________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
तुलसी शब्द-कोश
975
'विक्रम : सं०० (सं.)। (१) विशेष चरण-विक्षेप (गति) । (२) अभियान
शक्ति । (३) पराक्रम, उत्साह शक्ति । 'मगराज विक्रम ।' विन० २६.१ विख्यात : वि० (सं०) । कीर्तिशाली, प्रसिद्ध । विन० २५.६ विगत : वि० (सं०) । (१) व्यतीत । (२) रहित । विन० २५.५ 'विगतसार, रा : सारहीन । विन० ६०.७ । विग्रह : (दे० बिग्रह)। (१) युद्ध, वैर। (२) देवप्रतिमा=अर्चावतार ।
(३) शरीर । 'कंब-कुंदेन्दु-कपूर-विग्रह रुचिर ।' विन० १०२ (४) स्वरूप । ____ बिशुद्ध-बोध-विग्रहं ।' मा० ३.४.१० 'विघटन : सं०० (सं.)। अंशों में बिखराव लाना (संघटन का विलोम);
विदारण, विच्छेदन । विन० २५.८ 'विचित्र : वि० (सं.)। (१) विविध वर्णों वाला, रंगबिरंगा । (२) विविध
आश्चर्यों से पूर्ण । (३) विलक्षण, चमत्कारी । 'मौलि-मालेव शोभा विचित्रं ।'
विन० ११.३ विच्छेद : सं०० (सं०) । खण्डन, कर्तन (काटना) । विन० ५७.७ विजय : सं००+ स्त्री० (सं० विजयः) । जय, सर्वोपरि उत्कर्ष । विन० २५.६ विज्ञान : सं०० (सं.)। (१) शिल्ल तथा शास्त्र के द्वारा प्राप्त ज्ञान ।
(२) विज्ञानमय कोश =ज्ञानेन्द्रिय+बुद्धि। (३) विवेक= सत् तथा असत् तत्त्वों को विविक्त बोध । (४) ब्रह्मज्ञान (माया तथा ब्रह्म का विवेक) ।
(५) स्वानुभति, परप्रत्यक्ष, अतीन्द्रिय स्वरूप बोध । विन० १०.४ विडंबित : वि० (सं.) । तिरोहित, अवच्छादित, अवमानित । 'जनु विडंबितकारी
विश्व-बाधा ।' विन० ४३.५ वितर्क : सं०० (सं०) । वाद-विवाद का तर्क, कल्पना, संशय, अनुमान । मा०
३.४.७ विद : वि० (सं.)। ज्ञाता । 'वेदांत-विद.. वेदांगविद ।' विन० २६.८ विदित : वि० (सं०) । विख्यात, प्रसिद्ध । विद्या : (दे० बिद्या)। (१) ज्ञान । (२) तत्त्व बोध । (३) शास्त्राभ्यास ।
(४) आत्मज्ञान । 'विविध विद्या विशद ।' विन० २६.८ शास्त्र आदि, कला,
कौशल । 'प्रणत जन-खेद-विच्छेद-विद्या-निपुण ।' विन० ५१.८ विद्युत् : संस्त्री० (सं.)। बिजली । विन० १०.३ विद्युल्लता : लता तुल्य बिजली की लम्बी रेखा । विन० २८.१ विद्राविणी : वि.स्त्री० (सं.) । खदेड़ देने वाली, दूर करने वाली। 'अघ वृद
विद्राविणी।' विन० १८.१ विधाता : वि०+सं० (सं.)। (१) विधायक, निर्माता। (२) ब्रह्मा। (३) विश्व
का धारणकर्ता तथा सष्टा=परमेश्वर । विन० ११.८
For Private and Personal Use Only