karake / 'nija mana mukuru sudhAri / ' mA0 2 dohaa| sudhArie : A0kavA0prae0 / zuddha (ThIka) kIjie / 'sudhArie Agilo kAja / ' gI0 1.84.8 sudhAribI : bhakR0strI0 / sudhAranI (caahie)| 'samaya saMbhAri sudhAribI / ' vina0 278.3 sudhAribe : bhakR.pu. zuddha karane, ThIka karane / 'bigarI sudhAribe ko dUsaro dayAlu ko|' kavi07.17 sadhAriye : sudhArie / 'aba meriyo sdhaariye|' vina0 271.2 sudhArihi : A0bha0prae0 / zuddha karegA, sudhAregA, sAra saMbhAla kara legaa| 'mori sudhArihi so saba bhaaNtii|' mA0 1.28.3 sudhArihai : sudhArihi / kavi0 7.142 For Private and Personal Use Only
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1084 tulasI zabda-koza sudhArI : (1) bhUkRstrI0 / zuddha kara dii| 'rAma kRpA avareba sudhArI / ' mA0 2.317.3 (2) sudhAri / 'sujana sumati sani leha sudhaarii|' mA0 1.36.2 sudhAre : bhUka00ba0 / ThIka kiye, sa~bhAle / 'uThi raghubIra sudhAre bAnA / ' mA0 6.86.7 sudhAsAra : amRta-sAra, amRta kA nicor3a / kivi0 5.2 sudhi : saM0strI0 / (1) smRti, dhyAna, cintana, smaraNa / 'so sudhi rAma kInhi nahiM sapaneM / ' mA0 1.26.2 (2) samAcAra (khabara) / 'khelata rahe tahA~ sudhi pAI / ' mA0 1.260.7 sudhibudhi : smRti tathA buddhi (hozohavAsa); cetanA; biveka / "umA neha basa bikala deha sudhi-budhi gai / ' pA0ma0 26 sudhI : vi0 (sN.)| uttama baddhi (dhI) vAlA=vidvAn / vina0 255.4 sudhIra : vi0 (sN.)| (1) uttama buddhi vAlA, (2) atyanta dheyaMzAlI / 'bIra sudhIra dhuraMdhara devA / ' mA0 2.150.4 (yahA~ uttama dhairya kA bhI tAtparya AtA hai-de0 dhIra / dhairya dhurandhara kA bhAva bhI hai)| sudhenu : uttama dhenu / gI0 1.15.1 suna : sunai / 'jo mana lAi na suna harilIlahi / ' mA0 7.128.3 /suna, sunai, I : A0prae0 (saM0 zRNoti>prA0 suNai)! sunatA-tI hai| 'eka ___ na sunai eka nahiM dekhaa|' mA0 7.66.6 sunau~, U~ : Aue / sunU, sunatA hUM / 'samujhau~ sunau~ gunau~ nahiM bhAvA / ' mA0 7.110.5; 7.112.11 sunakha : sundara nakha / gI0 7.17.8 sunakhatu : (de0 nakhata) kae0 / uttama nakSatra (jo zubha muhUrta meM upayukta ho) / mA0 ___ mA0 1.61.4 sunata : vkR000| (1) sunatA, sunate / (2) sunate hue / 'sunata samujhata kahata hama saba bhaI ati aprabIna / ' kR0 35 (3) sunane se, meM / 'sunata madhura parinAma hita / ' mA0 2.50 (4) sunate hI (kSaNa) / 'kahata sunata eka hara abibekaa|' mA0 1.15.2 sunati : vakRstrI0 / zravaNa karatI / gI0 2.4.3 sunatiu~ : kriyAti0strI0e0 / maiM suntii| 'jauM tumha milatehu prathama munIsA / ____ sunati sikha tumhAri dhari sIsA / ' mA0 1.81.1 sunateu~ : kriyAti00 ue 0 / maiM sunatA / sanateu~ kimi hari kathA suhAI / ' mA0 7.66.5 sunaba : bhakR00 / sunanA (hogaa)| 'dekhaba sunaba bahuta aba aage|' mA0 2.180.2 For Private and Personal Use Only
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1085 sunayanA : saM0strI0 (saM0) / sIradhvaja janaka kI patnI sItA kI mAtA / mA0 1.324.4 sunayanI : (1) vi0strI0ba0 / sulocaniyA~, uttama netroM vAlI striyaaN| mA0 1.286.2 (2) saMbodhana ba0 / he sulocaniyo / ehi biAha bar3a lAhu sunaayniiN|' mA0 1.310.7 sunahi, hIM : A0praba0 / sunate haiM, suneM / 'je sakAma nara sunahiM je gAvahiM / ' mA0 7.15.3; 7.32.6 sunahi : A0mae / tU suna / 'sunahi sUdra mama bacana prmaanaa|' mA0 7.106.8 sunahuM : A0-kAmanA-praba0 / suneM / 'suna huM sakala sajjana sukha maanii|' mA0 1.30.2 sunahu, hU : A0maba0 / sunate ho, suno| mA0 1.76 'rAjakumAri sikhAvana sunahU / ' mA0 2.61.2 sunA : bhUkR0pU0 / zravaNa kiyaa| mA0 7.55.2 sunAi : (1) pUkR0 / sunA kara / kA sunAi bidhi kAha sunaavaa| mA0 2.48.1 (2) A0-AjJA - mae / tU sunA / 'jAi anata sunAi madhukara jJAna girA purAni / ' kR0 52 sunAia : A0 kavA0prae0 / sunAie, sunAyA-yI jAya / 'dvija drohihi na sunAia kbhuuN|' mA0 7.128.5 sunAihi : A0bha0prae / sunAegA, btaaegaa| 'so saba tohi sunAihi soii|' mA0 7.21.6 sunAihauM : A0bha0 ue0 / sunAU~gA / 'hauM saba kathA sunAihauM / ' gI0 1.48.3 sunAI : sunAI+ba0 / 'kahi purAna zruti kathA sunaaiiN|' mA0 2.167.3 sunAI : (1) bhUka0strI0 / zravaNa karAyI, kahI, btaayii| 'jo bhusuDi khagapatihi sunAI / ' mA0 7.52.6 (2) sunAi / sunAkara / 'karahiM kUTi nAradahi sunAI / ' mA0 1.134.3 sunAu, U : A0-AjJA+prArthanA-mae / tU sunA, kaha, btlaa| 'kArana mohi sunAu / ' mA0 2.15; 151.1 sunAe : bhUkR.pu / zravaNagata karAye / mA0 7.2.7 sunAesi : A0 - bhuukR.pu+pre| usane sunaayaa| 'sabanhIM boli sunAesi sapanA / ' mA0 5.11.2 sunAehi : A0-bhUkR0 + mae / tUne sunaayaa| 'prathamahiM mohi na sunAehi bhaaii|' mA0 6.63.4 sunAehu : A0-bha0+-AjJA--maba0 / tuma sunAnA / 'bharatahi kusala hamAri sunAehu / ' mA0 6.121.2 For Private and Personal Use Only
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1086 tulasI zabda-koza sunAja : (de0 nAja) uttama anna / do0 167 sunAju, jU : sunAja+kae0 / rucikara bhojya anna / 'mudita chudhita janu pAi sunAjU / ' mA0 2.235.2 sunAta : uttama nAtA, zreSTha sambandha / jA0ma0 148 sunAbha : saM00 (saM0) / uttama nAbhi (dhurI) vAlA sudarzana cakra / 'le sunAbha bAhana taji dhaae|' vina0 240.7 sunAma : (1) saM00 (sN.)| uttama zubha nAma / do0 7 (2) vi0 / uttama nAma vAlA, saranAma, vikhyAta / 'parihari suramani sunAma gujA lakhi lttt|' vina0 129.4 (yahA~ 'sunAma' ke donoM artha haiM-prasiddha suramaNi tulya raamnaam)| sunAyau~ : A0- bhUkR0+ ue / maiMne sunaayaa| 'tumhahi sunAyau~ soi / ' mA0 7.62 sunAyau : bhUkR00kae 0 / sunAyA, btlaayaa| 'nija nAma sunAyau / ' mA0 sunAyabI : bhakR0strI0 / sunAnI (hogI) / 'binaya sunAyabI pari pAya / ' gI0 6.14.1 sunAyahu : A0-bhUkR0+maba0 / tumane sunaayaa-sunaaii| jimi yaha kathA sunAyahu mohii|' mA0 1.127.7 sunAye : sunAe / hanu0 16 sunAyo : sunAyau / mA0 6.35:10 sunArI : uttama strI / kavi0 7.18 sunAva : (de0 nAva) / uttama sukhada naukA para / 'gurahi sunAvaM car3hAi suhAI / mA0 2.202.4 sunAva sunAvai : A.prae0 (saM0 zrAvayati>prA0 sunnaavi)| sunAtA hai, sunAyegA / 'samAcAra maMgala kuzala sukhada sunAvai koi|' rA0pra0 6.7.3 sunAvaI : sunAvahiM / rA0na0 20 sunAvau~ : A0ue / sunAtA hUM, kaha rahA huuN| 'sou saba kathA sunAvau~ tohI / ' mA0 7.74.2 sunAvata : vakR.pu / sunAtA.te; batalAtA-te / mA0 7.60.1 sunAvahiM, hIM : A0praba0 / sunAte-tI haiM (kahate hai)| 'rAmacaMdra kara sujasa sunAvahiM / ' mA0 6.44.5; 1.66 chaM0 sunAvahu : (1) A0maba0 / sunAvo, kho| 'aba prabhu carita sunAvahu mohI / ' mA0 7.2.14 (2) sunAehu / tuma sunaanaa| 'timi jani harihi sunAvahu kbhuuN|' mA0 1.127.8 For Private and Personal Use Only
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1087 sanAvA : bhUkR00 / sunAyA, btaayaa| 'prabhu prabhAu parijanahi sunAvA / ' mA0 7.20.5 sunAvoM : sunAvau~ / sunAU~, kaha lU / mA0 5.2.4 sanAsIra : saMpu0 (saM0 zunAzIra, shunaasiir)| indra / mA0 6.10 suni : (1) pUkR0 / sunakara / 'so suni rAmahi bhA ati socU / ' mA0 2.227.3 (2) sunia / sunA jAtA hai / 'prabhu Ai pare suni sAyara kAThe / ' kavi0 6.28 sunia, ya, e : A0kavA0prae0 (saM0 zrayate>prA0 snniiai)| (1) sunA jAtA hai| 'saba kaha sunia ucita phala dAtA / ' mA0 1.222.5 (2) sunA jAya / 'sunia mAya maiM parama abhaagii|' mA0 2.66.3 sumita, yata : vk00kvaa| sunA jAtA (hai)| 'suniata surapura jAi / ' do0 467 suniprati : vakR0strI0kavA0 / sunI jaatii| 'sobhA asi kahuM suniati naahiiN|' mA0 2.220.6 sunie, ye : sunia / kR0 37 sunibe : bhaka.pu / sunane / 'sunibe kaheM kie kAna / ' do0 250 sunibo : bhaka00kae / sunanA (hogaa)| to sunibo dekhibo bahuta aba / ' kR0 34 -suniyo : A0bha0+AjJA-prArthanA+maba0 / tuma sunnaa| 'mero suniyo tAta sNdeso|' gI0 3.16.1 sunihau~ : A0bha0 e0 / sunuugaa| 'taba sunihau~ nirguna updesaa|' mA0 7.111.11 sunihahiM : A0bha0praba0 / suneMge / 'sunihahiM bAla bacana mana lAI / ' mA0 1.8.8 suniheM : sunihahiM / gI0 1.80.7 sunihauM : sunihau~ / 'zravanani aura kathA nahiM sunihauM / ' vina0 104.3 sunI : (1) bhUka0strI0 / mA0 7.55.4 (2) suni / sanakara / kavi0 7.72 (3) sunia / sunA jAtA hai, sunI jAtI hai / 'udAra dunI na sunI / ' mA0 7.101.6 sunu : A-AjJA, prArthanA-mae / tU suna / 'nAma mora sunu kRpaanidhaanaa|' mA0 7.2.8 sune : (1) bhUkR00ba0 / zravaNa kiye / mA0 2.176.7 (2) sune hue (sunne)| 'par3he sune kara yaha phala sudara / ' mA0 7.46.4 (3) sunakara / 'dhanu bhaMga sune pharasA lieM dhaae|' kavi0 1.22, For Private and Personal Use Only
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1088 tulasI zabdakozaH suneu~ : A0-bhUkR00+ue / maiMne sunA-sune / 'suneu~ rAma guna bhava bhaya __ haarii|' mA0 7.52.6 suneu, U : bhUkR.pu0kae 0 / sunA / mA0 1.182.6 'yaha vRttAMta dasAnana suneU / ' mA0 6.62.5 sunetra : saM0+vi0pu0 (sN0)| (1) uttama netr| (2) uttama netroM vaalaa| mA0 7.108.7 sunema : (de0 nema) / uttama dRDha niyama / do0 214 sunehi : A0 -bhUka00+mae / tUne sunA / 'sune hi na dhavana alIka prlaapii|' mA0 6.25.8 sunehu : A0-bhUka00+maba0 / tumane sunA / 'kahA hamAra na sunehu tb|' mA0 1.86 suneM : bhakR0 avyaya / sunane / 'lagI sunai zravana mana lAI / ' mA0 5.13.6 sune : (1) suneM / sunane / 'bRddha bRddha bihaMga taha~ aae| sune rAma ke carita suhAe / ' mA0 7.63.4 (2) sunai / sune, sune sake / 'ko na sunai asa jAni / ' mA0 1.113 (3) pUka0 / sunkr| 'dhanu bhaMga sune pharamA lie~ dhAe / ' kavi0 1.22 sunago : A0ma0pu0prae / sunegA / 'tAkI sikha braja na sunago kou bhore / ' ka0 44 sunanI : vi0strI0 (saM0 sunynii)| sundara vizAla netroM vAlI / 'rAma nIke ke nirakhi sunainI / ' gI0 1.81.1 sunayA : vi00 / sunane vAlA / 'dUjo ko kahaiyA o sunayA cakha cAri kho|' kavi0 1.16 sunehai : A0 bha0mae / tU sunaaegaa-gii| 'suni tU saMbhrama Ani mohi sunahai / ' gI. 5.50.1 sunauM : sunau~ / sunatI hUM / 'sunauM na dvAra beda baMdI dhuni|' gI0 2.51.1 sunau : sunahu / suna lo / 'sunau, sAMcI khauN|' kavi 7.71 sunyo : suneu / :maMdodarI sanyo prabhu aayo|' mA0 6.6.2 supaMtha : (de0 paMtha) sanmArga, dharmapatha / 'kupatha nivAri supaMtha calAvA / ' mA0 4.7.4 supaMthu : supaMtha-+kae / ananya sanmArga / 'beda purAna bihAi supaMthu / ' mA0 7.85 supaca : svapaca / 'tulasI bhagata supaca bhlo|' vairA0 38 supatha : supaMtha / vina0 260.4 supana : sapana / 'khoyA so anUpa rUpa supana jU pare / ' vina0 74.2 supanakhAM : zUrpaNakhA ne / 'jAi supanakhAM pAvana preraa|' mA0 3.21.5 For Private and Personal Use Only
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulaso zabda-koza 1089 supAsa, sA : saM0+vi0 (saM0 supArzva, supazya>prA0 supaas)| (1) dekhAne meM uttama, manorama / 'base subAsa supAsa hohiM saba phiri gokula rjdhaanii|' kR0 48 (2) anukUla vAtAvaraNa / 'parAdhana nahiM tora supaasaa|' mA0 3.17.13 (3) suvidhA / 'saba supAsa saba bhA~ti suhAI / ' mA0 1.214.5 supAsI : vi.pu / sakhI karane vAlA, suvidhA-sukhA dene vAlA / 'sIkara teM trailoka supaasii|' mA0 1.197.5 supAsU : supAsa+kae / anukUla, suvidhA / 'tumha kahuM bana saba bhA~ti supAsU / ' mA0 2.75.7 supitA : pUrNa rakSA dene meM samartha uttama pitaa| vina0 77.2 supIna : atyanta pIna, ati puSTa tathA sthUla / gI0 7.21.6 supunIta, tA : (de0 punIta) / ati pAvana / mA0 7.124; 125.8 supUta : (saM0 suputra) uttama sadAcArI AjJApAlaka putra / do0 368 supUrana : (de0 pUrana) sampUrNa / gI0 7.6.2 supetI : saMstrI0ba0 / sapheda caadreN| 'komala kalita supetI nAnA / ' mA0 1.356.2 supema : suprema / mA0 2.206.6 supravRtti : pravRtti (saM0) / saM0strI0 atyanta pravRtti jAgatika vyavahAra, viSayoM __ kI ruci, preraNA, kriyA-kalApa Adi / vina0 58.2 saprema : ananya avicala prema / mA0 1.22 suphaisauri : saM0strI0 (saM0 su-pAzAvali) / uttama bandhana / gI0 7.18.1 saphara : suphlaa| supharu : suphara+kae / uttama (sarasa-sundara) phala / 'kutaru supharu pharata / vina0 134.4 suphala : (1) saM00 (sN.)| uttama phala, upalabdhi, sAdhanA kI siddhi / (2) vi.pu.| uttama phala yukta ; kRtArtha / 'janma suphala nija jAni / ' mA0 7.11 saphalaka : saM00 (saM0 shvphlk)| mathurA ke eka yAdava= akrUra ke pitA / kR0 25 suphera : (de0 phera) anukUla samaya cakra ; acchA pherA yA mor3a / abhimata devagati / _ 'samujhi kuphera suphera / ' do0 437 sabaTTa : vi0+saM0 (saM0 suvATa = suvrm)| (1) uttama mArgoM se sampanna (2) uttama mArga / mA0 5.3 chaM0 1 subaddha : vi0 (saM.) dRr3hatA se vidhipUrvaka baMdhA huA / 'ghATa subaddha rAma bara bAnI / ' mA0 1.41.4 For Private and Personal Use Only
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1090 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza subanAu : (de0 banAU) uttama banAva; ThIka-ThAka nirmANa / 'saba bhA~ti bigarI hai, eka subanAu so / ' vina0 182.7 subarana : (1) saM0pu0 (saM0 suvarNa) / sonA, kAJcana / 'kA~ca teM kRpAnidhAna kiye subarana / ' vina0 257. 2 ( 2 ) vi0 (saM0 suvarNaM ) / uttama jAti vAlA + sonA + uttama raMga vAlA / 'ho subarana kubarana kiyo / ' vina0 266.2 (3) zreSTha varNa (raMga) vAlA / 'sama subarana suSamAkara sukhada na thora / ' bara0 10 subala : kRSNa ke eka sakhA kA nAma / subasa : (1) vi0 + kri0vi0 (saM0 suvAsa) / bhalI prakAra nivAsa ke sAtha / (2) (saM0 svavaza) svAdhIna / 'subasa basihi phiri avadha suhAI / mA0 2.36.3 subasana : uttama vastra | mA0 2.215.3 subastu : uttama saMgrahaNIya vastu, sundara vastu / mA0 1.7 ka subAji : uttama azva / kavi0 6.33 subAnaka: (de0 bAnaka) sundara yogya banAva, sajAvaTa, veSaracanA Adi / pA0maM0 106 subAni : (de0 bAni) / (1) uttama vacana / zreSTha kathanarIti / 'kahI samaya sira bharata gati rAni subAni samAni / mA0 2.267 (2) uttama svabhAva / 'rAuri rIti subAni bar3AI / ' mA0 2.266. 1 subAnI : (de0 bAnI) ucita vANI se + uttama sIla ke sAtha = vinaya yukta vANI se / 'kahi niSAda nija nAma subAnIM / mA0 2.166.4 subAnI (de0 bAnI ) | ( 1 ) uttama vacana : 'Ayasu AsiSa dehu subAnI / ' mA0 2.183.7 (2) uttama svabhAva, vinIta prakRti / subAri : uttama nirmala jala | mA0 1.43 ka sudAsa, sA: saM0 + vi0puM0 (saM0 suvAsa) / (1) uttama nivAsa / 'baseM subAsa supAsa hohi saba phiri gokula rajadhAnI / ' kR0 48; mA0 2.10 (2) uttama gandha, sugandha / 'soi parAga makaraMda subAsA / ' mA0 1.37.6 (3) sugandhita / ' suruci subAsa sarasa anurAgA / mA0 1.1.1 subAhu : (1) saM0pu0 (saM0) / tATakA kA putra - rAkSasavizeSa / mA0 3.25 (2) uttama bAhubala | 'raiata rAja samAja ghara tana dhana dharama subAhu / ' do0 521 1 subAhuhi : subAhu rAkSasa ko, se / ati mArIca subAhuhi DarahIM / mA0 1.206.3 suvicAra : uttama vicAra, viveka / do0 346 subicArI : uccakoTi ke manISI / mA0 2.284.3 For Private and Personal Use Only
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nalaso zabda-koza 1091 subicitra : atyanta vilakSaNa, camatkArI / mA0 2.60 subidhA : uttama vidyA, anukUla phala prada vidyA / rA0pra0 2.7.6 subidhAna : uttama vidhAna, zreSTha AcAra saMhitA Adi / gI0 1.4.12 subinItA : ati vinIta, atizaya ziSTa evaM vinayazIla / mA0 3.24.4 suvirati : uttama virati=viSaya-vairAgyapUrvaka citta ke vizrAma kI dazA / mA0 1.40.3 subela, lA : (1) saM00 (saM0 suvela) / laGakA ke samIpa trikUTa parvata ke pAsa parvatavizeSa / mA0 6.6.5; 11.6 (2) saM0strI (saM0 svavelA-velA= samudra taTa) apanA taTa, sAgarIya maryAdA / 'jana AnaMda samudra dui milata bihAi subela / ' mA0 1.305 subeli, lI : (de0 belI) zreSTha latA / mA0 2.244.6 subeSa, SA : (de0 beSa) / (1) / saM0 / uttama paridhAnAdi dvArA rUpa sjjaa| mA0 1.7.5, 7.40.8 (2) vi0 / uttama veSa vaalaa| 'dekhi subeSa mahAmuni jaanaa|' mA0 1.158.7 subeSu : subeSa+kae0 / 'tulasI dekhi subeSu bhUlahiM mUr3ha na catura nara / ' mA0 subesa : subeSa / do0 162 subodhA : uttama jJAna / 'puni puni mohi sikhAva subodhA / ' mA0 7.106.8 suma : saM0+vi0 (saM0 zubha) / (1) kalyANa / 'jAkara nAma japata subha hoI / ' mA0 1.193.5 (2) zobhAyukta, sundara / 'ghara ghara bAja badhAva subha / ' mA0 1.164 (3) kalyANa-kArI, kalyANasUcaka / 'milihahiM rAma saguna subha hoii|' mA0 7.1.7 (4) puNya, uttama / 'subha aru asubha karma phala daataa|' mA0 7.41.5 subhaga : (1) vi00 (sN.)| sampanna saundarya-yukta, sarvAGga-sundara / 'subhaga ura dadhi buda sudara / ' kR0 14 (2) vibhUtimaya, zobhAmaya / 'subhaga saneha bana / mA0 subhagatA : saM0strI0 (saM0) / sundaratA+ sampannatA / mA0 1.86 chaM0 sumaTa : (de0 bhaTa) zreSTha yoddhA puruSa / mA0 7.7.8 sumaTani, nha : subhaTa+saMba0 / subhaToM (ne, ke)| 'jina subhaTani kautuka kudhara ukhAre / ' gI0 1.68.8; mA0 6.72.1 subhaTu : subhaTa+kae / eka bhI vIra puruSa / 'to asa ko jaga subhaTu jehi bhaya basa nAvahiM mAtha .' mA0 1.283 subhaTTA : subhaTa / mA0 6.41.4 subhada : vi0 (saM0 zubhada) / kalyANaprada / mA0 6.111.22 For Private and Personal Use Only
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1092 tulaso zabda-koza sumadAtA : subhada / mA0 1.303.1 / / sumatIlA : vi0 (saM0 zubhazIla) / suzIla, maGgala-prakRti / sadAcArI, uttama svabhAva-yukta / mA0 7.8.1 subhAu, U : subhAva+kae0 / svabhAva =zIla / 'karunAmaya madu rAma subhAU / ' mA0 2.40.3 (2) vaiSNavadarzana ke 30 tattvoM meM anyatama- svabhAvatattva jise 'niyati' kahA jA sakatA hai / 'kAla karma subhAu guna bhacchaka / ' mA0 7.35.8 subhAeM : svabhAva se, prakRtyA / 'mRgalocani tumha bhoru subhAe~ / mA0 2.63.4 subhAga : (de0 bhAgya) / uttama bhAgya, saubhAgya / mA0 2.210.5 sumAgI : vi0 / saubhaagyshaalii| 'sIla saneha subhAya subhaagii|' mA0 2.222.8 (adhika uttama bhAga vAlA =jo zIlAdi kA bhAgI ho-isa artha kI prasaMga meM saMgati hai)| subhAnanu : saM0pu0kae0 (saM0 zubhAnanam) / zobhodIpta mukha / kavi0 6.56 subhAmini : sundara bhAminI, uttama strI / kavi0 2.2 subhAyeM : subhAe~ / svabhAvavaza / 'rAya subhAyeM mukuru kara lInhA / mA0 2.2.6 sumAya : subhAva / (1) uttama bhAva, sadbhAva / 'saneha sIla subhAya soN|' mA0 1.324 chaM0 2 (2) prakRti, zIla / 'cInho rI subhAya tero|' kR0 15 sumAyana : subhAya+saMba0 / svAbhAvoM (se) / 'bhASe madu paruSa subhAyana risAi ke|' gI0 1.846 sumAye : subhAya / gI0 1.32.5 subhAva : mN00| (1) (saM0 svbhaav)| vaiSNavamata meM tIsa tattvoM ke antargata tattvavizeSa-niyati, karma phala Adi dene kA niyamana karane vAlI zakti / 'kAla karma subhAva guna kRta dukha kAhuhi nAhiM / ' mA0 7.21 (2) zIla / 'subhAvanirmala / ' mA0 3.32 chaM0 4 (3) anta.karaNavRtti, tatsambadhI pravRtti / 'dekhahu nAri subhAva prabhAU / ' mA0 1.53.5 (4) (saM0 subhaav)| sadbhAva, uttama vAsanA yA bhAvanA / (5) kAvyabhAva-bhakti, utsAha rati Adi / 'aratha anUpa subhAva subhaasaa|' mA0 1.37.6 sumAvasiddha : vi0 (saM0 svabhAvasiddha) / prAkRtika, sahaja, svAbhAvika, akRtrima / kavi07.161 subhAvahi : svabhAva ko, triguNAtmaka vyAmohakArI bhAva ko| 'rAma padArabiMda rati karati subhAvahi khoi|' mA0 7.24 subhASA : (1) uttama vaannii| (2) uttama kathana / 'nRpahi modu suni saciva sbhaassaa|' mA0 2.5.7 / subhASi : pUkR0 / sundara vArtAlApa karake / 'mile harihi haru haraSi subhASi suresahi / ' pA0ma0 65 For Private and Personal Use Only
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza sumAsA : subhASA (prA0 ) / uccakoTi kI ( kAvyAtmaka ) bhASA / ' aratha anUpa subhAva subhAsA / ' mA0 1.37.6 1093 subhAsiSa : (saM0 zubhAziS) maGgalamaya AzIrvAda / pA0maM0 128 subhAzubha: (saM0 zubhAzubha - de0 subha tathA asubha ) / (1) puNya-pApa / 'karama subhAsubha tumhahi na bAdhA / mA0 1.137.4 (2) puNya tathA pApa ke phala | "tyAgahiM karma subhAsubha dAyaka / ' mA0 7.41.7 (3) anukUla-pratikUla - phalaprada / 'karama subhAsubha dei bidhAtA / mA0 2.255.6 ( yahA~ 'karama' prArabdha vAcaka hai | ) subhAhi: A0pra0 / zubha lagate haiM, bhale pratIta hote haiM / 'raMgabhUmi pura kautuka eka nihArahi / lalaki subhAhi nayana mana pheri na pArahi / ' jA0maM0 12 yahA~ 'lubhAhi' pATha honA cAhie, tabhI 'lalaki' kI saMgati baiThatI hai / subhuja : subAhu / rAkSasavizeSa / 'jo mArIca subhuja madamocana / mA0 1.221.5 subhUmi : uttama upajAU bhUmi (surkheta) / sumiri subhUmi hota tulasI so Usaro / vina0 66.5 subhogamaya : uttama bhogoM (bhogya sAmagriyoM se sampanna / mA0 2.60 subhra: vi0 (saM0 zubhra ) / dIpti, svaccha, sundara, ujjvala / mA0 4.13.6 subhravArI : viostrI0 / cA~dI (zubha) se banI huI, ujjvala / gI0 1.25.4 sumaMgala : saM00 (saM0) / ( 1 ) zubha samAroha (2) kalyANa | 'sudinu sumaMgala dAyaku soI / ' mA0 2.15-2 ( 3 ) maGgala gIta / 'kari kularIti sumaMgala gAI / ' mA0 1.322.4 (4) maGgalotsava kA banAva siMgAra Adi / 'saji sumaMgala bhAminIM / mA0 1.322 chaM0 sumaMgalavAra : saM 0 0 (saM0 ) / maGgalotsava kI sAmagrI, racanA, sajAvaTa, veSabhUSA Adi / 'sahi sumaMgalacAra / ' mA0 2.23 sumaMgalacArA : sumaMgalacAra / mA0 1.318.5 sumaMgala : sumaMgala + kae / zreSTha advitIya maGgalotsava | 'sudina sumaMgalu / ' mA0 2.4 sumaMta : sumaMtra / gI0 2.56.1 sumaMtra : (1) saM0pu0 (saM0 ) / dazaratha ke pradhAnamantrI tathA sArathi / mA0 1.301.6 ( 2 ) vi0 / uttama mantrayukta, abhimantrita / 'golI bAna sumaMtra sara / ' do0 516 For Private and Personal Use Only sumaMtra : sumaMtra + kae0 / eka sumaMtra ko (vizeSa rUpa se ) / ' sevaka saciva sumaMtra bolAe / ' mA0 2.5.1 sumaMda : rucikArI manda gati vAlA / mA0 1.86 chaM0 sumaga: (de0 maga ) uttama mArga / gI0 2.27.1
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1094 tulasI zabda-koza sumati : (1) saM0strI0 (sN.)| sada-buddhi / 'kAhU sumati na khala sa~ga jaamii|" mA0 7.112.4 (2) vi0 / uttama buddhi se yukta / sAvadhAna sRnu sumati bhvaanii|' mA 0 1.122.3 sumana : (saM0 sumanas) / (1) devatA (2) puSpa / 'aMjali gata subha sumana jimi sama sugaMdha kara doI / ' mA0 1.3 ka (3) uttama niSkaluSa mana / 'mAlI sumana saneha jala sIMcata locana cAru / ' mA0 1.37 (4) uttama mana vAlA, mnsvii| (5) svasthacitta, saumanasyayukta, Azvasta / 'suni mainA bhai sumana / ' pA0ma0 106 samanani : samana+saMba0 / phaloM (se) / gI0 2.44.4 samanamaya : vi0 (saM0 sumanomaya) / puSpAvata, puSpa nirmita, phUloM se paripUrNa / mA0 2.121.4 sumAnasa : nirmala mAnasa / (1) niSkaluSa citta / 'bha reu sumAnasa suthala thiraanaa|' mA0 1.36.6 (2) mAnasa sarovara / 'nadI punIta samAnasa naMdini / ' mA0 1.36.13 ubhayatra donoM artha sAtha-sAtha haiM; pradhAnatA kI dRSTi se pathaka udAhata haiN| sumAra : acchI mAra, mArAmAra, tIvra prahAra / 'samara sumAra sUra mAra raghubIra ke|" kavi0 6.31 sumitrahi : sumitrA ko| 'dInha sumitrahi mana prasanna kari / ' mA0 1.160.4 sumitrAM : sumitrA ne / 'bheTeu tanaya sumitroM / ' mA0 7.6 sumitrA : saM0strI0 (sN.)| dazaratha kI choTI rAnI lakSmaNa tathA zatrughna kI mAtA / mA0 1.221.8 /sumira, sumirai : A0prae0 (saM0 smarati>prA0 sumri)| smaraNa karatA-karatI hai| 'mana mahaM rAmahi sumira sayAnI / ' mA0 1.56.5 sumirata : vakR00 / smaraNa karatA-karate-karate hue / 'sumirata harihi zrApa gati baadhii|' mA0 1.125.4 sumirati : vakR0strI0 / smaraNa karatI / gI0 5.6.3 sumirana : (1) saM00 (saM0 smaraNa>prA0 sumaraNa) / dhyAna / mA0 5.6.3 (2) bhakR0 avyaya / smaraNa karane / 'rAma nAma siva sumirana lAge / ' mA0 1.60.3 sumirahi, hIM : A0praba0 (saM0 smaranti>prA0 sumaraMtI>a0 samarahiM) / smaraNa karate haiN-kreN| mA0 7.2.16 'pApiu jAkara nAma sumirhiiN|' mA0 4.26.3 sumirahu : A0maba0 / smaraNa karo, dhyAna meM laao| mA0 2.265.8 sumirAmi : A0 ue0 (saM0 smarAmi>prA0 sumraami)| smaraNa karatA huuN| 'brahma sumirAmi nara bhUpa rUpaM / ' vina0 50.8 For Private and Personal Use Only
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1095 samiri : (1) pUva0 smaraNa karake, dhyAna krke| mA0 7.16.4 (2) maa0-aajnyaa-me| tU smaraNa kr| 'tulasI ajahuM sumiri raghunAthahi / ' vina0 83.6 sumiria : A0-kavA-prae0 / smaraNa kiyA jAya, dhyAna meM laaie| 'rAmahi __sumiria gAia rAmahi / ' mA0 7.130.6 sumirie, ye : sumiria / sumiriye chADi chala / ' vina0 254.2 sumiribe : bhakR00 / smaraNa karane / sAMkare ke se ibe sarAhiba sumiribe ko|' kavi0 7.22 samirI : bhUkR.strI0 / smaraNa kii| 'hiye sumirI sAradA suhAI / ' mA0 2.267.7 samiru : A0--AjJA-mae / tU smaraNa kara / 'sumiru rAma sevaka sukhdaataa|' mA0 5.15.6 sumireM : smaraNa karane se / 'jo sumire giri meru silAkana hota / ' kavi0 2.5 samire : (1) bhUkR00 ba0 / smaraNa kiye / 'sumire siddhi gahesa / ' mA0 1.338 (2) sumireM / sumire haranahAra tulasI kI pIra ko / ' hanu 10 sumiresi : A0 - bhUkR00+prae0 / usane smaraNa kiyaa| 'sumiresi rAmu sameta sanehA / ' mA0 3.27.16 sumiresu : A0-bha0+ AjJA-mae / tU smaraNa karanA / 'sumiresu bhajesu niraMtara __mohii|' mA0 7.88.1 sumirehu : A0-bha0 +AjJA-maba0 / tuma smaraNa karanA / 'mohi sumirehu mana - mAhi / ' mA0 6.116 sumirauM : A0e0 / smaraNa karatA huuN| 'hita dai pada saroja sumirauM / ' vina 141.5 sumIca : (de0 mIcu) uttama mRtya, sadgatidAyaka maraNa / 'muni mana agama sumiicu| do0 220 sumIta : (de0 mIta) niSkapaTa uttama mitra / do0 557 sumukha : vi0 (saM0) / sundara mukha vAlA+sammukha rahane vAlA=apane anukUla sundara mukha vAlA / 'sumukhA sulocana sarala subhAU / ' mA0 2.274.6 sumukhi : vi.strI0 (saM0 sumukhI) / sundara mukha vAlI, sundarI / mA0 5.6.4 sumRti : saM0strI0 (saM0 smRti) / dharmazAstra / 'beda purAna sumati kara niNdaa|' mA0 7.48.6 sumera, ru, rU : saM0pu0 (saM0 sumeru) / purANa-vajita svarNa parvata / mA0 7.56.7; 2.288; 2.265.4 sumera : sumeru parvata ko, sumeru tulya suvarNa-rAzi ko / samAcAra pAi poca socata sumerai / gI0 5.27.2 For Private and Personal Use Only
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1096 tulasI zabda kAza samoti : (de0 motI) uttama jAti kI muktAmaNi / mA0 1.316 chaM. sura : (1) saM00 (saM0) / deva / mA0 1.25.6 (2) svara / gI0 7.16.4 suraMga, gA : vi0 (saM0 srngg)| uttama raMga vAlA / 'tar3ita biniMdaka basana surNgaa|' mA0 1.316.1 suraMgani : suraMga+saMba0 / uttama raMga vaaloN| kavi0 6.32 surakula : devajAti, deva samUha / mA0 1.42.5 saragana : surakula / mA0 2.241.7 suragAi : suradhenu (de0 gaai)| kAma dhenu / rA0pra0 1.1.2 suragura, guru : devatAoM ke AcArma bRhaspati / mA0 2.265; 241.8 suragayA : surgaai| gI0 1.20.3 suraghAtI : vi0 (saM0 surghaatin)| devoM kA saMhArakartA / mA0 6.74.7 sarajUtha, thA : (de0 jUtha) deva samUha / mA0 1.186 chaM0 3 surataTini : (saM0 surataTinI) deva nadI=gaGgA / vina0 46.4 surataru : saM00 (sN.)| (1) kalpavRkSa / mA0 1.324 (2) yamunA taTa para kadamba vRkSavizeSa jisake nIce kRSNa ne lIlAvihAra kiye the / 'ThAr3he surataru tara taTinI ke taTa haiM / ' ka0 20 surati : (1) saMstrI0 (saM0 smRti) / smaraNa / 'surati karAehu mori / ' mA. 7.16 ka (2) sudhabudha, hoza / desa kosa ke surati bisaarii|' mA0 3.21.6 (3) (saM0 sutarAM ratiH saratiH) ananya ekAgra premayoga / 'svAmi surati surabIthi bikaasii|' mA0 2.3255 yahA~ bhI smRti kA bhAva hai parantu 'rati' kA artha mukhya pratIta hotA hai| suratiya : (de0 tiya) devAGganA / mA0 1.318.6 suradAvana : vi.pu. (saM0 suradrAvaNa) / devoM ko khAder3a bhagAne vAlA rAvaNa / 'jhapaTai bhaTa je suradAvana ke / ' kavi0 6.34 suradhanu : indradhanuSa / gI0 7.8.3 suradhAma, mA : devadhAma, svargaloka / 'rAu gayau suradhAma / ' mA0 2.155; 6.1128 suradhuni : saM0strI0 (saM0 suradhunI) / devanadI=gaGgA / kavi0 7.21 suradhenu, nU : devoM kI dhenu kAmadhenu / mA0 7.35.2 suradhenuhi : kAmadhenu ko / 'khArI seva suradhenuhi tyaagii|' mA0 7.110.7 suradhenU : suradhenu / mA0 1.146.1 suranagara : devanagarI amarAvatI / gI 1.6.8 saranAtha, thA : surapati / (1) viSNu (2) indra (3) ziva / mA0 1.106.8 For Private and Personal Use Only
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1 mA0 1.156 chaM0 sUranAtha : sUranAtha + kae0 / indra | mA0 2.226.1 suranAyaka : suranAtha (1) viSNu / 'jaya jaya suranAyaka / ' ( 2 ) indra / 'suranAyaka nayana bhAra akulAna / ' gI0 5.22.6 suranAri, ro: devAGganA, apsarA / mA0 1.126.4; 314.7 sUranArI: suranArI + ba0 / devAGganAe~ / mA0 1314.7 surani, nha: sura + saMba0 / devoM (ne Adi) / 'dekhi suranha dudubhIM bajAI / ' mA0 7.12.8 -surapa : surapati (saM0 ) / indra / pramudita mana suni surapa sacI ke haiM / ' gI0 2.30.5 surapati : devarAja indra | mA0 3.1.5 surapAla : surapati / (1) indra ( 2) viSNu (Adi) / mA0 2.216 sura-pura : devanagara / (1) svarga ( 2 ) amarAvatI / mA0 1.306 surapuru : surapura + kae0 / svarga / 'naraka parauM baru surapuru jAU / ' mA0 2.45.1 surabadhU : devAGganA, apsarA / mA0 6.106 kha suravara : (1) zreSTha deva / mA0 1.319 chaM0 (2) indra | mA0 2.220.3 surabAsa, sA: saM0pu0 (saM0 suravAsa ) / devAlaya / mA0 1.287.4 surabAsU : surabAsa +kae0 | deva nivAsa | mA0 2.138.6 : surabIpi saM0strI0 (saM0 suravIthI ) / devamArga = AkAzamArga = chAyApatha = AkAzagaGgA ( AkAza meM ghane nakSatroM kA ArapAra mArga sA dikhane vAlA 1097 lambA samUha / mA0 2.325.5 surabeli : kalapabeli (saM0 suravallI == kalpavallI = kalpalatA ) abhISTadAyinI svarga kI latA / 'surataru rukha surabeli pavana janu pherai / ' jA0maM0 108 suravAtA : (de0 brAta ) deva samUha / mA0 1.62.7 surabhavana : devAlaya, devamandira / mA0 1.155.8 surabhi: (1) saM0 strI0 (sa0 ) / sugandha / 'benu surabhi kimi pAvaM / ' vina0 114.4 (2) vi0 (saM0 ) / sugandhita / 'sItala surabhi pavana baha maMdA / ' mA0 7.23.4 (3) saM0strI0 (saM0) / kAmadhenu gAya / 'syAma surabhi paya bisada ati / mA0 1.10 For Private and Personal Use Only . surabhI : surabhi / (1) kAmadhenu, yathecchadAyinI devadhenu / 'sura surataru surabhI sabahI keM / ' mA0 2.215.6 (2) gAya / 'surabhI sanamukha sisuhi piaavaa|' mA0 1.303.5 (3) gAya + sugandhita / 'sUpodana surabhI sarapi / mA0 1.328 surabhUpA: ( 1 ) viSNu / mA0 1.162 chaM0 (2) rAma / mA0 4.13.3
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1098 tulaso zabda-koza suramani : (de0 mani) devamaNi =purANavaNita cintAmaNi (jo sabhI abhISTa ___ vastuoM kA dAna karatI hai) / 'lahi janu raMkanha suramani ddherii|' mA0 2.114.5. suramAyA : devoM dvArA kI huI chalanA, devakRta chadma prabhAva / mA0 2.16 suramaura : (de0 maura) sura-mukuTa; devoM meM mukuTa ke samAna sarvopari; devottama / kavi0 7.26 surarAu, U : surarAju (a0) / indra / mA0 2.220.4 surarAju, jU : surarAja+kae / devarAja = indra / mA0 2.272; 265.1 surarAyA : (de0 rAyA) devarAja indra / mA0 7.54.7 suraloka : devaloka =svrg| mA0 1.113 suraloku, kU : suraloka+kae / mA0 2.81.4 suravara : devottama / mA0 2 zlo0 1 surasa : vi0 (sN.)| susvAdu rasa-yukta / 'khAhu surasa sadara phala nAnA / ' mA0. 4.25.2 surasara : devoM kA sarovara, mAnasa-sarovara / mA0 2.60.4 surasari, rI : (de0 sari) devndiignggaa| mA0 1.2.8; 125.1 surasarita, tA : surasari / mA0 1.106, 40.1 surasA : saM0strI0 (sN.)| sarpamAtA=deva dUtIvizeSa / mA0 5.2.2 surasAI : (de0 sAI) / (1) devarAja indra / gI0 1.152 (2) viSNu, rAma / mA0 1.136.5 surasAla : saM00 (saM0 surazalya>prA0 sursll)| deva-kaNTaka, asura, rAkSasa Adi / mA0 1.27 surasudarI : devAGganA=apsarA / mA0 1.61.1 sura-surabhI : (de0 surabhI) devadhenu =kAmadhenu / mA0 2.215.6 sarasaiyA : sursaaiiN| indra / kR0 16 sarasvAmI : sursaaiiN| mA0 1.53.3 surAM : surA se, meM / 'jAhiM saneha surAM saba chAke / ' mA0 2.225.3 surA : saMstrI0 (sN.)| mdiraa| mA0 1.136 surAI : saM0strI0 (saM0 shuurtaa)| parAkrama / 'jAna umApati jAsa surAI / ' mA0 6 25.2 sAU : (de0 rAU) uttama rAjA / 'sakala aMga saMpanna surAU / ' mA0 2.235.8 surAga : (de0 rAga) uttama rAga, zreSTha svara saMgati yukta geya pada / 'bAja surAga ki gA~r3ara taaNtii|' mA0 2.241.6 sarAja : (de0 raaj)| (1) uttama rAjya, nipuNa rAjA kA zAsana / jasa surAja khala udyama gayaU / ' mA0 4.15.3 (2) uttama raajaa| For Private and Personal Use Only
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza surAjA : ( 1 ) uttama rAjA / 'prajA bAr3ha jimi pAi surAjA / mA0 4.15.11 (2) surAja / uttama rAjya | surAjU : surAja + kae0 / uttama rAjya, niSkaNTaka rAjya / 'mohi dInha sukha sujasu surAjU / mA0 2.180.5 surAti, tI : uttama rAtri zukla rajanI, candra-tAraka- khacita nizA / mA0 1.15.6 surAnIka : (1) (sura + anIka) devoM kI senA / (2) (surA + nIka) acchI madirA | 'bahuri ka sama binavau~ tehI / saMtata surAnIka hita jehI / ' mA0 1.4.10 1099. surAri, ro: devazatru daitya, dAnava, asura, rAkSasa / mA0 3.4 chaM0; 6.21.1 surAlaya : saM0pu0 (saM0 ) / svarga / kavi0 7.92 surAsura : (saM0) deva tathA daitya-dAnava / mA0 2.186.7 surIti : uttama rIti / do0 23 surukha : (de0 rukha) anukUla uttama AkAra ceSTAoM vAlA / 'surukha sumukhA ekarasa ekarUpa |' vina0 246.3 suruci: saM0vi0 (saM0) / (1) zreSTha ruci / 'suruci lakhi mo para hohu kRpAla / ' mA0 1-14 (2) zreSTha ruci (kAnti) se sampanna / 'suruci subAsa sarasa anurAgA / ' gA0 1.1.1 (3) uttAnapAda kI bar3I rAnI = dhruva kI mAtA / vina0 86.5 suruSa : surukha / gI0 7.34.6 surUpa : (1) zreSTha rUpa, saundaryAdi / kavi0 7.68 (2) uttama rUpa vAlA / surUpatA : saM0 strI0 (saM0 ) / sundaratA / gI0 7.6.1 surUpa : surUpu + kae0 / uttama rUpa / mA0 2.121.7 surekha : uttama rekhA / gI0 7.17.8 1 sureza : (saM0) devoM kA svAmI / (1) indra / (2) paramezvara / mA0 6 zlo0 1 suresa : sureza ( prA0 ) / indra | mA0 1.125.5 suresahi : indra ko / 'dekhi prabhAu suresahi socU / ' mA0 2.217.7 suresA : suresa | mA0 1.104.3 sulaga : vi0 + kri0vi0 (saM0 sulagna > prA0 sulagga ) / viloma ), samIpastha, pAsa / 'dhanu sAyaka sulaga haiM / ' gI0 2.27.4 For Private and Personal Use Only saMlagna ( alaga kA sulagai : A0prae0 / dhuA~ dekara dhIre-dhIre jalatI hai / 'ava anala iva sulagai chAtI / ' mA0 1.160.7 sulagana : uttama lagna ke udaya kA samaya / mA0 1.338 sulacchana : vi0 (saM0 sulakSaNa) / (1) uttama lakSaNoM vAlA vAlI / 'saila sulacchana sutA tumhArI / mA0 1.67.7 (2) uttama lakSaNoM ko pahacAnane vAle, lakSita
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1100 tulasI zabda-koza karane vAle / 'lAhiM sulacchana log|' mA0 1.7 ka-athavA (3) saM0 / uttama lakSaNa (cihn)| sulacchani : sulacchana+strI0 / zreSTha lakSaNoM vaalii| mA0 1.68.7; 131.6 (paatthaantr)| sulabha : vi0 (saM0) / saralatA se prApya / mA0 7.35.3 sulabhu : sulabha+kae / mA0 2.304.3 sulAkhi : pUkR0 / (1) (saM0 sulakSya>prA. sulakliAa>a0 sulkkhiaa)| bhalI bhAMti lakSaNoM se lakSita kara, kharA-khoTA pahacAna kara / (2) (arabI-salAkhA -khAla khIMcana) parakhAne ke lie Upara kI pattaM khIMca kara (sone ko parakhAne ke lie aisA karate haiM) / 'aura bhUpa parakhi sulAkhi toli tAi let|' kavi0 7.24 sulAbha : zreSTha upalabdhi / gI0 1.62.5 sulAhu : (de0 lAhu) ekamAtra upalabdhi / 'eka bharata janami jaga sulAhu lahA hai|' gI0 2.64.4 sulocana : saM0+vi0 (saM0) / (1) sundara netra / 'cita sulocana kora / ' do0 236 (2) sundara netroM vAlA / mA0 2.274.6 sulocani : vi0+saMstrI0 (saM0 sulocnii)| zreSTha netroM vAlI sndrii| mA0 2.25 sava : sua / putra / 'pavana-suva / ' hanu0 1 suvana : (1) saM0pU0 (saM0 suvana =sUrya, candra, agni)| putra / 'pAMDusuvana / ' do0 416 (2) vi.pu / utpAdaka, prasava karane vaalaa| rA0pra0 1.5.3 putra artha meM yaha 'sUnu' kA rUpAntara lagatA hai| suvA : suA / totA pakSI / 'soI seMbara tei suvA / ' do0 256 suveza : vi0 (sN0)| uttama veSavinyAsa (paridhAnAlaMkAra) se sampanna / mA0 3.11.7 suSamA : saM0stro0 (saM.) / sama saMghaTanA kI zobhA; yogya aGgasaMyojana vAlI sundrtaa|' mA0 2.237.5 suSamAkara : sundaratA (suSamA) kI khAni; ati manohara / bara0 10 suSena, nA : saM00 (saM0 suSeNa) / vAlmIki ke anusAra cikitsAvizeSajJa vAnara yUthapavizeSa / gosvAmI jI ke anusAra laDa kA nivAsI vaidyavizeSa / mA0 6.55; 55.7 susaMga : uttama samparka, sajjanoM kA saMsarga, satsaMgati / mA0 4.15 susaMgati : susNg| mA0 1.7.8 susaMgU : susaMga+kae / mA0 1.7.4 For Private and Personal Use Only
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zamda-koza 1101 susampati : uttama dhana-vaibhava / mA0 3.40 susacivana : susaciva+saMba0 / yogya sacivoM (ko)| 'sAMta susacivana sauMpi sukha bilasai nita naranAhu / ' do0 521 susadasi : (de0 sdsi)| uttama sabhA / 'baiThe acala susadasi banAI / ' gI0 1.108.2 susama : susamaya+kae / apratima anukUla samaya / 'pAi susama u sivA sana bhaassaa|' mA0 1.35.11 susamaya : yogya uttama samaya, sampatti-saubhAgya-kAla / 'susamaya dina dvai nisAna saba ke dvAra baaj|' vina0 80.3 susarita : uttama (pavitra) nadI / mA0 2.247.7 susAI, I : (de0 sAI) / zreSTha svAmI / do0 530 susAkhA : uttama puSTa harIbharI DAla / mA0 2.5.7 susAlI : (de0 sAkhI) / uttama sAkSI jo yogya madhyasthatA kare tathA donoM pakSoM ko mAnya ho / 'aguna saguna bica nAma susaakhii|' mA0 2.21.8 sasAjI : vi00 (saM0 susajjin) / susajjita karane vAlA / kR0 61 susAdhana : uttama sAdhana+zreSTha upAya / 'avasi hoi sidhi sAhasa phalai susAdhana / ' pA0maM0 20 susAdhita : bhUka di0 (sN.)| bhalI bhAMti siddha kiyA huA+yogya rIti se upAjita tathA surakSita / 'karama jAla kalikAla kaThina AdhIna susAdhita dAma ko|' vina0 155.3 susAmadha : (de0 sAmadha) / samadhiyoM uttama yoga (milana yA samadhora) / 'pahilihiM pavari susAmadha bhA sukhadAyaka / ' pA0ma0 117 susAmujhi : (de0 saamujhi)| sadbuddhi, zuddha-nirmala buddhi, samatva buddhi / 'akatha anAdi susAmujhi sAdhI / ' mA0 1.21.2 susAra, rA : saM0strI0 (saM0 susArA=susvAdu vastu) / (hindI meM) dAyaja meM dI jAne vAlI sAmagrI anna, sIdhA, pakavAna Adi khAdya sAmagrI / 'paThaI janaka aneka susaaraa|' mA0 1.333.2 susAli, lI : (de0 saali)| uttama jAti kA dhAna / :pharai ki kodava bAli susaalii| mA0 2.261.4 susAvadhAna : bhalI bhA~ti sAvadhAna, pUrNatayA ekAgra / gI0 1.62.1 susikha : (de0 sikha ) / uttama upadeza / gI0 2.16.4 susiddhi : uttama phala kI upalabdhi / do0 536 susItala : atizItala, anukUla lagane vAlI zItalatA se yukta / gI0 7.12.1 susItalatAI : saM0strI0 (saM0 suzItalatA) / sukhakara zItalatA / mA0 1.36.6. For Private and Personal Use Only
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1102 tulasI zabda-koza susItali : (de0 sItali) / sukhakara zItalatA se yukta / mA0 1.106.3 susIla, lA : (1) vi0 (saM0 sushol)| uttama zIlayukta / mA0 7.24.3, 62.2 (2) saM000 / uttama zIla, satsvabhAva / 'samujhi sumitrA rAma siya rUpu susIlu subhaau|' mA0 2.73 susIlatA : saM0strI0 (saM0 sushiiltaa)| uttama svabhAva sampanna / mA0 1.127.3 susIlu : susIla+kae0 / mA0 273 susukata : vakR.pu / rodana Adi kI dhvanivizeSa karatA, sisakatA / 'kachu na kahi sakata, susukata sakucata / ' kR0 17 susuki : vakR0 / sisaka kara, ruAMsI kaNThadhvani nikAlakara / 'susuki sabhIta sakuci rUkhe mukha bAteM sakala savArI / ' kR0 6 susura : uttama svara / gI0 7.16.4 sumebita : vi0 (saM0 susevita) / bhalI bhAMti sevA kiyA huA; uttama rIti se ___ upAsita (ArAdhita) / mA0 3.37.8 susevya : vi0 (saM0 susevya) / zreSTha ArAdhya, pUjanIya / vina 0 174.3 susela : zreSTha sela (nAmaka Ayudha) / kavi0 6.33 susevaka : uttama paricAraka / mA0 2.203.5 susevani : susevaka+saMba0 / uttama sevakoM (ko) / mA0 1.24 susevA : uttama sevA / mA0 2.312.7 susevyamanvahaM : anvahaM pratidina+bhalI bhA~ti sevA yogya / pratidina sevanIya, nitya upAsanIya / mA0 3.4 chaM. susvAmi : vi0 (saM0 susvAmin) / uttama svAmI / mA0 1.28.4 suhava : (1) vi0 (saM0 subhaga>prA0 suhava) / sundr| (2) saM0 / saMgIta meM rAgavizeSa / gI0 7.16.4 'sahA sahAi : (1) Aprae0 (saM0 sukhAyate=sukhaM vedayate>prA0 suhaai)| sukhakara pratIta hotA hai| (2) (saM0 zubhAyate>prA. suhaai)| zobhA detA hai| (3) (saM0 subhAti>prA0 suhAi) / rucatA hai, acchA lagatA hai / 'sirani sikhA suhAi / ' gI0 1.53.2 suhAi : (1) pUkR0 / suzobhita hokara, sukhakara pratIta hokara / 'tApasa beSa banAi, pathika patheM suhAi, cale loka locanani suphala karana haiN|' kavi0 2.17 (2) suhAI / dIpta, zobhita, surucipUrNa / 'rAma kathA kalimala harani maMgala karani suhAi / ' mA0 1.141 suhAI : (1) suhAI+ba0 / zobhita huii| mA0 2.61.1 (2) suhAI+adhi karaNa / sukhadAyinI para / 'gurahi sunAvaM car3hAi suhaaii|' mA0 2.202.8 For Private and Personal Use Only
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zamda-koza 1103 suhAI : (1) sahAi / zobhAyukta surucipUrNa-sukhakara hotI hai / 'pArasa parasa kudhAta sahAI / ' mA0 1.3.9 (2) bhaka0strI0 / sukha karI, zobhAkarI, rucikrii| 'phaTika silA ati subhra sahAI / ' mA0 4.13.6 suhAu~go : A0bha00 ue0 / rucikara-sukhakara lguugaa| 'jyoM sAhibahi suhaauNgo|' __ gI0 5.30.1 suhAe~ : suhAe' se; sundara-sukha kara se| 'sevA karehu saneha suhaaeN|' mA0 2.175.8 suhAe : bhUka0pu0ba0 / sukha kara, zobhana, uttama / 'suni basiSTa ke bacana suhAe / ' mA0 7.10.6 suhAgu : sohAgu / mA0 2.21.4 (pAThAntara) suhAr3a : sudRr3ha haDDI / 'rana rAvana rAr3ha suhAr3a gddh'e|' kavi0 6.6 suhAtha : (1) uttama hAtha, dAhanA hAtha / (2) svahasta = apanA hAtha / 'suhAtha ___ mAthe rAkhi rAma rjaai|' gI0 7.27.5 suhAye : suhAe / 'sahaja suhAe naina / ' gI0 1.35.1 suhAyo : bhUka00kae0 / sukhakara, surucipUrNa, zobhana / gI0 6.4.4 suhAvana : vi00 (saM0 sukhApana>prA0 suhAvaNa) / sukhdaayii| 'bahai suhAvana tribidha smiiraa|' mA0 7.3.10 suhAvani, nI : suhAvana+strI0 / sukhadAyinI / mA0 7.4.5; 5.35 chaM0 2 suhAvanu : suhAvana+kae / ekamAtra sukhaprada, zubha / 'saguna suhAvanu jAnu / ' rA0pra06.1.3 suhAvane : suhAvana (rUpAntara) / kavi0 7.141 suhAvano : suhAvana+kae / kavi0 5.1 suhAvA : vi0pU0 (saM0 sukhApaka>prA0 suhAvaa) sukhada, sundara / mA0 7.55.1 suhita : (1) (de0 hita) zreSTha hitU / (2) vi.pu. (saM0) / tRpta (jise anya apekSA na ho) / vina0 77.2 suhRda : saM0+vi0 (saM0 suhRd) / (1) zubha hRdayayukta / 'puni kaha rAu suhRda jiya~ jaanii|' mA0 2.27.1 (2) mitra / mA0 5.48.4 suheta : (de0 heta) uttama sAdhana / kavi0 7.63 suho : suhava / rAgavizeSa / 'gAvai suho goMr3a malAra / ' gI0 7.18.5 sUMDa : saM0strI0 (saM0 zuNDa, shunnddaa)| hAthI kI nAka / do0 345 sUkara : saM00 (saM0 sUkara=zUkara) / varAha, suara / mA0 6.110.7 avatAra___varNana meM varAhAvatAra se tAtparya rahatA hai / sUkarakheta : saM00 (saM0 zUkarakSetra) / tIrthavizeSa / mA0 1.30 ka sUkarI : sUkara+strI0 / vina0 258.3 For Private and Personal Use Only
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1104 tulasI zabda-koza sUko : bhUkR00kae0 (saM0 zuSka:>prA0 sukko)| sUkha gyaa| 'sA~sati sAgara suuko|' kavi0 7.60 sUkha : (1) bhUka.pu. (saM0 zuSka>prA0 sukka sukkh)| sUkha gayA, sUkhA huA (nIrasa) / rasa rasa sUkha sarita sara paanii|' mA0 4.16.5 'sUkha hAr3a le bhAga stth|' mA0 1.125 (2) sUkhai / sUkhatA hai, zuSka ho rahA hai| 'kaMTha sUkha mukha Ava na baanii|' mA0 2.35.2 'sUkha, sUkhai : A0e0 (saM0 zuSyati>prA0 sukkhAi) / sUkhatA hai, zuSka hotA hai| sUkha rahA hai / mA0 2.35.2 sUkhata : vakR0pu0 / sUkhatA, sUkhate / 'janu jalacara gana sUkhata pAnI / ' mA0 2.51.6 sUkhahiM : A0praba0 / sUkhA rahe haiM / 'sUkhahiM adhara jarai saba aMgU / ' mA0 2.40.1 sUkhi : (1) pUkR0 / sUkhA (kr)| 'siareM bacana sUkhi gae kaiseM / ' mA0 2.71.8 (2) bhUkRstrI0 / sUkha gaI / 'sahami sUkhi suni sItali bAnI / ' mA0 2.44.2 sUkhe : bhUkR00ba0 / zuSka hue / 'sUkhe sakucAta saba / ' kavi0 5.20 'sUca, sUcai : A.prae0 / (1) (saM0 sUcayati) / sUcita karatA hai| (2) (saM0 sUcyate>prA0 succai) / sUcita hotA hai, prakaTa ho rahA hai / 'ana ahibAtu sUtra janu bhaabii|' mA0 2.25.7 sUcaka : vi0 saM0 (sN.)| sUcanAdAyaka, pratIka, cihna, lakSaNa / 'bharata Agamanu sUcaka ahhiiN|' mA0 2.7.5 sUcata : vakR.pu / sUcita karatA-karate / 'sUcata kirana manohara hAsA / ' mA0 1.168.7 sUcI : saM0 strI0 (saM0) / sUI / 'kapaTa sAra sUcI sahasa / ' do0 410 sUcchama : vi0 (saM0 suukssm)| hrasva, aNu / 'ati rasagya sUcchama pipIlikA / ' vina0 167.3 sUjha : (1) sUjhai / 'sUjha na eka u aMga upaauu|' mA0 1.8.6 (2) bhUka00 / sUjhA, sUjhatA thA / 'sUjha na Apana hAtha pasArA / ' mA0 6.52.4 / / 'sUjha, sUjhai : A0prae0 (saM0 subudhyate, zudhyati>prA0 sujjhai) | dikhatA hai; jJAta hotA hai, zodhapUrvaka jAnA jAtA hai; prakaTa hotA hai / 'munihi hariarai sUjha / ' mA0 1.275 'agamu na kachu jaga tumha kaheM mohi asa sUjhai / ' pA0ma0 45 sUjhata : vakR.pu / dikhatA-dikhate / 'sUjhata mIcu na mAya / ' do0 482 sUjhahiM : Apraba0 / sUjhate haiM, prakAza meM Ate haiM, dikhate haiM / 'sUjhahiM rAmacarita mani mAnika / ' mA0 1.1.8 For Private and Personal Use Only
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1105 sUjhA : sUjha / (1) sUjhatA hai, jAna par3atA hai| 'coMca bhaMga dukha tinhahi na suujhaa|' mA0 6.40.10 (2) dikhAI pdd'aa| disi aru bidisi paMtha nahiM sUjhA / ' mA0 3.10.11 sUjhi : saM0strI0 / sUjhabUjha, samajha / 'Apani sUjhi kahauM / ' kavi0 6.28 sUjha : sUjhai / 'dekhata sunata samujhatahU na sUjha soI / ' kavi0 7.120 sUjhyau : bhUka00kae / dikhAI par3A / 'svAmi na sUjhyo nayana bIsa maMdira ke se __ mokhe / ' gI0 5.12.5 / sUta : saM00 (sN.)| (1) sArathi / 'dUsareM sUta bikala tehi jaanaa|' mA0 6.42.8 (2) cAraNa (brAhmaNI meM kSatriya se utpanna saMkaravarNa athavA kSatriyA meM vaizya se utpanna) / 'mAgadha sUta baMdigana gAyaka / ' mA0 1.164.6 (3) (saM0 sUtra>prA0 sutta) / tAgA, ddorii| 'manahu~ bhAnu maMDalahi saMvArata dharyo sUta bidhi suta vicitra mati / ' gI0 7.17.3 (4) (phA0 sUda) lAbha, mUladhana para milane vAlA vyAja, vyavasAya kA naphA / suhRda samAja dagAbAjihI ko saudA sUta / ' vina0 264.2 (5) bhUka00 (saM0 supta>prA0 sutt)| soyA huA, sotA hai / jimi TiTTibha khAga sUta utAnA / ' mA0 6.40.6 sUtata : sUta+vakRpu0 / sotA huaa| 'mahAmoha nisi sUtata jaag|' mA0 6.56.7 sUtA : sUta / soyA huA / 'dekhA bAla tahA~ puni suutaa|' mA0 1.201.5 sUtihoM : sUta+bha0 ue / soUMgA / 'prasAda rAma nAma ke pasAri pAya sUtihauM / ' kavi0 7.66 sUtra : saM00 (saM0) / (1) dhAgA / (2) kaTi bhUSaNavizeSa / 'kala kikini kaTi sUtra manohara / ' mA0 1.327.4 sUtradhara : saM00 (sN.)| (1) nATya nirdezaka = sUtradhAra / (2) kaThaputalI nacAne vAlA jo tAgA hAtha meM pakar3e hue putaliyoM ko vividha gati detA hai / 'sArada dArunAri sama svAmI / rAma sUtradhara aNtrjaamii|' mA0 1.105.5 sadana : vi0 (saM0) / vinAzaka, mArane vAlA / jaise, ripusUdana / 'taba subAhu-sUdana __ jasu sakhinha sunAyau / ' jA0ma0 78 sudhau : bhUkR.pu0kae / mAra DAlA / 'sasi samara sUdhI rAhu / ' gI0 1.67.4 sUdra : saM00 (saM0 zUdra) / antyaja, varNa vyavasthA meM caturtha varga / mA0 7.67.1 sUdu : sUdra+kae / mA0 2.172.6 sUdha : vi0pU0 (saM0 zuddha>prA0 suddh)| (1) niSkaluSa, amizrita / 'sUdha dUdha. ___ mukha karia na kohU / ' mA0 1.277.1 (2) sarala, nizchala / 'kAha karauM sakhi sUdha subhAU / ' mA0 2.20.8 sUSi : sUdhI / 'joMka sUdhi tana kuTila gati / ' do0 400 For Private and Personal Use Only
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1106 tulasI zabda-koza sUdhiyai : sIdhI hI, belAga, spaSTa / 'sUdhiyaM kahata hauM / ' kavi0 7.167 sUdhI : vi0strI0 / sIdhI, sarala, bholI, nizchala / 'tU sUdhI kari pAI / ' kR08 sUdhe : sIdhe krama meM / 'ulaTi japeM jArA marA sUdhe rAjA rAma / ' do0 367 sUdhe : vi.pu0ba0 / sarala, niSkapaTa, sIdhe / 'sUdhe mana sUdhe bacana / ' do0 152 sUdho, dhau : suudh+ke| (1) sIdhA, ythaakrm| 'kou ulaTo kou sUdho jpi...|' gI0 5.40.3 (2) nizchala, spaSTa / 'sUdhau sati bhAya kaheM miTati mliintaa|' vina0 262.4 sUna : vi0+saM0 (saM0 zUnya>prA0 sunnnn)| (1) rikta (chuuchaa)| sUna bIca dasakaMdhara dekhaa|' mA0 3.28.7 (2) gaNita kA abhAvasUcaka cihna / 'nAma rAma ko aMka hai, saba sAdhana haiM sUna / ' do010 sanu : saMpu0 (saM0) / putra / 'samIra-sUnu / ' kavi0 5.28 sana : sUne se, meM / 'sUneM hari Anihi para naarii|' mA0 6.30.6 sane : vi.pu0ba0 / zUnya, rikta / sUne sakala dasAnana pAe / ' mA0 1.182.7 sUno : vi0pu0kae / zUnya, rikta / 'sUno so bhavanu bho / ' gI0 1.66.2 sanya : saM0+ vi0 (de0 sUna) / 'sUnya bhIti para citra / ' vina0 111.2 sUpa : (1) saM0pu0 (saM0) / dAla / mA0 1.388 (2) (saM0 zUrpa>prA0 suppa) / anna pachorane (svaccha karane) kA upakaraNa vizeSa / 'bharige ratana padAratha sUpa hajAra ho|' rA0na0 16 sUpakArI : saM00 (saM0 sUpakArin = suupkaar)| suAra, bhojana banAne kA vyavasAyI / mA0 1.328.7 sapanakhahi : zUrpaNakhA ko| mA0 3.22 sUpanakhA : saMstrI0 (saM0 zUrpaNakhA>prA0 suppaNahA) / eka rAkSasI =rAvaNa kI bahana / mA0 3.17.3 sapanakhAhi : zUrpaNakhA ko| 'paThyo sUpanakhAhi lakhana ke pAsa / ' bara0 28 sUpasAstra : (de0 sAstra) bhojana banAne kA zAstra -pAka vidyA / mA0 1.66.4 sUpodana : saM00 (saM0 sUpodana) / dAla-bhAta / 'sUpodana surabhI sarapi / ' mA0 1.328 sUma : saM0+vi0 (phrA0 zUma =manahUsa) / (1) aisA vyakti jisakA nAma kahanA sunanA azubha mAnA jAtA ho| 'kahi suni sakucia sUma khala gata hari saMkara nAma / ' do0 361 (2) kanjUsa, kRpaNa, anudAra (arabI-sUma = maha~gA becnaa)| 'bAjIgara ke sUma jyoM khala khoha na khaato|' vina0 151.2 sUra : (1) saM0pu0 (saM0) / sUrya / 'tulasI sUdhe sUra sasi samaya biDaMbita raahu|' do0 367 (2) vi0 (saM0 zUra>prA0 suur)| vIra, yoddhA / mA0 7.70 (3) (saM0 suuri)| vidvAn / 'jogI sUra sutApasa gyaanii|' mA0 7.124.6 For Private and Personal Use Only
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sulasI zabda-koza 1107 suratA : saM0strI0 (saM0 zUratA) / vIratA / mA0 1.266.8 sUrati : saM0 strI0 / (1) (arabI-sUrata) / AkRti, citra / kR0 28 (2) zobhA / gI0 7.17.2 (3) surati / smRti, sudha / 'bhaI hai magana, nahiM tana kI suurti|' gI0 5.47.2 sUrani : sUra+saMba0 / zUroM (ke, ko) / sUrani uchAhu kUra kAdara Darata haiN|' kavi0 6.46 sUrA : sUra / vIra / mA0 6.28.3 sUrI : saM0pu+vi0 (saM0 sUri) / vidvAn / 'rAma kathA gAvahiM zruti suurii| - mA0 7.126.2 sUro : sUra+kae0 (saM0 zUra:>prA0 suuro)| subhaTa / hanu0 3 sUrpanakhA : sUpanakhA / gI0 6.21.2 sUla : saM00 (saM0 zUla >prA0 suul)| (1) zastravizeSa / 'sUla kRpAna paridha girikhNddaa|' mA0 6.40.8 (2) ziva kA trizUla jo tritApa kA pratIka hai / mA0 7.106.13 (3) kleza, duHkhaa| 'tribidhi sUlahara / ' kR0 21 mA0 7.124 (4) kasaka, manovyathA / 'eka sUla mohi bisara na kA kaauu|' mA0 7.110.2 (5) suulaa| sUlI+kaSTa, vythaa| 'miTI mohamaya suul|' mA0 1.285 sUlaghara : saM0+vi0 (saM0 shuulghr)| trizUladhArI ziva / kavi0 7.146 sUlapAni : sUladhara / hanu0 12-13 sUlaprada : kaSTadAyaka / mA0 3.44 sUlahara : kaSTaharaNa karane vAlA / kR0 21 sUlA : (1) sUla / (2) saM0strI0 (saM0 zUlA) / sUlI, phA~sI, bandhana, jakar3ana / 'hRdayaM haraSa bItI saba suulaa|' mA0 4.4.1 gosvAmI jI ne karmabandhana tathA tajjanita vyathA ke lie isakA adhikAdhika prayoga kiyA hai| 'moha sakala byAdhinha kara muulaa| tinha te puni upajahiM bahu suulaa|' mA0 7.121.26 sakhalA : saM0strI0 (saM0 zRGkhalA) / lohapAza, jaMjIra / 'tulasidAsa prabhu moha sUkhalA chuTihi tumhAre chore / ' vina0 114.5 saMga : saM00 (saM0 shRngg)| coTI, zikhara / mA0 7.16.5 sagani, nha : sRga+saMba0 coTiyoM (pr)| 'meru ke sRgani jana dhana base / ' mA0 6.41.1 (2) coTiyoM (meM) / 'giri sRganha janu prabisahiM byAlA / ' mA0 6.83.6 saMgaberapura : saM0pU0 (shnggverpur)| siMgaraura=gaGgAtaTa para sthita nagara jisakA rAjA guhanAmaka niSAda thaa| mA0 2.87.1 For Private and Personal Use Only
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1108 tulasI zabda-koza saMgI : saM0pu0 (saM0 RSyazRGga) / vibhANDaka RSi ke putra = kauzalyAputrI zAntA ke pati =rAma ke bahanoI / mA0 1.186.5 sakAla, lA, sRgAla : saM0pu0 (saM0 zakAla = zagAla) / siyAra / mA0 6.102.7; 30.3; mA0 3.20 chaM01 sRja, sRjai : A.prae0 (saM0 sRjati) / racatA hai, sarjana karatA hai, banAtA hai, utpanna karatA hai / 'tapabala te jaga sRja i bidhaataa|' mA0 1.163.2 sRjata : vakR.pu / racatA-te, sRSTi karatA-te / mA0 5.21.5 sajati : vakRstrI0 / racatI, sRSTi krtii| mA0 2.126 chaM0 sRji : pUka0 / sRSTi karake, banAkara / "jo sRji pAlai harai bahorI / ' mA0 2.282.2 sRjI : bhUka strI0ba0 / utpanna kii| 'kata bidhi sRjI nAri jaga mAhIM / ' mA0 1.102.5 saje : bhUkR00va0 / banAye, utpanna kiye, race / 'puraSani sAgara sRje / ' gI0 5.12.5 sRjeu : bhUka00kae / banAyA, utpanna kiyaa| 'kula kalaMku kari sRjeu bidhaataa|' mA0 2.201.6 sRjyo : sRjeu / 'sRjyo hauM bidhi bArya / ' gI0 7.31.5 sRSTi : saM0 strI0 (sN.)| racanA, vizvaracanA, jagat / 'nAnA bhAMti sRSTi bistaaraa|' mA0 7.80.7 seMti : avyaya / binA mUlya, binA prayojana, muphtI / 'kusAheba seMtihU khaare|' ____kavi 0 7.12 seMdara : saMpu0 (saM0 siMdUra>prA0 seNduur)| saubhAgyavatI ke mAMga kA prasAdhana cUrNa vizeSa / 'rAma sIya sira saMdura dehIM / ' mA0 1.325.8 / seMbara : saM00 (saM0 zimbala = zAlmala>prA0 seNbl)| vRkSavizeSa jisakA lAla phUla sundara dikhatA aura phala meM-se rUI nikalatI hai| 'soI seMbara tei suvA sevataH sadA basaMta / ' do0 256 se : (1) vi.pu / samAna, tulya / 'mohi se saTha para mamatA jaahii|' mA0 7.123.3 (2) kri0vi0 / mAnoM (utprekssaa)| 'kUbarI hA~ka se laae|' kR0 50 (3) sarvanAma / ve / 'lAyaka he bhRgunAyaka, se dhanu sAyaka saupi subhAya sidhAe / ' kavi0 1.22 sei : (1) pU0 / sevA karake / 'sItahi se i kahahu hita apanA / ' mA0 5.11.2 (2) A0-AjJA-mae / 'sei sAdhu guru samujhi sikhi rAma bhagatiH thirtaai|' do0 140 For Private and Personal Use Only
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1109 sehana, e : A0kavA0prae0 (saM0 sevyate>prA0 sevIai =seiiai)| sevana yA sevA kIjie; sevita kiyA jAya / 'prabhu raghupati taji se ia kAhI / ' mA0 7.123.3 sehaahiM : A0kavA0praba0 / see jAte haiM (unakI sevA kI jAtI hai)| 'seiahiM sakala prAna kI naaiiN|' mA0 2.74.5 seibe : bhakR.pu0 / sevA karane / 'sAMkare ke se ibe sarAhibe sumiribe ko ' kavi0 722 seiyahu : A0-bha+Ao-maba0 / tuma sevA karanA / 'siya se iyahu mana mAni / ' gI0 7.32.3 seiye : seia / 'seie saneha soM bicitra citrakUTa so|' kavi0 7.141 seihahiM : A0bha0 praba0 / seeMge, sevana kareMge (bhogeNge)| 'bharatu baMdigRha se ihahiM / ' mA0 2.16 seihi : A0bha0prae / seegA, sevA kregaa| 'hoi akAma jo chala taji seihi / ' mA06.3.3 seI : bhU kR0strI0 (saM0 sevitaa)| (1) sevita kii| 'jinha gura sAdhu sabhA nahiM seI / ' mA0 2.264.8 (2) pAlI-posI / 'bhaginI jyoM seI hai|' kavi0 2.3 (3) sei / 'avadhi pAru pAvauM jehi seI / ' mA0 2.307.8 see~ : sevita karane (kiye-se) / 'tarahiM na binu seeM mama svAmI / ' mA0 7.124.7 see : bhUkR00 ba0 / sevA dvArA tuSTa kiye / 'jauM maiM siva see asa jaanii|' mA0 1.60.4 seeha : A0-bha+AjJA-maba0 / tuma sevA karanA / 'seehu mAtu sakala sama jaanii| mA0 2.152.4 seja : saM0strI0 (saM0 zayyA>prA0 se jjA>4. sejj)| palaMga yA bistara / mA0 2.14.6 seta : (1) vi0 saM0 shvet)| ujjvala, gauravarNa, sitavarNa / 'mana mecaka tana seta / ' vina0 160.3 (2) setR / 'seta sAgara taranu bho|' kavi0 6.56 setu : saM00 (saM0) / (1) dhArA rokane hetu bAMdha / (2) nadI, samudra Adi ke ArapAra banAyA jAne vAlA mArga pula / mA0 6.1 (3) sImA, maryAdA (dharma-saMhitA Adi) / 'raghukula ketu setu zruti racchaka / ' mA0 7.35.8 setubaMdha : saM00 (saM0) / setu kA kinArA jahA~ U~cA Dhera (bAMdha) banA hotA hai| mA0 6.4.3 setU : setu / mA0 1.84.6 sena : (1) senA / 'caturaMginI sena saMga lInhe / ' mA0 3.38.10 (2) saM0'0 (saM0 sainya>prA0 senn)| senA, sainika samUha / 'asura sena sama naraka nikadini / ' mA0 1.31.6 For Private and Personal Use Only
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1110 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza senapa: saM0pu0 (saM0 sainyapa) / senApati / mA0 2.242 senA : saM0 [strI0 (saM0 ) / phoja (gaja, ratha, azva aura padAti ke cAra aGga hote haiM) / mA0 4.22.3 senApati : saM0puM0 (saM0 ) / senAnAyaka, saMcAlaka senAdhikArI / mA0 6.36.5 seni, nI : zrenI / paGi kta, samUha / 'haMsa-seni saMkula / ' gI0 7.4.4 senu : sena + kae / saMnya samudAya, sainika varga / 'ehi bidhi bharatu senu saba saMgA / " mA0 2.167.3 sebarA : saM0pu0 (saM0 zvetapaTa > prA0 sevaDA) / zvetAmbara jaina ( lakSaNA se ) pracchanna durAcArI sAdhu / 'surA sebarA AdarahiM nidahi surasari bAri / ' do0 326 ( yahA~ 'sebarA' vAmAcArI kA tAtparya rakhatA hai) / sebI : ( samAsAnta meM ) vi0pu0 (saM0 sevin) / sevAzIla; sevAkArI / 'khaga mRga carana saroruha sebI |' mA0 2.56.3 sevya : sevya / mA0 5.47 semara : seMbara / vina0 197.2 seveM: see~ / sevA karane se / kavi0 7.140 seye : see / 'seye sItArAma nahi / ' do0 66 sera : saM0pu0 (saM0) / solaha chaTAMka kA parimANa vizeSa (jo Ajakala ke kilogrAma se kucha kama hotA hai ) / 'kahia sumera ki sera sama / ' mA0 2.288 sela, lA : saM0pu0 ( prA0 ) / AyudhavizeSa ( zakti, sA~ga ) / mA0 2.161.5. 'sanamukha rAma saheu soi selA / ' mA0 6.64.2 selhI : saM0 strI0 / mAlAkAra gaMDA ( jise jogar3e pahanate haiM) / 'ojharI kI jhorI kA~dhe tana kI selhI bA~dhe / ' kavi0 6.50 seva : ( 1 ) sevA | 'jo kara bhUsura seva / ' mA0 3.33 ( 2 ) sevai / 'adhama so nAri jo sevana tehI / mA0 3.5.6 'seva sevai : A0 prae0 (saM0 sevate > prA0 sevai ) / sevA karatA tI hai | 'sevai sabanhi mAna mada nAhIM / ' mA0 7.24.8 sebau~ : A0ue0 / sevA karatA hUM ( thA ) / 'tehi sevau~ maiM kapaTa sametA / ' mA0 For Private and Personal Use Only 7.105.5 1 sevaka : vi0pu0 (saM0) / (1) paricAraka / ' sevaka saciva sumaMtra bolAe / ' mA0 2. 5.1 (2) dAsya bhAvanA kA bhakta ( jo jIva kA sahaja svarUpa mAnya hai ) | 'ehi te tava sevaka hota mudA / ' mA0 7.14.14 sevakani, vaha : sevaka + saMba0 / sevakoM (ko, se) 'rAma kahA sevakanha bulAI / ' mA0 7.11.2; mA0 2.187
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1111 sevakapAla : sevakoM (bhaktoM) ke rakSaka / rA0pra0 5.4.4 sevakasevyamAva : paramezvara ko sevya (ArAdhya svAmI) tathA apane ko sevaka mAna kara kiyA jAne vAlA bhaktibhAva; svasvAmibhAva sambandha / mA0 7.116 rAmAnuja, madhya Adi vaiSNava matoM upAsanA kI yaha paddhati sammata hai / rAmAnanda ne 'kaikarya' ko sarvopari mahattva diyA hai aura vallabha to dAsya ko hI mukti mAnate haiM kyoMki jIva kA vahI sahaja svarUpa hai| sevakahi : sevaka meM, ko " / 'prabhuhi sevakahi samaru kasa / ' mA0 1.281 ko sAhebu sevakahi nevaajii..|' mA0 2.266.5 sevakAI : sevakAI meM, sevaka bhAva se / sevaku lahai svAmi sevkaaii|' mA0 2.6.8 sevakAI : saM0strI0 / sevaka bhAva, sevA karma / mA0 7.16.4 sevakinI : sevaka+strI0 (saM0 sevikA) / paricArikA / mA0 7.24.5 sevako : sevakinI / pA0ma0/0 15 sevaka : sevaka+kae / 'sevaku lahai svAmi sevakAI / ' mA0 2.6.8 sevata : vakR0 / sevA karatA-te / "pada paMkaja se vata suddha hie~ / ' mA0 7.14.5 sevA ___ karate hue ko| 'sevata sulabha sukhada saba kAhU / ' mA0 1.32.11 sevati : vaka0strI0 / sevA krtii| mA0 7.24.4 sevahiM : (1) Apraba0 / sevA karate haiM, upAsate haiM / 'sevahiM sAnukala saba bhAI / ' mA0 7.25.1 (2) sevA kreNge| 'sevahiM sakala carAcara taahii| barai sIlanidhi kanyA jaahii|' mA0 1.131.4 mevahi : A0mae0 / tU sevA kara / 'mahesahi sevahi / ' pAmaM0 24 sevaha : A0maba0 / sevA kro| 'sevahu jAi kRpA aagaaraa|' mA0 7.166 sevA : (1) sevA meN| 'puni teM mama sevA mana dayaU / ' mA0 7.106.6 (2) sevA se / 'toSe rAma sakhA kI sevA / ' mA0 2.221.3 sevA : (1) bhUka00 (saM0 sevita>prA0 sevia) / sevana kiyaa| 'sAdhu samAju sadA tumha sevA / ' mA0 2.150.4 (2) saM0strI0 (sN.)| upAsanA / 'karahi raghunAyaka sevA / ' mA0 1.34.7 (3) paricaryA / 'karai sadA napa saba ke sevA / ' mA0 1.55.4 (4) navadhA bhakti meM mUrti kI saparyA / ' mA0 7.16.8 sevAra : saM0pU0 (saM0 zaivAla>prA0 sevaal)| jalAzaya meM phailane vAlA tRNa vizeSa / mA0 1.38.4 sevita : bhUkR0vi0 (sN.)| sevA kiyA huA, pUjita, paricarita / mA0 6.111.21 sevauM : sevau~ / (1) sevA karatA huuN| 'devasari sevauM / ' kavi0 7.165 (2) sevA karUM / 'sevauM avadha avadhi bhari jAI / ' mA0 2.313.8 For Private and Personal Use Only
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1112 tulasI zabda-koza sevya : vi0 (saM0 ) / ArAdhya, upAsya / sevA kA Alambana / mA0 7 zloka 1 sevyamAna: vakR0pu0 (saM0) kavA 0 | sevA kiye jAte hue / mA0 7 zloka 1 seSa, SA: saM0pu0 (saM0 zeSa) / (1) ( sarparAja, zeSanAga | mA0 1.4.8 (2) zeSAvatAra lakSmaNa / nAnA vidhi prahAra kara seSA / ' mA0 6.54.5 (3) bacA huA aMza / seSu : seSa + kae0 / zeSanAga / 'kahi sakai na seSu / ' mA0 2.225 sesa : seSa / mA0 1.12 sesU : sesa + kae0 / 'sakala dharama dharanI dhara sesU / ' mA0 2.305.2 saiM : sana | se, prati / 'kahehu daMDavata prabhu saiM / ' mA0 7.16 I saMtati : vakR0 strI0 (saM0 sametayantI ) / samaTatI, baToratI / 'leti bhari bhari aMka saMtati paiMta janu duhuM karani / ' gI0 1.28.4 se: saya / so 'saMvata soraha se ekatIsA / mA0 1.34.4 1 sena : (1) sena (saM0 sainya ) / senA / 'anuja sa~bhArehu sa~na / ' mA0 6.67 (2) saM0 [strI0 (saM0 saMjJA > prA0 sannA ) / saMketa, iGgita, AMkhoM se saMketa, izArA / 'barajati saMna naina ke koe / kR0 11 sainu : saina + kae0 / senA / 'hAri nisAcara sainu pacA / ' kavi0 6.15 saibala : sevAra (saM0 zevala ) / gI0 7.17.6 saila : saM0pu0 (saM0 zaila > prA0 saila ) / zilA samUha = parvata / mA0 1.1 sailakumArI : pArvatI / mA0 1.78.2 sailajahi : zailajA = pArvatI ko / 'jAi bibAhahu saMlajahi / ' mA0 1.76 sainaMdina : pArvatI / gI0 1.5.6 saMlarAja : parvatarAja himAlaya / mA0 1.66.6 sailA : saila / 'bhAgoM turata tajauM yaha sailA / ' mA0 4.1.5 saila : saila + kae | parvata / mA0 1.262.8 saMlopari : parvata ke Upara / mA0 7.56.10 saMsava : saM0pu0 (saM0 zaizava ) / ATha varSa taka kI bAlyAvasthA / vina0 136.6 soM : avyaya (saM0 saha> a0 sahuM) / se ( parasarga ) / ' so mAyA prabhu so bhaya bhAkhe / mA0 1.200.4 soMdhI : vi0strI0 (saM0 sugandhi prA0 suaMdhI ) / acchI- bhalI / ' jo citavani soMdhI lage, citaie sabere / ' vina0 273.3 soMdhe : vi0pu0 (saM0 sugandhita > prA0 suaMdhiya ) / sugandhayukta / 'khAta khunasAta soMdhe dUdha kI malAI hai / ' kavi0 7.74 For Private and Personal Use Only
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulaso zabda-koza 1113 so : (1) sarvanAma pu0kae0 / (saM0 sa:>prA0 so) / vaha / 'so jAnaba satasaMga prabhAU / ' mA0 1.3.6 (2) vi.pu.kae0 (saM0 sahaka>prA. sari=sau) / sadRza / 'rAma-so prabhu ko kRpA niketu / ' mA0 2.232 (3) mAnoM (utprekssaa)| 'susaki sabhIta sAMca so roe / ' kR0 11 soAihauM : A0bha0e0 (saM0 svApayiSyAmi>prA0 soAvihimi>a0 ____soAvihiu~) / slaauuNgaa-gii| gI0 1.21.1 soi : (1) pUka0 (saM0 suptvA>prA0 sovia>a0 sovi) / so, sokara / 'jAgata rahai ju soi|' do0 486 'sabarI soi utthii| gI0 3.17.1 (2) sarvanAma (saM0 saeba>a0 soji) / vahI / 'soi phala sidhi saba sAdhana phuulaa|' mA0 1.3.8 soie, ai, ye : A0bhAvA0 / nIMda lIjie, soyA jAya / 'jAgie na soie|' kavi0 7.83 soibo : bhaka.pu.kae / sonA, nIMda lenA (ho, caahie)| 'jaba soibo tAta yoM hokahiM, nayana mIci rahe paur3hi kanhAI / ' kR0 13 soihai : A0mae0 (saM. svapsyasi>prA0 sovihihi) / tU soegA / 'tU yahi bidhi sukhA sayana soihai / ' vina0 224.4 soI : bhUkR0strI0ba0 / so gaI, nidrAlIna huii| 'sudara badhunha sAsu lai soii|' mA0 1.358.4 soI : (1) soi / vahIM / 'jo jaha~ sunai dhunai siru soI / ' mA0 2.46.8 (2) (saM0 sopi>prA0 soi) / vaha bhii| 'tau kahi pragaTa janAvahu . soii|' mA0 2.50.6 (3) pUka0 / sokara, so| 'parihari soca rahahu tumha soI / ' mA0 1.171.4 (4) bhUka strI0 (saM0 suptA>prA0 soviaa)| so gaI, nidrAlIna huii| sou : sarvanAma (saM0 sopi>prA0 sovi) / vaha bhii| mA0 7.22.4 'rAma nAma binu soha na soU / ' mA0 1.10.3 soeM : so jAne para, nidrAvasthA meN| 'baiThe uThe jAgata bAgata soeM sapaneM / ' kavi0 7.78 soe : bhUka0 pu0ba0 / nidrAlIna hue / lette| 'te siya rAmu sAtharI soe|' mA0 2.61.3 soka, kA : saM00 (saM0 zoka) / aniSTa prApti yA iSTa hAni se huI manovyathA / mA0 2.50.1 'phirA zramita byAkula bhaya sokA / mA0 3.2.4 sokaprada : vi0 / zokadAyaka / mA0 1.238.2 For Private and Personal Use Only
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1114 tulasI zabda-koza soku, kU : soka+kae0 / ananya zoka / 'aba apaloku soku suta torA / ' mA0 6.61.13; 2.81.4 sokhi : soSi / sukhAkara / gI0 5.14.2 sokhibe : bhaka00 / sukhAne, zuSka karane / 'sokhibe kRsAnu poSibe ko himabhAnu bho|' hanu0 11 sokhe : bhUkR000 (saM0 zuSka>prA0 sukyA = sokSa-saM0 zoSita>prA0 sosiya) / sukhA ddaale| 'rAma ke pratApa rabi soca sara sokhe haiN|' gI0 sokheu : soSeu / 'kautuka sAgara sokheu / ' bara0 55 sokhyo : sokheu / sukhA DAlA / vina0 247.3 soga : soka (prA0) / 'loga soga zraba basa gae soii|' mA0 2.85.6 soca : (1) socai / socatA hai, zoka karatA hai / 'saciva soca tehi bhAMti / ' mA0 2.44 (2) saM00 (saM0 zocya>prA0 socca) / cintA / 'nArada cale soca mana mAhIM / ' mA0 1.131.6 (3) zoka / 'soca bikala bibarana mahi preuu|' mA0 2.38.7 (4) khuTakA, kasaka / 'nAma prasAda soca nahiM sapaneM / ' mA0 1.25.8 'soca, socai : A.prae0 (saM0 zocati, zucyati>prA0 socci)| cintA karatA hai, zoka karatA hai, socatA hai| jo socai sasikala hi so socai rorehi|' pA0ma0 55 socata : vakR.pu / socatA-te / mA0 7.16.4 . socati : vaka strI0 / socatI, zoka yA cintA krtii| 'baiThi namita mukha socati siitaa|' mA0 2.58.2 socana : bhakR0 avyaya / socane, cintA (zoka) karane / 'tanu dhari soca lAga janu socana / ' mA0 2.26.7 socanIya : vi0 (saM0 shocniiy)| socane yogya, zokAlambana ; zocya / mA0 2.173.5-6 socahi, hI : (1) Apraba0 / zoka yA cintA karate haiN| 'samujhi kAma sukha socahiM bhogii|' mA0 1.87.8 'sakala abalA sochiiN|' mA0 1.67 chaM0 (2) dhyAna karate haiM / iMdriya rUparAsi socahiM suThi / ' kR. 26 socahi : A0mae / tU zoka (yA cintA) kr| 'asa bicAri socahi jani maataa|' mA0 2 67.6 socahu : A0maba0 / (1) socate ho, zoka manAte yA cintA karate ho / 'jAsu biraha socahu dina rAtI / ' mA0 7.2.3 (2) soco / 'so socahu mana maahiiN|' kR0 33 For Private and Personal Use Only
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1115 socA : soca / 'suni na bhagirA satI ura socaa|' mA0 1.57.6 socAI : bhUkR0strI0 / socavAI, bicaravAI / 'sudinu sunakhatu sucharI socaaii|' mA0 1.61.4 socia : A0kavA0prae0 / socie, socA jAtA hai, socA jAya / mA0 2.172-73 socie : socia / gI0 7.32.1 socihaiM : A0bha0praba / soceMge, zoka kareMge, cintita hoNge| jinhahi biloki socihaiM latA druma / ' gI0 6.18.3 socI : bhUkR0strI0 / soca meM par3a gaI / 'prabhu gati dekhi sabhA saba socii|' mA0 2.270.3 socu, cU : (1) soca+kae0 / koI cintA / 'pUta bidesa na soca tumhaareN|' mA0 2.14.5 (2) ekamAtra soca (cintA) / so suni bhayau bhUpa ura socU / ' ___ mA0 2.40.8 soceM : socahiM / 'soceM saba yA ke agha kaise prabhu chamihaiM / ' kavi0 7.71 soce : (1) socai / (2) socahi / 'tU sockr| 'soce jani mana maahuuN|' vina0 275.3 (3) bhakR0 avyaya / socane / 'tAta rAu nahiM soca joga / ' mA0 2.161.2 sodha : saM00 (saM0 shodh)| (1) khoja / (2) zuddhIkaraNa, saMzodhana / 'khala prabodha jaga sodha mana ko nirodha kula sodha / ' do0 274 / sodhaka : vi0 (saM0 shodhk)| zodha karane vAlA khojane vAlA+ zuddha karane ___ vAlA / 'sAdhu sodhaka apAna ko / ' gI0 1.88.3 sodhata : vakR00 / (1) khojate / (2) saMzodhana krte| 'sodhata makha mahi janakapura / ' rA0pra0 4.4.5 / / soSA : bhUka pu0 / zodhana kiyA, khojA, anusaMdhAna kiyaa| 'tAta dharama matu : mha saba sodhA / mA0 2.65.2 sodhAi : pU0 / zodha karavAkara, bicaravAkara / 'sudina sodhAi riSi cale / ' pA0ma0/0 10 sodhAe : bhuukR00| zodha karavAe, bicaravAye / 'nRpa sudina sodhAe / ' gI0 1.6.1 soghi : (1) prakR0 / khojakara, vicAra karake / 'sodhi sugama maga tinha kahi dInhA / ' mA0 2.118.8 (2) bicaravA kara yA vicAra kara / 'sudina sodhi sabu sAji sajAI / ' mA0 2.31 8 (3) (dhAtu Adi) / zuddha karake / kavi0 5 25 sodhiya : A0kavA0prae / sodhie, vicArie, khojie| 'sodhiya sudina syaanii|' kR046 For Private and Personal Use Only
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1116 tulasI zabda-koza sodhu : sodha+kae / khoja, jAnakArI, hAlacAla / 'bharata sodha sabahI kara lInhA / ' mA0 2.198.1 sodheu~ : A0-bhUkR.pu0+ ue / maiMne khojA, zodha kiyA aura vicArA / 'sodheu~ sakala bisva mana maahiiN|' mA0 2.212.2 sodhe : A0praba0 / khojate haiM / 'liye charI beMta sodheM bibhAga / ' pI0 7.22.5 sodhyo : (1) bhUka00kae / khojA, khojA huaa| (2) zuddha kiyA huA / 'sodhyo rAma pAni pAka hauN|' hanu0 40 sona : (1) saM0+vi0 (saM0 suvarNa>prA. sognn)| kAJcana / 'sona sugaMdha sudhA sasi sArU / ' mA0 2.288.1 (2) (saM0 shonn)| ndvishess| 'mileu mahAnadu sona suhAvana / ' mA0 1.40.2 (3) raktavarNa, lAla / 'subhaga sona sarasIruha locana / ' mA0 1.216.6 sonA : sona / (1) kAJcana / 'cale raMka janu lUTana sonA / ' mA0 2.135.2 (2) lAla / 'manahu~ sA~jha sarasoruha sonA / ' mA0 1.358.1 sonita : saM00 (saM0 zoNita) / rudhira, khUna / mA0 6.33 sone : suvarNa ne / 'inha teM lahI duti marakata sone / ' mA0 2.116.8 sono : sonA+kae / suvarNa / 'gore ko barana dekheM sono na salono lAge / kavi0 2.16 sopAna : (1) saM00 (sN.)| sIr3hI (ghATa kA jiinaa)| 'sopAna suMdara nIra nimala / ' mA0 7.29 chaM. 'janu surapura sopAna suhAI / ' mA0 2.170.4 (2) grantha kA adhyAya (rAmacarita mAnasa meM-jo mAnasa sarovara ke rUpaka ke AdhAra para hai|) sopAnA : (1) sopAna / 'salila sudhA sama mani sopAnA / ' mA0 1.212.6 (2) kANDa (grantha ke adhyAya) / 'ehi maha~ rudhira sapta sopAnA / ' mA0 7.126.3 sopi : (saM0 sopi=s:+api)| vaha bhii| 'samujhe mithyA sopi / ' mA0 7 71 soma : sobhA / jA0ma065 somata : vakR0 / suzobhita hotaa| 'sobhata bhayau marAla iva saMbha sahita ___ kailAsa / ' mA0 6.22 sobhati : vakR0 strI0 / suzobhita hotii| 'rAma bAma disi sobhati ramA rUpa guna khAni / ' mA0 7.11 somA : saM0strI0 (saM0 zobhA) / cArutA, sundaratA, dIpti / mA0 1.11 somAkara : vi0 (saM0 shobhaakr)| (1) zomA kA AkAra, sauMdarya khAni, sundaratA kI rAzi / (2) saundarya kI sRSTi karane vaalaa| (3) saundarya vikIrNa karane vAlA / (4) saundarya rUpI kiraNoM vAlA / 'anupama aja anAdi sobhAkara / ' mA0 7.34.4 For Private and Personal Use Only
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1117 somAmaI : vi0strI0 (saM0 shobhmyii)| (1) zobhA se racita / (2) zobhA samUha / (3) zobhAbahula / mA0 1.325 chaM0 2 somAmaya : vi.pu. (saM0 zobhAmaya) / zobhA sampanna, dIpti puJja, AbhAoM se racita / gI0 1.5.1 somita : bhUkR0vi0 (saM0 zobhita) / zobhAyukta / mA0 3.20 kha sobhiha : A0bha0praba0 / suzobhita hoMge / gI0 5.50.4 soma : (1) saM00 (sN.)| candramA / mA0 3.42 (2) yajJopayogI latAvizeSa tathA usase banA peyavizeSa-de0 somjaajii| somajAjI : vi.pu. (saM0 somayAjI somena iSTavAna ) / jisane somayajJa kiyA ho (somalatA ke sandhAna se bhajana vizeSa sampAdana kiyA ho)| 'kona dhoM somajAjI ajAmila adhama / ' vina0 106.3 somu : soma+kae / candramA / kavi0 1.6 soyo : bhUka00kae / soyA, vizrAma liyaa| 'kabahuM na nAtha nIda bhari soyo / vina0 245.4 sora : saM0pu0 (phA0 zora) / kolAhala / soraTha : saM00 (saM0 saurASTra>0 soraTu) / saMgIta meM rAgavizeSa / 'zAraMga guMDa malAra soraTha / ' gI0 7.16.4 soraThA : saM00 (soraTha) / eka chanda jisake prathama-tRtIya caraNoM meM 11.11 aura dvitIya-caturtha meM 13-13 mAtrAeM hotI haiM (jo dohe kA ulTA hotA hai)| saMbhava hai, isa soraTha rAga se sambandha rahA hai| 'chaMda soraThA sudara dohA / ' mA0 1.37.5 soraha : SoDasa (prA0 solaha) / mA0 5.2.8 sorA : sora / kolAhala / 'ripudala badhira bhayau suni soraa|' mA0 6.68.2 soru, rU : sora+kae / kolAhala / mA0 2.153 'ge raghunAya bhayau ati sorU / ' mA0 2.86.1 'sova sovai : A0e0 (saM0 svapiti>prA. sovi)| sotA hai, so sake, soe / 'so kimi sova soca adhikaaii|' mA0 1.170.2 'karai pAna sovai ssttmaasaa|' mA0 1.180.4 sovata : (1) vakR00 / sotA-te; sotA huA-sote hue / 'uThe lakhanu prabhu sovata jaanii|' mA0 2.60.1 (2) sote-sote, sote se / 'manahuM bIra rasa sovata jaagaa|' mA0 2.230.1 sovatahi : sote-sote hii| 'pahuMcehau~ sovatahi niketaa|' mA0 1.166.8 sovana : bhakR0 avyaya / sone (hetu) / 'kahi sacivahi sovana mRdu bAnI / ' mA0 2.60.1 For Private and Personal Use Only
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1118 tulasI zabda-koza sovanihArA : vi.pu. / sone vAlA, nidrAzIla, sotA rahane vaalaa| 'moha nisA saba sovanihArA / ' mA0 2.63.2 / sovasi : A0mae0 (saM0 svapiSi>prA0 sovasi) / tU sotA hai, sotA rahatA hai / 'karasi pAna sovasi dina raatii|' mA0 3.21.7 sohi : A0praba0 / so rahe haiM (mahAnidrA le rahe hai)| 'saMgrAma aMgana subhaTa sovhiN|' mA0 6.88 chaM0 sovahigo : A0bha00mae0 / tU soyegaa| 'sovahigo rana bhUmi suhAyo / ' gI0 sovahaM : A0--kAmanA-praba0 / soe~, so jaay| 'sovahuM samara seja dou bhaaii|' mA0 2.230.4 sovahu : A0praba0 / sovo, zayana kro| 'puni puni prabhu kaha sovahu taataa|' mA0 1.226.8 sovA : (1) bhUkR00 / soyA, nidrita huaa| 'rAma bimukha sukha kabahuM na sovaa|' mA0 7.66.6 (2) sovai / so rahA hai (mahAnidrAlIna par3A hai)| 'pragaTa so tanu tava AgeM sovA / ' mA0 4.11.5 sova : sovai / so rahA ho / 'sovai so jgaavo| kavi0 5.6 soSa, soSai : A0prae0 (saM0 zoSayati>prA0 sosi)| sokhatA hai, sukhAtA hai, nIrasa karatA hai / 'anahita sonita soSa / ' do0 400 'jimi lobhahi soSai sNtossaa|' mA0 4.16.3 soSaka : vi0 (saM0 zoSaka) / (1) sokhane vAlA, sukhAne kI zakti se sampanna / 'koTi siMdhu soSaka tava saayk|' mA0 5.50.7 (2) kSayakaraka / 'sasi poSaka sossk...|' mA0 1.7 kha soSata : vakR0pu0 / sukhAtA (hai) / 'bar3avAnala soSata udadhi / ' do0 374 soSanahAru : vi0pu0kae0 / sokhane vAlA, cUsane vAlA / 'so hita soSanahAru / ' do0 400 sohi : A0praba0 / sukhAte haiM, sukhA sakate haiM / 'sohiM siMdhu sahita jhaSa byaalaa|' mA0 5.55.6 soSA : (1) bhUkR0pu / sokha liyA, sukhA ddaalaa| 'sAyaka eka nAbhi sara sossaa|' mA0 6.103.1 (2) sukhA DAlA gyaa| 'udita agasti paMtha jala sossaa|' mA0 4.16.3 soSi : pUkR0 / sukhA (kara) / 'saka sara eka soSi sata sAgara / ' mA0 5.56.2 soSia, ya : A 0kavA0prae0 (saM0 zoSyate>prA0 sosiiai)| sukhA DAlie, sukhAyA jAya / 'soSia siMdhu karia mana ropaa|' mA0 5.51.3 For Private and Personal Use Only
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1119 soSihaiM : A0bha0 praba0 / sokha leMge, sukhA ddaaleNge| 'rAgho bAna ekahIM samudra sAtau sossihaiN|' kavi0 6.2 sopeu : bhUka0pu0kae / sukhA ddaalaa| 'soSeu prathama payonidhi bArI / ' mA0 6.1.2 saurSoM : A0 ue / sukhA DAlU, sokha lU / soSauM bAridhi bisikha kRsAnU / ' mA0 5.58.1 sosi : (saM0 sosisaH asi) / tU vaha hai| 'josi sosi tava carana nmaamii|' mA0 1.161.5 sosu : (samAsAnta meM) vi0pu0kae0 (saM0 zoSaH, zoSam >prA0 soso, sosaM> a0 zosu) / soSaka, sukhA DAlane vAlA / 'nAma kuMbhaja soca-sAgara-sos / ' vina0 156.4 'soha, sohai, I : A0prae0 (saM0 zobhate>prA0 sohi)| suzobhita hotA hai, zobhA pAtA hai / 'soha na rAma pema bina gyAn / ' mA0 2.277.5 'tAhi ki sohai aisi larAI / ' mA0 6.66.2 'madhya divasa janu sasi sohaI / ' mA0 6.35.4 sohata : vakR00 / suzobhita hotA-hote / mA0 2.141 sohati : vakR0strI0 / suzobhita hotii| 'ubhaya bIca siya sohati kaiseM / ' mA0 2.123.2 sohamasmi : yaha vaidika mahAvAvya hai jisakI advaitaparaka vyAkhyA hai :-sa:=brahma, aham = jIva, asmi = hUM=meM brahma hUM / arthAt jIva brahma hI hai| viziSTA dvaita kI vyAkhyA kucha bhinna hai :-jIva aMza hone se aMzI brahma kA aGgarUpa hai ata: vaha brahma se abhinna hai-pRthak usakI sattA hI nhiiN| jIva jaba isI pratIti ko siddha kara letA hai to cittavatti akhaNDa (avicchinna) rUpa meM ekAkAratA (akhaNDarUpatA) anubhava karatI hai| yahI akhaNDavRtti hai / 'sohamasmi iti bRtti akhNddaa|' mA0 7.118.1 sohara : zora (?) / kolAhala / 'lakhi laukika gati saMbhu jAni bar3a sohAra / bhae suMdara sata koTi manoja manohara / ' pA.maM0 111 (yahA~ 'zoharA' yA _ 'zoharata' se tAtparya hai jisakA 'khyAti' artha hotA hai)| sohahi, hIM : A.praba0 (a0) / suzobhita hote haiM / mA0 6.65.7, 7.26 chaM0 sohA : (1) bhUkR00 (saM0 zobhita >prA0 sohia)| suzobhita huaa| mA0 __7.56.10 (2) sohai / 'rAma nAma bina girA na sohA / ' mA0 5.23.3 sohAi, I : (1) suhAI / rucatA hai, rucatA ho / 'nIti birodha sohAi na mohii|' mA0 7.107.3 'suna hu karahu jo tumhahi sohAI / ' mA0 7.43.4 (2) sohai / 'caMpaka haravA aMga mili adhika sohaai|' bara0 12 For Private and Personal Use Only
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1120 tulasI zabda-koza sohAe : suhaae| zobhA sampanna / 'bAla dasA ke cikura sohaae|' gI0 1.26.5 sohAga : saM00 (saM0 saubhAgya>prA0 sohgg)| (1) sadhavAtva, patipatnI bhAva / 'rahiahu bharI sohAga / ' mA0 2.246 (2) pati-praNaya; svAdhIna pati kA hone kA garva / 'tumhahi na soca sohAga bala / ' mA0 2.17 sohAgini : saM0+vi. strI. (saM0 saubhAgyinI>prA0 sohaggiNI) / saubhAgyavatI (de0 sohaag)| sadhavA+patipremikA / 'sadA sohAgini hohu tumha / ' mA0 2.117 sohAgila : vi0 (saM0 saubhAgyavat >prA0 sohaggilla) saubhAgyayakta / 'svAmi ___ sohAgila bhAga bdd'| rA0pra0 5.4.5 (yahA~ saundaryasampanna kA tAtparya hai)| sohAgu : sohAga+kae / 'sukha sohAga tumha kahuM dina dUnA / ' mA0 2.21.4 sohAta : vakR.puM0 suhAta / rucatA-te / 'tumha taji tAta sohAta gRh"..|' mA0 2.260 sohAti, tI : (1) vakR.strI0 / rucatI / jinhahi na raghupati kathA sohaatii|' mA0 7.53.6 (2) rucatI huI / 'bAnI sabinaya tAsu sohaatii|' mA0 2.31.4 (3) kriyAti0strI0e0 / to kyA ructii| 'kehi sohAti ratha bAji gjaalii|' mA0 2.88.7 sohAte : kriyAti0'0ba0 / yadi ructe| rAma sohAte tohi to tU sabahi sohaato|' vina0 151.4 sohAto : kriyAti0 pu0e0 / to rucatA / to tU sabahi sohaato|' vina0 151.4 sohAna, nA : bhUkR.pu0 / rucA, acchA lgaa| 'nahiM nAradahi sohAna / ' mA0 1.127 'mAgeu~ jo kachu mohi sohaanaa|' mA0 2.40.7 sohAni, nI : bhUkR0strI0 / rucI, acchI lgii| 'sikha... sItahi na sohAni / ' mA0 2.78 'eka bAta nahiM mohi sohAnI / ' mA0 1.114.7 sohAne : bhUkR00ba0 / ruce, acche lge| tAsu bacana ati siyahi sohAne / ' mA0 1.226.7 sohAye : sohaae| sohAyo : bhUka 00kae / suzobhita huA / gI0 1.6.16 sohAvana : vi.puM0 (saM0 zobhana>prA0 sohaavnn)| zobhA bikherane vAlA, manorama / rA0na0 2 sohAvani : vi0strI0 / zobhA bikherane vAlI, mnorm| gI0 2.46.1 sohAvane : sohAvana+ba0 / sundara / gI0 1.5.1 sohAvano : sohAvana+kae / 'sadana sadana sohilo sohaavno|' gI0 1.3.1 For Private and Personal Use Only
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1121 sohAhi, hIM : aa0prb0| (1) rucate haiM, rucatI haiN| 'jAhi na raghupati kathA sohaahiiN|' mA0 7.53.5 (2) zobhita hote haiM / 'maMgala sakala sohAhiM na kaiseM / ' mA0 2.37.7 sohile : saM0+vi00 (saM0 zobhAvat >prA0 sohilla) / (1) sundara, zobhA sampanna, mAGgalika (2) maGgala gIta, janmotsava gIta (sohr)| 'bhayo sohilo sohile bho jana sRSTi sohile saanii|' gI0 1.4.7 sohilo : saM0+vi.pu.kae / sohara gIta, badhAI gIta / gI0 1.2.1-4 sohihai : aa0m0pre| suzobhita hogA, phbegaa| 'ko sohihai aura ko lAyaka / ' gI0 1.70.8 sohI : sohI+ba0 / suzobhita huii| mA0 2.121.1 sohI : bhUka0strI0 / suzobhita huii| 'prabhu asIsa janu tanu dhari sohii|' mA0 sohe : bhUkRpu0va0 (saM0 zobhita>prA0 sohiya) / suzobhita hue / 'rekha kulisa dhvaja aMkusa sohe / ' mA0 1.166.3 sohaiM : sohahiM / 'lInheM jayamAla kara kaMja sohaiM jAnakI ke / ' kavi0 1.13 sohai : sohai / (1) zobhA de rahA hai / 'AgeM sohai sAMvaro kuva~ru / ' kavi0 2.15 (2) zobhA pA sakatA hai / 'dIpa sahAya ki dinakara sohai / ' mA0 2.285.5 (3) rucatA hai, ruce / 'kauna kRpAluhi sohai / ' vina0 230.2 sauM : sauha / 'sunu maiyA terI sauM karauM / ' kR08 sauMghAI : saM0strI. (saM0 smrghtaa)| bAjAra bhAva kI mandI (mahaMgAI kA vilom)| "eka kahahiM aisihu sauMdhAI / saThahu tumhAra daridra na jAI / ' mA0 6.88.3 (yahA~ vastu kI pracuratA kA bhI tAtparya hai)| sauMdhe : vi0pU0ba0 (saM0 samargha>prA0 samaggha>a0 sarvaggha) / saste, mande, alpa mUlya se prApya / 'mahaMge mani kaMcana kie soMghe jaga jala nAja / ' do0 146 sauMja : saM0strI0 / gharelU sAmagrI (bartana-bhADe Adi) / 'eka kara dhauMja, eka kahaiM kAr3hI sauNj|' kavi0 5.18 sauMpi : samapi (a0 sarvadhi) / samAti kara / mA0 6.6 sauMpie, ye : aa0kvaa0e0| sauMpA jAya, dIjie / 'yaha adhikAra sauMpiye aurahi / ' vina0 5.4 sauMpI : bhUkR strI0 / samarpita kI, bhAra saMbhAlane kI vyavasthA dii| 'sauMpI sakala mAtu sevakAI / ' mA0 2.323.2 sauMpu : Ao-AjJA-mae0 (saM0 samarpaya>prA0 samappa>a0 sarvappu) / tU samarpita kara de / 'ajahu~ ehi bhAMti le sauMpu sItA / ' kavi0 6.17 sauMpe : bhUkR00ba0 / samarpita kiye| sauMpe bhUpa riSihi suta / ' mA0 1.208 For Private and Personal Use Only
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1122 tulasI zabda-koza sauMposi : A0-bhUkR.pu. +prae / usane samarpita kiyaa| 'sauMposi mohi tumhahi gahi pAnI / ' mA0 6.61.15 sauMpehu : (1) A0 - bhUkR00+maba0 / tumane samarpita kiyaa| 'tAta na rAmahi sauMpehu mohii|' mA0 2.160.5 (2) bha0+AjJA+maba0 / tuma samarpita karanA / 'sauMpehu rAju rAma ke aaeN|' mA0 2.1758 sauMpyo : bhUkRpu0kae / samarpita kiyA / gI0 1.106.4 sauMha : saM0strI0 (saM0 zapatha>prA0 savaha) / kasama, sauganda / 'mAra khoja le sauMha kri'|' do0 406 sauMheM : sauMha+ba0 / kasameM / 'kahata hoM sauheM kie|' mA0 2.201 chaM0 sauMhauM : kri0vi0 (saM0 saMmukham>prA0 saMmuhaM / sAmane / 'tohi lAja na gAla bajAvata sauMhauM / ' kavi0 6.13 sau : saMkhyA (saM0 zatama>prA0 sa>a0 sau) / pAMcahi mAri na so ske|' do0 428 sauMdarja : sauMdarya / mA0 1.327.8 / sauMdarya : saM00 (saM0) / sundaratA, ramaNIcatA, kamanIyatA / vina0 61.6 sauguna : sayaguna / jA0ma0chaM0 5 saugunI : vi0strI0 (saM0 zataguNA) / gI0 2.57.3 sauca : saM0pu0 (saM0 zauca) / snAnapUrva dainika kRtya (dantamajjana Adi) / mA0 2.64.3 sauti : savati / kavi0 2.3 sautuka, kha : saM0+vi.pu / pratyakSa, yathArtha / 'sapano ke sautuka, sukha sasa sura sIMcata deta nirAi ke / ' gI0 5.28.6 'dekhauM sapana ki sautukha sasisekhAra shi|' pA0ma066 saudA : saM00 (turkI) / kraya-vikraya / 'suhRda samAja dagAbAjihI ko saudA sUta / ' vina0 264.2 saudha : saM0pu0 (saM0) / (sudhA cUne se banA tathA putA huA) vizAla bhavana / mA0 2.66.3 saubhaga : saM00 (saM0) / subhagatA, saundarya / mA0 3 zloka 2 saubhAginI : vi0strI0ba0 / suhAgineM, saubhAgya vatiyAM, sadhavAeM, pativAniyAM / 'saubhAginI bibhUSana hiinaa|' mA0 7.66.5 saubhAgya : saM0 / (1) sohAga (subhagAyA bhAvaH saubhaagym)| (2) (saM0 subhagasya bhAvaH saubhAgyama) saundarya = saubhaga / 'sakala saubhAgya saMyukta / ' vina. 61.7 (3) (saM0 subhAgasya bhAvaH saubhAgyam ) uttama bhaagyshiiltaa| 'nija saubhAgya bahuta giri brnaa|' mA0 1.66.8 For Private and Personal Use Only
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1123 saumitri : saM00 (saM0) / sumitrA putra lakSmaNa / mA0 2.122 sauraja : saM0 (saM0 zaurya) / zUratA, vIratA / mA0 6.80.5 sorabha : saM00 (sN.)| (1) AmravRkSa / 'saurabha pallava madanu biloka / ' mA0 1.87.5 (2) sugandha / surabhi saurabha dhUpa dIpa baramAlikA / ' vina0 48.2 stava : saM0pu0 (saM0) / stotra, stuti , prArthanA-pada / mA0 3.4.23 stha : vi0 (sN.)| sthita / mA0 1 zloka 2 sthiti : saM0strI0 (saM.) / avasthA, upasthiti / vidyamAnatA / mA0 1 zloka 5 spRhA : saM0strI0 (saM0) / icchA, lAlasA / mA0 5 zloka 2 / sphurat : vakR0 (saM0) / dedIpyamAna, lhraataa-tii| mA0 7.108.6 spaMdana : saM00 (sN.)| ratha / mA0 6.43.8 syaMdanu : syaMdana+kae / 'syaMdana maMji sArathI maaraa|' mA0 6.83.5 sthAnI : sayAnI / caturA / kavi0 7.133 syAma : (1) vi0 (saM0 zyAma) / AkAzavarNa / 'syAma sArasa juga manoM sasi sravata sudhA siMgAru / ' kR0 14 (2) saMpuM0 / zrI kRSNa / syAmatana : zyAma zarIra vAlA / rA0pra0 4.4.2 syAmatA : saM0strI0 (saM0 zyAmatA) nIlimA / mA0 6.13.6 syAmamaI : vi0 (saM0 zyAmamaya) / zyAmarUpa, kRSNa se tadAkAra, zrI kRSNa se ekI bhUta / 'ur3i na lage hari saMga sahaja taji, da na gae sakhi syAmamaI / ' kR0 24 syAmala : vi0 (saM0 zyAmala) / zyAmavarNa / mA0 7.5.8 syAmasudara : zrI kRSNa (zyAma hote hue sundr)| kR0 30 syAmA : (1) syAma / zyAmavarNa / 'nIla kaMja tana sadara syaamaa|' mA0 6.56.6 (2) saM0strI0 (saM0 zyAmA) / eka zyAmavarNa kI zubhasUcaka cir3iyA / 'syAma bAma sutara para dekhii|' mA0 1.303.7 (3) vayaH sandhi meM sthita sundarI kizorI; tapta kAJcana ke ye rUpa vAlI (jo grISma meM zItala aura zIta meM uSNa sparza vAlI ho); SoDazI / tinha ke saMga nAri eka syaamaa|' mA0 3.22.8 syoM : avyaya / sahita / tehi ura kyoM samAna birATa bapu syoM mahi sarita siMdhu giri bhAre / ' kR0 57 syokAI : sevakAI / hanu0 12 sraka, ga : saM0strI0 (saM0 saka, srag) / puSpamAlA, mAlA / 'sraka caMdana banitAdika bhogaa|' mA0 2.215.8 'sraga maha sarpa bipula bhayadAyaka / ' vina0 122.3 mA0 1.355.2; 356.3 srama : zrama / pasInA / 'hama soM kahata biraha srama jaihai gagana kUpa khani khore / ' kR0 44 For Private and Personal Use Only
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1124 tulasI zabda-koza samAna : zramakana / sveda bindu / gI0 7.18.5 sramita : zramita / vina0 170.6 'srava, sravai : A0e0 (saM0 sravati>prA0 savai>a0 srvi)| cUtA yA bahatA hai, bahAtA hai, TapakAtA hai 'janu srava saila geru ke dhArA / ' mA0 3.18.1 stravata : vk00| (1) TapakatA-te, bahatA-te / 'sravata nayana jala jAta / ' mA0 7.1 (2) TapakAtA-te / 'sravata premarasa payada suhAe / ' mA0 2.52.4 lavana : zravana / kAna / 'sravana sujasa suni lIjai / ' kR0 46 / savanani : sravana+saMba0 / kAnoM (meM, se) / 'lAgi sravanani karata meru kI btkhii|' gI07.6.3 sahi, hI : (1) A0praba / bahAte-tI haiM / 'mana bhAvato dhenu paya srvhiiN|' mA0 7.23.5 (2) girate haiM, cyuta hote haiN| sravahiM Ayudha hAtha te / ' mA0 6.76 chaM. savai : savai / (1) culAtI hai, TapakAtI hai, pravAhita karatI hai| komala bAnI saMta kI sarva amRtamaya Ai / vairA0 16 (2) cAhe culAe, bahAye / 'bidhu viSa cavai savai himu aagii|' mA0 2.166.2 sraSTA : vi0 saM0pU0 (sN.)| sRSTikartA, vidhAtA / vina0 53.7 khAddha : zrAddha / lAdhu : srAddha+kae / 'srAddha kiyo gIdha ko|' kavi0 7.15 svati : zruti / veda / 'kahi na sakata sruti sesa umaabraa|' ka0 21 khavA : saM00 (saM0 sruva) / yajJa kA upakaraNa (pAtra) vizeSa jisase ghI Adi ___ agni meM DAlA jAtA hai / 'cApa uvA sara Ahuti jAnU / ' mA0 1.283.2 lenI : zrenI / gI0 7.15.2 srota : saM0pu0 (saM0 srotas) / srotA, pravAha / vina0 18.4 sva : vi0+saM0 (sN.)| (1) AtmA / (2) AtmIya, apanA / 'calahiM sva dharma nirata zruti niitii|' mA0 7.21.2 (3) svamati-bilAsa / ' mA0 7.15.6 (4) dhana-jaise, sarvasva / sva: : avyaya (saM.) / svarga, antarikSa / mA0 3 zloka 1 svaka : vi0 (saM0) / svakIya, apanA / mA0 3.4.16 svakara : apanA hAtha / mA0 1.213.2 svachaMdacArI : vi0 (sN.)| (1) manamAnA AcaraNa karane vAlA / (2) nirapekSa hokara sarvatra gati rakhane vAlA sarvatantra-svatantra =paramezvara / vina0 56.4. svacchatA : saM0strI0 (saM0) / zuddhatA, nirmalatA / mA0 1.36.5 For Private and Personal Use Only
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulaso zabda-koza 1125 svataMtra : vi0 (sN.)| svavaza, svAdhIna, anyApekSArahita / 'sadA svataMtra eka bhgvaanaa|' mA0 6.73.12 svadaka : vi0 (saM0 svadRk) / svayaM draSTA, Atma draSTA, svayaM hI saba kucha dekhane vAlA, sarvajJa=paramAtmA / vina0 57.4 svadhAmada : apanA dhAma (viSNu loka Adi) dene vaalaa| mA0 3.4 chaM0 svapaca : saM0pU0 (saM0 zvapaca) / kutte kA mAMsa pakAne (khAne vAlA) cANDAla / mA0 7.100.5 svapacAdi : svapaca Adi adhama jAti vAle / mA0 7.130 chaM0 1 svapaccha : saM00 (saM0 svpkss)| (1) apanA matavAda / (2) apanA paMkha / 'saTha svapaccha tava hRdaye bisAlA / sapadi hohi pacchI caMDAlA / ' mA0 7.112.15 svaprAna : apane prAna (jIvana) / mA0 5.30.8 svabasa : vi0 (saM0 svavaza) / (1) AtmAdhIna, svAdhIna, svatantra (jise bAhara se kisI kI apekSA na ho; mAyA parAdhIna na hokara svecchA se saba kucha kara sakatA ho); sarvathA Atmastha / 'svabasa anaMta eka abikArI / ' mA0 6.73.11 (2) apane adhIna, apane vaza meN| 'kInhe svabasa sakala nara nArI / ' mA0 1.226.5 svabhakta : apanA bhakta / mA0 3.4 chaM. svamati : apanI buddhi / mA0 1.121.4 svayaM : avyaya (saM0) / svataH / mA0 6.104 chaM0 svayaMbara : saM00 (saM0 svayaMvara) / kanyA dvArA svayaM hI vara cunane kI prathA; usakA avasara; vara cayana hetu sabhA / mA0 1.41.1 svayaMvaru : svayaMbara+kae / 'sIya svayaMbara dekhia jAI / ' mA0 1.240.1 svayaMsiddha : vi0 (sN.)| anAyAsa saphala ; binA prayAsa ke hI apane Apa pUrNa / 'svayaMsiddha saba kAja / ' mA0 6.17 svara : saM00 (sN.)| (1) kaNThadhvani, nAda / 'gadagada svara / ' mA0 7.107 (2) saMgIta ke svara= SaDja, RSabha , gAndhAra, madhyama, aura paJcama, dhaivata aura niSAda / inake tIna bheda-mandra, madhya aura tAra / inakI tIna gatiyA~druta, vilambita aura madhya laya / ina sabakI yojana se gIta meM Aroha avaroha banate haiM / 'gArI madhura svara dehiM / ' mA0 1.66 chaM0 svarUpa : saM00 (sN.)| (1) ekarUpa, tadAtma, tadrUpa, abhinna / 'vibhuM vyApaka brahma-vedasvarUpaM / ' mA0 7.108.1 (2) AtmA kA rUpa, Atmatattva / 'karma ki hohiM svarUpahi cInheM / ' mA0 7.112.3 (3) yathArtha paricaya / 'rAma svarUpa jAni mohi preuu|' mA0 1.120.2 For Private and Personal Use Only
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1126 tulasI zabda-koza svarga : saM0pu0 (sN.)| (1) sadgati (naraka kA vilom)| 'naraka svarga apavarga nisenI / ' mA0 7.121.10 (2) duHkha sparza rahita akhaMDa sukha / 'tRna sama biSaya svarga apabargA / ' mA0 7.46.7 (3) sAta Urva loka / bhUH, bhuvaH, svaH, mahaH, janaH, tapa: aura satyam / 'sAta svarga apavarga sukha / ' mA0 5.4 (4) devaloka / svargau : svarga bhI / 'svarga u svalpa aMta dukhdaaii|' mA0 7.44.1 (yahA~ devaloka se tAtparya hai-puNya kSINa hone para svarga se patana hotA hai)| svanaM : saM0pU0 (saM0 svarNa) / suvarNa, kAJcana / hanu0 2 svalpa : vi0 (saM0) / atyanta alpa / mA0 7.28 svalpau : svalpa bhI; lezamAtra bhii| 'yahi svalpau nahiM byApihi soI / ' mA0. 7.106.7 svAMga : sN00| (1) abhinaya, nATaka (veSa parivartana dvArA svarUpAvacchAdana) / 'sAradUla ko svAMga kari kUkara kI karatUti / ' do0 412 (2) prahasana, hAsya vinoda kI rUpasajjA / 'car3he kharani bidUSaka svAMga sAji / ' gI0 7.22.8 / svAgata : saM00 (saM0) / zubhAgamana, AdaraNIya vyakti ke Ane meM mArga kI sukha suvidhA / svAgata pUchi pIta paTa prabhu baiThana kaha~ dInha / ' mA0 7.32 svAti, tI : saM0strI0 (sN0)| eka nakSatra jisameM barasane vAle jala se cAtaka tRpta hotA hai, sIpI meM moto, kele meM kapUra, bAMsa meM vaMzalocana aura sarpa meM viSa utpanna hote haiM- aisI kavi prasiddhi hai / mA0 2.52; 1.263 6 svAda : (1) saM00 (sN0)| rasa / 'sItala amala svAda sukhakArI / ' mA0 7.23.8 (2) rasagrahaNa / 'svAda toSa sama sugati sudhA ke / ' mA0 1.20.7. (3) svAdu / svAdayukta / 'rAdhe svAda sunaaj|' do0 167 svAdita : bhUkR0vi0 (saM0) / svAda pAyA huA, rasatRpta / 'basa jo sasi uchaMga sudhA svAdita kurNg|' vina0 167.1 svAdu, dU : (1) svAda+kae / 'kimi kabi kahai mUka jimi svAdU / ' mA0 2.245.6 (2) vi00 (saM0 svaadu)| sarasa, susvAdayukta / 'madhu suci sadara svAdu sudhA sii|' mA0 2.250.1 svAna, nA : saM00 (saM0 zvan = zvAna) / kuttA / mA0 7.106.15, 6.102.7. svAnu : svAna+kae / 'balavAna hai svAna galI apanI / ' kavi0 6.13 / svantaH : avyaya (saM0) / apanA antaHkaraNa, antarAtmA / 'svAntaH sukhAya / ' mA0. 1 zlo0 7 'svAntastapa.zAntaye / ' mA0 7.130 upasaMhAra zloka / svAmi : vi.pu. (saM0 svAmina ) svAmI / pAlaka Adi / mA0 1.15.4 svAmini : vi0strI0 (saM0 svAminI) ! pAlikA, prabhu / mA0 2.21.6 svAmibhakta : vi0 (saM0) / svAmI ke prati ananya bhAvanA vAlA / mA0 6.24.3 For Private and Personal Use Only
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1127 svAmI : vi.puM0 (saM0) / svatvadhArI, prabhu / mA0 7.63 svayaMbhU : saM00 (saM0 svaayNbhuv)| svayaMbhU brahmA ke putra (mnuvishess)| mA0 1.142.1 svAratha : saM00 (saM0 svaarth)| apanA prayojana (sv+arth)| parahita rahita uddezya yA viSaya / 'svAratharata parivAra birodhii|' mA0 7.40.4 (2) paramArtha virodha viSaya yA prayojana (arthakAma) / svArathI : vi.pu. (saM0 svAthin) / apanA hI prayojana (artha kAma) siddha karane vAlA (paramArtha tathA paropakAra se rhit)| mA0 6.110.2 svAratha : svAratha+kae / mA0 2.254.5 svAsa, sA : saM00 (saM0 zvAsa) / mukha tathA nAsikA se Ane jAne vAlA prANa vAyu / mA0 5.46 ka 'raTai nAma nisi dina prati svaasaa|' vairA0 40 svAsu : svAsa+kae / eka zvAsa / kavi0 5.22 svAhA : avyaya (sN.)| havana karate samaya kahA jAne vAlA vaidika mantra (purANoM __ meM svAhA ko agni patrI kahA gayA hai)| kavi0 5.7 sveda : saM0pu0 (saM0) / pasInA / mA0 2.115 / / sva : soi / vahI / 'sajAna susIla siromani sva / ' kavi0 7.34 svahaiM : soihaiM / A0bha0praba0 / soeNge| 'nilaja prAna suni suni sukha svahaiM / ' gI0 6.17.3 hakarAvA : bhUkR.pu / bulvaayaa| meghanAda kahuM puni haikarAvA / ' mA0 1.182.1 haikArA : saM00 (saM0 hakkA-kAra>prA0 hkkaar)| bulAvA, AmantraNa / 'gura __ basiSTa kaha gayau hkaaraa|' mA0 1.163.7 hakAri : pUkR0 / bulavA (kara) / 'jAcaka liye hakAri / ' mA0 1.295 hakArI : bhUkR0strI0ba 0 / bulavAyI, bulAyIM / 'puni dhIraja dhari kuri hakArI / ' mA0 1.337.6 hakArI : (1) bhUkR0strI0 / bulA lii| 'rAja karata ehiM mRtyu hakArI / mA0 6.42.5 (2) hkaari| bulavAkara / 'die dAna bahu bipra hkaarii|' mA0 2.8.4 For Private and Personal Use Only
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1128 tulasI zabda-koza hakAre : bhUka000 / bulavAe, pukAre, Amantrita kiye| puni karunAnidhi bharatu hNkaare|' mA0 7.11.4 haMsata : vakR.pu. (saM0 hasat>prA. hasaMta) / haMsatA, haMsate / mA0 6.118.2 ha~sani : saM0strI0 / haMsane kI kriyaa| 'haMsani milani bolani madhura / ' do0 406 ha~saba : bhakR00 (saM0 hasitavya>prA0 hasiavva) / haMsanA / mA0 2.35.5 haMsahi : A0praba0 / ha~sate haiM (the) / 'Avata nikaTa ha~sahiM prabhu / ' mA0 7.77 ha~sA : bhuukR00| hAsa kara uThA / 'haMsA dssiisaa|' mA0 6.24.6 ha~sAi : pUkR0 / ha~sI karavA kara (upahasanIya hokara) / 'khvai hauM na paThAvanI ke ha hoM na hasAi ke / ' kavi0 2.6 ha~sAI : ha~sAi / apanI haMsI karavA kara / 'tau panu kari hoteu na ha~sAI / ' mA0 1.252.6 haisi : pUkR0 / hakara sA0 6.32.6 hasibe : bhakR00 / haMsane, upahAsa karane / 'hasibe jogha haMseM nahiM khorI / ' mA0 1.6.4 hasihahiM : A0bha0praba0 (saM0 hasiSyanti>prA0 hasihita>a0 hasihihiM) / haMseMge parihAsa kareMge / 'hasihahiM kUra kuTila kubicaarii|' mA0 1.8.10 hasihahu : A0bha0maba0 (saM0 hasiSyatha>prA0 hasihiha>a0 hsihih)| haMsoMge, upahAsa karoge / 'hasihahu suni hamAri jar3atAI / ' mA0 1.78.4 ha~sihai : A0bha0prae / haMsegA, upahAsa kregaa| 'jaga haMsihai mere saMgrahe / ' vina0 271.3 ha~sI : saM0strI0 / parihAsa / ha~sI karahahu para pura jAI / ' mA0 1.63.1 haMseM : haMsane se, parihAsa karane se / 'hasibe joga haseM nahiM khorI / ' mA0 1.6.4 hase : bhUkR00ba0 / hAsa kara uThe / mA0 6.61 chaM0 haMseceM : (de0 haseu~) / mA0 6.26.2 (paatthaantr)| hasehu : (1) A0 - bhUkR00+maba0 / tumane parihAsa kiyA / 'hamahi haMsehu so lehu phala / ' mA0 1.135 (2) bha0+A0maba0 / tuma parihAsa krnaa| 'bahuri ha~sehu muni kou|' mA0 1.135 haMsa : haMsahiM / ha~sate haiM / 'haMse rAgho jAnakI lakhana tana heri heri / ' kavi0 2.10 ha~saihauM : A0 bha0 ue / ha~sAu~gA, upahAsa kraauuNgaa| 'parabasa jAni hasyo ina iMdrina nija basa va na hNshauN|' vina0 105.3 ha~syo : bhUka 00kae / (1) haMsA / 'ha~syo kosalAdhIsa / ' mA0 6.66 (2) ha~sA gayA, parihAsAspada kiyA gyaa| 'parabasa jAni hasyo ina iMdrina / ' vina0 105.3 For Private and Personal Use Only
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sulasI zabda koza 1129 haM: (samAsAnta meM) / vi.pu. (saM0 han / ghAtaka, vinAzaka / 'kleza haiN|' vina0 46.5 haMkArahIM : A0praba0 / pukArate haiM, bulAte haiN| 'ArAma ramya pikAdi khaga rava janu pathika hNkaarhiiN|' mA0 7.26 chaM0 haMtA : vi.pu. (saM0 hant) / ghAtaka, nAzaka / 'trAsa-haMtA / ' vina0 55.6 haMtAra : haMtA (prA0) / vina0 28.4 haMsa : saM0pU0 (sN.)| (1) pakSivizeSa jo mAnasa sarovara vAsI prasiddha hai / 'muni mana mAnasa haMsa niraMtara / ' mA0 7.35.7 (2) sUrya / 'haMsa-baMsu dasaratha jnku|' mA0 2.161 (3) AtmA / (4) paramahaMsa sAdhu, jIvanmukta avadhUta / haMsakumArI : haMsaputrI haMsI / mA0 2.60.5 haMsagavani : vi0strI0 (saM0 hNsgmnaa)| haMsa ke samAna cAla vaalii| mA0 2.63.5 haMsA : haMsa / mA0 3.30.12 haMsini, nI : haMsI / mA0 2.128 haMsI : haMsa+strI0 (saM0) / marAlI / mA0 2.314.8 Jha, hai : ahai / hai / 'hai tumha kaha saba bhAMti bhalAI / ' mA0 2.174.6 haI : bhUka0strI0 (saM0 hatA>prA. haI) / mArI huii| 'baida marajAda mAnauM hetubAda haI hai / ' gI0 1.86.3 hau~ : mahau~ / huuN| 'samajhata hau~ nIkeM / ' mA0 2.177.6 hae : bhUkR0puba0 (saM0 hata>prA0 hy)| (1) mAre, Ahata hue| 'baDu roga biyoganhi loga hae / ' mA0 7.14 chaM0 (2) tADita kiye =bajAe / 'nabha aru nagara nisAna hae / ' gI0 1.3.1 hagi : pUkR0 / viSThA karake / 'kAga abhAgeM hagi bhryo|' do0 384 hajArI: vi00 (phA0 hjaar)| hajAra vaalaa| 'binu hAtha bhae hani hAtha hjaarii|' kavi0 6.5 haTakaha : A0maba0 / roko, Toko (haTAo), vajita karo / 'tumha haTakahu jauM cahahu ubArA / ' mA0 1.274.8 haTaki : (1) pU0 / haTakakara, pare haTAkara / mA0 3.37 kha (2) bharsakA karake, DaoNTa kara / 'sakala samahi haThi haTaki taba bolIM bacana sakrodha / ' mA0 1.63 haTake : bhUka puba0 / roke, vajita kiye / 'bihaMsi hiye haraki haTake lakhana raam|' gI0 1.85.3 haTakyo : bhU.pukae / rokA / 'sapanehuM na haTakyo Isa / ' vina0 216.3 haTata : vakRpu / haTakatA, rokatA, niSedha krtaa| lAlaca laghu tero lakhi tulasI tohi haTata / ' vina0 129.4 For Private and Personal Use Only
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1130 tulasI zabda-koza haTi : haTaki / rokakara / 'nayana nIru haTi maMgala jaanii|' mA0 1.316.1 haTTa : saM.puM0 (saM0) / hATa, bAjAra / mA0 5.3 chaM0 1 / haTha : saM00 (saM0) / durAgraha, dhRSTatApUrNa Agraha, dUsare kI bAta na mAnane vAlI zaTatA (kahIM-kahIM strIliGga prayoga bhI kiyA hai)| 'e bAlaka asi haTha bhali naahiiN|' mA0 1.256.2 haThani : haTha+saMba0 / haThoM (se) barAbara haTha karake / 'haThani bajAi kari dIThi. pIThi daI hai|' kavi0 7.175 haThasIsa : vi0 (saM0 htthshiil)| haThIlA, haTha prakRti, duraagrhii| mA0 7.128.3 haThi : pU0 / haTha karake, AgrahapUrvaka / 'haThi pheru rAmahi jAta bana / ' mA 2.50 chaM. haThI : vi.pu. (saM0 haThin) / AgrahI, haThazIla / kavi0 6.37 haThIle : haThI / 'hA~ki hane hanumAna haThIle / ' kavi0 6.32 haThIlo : vi0pu0kae / haThI, ttpr| hanu0 11 haThe : haTha se (haTha karake) / 'haThe dukha paihahu / ' pA0ma0 56 haDAvari : saM0strI0 (saM0 haDDAvali) / asthi paJjara / kavi0 6.51 hata : vi0 (sN.)| mArA huaa| (1) hIna / 'hata bhaagii|' mA0 5.12.6 (2) (samAsAnta meM) / zrIhata / 'vicAra-hata / ' do0 346 'hata, hatai : hata+prae0 / mAratA hai, mAra DAlatA hai, mAra sakatA hai / 'prabhu tAte ura hatai na tehii|' mA0 6.66.13 / hatau~ : hata+ue / mAra DAlatA hUM, mAratA huuN| 'hatau~ na tohi adhama abhimaanii|' mA0 6.24.11 hataba : hata+bhakR.pu / mAranA (hogA); mAra jAyagA (mArUMgA) / 'so maiM hataba karAla pAnA / ' mA0 6.42.7 hatabhAgI : vi0strI. (saM0 htbhaagy)| bhAgya kI mArI, abhaaginii| mA0 5.12.6 hatabhAgya : vi.0 (sN.)| bhAgya kA mArA, abhaagaa| mA0 7.107.1 hatahi : hata+praba0 / mArate haiN| 'hatahi kopi tehi ghAu na baajaa|' mA0 6.76.8 hatahu : hata+maba0 / mAra ddaalo| 'begi hatahu khala / ' mA0 6.71.12 hati : (1) hata+pUkR0 / mAra kara, naSTa kara / 'jimi sasi hati hima upala bilaahiiN|' mA0 7.122.16 (2) Ahata krke| 'rovahiM nAri hRdaya hati paanii|' mA0 6.72.5 (3) hutI thii| 'mahArAja bAjI racI, prathama na hati / ' vina0 246.4 For Private and Personal Use Only
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org www.kobati Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1131 hatI : hata+strI0 / maarii| 'eka tIra taki hatI tAr3akA / ' gI0 1.52.6 hate : bhUkR000 / mAre, mAre gye| 'ihA~ hate sura muni dukhdaaii|' mA0 hateu : hata+bhUkR00kae / mArA, mAra DAlA / 'prathamahiM hateu sArathI turgaa|' mA0 6.62.1 hatesi : A0-bhUka00+prae / usane mAra DAlA / 'bAli hatosi mohi mArihi ___ aaii|' mA0 4.6.8 hata : hatai / 'sanamukha hata girA-sara painaa|' vairA0 46 hato : hatyau / mArA / jehiM hato sIsa-dasa / ' vina0 204.3 hatoM : hatau~ / mArU, mAra DAlU / 'hatI na kheta khelAi khelAI / ' mA0 6.35.11 hatyo : hateu / 'lIlA hatyo kabaMdha / ' mA0 6.36 hathavAMsahu : hathavAMsa+maba0 (saM0 hstvNsh)| hAtha kI laggI se (dhAra meM) calAo / 'hAthavAMsahu borahu tarani / ' mA0 2.186 hathasAra : saM0strI0 (saM0 hastizAlA>prA0 hatthisAla>a0 htthisaal)| hAthI kA AvAsa / 'hAthI hathasAra jare ghora ghora saarhiiN|' kavi0 5.23 hathA : hAtha (saM0 hastaka>prA0 hatthaa) / 'apano aipana nija hathA / ' do0 454 (yahAM hAtha kI chApa se tAtparya hai|) hayerI : saM0strI0 (saM0 hastatala>prA0 htthyl)| hathelI, hAtha kI gAdI (cikanA karatala) / 'hAtha laMkA lAihaiM to rahaigI hatherI sii|' kavi0 6.10 hava : saM0stra (arabI) / sImA / 'kAyara kara kapUpatana kI hada / ' kavi0 7.1 Jhana, hanA : A0prae0 (saM0 hanti>prA0 hnni)| mAratA hai, mAra sakatA hai / 'lachimanu hanai nimiSa mahuM tete / ' mA0 5.44.7 hanata : vakR.pu / mAratA, mArate / (1) prahAra karata, Ayudha se Ahata krtaa| 'ekahi eku hanata kari krodhaa|' mA0 665.6 (2) mArate hI (kSaNa) / 'muSTi prahAra hanata saba bhaage|' mA0 5.28.8 (3) coTa karake mittaataa| 'hanata gunata guni guni hanata / ' do0 246 hanahiM : A0praba0 / (saM dhnanti>prA0 haNaMti>a0 haNahiM) / mArate haiM, taDita ____ karate haiM (bajAte haiM) / 'sura hanahiM nisaanaa|' mA0 1.30 6.4 / / hani : pUkR0 / (saM0 hattvA>prA0 haNia>a0 hnni)| (1) mArakara / 'bisvajayI bhRgunAyaka se binu hAtha bhaye hani haath-hjaarii|' kavi0 6.5 (2) tADita kara (bajAkara) / 'hani deva du'dubhi haraSi baraSata phUla / ' gI0 1.66.3 haniya : A0kavA0prae / mArie, mArA jaay| 'bali jAu~ haniya na haay| vina0 220.7 For Private and Personal Use Only
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1132 tulaso zabda-koza hanI : bhUka0strI0 / (1) maarii| 'muThikA eka mahAkapi hanI / ' mA0 5.4.4 (2) taDita kI (bajAyI) / 'dudubhi hanI / ' mA0 1.327 chaM0 4 hanu : saM0strI0 (saM0) / ThuDDhI, cibuka / gI0 7.17.13 hanumaMta, tA : saM0pu0 (saM0 hanumat >prA0 hmumNt)| hanumAna jii| mA0 4.3; 5.7.4 hanumata : hanumaMta (saM0 hanumat) / 'hanumata janma suphala kari maanaa|' mA0 4.23.12 hanumadAdi : (saM0) / hanumAn ityAdi (vAnaragaNa) / mA0 7.8.2 hanumAna, nA : hanumaMta / mA0 5.2; 1.17.10 hanumAnU : hanumAna+kae0 / mA0 1.7.7 hanU : hanumAna (prA0 haNuva) / mA0 5.44 hanumaMta : hanumaMta / mA0 6.50.2 hanUmAna : hanumAna / mA0 5.1 hane : bhUkR00 ba0 / (1) mAre, mAra DAle / 'prabala khala bhujabala hane / ' mA0 7.13 chaM0 1 (2) tADita kiye (bajAye) / 'haraSi hane gahagahe nisaanaa|' mA0 1.266.1 haneu : bhUka00kae / Ahata kiyA, hata kiyA / 'dAmini haneu manahuM tara tAlU / ' mA0 2.26.6 hanesi : aao-bhuukR.pu+pre| usane mArA / 'hanesi mAjha ura gadA / ' mA0 6 64.8 hane : hanai / mA0 6.64 chaM. hanyo : haneu / 'taba mAruta suta muThikA hnyo|' mA0 6.65.7 habi : saM0pu+strI0 (saM0 haviS- napuM0) / (1) havyaH havana sAmagrI jo yajJa kI Aga meM DAlI jAtI hai / kavi0 5.7 (2) haviSyAnna, yajJApita naivedya (kA zeSa khIra Adi) / yaha habi bA~Ti dehu nRpa jAI / ' mA0 1.186.8 habUba : saM00 (arabI) / dhUla ur3Ane vAlA vAtacakra, bavaDaMra, aMdhar3a / 'bAnI jhUThI sAcI koTi uThata habUba hai| kavi0 7.108 hama : (1) sarvanAma-uba0 (saM. asma>prA0 amh)| mA0 1.62.3 (2) ahaMkAra, ApA, apane kI anubhUti / 'hama lakhi, lakhahi hamAra, lakhi hama hamAra ke bIca / ' do016 hamari, ro : hamArI / hamari bera kasa bhaeha kRpinatara / ' vina0 7.2 hamariau : hamArI bhii| hamariau..'bani gaI hai|' gI0 2.34.4 hamareM : hamAre yahA~ / 'hamareM kusala tumhArihiM daayaa|' mA0 7.5.4 hamare : hamAre / mA0 1.181.5 hamareu : hamArA bhI, hamAre bhii| 'hamareu tora shaaii|' mA0 1.184 chaM. For Private and Personal Use Only
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tulasI zabda-koza hamarehi : hamAre hI / 'so janu hamarehi mArthe kAr3hA / ' mA0 1.276.3 hamaro : hamAro / 'hamaro manu mohaiN|' kavi0 2.21 hama-hama : avyaya (saM0 ahamahamikA - strI0 ) / maiM hI kara lUM - pAlUM kI pravRtti, pahale 'maiM hI ' vAlI ahaMkAra bhAvanA / 'hama hama kari dhana dhAma sa~vAre / ' vina0 168.2 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hamahi: hamako, hamAre prati / 'kabahuM kRpAla hamahi kachu kahahIM / ' mA0 7.25.2 hama : (1) hamane bhI / 'hamahuM sunI kRta para tiya corI / ' mA0 6.22.5 (2) hamAre dvArA bhI / 'hamahuM kahabi aba ThAkura sohAtI / mA0 2.16.4 ( hamAre dvArA bhI kahanI hogI ) / hamaiM : hamahi / hama ko / 'hamaiM pUchihai kona / ' do0 564 haya: saM0pu0 (saM0 ) / azva, ghor3A / mA0 2.142.8 1133 hamahU : hama bhI / 'hamahU umA rahe tehi saMgA / ' mA0 6.81.2 hamAra, rA : (1) vi0 sarvanAma (saM0 asmadIya > a0 amhAra, mahAra) / mA0 1.66; 77.2 (2) mamatva, viSayoM ke prati hamArApana, apanepana kI bhAvanA | de0 hama - do0 16 hamAri, rI: hamAra + strI0 (a0 amhAri, rI) / mA0 2.11; 1.81.5 hamAreM : (1) hamAre meM 'nAtha eka gunu dhanuSa hamAreM / mA0 1.282.7 (2) hamAre pAsa, hamAre yahA~ (hama ko ) / 'hou nAsa nahi soca hamAreM / ' mA0 1.166.7 hamAre vi0 sarvanAma (de0 hamAra ) / mA0 1.62.8 hamAro : hamArA + kae0 / hamArA / kavi0 1.12 gRha~ : azvazAlA meM / mA0 1.171.8 hamasAlA : saM0 strI0 (saM0 hayazAlA ) / vAjizAlA, ghur3asAra, tabelA / mA0 6.24.13 For Private and Personal Use Only hayo : bhUku0pu0kae0 (saM0 hataH > prA0 hao > a0 hayau ) / mArA (gayA) / 'bala tumhAreM ripu yo / ' mA0 6.106 chaM0 hara : (1) saM0pu N0 (saM0 ) / ziva / mA0 2.231 (2) (saM0 hala ) kRSi kA upakaraNa - vizeSa / 'na tu aura sabai biSa bIja bae, hara hATaka kAmaduhA nahi ke / ' kavi0 7.33 (3) (samAsAnta meM ) vi0pu0 (saM0 ) / harane vAlA, nAzaka, dUra karane vAlA | 'trividha sUla-hara / ' kR0 21 ( 4 ) harai / haraNa karatA hai, haTAtA hai, miTAtA hai / 'jimi dinakara hara timira nikAyA / mA0 6.52.7 'hara, harai, I : A0 prae0 (saM0 harati > prA0 harai ) / haraNa karatA hai / (1) saMhAra ( pralaya ) karatA hai / 'jo sRji pAlai harai bahorI / ' mA0 2. 282.2 (2) nirasta karatA hai, miTAtA hai / 'haraha pApa kaha beda purAnA /
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1134 tulasI zabda-koza mA0 1.35.1 (3) chInakara grahaNa karatA hai / 'harai siSya dhana soka na hrii|' mA0 7.66.7 harau : A0-prArthanA-prae0 (saM0 haratu>prA. harau) / hara le, dUra kare / 'harau bhagata mana ke kuTilAI / ' mA0 2.10.8 harako : bhUkR0strI0 / haTa kI, rokI / 'kalikAla kI kucAla kAhU to na hrkii| kavi0 7.170 harakha : haraSa / vina0 143.4 harakhAne : haraSAne / gI0 1.86.6 haragiri : zivajI kA parvata=kailAsa / mA0 6.25.1 haraNa : vi0pU0 / harane vaalaa| mA06 zlo01; vina0 10 harata : vkR00| (1) nirasta karatA-karate / 'harata sakala kali kaluSa glaanii|' mA0 1.43.3 (2) chIna letaa-lete| 'harata manohara mIna chabi prema pise naina / ' mA0 1.326 (3) saMhAra krtaa| pAlata sRjata harata / ' mA0 5.21.5 haratA : vi0 (saM0 ht-hrtaa)| haraNa kartA, saMhAraka / kavi0 7.146 haratAra : hrtaa| 'karatAra bharatAra haratAra / ' hanu0 30 harati : vkR0strii0| (1) nirasta krtii| (2) chIna letii| 'harati bAla rabi dAmini jotii|' mA0 1.327.3 (3) saMhAra krtii| 'jo sajati jagu pAlati harati / ' mA0 2.126 chaM0 harada : saM0strI0 (saM0 haridrA) / haladI / mA0 1.266.8 harana, nA : haraNa / (1) saM0 / aphrnn| 'sItA harana / ' mA0 3.31 puni mAyA sItA kara hrnaa|' mA0 7.66.6 (2) bhaka0 avyaya / harane, nirasta karane / 'so avatareu harana mahi bhaaraa|' mA0 6.6.8 (3) vi00| haraNazIla, harane vaalaa| 'tArana tarana harana saba dUSana / ' mA0 7.35.6 haranahAra : vi.pu. / harane vAlA, nirasta karane vAlA / 'haranahAra tulasI kI pIra ko|' hanu0 10 (2) sNhaarkrtaa| harani, nI : vi0strI0 / haraNazIlA, nirasta karane vaalii| 'maMgala karani kali mala harani tulasI kathA raghunAtha kI / ' mA0 1.10 chaM. 'svamati bilAsa trAsa dukha hrnii|' mA0 7.15.6 haranihAra : haranahAra / sNhaarkrtaa| 'hara se haranihAra japeM jAke nAma / ' gI0 5.25.2 haranU : harana+kae / ekamAtra harane vAlA, nAzaka / 'kahata sunata dukha dUSana haranU / ' mA0 2.223.1 For Private and Personal Use Only
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1135 harapurI : (1) ziva-nagarI =kailAsa / (2) kaashii| vina0 22.6 haravA : hAra / 'caMpaka haravA aMga mili adhika sohaai|' bara0 12 haraSa : (1) saM00 (saM0 harSa>prA0 harisa) / prasannatA, AhlAda / mA0 1.228 (2) haraSai / 'puni puni haraSa bhusuDi sujaanaa|' mA0 7.124.1 'haraSa, haraSai, I : A0e0 (saM0 harSati>prA. hrisi)| prasanna hotA hai, pulakita hotA hai| 'dekhi carita haraSai mana raajaa|' mA0 1.205.8; 6.97 chaM0 haraSata : vakRtpu / (1) prasanna hotA-hote / mA0 2.306.1 (2) pulakita (romAJcita) hotA-hote / 'puni puni haraSata gAtu / ' mA0 1.81 haraSavaMta : vi0 (saM0 harSavat >prA0 harisavaMta) / pulakita, harSayukta, prasanna / mA0 1.164 harahi, hIM : A0praba0 (saM0 harSanti>prA0 harisaMti>a0 hrishiN)| pulakita (prasanna) hote haiM / mA0 7.36.4; 1.325 chaM04 haraSA : bhUka.pu / prasanna huaa| 'sura ko samAja hrssaa|' kavi0 6.7 'haraSA, haraSAi : haraSai (haraSa+prae0) / prasanna (romAJcita) hotA-tI hai / __'nAuni mana haraSAi sugaMdhana meli ho|' rA0na018 haraSAi, I : pUka0 / prasanna (pulakita) hokara / 'sunata caleu haraSAi / ' mA0 7.107 1.73.7 haraSAU~ : A0ue / prasanna hotA haiM (thA) / 'bAlacarita viloki hrssaauuN|' mA0 7.75.3 haraSAtI : vkR0strii0| prasanna (pulakita) hotI / mA0 1.113.7 haraSAna, nA : bhuukR00| prasanna (pulakita) huaa| mA0 7.3 ga; 7.63.3 haraSAnI : bhUka0strI0ba0 / prasanna (pula kita) huI / tAsu bacana suni saba haraSAnI / ' mA01.223.8 haraSAnI : bhUka0strI0 / prasanna (pulakita) huii| mA0 7.52.8 haraSAne : bhUkR00ba0 / prasanna (pula kita) huI / mA0 7.47.8 haraSAneu : bhuuk.pu0ke| prasanna (pulakita) huA / 'rAu haraSAne u / ' jA0ma0 117 haraSAya : hrssaai| mA0 1.158 (pAThAntara) / haraSAhi, hIM : harahiM / 'dekhi kaTaku bhaTa ati hrssaahiiN|' mA0 3.18.8 haraSi : pU0 / prasanna (pula kita) hokara / 'haraSi caleu prabhu / ' mA0 7.2 haraSita : vi0 / harSayukta / mA0 7.3 haraSihai : A0bha0e0 (saM0 harSiSyati>prA. harisihii) / prasanna (pulakita) hogaa| 'prabhu guna suni mana hrssihai|' vina0 268.4 For Private and Personal Use Only
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1136 tulasI zabda-koza haraSI : bhUkR0strI0va0 / prasanna (pula kita) huii| 'dekhi mAtu saba hrssiiN|' mA0 7.11 haraSI : (1) bhUka0strI0 / prasanna (pulakita) huI / 'haraSI sakala markaTa anii|' mA0 6.86 chaM0 (2) haraSi / 'nabha teM bhavana cale sura haraSI / ' mA0 5.34.8 haraSu : haraSa+kae / advitIya harSa / 'haraSu biraha ati tAhu / ' mA07.4 haraNe : bhUkR.puba 0 / prasanna (pulakita) hue| mA0 7.4.8 harau : bhUka00kae0 / prasanna (pulakita) huA / 'dekhata hanUmAna ati hrsseu|" mA0 7.2.1 haraSyo : haraNe u / 'haravyo hiya hanUmAnu / ' kavi0 6.30 harasa : haraSa / gI0 6.22.4 harahAI : vi0strI0 / harahaTa gAya Adi jo apanA gola chor3a kara kheta carane nikala jAtI aura rakSaka ko dekhate hI bhAgakara gola meM chipa jAtI hai| 'jimi kapi lahi ghAlai harahAI / mA0 7.36.2 harahiM, hI A0praba0 / haraNa karate haiM, miTAte haiM, nirasta karate haiM / mA0 7.74 kha; 2.61.2 harahi : hara ko, ziva ko / 'parichana calI harahi hrssaanii|' mA0 1.66.3 harahu, hU : A0maba0 (saM0 haratha, harata>prA0 haraha>a0 hrhu)| harate ho, hro| 'harahu biSama bhava pIra / ' mA0 7.130; 3.13.16 / / harahuge : A0bha00maba0 / haroge / 'dusaha dukha harahuge / ' vina0 211.3 harAMsU : harAMsa (de0 harAsa) kae / apratima manovyathA / 'baya biloki hiya hoi harAMsU / ' mA0 2.56.4 harAma : vi0 (arabI) / avihita, vajita, niSiddha (hA rAma) / 'harAma ho harAma hnyo|' kavi0 7.76 havarAhiM : A0praba0 / harAte-tI haiM; parAjita karate-karatI haiM / 'karahiM Apu sira dharahiM Ana ke, bacana biraMci harAvahiM / ' kR0 4 harAsa : saMpu (phA0 hirAsa=khaupha; hirAsIdan =zaGkA krnaa)| AzaGakA+nairAzya+trAsa se yukta manovyathA / 'dhanuSa tori hari saba kara hareu harAsa / ' bara0 16 hari : (ka) pUkR0 (saM0 hRtvA>prA0 haria>a0 hri)| haraNa karake, apahRta karake (aadi)| 'saTha sUneM hari Anehi mohii|' mA0 5.6.6 (kha) saM0pU0 (sN.)| (1) viSNu / 'bidhi hari hara pada paai|' mA0 2.231 (2) rAma (viSNurUpa) / 'puni nija bhavana gavana hari kInhA / ' mA0 7.10.2 (3) rAma (duHkha harane vAlA-iratIti hariH) / 'dhanuSa tori hari saba kara hareu harAsa / ' bara0 16 (4) indra / jaise, 'haridhanu' / gI0 7.19.2 (5) siMha / 'jimi hari For Private and Personal Use Only
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1137 badhuhi chudra sasa caahaa|' mA0 3.28.15 (6) vAnara / 'mere anumAna hanumAna hari-gana maiM / ' gI0 5.23.2 (7) kRSNa / mA0 1.20.8 hariara : vi.pu. (saM0 harita-tara>prA. hriar)| atyanta harA, harA-bharA, hare raMga kaa| hariarai : harAhI-harA / 'munihi hariarai sUjha / ' mA0 1.275 hariu : hari (viSNa) bhii| vina0 250.2 hariai : A0 kavA0prae0 (saM0 hriyate>prA. hriiai)| dUra kIjie, nirasta kiyA___ kI jAya / 'mati mora bibhedakarI hriai|' mA0 6.111.16 haricaMda : saM00 (saM0 harizcandra>prA. hriccNd)| sUryavaMza prasiddha satyavatI rAjA / mA0 2.65.3 harijana : Izvara bhakta / mA0 7.105 harijAna, nA : (de0 jAna) viSNu-vAhana =garur3a / mA0 7.78.3; 7.87 kha harita : vi0 (saM.) / hare raMga kA / mA0 7.117.11 haritamani : hare raMga kA maNi= pnnaa| haritamaninha : haritamani+saMba0 / pannoM (ke) / haritamaninha ke patra phala / ' mA0 haritamanimaya : vi0 (de0 maya) / pannoM se racita / 'benu haritamanimaya saba kInhe / ' mA0 1.288.1 haritoSana : vi0 (saM0 haritoSaNa) / bhagavAn ko tuSTa karane vAlA (sAdhana) / _ 'haritoSana brata dvija sevakAI / ' mA0 7.106.11 haridhAma : haripada / mA0 3.32 harina : saM00 (saM0 hariNa) / mRga (vizeSa) / bara0 26 harinakha : saM00 (saM0) / badhanahA (vyAghra ke nakhoM kI mAlA jo baccoM ko pahanAI jAtI hai) / hiya harinakha ati sobhA ruurii|' mA0 1.166.5 harinabAri : mRgajala, mRgatRSNA, mRgamarIcikA (bhraanti)| 'pAyo kehi ghRta bicAra harina bAri mahata / ' vina0 133.5 / haripada : viSNu loka (vaikuNTha); rAmadhAma (sAketa dhAma), sAlokya mokSa / mA0 1.162 chaM0 4 (sAyujya mukti kA bhI artha AtA hai-jIva zAzvata rUpa se bhagavAna kA aMzarUpa banane kA pada pAtA hai)| haripada : haripada+kae / apratima bhagavatpada / 'pAva nArakI haripadu jaiseM / ' mA0 haripura : viSNuloka, rAmaloka, mokSa pd| vina0 220.5 hariprItA : viSNu priya (viSNu devatA vAlA) / 'sukala paccha abhijita hripriitaa|' mA0 1.161.1 For Private and Personal Use Only
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1138 talaso zabda-koza haribadhuhi : hari= siMha kI vadhU =sihI ko| 'jimi haribadhuhi chudra sasa cAhA / mA0 3.28.15 haribe : bhaka00 (saM0 hartavya>prA0 hriabdh)| (1) harane / 'bhAru haribe ko avatAru liyo nara ko|' kavi0 7.122 (2) haranA cAhie / 'to atulita ahIra abalani ko haThi na hiyo haribe ho|' kR0 39 hariya, ye : hariai / vina0 14.6 'kauna bala te saMsAra soga hriye|' vina0 186.5 hari-rasa : hari-bhaktirasa, lIlArasa ; bhaktirUpa paramAnanda kA apratima svAnubhava / ____ 'pUnoM prema-bhagati rasa hari-rasa jAnahiM dAsa / ' vina0 203.16 harizaMkarI : saM0strI0 / viSNu aura zaGakara kI eka sAtha stuti kA pada / vina0 46 harihau~ : mA0bha0 ue0 (saM0 hariSyAmi>prA0 harihimi>a0 hrihiuN)| hruuNgaa| (1) apahRta kara (chIna) laauuNgaa| harihau~ nAri jIti rana douu|' mA0 3.26.3 (2) nirasta karUMgA / 'harihau~ sakala bhUmi garuAI / ' mA0 1.187.7 harihi, hI : (ka) A0bha0 prae0 (saM0 hariSyati>prA0 hrihii)| haregA / (1) le legaa| 'harihi mama praanaa|' mA0 6.54.6 (2) nirasta kregaa| 'prabhu pratApa rabi chabihi na hrihii|' mA0 2.206.3 (kha) hari+hi / bhagavAn ko| 'harihi dekhi ati bhae sukhaarii|' mA0 1.65.3 harihaiM : Apraba0bha0 / hareMge, dUra kareMge / 'raghunAtha kRpA kari harihaiM nija viyoga saMbhava dukha / ' gI0 5.6.1 harihai : harihi / haraNa karegA, dUra kregaa| 'Isa ajasa mero hrihai|' gI0 2.60.4 harihauM : harihau~ / dUra kruuNgaa-gii| 'mAraga janita sakala zrama harihauM / ' mA0 2.67.2 harI : (1) hari / bhagavAn / mA0 7.13 chaM0 3 (2) (samAsAnta meM) vi. strii| haraNa karane vaalii| 'avalokata soca-biSAda-harI hai| kavi0 7.180 (3) bhUkR0strI0 / apahRta kI / 'ihA~ harI nisacara baidehI / ' mA0 4.2.3 harIsa, sA : (saM0 hari+Iza harIza) vAnara-rAja / 'kaha prabhu sunu sugrIva harIsA ' mA0 4.12.7 haru : (1) A0-AjJA-mae0 (saM0 prA0 hara>a. hru)| tU dUra kara / 'caMdrahAsa haru mama paritApaM / ' mA0 5.10.5 (2) hara+kae / ziva / 'bidhi hari haru sasi rabi disipAlA / ' mA0 2.254.6 haru : vi.pu. (saM0 laghuka>prA0 halu a) / halakA / mA0 1.258.7 haribhAI : sN0strii0| laghutA, halakApana / 'deha bizAla parama hruaaii|' mA0 For Private and Personal Use Only
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1139 hae : kri0vi0 (harua kA rUpAntara) / halake se (dhIre) / 'lakhana pukAri rAma harue kahi / ' gI0 3.6.1 hare : (1) hari+sambodhana (saM0) / he hari / mA0 7.13 chaM 2 (2) vi.pu.ba0 (saM0 harita>prA. hrim)| hare raMga ke (hariara) / 'mAnoM hare tRna cAru careM / ' kavi0 7.44 (3) bhUka pu0ba0 / dUra kiye / 'pApa hare paritApa hre|' kavi0 7.58 (4) apane adhIna kara liye / 'sabake mana manasija hare / ' mA0 1.85 (5) harane se, haTAne para / 'hare banihi prabhu tore / ' vina0 116.5 hareu, U : bhUka00kae / hara liyA, nirasta kiyaa| 'dInadayAla sakala dukha hareU / ' mA0 7.83.4 hareM : harihiM / harate haiN| 'locana kaMja kI maMjulatAI hrai|' kavi0 1.3 hara : hrh| (1) haratA hai| 'buddhi bala bara basta hrai|' jA0ma0 chaM0 1 (2) haraNa kare, hara sakatA hai / 'raghunAtha binA dukha kauna harai / ' kavi0 7.55 'bikAra zrI raghubara harai / ' mA0 7.130 chaM0 2 haraiyA : vi0pu0 (saM0 hatakA) / hrnnkrtaa| 'bhUmi ke haraiyA ukharaiyA bhUmi dharani ke|' gI0 1.85.3 haro: (1) hryo| chIna liyaa| 'bacana birAga-beSa jagatu haro so hai|' kavi0 7.84 (2) vi00kae0 (saM0 harita:>prA. hario) / harA / 'sUjhata raMga hro|' vina0 226.2 harauM : hruN| (1) haratA hUM, chInatA, (curAtA) hai / 'para bita jehi tehi juguti harauM / ' vina0 141.5 (2) hara lUM, ukhAr3a pheMkU / 'bIsa bhujA dasa sIsa hrauN|' kavi0 6.13 hartA : vi0pU0 (saM0) / haraNakartA / haryo : hareu / hara liyA / 'mana haryo mUrati sA~varI / ' jA00 chaM0 18 harSa : saMpu (saM0) / pulaka, prasannatA / mA0 1.160 halaka : saM00 (saM0 hRdaya>prA0haDakka-arabI-halaka= galA) / mana / 'samara ___samartha nAtha herie halaka meM / ' kavi0 6.25 haladhara : saM00 (saM0) / kRSNa ke agraja =balarAma / mA0 1.20.8 halabala : saM00 (anukrnnaatmk)| har3abar3I, har3akampa, halacala / 'gAjyo suni kururAja dala hala bala bho|' hanu0 5 halarAi : pUkR0 / hilA-jhulAkara / 'gAi gAi hala rAi bolihauN|' gI0 1.16.4 halarAihauM : A0 bha0 ue / hilaauuN-jhulaauuNgii| gI0 1.21.3 halarAvati : vakR0strI0 / hilaatii-jhlaatii| 'bAla keli gAvati hala rAvati / ' gI0 1.7.2 For Private and Personal Use Only
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1140 tulasI zabda-koma halarAva : A0prae / hilAtI-jhulAtI hai| 'la uchaMga kabahUM halarAvaM / ' mA0. 1.2008 halAko : vi0strI0 (arbii-hlaak-naaii)| mar3ane vAlI ThaginI / 'Udhau jU kyoM na kahai kubarI jo barI naTanAgara heri halAkI / ' kavi0 7.134 halAvahiM : A0praba0 (saM0 hallayanti-hallanaM kampanam >prA. hallAvaMti>a0 hllaavhiN)| jhiTakate haiM, hilAte kaMpAte haiN| 'khAhi madhura phala biTapa halAvahiM / ' mA0 6.5.6 halAhala : saM0pu0 (saM0 halAhala hAlAhala ; phA0 hlaahl)| tIvra viSavizeSa / halAhalu : halAhala+kae / vina0 24.4 / / hale : bhUkR00 ba0 (saM0 hallita>prA0 hllim)| hila gaye / 'dharanIdhara dhora dhakAra hale haiN|' kavi 6.33 halori : pUkR0 (saM0 hillolayitvA>prA0 hillolia>a. hilloli)| taraGga uThAkara, vikSubdha kara / 'kapIsu kayo bAta ghAta udadhi halori ke|' kavi0 5.27 halore : saM0pu0ba0 (saM0 hillolaka>prA. hiblolaya) / trngg| 'dekhata syAmala dhavala halore / ' mA0 2.204.5 havAle : kri0vi0 (arabI-havAlA=bhayAnaka) / bhamaMkara jakar3a meM / 'Aju karau~ khAlu kAla havAle / ' mA0 6.60.8 hasi : ahasi / tU hai / 'kA anamani hasi kaha ha~si raanii|' mA0 2.13.5 hameu~ : A0-bhUkR.pu+ue / maiM haMsA / 'haseu~ jAni bidhi girA asaaNcii|' mA0 6.26.2 hasta : saM00 (sN.)| hAtha / mA0 1.67 haharAta : vaka00 / tharatharAtA-te (kAMpate) / 'ucharata utarAta haharAta mari jAta / ' kavi0 7.176 haharAna : bhUka0pu / tharatharA uThA, kAMpa gyaa| 'pAharUI cora heri hiya haharAna hai|' kavi0 7.80 haharAnI : bhUka strI0ba0 / tharatharA uThIM, kaoNpa gyiiN| 'haharAnI phauja bhaharAnI jAtudhAna kI / ' kavi0 6.40 haharAne : bhUka000 / haraharA kara (aMdhar3a ke samAna) cale, kAMpa uThe / 'haharAne __ bAta, bhaharAne bhaTa / ' kavi0 5.8 hahari : pUkR0 / (1) dahalakara, tharatharA kara, kampita hokara / 'biharata hRdau na hahari hara / ' mA0 2.166 (2) ha-ha dhvani karake / 'hahari hahari haMse / " kavi0 6.42 For Private and Personal Use Only
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1141 haharI : bhUkR0strI0 / tharatharA uThI, kAMpa gayI / 'haharI hRdaya bikala bhai bhaarii|' kR060 haharu : A0 - AjJA-mae / tU kampita ho, tU tharatharA / 'tulasI tU mero, hAri hiye na haharu / ' vina0 250.4 hahare : bhUkRpu0va0 / tharatharA uThe, kAMpa gaye / 'hahare hRdaya harAsa / ' rA0pra0 3.7.5 haharyo : bhUkR.pu0kae / kA~pa gayA, tharatharA uThA / 'kali biloki haharyo hauN|' vina0 267.4 hahA : hA-hA / (1) hAsa dhvani / 'ha~se prabhu jAnakI ora hahA hai / ' kavi0 2.7 (2) Ati, dainya, duHkha kA sUcaka (avyt)| 'kAr3hata daMta karata hahA hai|' kavi0 7.66 (3) saM0strI0 / Ati sUcaka dhvani / 'tulasI hahA krii|' kavi0 7.67 hahiM : ahahiM / haiM / 'karata hahiM niNdaa|' mA0 3.37.4 hahu : ahahu / ho / 'jAnati hahu basa nAhu hmaareN|' mA0 2.14.5 ho : svIkAra bodhaka avyaya (saM0 Am, haM) / kavi0 7.128 haoNka : saM0strI0 (prA0 hakkA) / (1) pukAra, bulAvA, AmantraNa / 'tumha to kAlu hAki janu lAvA / ' mA0 1.275.1 (2) AhvAna, lalakAra / 'hA~ka sunata rajanIcara bhAje / ' mA0 6.47.6 (3) sandeza / 'aba biseSa dekho tumha, dekho haiM kUbarI hA~ka se laae|' kR050 hAMkahiM : A0 praba0 / pukArate haiM / 'tAta yoM hA~kahiM / ' kR0 13 hokahu : A0maba0 / hA~ko, paricAlita karo / 'khoja mAri ratha hA~kahu naataa|' mA0 2.84.8 hAMki : pUkR0 / (1) calA (kr)| 'bhaya ratha hA~ki na jaai|' mA0 3.28 (2) hA~ka dekara, lalakAra kara / 'heri ha~si hA~ki phUki phauja tai ur3AI haiN|' hanu0 35 hA~ke : bhUkR0puba0 / calAye hue / 'cale samIra bega haya hA~ke / ' mA0 2.158.1 hA~ke u : bhUkRpu0kae0 / hAMkA, calAyA / 'rathu hA~keu / ' mA0 2.66 hA~r3I : saM0strI0 (saM0 haNDikA>prA0 haMDiA>a0 hNddii)| miTTI kA pAtra vizeSa / 'hA~DI hATaka ghaTita caru rAdhe svAda sunAja / ' do0 167 hotI : vi.strI0 (saM0 hAtra=nAza, hAni) / naSTa, kSINa / 'bhIra pratIti prIti kari haaNtii|' mA0 2.31.5 hAMsA : hAsA, hAsa / -- kumuda-baMdhu-kara-niMdaka hA~sA / ' mA0 1.243.5 hA~sI : ha~sI (saM0 haas)| upahAsa / 'mArahiM carana karahiM bahu haaNsii|' mA0 5.25.6 For Private and Personal Use Only
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1142 tulasI zabda-koza hA: (1) avyaya (sN.)| zoka, avasAda, dainya Adi kA sUcaka / 'hA rAma hA raghunAtha / ' mA0 6.101.6 (2) (samAsAnta meM) vi00 (saM0 han) vilAza__ kArI / raghubaMsa bibhUSana dUSana-hA / ' mA0 6.111.8 hATa : htttt| mA0 2.11.3 hATaka : saM00 (saM0 haTati dIpyate iti hATakam-haTa dIpto) / dedIpyamAnaH suvarNa / 'saje sabahiM hATaka ghaTa naanaa|' mA0 1.66.3 hATakapura : svarNamayI nagI laGakA / mA0 5.33.8 hATakalocana : saM00 (saM0-hiraNyAkSa= rahiraNya =hATaka+akSi =locn)| ___ hiraNyAkazipu kA anuja asuravizeSa / mA0 1.122.6 hATaka : hATaka+kae / suvarNa kavi0 5.24 / / hAr3a, DA : saM00 (saM0 haDDI=asthi) / haDDI / mA0 1.125; 6.52.3 hAtA : vi.puM0 (saM0 haat-haataa)| tyAga karAne vAlA, naSTa karane vaalaa| _ 'yAtudhAna-pracura harSa-hAtA / ' vina0 26.5 hAmo : vi00kae0 (saM0 hAtra) / (1) hIna, vaJcita / 'soheba sevaka nAte te __ hAto kiyo|' hanu0 16 (2) kSINa, tyakta, naSTa / 'hAto kIjai hIya teM bharoso bhuja bIsa ko|' kavi 6.22 hAtha : hasta (prA0 htth)| (1) kara, pANi / mA0 7.17.6 (2) lAbha (lAkSaNika) / 'nahiM lAgihi kachu hAtha tumhAre / ' mA0 2.50.5 (3) adhIna (lAkSaNika) / 'mana hAtha parAe~ / ' mA0 1.134.5 hAthahamArI : (de0 hajArI) sahasrabAhu / kavi0 6.5 hAthahi : hAtha meM, ko / 'pharaki bAma bhuja nayana deta janu hAhi / ' jA0ma0 101 hAthA : hAtha / mA0 2.52.1 hAthina : hAthI+saMba0 (saM0 hastinAm >prA0 hatthINa) / hAthiyoM / 'hAthina soM hAthI maare|' kavi0 6.40 hAthI : saM0pu0 (saM0 hastin>prA0 hatthI) / kavi0 5.6 hAtha : hAtha+kae / eka bhI hAtha (prahAra) / 'bahai na hAthu dahai ripu chaatii|" mA0 1.280.1 hAni, nI : saM0strI0 (saM0) / kSati, nAza / mA0 1.4.2; 1.36.5 hAnikara : vi0pu0 (saM0) / nAzakArI / 'aghahAni-kara / ' do0 237 hAya : avyaya (saM0 haa)| vismaya, kleza, kSoma, zoka Adi-sUcaka / mA 1.276.5 hanu0 38 hAra : (1) saM00 (saM0) / mAlA / mA0 1.147.6 (2) maidAna / kheta, upavana Adi / 'bAnaru bicAro bA~dhi Anyo haTi hAra soN|' kavi0 5.11 For Private and Personal Use Only
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir talasI zabda-koza 1143 'hAra, hArai, I : A0prae0 (saM0 hArayati>prA0 hArai) parAjita hotA yA ____ anubhava karatA hai / 'bidhaMsa kRta makha dekhi mana mahaM hAraI / ' mA0 6.85 chaM0 hArati : vakR0strI0 / hAratI, gavAMtI / 'yaha bicAri aMtaragati hArati / ' gI0 5.19.3 hArahiM : A0praba0 (a0) / hAra jAte haiM, parAjita (kSINa) hote haiM / 'hArahiM sakala salabha samudAI / ' mA0 7.120.5 hArahi : A0mae0 (a0) / tU hAra, kho de, gavAM de| 'hArahi jani janama jAya / ' vina0 130.2 hArA : bhuukR00| (1) parAjita huA / 'hiyaM hArA bhaya mAni / ' mA0 48 (2) dAva para lagA diyA (rakho diyaa)| 'aba maiM janma saMbhu hita haaraa|' mA0 1.81.2 hAri : (1) saM0strI0 / parAjaya / 'mAni hAri mana maina / ' mA0 1.126 (2) pUkR0 / hAra kara, parAjita hokara / 'hAri parA khala bahu bidhi / ' mA0 3.26 (3) (samAsAnta meM) vi.pu. (saM0 hArin) harane vAlA / 'saMsaya-bhaya hAri / ' vina0 106.1 hAriyo : bhakR0pu0kae / hAranA / 'prabhu ke hAtha hAribo jItibo nAtha / ' vina0 246.4 hArI : (1) bhakR-strI0 / dAva para khodI, gavA dii| 'manahu~ sabanhi saba saMpati haarii|' mA0 2.158.8 (2) hArI gii| kahA bhayo kapaTa juA jo hauM haarii|' kR060 (3) hari / parAjaya / 'pragaTa ta durata na mAnata haarii|' kR0 22 (4) glAni, thakAvaTa / 'mohi maga calata na hoihi haarii|' mA0 2.67.1 (5) (samAsAnta meM) vi.pu. (saM0 hArin) / harane vAlA / 'saba vidhi tumha prntaarti-haarii|' mA0 7.47.3 hAreM : kri0vi0 / hAre hue, parAjita dazA meM, thake se hokara / 'hiye hAreM.. cale jAhiM / ' mA0 2.300.8 hAre : bhUka00ba0 (saM0 hArita>prA0 hAriya) / (1) parAjita hue| (2) gavA diye (de diye)| 'mama hita lAgi janma inha haare|' mA0 7.8.8 (3) zithila ho gaye / thake biloki pathika hiya~ haare|' mA0 2.276.5 (4) hAreM / hArane se / tinha ke hAtha dAsa tulasI prabhu kahA apanapI hAre / ' vina0 101.3 hAre : A0-bhaka00+ue / maiM hAra gyaa| 'hRdayaM heri hAreu~ saba oraa|' mA0 2.261.7 hAreu : bhUka00kae0 / hAra gayA, thaka gayA / 'hAreu pitA par3hAI par3hAI / ' mA0 7.110.8 For Private and Personal Use Only
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1144 tulasI zabda-koza hArehuM : hArane para bhI, hAre hue meM bhii| 'hArehuM khela jitAvahiM mohii|' mA0 2.260.8 hAro : hAryo / thaka gayA / 'mana to hiya haaro|' hanu0 16 hAryo : hAreu / parAjita huaa| vina0 247.3 hAla, lA : (1) saM00+strI0 (arabI vartamAna kAla ; phA0 sthiti, gti)| dazA, avasthA / kanaka kasipu kara puni asa haalaa|' mA0 1.76.2 'jaisI hAla karI yahi ddhottaa|' kR03 (2) pariNAma, phala / 'rAma bimukha asa hAla tumhArA / ' mA0 6.104.10 hAlihai : A0bha0prae0 (saM0 halliSyati>prA0 hllihii)| hila jAyagA, prakampamAna ho uThegA / 'masaka va kahai, bhAra mere meru haalihai| kavi0 7.120 hAlu : hAla+kae0 . dazA, gati / gI0 5.3.4 / / hAsa, sA : saM00+strI0 (saM0 hAsa) / (1) haMsane kI kriyA / mA0 7.77.4 (2) haMsI, parihAsa / 'tAsu nAri sabhIta bar3i haasaa|' mA0 5 37.4 (3) smita, musakurAhaTa / 'sUcata kirana manohara haasaa|' mA0 1.198.7 (4) (saM0 hAsya>prA0 hAsa) / kAvyarasa-vizeSa jisakA sthAyI bhAva hAsa hai tathA mUrkhatA Adi Alambana hote haiM / 'tinha kaha~ sukhada hAsa rasa ehU / ' mA0 1.6.3 hAsa-avAsa : (saM0 hAsAvAsa=hAsa+avAsa) kohabara, ghara meM devagRha jahA~ bhAvara ke bAda vara-vadhU jAte aura hAsavinoda krIDA karate haiN| pA0ma0 133 hAhA : manuhAra, anunaya, kheda, Azcarya, pazcAttama, AkSepa, nindA Adi kA bodhaka adhyaya (sN.)| mA0 6.70 hAhAkAra : saM00 (saM0) / kheda, kleza, saMkaTa Adi kA sUcaka kolAhala zabda = _hA-hA dhvani / mA0 1.87.7; 6.42.4; 6.63.5; 66.7; 7.107 ka hAhAkArA : hAhAkAra / mA0 1.64.8 hiM : (ka) avyaya (saM0 hi-nizcayArthaka) / hii| 'hoi marana jehiM binahiM zram / ' mA0 1.59 (kha) (1) hi / ko . 'kari binatI girijahiM gRha lyAe / ' mA0 1.82.1 (2) adhikaraNa vibhakti-meM / 'tapahiM mana laagaa|' mA0 1.74.3 (3) se, saath| 'asa baru tumhahiM milAuba aanii| mA0 1.80.4 (ga) AkhyAta vibhakti ba0 / 'jaha~ citavahiM taha prabhu AsInA / sevahiM siddha munIsa prabInA / mA0 1.54.6 hiMkari : pUku0 / hiM-hiM dhvani karake / 'hikari hikari hita herahiM tehii|' mA0 2.143.7 hiMDora, rA : saMpu0 (saM0 hindol)| jhUlA, pAlanA / 'palaMga pITha taji goda hiNddoraa|' mA0 2.56.5 For Private and Personal Use Only
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda koza 1145 hiMDola, lA : hiMDorA / gI0 7.18.4 hiMDolanA : hiMDola (saM0 hindolnk)| 'Ali rI rAgho ke hiMDolanA jhUlana jaie|' gI0 7.18.1 hiMDolasAla : saM0pu0 (saM0 hindola-sAla) / vaha vRkSa (sAla) jisa meM hiMDolA baMdhA ho / gI0 7.18.4 hi : (ka) nizcayArthaka avyaya (sN.)| hI / mA0 1 zloka 3 (kha) avadhI vibhakti jo 'prati' ke samAna artha detI hai / 'bharatahi avasi dehu jubarAjU (bharata ko)|' mA0 2.50.2 'rAmahi tilaku kAlhi jauM bhayaU (rAma kA, rAma ke lie)|' mA0 2.16.6 'rAjahi tumha para prIti viseSI (rAjA meM) / ' mA0 2.18.5 'hiMsa : saM0strI0 (saM0 hrssaa)| hIMsa, hIsanA (azva-zabda) / 'ratha rava bAji hiMsa cahuM oraa|' mA0 1.301.1 hiMsaka : vi0 (sN.)| hiMsA karane vAlA-vAle, jIvaghAtI / mA0 1.176.8 "hiMsA : saM0strI0 (sN.)| parapIDana, prANivadha, svArtha hetu yA akAraNa jIbaghAta / mA0 1.183 hieM : hRdaya se, meM / 'padapaMkaja sevata suddha hie~ / ' mA0 7.14 chaM0 hie : (1) hiya / hRdaya / 'kahau~ hie apane kii|' mA0 2.301.2 (2) hieN| hRdaya meM / 'maga loga kubhoga sarena hie-hati / ' mA0 7.14 chaM0 / hita : (1) vi0 (sN.)| hitakArI, mitra, priyajana / 'hita anahita madhyama zrama phaMdA / ' mA0 2.62.5 (2) iSTa kArya, kalyANa / 'mama hita lAgi janma inha hAre / ' mA0 7.8.8 (3) saM0pu0 / prati / 'hita de pada saroja sumirauM / ' vina0 141.5 (4) kri0vi0 / ko, ke lie (prayojana, sAdhya) 'hari hita Apu gavana bana kInhA / ' mA0 1.153.8 (5) ora / 'hiMkari hiMkari hita harehiM tehI / ' mA0 2.143.7 hitakAraka : hitakArI (saM0) / mA0 1.154.1 hitakArI : vi0pU0 (saM0 hitakArin) / apane anukUla AcaraNa karane vAlA, hitU, upakArI / mA0 7.22.8 hitani : hita+saMba0 / hitoM, iSTa vstuoN| hitani ke lAha kii|' gI. 1.66.5 hitAhita : (hita+ahita) / acchA-burA, anukUla-pratikUla / gI0 5.12.4 hitu : hita+kae / (1) kalyANa (iSTa phala prapti) / 'rAma soM sAmu kie hitu hai|' kavi0 6.28 (2) upakAra / 'kari hitu harahu cApa gruaaii|' mA0 1.257.6 (3) priyajana / 'citavahiM hitu jaanii|' mA0 1.266.3 hitU : hitu / (1) priyajana, sage saMbaMdhI / 'jeu kahAvata hitU hamAre / ' mA0 1.256.1 (2) hitakArya karane vAlA-vAle / 'udho parama hitU hita sikhavata / ' For Private and Personal Use Only
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1146 tulasI zabda-koza kR0 45 yaha zabda svatantra rUpa se vizeSaNa kA kArya karatA hai, yadyapi mulataH eka vacana kA hai| hite : hita hI, hitakArI hI / 'binava karI apabhayahaM teM, tumha parama hita ho|' vina0 270.3 hitahI : A0bha0 ue / hita hoU~gA, hitakara=supathya banU gA, supaca ho sakUgA (rucikara houuNgaa)| 'tyoMhIM tihAre hieM na hitaMhIM / ' kavi0 7.102 hima : saM00 (sN.)| (1) barpha / 'jalu hima upala bilaga nahiM jaiseM / ' mA0 1.116.3 (2) pAlA, osa (kuharA), jAr3A / 'ghora ghAma hima bAri byaarii|' mA0 2.62.4 (3) hemanta / hima ritu agahana mAsa suhAvA / ' mA0 1.312.5 himakara : saM00 (saM.) / zItala kiraNoM vAlA=candramA / mA0 1.16.1 himagiri : himAlaya / mA0 1.65.6 himamAnu : saM.pu. (saM.) / zItala (hima) kiraNoM (bhAna) vAlA = candramA / hanu0 11 himabhUdhara : himagiri / mA0 1.101 chaM0 himarAtI : jAr3e kA rAta, hemanta-rajanI / mA0 2.12.1 himavaMta : saM0pu. (saM0 himavat >prA0 himavaMta) / himAlaya / mA0 1.68 himavaMtu : himavaMta+kae0 / mA0 1.82.1 himavAna, nA : himavaMta / mA0 1.103.2 himavAnu : himavAna+kae / pA0ma06 himasailasutA : himAlaya putrI paarvtii| mA0 1.42.2 himAcala : (hima+acala) saM0 (sN.)| himAlaya / mA0 2.138.7 himu : hima+kae / baphI yA jAr3A / 'savai hima aagii|' mA0 2.166 hiya : hRdaya meM (se) / 'sumati hiya hulsii|' mA0 1.36.1 hiya : saM00 (saM0 hRdaya>prA0 hiya) / mA0 7.42 hiyau : hiya+kae0 (a.) / hRdaya / 'tana pulakita haraSita hiyau / ' mA0 6 17. hiyareM, re : hRdaya para, meN| 'jAni para siya hiyareM jaba kuMbhilAi / ' bara0 12 'mUrati ___ madhura basa tulasI ke hiyare / ' gI0 1.43.3 hiyA : hiya / vina0 33.5 hiyAu : saM00kae / sAhasa / 'kAsoM kahIM kAhU so na bar3hata hiyAu so|' vina0 182.3 hiye : hie / hRdaya meM / hanu06 hiyo : hiyau / 'prema paripUrana hiyo|' mA0 1.101 I0 hiradaya : hRdaya / jA0ma0 85 For Private and Personal Use Only
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1147 hinyAccha : saM0puM0 (saM0 hiraNyAkSa) / daityavizeSa jo hiraNyakazipu kA bhAI aura prahlAda kA pitavya thA / mA0 6.48 hili : pUkR0 (saM0 hilitvA-hila bhAvakaraNe>prA. hilia>a0 hili) / hila kara, kampa (sAttvikabhAva) anubhava kara, prebhAI hokara / 'bAra-vAra hili mili duhu~ bhaaii|' mA0 2.320.5 hilori, rI : halori / taraGgita karake / gI0 1.105.4 hilore : halore / taraGga / 'rAma prema binu nema jAya jaise magajala jaladhi hilore / ' vina0 164.3 hisiSA : saM0 / pratispardhA, IrSyA, hor3a, yaha bhAvanA ki dUsare kI acchAI kA adhikAra apane ko mila jAya (Adhunika avadhI meM hisakA') / aravI haska' dUsare kA bheda kholane kA artha detA hai aura 'hassAka' rahasya kholane vAle ko kahA jAtA hai / isa prakAra gupta rUpa se dUsare kI barAbarI karane kI pravRtti 'hisakA' hai / 'joM asa hisiSA karahiM nara jar3a bibeka abhimAna ."jIva ki Isa samAna / ' 1.66 hihinAta : vakR00 / hi-hi (azva dhvani) krte| hIMsate / 'hara hA~ke phiri dakhina disi heri heri hihinAta / ' rA0pra0 2.3.4 hihinAhi, hIM : Apraba0 / hinahinAte haiM, hIMsate haiM / mA0 2.66 dekhi dakhina disi haya hihinaahiiN|' mA0 2.142.8 hI : hiN| (1) meM, se / kotakahIM giri geha sidhaae|' mA0 1.66 (2) nizca yArthaka--'tyoM hiiN|' kavi0 7.102 'aba hiiN|' mA0 2.34.7 (3) AkhyA tavibhakti- 'khaahiiN|' mA0 1.66.6 ho : (1) hiya / hRdaya / 'haraSe hetu heri hara hI ko|' mA0 1.16.7 (2) ha+ strI0 / ghAtaka, nAzaka ! 'hAsa traya-tAsa hii|' gI0 7.6.4 (3) /ha+ bhUkR0strI0 / thii| 'hamahaM kachuka lakhI hI taba kI aurebai naMdalalA kii|' kR0 43 (4) hi (nizcaya) / 'khelata hI dekhauM nija A~gana / ' kR0 5 (5) hi (vibhakti) / ko / 'hRdaya jAni nija nAthahI / ' gI0 7.6.2 hIce : A.prae0 (saM0 hrIcchati-hIcchalajjAyAma>prA. hicchai) / saMkucita (lajjita) hotA hotI hai| hicakatA-tI hai| 'kahata sAradahu kara mati hIce / ' __ mA0 2.283.4 hItala : saM0 pu. (saM0 hRttl)| hRdayatala, klejaa| 'tanu pUji bhI hItala sItalatAI / ' kavi0 7.58 hona : vi00 (saM0) / (1) rahita, zUnya / 'sakala kAmanA hIna / ' mA0 122 (2) nIca, kSudra / 'jAti hIna / ' mA0 3.36 For Private and Personal Use Only
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1148 tulasI zabda-koza hInatA : saM0strI0 (saM0) / tucchayA, nissAratA / 'yaha baranata hInatA ghnerii|' mA0 7.22.3 honA : hIna / (1) rahita / 'bala hInA / ' mA0 7.18.6 (2) kSudra, tuccha / 'kapi caMcala sabahIM bidhi hiinaa|' mA0 5.7.7 honI : hIna+strI0 (saM0 honA) / rahita / 'zruti nAsA hiinii|' mA0 3.18.6 hIna : hIna+kae0 / ekamAtra zUnya / 'saba bidyA-hInU / ' mA0 1.6.8 hone : hIna (ba0) / 'dayA-dAna-hIne / ' vina0 106.2 hoya : hiya / kavi0 6.22 hIyo : hiyo / kavi0 7.176 hIra, rA : saM00 (saM0 hIra, horaka>prA0 hIra, hiira)| (1) uttama ratna vizeSa / mA0 1.166.8 (2) sAra tattva (gUdA) / 'semara sumana Asa karata tei phala binu hora / ' vina0 167.2 hIraka : hIrA / gI0 7.17.15 hIra : hIre ko / 'sobhA sukha chati lAhu bhUpa kaheM, kevala kAMti mola hIrai / ' gI0 615.2 huM : hu / bhI / 'hamahuM kahabi aba ThAkura sohaatii|' mA0 2.16.4 'sapanehu~ topara ___kIpu na mohii|' mA0 1.15.1 hukari : pUkR0 (saM0 huMkRtya>prA0 huMkaria>a0 huNkri)| 'hu' dhvani karake / 'haMkari huMkari sulavAi dhenu jana dhAvahiM / ' pA0ma0 143 haMti : vi0strI0 para sarga (de0 huMte) / apekSA vAlI, ora kI (ora se) / 'sAsu sasura sana mori huMti binaya karabi pari pAyeM / ' mA0 2.68 hu~te : vi.pu0 parasarga (de0 huMti) (saM0 bhUta>prA0 hutta = abhimukha; saM0 bhavat >prA. hota huta-se) / ora se, apekSA meM / 'piya binu tiyahi tarani hu~te taate|' mA0 2.65.3 hu : avyaya (saM0 khalu>prA0 hu)| bhI (nizcaya) / haMkAra : saM00 (saM0) / dhvanivizeSa jo kaSTha-nAsikA-janita hotI hai jisase vividha bhAva (sneha, dayA, kheda, niSedha Adi) vyakta hote haiN| vAtsalya sUcaka prayoga draSTavya hai-'huMkAra kari dhAvata bhaI / ' mA0 7.6 chaM0 huAhi : A0praba0 / hU-hU dhvani karate haiM / 'khAhiM huAhiM adhAhiM dapaTTahiM / ' mA0 6.88.6 huta : bhUka00 (saM0) / havana kiyA huA / vina0 46.8 hutAsana : saM00 (saM0 hutAzana) / agni / hanu0 16 hute : bhUkR00ba0 (saM0 bhUta>prA0 hutta) / the / 'dina dvai janu audha hute pahunAI / ' kavi0 2.2 For Private and Personal Use Only
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabdakoza 1149 huto : bhUka0pu0kae0 (saM0 bhUta:>prA0 hutto) / thaa| 'huto posAta dAna dinaH diibo|' kR06 hunara : saM0pu0 (phA0) / kArIgarI, kalA, kauzala / mA0 7.31.6 hunie : A0kavA0prae0 (saM0 hUyate>prA0 hunniiai)| homa kara dIjie, havana kiyA jAya / 'biSama bivoga anala tanu hunie / ' kR0 37 hune : bhUka00 ba0 (saM0 huta>prA0 huNiya) / homa kara diye / mA0 6.28 hune : A0praba0 (saM0 juhvati>prA0 huNaMti>a0 huNahiM) - homa karate haiM / 'svAhA ___ mahA hA~ki hA~ki hunai hanumAna haiN|' kavi0 5.7 humagi : pUkR0 (saM0 unmaGa gya>a0 ummggi)| uchala kara / 'humAgi lAta taki kUbara mArA / ' mA0 2.163.4 humuki : humagi / 'tulasI humuki hie hanyo lAta / ' gI0 5.25.4 (saM0 unmukta >prA0 ummukk)| /hulasa, hulasai : A0e0 (saM0 ullasati>prA. ulhsi)| ullAsa letA letI hai; sAnanda ucchalana karatA-karatI hai / 'hulasa tulasI chabi so mana more|' kavi0 2.26 hulasata : vakR00 (saM0 ullasat >prA0 ulhsNt)| ullasita hotA-hote / gI.. hulasati : vakR0strI0 / ullAsa letI, ucchalana karatI, humstii| 'jA ke hiye hulasati hA~ka hanumAna kii|' hanu0 13 hulasAnI : bhUka0strI0 / ullasita huI; umar3a par3I / 'bhagata bachalatA hiya hulsaanii|' ___ mA0 1.218.3 hulasi : pUkR0 (saM0 ullasya>prA0 ulhasia>a. ulhasi) / ullAsa yukta ho kara / 'hulasi hulasi hiye tulasihaM gAye haiN|' gI0 1.74.4 hulasI : (1) saM0strI0 / tulasIdAsa kI mAtA (kA naam)| (2) bhUka strI0. (saM0 ullasitA>prA0 ulhsiaa)| ullasita huI / 'tulasidAsa hita hiye hulasI sii|' mA0 1.31.12 'saMbhu prasAda sumati hiya hulsii|' mA0 hulasa : hulasai ! kavi0 7.1 hulasyo : bhUkR00kae / ullasita huaa| 'hulasyo hiyo|' mA0 1.324 chaM0 3 hulAsa, sA : saM00 (saM0 ullAsa>prA0 ulhAsa) / utsAha, harSocchala na, Amoda taraGga / mA0 6.108 6 hulAsU : hulAsa+kae / 'lehu saba savati hulAsU / ' mA0 2.22.6 hUM, hU : huM / bhI / ajahUM, tabahUM, abahUM Adi / 'tere hereM lopa lipi bidhihU ganaka kI / ' kavi0 7.20 For Private and Personal Use Only
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1150 tulasI zabda-koza hUhA, hA : saM0pu0 (saM0 avyy-h)| abhimAna, tiraskAra Adi ko sUcaka zabda / 'dhAe kapi kari hUha / ' mA0 6.66 'suni kapi bhAlu cale kari huuhaa|' mA0 6.1.10 hRda : saM00 (saM0 1-hRd 2-hRd)| hRdayarUpI sarovara / 'saMkara hRda puMDarIka .."hari caMcarIka / ' gI0 7.3.6 hRdau : hRdaya+kae / 'dalaki uTheu suni hRdau kaThorU / ' mA0 2.27.4 hRdaya : (1) hRdaya meN| 'ati abhimAna hRdayaM taba aavaa|' mA0 1.60.7 (2) hRdaya se / 'bheMTa hRdayaM lgaai|' mA0 7.5 hRdaya : saM.pu. (sN.)| (1) antaHkaraNa / 'hRdaya siMdhu mati sIpa smaanaa|' mA0 1.11.8 (2) vakSa / 'hRdaya kaMpa tana sudhi kachu naahiiN|' mA0 1.55.6 hRdayaniketa : saM0+vi0 pu0 (saM0) / manobhava (mana meM rahane vAlA) / kAmadeva / mA0 1.86 hRdaye : (saM0) hRdaya meM / mA0 5 zloka 2 hRdayesa, sA : vila (saM0 hRdayeza) / antaHkaraNa kA svAmI =antaryAmI preraka / mA0 7.111.3 hRdi : hRdaye (saM.) / hRdaya meM / 'hRdi basi rAma kAma mada gaMjana / ' mA0 7.34.8 hudai : hRdaya / vina0 88.4 hRSIkesa : saMpu. (saM0 hRSIkeza-hRSIkA=indriya) / indriyoM kA svAmI yA preraka =paramezvara / 'hRSIkesa suni nAu~ jAu~ bali ati bharosa jiya more / tula sidAsa iMdriya saMbhava dukha hare banihiM prabhu tore / ' vina0 116.5 hRSTa : vi0 (sN.)| prasanna / hRSTapuSTa : prasanna tathA svastha / mA0 1.145.8 he : (1) avyaya (saM0) / sambodhana / 'he khaga mRga he madhukara srnii|' mA0 3.30.6 (2) /ha+bhUka0pu0ba0 / the / 'he hama samAcAra saba paae|' kR0 50 heTha : (1) saM00+vi0 (saM0 adhaH--heTha>prA0 heTTha) / nIcA / (2) kri0vi0 / nIce / 'Upara Apu heTha bhaTa / ' mA0 6.41 heta, tA : hetu / 'jaga mAhIM vicarata ehi hetaa|' vairA06 heti : (hA+iti) 'hA' zabda / 'hAhA heti pukAri / ' mA0 6.70 hetu, tU : saM0pu0 (saM0 hetu) (1) kAraNa / 'rAma janma kara hetu / ' 1.152 (2) prayojana, sAdhya / 'dUsara hetu tAta kachu naahiiN|' mA0 2.75.3 (3) ke lie / 'savanhi banAe maMgala hetU / ' mA0 7.6.2 (4) hita / prema / 'dekhi bharata para hetu / ' mA0 2.232 (5) bIja (bIjamantra) / 'baMdau~ nAma rAma raghubara ko| hetu kRsAnu bhAnu himakara ko|' mA0 1.16.1 ra=agnibIja; For Private and Personal Use Only
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1151 A = sUryabIja; ma= candrabIja (jamadagniputra, sUryavaMzI aura candravaMzI rAma-ina tInoM kA bodha 'rAma' shbd)| hetubAda : saM00 (saM0 hetuvAda =tarkazAstra) / takaMvAda, tArkika vivada; yukti pratiyukyioM dvArA khaNDana-maNDana paraka matavAda / 'bedamarajAda mAnoM hetbAda huI hai|' gI0 1.86.3 hema : saM00 (saM0 hemana) / suvarNa / mA0 7.3.6 hemalatA : (1) svarNa nirmita latA / (2) svrnnmaalaa| (3) sonajuhI / (4) svarNa campaka / 'hemalatA siya mUrati / ' bara0 26 heraMba : saM00 (saM0) / gaNeza jii| vina0 15.3 hera, herai : A0prae / dekhatA-dekhatI hai| 'sIya saneha sakuca basa piya tana herai / ' jA0ma0 108 herata : vakRtyu / (1) dekhatA-te / 'jiya kI jarani harata haisi herata / ' mA0 2.236.8 (2) khojatA-te / 'bAlaka bhabhari bhulAna phirihiM ghara herata / ' pA0ma0104 herani : saM0strI0 / dekhane (yA khojane) kI kriyA / 'herani ha~sani hiya liya haiM coraaii|' gI0 2.40.3 herahiM : A0praba0 / (1) dekhate haiM / 'aDhaki parahiM phiri herahiM piiche|' mA0 2.143.6 (2) khojate haiM / 'bahu prakAra giri kAnana herahiM / ' mA0 4.24.2 herA : bhUkRpu / (1) dekhaa| 'jAi na heraa|' mA0 2.38.4 (2) khojA / ___ 'jatanu hiya heraa|' mA0 2.257.3 herAI : pUkR0 / kho (kara) / 'jehi jAneM jagu jAi herAI / ' mA0 1.112.2 heri : pU0 / (1) dekhakara / 'haraSe hetu heri hara hiiko|' mA0 1.16.7 (2) khojakara / 'hRdayaM heri hAreu~ saba orA / ' mA0 2.261.7 (3) A0 AjJA-mae / tU dekha / 'heri heri heri helI / ' gI0 2.26.3 herie, ye : A0-kavA0-prae0 / dekhie, khojie / 'herie halaka meN|' kavi0 6.25 hanu0 34 herI : (1) heri| dekhakara / 'haraSa kapi raghupati tana herii|' mA0 6.1.4 (2) bhUka0strI0 / dekhI / 'sapanehuM so (karatUti) na rAma hiya~ herii|' mA0 1.26.7 hereM : kri0vi0 / dekhA dene se / 'tere hereM lopai lipi bidhiha ganaka kii|' kavi0 7.20 here : (1) bhUkR00ba0 / dekho hue, khoje hue / 'tumha hI bali hI mo ko ThAharu here / ' kavi0 7.62 (2) dekhAkara / 'baiTho sakuci sAdhu bhayo cAhata mAtu badana tana here|' kR03 For Private and Personal Use Only
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1152 hereM : herahi / gI0 3.6.3 heraM : A0 - AjJA - mae0 / tU khoja, dekha / 'rAma kI sarana jAhi, sudinu na tulasI zabda-koza here / ' gI0 5.27.2 hero : (1) bhUkR0pu0kae0 | dekhA / ' maiM sAmuheM na hero / ' gI 2.73.2 (2) saM0pu0kae0 / khoja, patA / 'pAibo na hero / ' vina0 146.4 helayA : (saM0) helAse, khola-khela meM / 'helayA dalita bhUbhAra bhArI / ' vina0 44.4 helA : saM0 strI0 (saM0 ) / khola, lIlA, khilavAr3a / mA0 6.37.1 helI : sambodhana - strI0 (saM0 he Ali > prA0 helli ) / he sakhI / 'heri heri heri helI / ' gI0 2.26.3 haiM: hahi = ahahiM / mA0 6.63.3 hai : hai = ahai / 'ko hai bapurA Ana / ' mA0 7.62 hoMhI : hohIM / 'locana oTa rAmu jani hoMhI / ' mA0 2.45.2 ho : (1) khoda, Azcarya, viSAda Adi kA sUcaka avyaya (saM0 aho ) / 'harAma ho harAma hanyo / ' kavi0 7.76 (2) sambodhana, AhvAna, lalakAra Adi kA sUcaka avyaya ( saM 0 ho ) / 'biha~sata Au lohArini hAtha barAyana ho / " rA0na0 5 (3) /ha + bhUkR0pu0 e0 | thA / 'haThi na hiyo haribe ho ( haranA cAhie thA ) / ' kR0 36 'ho, hoi, I : A0e0 (saM0 bhavati > prA0 hoi) / (1) hotA hai / 'hoi na biSaya birAga / mA0 1.142 ' rAma kInha cAhahi soi hoI / ' mA0 1.125.1 (2) ho, hove / 'jauM parihAsa kInhi kachu hoI / ' mA0 2.50.6 (3) (AzIrvAda ) 'hoi acala tumhAra ahibAtA / ' mA0 7.7.2 hoi : pUkR0 / hokara / 'dAsa tava je hoi rahe / ' mA0 7.13.3 hoia : A0bhAvA0 (saM0 bhUyate bhUyatAm > prA0 hoIai hoIau ) / huA jAya ( honA cAhie ) / 'hoia nAtha asva asavArA / ' mA0 2.203.5 hoigI : A0bha0 strI0e0 / hogI / 'tulasI tyoM tyoM hoigI garuI jyoM jyoM kAmaTi bhIjaM / ' kR0 46 hoihau~ : A0bha0 u0 / hoU~gA / 'hoihau~ pragaTa niketa tumhAreM / ' mA0 1.152.1 hoihi : A0bha0 praba0 / hoMge / 'bhae je ahahi je hoiha hi AgeM / ' mA0 1.14.6 hoihahu : A0bha0ma0 (saM0 bhaviSyatha > prA0 hoihiha > a0 hoihahu ) hooge / 'ho hahu mRkuta / ' mA0 1.136.7 hoihi : hoihahi / baiThia, hoihi, pAya pirAne / mA0 1.278.2 hoihi : A0bha0 pra0 / hogA, hogI / 'apratihata gati hoihi torI / ' mA0 7.106.16 ho haiM : hoiha hi / 'hoihaiM saphala Aju mama locana / ' mA0 3.10.e For Private and Personal Use Only
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1153 hoihai : hoihi / hogaa| gI0 1.6.27 hoI : hoi / hotA hai / 'binu satasaMga bibeka na hoI / ' mA0 1.3.7 de0 ho| ho, U : A0 ue0 (saM0 bhavAmi>prA0 homi>a0 hou~) / hUM, hotA huuN| 'kavi na hou~ / ' mA0 1.68 hou, U : A0-saMbhAvanA Adi-prae0 (saM0 bhavana >prA. hou)| ho, hove / 'ajasu hoi jaga / ' mA0 2.45.1 "nita nava neha rAma pada hoU / ' mA0 7.114.3 hoehu : A0-bha0+kAmanA, AzI:, AjJA-maba / tuma honA / 'hoaihu saMtata __piyahi piaarii| mA0 1.334.4 hor3a : saM0strI0 (saM0 hor3a anAdare) / pratispardhA, lAgaDATa / 'mukhacaMda soM caMda soM hor3a parI hai / ' kavi0 7.180 hota : (1) vakR00 / hotA-te, ho rahA-rahe / 'hota mahArana rAvana rAmahi / ' mA0 6.57.5 (2) kriyAti pu0e0 / yadi hotaa| jauM nahiM hota moha ati mohii|' mA0 7.66.4 hoti, tI : vakR0strI0 / ho rhii| 'hoti pratIti na mohi mhtaarii|' mA0 2.42.6 (2) kriyAti0strI0e0 / yadi hotii| 'jauM raghubIra hoti sudhi pAI / ' mA0 5.16.1 'jo pai rAma carana rati hotii|' vina0 168.1 hote : kriyAti.puba 0 / (na jAne kitane) hote / 'sAvakarana aganita haya hote / ' mA0 1.266.5 hoteu : kriyAti0'0ue0 / to maiM hotA / 'tau panu kari hate u~ na ha~sAI / ' mA0 1.252.6 hoto : hAta+kae0 (kriyAti0) / yadi hotA / 'tulasI ju pai gumAna ko hoto kachU upAu / ' do0 463 hona : bhaka0 avyy| hone / 'dasa disi dAha hona ati laagaa|' mA0 6.102.9 honihAra, rA : vi0pU0 / hone vAlA / bhAvI / 'honihAra kA karatAra / ' mA0 1.84 chaM. 'soca hRdayaM bidhi kA honihArA / ' mA0 2.70.4 honI : (1) bhaka0strI0 / hone vaalii| bItI hai vaya kisorI jobana honI / ' gI0 2.22.1 (2) saM0strI0 / utpatti, janma / 'nija nija mukhani kahI nija honii|' mA0 1.33 hone : bhakR00 ba0 / hone vAle, honahAra / 'bhe na bhAi asa ahahiM na hone / ' mA0 2.200.1 honeu : hone vAle bhI / 'bhaya u na hai kou honeu naahiiN|' mA0 1.264.5 hono : bhaka00kae0 / honA / 'hono dUjI ora ko|' do0 361 For Private and Personal Use Only
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1154 tulasI zabda-koza hoba : bhakR00 (bhAvavAcya) / honA (hogaa)| 'tai hoba punItA / ' mA0 4.28.8 __ 'taba maiM hoba tumhAra suta / ' mA0 1.151 homa : saM00 (sN.)| havana / mA0 2.126.7 / homu : homa+kae / 'kari homa bidhivata gA~Thi jorI / ' mA0 1.324 chaM0 4 hoya : hoi| (1) hotA-tI hai / 'hoya dUbarI diintaa|' do0 66 (2) ho sakatA hai| 'tumhateM kahA na hoya / ' hanu0 44 hoyagI : hoigI / do0 46 horI : holikA / gI0 2.46.2 holikA : saM0strI0 (saM0) / holI (holikA dahana kI agni jvaalaa)| 'holikA __ jyoM lAI laMka / ' hanu0 6 holiya : holikA (prA0 holiyA>a0 holiya =holI) / 'tribidha sUla holiya jarai / ' vina0 203.17 hosi : A0mae0 (saM0 bhavasi >prA0 hosi) / tU hotA-tI hai; tU ho| 'bikala hosi jaba kapi ke mAre / ' mA0 5.4.7 'mana jani hosi ptNg|' mA0 3.46 hosiyAra : vi0 (phA0 hoziyAra) / sAvadhAna, satarka / hanu0 16 hosauM : vahauM (saM0 bhaviSyAmi>a0 hosau~) / hoU~gA / 'phiri ghATi na hosauN|' kavi0 7.137 hohiM, hIM : A0praba0 (saM0 bhavanti>prA. hoti>a0 hohiN)| hote-tI haiN| 'hohiM saguna subha / ' mA0 7.6 (2) hoM, hoveM / 'paThae bAli hohiM / ' mA0 4.1.5 (3) hoihiM / bharata bhuAla hohiM / ' mA0 2.21.7 (4) horahe-rahI haiM / 'bastu aneka nichAvari hohiiN|' mA0 1.350.5 hohiMge : A0bha00praba0 / hoMge / 'aMta phajIhata hohiMge ganika ke se pUta / ' do0 hohi, hI : (1) hoihi / hogaa-hogii| 'kahahu lAlasA hohi na kehI / ' mA0 1.345.4 (2) A0mae0 (saM0 bhavasi>prA0 hosi>a0 hohi) / tU hotA hai| re re duSTa ThAr3ha kina hohii|' mA0 3.26.11 (3) tU ho, ho jA / sapadi hohI pacchI cNddaalaa|' mA0 7.112.15 hohu~ : A0-kAmanA -prae / hoM, hove / 'hohuM rAma siya pUta putohU / ' mA0 2.15.7 hohu, hU : A0maba0 (saM0 bhavata>prA0 hoha>a0 hoh)| ho o| 'jAi nisAcara hohu / ' mA0 1.173 'soka kalaMka koThi jAni hohU / ' mA0 2.50.1 hauM : (1) ahuN| maiM huuN| 'maiM na logani sohAta hauN|' kavi0 7.123 (2) sarvanAma-ue0 (saM0 aham >prA0 haM>a0 hau~) / maiM / 'hauM mArihau~ bhUpa do bhAI / ' mA0 6.76.12 For Private and Personal Use Only
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tulasI zabda-koza 1155 hA~ha : maiM bhI / 'hohu kahAvata saba kht|' mA0 1.28 kha ho : haha ahahu / tuma ho / 'jAna siramani ho hanumAna / ' hanu0 16 khA: ihA~ / yahA~, isa sthAna para / 'Udho, yaha hyAM na kachu kahibe hI / ' kR0 40 haba : saM0pu0 (sN.)| sarovara, tdd'aag| mA0 1.22 va: hoi / hokara, rahakara / 'kahUM hrajIbo / ' kR. 6 babe : bhakR00 (saM0 bhavitavya >prA0 hoiavva) / hone / 'eka Teka habe kii|' kavi0 7.82 hra haiM : hoihahiM / kavi 7.136 ha hai : hoihai| hogaa| 'ha hai kIca koThilA dhoe|' kR0 11 ha hauM : hoihau~ / hoU~gA, rahUMgA / 'doSa sunAye te agehaM ko hosiyAra hhauN|' hanu0 16 va ho : hoihahu / hooge / 'ha hI lAla kabahiM bar3e bali maiyA / ' gI0 1.8.1 jJAnena saMgRhIta tulasI-sAhitya-koza-kusumAlI / ramayatu ramA-sametaM zrIrAma mAnasArAme // For Private and Personal Use Only
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Serving Jin Shasan Bc N' Books 042942 gyanmandir@kobatirth.org 77, Tagore Park, DELHI-110009 (INDIA) For Private and Personal Use Only