________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
तुलसी शब्द-कोश
बो : बाँध्यो । 'छूटिबे के जतम बिसेष बाँधो जायगो ।' विन० ६८.४ यो बाँधे उ । सेतुबद्ध किया । 'बाँध्यो बननिधि | मा० ६.५ मन: सं०पु० (सं० ब्राह्मण > प्रा० २. १४७.३
705
बम्हण > अ० बंभण ) । विप्र । मा०
वो: सं०पु० ए० (सं० वामम् > प्रा० वामं > अ० वावँउ ) । बाँया । 'जो दसकंठ दियो बाँवो ।' गी० १.८९.२ ( बायाँ देना == उपेक्षा करना, टालमटूल करना) । बाँस : सं०पु० (सं० वंश > प्रा० वंस) । (१) वेणु वृक्ष । रा०न० ३ (२) लाठी ( बाँस की ) । ' फरसा बाँस सेल सम करहीं ।' मा० २.१६१.५ (३) लग्गी । 'बाँस पुरान साज सब अठकठ ।' विन० १८६.२
बहि: बाहु (सं० बाहु = बाहा) । (१) भुज । मा० ३.२२.१ ( २ ) आश्रय, शरण ( मुहावरा ) । 'लाज बाँह बोले की ।' कवि० ६.५३
बांहपगार : (दे० पगार) चारदीवारी के समान रक्षक बाहुबल वाला = शरणदाता |
हनु० ३६
बाँह पगारु : बाँहपगार + कए० । एकमात्र शरणदाता । 'बाँहपगारु बोल को रच्छक ।' गी० ५.३५.४
बाँहबोल : शरण देने का वचन । विन० २७६.६
बाँहु : बाहु |
बाइ : पूकृ० ! (सं० व्यादाय) | फैलाकर, फाड़कर । 'मुख बाइ धावहि खान ।' मा० ६.१०१ छं० ३
बाउ, ऊ : बाय +कए० । वायु । मा० १.२८०.४
बाउर : वि०पु० (सं० वातुल > प्रा० वाउल्ल प्रलापी) । (१) पागल या विक्षिप्त । 'तेहि जड़ बरु बाउर कस कीन्हा । मा० १.६६.८ ( २ ) प्रलापी = कुछ का कुछ बक जाने वाला | 'मोन मलिन मैं बोलब बाउर ।' मा० २.२६३.५
बाउरि : बाउर + स्त्री० । विक्षिप्ता । 'बौरेहि के अनुराग भइउँ बड़ि बाउरि ।
पा०मं० ६३
बाऊ : बाउ | 'सीतल मंद सुरभि बह बाऊ ।' मा० १.१६१.३
बाएँ : (१) क्रि०वि० (सं० वामे ) । प्रतिकूल । 'जे बिनु काज दाहिनेहुं बाएँ ।' मा० १.४.१ (२) बांयी ओर । 'छींक भइ बाएँ ।' मा० २.१६२.४ (३) उलट कर । 'आयउँ लाइ रजायसु बाएँ । मा० २.३००.१
For Private and Personal Use Only
वाक्यग्यान : (सं० वाक्य-ज्ञान) जीवनचर्या में बिना उतारे हुए कोरा शास्त्रीय अर्थज्ञान ( आचार्य रामानुज ने ज्ञान की दो कोटियों की हैं - वाक्य ज्ञान और उपासना) । उपासनाहीन ज्ञान । 'बाक्यग्यान अत्यंत निपुन भय पार न पार्व कोई ।' विन० १२३.२