Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 802 si ghI jaina grantha mA lA saMsthApaka zrImad bahAdura siMhajI siMghI saMrakSaka zrI rAjendra siMha siMghI tathA zrI narendra siMha siMghI *****************[ granthAMka 11]************ vidhimArgaprakAzaka-zrIjinezvarasUriviracita [prAkRta bhASAmaya] kathA koSa prakaraNa SRI DALCHAND JI SINGHI zrI DAlacaTaDI siMghI/ pradhAna sampAdaka tathA saMcAlaka AcArya ji na vi ja ya muni (sammAnya niyAmaka-bhAratIya vidyAbhavana, baMbaI) ***********[ prakAzayitA ]******************* siM ghI jaina zAstra zikSA pITha bhAratIya vidyA bhavana baMbaI vi. saM. 2005] ' OM [mUlya 10-8-0 For Private conal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ THIARITMALIRITERALLITERAIPOT Bgmaininimmunmuniil svargavAsI sAdhacarita zrImAn DAlacandajI siMghI SARA bAbU zrIbahAdura siMhajI siMghIke puNyazloka pitA janma-vi. saM. 1921, mArga. vadi 6 Wan vargavAsa-vi. saM. 1984, poSa sudi 6 P dmonialhunate alamaal FullthimilititiILUmmalniti morpaarai E mpIREmpunMARRIAL SiminatimesT HANImmom - - amatiPimurtirithment Education Interational
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ glamma titunnindmmunity JAP I . m mortalitnit ommon Primantuntimate ASTRAINITAmirmwamil Pramanuman C dAnazIla-sAhityarasika-saMkRtipriya sva. zrIbAbU bahAdurasiMhajI siMghI A zrIramAgarasI jJAna maMdira zrI mahAjana agalA koza ajImagaMja-kalakattA janma tA. 28-6-1885] [mRtyu tA. 7-7-1944 paavnnnaiyaaly paar AzrImagara ra zAna maMdira zrI mahAkAra najArAdhanA kendra, kobA sA.ka. BEDIATRImmull Lammamminimuanslaminent Imaanindmmentatamarhim A.zrI hemanagara savina bhI mahAcAra jana ajadhAkA www.jainelibrary/arge
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ siM ghI jaina grantha mA lA -- X- - - ************[ granthAMka 11]************************* zrIjinezvarasUriviracita kathA koSaprakaraNa SRI DALCHAND JI SINGHI | zrI DAlacaTaDI siMghI - - - SINGHI JAIN SERIES *******************[ NUMBER 11]********************* KATHAKOSA PRAKARANA OF SRI JINESVARA SURI
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka la ka ttA nivAsI sAdhucarita-zreSThivarya zrImad DAlacandajI siMghI puNyasmRtinimitta pratiSThApita evaM prakAzita siMghI jaina grantha mA lA [jaina Agamika, dArzanika, sAhityika, aitihAsika, vaijJAnika, kathAtmaka - ityAdi vividhaviSayagumphita; prAkRta, saMskRta, apabhraMza, prAcInagUrjara - rAjasthAnI Adi nAnAbhASAnibaddha ; sArvajanIna purAtana vAGmaya tathA nUtana saMzodhanAtmaka sAhitya prakAzinI sarvazreSTha jaina granthAvali.] pratiSThAtA zrImad-DAlacandajI-siMghIsatputra kha. dAnazIla -sAhityarasika-saMskRtipriya zrI mad bahAdura siMhajI siMghI SRI BAHADUR SINGISAN SINGH 16 SARI %ER CENTbo bahAdura sihajI midhA DEL'S pradhAna sampAdaka tathA saMcAlaka AcArya ji na vi ja ya muni (sammAnya niyAmaka-bhAratIya vidyAbhavana, vaMbaI ) sarvaprakAra saMrakSaka zrI rAjendra siMha siMghI tathA zrI narendra siMha siMghI prakAzanakartA siMghI jaina zAstra zikSA pITha bhA ra tI ya vidyA bha va na baMbaI prakAzaka-jayantakRSNa ha. dave, oNnararI rajisTrAra, bhAratIya vidyA bhavana, caupATI roDa, baMbaI 7. mudraka-rAmacaMdra yesU zeDage, nirNayasAgara presa, 26-28, kolabhATa sTrITa, kAlabAdevI, baMbaI 2.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhimArgaprakAzaka - zrIjinezvarasUriviracita [ prAkRta bhASAmaya ] kathA koSa prakaraNa [ svopazavyAkhyA samaveta mULa prAkRta gAthAbaddha tathA vividha kathAnaka saMyukta; evaM suvistRta hindI prastAvanA, pariziSTa Adi samalaMkRta ] saMpAdaka AcArya jina vi ja ya muni [ adhiSThAtA - siMdhI jainazAstra zikSApITha tathA sammAnya niyAmaka - bhAratIya vidyA bhavana - baMbaI ] vikramAbda 2005] granthAMka 11] bhAratIya ciyA prakAzaka siMghI jaina zAstra zikSApITha bhAratIya vidyA bhavana baMbaI prathamAvRtti; pazca zata prati bhava * [ 1949 khristAbda [ mU0 rU0 10-8-0
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ SINGHI JAIN SERIES A COLLECTION OF CRITICAL EDITIONS OF IMPORTANT JAIN CANONICAL, PHILO. SOPHICAL, HISTORICAL, LITERARY, NARRATIVE AND OTHER WORKS IN PRAKRIT, SANSKRIT, APABHRAMSA AND OLD RAJASTHANIGUJARATI LANGUAGES, AND OF NEW STUDIES BY COMPETENT RESEARCH SCHOLARS ESTABLISHED IN THE SACRED MEMORY OF THE SAINT LIKE LATE SETH SRI DALCHANDJI SINGHI OF CALCUTTA BY HIS LATE DEVOTED SON DANASILA-SAHITYARASIKA - SANSKRITIPRIYA SRIMAN BAHADUR SINGHJI SINGHI DIRECTOR AND GENERAL EDITOR ACHARYA JINA VIJAYA MUNI (HON. DIRECTOR-BHARATIYA VIDYA BHAVAN - BOMBAY) * UNDER THE EXCLUSIVE PATRONAGE OF SRI RAJENDRA SINGH SINGHI SRI NARENDRA SINGH SINGHI AND * PUBLISHED BY SINGHI JAIN SASTRA SIKSHAPITHA BHARATIYA VIDYA BHAVAN BOMBAY
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ KATHAKOSA PRAKARANA OF SRI JINESVARA SURI CRITICALLY AND AUTHENTICALLY EDITED IN THE ORIGINAL PRAKRIT WITH AN ELABORATE INTRODUCTION IN HINDI BY ACHARYA JINA VIJAYA MUNI PUBLISHED BY SINGHI JAIN S'ASTRA S'IKSHAPITHA BHARATIYA VIDYA BHAVAN BOMBAY V. E. 2005) First Edition : Five Hundred Copies [1949 A. D. Vol. No. 11] sem [Price Rs. 10-8-0
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ // siMghIjainagranthamAlAsaMsthApakaprazastiH // bhasti baGgAbhidhe deze suprasiddhA mnormaa| murzidAbAda ityAkhyA purI vaibhavazAlinI // bahavo nivasantyatra jainA uukeshvNshjaaH| dhanADhyA nRpasammAnyA dhrmkrmpraaynnaaH|| zrIDAlacanda ityAsIt teSveko bahubhAgyavAn / sAdhuvat saccaritro yaH siMghIkulaprabhAkaraH // bAlya evAgato yazca kartuM vyApAravistRtim / kalikAtAmahApuryA dhRtadharmArtha nishcyH|| kuzAgrIyasvabuddhyaiva sadvatyA ca sunisstthyaa| upAyaM vipulAM lakSmI koTyadhipo'janiSTa saH // tasya manukumArIti sannArIkulamaNDanA / abhUt pativratA patnI zIlasaubhAgyabhUSaNA / zrIbahAdurasiMhAkhyo guNavA~stanayastayoH / abhavat sukRtI dAnI dharmapriyazca dhInidhiH // prAptA puNyavatA tena panI tilakasundarI / yasyAH saubhAgyacandreNa bhAsitaM tatkulAmbaram // zrImAn rAjendrasiMho'sya jyeSThaputraH suzikSitaH / yaH sarvakAryadakSatvAt piturdakSiNabAhuvat / / marendrasiMha ityAkhyastejasvI madhyamaH sutaH / sUnurvIrendrasiMhazca kaniSThaH saumyadarzanaH // santi trayo'pi satputrA aaptbhktipraaynnaaH| vinItAH saralA bhavyAH piturmArgAnugAminaH // anye'pi bahavastasyAbhavan svasrAdibAndhavAH / dhanairjanaiH samRddhaH san sa rAjeva vyarAjata // anyaccasarasvatyAM sadAsakto bhUtvA lakSmIpriyo'pyayam / tatrApyAsIt sadAcArI taJcitraM viduSAM khalu // 13 nAhaMkAro na durbhAvo na vilAso na durvyayaH / dRSTaH kadApi tadgehe satAM tad vismayAspadam // 14 bhakto gurujanAnAM sa vinItaH sajanAn prati / bandhujane'nurakto'bhUt prItaH poSyagaNeSvapi // deza-kAlasthitijJo'sau vidyA-vijJAnapUjakaH / itihAsAdi-sAhitya-saMskRti-satkalApriyaH / / samunnatyai samAjasya dharmasyotkarSahetave / pracArAya ca zikSAyA dattaM tena dhanaM dhanam // gatvA sabhA-samityAdau bhUtvA'dhyakSapadAnvitaH / datvA dAnaM yathAyogyaM protsAhitAzca karmaThAH // 18 evaM dhanena dehena jJAnena zubhaniSThayA / akarot sa yathAzakti satkarmANi sadAzayaH // athAnyadA prasaGgena svapituH smRtihetave / katu kiJcid viziSTaM sa kArya manasyacintayat // pUjyaH pitA sadaivAsIt samyaga-jJAnaruciH svayam / tasmAt tajjJAnavRddhyarthaM yatanIyaM mayA'pyaram // 21 vicAryaivaM svayaM citte punaH prApya susammatim / zraddhAspadasvamitrANAM viduSAM cApi tAzAma // jainajJAnaprasArArtha sthAne zAnti ni ke ta ne / siMdhIpadAdvitaM jaina jJAnapITha matISTipata // zrIjinavijayaH prAjJo muninAmnA ca vishrutH| svIkartuM prArthitastena tasyAdhiSThAyakaM padam // tasya saujanya-sauhArda-sthaiyaudAryAdisadguNaiH / vazIbhUya mudA yena svIkRtaM tatpadaM varam // kavIndreNa ravIndreNa svIyapAvanapANinA / rasa-nAgAGka-candrAddhe tatpratiSThA vyadhIyata // prArabdhaM muninA cApi kAryaM tadupayogikam / pAThanaM jJAnalipsUnAM tathaiva granthagumphanam // tasyaiva preraNAM prApya zrIsiMghIkulaketunA / svapitRzreyase caiSA prArabdhA granthamAlikA // udAracetasA tena dharmazIlena dAninA / vyayitaM puSkalaM dravyaM tattatkAryasusiddhaye // chAtrANAM vRttidAnena nekeSAM viduSAM tathA / jJAnAbhyAsAya niSkAmasAhAyyaM sa pradattavAn / jalavAyvAdikAnAM tu prAtikUlyAdasau muniH / kArya trivArSikaM tatra samApyAnyatra cAsthitaH // tatrApi satataM sarva lAhAyyaM tena yacchatA / granthamAlAprakAzAya mahotsAhaH pradarzitaH // nanda-nidhyeta-candrAbde jAtA punaH suyojanA / granthAvalyAH sthiratvAya vistarAya ca nUtanA tataH suhRtparAmarzAt siMghIvaMzanabhasvatA / bhA vi dyA bha va nA yeyaM granthamAlA samarpitA // AsIttasya manovAJchA'pUrvA granthaprakAzane / tadartha vyayitaM tena lakSAvadhi hi rUpyakam // durvilAsAd vidherhanta ! daurbhAgyAccAramabandhUnAm / svalpenaivAtha kAlena svarga sa sukRtI yayau / indu-kha-zUnya-netrAbde mAse ASADhasamjhake / kalikAtAkhyapuryAM sa prAptavAn paramAM gatim // 37 pitRbhaktaizca tatputraiH preyase piturAtmanaH / tathaiva apituH smRtyai prakAzyate'dhunA punaH // iyaM granthAvaliH zreSThA preSThA prajJAvatAM prthaa| bhUyAd bhUtyai satAM siMghIkulakIrtiprakAzikA // vidvajjanakRtAhAdA saccidAnandadA sadA / ciraM nandatviyaM loke zrIsaiMghI granthapaddhatiH // AGPSCWW. MMMMMMMMMmmmmmmmmm 00 SEW N 0.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||siNghiijaingrnthmaalaasmpaadkprshstiH|| svasti zrImedapATAkhyo dezo bhArata vizrutaH / rUpAhelIti sannAmnI purikA tatra susthitA // sadAcAra-vicArAbhyAM prAcInanRpateH samaH / zrImaccaturasiMho'tra rAThoDAnvayabhUmipaH // 'tatra zrIvRddhisiMho'bhUd rAjaputraH prasiddhibhAk / kSAtradharmadhano yazca paramArakulAgraNIH // muJja-bhojamukhA bhUpA jAtA yasmin mahAkule / kiM varNyate kulInatvaM ttkuljaatjnmnH|| patnI rAjakumArIti tasyAbhUd guNasaMhitA / caatury-ruup-laavnny-suvaak-saujnybhuussitaa|| kSatriyANIprabhApUrNA zauryoddIptamukhAkRtim / yAM dRSTvaiva jano mene rAjanyakulajA sviyam // putraH kisanasiMhAkhyo jAtastayoratipriyaH / raNamalla iti cAnyad yannAma jananIkRtam // zrIdevIhaMsanAmA'tra rAjapUjyo yatIzvaraH / jyotibhaiSajyavidyAnAM pAragAmI jnpriyH|| Agato marudezAd yo bhraman janapadAn bahan / jAtaH zrIvRddhisiMhasya prIti-zraddhAspadaM param // tenAthApratimapremNA sa tatsUnuH svasannidhau / rakSitaH, zikSitaH samyaka, kRto jainamatAnugaH // daurbhAgyAt tacchizorkhAlye guru-tAtau divaMgatau / vimUDhaH svagRhAt so'tha yadRcchayA vinirgataH // 11 20 tathA cabhrAntvA nekeSu dezeSu sevisvA ca bahUn narAn / dIkSito muNDito bhUtvA jAto jainamunistataH // 12 jJAtAnyanekazAstrANi nAnAdharmamatAni ca / madhyasthavRttinA tena tattvAtattvagaveSiNA // adhItA vividhA bhASA bhAratIyA yuropjaaH| anekA lipayo'pyevaM prala-nUtanakAlikAH // yena prakAzitA ke granthA vidvtprshNsitaaH| likhitA bahavo lekhA aitihyatathyagumphitAH // 15 sa bahubhiH suvidvadbhistanmaNDalaizca satkRtaH / jinavijayanAmnA'sau khyAto'bhavad manISiSu // yasya tAM vizruti jJAtvA zrImadgAndhImahAtmanA / AhUtaH sAdaraM puNyapattanAt svayamanyadA // pure cAhammadAbAde rASTrIyazikSaNAlayaH / vidyApITha iti khyAtaH pratiSThito yadA'bhavat // AcAryatvena tatroccainiyuktaH sa mahAtmanA / rasa-muni-nidhIndvabde purAtattvAkhyamandire // varSANAmaSTakaM yAvat sambhUSya tat padaM tataH / gatvA jarmanarASTre sa tatsaMskRtimadhItavAn / / tata bhAgatya sallamo rASTrakArye ca sakriyam / kArAvAso'pi samprApto yena svarAjyaparvaNi / / kramAt tato vinirmuktaH sthitaH zAnti niketne| vizvavandyakavIndrazrIravIndranAthabhUSite // siMdhIpadayutaM jainajJAnapIThaM tadAzritam / sthApitaM tatra siMghIzrIDAlacandasya sUnunA / / zrIbahAdurasiMhena dAnavIreNa dhImatA / smRtyarthaM nijatAtasya jainajJAnaprasArakam // pratiSThitazca tasyAsau pade'dhiSThAtRsaJjJake / adhyApayan varAn ziSyAn granthayan jainavAGmayam // tasyaiva preraNAM prApya zrIsiMghIkulaketunA / svapitRzreyase hyeSA prArabdhA granthamAlikA // athaivaM vigataM yasya varSANAmaSTakaM punaH / granthamAlAvikAsArthapravRttiSu prayasthataH // bANe-rana-nevendvabde muMbAInagarIsthitaH / muMzIti birudakhyAtaH kanhaiyAlAladhIsakhaH // pravRtto bhAratIyAnAM vidyAnAM pIThanirmitI / karmaniSThasya tasyAbhUt prayatnaH saphalo'cirAt // 29 viduSAM zrImatAM yogAt saMsthA jAtA pratiSThitA / bhAratIya padopeta vidyA bha va na sajJayA / mAhUtaH sahakArAya suhRdA sa muniH kRtau / tataH prabhRti tatrApi sahayogaM pradattavAn // tadbhavane'nyadA tasya sevA'dhikA jhapekSitA / svIkRtA namrabhAvena sA'pyAcAryapadAzritA // nanda-nidhya-candrAbde vaikrame vihitA punaH / etadgranthAvalIsthairyakRt tena navyayojanA // parAmarzAt tatastasya zrIsiMghIkulabhAsvatA / bhAvidyAbhavanAyeyaM granthamAlA samarpitA // pradattA dazasAhastrI punastasyopadezataH / svapitRsmRtimandirakaraNAya sukiirtinaa|| daivAdalpe gate kAle siMghIvoM divNgtH| yastasya jJAnasevAyAM sAhAyyamakarot mahat // pitRkAryapragatyartha yatnazIlaistadAtmajaiH / rAjendrasiMhamukhyaizca satkRtaM tadvacastataH // puNyazlokapiturnAnnA granthAgArakRte punaH / bandhujyeSTho guNazreSTho hyarddhalakSaM pradattavAn / granthamAlAprasiddhyartha pitRvattasya kAMkSitam / zrIsiMghIbandhubhiH sarvaM tadugirA'nuvidhIyate / vidvajanakRtAhAdA sacidAnandadA sdaa| ciraM nandatviyaM loke jinvijybhaartii|| ** * *
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMghI jaina granthamAlA > adyAvadhi mudritagranthanAmAvali1 merutuGgAcAryaracita prabandhacintAmaNi mUla- / 12 yazovijayopAdhyAyaviracita zAna bindupraka saMskRta grantha.. 2 purAtanaprabandhasaMgraha bahuvidha aitihyatathya- 13 hariSeNAcAryakRta vRhatkathAkoza. paripUrNa aneka nibandha saMcaya. 14 jainapustakaprazastisaMgraha, prathama bhAga. 3 rAjazekharasUriracita prabandhakoza. 15 haribhadrasUriviracita dhUtokhyAna. 4 jinaprabhasUrikRta vividhatIrthakalpa. 16 durgadevakRta riSTasamuccaya. 5 meghavijayopAdhyAyakRta devAnandamahAkAvya. 17 meghavijayopAdhyAyakRta digvijayamahAkAvya. 6 yazovijayopAdhyAyakRta jainatarkabhASA. 18 kavi abdula rahamAnakRta sandezarAsaka. 7 hemacandrAcAryakRta pramANamImAMsA. 19 bhartRharikRta zatakatrayAdi subhASitasaMgraha. 8 bhaTTAkalaGkadevakRta akalaGkagranthatrayI. 20 zAntyAcAryakRta nyAyAvatAravArtika-vRtti. 9 prabandhacintAmaNi-hindI bhASAntara. 21 kavi dhAhila racita paumasirIcariu. 10 prabhAcandrasUriracita prabhAvakacarita. 22 mahezvarasUrikRta nANapaMcamIkahA. 11 siddhicandropAdhyAyaracita bhAnucandragaNi- 23 bhadrabAhusaMhitA. carita. | 24 jinezvarasarikrata kathAkoSaprakaraNa. Life of Hemachandracharya: By Dr. G. Buhler. saMprati mudyamANagranthanAmAvalI - 1 kharataragacchabR li. / 11 jayapAhuDanAma nimittazAstra. .2 kumArapAlacaritrasaMgraha. . | 12 koUhalaviracita lIlAvatIkathA (prAkRta). 3 vividhagacchIyapaTAvalisaMgraha, 13 guNacandraviracita maMtrIkarmacandravaMzaprabandha. 4 jainapustakaprazastisaMgraha, bhAga 2. | 14 nayacandraviracita hammIramahAkAvya. 5 vijJaptisaMgraha vijJaptima hA le kha-vijJapti triveNI Adi aneka vijJaptilekha samuccaya. 15 mahendrasUrikRta narmadAsundarIkathA. 6 udyotanasUrikRta kuvalayamAlAkathA. 16 jinadattAkhyAnadvaya (prAkRta ). 7 udayaprabhasUrikRta dhamobhyudayamahAkAvya. 17 khayaMbhUviracita paumacariu (apabhraMza). 8 kIrtikaumudI Adi vastupAlaprazastisaMgraha. 18 siddhicandrakRta kAvyaprakAzakhaNDana. 9 dAmodarakRta uktivyakti prakaraNa. 19 jayasiMhasUrikRta dharmopadezamAlA. 10 mahAmuni guNapAlaviracita jaMbUcaritra (prAkRta) | 20 kauTalyakRta arthazAstra-saTIka. ... mudraNArtha nirdhArita evaM sajjIkRtagranthanAmAvali 1bhAnucandragaNikRta vivekavilAsaTIkA. 2 purAtana rAsa-bhAsAdisaMgraha. 3 prakIrNa vAkhyAya prakAza. 4 siddhicandropAdhyAyaviracita vAsavadattATIkA. 5 devacandrasUrikRta mUlazuddhiprakaraNavRtti. 6 ratnaprabhAcAryakRta upadezamAlA TIkA. 7 yazovijayopAdhyAyakRta anekAntavyavasthA. 8 jinezvarAcAryakRta pramAlakSaNa. 9 mahAnizIthasUtra. 10 taruNaprabhAcAryakRta AvazyakabAlAvabodha. 11 rAThoDavaMzAvali. 12 upakezagacchaprabandha. 13 varddhamAnAcAryakRta gaNaratnamahodadhi, 14 pratiSThAsomakRta somasaubhAgyakAvya. 15 nemicandrakRta SaSThIzataka (pRthak pRthak 3 bAlAvabodhayukta).16 zIlAMkAcArya viracita mahApuruSacaritra (prAkRta mahAgrantha). 17 caMdappahacariyaM (prAkRta). 18 neminAhacaritra (apabhraMzamahAgrantha). 19 upadezapadaTIkA (varddhamAnAcAryakRta). 20 nirvANalIlAvatI kathA (saM. kathA prantha). 21 sanatkumAracaritra (saMskRta kAvyagrantha). 22 rAjavallabha pAThakakRta bhojacaritra. 23 pramodamANikyakRta vAgbhaTAlaMkAravRtti. 24 somadevAdikRta vidagdhamukhamaNDanavRtti. 25 samayasundarAdikRta vRttaratnAkarakRti. 26 pANDityadarpaNa. 27 purAtana prabandhasaMgraha-hindI bhASAntara. 28 bhuvanabhAnucaritra bAlAvabodha. 29 bhuvanasundarI caritra (prAkRtakathA) ityAdi, ityAdi. *
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA kha0 bAbU zrI bahAdurasiMhajI siMghI aura siMghI jaina granthamAlA- smaraNAMjali prAstAvika vaktavya 12-16 pRSTha kathAkoSa prakaraNa aura jinezvarasUri * gaNadharasArdhazataka tathA vRhadgurvAva prastuta kathAkoSa prakaraNakA prakAzana 1-2 like varNanakA sAra 26-33 prastutagranthakI prApta pratiyAM 1 / somatilakasUri varNita jinezvara sUrike caritakA sAra 33-35 jinezvara sUrikA samaya aura tatkAlIna vRddhAcArya pravandhAvaligata jinezvara paristhiti sUrike caritakA sAra 36-37 jinezvara-sUrike samayameM jaina yati / kathAoMke sArAMzakA tAraNa 37 janoMkI avasthA aNahillapurake prasiddha jaina mandira aNahillapurameM caityavAsiyoMkA prabhAva 3 aura jainAcArya jinezvara sUrikA caityavAsiyoMke 38-41 jinezvara sUrikI kAryasaphalatA 41-43 viruddha Andolana vidhipakSa athavA kharataragacchakA 7 jinezvara sUrikI grantharacanA 43-72 prAdurbhAva aura gaurava jinezvarIya granthoMke viSayameM kucha , jinezvara sUrike jIvanakA anya vizeSa vivecana yatijanoMpara prabhAva (1) hAribhadrIya aSTaka prakaraNavRtti 44 jinezvarasUrise jainasamAjame nUtana (2) caityavandanavivaraNa 47 yugakA AraMbha (3) SaTrasthAnaka prakaraNa jinezvara sUrike jIvanacaritakA (4) paMcaliMgI prakaraNa sAhitya 7-19 (5)pramAlakSma athavA pramAlakSaNa 57 buddhisAgarAcAryakRta ullekha (6) nirvANalIlAvatI kathA 60 jinabhadrAcAryakRta ullekha jainakathAsAhityakA kucha jinacandrasUrikRta ullekha paricaya 67 abhayadevasUrikRta ullekha nirvANalIlAvatI kathAsArakA varddhamAnAcAryakRta ullekha devabhadrAcAryakRta ullekha saMkSipta paricaya jinadattasUrikRta ullekha (7) kathAkoza prakaraNa 73-124 jinezvarasUrike caritakI sAhityika zAlibhadrakI kathAkA sAra 75 sAmagrI 21 siMhakumAra nAmaka rAjakumArakI kathAkA sAra jinezvarasUrikI pUrvAvasthAkA paricaya22-26 jainasAMpradAyika vicAroMkI carcAkA jinezvaramarike caritakA sAra 26-43 kucha citraNa ka. anu.81 79
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ vissyaanukrmnnikaa| pRSTha 85 " pRSTha manorathathAvakakI kathAkA sAra 7 jinavandane viSNudatta nAgadattakathAnakam 38-39 rAmakA kahA huA laukika AkhyAna 84 8 jinaguNagAne siMhakumAra 39-49 dattakA kahA huA AkhyAna 9 sAdhuvaiyAvRttye bharatacakravarti 50-55 pAzvezrAvakakA kahA haA kathAnaka 87 10 sAdhudAnaphale zAlibhadra IzvarakathAnaka kRtapuNya 65-69 yakSa zrAvakakA kathAnaka 12 " AryAcandanA 70-71 vanadAnapara dhanadevakI kathA mUladeva 72-74 jainamandiroMkI pUjAvidhika viSayameM pUrNazreSTi 74-76 kucha vicAraNIya carcA sundarI 76-78 jinamandirake vidhAna viSayameM manoratha 78-84 dhavalavaNikaputrakI kathA [rAmakathitalaukikAkhyAnakam] 79-80 kuntalA rAnIkA AkhyAna [dattazrAvakakathitAkhyAnakam ] 80-81 sAvadhAcAryakA AkhyAna / pArzvadhAvakokta puNDarIkAkhyAnam ] 82-83 vaNikputra dRSTAnta 100 [pArzvazrAvakakathitamIzvarANyAnam ] 83-84 saMpradAyabheda honeke sUcaka kathAnaka 106 hariNakathAnakam 85-90 guruvirodhI municandra sAdhukA kathAnaka 107 ghutadAna 91-92 zvotAmbara-digambara saMgharSa sUcaka kathA 110 vasatidAna 92-93 jaina aura bauddha bhikSuoMke saMgharSakI kathA 111 kkhadAna brAhmaNa dharmIya sAMpradAyikoM ke sAtha jaina varazrAddha 94-95 __ sAdhuoMkA saMgharSa subhadrA tridaMDI bhakta kamalavaNikkA kathAnaka 116 95-101 23 , manoramA zaucavAdI brAhmaNa bhakta kauzika vaNikkA " 101-104 kathAnaka 24 zAsanonnatikaraNaviSayakazreNika , 104-105 brAhmaNake upadravase jaina sAdhukI rakSA 25 , , datta " kakA kathAnaka 120 26 zAsanadoSodbhAvane jayadeva ,, 106-109 jinezvara sUrikA vividha viSayaka 27 , , devaDa , 109-112 zAstroMkA parijJAna ___ 123 28 " " dudda , 112-113 29 sAdhugaNadoSadarzane kauzikavaNika , 113-114 30 , , kamala , gaNadharasArdhazata prakaraNAntargata jinezvara 31 sAdhujanApamAnanivAraNe dhanadeva , 117-125 sUri caritavarNanam 1-22 32 viparItajJAnaphale dhavala , 125-135 kharataragacchapaTTAvaligatollekha 23-24 [sAradyAcAryakathAnakam] ke kathAkoSaprakaraNa mUlagranthAnukrama ke [vaNigdArakadRSTAntaH] granthakArasUcitaabhidheyaprayojanAdikam | 33 jainadharmotsAhapradAne pradyumnarAja , 135-150 1 jinapUjAviSayaka zukamithunakakathAnakam 2-11 34 viparItadharmakathAkaraNe municandrasAdhu , 150-160 nAgadattakathAnakam 35 zAsanonnatikaraNe jayasenari 11-21 , 160-171 jinadatta 21-27 36 jainadharmotsAhapradAne sundarIdasa , 171-179 sUrasenA 27-34 kathAnakagatavaktavyazeSam 179 zrImAlI granthalekhakaprazastiH 181 6 , roranArI 37-38 ! kathAnakakozaprakaraNa-mUlasUtrapATha 182-184 pariziSTAtmaka / / / / / Mmm
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarpaNa 35 varSa jitane jIvanake viziSTa kAlavyApI zAstrAvagAhaka, sauhArdapUrNa, sahacAra evaM sahakAra kI sukhada smRtike samupalakSyArtha prajJA na na ya na - paNDita pravara zrI sukhalAla jI ke karakamalameM * - jina vijaya
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ kha0 bAbU zrI bahAdura siMhajI siMghI aura siMghI jaina grantha mA lA * [smaraNAJja li]Y2mera ananya AdarzapoSaka, kAryasAdhaka, utsAhapreraka aura sahRdaya nehAspada bAbU zrI bahAdura siMhajI siMghI, jinhoMne merI viziSTa preraNAse, apane svargavAsI sAdhucarita pitA zrI DAlacaMdajI siMghIke puNyasmaraNa nimitta, isa 'siMdhI jaina granthamAlA' kI kIrtikAriNI sthApanA karake, isake liye prativarSa hajAroM rupaye kharca karane kI Adarza udAratA prakaTa kI thI, aura jinakI aisI asAdhAraNa jJAnabhaktike sAtha ananya Arthika udAravRtti dekha kara, maiMne bhI apane jIvanakA viziSTa zaktizAlI aura bahuta hI mUlyavAn avazeSa uttara kAla, isa granthamAlAke hI vikAsa aura prakAzake liye sarvAtmanA rUpase samarpita kara diyA thA; tathA jinhoMne isa granthamAlAkA vigata 13-14 varSoM meM aisA suMdara, samRddha aura sarvAdaraNIya kAryaphala niSpanna huA dekha kara, bhaviSyameM isake kAryako aura adhika pragatimAna tathA vistIrNa rUpameM dekhanekI apane jIvanakI eka mAtra parama abhilASA rakhI thI; aura tadanusAra, merI preraNA aura yojanAkA anusaraNa karake prastuta granthamAlAkI prabandhAtmaka kAryavyavasthA 'bhAratIya vidyAbhavana' ko samarpita kara denekI mahatI udAratA dikhA kara, jinhoMne isake bhAvIke sambandhameM nizcita ho jAnekI AzA kI thI vaha puNyavAn , sAhityarasika, udAramanaska, amRtAbhilASI, abhinandanIya AtmA, aba isa granthamAlAke prakAzanoMko pratyakSa dekhaneke liye isa saMsArameM vidyamAna nahIM hai| san 1944 kI julAI mAsakI 7 vIM tArIkhako, 59 varSakI avasthAmeM vaha mahAn AsmA isa lokameMse prasthAna kara gayA / unake bhavya, AdaraNIya, spRhaNIya, aura zlAghanIya jIvanako apanI kucha raNAMjali' pradAna karaneke nimitta, unake jIvanakA thoDAsA saMkSipta paricaya Alekhita karanA yahAM yogya hogaa| siMdhIjIke jIvanake sAthake mere khAsa khAsa smaraNoMkA vistRta Alekhana, maiMne unake hI 'smAraka grantha' ke rUpameM prakAzita kiye gaye 'bhAratIya vidyA' nAmaka patrikAke tRtIya bhAgakI anupUrti meM kiyA hai / unake sambandhameM vizeSa jAnanekI icchA rakhane vAle vAcakoMko vaha 'smAraka grantha' dekhanA caahiye| bAbU zrI bahAdura siMhajIkA janma baMgAlake murzidAbAda paraganemeM sthita ajImagaMja nAmaka sthAnameM saMvat 1941 meM huA thaa| vaha bAbU DAlacaMdajI siMghIke ekamAtra putra the| unakI mAtA zrImatI manukumArI ajImagaMjake hI baida kuTumbake bAbU jayacaMdajIkI suputrI thI / zrI manakumArIkI eka bahana jagataseThajIke yahA~ byAhI gaI thI aura dUsarI bahana suprasiddha nAhara kuTumbameM byAhI gaI thii| kalakattAke sva. suprasiddha jaina skaoNlara aura agraNI vyakti bAbU pUraNacaMdajI nAhara, bAbU bahAdura siMhajI siMghIke mausere bhAI the| siMghIjIkA byAha bAlucara - ajImagaMjake suprasiddha dhanADhya jainagRhastha lakSmIpata siMhajIkI pautrI aura chatrapata siMhajIkI putrI zrImatI tilakasuMdarIke sAtha, saMvat 1954 meM huA thaa| isa prakAra zrI bahAdura siMhajI siMghIkA kauTumbika sambandha baMgAlake khAsa prasiddha jaina kuTamboMke sAthameM pragADha rUpase saMkalita thaa| bAbU zrI bahAdura siMhajIke pitA bAbU DAlacaMdajI siMghI baMgAlake jaina mahAjanoMmeM eka bahuta hI prasiddha aura saccarita puruSa ho gaye haiN| vaha apane akele svapuruSArtha aura svaudyogase, eka bahuta hI sAdhAraNa sthitike vyApArIkI koTimeMse koTyadhipatikI sthitiko pahu~ce the aura sAre baMgAla meM eka supratiSThita aura prAmANika vyApArIke rUpameM unhoMne viziSTa khyAti prApta kI thI / eka samaya ve baMgAlake sabase
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMghI jaina grantha maalaa| mukhya vyApAra jUTake sabase bar3e vyApArI ho gaye the / unake puruSArthase unakI vyApArI peDhI jo harisiMha nihAlacaMdake nAmase calatI thI, vaha baMgAlameM jUTakA vyApAra karanevAlI dezI tathA videzI peDhIyoMmeM sabase bar3I peDhI ginI jAne lgii| bAbU DAlacaMdajI siMghIkA janma saMvat 1921 meM huA thA aura 1935 meM unakA zrImannukumArIke sAtha vivAha huaa| 14-15 varSakI avasthAmeM DAlacaMdajIne apane pitAkI dukAnakA kArabhAra, jo ki usa samaya bahuta hI sAdhAraNarUpase calatA thA, apane hAthameM liyaa| vaha ajImagaMja choDa kara kalakattA Aye aura vahA~ unhoMne apanI parizramazIlatA tathA ucca adhyavasAyake dvArA kArabhArako dhIre dhIre bahuta hI baDhAyA aura aMtameM usako eka sabase bar3e 'pharma ke rUpameM sthApita kiyaa| jisa samaya kalakattAmeM 'jUTa belarsa esosiezana kI sthApanA haI, usa samaya bAba DAlacaMdajI siMghI usake sarvaprathama presiDeNTa banAye gaye / jUTake vyApArameM isa prakAra sabase bar3A sthAna prApta karane ke bAda unhoMne apanA lakSya dUsare dUsare udyogoMkI ora bhI diyaa| eka ora unhoMne madhyaprAntasthita korIyA sTeTameM koyalekI khAnoMke udyogakI nIMva DAlI aura dUsarI ora dakSiNake zakani aura akalatarAke rAjyoM meM sthita cUneke pattharoMkI khAnoMke tathA belagAma, sAvaMtavADI, icalakaraMjI jaise sthAnoM meM AI huI 'boksAiTa' kI khAnoMke vikAsakI zodhake pIche apanA lakSya kendrita kiyaa| koyaleke udyogake liye unhoMne mesarsa DAlacaMda bahAdurasiMha' isa nAmakI navIna peDhIkI sthApanA kI: jo ki Aja hiMdastAna meM eka a peDhI ginI jAtI hai| isake atirikta unhoMne baMgAlake covIsaparaganA, raMgapura, pUrNiyA bhAdi paraganoMmeM bar3I jamIMdArI bhI kharIdI aura isa prakAra baMgAla ke nAmAMkita jamIMdAroMmeM bhI unhoMne apanA khAsa sthAna prApta kiyaa| bAbU DAlacaMdajIkI aisI supratiSThA kevala vyApArika kSetrameM hI maryAdita nahIM thii| vaha apanI udAratA aura dhArmikatAke liye bhI utane hI suprasiddha the| unakI paropakAravRtti bhI utanI hI prazaMsanIya thii| paraMtu sAthameM paropakArasulabha prasiddhi se ve dUra rahate the| bahuta adhika parimANameM ve gupta rItise hI arthI janoMko apanI udAratAkA lAbha diyA karate the| unhoMne apane jIvanameM lAkhoMkA dAna kiyA hogA; paraMtu usakI prasiddhikI kAmanA unhoMne svamameM bhI nahIM kii| unake suputra bAbU zrI bahAdura siMhajIne prasaMgavaza mujhe kahA thA ki ve jo kucha dAna Adi karate the usakI khabara ve mujha takako bhI na hone dete the| isaliye unake dAna sambandhI kevala 2-4 prasaGgoMkI hI khabara mujhe prApta ho sakI thii| san 1926 meM 'cittaraMjana sevA sadana' ke liye kalakattAmeM caMdA kiyA gayA thaa| usa samaya eka vAra khuda mahAtmAjI unake makAna para gaye the taba unhoMne vinA mA~ge hI mahAtmAjIko isa kAryake liye 10000 dasa hajAra rupaye diye the| 1917 meM kalakattAmeM 'gavarnameNTa hAusa' ke medAnameM, laoNrDa kArmAikalake sabhApatitvameM reDakraoNsake liye eka utsava huA thA usameM unhoMne 21000 rupaye diye the; tathA prathama mahAyuddhake samaya unhoMne 3,00,000 rupaye ke 'vaoNra baoNNDas' kharIda kara sarakArI caMde meM madada kI thii| apanI aMtima avasthAmeM unhoMne apane nikaTa kuTumbI janoMko-jinakI Arthika sthiti bahuta hI sAdhAraNa prakArakI thI unako-bAraha lAkha rupaye bAMTa denekI vyavasthA kI thI, jisakA pAlana unake suputra bAbU bahAdura siMhajIne kiyA thaa| bAbU DAlacaMdajIkA gArhasthyajIvana bahuta hI AdarzarUpa thaa| unakI dharmapatnI zrImatI manukumArI eka Adarza aura dharmaparAyaNA patnI thii| pati-patnI donoM sadAcAra, suvicAra aura susaMskArakI mUrti jaise the / DAlacaMdajIkA jIvana bahuta hI sAdA aura sAdhutvase paripUrNa thaa| vyavahAra aura vyApAra donoM meM unakA atyaMta prAmANika aura nItipUrvaka vartana thaa| svabhAvase ve bahuta hI zAnta aura nirabhimAnI the| jJAnamArgake Upara unakI gaharI zraddhA thii| unakI tatvajJAnaviSayaka pustakoM ke paThana aura zravaNakI ora atyadhika ruci rahatI thii| krisnanagara kaoNlejake eka adhyAtmalakSI baMgAlI prophesara bAbU brajalAla adhikArI, jo yogaviSayaka prakriyAke acche abhyAsI aura tattvaciMtaka the, unake sahavAsase bAbU DAlacaMdajIkI bhI yaugika prakriyAkI ora khUba ruci ho gaI thI aura isaliye unhoMne unake pAsase isa viSayakI kucha khAsa prakriyAoMkA gaharA abhyAsa bhI kiyA thaa| zArIrika svAsthya aura mAnasika pavitratAkA jisase vikAsa ho aisI ,vyAvahArika jIvanake liye atyaMta upayogI, kitanI hI yaugika prakriyAoMkI ora, unhoMne apanI patrI tathA putra-putrI Adiko bhI abhyAsa karane ke liye prerita kiye the|
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAbU zrI bahAdurasiMhajI- smaraNAMjali / jaina dharmake vizuddha tatvoMke pracAra aura sarvopayogI jaina sAhityake prakAzanake liye bhI unakI khAsa ruci thI aura paMDitapravara sukhalAlajIke paricayake bAda isa kAryake liye kucha vizeSa sakriya prayatna karane kI unakI utkaNThA jAga uThI thii| isa utkaNThA ko mUrtarUpa deneke liye ve kalakattAmeM 2-4 lAkha rupaye kharca karake kisI sAhityika yA zaikSaNika kendrako sthApita karanekI yojanAkA vicAra kara hI rahe the jitanemeM ekAeka san 1927 (vi. saM. 1984)meM unakA svargavAsa ho gyaa| bAbU DAlacaMdajI siMghI, apane samayake baMgAla nivAsI jaina-samAjameM eka atyanta pratiSThita vyApArI, dIrghadarzI udyogapati, baDe jamIMdAra, udAracetA sadgRhastha aura sAdhucarita satpuruSa the| ve apanI yaha sarva sampatti aura guNavattAkA samagra vArasA apane suyogya putra bAbU bahAdura siMhajIke supUrda kara gaye, jinhoMne apane ina puNyazloka pitAkI sthUla sampatti aura sUkSma satkIrti - donoMko bahuta hI suMdara prakArase bar3hA kara pitAkI apekSA bhI savAI zreSThatA prApta karanekI viziSTa pratiSThA prApta kI thii| bAbU zrI bAhAdura siMhajImeM apane pitAkI vyApArika kuzalatA, vyAvahArika nipuNatA aura sAMskArika saniSThA to saMpUrNa aMzameM vAraseke rUpameM utarI hI thI; parantu usake atirikta unameM bauddhika vizadatA, kalAtmaka rasikatA aura vividhaviSayagrAhiNI prAJjala pratibhAkA bhI ucca prakArakA sabhiveza hubhA thA aura isaliye ve eka asAdhAraNa vyaktitva rakhanevAle mahAnubhAvoMkI paMktimeM sthAna prApta karane kI yogyatA hAsila kara sake the| __ ve apane pitAke ekamAtra putra the, ataeva una para, apane pitAke vizAla kArabhArameM, bacapanase hI lakSya denekA kartavya A par3A thaa| phalasvarUpa ve hAiskulakA abhyAsa pUrA karaneke sivAya kaoNlejameM jA kara adhika abhyAsa karanekA avasara prApta nahIM kara sake the / phira bhI unakI jJAnaruci bahuta hI tIna thI, ataeva unhoMne svayameva vividha prakArake sAhityake vAcanakA abhyAsa khUba hI bar3hAyA aura isaliye ve aMgrejIke sivAya, baMgAlI, hiMdI, gujarAtI bhASAe~ bhI bahuta acchI taraha jAnate the aura ina bhASAoMmeM likhita vividha pustakoMke paThanameM satata nimagna rahate the| bacapanase hI unheM prAcIna vastuoMke saMgrahakA bhArI zauka laga gayA thA aura isaliye ve prAcIna sikkoM, citroM, mUrtiyoM aura vaisI dUsarI dUsarI mUlyavAn cIjoMkA saMgraha karaneke atyanta rasika ho gaye the| isake sAtha unakA javAhirAtakI ora bhI khUba zauka baDha gayAthA ataH ve isa viSayameM bhI khUba niSNAta bana gaye the / isake pariNAmasvarUpa unhoMne apane pAsa sikkoM, citroM, hastalikhita bahumUlya pustakoM AdikA jo amUlya saMgraha ekatrita kiyA vaha Aja hiMdustAnake ine gine hue nAmI saMgrahoMmeM, eka mahatvapUrNa sthAna prApta kare aisA hai| unake prAcIna sikkoM kA saMgraha to itanA adhika viziSTa prakArakA hai ki usakA Aja sArI duniyAmeM tIsarA yA cauthA sthAna AtA hai| ve isa viSayameM, itane nipuNa ho gaye the ki bar3e bar3e myUjiyamoMke kyUreTara bhI bAra bAra unase salAha aura abhiprAya prApta karaneke liye unake pAsa Ate rahate the| . ve apane aise ucca sAMskRtika zokake kAraNa deza-videzakI vaisI sAMskRtika pravRttiyA~ karanevAlI anekoM saMsthAoMke sadasya Adi bane the / udAharaNasvarUpa-raoNyala eziyATika sosAyaTI oNpha baMgAla, amerikana jyograoNphikala sosAyaTI nyUyaoNrka, baMgIya sAhitya pariSad kalakattA, nyUmesmeTika sosAyaTI oNpha iNDiyA-ityAdi aneka prasiddha saMsthAoMke ve utsAhI sabhAgada the| sAhitya aura zikSaNa viSayaka pravRtti karanevAlI jaina tathA jainetara anekoM saMsthAoM ko unhoMne muktamanase dAna de karake, ina viSayoMke prasArameM apanI utkaTa abhirucikA uttama paricaya diyA thaa| unhoMne isa prakAra kitanI saMsthAoMko Arthika sahAyatA dI thI, usakI sampUrNa sUcito nahIM mila sakI hai| aise kAryo meM ve apane pitAkI hI taraha, prAyaH mauna rahate the aura isake liye apanI prasiddhi prAsa karane kI AkAMkSA nahIM rakhate the| unake sAtha kisI kisI vakta prasaMgocita vArtAlApa karate samaya, isa sambandhI jo thor3I bahata ghaTanAe~ jJAta ho sakIM usake AdhAra parase, unake pAsase Arthika sahAyatA prApta karanevAlI kucha saMsthAoMke nAma Adi isa prakAra jAna sakA huuN|
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMghI jaina grantha mAlA / hiMdU ekeDemI, dolatapura ( baMgAla ). ru0 15000) tarakkI - urdU baMgAlA. 5000) hiMdI - sAhitya pariSaddbhavana ( ilAhAbAda ) 12500) vizuddhAnaMda sarasvatI mAravADI haoNspITala, kalakattA. 10000) eka meTarniTI homa kalakattA. 2500) banArasa hiMdU yUnivarsiTI. 2500) jIyAgaa hAiskUla. 5000) jIyAgaa laNDana mizana haoNspITala. 6000J kalakattA- murzidAbAda jaina mandira. 11000) jainadharmapracAraka sabhA, mAnabhUma . 5000) jainabhavana, kalakattA. 15000) jaina pustaka pracAraka maNDala, AgarA. 7500) jaina maMdira, AgarA. 3500) jaina hAiskUla, aMbAlA. 21000) jaina prAkRtakoSa ke liye, 2500) bhAratIya vidyAbhavana, baMbaI. 10000) isake atirikta hajAra-hajAra, pA~ca-pA~casokIsI choTI moTI rakameM to unhoMne saiMkaDoM kI saMkhyA meM dI haiM, jisakA yoga koI DeDha do lAkha se bhI adhika hogA / 6 sAhitya aura zikSaNakI pragati ke liye siMghIjI jitanA utsAha aura udyoga dikhalAte the, utane hI ke sAmAjika pragati ke liye bhI prayatnazIla the / aneka bAra unhoMne aisI sAmAjika sabhAoM ityAdi meM pramukha rUpase bhAga le karake apane isa viSayakA bhAntarika utsAha aura sahakArabhAva pradarzita kiyA thA / san 1926 meM baMbaI meM honevAlI jaina zvetAmbara kaoNnpharansake khAsa adhivezanake ve sabhApati bane the / udayapura rAjyameM Aye hue kesarIyAjI tIrthakI vyavasthAke viSaya meM sTeTake sAtha jo prazna upasthita huA thA usameM unhoMne sabase adhika tana, mana aura dhanase sahayoga diyA thaa| isa prakAra ve jaina samAja ke hitakI pravRttiyoM meM yathAyogya sampUrNa sahayoga dete the; paraMtu isake sAtha ve sAmAjika mUDhatA aura sAmpradAyika kaTTaratA ke pUrNa virodhI bhI the / dhanavAna aura pratiSThita gine jAne vAle dUsare rUDhibhakta jainoMkI taraha ve saMkIrNa manovRtti yA andhazraddhAkI poSaka vikRta bhaktise sarvathA pare rahate the / AcAra, vicAra evaM vyavahAra meM ve bahuta hI udAra aura vivekazIla the / 1 unakA gAIsthya jIvana bhI bahuta sAdA aura sAvika thA / baMgAlake jisa prakArake navAbI gine jAne vAle vAtAvaraNa meM ve paidA aura baDe hue the usa vAtAvaraNakI unake jIvana para kucha bhI kharAba asara nahIM huI thI aura ve lagabhaga usa vAtAvaraNase bilakula alipta jaise the / itane bar3e zrImAn hone para bhI, zrImaMtAike - dhanikatA ke bure vilAsa yA mithyA ADambarale ve sadaiva dUra rahate the / durvyaya aura durvyasanake prati unakA bhArI tiraskAra thA / unake samAna sthitivAle dhanavAna jaba apane moja-zauka, AnaMda-pramoda, vilAsa - pravAsa, samArambha- mahotsava ityAdimeM lAkhoM rupaye ur3Ate the taba siMghIjI unase bilakula vimukha rahate the / unakA zauka kevala acche vAcana aura kalAmaya vastuoMke dekhanekA tathA saMgraha karanekA thA / jaba dekho taba, ve apanI gAdI para baiThe baiThe sAhitya, itihAsa, sthApatya, citra, vijJAna, bhUgola aura bhUgarbhavidyAse sambandha rakhane vAle sAmayikoM yA pustakoM ko paDhate hI dikhAI diyA karate the / apane aise viziSTa vAcanake zaukake kAraNa ve aMgrejI, baMgAlI, hiMdI, gujarAtI AdimeM prakAzita hone vAle ucca koTike, ukta viSayoMse sambandha rakhanevAle vividha prakArake sAmayika patroM aura jarnaloM ko niyamita rUpase maMgAte rahate the| oNrTa, ArkioNlaoNjI, epIgrAphI, jyograoNphI, AikaoNnograoNphI, hisTarI aura mAiniGga Adi viSayoMkI pustakoMkI unhoMne apane pAsa eka acchI lAibrerI hI banA lI thI / ve svabhAvase ekAntapriya aura alpabhASI the / vyarthakI bAteM karanekI ora yA gapeM mAranekI ora unakA bahuta hI abhAva rahatA thA / apane vyAvasAyika vyavahArakI yA vizAla kArabhArakI bAtoM meM bhI ve
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ sva. bAbU zrI bahAdurasiMhajI siMghI-smaraNAMjali / bahuta hI mitabhASI the| paraMtu jaba unake priya viSayoMkI-jaise ki sthApatya, itihAsa, citra bhAdikIcarcA calatI taba usameM ve itane nimagna ho jAte the ki kitane hI ghaNTe vyatIta ho jAne para bhI ve usase thakate nahIM the aura na kisI tarahakI vyAkulatAkA anubhava karate the|| unakI buddhi atyaMta tIkSNa thii| kisI bhI vastuko samajhane yA usakA marma pakar3ane meM unako thor3A sA bhI samaya nahIM lagatA thaa| vijJAna aura tatvajJAnakI gaMbhIra bAteM bhI ve acchI taraha samajha sakate the aura unakA manana karake unheM pacA lete the| tarka aura dalIlabAjImeM ve bar3e bar3e kAyadAbAjoMse bhI bAjI mAra lete the tathA cAhe jaisA cAlAka bhI unheM apanI cAlAkIse cakita yA mugdha nahIM banA sakatA thaa| __ apane siddhAnta yA vicArameM ve bahuta hI dRr3hamanaska the| eka bAra koI vicAra nizcita kara leneke bAda aura kisI kAryakA svIkAra kara leneke bAda usameMse cala-vicala honA ve bilakula pasaMda nahIM karate the| vyavahAra meM bhI ve bahuta hI prAmANika vRttivAle the| dUsare dhanavAnoMkI taraha vyApArameM chala-prapaMca, dhokhAghar3I yA saca-jhUTha karake dhana prApta karanekI tRSNA unako yatkiMcit bhI nahIM hotI thii| unakI aisI vyAvahArika prAmANikatAko lakSyameM rakha karake iMgleNDakI markenTAila beGkake DAyarekTaroMkI borDane apanI kalakattAkI zAkhAke borDa meM, eka DAyarekTara honeke liye unase khAsa prArthanA kI thii| isake pahale kisI bhI hiMdustAnI vyApArIko yaha mAna prApta nahIM huA thaa| pratibhA aura prAmANikatAke sAtha unameM yojanAzakti bhI bahuta ucca prakArakI thii| unhoMne apanI hI svataMtra buddhi aura kuzalatA dvArA eka ora apanI bahuta bar3I jamIMdArIkI aura dUsarI ora koliyArI Adi mAiniGgake udyogakI, jo suvyavasthA aura sughaTanA kI thI, use dekha karake usa-usa viSayake jJAtA loga cakita ho jAte the| apane gharake choTe se choTe kAmase zuru karake TheTha koliyArI jaise bar3e kArakhAne takameM-jahA~ ki hajAroM manuSya kAma karate rahate haiM - bahuta hI niyamita, suvyavasthita aura suyojita rItise kAma calA kare, vaisI unakI sadA vyavasthA rahatI thii| darabAnase lagA kara apane samavayaska jaise putroM takameM, eka samAna, ucca prakArakA zista-pAlana aura ziSTa AcaraNa unake yahA~ dRSTigocara hotA thA / siMdhIjI meM aisI samartha yojakazakti hone para bhI, aura unake pAsa sampUrNa prakArakI sAdhana-sampamatA hone para bhI, ve prapaMcamaya jIvanase dUra rahate the aura apane nAmakI prasiddhike liye yA logoMmeM bar3e AdamI ginAne ke liye vaisI koI pravRtti nahIM karate the| rAyabahAdara, rAjAbahAdura yA sara-nAiTa ityAdi sarakArI upAdhiyoMko dhAraNa karanekI yA koMsiloMmeM jA karake onarebala bananekI unakI kabhI icchA nahIM huI thii| aisI ADambarapUrNa pravRttiyoMmeM paisekA durvyaya karane kI apekSA ve sadA sAhityopayogI aura zikSaNopayogI kAryoM meM apane dhanakA sadRvyaya kiyA karate the| bhAratavarSakI prAcIna kalA aura usase saMbaMdha rakhanevAlI prAcIna vastuoMkI ora unakA utkaTa anurAga thA aura isaliye usake pIche unhoMne lAkhoM rupaye kharca kiye the| siMghIjI ke sAtha merA pratyakSa paricaya san 1930 meM prArambha huaa| unakI icchA apane sadgata puNyazloka pitAke smArakameM, jisase jaina sAhityakA prasAra aura prakAza ho vaisI. koI viziSTa saMsthA sthApita karanekI thii| mere jIvanake sudIrghakAlIna sahakArI, sahacArI aura sanmitra paMDitapravara zrIsukhalAlajI, bAbU zrI DAlacaMdajIke vizeSa zraddhAbhAjana the; ataeva zrI bahAdura siMhajI bhI ina para utanA hI viziSTa sadabhAva rakhate the| paMDitajIke parAmarza aura prastAvase, unhoMne mujhase isa kAryakI yojanA aura vyavasthA hAthameM lene ke liye prArthanA kI aura maiMne bhI apanI abhISTatama pravRttike Adarzake anurUpa, uttama koTike sAdhanakI prApti hotI dekha kara, usakA saharSa aura sollAsa svIkAra kiyA / san 1931 ke pahale dina, vizvavaMdya kavIndra zrI ravIndranAtha ThAkurake vibhUtivihArasamAna vizvavikhyAta zAntiniketanake vizva bhAratI vidyAbhavana meM 'siMghI jaina jJAnapITha' kI sthApanA kI aura vahA~ jaina sAhitya ke adhyayana-adhyApana aura saMzodhana-saMpAdana AdikA kArya prArambha kiyA / isa prasaMgase sambandhita kucha prAthamika varNana, isa granthamAlAmeM sabase prathama prakAzita 'prabandha ciMtAmaNi' nAmaka granthakI prastAvanAmeM diyA gayA hai / isaliye usakI yahAM punarukti karanA anAvazyaka hai| siMghIjIne merI preraNAse 'siMghI jaina jJAnapITha' kI sthApanAke sAtha, jaina-sAhityake uttamottama grantharanoMko Adhunika zAstrIya paddhatipUrSaka, yogya vidvAnoM dvArA sundara rItise, saMzodhita-saMpAdita karavAke prakAzita karane ke liye aura vaisA karake jaina sAhityakI sArvajanika pratiSThA sthApita karaneke liye isa "siMdhI
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMdhI jaina grantha mA lA / jaina granthamAlA' kI viziSTa yojanAkA bhI saharSa svIkAra kiyA aura isake liye Avazyaka aura apekSita arthavyaya karanekA udAra utsAha pradarzita kiyaa| prArambhameM zAntiniketanako lakSyameM rakha kara, eka 3 varSakA kAryakrama banAyA gayA aura tadanusAra vahA~ kAma prArambha kiyA gayA / parantu ina tIna varSoMke anubhavake anta meM, zAntiniketanakA sthAna mujhe apane kArya aura svAsthyakI dRSTise barAbara anukUla pratIta nahIM huaa| ataeva anicchApUrvaka mujhe vaha sthAna chor3anA par3A aura ahamadAbAdameM 'gujarAta vidyApITha'ke sannikaTa 'ane kA nta vihAra' banA karake vahA~ isa kAryakI pravRtti cAlU rakhI / isa granthamAlAmeM prakAzita granthoMkI sarvatra uttama prazaMsA, prasiddhi aura pratiSTA dekha kara siMghIjIkA utsAha khUba bar3hA aura unhoMne isa sambandhameM jitanA kharca ho utanA kharca karanekI, aura jase bane vaise adhika saMkhyAmeM grantha prakAzita hote hue dekhanekI apanI udAra manovRtti mere sAmane vAraMvAra prakaTa kii| maiM bhI unake aise apUrva utsAhase prerita ho kara yathAzakti isa kAryako, adhika se adhika vega deneke liye prayatnavAna rhaa| / san 1938 ke julAI mAsameM, mere parama suhRd zrIyuta kanhaiyAlAla mANekalAla muMzIkA-jo usa samaya baMbaIkI kA~gresa gavarnameNTake gRhamaMtrIke ucca pada para adhiSTita the-akasmAt eka patra mujhe milA, jisameM inhoMne sUcita kiyA thA ki 'seTha muMgAlAla goenakAne do lAkha rupayoMkI eka udAra rakama mujhe suprata kI hai, jisakA upayoga bhAratIya vidyAoMke kisI vikAsAtmaka kAryake liye karanA hai aura usake liye vicAra-vinimaya karane tathA tadupayogI yojanA banAneke sambandhameM merI AvazyakatA hai ataeva mujhe turata baMbaI AnA iSTa hai' - ityAdi / tadanusAra meM turata baMbaI AyA aura hama donoMne sAthameM baiTha karake isa yojanAkI rUparekhA taiyAra kI; aura usake anusAra saMvat 1995 kI kArtika zuklA pUrNimAke dina, zrI muMzIjIke nivAsasthAnapara 'bhAratIya vidyAbhavana' kI, eka bRhat samArambhake sAtha, sthApanA kI gii| __ bhavanake vikAsake liye zrImuMzIjIkA athaka udyoga, akhaNDa utsAha aura udAra Atmabhoga dekha kara merI bhI inake kAryameM yathAyogya sahakAra arpita karanekI pUrNa utkaNThA huI aura maiM isakI Antarika vyavasthAmeM pramukha rUpase bhAga lene lgaa| bhavanakI vividha pravRttiyoM meM sAhitya prakAzana sambandhI jo eka viziSTa pravRtti svIkRta kI gaI thI, vaha mere isa granthamAlAke kAryake sAtha, eka prakArase paraspara sAhAyaka svarUpakI hI pravRtti thii| ataeva mujhe yaha pravRtti mere pUrva aMgIkRta kAryameM bAdhaka na ho kara ulaTI sAdhaka hI pratIta huI aura isaliye maiMne isameM yathAzakti apanI viziSTa sevA denekA nirNaya kiyaa| siMghIjIko jaba isa sArI vastusthitise paricita kiyA gayA, taba ve bhI bhavanake kAryameM rasa lene lage aura isake saMsthApaka sadasya bana karake isake kAryake prati unhoMne apanI pUrNa sahAnubhUti prakaTa kii| jaise maiMne Upara batalAyA hai vaise, granthamAlAke vikAsake liye siMghIjIkA utsAha atyanta prazaMsanIya thA aura isaliye maiM bhI mere svAsthya AdikI kisI prakArakI paravAha kiye vinA, isa kAryakI pragatike liye satata prayatna karatA rahatA thaa| parantu granthamAlAkI vyavasthAkA sarva prakArakA bhAra mere akeleke sira para Azrita thA, ataeva merA zarIra jaba yaha vyavasthA karatA karatA ruka jAya, taba isakI sthiti kyA hogI isakA vicAra bhI maiM vAraMvAra kiye karatA thaa| dUsarI ora siMghIjIkI bhI uttarAvasthA honese ve vAraMvAra asvastha hone lage the aura ve bhI jIvanakI asthiratAkA AbhAsa anubhava karane lage the| isaliye granthamAlAke bhAvIke viSayameM koI sthira aura sunizcita yojanA banA lenekI kalpanA hama barAbara karate rahate the| __ bhA0 vi0 bhavanakI sthApanA hone ke bAda 3-4 varSameM hI isake kAryakI vidvAnoM meM acchI taraha prasiddhi aura pratiSThA jamane lagI thI aura vividha viSayaka adhyayana-adhyApana aura sAhityika saMzodhana-saMpAdanakA kArya acchI tarahase Age bar3hane lagA thaa| yaha dekha kara suhRdvara muMzIjIkI khAsa AkAMkSA huI ki 'siMghI jaina granthamAlA'kI kAryavyavasthAkA sambandha bhI yadi bhavanake sAtha jor3a diyA jAya, to usase paraspara donoMke kAryameM suMdara abhivRddhi honeke atirikta granthamAlAko sthAyI sthAna prApta hogA aura bhavanako bhI viziSTa pratiSThAkI prApti hogI, aura isa prakAra bhavanameM jaina-zAstroMke adhyayanakA aura jaina-sAhityake prakAzanakA eka advitIya kendra bana jAyagA / zrImuMzIjIkI yaha zubhAkAMkSA, granthamAlA sambandhI merI bhAvI ciMtAkA yogya rUpase nivAraNa karanevAlI pratIta huI aura isaliye maiM usa viSayakI yojanAkA vicAra karane lgaa| yathAvasara siMghIjIko maiMne zrImuMzIjIkI AkAMkSA aura merI yojanA sUcita kii| ve bhA0 vi. bha. ke sthApaka-sadasya to the hI aura taduparAnta zrImuMzIjIke khAsa snehAspada mitra bhI the| isaliye unako bhI yaha yojanA apanA lene yogya pratIta huI / paMDitapravara zrI sukhalAla jI jo isa granthamAlAke ka.52
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 610 sva. bAbU zrI bahAdura siMhajI siMghI- smaraNAMjali / bhArambhase hI aMtaraGga hitaciMtaka aura sakriya sahAyaka rahe haiM, unake sAtha bhI isa yojanAke sambandhameM maiMne ucita parAmarza kiyA aura saMvat 2005 ke vaizAkha zukla (maI san 1943) meM siMdhIjI kAryaprasaGgase baMbaI Aye taba, paraspara nirNIta vicAra-vinimaya karake, isa granthamAlAkI prakAzanasambandhinI sarva vyavasthA bhavanake adhIna kI gii| siMghIjIne isake atirikta usa avasara para, merI preraNAse bhavanako dUsare aura 10 hajAra rupayoMkI udAra rakama bhI dI, jisake dvArA bhavanameM unake nAmakA eka 'haoNla' bAMdhA jAya aura usameM prAcIna vastuoM tathA citra AdikA saMgraha rakhA jAya / bhavanakI prabaMdhaka samitine siMdhIjIke isa viziSTa aura udAra dAnake pratighoSarUpameM bhavanameM pracalita 'jainazAstra-zikSaNavibhAga'ko sthAyI rUpase "siMghI jainazAstra zikSApITha' ke nAmase pracalita rakhanekA savizeSa nirNaya kiyA / granthamAlAke janaka aura paripAlaka siMghIjI, prArambhase hI isakI sarva prakArakI vyavasthAkA bhAra mere Upara choDa kara, ve to kevala khAsa itanI hI AkAMkSA rakhate the ki granthamAlAmeM kisa taraha adhikAdhika grantha prakAzita hoM aura kaise unakA adhika prasAra ho| isa sambandhameM jitanA kharca ho utanA ve bahuta hI utsAhase karaneke liye utsuka the| bhavanako granthamAlA samarpaNa karate samaya unhoMne mujhase kahA ki"aba taka to varSameM lagabhaga 2-3 hI grantha prakaTa hote rahe haiM parantu yadi Apa prakAzita kara sakeM to pratimAsa do do grantha prakAzita hote dekha kara bhI maiM to atRpta hI rhNgaa| jaba taka ApakA aura merA jIvana hai taba taka, jitanA sAhitya prakaTa karane-karAnekI ApakI icchA ho tadanusAra Apa vyavasthA kreN| merI orase Apako paisekA thoDAsA bhI saMkoca pratIta nahIM hogaa|" jaina sAhityake uddhArake liye aisI uskaTa AkAMkSA aura aisI udAra cittavRtti rakhane vAlA dAnI aura vinamra puruSa, maiMne mere jIvana meM dUsarA aura koI nahIM dekhA / apanI upasthiti meM hI unhoMne mere dvArA granthamAlAke khAte lagabhaga 75000 (pone lAkha) rupaye kharca kiye hoNge| parantu una 15 varSoM ke bIca meM eka bAra bhI unhoMne mujhase yaha nahIM pUchA ki kitanI rakama kisa granthake liye kharca kI gaI hai yA kisa granthake sampAdanake liye kisako kyA diyA gayA hai ? jaba jaba maiM presa ityAdike bila unake pAsa bhejatA taba taba, ve to kevala unako dekha kara hI oNphisameM vaha rakama cukAnekI rimArkake sAtha bheja dete| maiM unase kabhI kisI bilake bAremeM bAtacIta karanA cAhatA, to bhI ve usa viSayameM utsAha nahIM batalAte aura isake bajAya granthamAlAkI sAija, TAIpa, priMTIMga, bAiMDIMga, heDiGga Adike bAremeM ve khUba sUkSmatApUrvaka vicAra karate rahate aura usa sambandha meM vistArase carcA kiyA karate / unakI aisI apUrva jJAnaniSThA aura jJAnabhaktine hI mujhe unake snehapAzameM baddha kiyA aura isaliye maiM yatkiMcit isa prakArako jJAnopAsanA karanemeM samartha huaa| ukta prakArase bhavanako granthamAlA samarpita karaneke bAda, siMghIjIkI upara batalAI huI uskaTa AkAMkSA lakSyameM Anese, merA prastuta kAryake liye aura bhI adhika utsAha baDhA / merI zAririka sthiti, isa kAryake avirata zramase pratidina bahuta adhika tIvatAke sAtha kSINa hotI rahI hai, phira bhI maiMne isa kAryako adhika vegavAna aura adhika vistRta banAnekI dRSTise kucha yojanAeM banAnI zurU kii| aneka choTe bar3e grantha ekasAtha presameM chapaneke liye diye gaye aura dUsare vaise aneka navIna navIna grantha chapAneke liye taiyAra kiye jAne lge| jitane antha aba takameM kula prakaTa hue the utane hI dUsare grantha eka sAtha presameM chapane zuru hue aura unase bhI dUnI saMkhyAke grantha presa kaoNpI Adike rUpameM taiyAra hone lge| - isake bAda thor3e hI samayake pIche-arthAt sepTembara 1943 meM-bhavanake liye kalakattAke eka nivRtta prophesarakI bar3I lAIbrerI kharIdaneke liye maiM vahA~ gyaa| siMdhIjI dvArA hI ina prophesarake sAtha bAtacIta kI gaI thI aura merI preraNAse yaha sArI lAIbrerI, jisakI kiMmata 50 hajAra rupaye jitanI mAMgI gaI thI, siMghIjIne apanI orase hI bhavanako bheTa karanekI atimahanIya manovRtti pradarzita kI thii| parantu una prophesarake sAtha isa lAIbrerIke sambandhameM yogya sodA nahIM ho sakA taba siMdhIjIne kalakattAke suprasiddha svargavAsI jaina sadgRhastha bAbU pUrNacandrajI nAharakI bar3I lAIbrerI le leneke viSaya meM mujhe apanI salAha dI aura usa sambandhameM svayaM hI yogya prakArase usakI vyavasthA karanekA bhAra apane sira para liyaa| kalakattAmeM aura sAre baMgAlameM usa varSa anna-durbhikSakA bhayaMkara karAla-kAla cala rahA thaa| siMdhIjIne apane vatana ajImagaMja-murzidAbAda tathA dUsare aneka sthaloMmeM garIboMko muphta aura madhyamavittoMko alpa mUlyameM hajAroM mana dhAnya vitIrNa karanekI udAra aura bar3I vyavasthA kI thI, jisake nimitta unhoMne usa varSameM
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMghI jaina grantha mA laa| 611 lagabhaga tIna sADhe tIna lAkha rupaye kharca khAte likha DAle the| baMgAlake nivAsiyoMmeM aura jamIMdAroMmeM itanA bar3A udAra Arthika bhoga usa nimittase anya kisIne diyA ho vaisA prakAzameM nahIM aayaa| ___ akTUbara-navambara mAsameM unakI tabiyata bigar3anI zuru huI aura vaha dhIre dhIre adhikAdhika zithila hotI gii| janavarI, 1944 ke prArambhameM, meM unase milaneke liye phira kalakattA gyaa| tA. 6 janavarIkI saMdhyAko unake sAtha baiTha kara 3 ghaNTe paryaMta granthamAlA, lAIbrerI, jaina itihAsAlekhana Adike sambandhameM khUba utsAha pUrvaka bAtacIta huii| parantu unako mAnoM apane jIvanakI alpatAkA AbhAsa ho rahA ho usa prakArase, ve bIca bIcameM vaise udgAra bhI nikAlate jAte the| 5-7 dina raha karake maiM baMbaI Aneke liye nikalA taba ve bahuta hI bhAvapravaNatApUrvaka mujhe vidAI dete samaya bole ki "kauna jAne aba phira apane mileMge yA nahIM?" maiM unake ina duHkhada vAkyoMko bahuta hI dabe hue hRdayase sunatA aura udvega dhAraNa karatA huA unase sadAke liye alaga huaa| usake bAda unakA sAkSAtkAra honekA prasaGga hI nahIM AyA / 5-6 mahIne taka unakI tabiyata acchI-burI calatI rahI aura aMtameM julAIkI (san 1944) 7 vI tArIkhako ve apanA vinazvara zarIra chor3a kara paralokameM cale gaye / merI sAhityopAsanAkA mahAn sahAyaka, merI kSudra sevAkA mahAn poSaka aura merI kartavyaniSThAkA mahAn preraka sahRdaya supuruSa, isa asAra saMsArameM mujhe zUnya hRdaya banA karake svayaM mahAzUnyameM vilIna ho gyaa| ___ yadyapi siMdhIjIkA isa prakAra nAzavAn sthUla zarIra isa saMsArameMse vilupta ho gayA hai parantu unake dvArA sthApita isa granthamAlAke dvArA unakA yazaHzarIra, saiMkaDoM varSoM taka, isa saMsAra meM vidyamAna raha karake unakI kIrti aura smRtikI prazastikA prabhAvadarzaka paricaya bhAvI janatAko satata detA rhegaa| siMghIjIke suputroMkA satkArya siMdhIjIke svargavAsase jaina sAhitya aura jaina saMskRti ke mahAn poSaka nararatnakI jo bar3I kamI hai usakI to sahaja bhAvase pUrti nahIM ho sakatI hai| parantu mujhe yaha dekha kara hRdayameM ucca AzA aura AzvAsaka AhlAda hotA hai ki unake suputra zrI rAjendra siMhajI, zrI narendra siMhajI aura zrI vIrendra siMhajI apane pitAke suyogya saMtAna haiN| ataeva ve apane pitAkI pratiSThA aura prasiddhi ke kAryameM anurUpa bhAga le rahe haiM aura pitAkI bhAvanA aura pravRttikA udArabhAvase poSaNa kara rahe haiN| siMdhIjIke svargavAsake bAda ina baMdhuoMne apane pitAke dAna-puNyanimitta ajImagaMja ityAdi sthAnoM meM lagabhaga 50-60 hajAra rupaye kharca kiye the| usake bAda thoDe hI samayameM siMghIjIkI vRddhA mAtAkA bhI svargavAsa ho gayA aura isaliye apanI isa parama pUjanIyA dAdImAke puNyanimitta bhI ina bandhuoMne 70-75 hajAra rupayoMkA vyaya kiyaa| 'siMghI jaina granthamAlA' kA pUrA bhAra to ina siMghI bandhuoMne pitAjIdvArA nirdhArita vicArAnusAra, pUrNa utsAhase apane sira le hI liyA hai aura isake atirikta kalakattAke iNDiyana rIsarca insTITyaTako baMgAlImeM jaina sAhitya prakAzita karavAnekI dRSTise siMghIjIke smArakarUpameM 5000 rupayoMkI prArambhika madada dii| siMghIjIke jyeSTha ciraMjIva bAbu zrI rAjendra siMhajIne merI kAmanA aura preraNAke premase vazIbhUta hokara apane puNyazloka pitAkI ajJAta icchAko pUrNa karaneke lie, 50 hajAra rupayoMkI spRhaNIya rakama bhAratIya vidyAbhavanako dAna svarUpa dI aura usake dvArA kalakattAkI ukta nAhara lAIbrerI kharIda karake bhavanako eka amUlya sAhityika nidhike rUpameM bheTa kI hai| bhavanakI yaha bhavya nidhi 'bAbU zrI bAhAdara siMhajI siMghI lAIbrerI' ke nAmase sadA prasiddha rahegI aura siMghIjIke puNyasmaraNa kI eka bar3I jJAnaprapA bnegii| bAbU zrI narendra siMhajIne, apane pitAne baMgAlakI sarAka jAtike sAmAjika evaM dhArmika utthAnake nimitta jo pravRtti cAla kI thI, usako apanA liyA hai aura usake saMcAlanakA bhAra pramukha rUpase svayaM le liyA hai| (san 1944) ke navaMbara mAsameM, kalakattAmeM digambara samAjakI orase kiye gaye 'vIrazAsana jayaMtI mahotsava' ke prasaGga para usa kArya ke liye inhoMne 5000 rupaye diye the tathA kalakattAmeM jaina zretAmbara samudAyakI orase bAMdhe jAne vAle "jaina bhavana" ke liye 31000 rupaye dAna karake apanI udAratAkI zubha zuruvAta kI hai| bhaviSyameM 'siMghI jaina granthamAlA' kA sarva Arthika bhAra ina donoM bandhubhoMne utsAhapUrvaka svIkAra kara lenekI apanI prazaMsanIya manobhAvanA prakaTa karake, apane svargIya pitAke isa parama punIta yazomaMdirako uttarottara unnata svarUpa denekA zubha saMkalpa kiyA hai / tathAstu / siMghI jaina zAstrazikSApITha -ji na vi ja ya muni bhAratIya kyiA bhavana, baMbaI. /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika va kta vya jinezvarasUri viracita 'prA ma lakSaNa' grantha ke viSaya meM eka choTAsA lekha maiMne san 1917 ke sitambara mAsa meM ( jaba maiM bambaI meM cAturmAsa ke samaya rahA thA ) likhA thA; jo, mere vidvAn suhRdvara paM0 zrI nAthUrAmajI premI dvArA saMpAdita 'jai na hi taiSI' patrameM ( bhAga 13. aGka 9-10) prakAzita huA thA / usa choTese lekhameM maiMne jinezvara sUrike vyaktitva aura kAryakalApake viSayameM tathA unake race hue 'pramAlakSaNa' grantha ke paricayake rUpameM kucha vicAra prakaTa kiye the / lekina usakI kucha vizeSa smRti nahIM rahI thI / prastuta kathAkoSa nAmaka mUla granthakA mudraNa kArya jaba samApta huA aura isakA kucha prAstAvika vaktavya likhanekA prasaMga AyA to, usa lekhakI smRti ho AI / paraMtu jaina hitaiSIkA vaha aGka mere pAsa nahIM milA / isaliye zrIyuta premIjIke pAsa se usako prApta karake dhyAnapUrvaka paDhA to mujhe lagA ki prAstAvika rUpameM yaha lekha hI de diyA jAya to ThIka hai, kyoM ki isa choTese lekha meM 30 varSa pahale maiMne jo vicAra prakaTa kiye haiM unameM Aja bhI koI kisI prakArakI bhrAnti yA azuddhi dRSTigocara nahIM ho rahI hai aura nA hI aisI koI maulika abhivRddhi karane jaisI vizeSa bAta hI jJAta huI hai, jisase isa viSaya meM kucha vizeSa saMzodhana yA parivartana karane jaisA koI vicAra sphurita ho / paraMtu 'prAstAvika vaktavya' ke rUpa meM prastuta granthakI pratiyoM vagairahakA kucha prAsaMgika paricaya denA to Avazyaka thA hI, aura kucha pranthake svarUpake viSaya meM bhI likhanA prApta thA; ataH isa dRSTise jaba kucha likhanA prArambha kiyA aura sAthameM usa purAne lekhake vicAroMkA mananapUrvaka siMhAvalokana kiyA, to jinezvara sUri samayakI jaina samAja kI paristhitikA eka vizada citra A~khoMke sAmane uThane lagA / unake samayakA aura unake bAdake 200-300 varSoMkA jaina itihAsakA siMhAvalokana karane para, vaha citra aura bhI adhika rUpameM prasphuTita hone lagA aura usameM jinezvara sUrikI ziSyasaMtati ke viziSTa kArya-kalApakA bhI vividha prakArakA rekhAMkaNa dRSTigocara hone lagA / ataH usa citra ke samagra AbhAsako phirase zabdabaddha karanekI kucha icchA ho AI aura usa dRSTise thoDA bahuta nayA 'prAstAvika kathana' likhanekA upakrama kiyA / 15-20 pRSThoM meM saba kucha vaktavya samApta karanekI kalpanA thI / 'kathAkoSa prakaraNa aura jinezvarasUri' zIrSakake sAtha Ageke 124 pRSThoMmeM jo prakaraNa likhe gaye haiM unameM ke pahale '1. prastuta kathAkopa prakaraNakA prakAzana' aura '2. jinezvarasUrikA samaya aura tatkAlIna paristhiti' ye do prakaraNa likha leneke bAda, jaba tIsarA prakaraNa '3. jinezvarasUrike jIvanacaritakA sAhitya' nAmaka likhanekA upakrama kiyA to usake liye kucha aise granthoMke avataraNa dekhanekI AvazyakatA utpanna huI jo pAsameM nahIM the / ataH unako prApta karaneke liye maiM 1946 ke jUnajulAI meM pUnA gayA aura vahA~ bhANDArakara orieNTala rIsarca insTITyUTa meM saMrakSita rAjakIya granthasaMgrahake graMthoMmeMse apekSita uddharaNa maiMne ekatra kiye / phira vahIM kucha dina raha kara, vaha prakaraNa aura usake bAdake '4. jinezvarasUri ke caritakI sAhityika sAmagrI'; 5. jinezvarasU rikI pUrvAvasthAkA paricaya' aura '6. jinezvarasUrike caritakA sAra' ye tIna prakaraNa aura likha DAle aura unako presa meM chapaneke liye bheja diye / usake Ageke 7 veM prakaraNa meM prastuta kathAkoSa granthakA kucha thoDAsA paricaya likha kara ukta prAstAvika vaktavyako samApta karanekA vicAra kiyA thA; lekina
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika vaktavya 113 usako likhate samaya, phira sAthameM yaha bhI thoDAsA vicAra ho AyA, ki jaba jinezvara sUrike caritake viSaya meM itanA vistArase likhA gayA hai to phira unake race hue upalabdha sabhI granthoMkA mI thoDA thoDA paricaya de diyA jAya to usase jijJAsu vAcaka vargako, unake zabdAtmaka jJAnadeha svarUpakA bhI kucha paricaya ho jAyagA / isa vicArase phira 'jinezvarasUrikI grantharacanA ' isa 7 veM prakaraNakA likhanA Arambha kiyA / isake 2-4 pRSTha hI likhe gaye the ki utane meM mujhe kAryavaza bambaI AnA par3A / aura phira anyAnya saMpAdanoM Adi ke kArya meM, isakA likhanA vahIM aTaka gayA / udhara presa meM jo likhAna bhejA gayA thA vaha bhI presakI zithilatA ke kAraNa mahinoM taka vaise hI par3A rahA aura usakA chapanA prArambha hI nahIM huA / bAda meM udayapura meM hone vAle 'akhila bhAratIya hiMdI sAhitya sammelana' ke svAgatAdhyakSa ke padakA kArya kucha sira para A kara paDa jAnese tathA phira usI udayapura hI meM mahArANA dvArA prastuta kI gaI 'pratApa vizvavidyAlaya' kI sthApanAkI yojanA meM kucha bhAga lenekI paristhiti utpanna ho jAnese, evaM phira kalakattA Adi sthAnoM meM kucha samaya rahanekA nimitta A jAnese, isa prakaraNakA lekhanakArya Age baDha hI nahIM sakA aura jo vicAra pUnAke usa prazAnta sthAna aura manorama vAtAvaraNake bIca meM rahate hue, manameM upasthita ho kara A~khoM ke sAmane saMgaThita hue the, ve saba vikharase gaye / koI varSa DeDha varSa bAda jA kara presane pUnAse bheje hue prakaraNoM kA kAma chApanA zurU kiyA, 6-7 mahInoMmeM jA kara kahIM 5 - 6 phArma chapa kara taiyAra hue / taba phira pichale varSa ke ( saM. 1904 ke ) phAlguNa mAsameM ekAgra ho kara avaziSTa prakaraNakA likhAna pUrNa kiyA aura presa meM diyA - jisakI chapAI kI samApti aba isa vartamAna saM. 1905 ke phAlguNa mAsameM ho kara, yaha grantha isa rUpa meM vAcakavargake karakamalameM upasthita ho rahA hai / jaisA ki maiMne Upara sUcita kiyA hai, isa nibandhameM maiMne koI vizeSa nUtana tathya nahIM Alekhita kiye haiM; usI purAne choTese lekhameM jo vicAra maiMne saMkSepa meM aMkita kiye the unhIM kA eka vizada bhASyasA yaha nibandha hai / isa nibandha meM jo kucha bhI aitihAsika paryavekSaNa maiMne kiyA hai vaha prAyaH sAdhAra hai / isakI pratyeka paMktike liye purAtana granthoMke pramANabhUta uddharaNa diye jA sakate haiM / prastAvanAkA kalevara na baDha jAya aura sAmAnya pAThakoM ko prastuta vivecana kucha jaTilasA na lage isa kAraNa maiMne una uddharaNoMkA avatAraNa karanA yahAM upayukta nahIM samajhA / jo kucha vicAra maiMne yahAM para pradarzita kiye haiM ve sUtrAtmaka rUpameM saMkSepa meM haiM / isa itihAsako vizeSa rUpase likhaneke liye to aura koI prasaGga apekSita hai / jaina itihAsakA yaha kAla bahuta hI arthasUcaka, sphUrtidAyaka aura mahattvadarzaka hai isameM koI sandeha nahIM / siMghI jainagranthamAlAke kathAsAhityAtmaka vividha maNi jaina kathAsAhityakI jisa vizAla samRddhikA saMkSipta nirdeza, maiMne Age ke nibandha meM (pR. 67-70 para ) 'jaina kathAsAhityakA kucha paricaya' isa zIrSaka nIce kiyA hai, usa samRddhike paricAyaka kucha viziSTa evaM prAcIna granthoMko prakAzameM lAnekI dRSTise jina prakIrNa kathAsaMgrahAtmaka bahumUlya maNiyoM kA isa granthamAlA meM gumphana karanA maiMne abhISTa samajhA hai, unhIMmeMse yaha eka viziSTa maNi hai - yaha isake paDhanese pAThakoMko svayaM hI pratIta ho jAyagA /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa sabase pahale isa zreNikA jo mUlyavAn maNi prakaTa kiyA gayA hai vaha hai mahAn granthakAra haribhadrasUrikA prAkRta 'dhUrtAkhyAna' grantha / yaha grantha samuccaya bhAratIya sAhityameM apane DhaMgakI maulika grantha paddhatikA eka uttama udAharaNabhUta hai / hamAre priyatara suhRdvara DaoN0 e0 ena0 upAdhyene isa granthakA iMgrejImeM bahuta adhyayanapUrNa jo suvistRta tulanAtmaka samavalokana likhA hai, vaha vidvAnoMke liye eka vizeSa adhyayanakI cIja hai / ___ usake bAda digaMbarAcArya hariSeNakRta 'bRhatkathAkoSa' nAmakA (saMskRta padyabaddha) baDA grantha inhIM vidvadvara DaoN0 e0 ena0 upAdhye dvArA uttama prakArase sampAdita ho kara prakAzita huA hai, jisake avalokanase digambara sampradAyake AcAryoMkI kathAgranthana zailI kaisI thI isakA acchA parijJAna hotA hai / isI zreNIkA tIsarA, prastuta grantha hai- jisakA vistRta paricaya hamane Ageke pRSThoMmeM Alekhita kiyA hai / isI ke sAtha isI zreNikA eka 4 thA grantha prakAzita ho rahA hai jo prastuta granthase prAyaH 200 varSa pUrvakI racanA hai / yaha hai jayasiMha sUriracita dharmopadezamAlA / prAkRta bhASAmeM bahuta hI saMkSepameM saiMkaDoM prAcIna jaina kathAe~ isa granthameM grathita kI gaI haiM / prAkRta sAhityake marmajJa paMDita zrIlAlacaMdajI gAMdhIne isakA sampAdana kiyA hai| aisA hI 5 vAM grantha bhI jo inhIM granthoMke sAtha vidvAnoMko upalabdha ho rahA hai vaha hai mahezvarasUrikRta 'jJAnapaMcamIkathA' / prAkRta bhASA aura suMdara upadezakI dRSTise yaha grantha eka ratnatulya ramya kRti hai| bhAratIya vidyAbhavanake prAkRta vAGmayake prAdhyApaka DaoN. amRtalAla sa0 gopANIne isakA saMpAdana kiyA hai / aisI hI eka anya viziSTa kathAkRti jo parimANameM choTI ho kara bhI, sAhityika mahattvakI dRSTise adhika upayogitAvAlI hai - prakaTa ho cukI hai, vaha hai divyadRSTi (prajJAnayana ?) kavi dhAhila racita apabhraMzabhASAmaya paumasiricariu / prAdhyApaka harivallabha bhAyANI aura vidvAn abhyAsaka madhusUdana modI- jo gujarAtake apabhraMzabhASAke marmajJa evaM viziSTa paNDita haiM-isake saMyukta sampAdaka haiN| isI tarahakI 'narmadA suMdarI' aura 'jinadattAkhyAna' 'jaMbucariyaM' nAmaka manorama prAkRta kathAkRtiyA~ bhI mudrita ho cukI haiM aura zIghra hI prakaTa ho kara isa zreNikI maNimAlAmeM apanA sthAna prApta karanevAlI haiN| isa mAlAkI zreNimeM jo 4 thA maNi gumphita huA hai vaha udayaprabhasUrikRta 'dharmAbhyudaya' athavA 'saMghapaticarita' nAmaka saMskRta mahAkAvya grantha hai / isa granthameM ve jaina kathAnaka prathita kiye hue haiM jinake zravaNase prabuddha ho kara gUrjara mahAmAtya vastupAla jaise vIraziromaNi evaM vidyAvinodI narapuGgavane tIrthayAtrA nimitta abhUtapUrva saMgha nikAle the tathA zatrujaya, giranAra, AbU Adi tIrthoM para bhavya jinAlaya nirmita karavAye the| vidvadvara munivartha zrIpuNyavijayajI tathA inake sva. jJAnoddhAraka paramaguru zrIcaturavijayajI mahArAjake saMyukta saMpAdanarUpa yaha uttama grantharatna prakaTa ho rahA hai| jaina kathAsAhityakA sArvajanIna mahattva jaina kathA sAhitya, lokajIvanako unnata aura cAritrazIla banAnevAlI naitika zikSAkI preraNAkA eka utkRSTa vAGmaya hai| jaina kathAkAroMkA eka mAtra lakSya, janatAmeM dAna, zIla, tapa aura sadbhAva svarUpa sArvadharmakA vikAsa aura prasAra karanekA rahA hai / jisa vyaktimeM jitane aMzameM ina dAna, zIla, tapa aura sadbhAvanArUpa caturvidha dhArmika guNoMkA vikAsa hotA hai vaha vyakti
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika vaktavya $ 15 itane aMza meM aihika aura pAramArthika donoM dRSTise sukha aura zAntikA bhoktA banatA hai / jisake AtmAmeM ina guNoMkA carama vikAsa ho jAtA hai vaha manuSya sarvakarmavimukta bana jAtA hai aura saMsAra ke sarva prakAra ke dvaMdvoMse parapAra ho jAtA hai / jaise vyakti ke jIvanavikAsa ke liye yaha dharma AdarzabhUta hai vaise hI anyAnya samAja ke liye aura samUce mAnava samRha ke liye bhI yaha dharma AdarzabhUta hai / isase baDha kara, na koI dharmazAstra aura na koI nItisiddhAnta, manuSyakI aihika sukha - zAntikA aura AdhyAtmika unnatikA anya koI zreSTha dharmamArga batalA sakA hai / jaina kathAkAroMne saddharma aura sanmArga ke jo ye 4 prakAra batalAye haiM ve saMsArake sabhI manuSyoMkA, sadA, kalyANa karanevAle haiM isameM koI zaMkA nahIM hai| cAhe paralokako koI mAne yA nahIM, cAhe svarga aura narakako koI mAne yA nahIM; cAhe puNya aura pApa jaisA koI zubha azubha karma aura usakA acchA yA burA phala honevAlA ho yA nahIM; lekina yaha caturvidha dharma, isake pAlana karanevAle manuSya yA manuSyasamAja ke jIvanako, nizcita rUpase sukhI, saMskArI aura satkarmI banA sakatA hai isameM koI sandeha nahIM hai / saMsArake bhinna bhinna dharmone aura bhinna bhinna nItimArgoMne aihika aura pAralaukika sukhazAntike liye jitane bhI dhArmika aura naitika vicAra prakaTa kiye haiM aura jitane bhI AdarzabhUta upAya pradarzita kiye haiM una sabameM, ina jaina kathAkAroMke batalAye hue ina 4 sarvottama, sarala aura sugama dhArmika guNoMse baDha kara, anya koI dhArmika guNa, sanAtana aura sArvabhauma pada pAnekI yogyatA nahIM rakhate / meM guNa sArvabhauma isaliye haiM ki inakA pAlana saMsArakA hara koI vyakti, vinA kisI dharma, saMpradAya, mata yA pakSa ke bandhana ke evaM bAdhAke kara sakatA hai / ye guNa kisI dharma, mata, saMpradAya yA pakSakA koI saMketa cinha nahIM rakhate / cAhe kisI deza meM, cAhe kisI jAtimeM, cAhe kisI dharma meM aura cAhe kisI pakSa meM- evaM cAhe kisI sthiti raha kara bhI, manuSya ina caturvidha guNoMkA yathAzakti pAlana kara sakatA hai aura inake dvArA isI janma meM, parama sukha aura zAnti prApta kara sakatA hai / sanAtana isaliye haiM ki saMsArameM kabhI bhI koI aisI paristhiti nahIM utpanna ho sakatI, ki jisameM ina guNoM kA pAlana manuSya ke liye ahitakara ho sakatA ho yA azakya ho sakatA ho / yaha hai ina jaina kathA pranthoMkA zreSThatama naitika mahattva | isI taraha, sAMskRtika mahattva kI dRSTise bhI ina kathAgranthoMkA vaisA hI bahuta uccatama sthAna hai / bhArata varSake, pichale DhAI hajAra varSake sAMskRtika itihAsakA surekha citrapaTa aMkita karanemeM, jitanI vizvasta aura vistRta upAdAna sAmagrI, ina kathAgranthoMmeMse mila sakatI hai utanI anya kisI prakArake sAhityameMse nahIM mila sakatI / ina kathAoM meM bhArata ke bhinna bhinna dharma, saMpradAya, rASTra, samAja, varNa Adi vividha koTike manuSyoM ke, nAnA prakAra ke AcAra, vicAra, vyavahAra, siddhAnta, Adarza, zikSaNa, saMskAra, nIti, rIti, jIvanapaddhati, rAjataMtra vANijya vyavasAya, arthopArjana, samAjasaMgaThana, dharmAnuSThAna evaM AtmasAdhana Adike nidarzaka bahuvidha varNana nivaddha kiye hue haiM jinake AdhArase hama prAcIna bhAratake sAMskRtika itihAsakA sarvAMgINa aura sarvatomukhI mAnacitra taiyAra kara sakate haiN| jarmanIke pro. harTela, viNTaranitsa, laoNyamAna Adi bhAratIya vidyA saMskRti ke prakhara paNDitoMne, jaina kathAsAhitya ke isa mahattvakA mUlyAMkana bahuta pahale hI kara liyA thA aura unhoMne isa viSaya meM kitanA hI mArgadarzaka saMzodhana, anveSaNa, samAlocana aura saMpAdana AdikA uttama kArya bhI kara dikhAyA thA; lekina durbhAgyase kaho yA ajJAnase kaho, hamAre bhAratavarSake vidvAnoMkA isa viSayakI ora abhItaka sthUla dRSTipAta bhI nahIM ho rahA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa $16 hai / AzA hai prastuta kathAkozake paricayake rUpameM hamane jo kucha thoDA bahuta mArgadarzana karAne kA prayatna kiyA hai usako dekha kara, hamAre dezavAsI vidvajjana isa viSaya meM vizeSa adhyayana-manana karane kI ora pravRtta hoMge / * 1 ina paMktiyoM kA Alekhana karate samaya, mere hRdaya meM, mere una satatasmaraNIya sahRdaya sahAyaka sanmitra sva0 bAbU zrI bahAdura siMhajI siMghIkI puNya smRti, savizeSa rUpase spandAyamAna ho rahI hai, jinakI abhilASA isa prakArake sAMskRtika itihAsake Alekhana aura prakAzanake dekhanekI sadaiva utkaTa rahA karatI thI / jaina kathAsAhitya evaM anya tathAvidha aitihAsika sAhityakA isa prakAra paryAlocana ho kara, tadanusAra eka suvistRta evaM pramANabhUta 'jaina itihAsa' kA Alekhana karanekarAne ke viSaya meM bhI unakI baDI abhiruci rahatI thI aura ve isa viSaya meM sadaiva mujhase preraNA karate rahate the / ve cAhate the ki maiMne apane adhyayana - cintanake pariNAmameM jo kucha aitihya tathya socA-samajhA hai use jyoM bane tyoM vizeSarUpase lekhanabaddha karatA rahUM aura prakAzameM rakhatA rahUM / unakI usa antima rugNAvasthA meM bhI, jaba tA. 6 janavarI san 1944 ke sandhyAsamaya, merA jo unase AkhirI vArtAlApa huA usameM bhI, unhoMne isa viSaya meM mujhase apanA sAgraha manobhAva prakaTa kiyA thA / jisa prakArake aitihyataMdhyAlekhanakI ve mujhase apekSA rakhate the usI prakArakA kiMcit Alekhana karanekA prayatna maiMne isa nibandha meM kiyA hai / merA antaHkaraNa kahatA hai ki yadi ve Aja jIvita hote to jarUra isako paDha kara bahuta prasanna hote aura apanA hArdika santoSabhAva prakaTa karate / merI yaha bhI zraddhA rahatI hai ki yadi paralokasthita unakI AtmA kisI taraha isa kRtiko jJAta kara sakegI to avazya vaha vahAM bhI prasannatAkA anubhava karegI / I jinezvara sUrine apanI isa kathA ko pa' rUpa kRtikA upasaMhAra karate hue, antameM apane prayAsake saphala hone kI kAmanA isa prakAra prakaTa kI hai - sammattAi guNANaM lAbho jaha hoja kittiyANaM pi / tA hojaNe payAso sakayattho jayau suyadevI // arthAt - 'yadi kinhIM bhI manuSyoM ko - hamArI isa kRtike paThanase - samyak tattvAdi guNoM kA jo lAbha huA to hama apane isa prayAsako sakRtArtha siddha huA samajheMge / ' hama bhI antameM jinezvara sUrike hI ina vacanoMkA anuvAda karate hue, yahI kAmanA karate haiM ki ina granthoMke paThana-pAThana se yadi kinhIM bhI jagajjanoMke jIvanakA, kucha bhI AdhyAtmika vikAsa ho kara vaha pragati ke patha para agrasara huA to, isa granthamAlAke saMsthApaka, saMrakSaka, saMcAlaka aura sampAdaka gaNakA prayatna saphala huA siddha samajhA jAyagA / kiM bahunA ? tathAstu | mAghazuklA 13, saM. 2005 ( tA0 11-2-49 ) [ svIya jIvanake 61 veM varSakA antima dina ] siMghI jaina zAstra zikSApITha bhAratIya vidyAbhavana, baMbaI - jina vijaya muni
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMdhI jaina granthamAlA] tADapratIya prati- jesalamera [kathAkoSaprakaraNa vahAgAnAsahAyatANAzAmiAravAraNasaNiyaMtrAnTa vinamaMta syaayniitinnpchaamaataanaanaanaammvsyaakaampnimeN| bhaNiyAtrA kosatasAhisiApaLUtAvazanAvamayavasvIpaRviyari uhAdayAvAnAuna nAgalitA yAmakSisahasAhahivaDAkA halAsamihIragatasamAsAjarayAnAsamaNiyazasahakaMmayara namaMtAsAmAgayayAtaliyAsahiNAkIsavAnAsazasAuchaThamayAvasiAyAdi vivAni khahIdavArAnakivisAjhAAyAmazAhapasavAzAnAnosahiNataNasaMkhayAmA yAghavayAdavayAvadakaraviyakhAvakiyAtIyavAhiyAsabAyunAvasmapaThanI sakiAlasamApadaviUgamaganapAnAsAvikapavidAmayavanaskAsana mika chaasaani||ch||dvaaraatrigym|| mAjhyANDiAhAtamAkosalAubadA yavAhAkimahAkaNasAcayaziNavAmmAnAyacAucAtAsaka rupabaMdameksaNAviNayayaDivaninakAnA taamsnbch| dhamA viSayAvasArasakhammarAnA kiNasAmaNamAdayApachatApa zayyavAvaNAyaTivannAmAnAramAnasipI sakazijaNApaliyA haNAvayAsAsakhanA pavamAnaNavikAyacabikAsamma yasAhaNasmAyikatriNavammamAvaNaMDalImabezavidyAvavinAzAhamAgaDAna nayamAbaDA sarva nihaniyAdA kAmAyaNe diyakriyAvanmayasvintrIpa smaviyaliAnA hmaahrohii|uyyaaddiyesmmnne mAnAsAvAyA hariyAyAmAyAsama sAmAhAzcama mahajabAmaNoramANavakhaNAsAvagasmasamAvAviyAbavAsasakA samApAramAkAhANayamAtuzAsapAsapinutanakAmagAjaNavAya
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMghI jaina granthamAlA] pATaNa prati A, antima patra [kathAkoSaprakaraNa balipalakAMvenAnividAdInAnAvanAlavitakitadityAdataramaNikalikSaNAviSayamadIyamapAtikaghAma diyAhAtaphalaprasAdhaka vAcataspasamayAlizasmayavasatigamyatAtatAlesaMsAraspatatrivadhanabhidhAcAdAnAvAsAratApratipatilakaparamA kasAtakAraNAna sa-vAdanAsAratApratipAdakaMmataevamamAratiniyAdAmAkSAtyAlilApraztevataphalaprasAdhaka vAtAharavAsadayimadIyayavanakalita caritAbabhivAcAravakSaNasamadhyanihAmavalinAkasidhAnasammanAmazvanisaharatAnAsammamAegANalAsAGArI jAUkariyANapizAradAUpayAmAsakAyAbAyaumadyAdevI vyAkhyAsampakAdisaNAnAlAsAyAdilavatikyitAmapisavAna misimpAnAhAtAlAvadasmAkaprayAsAkachAkAzAviravimAgAvarAmanAsAlanAkAtAniSpAditAvA nasAdhAcyatramaMgalamAhAlaya vizrAdevIjayantritativAcakavacAyatadevAsarasvatItibAsAi sekaghAkArayAtmAnanihisakArAvAsiriSadamAgamaNilI srgvi| samAAsAsakahANayAkAsAsieNasorAyavirAmI raMgamAmaNeAvAracyA zrIvahamAnamuniputiziAppaNImAnAra mAdhAnavAsinAviracitasamAsanAparaNae prajJAna kadhAkozA vAnsalakadhArakAnAkAmAnilijazva vAyanAmrAkavinatIjAzrIjitabArazividyaravitA ghAtakarakAbAdhivaraNasamAjhAbAbachiyadhAyayayana PARTIS
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara suuri| 1. prastuta kathAkoSa prakaraNakA prakAzana / I sa. 1932 ke grISmakAlameM, do mahine hamane pATaNameM vyatIta kiye aura 'siMghI jaina 2. granthamAlA meM prakAzita karane lAyaka kaI grantha vahAMke bhaNDAroMmeMse prApta kiye / yaha 'ka thA koSa prakaraNa'bhI unameMse eka thaa| __ jaina kathA-sAhitya bahuta vizAla hai / prAkRta, saMskRta, apabhraMza aura prAcIna dezabhASAmeM likhe gaye isa viSayake sAhityake aneka grantha bhaNDAroMmeM bhare paDe haiM / bhAratavarSake prAcIna itihAsa, samAja, bhASA aura saMskRtike adhyayanakI dRSTise ina kathAgranthoMkA anveSaNa, saMzodhana aura prakAzana bahuta hI mahattva rakhatA hai / vigata do-DhAI hajAra varSoMkI bhAratIya saMskRtikA jaisA prAsaMgika aura prAmANika citra ina jaina kathApranthoMmeMse prApta ho sakatA hai vaisA anya kisI prakArake granthoMmeMse nahIM / parantu khedakA viSaya yahI hai ki hamAre bhAratIya vidvAnoMko isa prakArake sAhityakI na to koI samucita jAnakArI hI hai aura na unameM isake anveSaNakI aura avalokanakI cAhiye vaisI mArmika dRSTi hI hai| jarmana vidvAnoMne isa viSayake mahattvako koI tIna-cAra bIsIyoMse pUrva hI acchI taraha pahacAna liyA thA aura DaoN. vebara, DaoN. laoNyamAna, DaoN. yAkobI, DaoN. byulhara, DaoN. harTela Adi jaise samartha bhAratIya-vidyA-vijJa vidvAnoMne choTebaDe aise kaI jaina kathAgranthoMkA saMzodhana, saMpAdana, samAlocana aura samIkSaNa Adi karake isa viSayakI ora vidvAnoMkA lakSya AkarSita kiyA thA / DaoN. harTela, jinhoMne saMskRta paJcatantrakI jagadvyApI kathAoMkA adbhuta adhyayana kiyA aura una para jarmana tathA iMgrejImeM kaI baDe baDe grantha likhe, jaina kathAsAhitvakA bhI sabase adhika sUkSma aura vistRta adhyayana kiyA aura isa viSayake mahattvako prakAzameM rakhaneke liye aneka nibandha evaM pustaka-pustikAeM prakaTa kI / ina jaina kathAgranthoMkA aitihAsika, sAmAjika, dhArmika, naitika evaM sAMskRtika dRSTi se kyA vaiziSTaya hai, isakA digdarzana bhI unhoMne apane nibandhoMmeM ThIka ThIka karAyA hai / DaoN. harTelake nibandhoMke avalokanase hamAre manameM yaha icchA paidA huI, ki jaina bhaNDAroMmeM aise jo aneka kathA-saMgrahAtmaka grantha chipe hue paDe haiM unako prakAzameM lAnese eka to jaina sAhityakA mahattva prakAzameM AegA; aura dUsarA, bhAratakI prAcIna saMskRtiviSayaka sAhityasAmagrIke abhilASiyoMko isa apUrva nidhikA paricaya prApta hogaa| isa dRSTiko lakSya kara, hamane bhinna bhinna granthabhaNDAroMmeM prApta honevAle aise aneka kathAsaMgraha saMgRhIta kiye haiM - aura aba bhI kiye jA rahe haiM evaM unheM yathAsAdhya prakAzameM lAnekA prayatna kara rahe haiM / isI prayatnake phalakharUpa Aja yaha prantha vidvAnoMke karakamalameM upasthita ho rahA hai / prastuta granthakI prApta prtiyaaN| pATaNake bhaNDAroMmeMse hameM isa granthakI do purAnI pratiyAM upalabdha huI jinako hamane A aura 'B kI saMjJA de kara, pAThabhedoMkA uddharaNa karanemeM tattannAmase unakA upayoga kiyA hai / pratiyAM donoM hI prAyaH azuddhaprAya thIM / ina pratiyoM para lekhanakAlakA koI nirdeza bhI nahIM milA / paraMtu inakI sthiti dekhate hue mAlUma hotA hai, ki vikramIya 16 vIM zatAbdIkI likhI huI honI cAhiye / ka. pra.1
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / inameMse B pratike anta meM vaha antakI 'grantha-lekhaka prazasti' bhI nahIM milI jo pR. 181 meM mudrita hai / kucha anyAnya paricita bhaNDAroMmeM bhI isakI koI anya prati prApta karanekA prayatna kiyA gayA paraMtu saphalatA nahIM milI / granthakI presakaoNpI taiyAra kara leneke bAda aura granthakA kitanAka bhAga chapa jAneke pazcAt, bambaIke mahAvIra svAmIke mandirameM rakSita kharatara gacchIya jJAna bhaNDArameMse, eka aura prati milI jo bilkula naI hI likhI huI thI paraMtu pratyantara honese usakA saMzodhanameM hameM kucha ThIka upayoga huA / san 1942-43meM jaba hamane jesalamera ke bhaNDAroMkA avalokana kiyA, taba vahAM isa graMthakI pratikI khoja kii| paraMtu vahAM isakI koI prati dRSTigocara nahIM huI / hAM tADapatravAle bhaNDArameM kucha 5-10 truTita tADapatra isake jarUra dikhAI diye / ina patroMkI avasthA aura lipike avalokanase hameM yaha anumAna huA ki yaha prati bahuta kucha purAnI honI cAhiye - arthAt 12 vIM zatAbdIke uttara bhAga meM yA 13 vIM ke pUrva bhAga meM likhI huI honI cAhiye / seMkaDoM granthoMke hajAroM truTita tADapatroM meM hamane isake antima patra kI prApti ke liye bahuta kucha parizrama kiyA parantu vaha saphala nahIM huA / pIchese, san 1944 meM, jaba bhAvanagara jAnekA prasaMga AyA, taba vahAMke saMghake bhaNDArameM isa granthakI eka tADapatrIya pri dRSTigocara huI / parantu isameM bhI lekhanakAlakA nirdeza nahIM milA / anumAnataH yaha 14vIM zatAbdI ke anta bhAgameM likhI huI hogI / isa pratikA darzanamAtra kara leneke uparAnta aura koI upayoga nahIM ho skaa| hAM, yaha noTa avazya kara liyA gayA ki isake antameM bhI granthakI vaha prazasti likhI huI hai| jo pATaNakI A saMjJaka pratimeM milatI hai / pratiyoMke azuddhaprAya honese grantha ke saMzodhanameM bahuta kucha zrama aura samaya vyatIta honA svAbhAvika hI hai / pAda-TippaNiyoM meM jo pAThabheda sUcita kiye gaye haiM ve kevala vaise hI pATha haiM jo zabda aura arthakI dRSTise zuddha ho kara kucha vizeSatva batalAte haiM / bAkI azuddha pATha to inameM itane haiM ki jinakA uddharaNa karanese pratyeka mudrita pRSThakA pUrA AdhA bhAga bhara jAya / aise azuddha pAThoMkA uddharaNa karanA hamane sarvathA nirarthaka samajhA aura unakA koI nirdeza nahIM kiyA / 2. jinezvara sUrikA samaya aura tatkAlIna paristhiti / 1 i isa granthake kartA, jaisA ki granthagata Adi evaM antake ullekhoMse spaSTatayA jJAta hotA hai zrI jinezvara sUri haiM / yoM to isa nAmake sUri jaina saMpradAyameM aneka ho cuke haiM, para isake karttA ve hI jinezvara sUri haiM, jo sabase adhika prasiddha haiM aura jinakA sthAna jaina zvetAmbara -saMpradAya meM bahuta hI viziSTa mahattva rakhatA hai / ye AcArya zrI varddhamAna sUrike ziSya the / vikrama saMvat 1908 ke mArgazIrSa mAsa kI kRSNa paMcamIke dina, isa granthakI racanA unhoMne samApta kI aura isakI prathama pratilipi unhIMke ziSya zrI jinabhadra nAmaka sUrine apane hAthase taiyAra kI / yaha itanA aitihya jJAtavya, prastuta granthakI antima prazastise spaSTa jJAta ho rahA hai / isI prazasti meM yaha bhI sUcita kiyA gayA hai ki jinezvara sUrike praguru evaM zrI varddhamAna sUrike guru zrI udyotana sUri the jo candra kulake koTika gaNakI vajrI zAkhAke parivAra ke the / jinezvara sUri ke viSaya meM, jinadattasUrikRta gaNadhara sArddhazatakakI sumatigaNIkRta bRhadvRtti, jinapAlopAdhyAya likhita kharataragacchabRhadgurvAvalimeM, prabhAcandrAcAryaracita prabhAvakacarita aura
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvara sUrikA samaya aura tatkAlIna paristhiti / kisI ajJAta kartRka prAcIna pUrvAcAryaprabandha evaM anyAnya paTTAvaliyAM Adi aneka granthoM- prabandhoMmeM kitanA hI aitihAsika vRttAnta grathita kiyA huA upalabdha hotA hai / jinezvara sUrike samayameM jaina yatijanoMkI avsthaa| inake samayameM, zvetAmbara jaina saMpradAyameM, una yatijanoMke samUhakA prAbalya thA jo adhikatara caityoM arthAt jinamandiroMmeM nivAsa karate the / ye yatijana jaina devamandira, jo usa samaya caityake nAmase vizeSa prasiddha the, unhIMmeM aharniza rahate, bhojanAdi karate, dharmopadeza dete, paThana-pAThanAdimeM pravRtta hote aura sote baiThate / arthAt caitya hI unakA maTha yA vAsasthAna thA aura isaliye ve caitya vAsI ke nAmase prasiddha ho rahe the / isake sAtha unake AcAra - vicAra bhI bahutase aise zithila athavA bhinna prakArake the jo jaina zAstroMmeM varNita nirgrantha - jainamunike AcAroMse asaMgata dikhAI dete the / ve eka tarahake maThapati the / zAstrokta AcAroMkA yathAvat pAlana karanevAle yati - muni usa samaya bahuta kama saMkhyAmeM najara Ate the| aNahilla purameM caityavAsiyoMkA prabhAva / gajarAtakI purAtana rAjadhAnI aNahilla pura, jo usa samaya sAre bhArata varSameM eka pradhAna nagarI samajhI jAtI thI aura jo samRddhi aura saMskRtikI dRSTise baDI khyAti rakhatI thI, jaina dharmakA bhI eka baDA kendrasthAna banI huI thii| jaina dharmake seMkaDoM hI devamandira usameM bane hue the / hajAroMkI saMkhyA meM vahAM jaina zrAvaka loga vasate the / vyApAra, kRSi aura rAjakArabhArameM ina jainoMkA sthAna bahuta UMcA thAsabase adhika agragaNya thA / bhAratake sundaratama sthApatyake eka ananya udAharaNa kharUpa, AbU parvata parake AdinAthake mandirakA evaM kuMbhAriyAke jaina mandiroMkA nirmApaka, mahAn kalApriya aura gujarAtake sAmrAjyakA pracaNDa rakSaka, mahA daMDanAyaka vimala maMtrI Adi jaise aneka jaina zrAvaka usa nagarake pramukha nAgarika mAne jAte the / zAstrakAra zAntyAcArya, mahAkavi sUrAcArya, mantravAdI vIrAcArya Adi jaise prabhAvazAlI, pratiSThAsaMpanna aura vidvadagraNI caityavAsI yatijana usa jaina samAjake dharmAdhyakSatvakA gaurava prApta kara rahe the / jaina samAjake atirikta Ama janatAmeM aura rAjadarabArameM bhI, ina caityavAsI yatijanoMkA bahuta bar3A prabhAva thA / jaina dharmazAstroMke atirikta, jyotiSa, vaidyaka aura mantra-tantrAdi zAstroM aura unake vyAvahArika prayogoMke viSayameM bhI, ye jaina yatigaNa bahuta vijJa aura pramANabhUta mAne jAte the / dharmAcAryake khAsa kAryoM aura vyavasAyoMke sivA, ye vyAvahArika viSayoM meM bhI bahuta kucha yogadAna kiyA karate the / jaina gRhasthoMke baccoM kI vyAvahArika zikSAkA kAma prAyaH inhIM yatijanoMke adhIna thA aura inakI pAThazAlAoMmeM jainetara gaNya mAnya seTha sAhukAroM evaM uccakoTike rAjadarabArI puruSoMke bacce bhI baDI utsukatA pUrvaka zikSAlAbha prApta kiyA karate the| isa prakAra rAjavarga aura janasamAjameM ina caityavAsI yatijanoMkI bahuta kucha pratiSThA jamI huI thI aura saba bAtoMmeM inakI dhAka baiThI huI thii| para inakA yaha saba vyavahAra, jaina zAstrakI dRSTise yatimArgake sarvathA viparIta aura hInAcArakA poSaka thA / jaina zAstroMke vidhAnake anusAra jaina yatiyoMkA mukhya kartavya kevala AtmakalyANa karanA hai aura usake ArAdhana nimitta zama, dama, tapa Adi dazavidha yatidharmakA satata pAlana karanA hai / jIvana-yApanake nimitta jahAM kahIM mila gayA vaisA lUkhA-sUkA aura so bhI zAstrokta vidhike anukUla - bhikSAnnakA upabhoga kara, aharniza jJAna-dhyAna nimagna rahanA aura jo koI mumukSu jana apane
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / pAsa calA Ave use eka mAtra mokSamArgakA upadeza karanA hai / isake sivA, yatiko na gRhastha janoMkA kisI prakArakA saMsarga hI kartavya hai aura na kisI prakArakA kisIko upadeza hI vaktavya hai / kisI sthAnameM, bahuta samaya taka niyatavAsI na bana kara sadaiva paribhramaNa karate rahanA aura ghanI vasatimeM na raha kara, gAMvake bahAra jIrNa-zIrNa devakuloMke prAMgaNoMmeM yA pathikAzrayoMmeM ekAntanivAsI ho kara kisI-na-kisI tarahakA sadaiva tapa karate rahanA hI jaina yatikA zAstra vihita eka mAtra jIvanakrama hai| jinezvara sUrikA caityavAsiyoM ke viruddha Andolana / isa prakArake zAstrokta yatidharmake AcAra aura caityavAsI yatijanoMke ukta vyavahArameM, paraspara baDA asAmaMjasya dekha kara, aura zramaNa-bhagavAn mahAvIra upadiSTa zramaNa dharmakI isa prakAra pracalita viplava dazAse udvigna ho kara, jinezvara sUrine usake pratIkArake nimitta apanA eka suvihita mArgapracAraka nayA gaNa sthApita kiyA aura una caityavAsI yatiyoMke viruddha eka prabala Andolana zurU kiyaa| ___ yoM to prathama, inake guru zrI vardhamAna sUri khayaM hI caityavAsI yatijanoMke eka pramukha sUri the / para jaina zAstroMkA vizeSa adhyayana karane para manameM kucha virakta bhAva udita ho jAnese aura tatkAlIna jaina yatisaMpradAyakI ukta prakArakI AcAraviSayaka paristhitikI zithilatAkA anubhava kucha adhika udvegajanaka laganese, unhoMne usa avasthAkA tyAga kara, viziSTa tyAgamaya jIvanakA anusaraNa karanA svIkRta kiyA thaa| jinezvara sUrine apane guruke isa vIkRta mArga para calanA vizeSa rUpase nizcita kiyA itanA hI nahIM paraMtu unhoMne use sAre saMpradAyavyApI aura dezavyApI banAnekA bhI saMkalpa kiyA aura usake liye AjIvana prabala puruSArtha kiyA / isa prayatnake upayukta aura Avazyaka aise jJAnabala aura cAritrabala donoM hI unameM paryApta pramANameM vidyamAna the, isaliye unako apane dhyeyameM bahuta kucha saphalatA prApta huI aura usI aNahilla purameM, jahAM para caityavAsiyoMkA sabase adhika prabhAva aura viziSTa samUha thA, jA kara unhoMne caityavAsake viruddha apanA pakSa aura pratiSThAna prasthApita kiyA / caulukya nRpati durlabharAjakI sabhAmeM, caityavAsI pakSake samarthaka agraNI sUrAcArya jaise mahAvidvAn aura prabala sattAzIla AcAryake sAtha zAstrArtha kara, usameM vijaya prApta kiyaa| isa prasaMgase jinezvara sUrikI kevala aNahilla purameM hI nahIM, paraMtu sAre gujarAtameM, aura usake Asa-pAsake mAravADa, mevADa, mAlavA, vAgaDa, sindha aura dillI taka ke pradezoMmeM khUba khyAti aura pratiSThA baDhI / jagaha jagaha seMkaDoM hI zrAvaka unake bhakta aura anuyAyI bana gaye / isake atirikta seMkaDoM hI ajaina gRhastha bhI unake bhakta bana kara naye zrAvaka bane / aneka prabhAvazAlI aura pratibhAzIla vyaktiyoMne unake pAsa yatidIkSA le kara, unake suvihita ziSya kahalAnekA gaurava prApta kiyaa| unakI ziSyasantati bahuta baDhI aura vaha aneka zAkhA-prazAkhAoMmeM phailI / usameM baDe baDe vidvAn , kriyAniSTha aura guNagariSTha AcArya-upAdhyAyAdi samartha sAdhu puruSa hue / navAGgavRttikAra abhayadeva sUri, saMvegaraGgazAlAdi granthoMke praNetA jinacandra sUri, surasundarI caritake kartA dhanezvara aparanAma jinabhadra sUri, AdinAthacaritrAdike racayitA vardhamAna sUri, pArzvanAthacaritra evaM mahAvIracaritrake kartA guNacandra gaNI apara nAma devabhadra sUri, saMghapaTTakAdika aneka pranthoMke praNetA jinavallabha sUri- ityAdi anekAneka baDe baDe dhurandhara vidvAna aura zAstrakAra, jo usa samaya utpanna hue aura jinakI sAhityika upAsanAse jaina vAGmaya-bhaNDAra bahuta kucha susamRddha aura supratiSThita banA-inhIM jinezvara sUrike ziSya-aziSyoMmeMse the /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvara sUrikA samaya aura tatkAlIna pristhiti| vidhipakSa athavA kharatara gacchakA prAdurbhAva aura gaurava / inhIM jinezvara sUrike eka praziSya AcArya zrI jinavallabha sUri aura unake paTTadhara zrI jinadatta sUri (vi. saM. 1169-1211) hue jinhoMne apane prakhara pANDitya, prakRSTa cAritra aura pracaNDa vyaktisvake prabhAvase mAravADa, mevADa, bAgaDa, sindha, dillImaNDala aura gujarAtake pradezameM hajAroM apane naye bhakta zrAvaka banAye-hajAroM hI ajainoMko upadeza de de kara nUtana jaina banAye / sthAna sthAna para apane pakSake anekoM naye jinamandira aura jaina upAzraya taiyAra karavAye / apane pakSakA nAma inhoMne vidhi pakSa aisA udghoSita kiyA aura jitane bhI naye jinamandira inake upadezase, inake bhakta zrAvakoMne banavAye unakA nAma vidhi caitya aisA rakkhA gayA / paraMtu pIchese cAhe jisa kAraNase ho-inake anugAmI samudAyako kharatara pakSa yA khara tara gaccha aisA nUtana nAma prApta huA aura tadanantara yaha samudAya isI nAmase atyadhika prasiddha huA jo Aja taka avicchinnarUpase vidyamAna hai| isa kharatara gacchameM usake bAda. aneka baDe baDe prabhAvazAlI AcArya, baDe baDe vidyAnidhi upAdhyAya, baDe baDe pratibhAzAlI paNDita muni aura baDe baDe mAMtrika, tAMtrika, jyotirvida, vaidyakavizArada Adi karmaTha yatijana hue jinhoMne apane samAjakI unnati, pragati aura pratiSThAke baDhAnemeM bar3A bhArI yoga diyA / sAmAjika aura sAMpradAyika utkarSakI pravRttike sivA, kharatara gacchAnuyAyI vidvAnoMne saMskRta, prAkRta, apabhraMza evaM dezya bhASAke sAhityako bhI samRddha karanemeM asAdhAraNa udyama kiyA aura isake phalakharUpa Aja hameM bhASA, sAhitya, itihAsa, darzana, jyotiSa, vaidyaka Adi vividha viSayoMkA nirUpaNa karane vAlI choTI-baDI seMkaDoM-hajAroM granthakRtiyAM jaina bhaNDAroMmeM upalabdha ho rahI haiM / kharataragacchIya vidvAnoMkI kI huI yaha sAhityopAsanA na kevala jaina dharmakI hI dRSTise mahattvavAlI hai, api tu samuccaya bhAratIya saMskRtike gauravakI dRSTise bhI utanI hI mahattA rakhatI hai| sAhityopAsanAkI dRSTise kharatara gacchake vidvAn yati-muni baDe udAracetA mAlUma dete haiM / isa viSayameM unakI upAsanAkA kSetra kevala apane dharma yA saMpradAyakI bADase baddha nahIM hai / ve jaina aura jainetara vAGmayakA samAna bhAvase adhyayana-adhyApana karate rahe haiM / vyAkaraNa, kAvya, koSa, chanda, alaMkAra, nATaka, jyotiSa, vaidyaka aura darzanazAstra takake agaNita ajaina granthoMkA unhoMne baDe Adarase Akalana kiyA hai aura ina viSayoMke aneka ajaina granthoM para unhoMne apanI pANDityapUrNa TIkAeM Adi raca kara tattad granthoM aura viSayoMke adhyayana kAryameM baDA upayukta sAhitya taiyAra kiyA hai / kharatara gacchake gauravako pradarzita karane vAlI ye saba bAteM hama yahAM para bahuta hI saMkSepameM, kevala sUtrarUpase, ullikhita kara rahe haiM / vizeSa rUpase likhanekA yahAM avakAza nahIM hai / isa granthake sAtha hI hama kharatara gacchakI eka bahuta vistRta aura bahuta purAtana paTTAvali-jisakA nAma hamane 'yugapradhAnAcArya gurvAvali' aisA rakhA hai- prakaTa kara rahe haiM, jisameM ina jinezvara sUrise prAraMbha kara, zrI jinavallabha sUrikI paramparAke kharatara gacchIya AcArya zrI jinapama sUrike paTTAbhiSikta honeke samaya takakA- vikrama saMvat 1400 ke lagabhagakA-bArata vistRta aura prAyaH vizvasta aisA aitihAsika varNana diyA huA hai / usake adhyayanase pAThakoMko kharatara gacchake tatkAlIna gauravakI gAthAkA acchA paricaya mila skegaa| isa taraha pIchese bahuta prasiddhi prApta ukta kharatara gacchake atirikta, jinezvara sUrikI ziSyaparamparAmeMse anya mI kaI-eka choTe-baDe gaNa-gaccha pracalita hue aura unameM bhI kaI baDe baDe prasiddha vidvAn,
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / granthakAra, vyAkhyAnika, vAdI, tapasvI, camatkArI sAdhu-yati hue jinhoMne apane vyaktilvase jaina samAjako samunnata karanemeM uttama yoga diyaa| jinezvara sUrike jIvanakA anya yatijanoM para prabhAva / jinezvara sUrike prabala pANDitya aura prakRSTa cAritrakA prabhAva isa taraha na kevala unake nijake ziSyasamUhameM hI prasArita huA, api tu tatkAlIna anyAnya gaccha evaM yatisamudAyake bhI baDe baDe vyaktitvazAlI yatijanoM para usane gaharA asara DAlA aura usake kAraNa unameMse bhI kaI samartha vyaktiyoMne, inake anukaraNameM, kriyoddhAra aura jJAnopAsanA AdikI viziSTa pravRttikA baDe utsAhake sAtha uttama anusaraNa kiyaa| inameM bRhadgacchake nemicandra aura municandra sUrikA saMpradAya tathA maladhAra gacchIya abhayadeva sUrikA samudAya evaM pUrNatalla gacchAnuyAyI pradyumna sUrikA ziSyaparivAra vizeSa ullekha yogya hai| municandra sUrikI ziSya-santatimeM vAdI devasUri, bhadrezvara sUri, ratnaprabha sUri, somaprabha sUri Adi baDe khyAtimAn , mahA vidvAn aura samartha granthakAra hue / inhIMkI ziSyaparaMparAmeM Age jA kara jagaccandra sUri aura unake ziSya devendra sUri, tathA vijayacandra sUri Adi prakhyAta AcArya hue, jinase zvetAmbara saMpradAyameM pichale 500-600 varSoM meM sabase adhika pratiSThAprApta ta pAgaccha nAmaka saMpradAyakA pracAra aura prabhAva phailA / vartamAnameM zvetAmbara saMpradAyameM sabase adhika prabhAva isI gacchakA dikhAI de rahA hai| maladhAra gacchIya abhayadeva sUrike ziSya-praziSyoM meM hemacandra sUri (vizeSAvazyakabhASyavyAkhyAdike kartA) lakSmaNagaNI, zrIcandra sUri Adi baDe samartha vidvAn hue jinake cAritra aura jJAnake prabhAvane tatkAlIna jaina samAjakI unnatimeM vizeSa prazaMsanIya kArya kiyA / pUrNatalla gacchameM devacandra sUri aura unake jagaprasiddha ziSya kalikAla-sarvajJa hemacandra sUri aura unake ziSya rAmacandra, bAlacandra Adi hue / hemacandra sUrikI sarvatomukhI pratibhAne jaina sAhityako kaisA gauravAnvita kiyA aura unake apratima sadAcaraNa tathA alaukika tapastejane jaina samAjako kitanA samunnata banAyA yaha itihAsa prasiddha hai| jinezvara sUrise jaina samAjameM nUtana yugakA AraMbha / janake prAdurbhAva aura kAryakalApake prabhAvase jaina zvetAmbara samAjameM eka sarvathA navIna yugakA AraMbha honA zurU huaa| purAtana pracalita bhAvanAoMmeM parivartana hone lagA / tyAgI aura gRhastha donoM prakArake samUhoMmeM naye saMgaThana hone zurU hue / tyAgI arthAt yativarga jo purAtana paramparAgata gaNa aura kulake rUpameM vibhakta thA, vaha aba naye prakArake gacchoMke rUpameM saMghaTita hone lagA / devapUjA aura gurUpAstikI jo kitanIka purAnI paddhatiyAM pracalita thIM unameM saMzodhana aura parivartanake vAtAvaraNakA sarvatra udbhava hone lgaa| isake pahale yativargakA jo eka baDA samUha caityanivAsI ho kara caityoMkI saMpatti aura saMrakSAkA adhikArI banA huA thA aura prAyaH zithilakriya aura khapUjAnirata ho rahA thA, usameM inake AcArapravaNa aura bhramaNazIla jIvanake prabhAvase, baDe vegase aura baDe parimANameM parivartana honA prAraMbha huA / inake Adarzako lakSyameM rakha kara, jaisA ki hama Upara sUcita kara Aye haiM, anyAnya aneka samartha yatijana caityAdhikArakA aura zithilAcArakA tyAga kara, saMyamakI vizuddhike nimitta ucita kriyoddhAra karane lage aura acche saMyamI banane lage / saMyama aura tapazcaraNake sAtha sAtha, bhinna bhinna viSayoMke zAstroMke adhyayana aura jJAna-saMpAdanakA kArya bhI ina yatijanoMmeM khUba utsAhake sAtha vyavasthita rUpase hone lgaa| sabhI upAdeya viSayoMke naye naye graMtha nirmANa kiye jAne lage aura purAtana granthoMpara TIkA-TippaNa Adi race jAne lge| adhyayana-adhyApana aura grantha-nirmANake kAryameM Avazyaka aise purAtana jaina
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvara sUrike jIvanacaritakA sAhitya | granthoMke atirikta brAhmaNa aura bauddha saMpradAyake bhI, vyAkaraNa, nyAya, alaMkAra, kAvya, koSa, chanda, jyotiSa Adi vividha viSayoMke sabhI mahattva ke granthoMkI pothiyoMke saMgrahavAle baDe baDe jJAna bhaNDAra bhI sthApita kiye jAne lage / I aba ye yatijana kevala apane apane sthAnoMmeM hI baddha ho kara baiTha rahaneke badale bhinna bhinna pradezoM meM ghUmane lage aura tatkAlIna paristhiti ke anurUpa, dharmake pracArakA kArya karane lage / jagaha jagaha jai kSatriya aura vaizya kuloMko apane AcAra aura jJAnase prabhAvita kara, naye naye jaina zrAvaka banAe jAne lage aura purAne jaina goSThI -kula navIna jAtiyoMke rUpameM saMgaThita kiye jAne lage / purAne jaina devamandiroMkA uddhAra aura navIna mandiroMkA nirmANa kArya bhI sarvatra vizeSa rUpase hone lagA / jina yatijanoMne caityanivAsa choDa diyA thA unake rahaneke liye aise naye vasatigRha banane lage jinameM una una yatijanoM ke anuyAyI zrAvaka bhI apanI nitya naimittika dharmakriyAeM karanekI vyavasthA rakhate the / ye hI vasatigRha pichale kAlameM upAzrayake nAmase prasiddha hue / mandiroMmeM pUjA aura utsavoMkI praNAlikAoM meM bhI naye naye parivartana hone lage aura isake kAraNa yatijanoM meM paraspara, zAstroMke kitaneka vivAdAspada vicAroM aura zabdArthoM para bhI vAda-vivAda hone lagA; aura isake pariNAmameM kaI naye naye gaccha aura upagaccha bhI sthApita hone lage / aise carcAspada viSayoM para svataMtra choTe-baDe grantha bhI likhe jAne lage aura eka-dUsare saMpradAya kI orase unakA khaNDana- maNDana bhI kiyA jAne lagA / isa taraha ina yatijanoMmeM purAtana pracalita pravAhakI dRSTise, eka prakArakA navIna jIvana - pravAha cAlU huA aura usake dvArA jaina saMghakA nUtana saMgaThana bananA AraMbha huA / isa taraha tatkAlIna jaina itihAsakA siMhAvalokana karanese jJAta hotA hai, ki vikramakI 11 vIM zatAbdI ke prAraMbha meM jaina yativargameM eka prakArase nUtana yugakI uSAkA AbhAsa hone lagA thA jisakA prakaTa prAdurbhAva jinezvara sUrike guru vardhamAna sUrike kSitija para udita hone para dRSTigocara huA / jinezvara sUrike jIvana kAryane isa yuga parivartanako sunizcita mUrtasvarUpa diyA / tabase le kara pichale prAyaH 900 varSoM meM, isa pazcima bhAratameM, jaina dharmakA jo sAMpradAyika aura sAmAjika svarUpakA pravAha pracalita rahA usake mUlameM jinezvara sUrikA jIvana sabase adhika viziSTa prabhAva rakhatA hai aura isa dRSTise jinezvara sUriko, jo unake pichale ziSya-praziSyoMne, yuga pradhAna padase sambodhita aura stutigocara kiyA hai vaha sarvathA hI satya vastusthitikA nidarzaka hai / " 3. jinezvara sUrike jIvanacaritakA sAhitya | jinezvara sUrike isa prakArake yugAvatArI jIvana kAryakA nirdeza karanevAle ullekha yoM to seMkaDoM hI granthoM meM prApta hote haiM / kyoM ki unakI ziSya santatimeM Aja taka seMkaDoM hI vidvAn aura granthakAra yatijana ho gaye haiM aura una sabane prAyaH apanI apanI kRtiyoMmeM inake viSayameM thoDA - bahuta smaraNAtmaka ullekha avazya kiyA hai / ina granthoMke sivAya, bIsiyoM aisI gurupaTTAvaliyAM haiM, jinameM inake caityavAsa nivAraNa rUpa kAryakA avazya ullekha kiyA huA rahatA / ye paTTAvaliyAM bhinna-bhinna samayameM, bhinna-bhinna yatiyoM dvArA, prAkRta, saMskRta aura prAcIna dezya bhASAmeM lipibaddha kI huI haiM / ina granthastha lekhoM ke atirikta jinamUrtiyoM aura jinamandiroMke aise aneka zilAlekha bhI milate haiM jinameM bhI inake viSayakA kitanAka sUcanAtmaka evaM paricayAtmaka nirdeza kiyA huA upalabdha hotA hai / parantu hai I ,
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / ye saba nirdeza, apekSAkRta uttarakAlIna ho kara, mUlabhUta jo sabase prAcIna nirdeza haiM unhIMke anulekhana rUpa honese tathA kahIM kahIM vividha prakArakI anaitihAsikatAkA svarUpa dhAraNa kara lenese, inake viSaya meM yahAM khAsa vicAra karane kI koI AvazyakatA nahIM hai / hama yahAM para unhIM nirdezoMkA sUcana karate haiM jo sabase prAcIna ho kara aitihAsika mUlya adhika rakhate haiM / jaisA ki hamane Upara sUcita kiyA hai jinezvara sUri eka bahuta hI bhAgyazAlI sAdhupuruSa the / inakI yazorekhA evaM bhAgyarekhA baDI utkaTa thI / isase inako aise aise ziSya aura praziSyarUpa mahAn santatirala prApta hue jinake pANDitya aura cAritryane inake gauravako digantavyApI aura kalpAntasthAyI banA diyA / yoM to prAcIna kAlameM, jaina saMpradAyameM seMkaDoM hI aise samartha AcArya ho gaye haiM jinakA saMyamI jIvana jinezvara sUrike samAna hI mahattvazAlI aura prabhAvapUrNa thA; parantu jinezvara sUrike jaisA vizAlaprajJa aura vizuddha saMyamavAn, vipula ziSya-samudAya zAyada bahuta hI thoDe AcAryoMko prApta huA hogA / jinezvara sUrike ziSya-praziSyoM meM eka-se-eka baDha kara aneka vidvAn aura saMyamI puruSa hue aura unhoMne apane mahAn gurukI guNa-gAthAkA bahuta hI uccakharase khUba hI gAna kiyA hai / sadbhAgyase inake aise ziSya-praziSyoM kI banAI huI bahutasI granthakRtiyAM Aja bhI upalabdha haiM aura unameMse hameM inake viSayakI yatheSTa guruprazastiyAM paDhaneko milatI haiM / inameM se kucha mahattva ke prazasti-pAThoMkA hama yahAM ullekha karanA cAhate haiM / buddhisAgarAcAryakRta ullekha / 1 jinezvara sUrike samakAlIna aura sahavAsI granthakAroMmeM, sabase pahalA sthAna unhIMke laghu bhrAtA zrI buddhisAgarAcAryako prApta hotA hai / ye jinezvara sUrike sahodara bhrAtA bhI the aura satIrthya gurubandhu bhI the | mAlUma detA hai prAyaH ye donoM bandhu sAtha hI rahate aura vicarate the / vi. saM. 1080 meM ye donoM AcArya jAbAlipura ( Adhunika mAravADa rAjyakA jAlora) meM the| jinezvara sUrine yahAM para isa varSa meM haribhadrAcAryakRta aSTakasaMgraha nAmaka prakaraNa pranthakI TIkA banAI aura buddhisAgarAcAryane apane svopajJa paMcagranthI nAmaka saMskRta vyAkaraNa grantha kI racanA pUrNa kI / isa granthakI prazastimeM buddhisAgarAcAryane nimna likhita padyoMmeM, saMkSipta rUpase parantu baDe hI sAragarbhita bhAvase, apane bandhu - AcAryakI guNagarimAkA gaurava pUrNa ullekha kiyA hai / 1 jinezvara sUrine bhI svayaM isa vyAraNakA ullekha apane pramAlakSaNa nAmaka granthake antima zlokameM isa prakAra kiyA haizrIbuddhisAgarAcAryairvRtairvyAkaraNaM kRtam / asmAbhistu pramAlakSma vRddhimAyAtu sAMpratam // isa vyAkaraNa grantha kI abhI taka eka hI mUla prati jesala merake jJAnabhaNDArameM tADapatra Upara likhI huI jJAta huI hai| isI pratike Uparase, jinabhadra sUrike samaya meM, (vi. saM. 1475 - 1514 ) kAgaja Upara pratilipita kI gaI prati pATaNa ke vADIpArzvanAtha ke bhaNDArameM upalabdha hai / jesalamerakA tADapatrIya pustaka bhI prAyaH zuddha nahIM hai aura usa para se pratilipita pATaNakI prati bhI vaisI hI azuddhaprAya hai / isa granthakI antakI pUrI prazasti isa prakAra hai / AsInmahAvIrajino'sya ziSyaH, sudharmanAmA'sya ca jambunAmA | tasyApi ziSyaH prabhavo'sya ziSyaH, rAjyambhavo'syAnuparamparAyAm // 1 // vajrossya zAkhAmbaramaNDale'smin sAdhuvRndAvRtazAntakAntiH / bhavyAsumatsatkumudaprabodho nirmA ( rNA ) zivAjJAnaghanAndhakAraH // 2 // bAlenduvat sarvajanAbhivanyaH zulIkRtAGgIkRtasAdhupakSaH / kalAkalApopacayomba (?) mUrtiH zrIvardhamAno natavardhamAnaH // 3 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvara sUrike jIvana caritakA sAhitya / gurupadamanukartuM tadvadevAsya ziSyo'zivadazivadakalpaH klpshaakhopmeyH| anatikadatikRdadhi (1) vyApyacitto'pyacitto'bhavadiha vadihAzaH zrIjinezo ytiishH|| jalanidhivadagAdho mokSaratnArthisevyo yamaniyamatapasyAjJAnaratnAvalizca / suragiririva vAtairvAyadUkairakampyo vacanajalasugatAM tarpayannuptazasyAm (1) // surapatirativAse jainamArgodayAdrau hatakumatatamisraH prodagAt suurisuuryH|| bhaSasarasirahANAM bhavyapanAkarANAM vidadhadiva sulakSmI bodhako'harnizaM tu // ina pacoMkA bhAvArtha yaha hai, ki zrI varddhamAna sUri, ki jo hamAre guru haiM, unake padakA anukaraNa karanemeM sarvathA unhIMke jaise unake ziSya zrI jinezvara sUri haiM / ye kalyANa karanemeM kalpavRkSake jaise haiN| yama, niyama, tapasyA aura jJAnake samudra haiM / mokSarUpa ratnakI prApti cAhane vAloMke liye agAdha jalanidhikI taraha upAsanIya haiM / jaise pavanase meruparvata nahIM kAMpatA vaise ye bhI vAvadUkoMke (vAcAla aise vAdijanoMke ) vAgjAlarUpa vAtase kaMpAyamAna nahIM hote / apane vacanarUpa jalase (upadezAmRtase) saMtapta AtmAoMko tRpta karate rahate haiM / kumatarUpa andhakArakA nAza karane vAle aura bhavyajanarUpa kamaloMkA vikAza karane vAle aise sUryasvarUpa ye sUri jainamArgarUpI udayAcalake zikharapara abhinava udita hue haiN| buddhisAgarAcAryane isa prakAra bahuta hI saMkSepameM inake pANDitya, cAritra, dhairya, vAkpaTutva, tejasvitA aura yazakhitA Adi sabhI mukhya guNoMkA sUtrarUpase yahAM para nirdeza kara diyA hai aura vaha saMpUrNa tathyapUrNa hai / inake diye hue ye vizeSaNa sabhI sArthaka ho kara vizeSatAke sUcaka haiM / buddhisAgarAcArya jinezvara sUrike sarvathA samakakSa the| inake pichale ziSya-praziSyoMne ina donoM gurubhrAtAoMkA prAyaH sarvatra eka sAtha aura eka hI bhAvase guNagAna aura yazovidhAna kiyA hai| isase mAlUma detA hai ki apane samudAyake ye donoM bandhu AcArya samAna bhAvase unnAyaka aura upakAraka the / isa liye buddhisAgara sUrikA, jinezvara sUrike viSayameM kiyA gayA yaha saMkSipta guNavidhAna, atyadhika mahattva rakhatA hai| jinapraNItAgamatattvavettA dviSAM praNeteva manu[je ?]tarANAM (?) / sAhitya vidyAprabhavo babhUva zvetAmbaraH zvetayazA yatIzaH // 4 // gurupadamanukatu tadvadevAsya ziSyo'zivadazivadakalpaH klpshaakhopmeyo| bhanatikRdatikRdadhi (?) vyApyacitto'pyacitto'bhavadiha vadihAzaH zrIjinezo yatIzaH // 5 // jalanidhivadagAdho mokSaratArthisevyo yamaniyamatapasyAjJAnaratnAvalizca / suragiririva tairvA (vAtaiH ?) vAvadUkairakampyo vacanajalasugetAM (?) tarpayatruptazasthAm // 6 // surapatirativAse janamAryodayAdrau hatakumatatamizraH (sraH) prodagAt sUrisUryaH / bhavasarasirahANAM bhavyapadmAkarANAM vidadhadiva sulakSmI bodhako'harnizaM tu // 7 // shriibuddhisaagraacaaryo'nugraahyo'bhvdetyoH| paJcagranthIM sa cAkArSIjagaddhitavidhissayA // 8 // yadi madikRtikalpo'narthadhImatsarI vA kathamapi sadupAyaiH zakyate nopakartum / tadapi bhavati puNyaM svAzayasyAnukUlye pibati sati yatheSTaM zrotriyAdau prapAyAm // 9 // ambhonidhiM samavagAhya samApa lakSmI cedvAmano'pi pRthivIM ca padatrayeNa / zrIbuddhisAgarama, svavagAya kodyo(?), vyApnoti tena jagato'pi padadvayena // 10 // zrIvikramAdityanarendrakAlAt sAzItike yAti smaashsre| sazrIjAvAlipure tadA ibdhaM mayA saptasahastrakarupam // 11 // 7 // ka. pra02
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ / kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / jinabhadrAcAryakRta ullekha / kAlakramakI dRSTise, jinezvara sUrike guNoMkA paricaya dene vAle unake anyAnya vidvAn evaM pradhAna ziSyoMmeM, pahalA sthAna dhanezvara apara nAma jinabhadrAcAryakA hai, jinhoMne 'surasundarI' nAmaka kathAgranthakI, prAkRta bhASAmeM, eka bahuta hI sarasa racanA kI hai| isa kathAkI racanAsamApti vi. saM. 1095 meM, caDDAvali (candrAvatI) nAmaka sthAnameM kI gaI hai| bahuta saMbhava hai ki ye bhI sadaiva apane guruke sAtha hI rahane vAle ziSyoMmeMse eka hoM / kyoM ki prastuta kathAkoSa granthakI prazastimeM kahA gayA hai ki vi. saM. 1108 meM jaba isa granthakI racanA pUrI huI taba, isakA prathamAdarza arthAt pahalI zuddha evaM paripUrNa prati, inhIM jinabhadrAcAryane taiyAra kI thii| bAdameM phira isakI aneka pothiyAM likhavAI gaI aura unakA pracAra kiyA gayA / inhoMne apanI surasundarI kathAkI antima prazastimeM apane gurukA paricaya isa prakAra karAyA hai sIso ya tassa sUrI sUro vva sayAvi jnniy-dosNto| Asi siri-vaddhamANo pavaDhamANo guNa-sirIe // 240 // rAgo ya jassa dhamme Asi paoso ya jassa pAvammi / tullo ya mitta-sattusu tassa ya jAyA duve sIsA // 241 // duvvaar-vaai-vaarnn-mr-nitttthvnn-nittr-miNdo| jiNa-bhaNiya-suddha-siddhaMta-desaNA-karaNa-tallincho // 242 // jassa ya aIva-sulaliya-paya-saMcArA psnn-vaanniiyaa| aikomalA silese vivihAlaMkAra-sohillA // 243 // lIlAvada tti nAmA suvnnrynnoh-haari-sylNgaa| vesa vva kahA viyarai jayammi kaya-jaNa-maNANaMdA // 244 // ego tANa jiNesara-sUrI sUro vva ukkdd-pyaavo| tassa siri-buddhisAgara-sUrI ya sahoyaro biio||245|| punn-srdiNdu-suNdr-niy-js-pbbhaar-bhriy-bhuvnn-ylo| jinn-bhnniy-stth-prmtth-vitthraastt-suh-citto||246|| jassa ya muha-kuharAo viNiggayA attha-vAri-sohillA / buha-cakavAya-kaliyA raMgata-suphakkiya-taraMgA // 247 // taDaruha-avasadda-mahIruhoha-ummUlaNammi susamatthA / ajjhAya-pavara-titthA paMcaggaMthI naI pavarA // 248 // isameM, prathama jinezvara sUrike guru varddhamAnAcAryakA ullekha karake pIche, unake donoM ziSyoMkI arthAt jinezvara sUri aura buddhisAgarAcAryakI prazaMsA kI gaI hai / jinezvara sUrike liye kahA hai ki ye durmada aise 1 gaNadharasArddhazatakameM, jinadatta sUrine inakA paricaya nimnalikhita gAthAmeM diyA hai - suguNajaNajaNiyabhaddo jiNabhaddo javiNeyagaNapaDhamo / saparesi hiyA surasundarI kahA jeNa parikahiyA // jinadatta sUrike isa kathanase jJAta hotA hai ki ye jinabhadrAcArya jinezvara sUrike sarva prathama (vineyagaNameM prathama) ziSya hoNge| abhayadeva sUrine bhagavatIsUtrakI vRttikI prazastimeM inakA ullekha kiyA hai aura usa vRttike pranthanameM inhoMne apanI pUrI sahAyatA pradAna kI isake liye unhoMne inake prati apanA uttama upakRta bhAva prakaTa kiyA hai| jinabhadake sAtha. abhayadevake eka ziSya yazazcandragaNi bhI isa granthake praNayanameM sahAyaka bane the, usa liye ina donoM ke liye abhayadevasUrine ye nimnagata udgAra prakaTa kiye haiN| zrImajinezvarAcAryaziSyANAM guNazAlinAm / jinabhadramunIndrANAmasmAkaM cAhise binH|| pazAndragaNeDhasAhAyyAt sidimAgatA //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvara sUrike jIvana caritakA sAhitya | vAdIrUpI hAthiyoM kA mardana karaneke liye mRgendra jaise haiM / jinadevake kahe hue zuddha siddhAntakA upadeza karanemeM baDe pravINa haiM / inhoMne, atIva sulalita padoMkA jisameM saMcAra hai aura zleSAdi vividha alaMkAroMse jo vibhUSita hai aisI prasanna vANIvAlI aura atIva komala bhAvavAlI 'lIlAvatI' nAmaka kathAkI manohara racanA kI hai, jo saba janoMke manako Ananda de rahI hai / ina jinezvara sUrikA pratApa bahuta hI utkaTa rUpa se phaila rahA hai 1 1 inhIM jinezvara sUrike sahodara bandhu buddhisAgarAcArya haiM jo jinapraNIta zAstroMke paramArthakA vistAra karanemeM dattacitta haiM / jinhoMne apane zaraccandra ke samAna ujjvala yazase sAre bhuvanatalako bhara diyA hai / jinake mukhavivara se paMcapranthI ( vyAkaraNazAstra ) rUpa vizAla nadIkA, arthaprapUrNa pAnIse bharA huA, vaisA pravAha nIkalA hai jo apazabdarUpa vRkSoMkA unmUlana karanemeM baDA samartha hai / kahanekI AvazyakatA mahIM ki jinabhadrAcAryake ye vacana bhI vaise hI tathyapUrNa haiM jaise uparyukta buddhisAgarAcAryake vacana haiM / jinacandrasUrikRta ullekha / jinezvara sUrike paTTadhara ziSya jinacandra sUri hue / apane guruke svargavAsa ke bAda ye hI unake paTTapara pratiSThita hue aura gaNake pradhAna netA bane / inhoMne apane bahuzruta evaM vikhyAtakIrti aise laghu-gurubandhu abhayadevAcAryakI abhyarthanAke vaza ho kara, 'saMvegaraMgazAlA' nAmaka eka saMvega bhAvake pratipAdaka, zAntarasaprapUrNa evaM bRhatparimANa prAkRta kathA - granthakI racanA kI, jisakI samApti vi. saM. 1125 meM huI / isa pranthakI prazastimeM inhoMne bhI apane guruke viSayameM vaisI hI bhUribhUri prazaMsA se bhare hue sArabhUta vacana gumphita kiye haiM jaise uparyukta donoM AcAryoMne kiye haiM / inake ye vacana isa prakAra haiM 11 kANaM saMbhUo bhayavaM sirivaddhamANamuNivasabho / ni paDimapasamalacchIvicchaDAkhaMDabhaMDAro // vavahAranicchyanaya vva davvabhAvatthaya vva dhammassa / paramunnaijaNagA tassa ya do sissA samutpannA // paDhamo siririjiNesaro tti mUvi (?) jaMmi uiyaMmi / meotthApahAvahAmae ( ? ) dUraM teyasticakkassa // aja vi ya jassa harahAsahaMsagoraguNANa pabbhAraM / sumaraMtA bhavvA uvvahaMti romaMcamaMgesu // bIo puNa viraiyaniuNapavaravAgaraNapamuhabahu sattho / nAmeNa buddhisAgarasUri tti ahesi jayapathaDo // arthAt - bhagavAn mahAvIrakI ziSyasantatimeM kAlakramase zrI varddhamAna sUri utpanna hue, jo anupama aisI prazamabhAvarUpa lakSmIke mahAn bhaMDAra jaise the / inake, dharmake dravyastava aura bhAvastava jaise tathA vyavahAra aura nizcaya nayake kharUpa samAna, paronnatikAraka do ziSya hue / inameM pahale zrI jinezvara sUri haiM, jo jainAkAzameM tejakhI sUryake samAna udita hue aura jinhoMne apane buddhike prakhara prakAzase, pratisparddhirUpa meghoM adhakArako dUra kara diyA / Aja bhI arthAt isa granthake bananeke samayameM bhI, bhavyajana inake ujvala guNasamUhakA smaraNa kara kara, romAMcodgamakA anubhava kara rahe haiN| varddhamAna sUrike dUsare ziSya jagaprasiddha aise buddhisAgara sUri hue jinhoMne vyAkaraNa Adi bahuta zAstroMkA praNayana kiyA hai / + saMvegaraMgazAlA pranthakI yaha prazasti hamako baDode vAle paM. zrIlAlacandajI bha0 gAndhIne baDe parizrama pUrvaka prApta karake mejI hai isaliye hama inake isa saujanmake prati apanA kRtajJabhAva prakaTa karate haiN|
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / abhayadevasUrikRta ullekha / :: jinezvara sUrike, anukramameM zAyada tIsare parantu khyAti aura mahattAkI dRSTise sarvaprathama, aise mahAn ziSya zrI abhayadeva sUri the jinhoMne jaina Agama granthoM meM sarvapradhAna jo ekAdazAGga sUtra prantha haiM unameMse nava aGga sUtroMpara, suvizada saMskRta TIkAyeM banAI / abhayadevAcArya apanI ina vyAkhyAoMke kAraNa jaina sAhityAkAzameM, kalpAntasthAyI nakSatrake samAna, sadA prakAzita aura sadA pratiSThita rUpameM ullikhita kiye jAyaMge / zvetAmbara saMpradAyake, pichale sabhI gaccha aura sabhI pakSa vAle vidvAnoMne, abhayadeva sUriko baDI zraddhA aura satyaniSThAke sAtha, eka pramANabhUta evaM tathyavAdI AcAryake rUpameM, khIkRta kiyA hai aura inake kathanoMko pUrNatayA AptavAkyakI koTImeM samajhA hai / apane samakAlIna vidvatsamAjameM bhI inakI pratiSThA bahuta UMcI thI / zAyada ye apane guruse bhI bahuta adhika Adarake pAtra aura zraddhAke bhAjana bane the / jina caityavAsI yatijanoMke viruddha, jinezvara sUrine apanA daNDa uThAyA thA unhIM yatijanoMke pakSake eka agragaNya, rAjamAnya aura bahuzruta AcArya droNAcAryane apanI prauDha paNDitapariSadke sAtha, ina abhayadeva sUrikI ukta AgamagranthoMparakI vyAkhyA-racanAoMko baDe sauhArdake sAtha AdyopAnta saMzodhita kiyA thA aura isa prakAra inake prati baDA saujanya pradarzita kiyA thA / abhayadeva sUrine bhI bahuta hI kRtajJabhAvase, inake isa ananya saujanyakA sAdara smaraNa, apanI una racanAoMmeM spaSTa rUpase kiyA hai / abhayadeva sUrine sthAnAMga, samavAyAMga aura jJAtAsUtrakI vRttiyAM aNahila purameM, vi. saM. 1120 meM samApta kI tathA jaina AgamagranthoMmeM sabase pradhAna aura bRhatparimANa aisA jo bhagavatI sUtra hai, usakI vyAkhyA saM. 1128 meM pUrNa kI / inhoMne apane gurukI stuti apanI ina vyAkhyAoMke antameM isa prakAra kI hai 'cAndre' kule sadanakakSakalpe mahAdrumo dharmaphalapradAnAt / chAyAnvitaH zastavizAlazAkhaH zrIvarddhamAno muninAyako'bhUt // tatpuSpakalpau vilasadvihArasadgandhasaMpUrNadizau samantAt / babhUvatuH ziSyavarAvanIhavRttI zrutajJAnaparAgavantau // ekastayoH sUrivaro jinezvaraH khyAtastathA'nyo bhuvi buddhisaagrH| tayovineyena vibuddhinA'pyalaM vRttiH kRtaiSA'bhayadevasUriNA // -bhagavatIsUtrakI vyaakhyaa| niHsambandhavihArahAricaritAn zrIvarddhamAnAbhidhAn sUrIn dhyAtavato'titIvratapaso grnthprnniitiprbhoH| zrImatsUrijinezvarasya jayino dIyasAM vAgminAM tadvandhorapi buddhisAgara iti khyAtasya sUre vi // ziSyeNAbhayadevAkhyasUriNA vivRtiH kRtA / zrImataH samavAya 'smaastH|| -samavAyAnasUtrakI vRtti / 1 bhagavatIsUtrakI vRttike antameM abhayadeva sUrine droNAcAryakA upakArasmaraNa isa taraha kiyA hai zAstrArtha nirNayasusaurabhalampaTasya vidvanmadhuktagaNasya sadaiva sevyaH / zrInirvRtAkhyakulasannadapadmakalpaH zrIdroNasUriranavadyayazaHparAgaH // zodhitavAn vRttimimAM yukto viduSAM mahAsamUhena / zAstrArtha niSkanikaSaNakaSapaTTakakalpabuddhInAm // . isI taraha jJAtA Adi anyavyAkhyAoMke antameM isa prakAra saMkSepameM ullekha kiyA hai - nirvRtikakulanabhastalacandradroNAkhyasUrimukhyena / paNDitaguNena guNavaspriyeNa saMzodhitA gheyam //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvara sUrike jIvana caritakA sAhitya / yo jainAbhimatapramANamanaghaM vyutpAdayAmAsivAn prasthAnairvividhairnirasya nikhilaM bauddhAdisambandhi tat / nAnAvRttikathAkathApathamatikrAntaM ca cake tapaH nissaMbandhavihAramapratihataM zAstrAnusArAttathA // tasyAcAryajinezvarasya madavadvAdipratisparddhinaH tabandhorapi buddhisAgara iti khyAtasya sUrebhuvi / chandobandhanibaddhabandhuravacaHzabdAdisallakSmaNaH zrIsaMvignavihAriNaH zrutanidhezcAritracUDAmaNeH // - jJAtAsUtra, praznavyAkaraNasUtra aura vipAkasUtrakI vRtti / cndrkulvipulbhuutlmunipunggvvrddhmaanklptroH| kusumopamasya sUrerguNasaurabhabharitabhuvanasya // niHsaMbandhavihArasya zrIjinezvarAbasya (?) ziSyeNAbhayadevAkhyasUriNeyaM kRtA vRttiH|| -aupapAtikasUtrakI vRtti / candrakulInapravacanapraNItApratibaddha vihArahAricaritazrIvarddhamAnAbhidhAnamunipatipAdopasevinaH pramANAdivyutpAdanapravaNaprakaraNavidhapraNAyinaHprabuddhapratibandhakapravaktRpravINApratihatavacanArthapradhAnavAkprasarasya suvihitamunijanamukhyasya zrIjinezvarAcAryasya tadanu tadanujasya ca vyAkaraNAdi. zAstrakartuH zrIbuddhisAgarAcAryasya caraNakamalacazvarIkakalpena zrImabhayadevasUrinAmnA mayA mahAvIrajinarAjasantAnavartinA mahArAjavaMzajanmaneya / ( ityAdi) - sthAnAGgastrakI vRttikA prAraMbha / __ bhinna bhinna vRttiyoMke diye gaye ina uddharaNoMse jJAta hogA, ki inameM abhayadeva sUrine, sUtrarUpase jinezvara sUrike una sabhI pradhAna guNoMkA ullekha kara diyA hai jinakA sUcana, isake pahale diye gaye buddhisAgarAcArya, jinabhadra aura jinacandra sUrike kathanoMmeM garbhita hai / abhayadeva kahate haiM ki-jinezvara sUri, varddhamAna sUri-kharUpa kalpavRkSake puSpake samAna haiM jinhoMne apane sadAcAra aura vihArake saugandhyase saba dizAoMko suvAsita kara diyA hai / madavAle pratispardhi vAdiyoMkA - darpavAle vAggmiyoMkA jinhoMne parAjaya kiyA hai / jainadarzanAbhimata pramANazAstrakA vyutpAdana kara jinhoMne vividha prasthAnoM dvArA bauddha Adi vAdoMkA nirasana kiyA hai / nAnA prakArake vyAkhyAgrantha tathA kathAgranthoMkI racanA kara jinhoMne upadezamArgakA parikramaNa kiyA hai / zAstrAnusAra tapaHsaMyamakA pAlana karate hue nissaMbandha evaM apratibaddha ho kara jinhoMne satata viharaNa kiyA hai / inake laghubandhu AcArya buddhisAgara bhI aise hI saMvignavihArI, zrutanidhi aura cAritracUDAmaNi haiM / inhoMne chandobaddha zabdazAstra (vyAkaraNazAstra) Adi granthoMkI racanA kara apanI vidvattAkI khyAti prApta kI hai - ityAdi / ___abhayadeva sUri bahuta hI parimita aura saMtulita kathana karane vAle tathA atyaMta samabhAvI evaM nirmama khabhAvake baDe bhavya AcArya the / inhoMne apane gurukA isa prakAra atyaMta hI khalpa zabdoMmeM jo guNasUcana kiyA hai vaha bahuta mahatva rakhatA hai / varddhamAnAcAryakRta ullekha / abhayadeva sUrike eka vidvAn ziSya varddhamAnAcArya hue, jinhoMne prAkRtameM 'manoramA' nAmaka kathAgraMtha, tathA dUsarA 'AdinAtha caritra' nAmaka bahuta baDA grantha banAyA / kyoM ki ye abhayadeva sUrike sAkSAt ziSya the isaliye saMbhava hai ki inako apane praguru jinezvara sUrikI pratyakSa sevA upAsanA karanekA bhI saubhAgya prApta huA ho / inhoMne 'manoramA' kathAkI racanA saMvat 1140 meM, aura 'AdinAthacaritra'kI
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ * kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara suuri| racanA saM. 1160 meM, khaMbhAtameM, pUrNa kI / ina granthoMmeM inhoMne apane pragurukI prazaMsA isa prakAra kI hai| appaDibaddhavihAro sUrI somo vva jnnmnnaannNdo| Asi sirivaddhamANo pavaddhamANo guNagaNehiM // sUrijiNesara-siribuddhisAyarA sAgaro bva gaMbhIrA / suraguru-sukkasaricchA sahoyarA sUripayapattA // vAyaraNa-cchaMda-nighaMTu-kavva-nADaya-kahAi vivihAI / vibuhajaNajaNiyaharisA jANa pabaMdhA paDhijati // tANa viNeo sUrI siriabhayadeva tti nAma sNjaao| vijiyakkho paccakkhaM kayaviggahasaMgaho dhammo // -manoramA kathAkI prazasti / khamadamasaMjamaguNarayaNarohaNo vijiydujyaannNgo| Asi sirivaddhamANo sUrI svvtthsupsiddho|| sUrijiNesara-siribuddhisAgarA sAyaro vva gaMbhIrA / suraguru-sukkasaricchA sahAyerA tassa do sIsA // vAyaraNa-cchaMda-nighaMTu-kavva-nADaya-pamANasamaeNa / aNivAriyappayArA jANa maI sayalasatthesu // -AdinAtha-caritrakI prazasti / varddhamAna sUrine, ina Upara uddhRta gAthAoMmeM, apane pragurukI prazaMsA unake eka khAsa pANDityaguNako lakSya karake hI kI hai / ve kahate haiM - jinezvara aura buddhisAgara donoM sUri-bandhu bRhaspati aura zukrakI joDIke samAna the / ina bandhuoMkI vyAkaraNa, chanda, nighaMTu, kAvya, nATaka, kathA aura pramANa Adi sakala zAstroMmeM askhalita gati thI / inake race hue ukta viSayoMke grantha-prabandha vidvajana baDe harSake sAtha paDhate haiN| isa ullekhase jJAta hotA hai ki, ina bhrAtAoMne kAvya, nATaka, chanda, nighaNTu Adi viSayoMke bhI kucha prabaMdhoMkA praNayana kiyA honA cAhiye / inameMkA koI prabaMdha abhItaka hameM jJAta nahIM huA / jaisA ki Age cala kara hama inake upalabdha granthoMkA paricaya karAyeMge, usase jJAta hogA ki vyAkaraNa, kathA, pramANa aura kucha dhArmika prakaraNa grantha hI inake abhItaka hameM jJAta ho rahe haiM / kAvya - nATakAdi prabaMdha yA to naSTa ho cuke haiM yA kahIM kisI ajJAta granthabhaNDArameM paDe paDe saDa rahe hoMge / unakA abhI taka koI patA nahIM calA / abhayadeva sUrine tathA jinacandra sUrine bhI buddhisAgarAcAryako 'vyAkaraNa Adi zAstroMkA praNetA' aisA sUcita kiyA hai / isase jJAta hotA hai ki unhoMne, vartamAnameM eka mAtra upalabdha apane vyAkaraNa grantha (jisakA kucha paricaya Upara diyA jA cukA hai) ke sivA aura bhI kaI granthoMkA praNayana kiyA honA cAhiye / isake nIce jo devabhadra sUrikA uddharaNa diyA jA rahA hai usase yaha to nizcita jJAta hotA hai ki buddhisAgara sUrine chandaviSayaka bhI koI zAstra banAyA thaa| devabhadrAcAryakRta ullekha / devabhadra sUri, jinake granthakA uddharaNa yahAM nIce diyA jAtA hai, ve abhayadeva sUrike eka paTTadhara ziSya prasannacandra sUrike vineya the / yoM inake dIkSA-dAyaka guru to sAkSAt jinezvara sUri-hI-ke eka ziSya sumati vAcaka the aura inakA mUla nAma guNacandra gaNI thA / azokacandrAcArya, jinako jinacandrasUrine baDe premase vidyAbhyAsa karAyA thA aura phira AcAryapada de kara apane paTTapara pratiSThita kiyA thA,
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvara sUrike jIvanacaritakA sAhitya / unhoMne prasannacandra sUrike sAtha hI inako bhI AcArya pada de kara, devabhadra isa naye nAmase udghoSita kiyA thA / prasannacandra sUri, mUla jinezvara sUrike dIkSita ziSya the; parantu unako tarkazAstrAdi vidyAkA adhyayana abhayadeva sUrine karAyA thaa| unako AcArya pada pradAna karate samaya azokacandra sUrine, zAyada unheM abhayadevake paTTa para sthApita kiyA thA, isaliye ve apaneko abhayadevakA bhI vineya kahate the / devabhadrane zAyada ina prasannacandrake pAsa vidyAdhyayana kiyA ho aura inhIMke pAsa vizeSa rUpase rahe hoM isaliye ye apaneko inakA khAsa antevAsI vineya sUcita karate hoN| : jinacandra gaNine jo ukta saMvegaraMgazAlA nAmaka bRhat ArAdhanAgrantha banAyA usakA pratisaMskAra inhIMne kiyA thA / jinavallabha aura jinadatta sUriko inhIMne AcArya pada de kara unako gaNanAyaka banAyA thaa| inhoMne prAkRta bhASAmeM pArzvanAthacaritra, mahAvIracaritra, kathAratnakoSAdi 4 baDe baDe prauDha pranthoMkI racanA kI hai / inakA pahalA grantha 'mahAvIracarita' hai jisakI racanA vi. saM. 1139 meM pUrNa huii| isa samaya taka inako AcArya pada nahIM diyA gayA thA, isase isameM inhoMne apanA ullekha mUladIkSita nAma-guNacandra gaNIke nAmase hI kiyA hai / dUsarA grantha 'kathAratnakoSa' hai jisakI racanA saM. 1158 meM pUrI huI aura tIsarA grantha 'pArzvanAthacarita' hai jo saM. 1168 meM samApta huA / inhoMne apane mahAvIra caritrameM jinezvara sUrike viSayameM isa prakAra ullekha kiyA hai - muNivaiNo tassa haraTTahAsasiyajasapasAhiyAsassa / Asi duye varasIsA jayapayaDA sUra-sasiNo vva // bhavajala hivIisaMbhaMtabhaviyasaMtANa taarnnsmttho| bohittho vva mahattho sirisUrijiNesaro pddhmo|| anno ya punnimAyaMdasuMdaro buddhisAgaro suurii| nimmaviya pavaravAyaraNa-chaMdasattho pasatthamaI // egaMtavAyavilasiraparavAikuraMgabhaMgasIhANaM / tesi sIso jiNacaMdasUrinAmo samuppanno // --mahAvIracaritrakI prshsti| inake isa ullekhakA bhI bhAvArtha vahI hai jo Upara diye gaye anyAnya ullekhoMmeM garbhita hai / arthAt ye kahate haiM ki -munivara varddhamAna sUrike sUrya aura candramAke samAna tejasvI aise zrI jinezvara aura buddhisAgara nAmake do jagatprakhyAta pradhAna ziSya hue| inameM jinezvara sUri jo prathama the, saMsAra samudra meM bhUle paDe hue bhavya janoMko tAraneke liye pravahaNake samAna samartha hue / dUsare buddhisAgara sUri, jo pUrNimAke caMdramAke samAna sundara lagate the baDe prazastamati ho kara, unhoMne vyAkaraNa aura chandaHzAstrakI prauDha racanAe~ kI haiM / ye donoM hI AcArya ekAntavAdameM vilAsa karane vAle paravAdIrUpa mRgoMkA bhaMga karanemeM siMhake samAna balazAlI hue, ityAdi / Upara jo kucha ye uddharaNa diye gaye haiM ve saba jinezvara sUrike sAkSAt ziSyoMke hI grathita granthoMmeMse upalabdha honeke kAraNa inakI pramANabhUtatAmeM kisI prakArakI zaMkAko avakAza nahIM hai| jinadattasUrikRta ullekha / ina ullekhoMmeM, kAlakramakI dRSTi se antima parantu aitihAsika dRSTi se vizeSa mahattvakA evaM jinezvara1 pichale grantha 'kathAratna koSa' tathA 'pArzvanAtha caritra meM saMkSepa-hI-meM nAma nirdeza kara inheM santoSa dhAraNa karanA par3A hai| kyoM ki jitanA ullekha karanA inheM upayukta thA use ye apane pahale granthameM kara cuke the|
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / sUrike mukhya kAryakalApakA savizeSa jJApaka aisA eka aura uddharaNa yahAM dete haiM jo jinadatta sUrikA kathanakharUpa hai| jinadatta sUrike viSayameM kucha vizeSa paricaya denekA yahAM avakAza nahIM hai / bahuta saMkSepameM, inake kAryakA kucha thoDAsA paricaya Upara de hI diyA gayA hai / ye bhI jinezvara sUrike sAkSAt praziSyoMmeMse hI eka the| inake dIkSAguru dharmadeva upAdhyAya the jo jinezvara sUrike khahastadIkSita anyAnya ziSyoMmeMse the| inakA mUla dIkSAnAma somacandra thA / harisiMhAcAryane inako siddhAnta grantha paDhAye the / inake utkaTa vidyAnurAga para prasanna ho kara devabhadrAcAryane apanA vaha priya kaTAkharaNa ( varatanA - eka prakArakI kalama jisase lakaDIkI paTTikA para khaDiyAse likhA jAtA hai), jisase unhoMne apane baDe baDe 4 granthoMkA lekhana kiyA thA, inako bheTake kharUpameM pradAna kiyA thaa| ye baDe jJAnI, dhyAnI aura udyata vihArI the| jinavallabha sUrike svargavAsake pazcAt inako, unake uttarAdhikArI paTTa para, devabhadrAcAryane AcAryake rUpameM sthApita kiyA thA / caityavAsake viruddha jinezvara sUrine jina vicAroMkA pratipAdana kiyA thA unakA sabase adhika vistAra aura pracAra vAstavameM jinavallabha sUrine kiyA thaa| unake upadiSTa mArgakA inhoMne baDI prakharatAke sAtha samarthana kiyA aura usameM inhoMne Ane kaI naye vicAra aura naye vidhAna bhI sammIlita kiye / jinezvara sUrine apane jIvana aura bhramaNa kAlameM koI nizcita vidhi-vidhAna vAlI apanI pakSasthApanA nahIM kI thii| prAsaMgika paristhitiko lakSya kara, jo jo vicAra unake manameM utpanna hote gaye, unakA zAstrAnusAra vicAra kara ve tadanurUpa upadeza dete rahe / isa viSayakA na koI unhoMne naye sAhityakA hI nirmANa kiyA aura na koI niyamabaddha aisA apanA nayA viziSTa pakSa hI saMgaThita kiyA / ve apane upadezase aura apane AcArase tatkAlIna jaina yatisamAjameM, eka naI paristhitikA, viziSTa Andolana utpanna kara gaye / unake isa Andolita vAtAvaraNake kAraNa, unakI mRtyuke pazcAt khalpasamayameM hIprAyaH AdhIzatAbdIke antargata hI- jaina zvetAMbara yativargameM, kitane hI sAMpradAyika aura dhArmika vidhi-vidhAnoMko le kara, bhinna bhinna gacchIya AcAryoM dvArA, kaI choTe baDe gaccha evaM pakSa-vipakSoMkA prAdurbhAva ho gayA / ina pakSoMmeM paraspara asmitA aura pratispardhAkA jora baDhane lagA aura ye eka dUsareke mantavyoMkA vyavasthita khaNDana - maNDana karane meM pravRtta hone lage / vAda-vivAdakA viSaya kevala caityavAsa aura vasativAsa taka hI sImita nahIM rahA; paraMtu mandiroMkI pratiSThA, upAsanA, pUjA Adike vidhividhAnoMke vAremeM tathA sAdhu-yatiyoMke AhAra-vihArake vAremeM, evaM gRhasthoMke bhI kucha kriyAkAMDoMke vAremeM, bhinna bhinna prakArake kitane hI vAda-vivAdAtmaka viSaya utpanna hone lage aura unako mukhya karake pRthak pRthak gacchAnuyAyiyoMkA paraspara saMgharSa hone lgaa| isI saMgharSake pariNAmameM jinavallabha sUriko apanA eka nayA 'vidhipakSa' yA 'vidhimArga' nAmaka viziSTa saMgha sthApita karanA par3A jisakA vizeSa puSTIkaraNa evaM dRDha saMgaThana inake uttarAdhikArI jinadatta sUrine kiyA / jinavallabha sUri, mUlameM mAravADake eka baDe maThAdhIza caityavAsI guruke ziSya the| paraMtu ye unase virakta ho kara, gujarAtameM abhayadeva sUrike pAsa, zAstrAdhyayana karaneke nimitta, unake antevAsI ho kara rahe the| ye baDe bhArI pratibhAzAlI vidvAn , kavi, sAhityajJa, granthakAra aura jyotiHzAstra vizArada the| inake prakhara pANDitya aura viziSTa vaizAradyako dekha kara, abhayadeva sUri inapara baDe prasanna rahate the aura apane mukhya dIkSita ziSyoM kI apekSA bhI ina para adhika anurAga rakhate the / abhayadeva sUri cAhate the ki apane
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvara sUrike jIvana caritakA sAhitya / uttarAdhikArI paTTapara inakI sthApanA ho, parantu ye mUla caityavAsI guruke dIkSita ziSya honese zAyada inako gacchanAyakake rUpameM anyAnya ziSya khIkAra nahIM kareMge, aisA soca kara apane jIvita kAlameM ve isa vicArako kAryameM nahIM lA sake / unake paTTadharake rUpameM varddhamAnAcArya (AdinAtha caritAdike kartA )kI sthApanA huI / tathApi apanI antAvasthAmeM abhayadeva sUrine prasannacandra sUriko sUcita kiyA thA ki yogya samayapara jinavallabhako AcArya pada de kara merA paTTAdhikArI banAnA / parantu, vaisA ucita avasara Aneke pahale hI prasannacandra sUrikA bhI khargavAsa ho gyaa| unhoMne abhayadeva sUrikI ukta icchAko apane uttarAdhikArI paTTadhara devabhadrAcAryake sAmane prakaTa kiyA aura sUcita kiyA ki yaha kArya tuma saMpAdana karanA / abhayadeva sUrike svargavAsake bAda, unake anyAnya ziSyoMkA jinakallabhake prati, zAyada vizeSa sadbhAva nahIM rahA / aNahilapura aura stambhatIrtha jaise gujarAtake prasiddha sthAnoMmeM, jahAM abhayadevake dIkSita ziSyoMkA vizeSa prabhAva thA, jinavallabhako apanA prabhAva prasthApita karanekA koI vizeSa suyoga nahIM dikhAI diyaa| isase inhoMne kisI aparicita sthAnameM jA kara, apane vidyAbala ke sAmarthya dvArA apane prabhAvakA kAryakSetra banAnA cAhA / isake liye mevADakI rAjadhAnI cittoDako inhoMne pasanda kiyA / vahAM inakI yatheSTa manorayasiddhi huI aura phira mAravADake nAgora Adi sthAnoMmeM bhI inake bahutase bhakta upAsaka bane / dhIre dhIre inakA prabhAva mAlavAmeM bhI baDhA / mevADa-mAravADameM jo bahutase caityavAsI yatisamudAya the unake sAtha inakI pratispardhA bhI khUba huI / inhoMne unake adhiSThita devamandiroMko anAyatana ThaharAyA aura unameM kiye jAnevAle pUjana, utsavoM Adiko azAstrIya udghoSita kiyaa| apane bhakta upAsakoM dvArA apane pakSake liye jagaha jagaha naye mandira banavAye aura unameM kiye AnevAle pUjA Adi vidhAnoMke liye kitaneka niyama nizcita kiye / isa viSayake choTe-bar3e kaI prakaraNa aura granthAdikI bhI inhoMne racanAeM kii| - devabhadrAcAryane inake baDhe hue isa prakArake prauDha prabhAvako dekha kara, aura inake pakSameM saikaDoM hI upAsakoMkA acchA samartha samUha jAna kara, inako AcArya pada de kara abhayadeva sUrike paTTadharake rUpameM inheM prasiddha karanekA nizcaya kiyaa| jinezvara sUrike ziSyasamUhameM, usa samaya, zAyada devabhadrAcArya hI sabase adhika pratiSThAsampanna aura sabase adhika vayovRddha puruSa the / ve isa kAryake liye gujarAtase ravAnA ho kara cittoDa phuNce| yaha cittoDa hI, jaisA ki hamane Upara sUcita kiyA hai, jinavallabha sUrike prabhAvakA udgama evaM kendrasthAna thA / yahIM para sabase pahale jinavallabha sUrike naye upAsaka bhakta bane aura yahIM para inake pakSakA sabase pahalA 'vIravidhicaitya' nAmaka vizAla jaina mandira banA / vi. saM. 1167 ke ASADha mAsameM inako isI mandirameM AcArya pada para adhiSThita kara devabhadrAcAryane apane gacchapati guru prasannacandra sUrike usa antima Adezako saphala kiyA / para durbhAgyase ye isa AcArya padakA dIrghakAla taka upabhoga nahIM kara ske| cAra hI mahineke andara inakA usI cittoDameM svargavAsa ho gyaa| isa ghaTanAko jAna kara devabhadrAcAryako baDA duHkha huA / jinavallabha sUrine apane prabhAvase mAravADa, mevADa, mAlavA, vAgaDa Adi dezoMmeM jo seMkaDoM hI naye bhakta upAsaka banAye the aura apane pakSake aneka 'vidhicaitya' sthApita kiye the unakA niyAmaka aisA koI samartha gacchanAyaka yadi na rahA to vaha pakSa chinna-bhinna ho jAyagA; aura isa taraha jinavallabha sUrikA kiyA huA kArya viphala bana jAyagA / yaha soca kara devabhadrAcArya, jinavalabha sUrike paTTapara pratiSThita karaneke liye apane sAre samudAyameMse kisI vizeSa yogya vyaktitvavAle yatijanakI khoja karane lage / unakI ___ ka. pra. 3
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / 1 dRSTi dharmadeva upAdhyAyake ziSya paNDita somacandra para paDI, jo isa pada ke sarvathA yogya evaM jinavallabha ke jaise hI puruSArthI, pratibhAzAlI, kriyAzIla aura nirbhaya prANavAn vyakti the / devabhadrAcArya phira cittoDa gaye aura vahAM para, jinavallabha sUrike pradhAna - pradhAna upAsakoMke sAtha parAmarza kara unakI sammati se, saM. 1969 ke vaizAkha mAsameM, somacandra gaNiko AcArya pada de kara, jinadatta sUrike nAmase jinavallabha sUrake uttarAdhikArI AcArya pada para unheM pratiSThita kiyA / jinavallabha sUrike vizAla upAsaka vRndakA nAyakatva prApta karate hI jinadatta sUrine apane pakSakI viziSTa saMghaTanA karanI zurU kii| jinezvara sUri pratipAdita kucha maulika mantavyoMkA Azraya le kara aura kucha jinavallabha sUrike upadiSTa vicAroMko pallavita kara, inhoMne jinavallabha sthApita ukta ' vidhipakSa' nAmaka saMghakA balavAn aura niyamabaddha saMgaThana kiyA jisakI paramparAkA pravAha, jise prAyaH aba 800 varSa pUre ho rahe haiM, Aja taka akhaNDita rUpase calatA rahA / jinadatta sUrine prAkRta, saMskRta aura apabhraMza bhASA meM choTe-baDe aneka granthoMkI racanA kI / inameM eka 'gaNadhara sArddhazataka' nAmaka grantha hai jisameM inhoMneM bhagavAn mahAvIrake ziSya gautama gaNadharase le kara apane gacchapati guru jinavallabha sUri takake, mahAvIrake zAsana meM hone vAle aura apanI saMpradAya paraMparAmeM mAne jAne vAle, pradhAna pradhAna gaNadhArI AcAyoMkI stuti kI hai / 150 gAthAke isa prakaraNa meM, AdikI 62 gAthAoM takameM to pUrva kAlameM hojAne vAle kitaneka pUrvAcAyoMkI prazaMsA kI hai / 63 se le kara 84 takakI gAthAoMmeM varddhamAna sUri aura unake ziSyasamUha meM hone vAle jinezvara, buddhisAgara, jinacandra, abhayadeva, devabhadra Adi apane nikaTa pUrvaja guruoMkI stuti kI hai; aura phira zeSa bhAga meM, 85 vIM gAthAse le kara 147 takakI gAthAoMmeM apane gaNake sthApaka guru jinavallabhakI bahuta hI prauDha zabdoMmeM taraha- tarahase stavanA kI hai / jinezvara sUrake guNavarNanameM inhoMne isa granthameM nimna likhita gAthAeM prathita kI haiM - -- tesi payapauma sevArasio bhamaro vva savvabhamarahio / sasamaya-parasamayapayatthasatthavitthAraNasamattho // 64 // aNahilavADae nADaeN vva daMsiyasupattasaMdohe | parapae bahukavidUsage ya sannAyagANugat // 65 // saDiyadulaharAe sarasaiaMkovasohie suhae / majjhe rAyasahaM pavi siUNa loyAgamANumayaM // 66 // nAmAyariyehiM samaM kariya viyAraM viyArara hipahiM / vasahivihAro sAhUNa ThAvio ThAvio appA // 67 // parihariyaguruka mAgayavaravattAe vi gujjarattAe / vasahivihAro jehiM phuDIkao gujarattAe // 68 // ... ... ... ... jehiM bahusIsehiM sivapurapahapatthiyANa bhavvANaM / saralo saraNI samagaM kahio te jeNa jaMti tayaM // 75 // guNakaNamavi parikahiuM na sakkA sakkaI vi jeseiM phuDaM / tesiM jiNesarasUrINa caraNasaraNaM pavajjAmi // 76 // ina gAthAoMkA sArArtha yaha hai ki una varddhamAna sUri ( jinakI stuti isake pahale kI gAthAmeM kI sevArasika jinezvara sUri hue / ye saba prakArake bhrama se gaI hai ) ke caraNakamaloM meM bhramara ke samAna -
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvara sUrike jIvana caritakA sAhitya / rahita the / arthAt apane vicAroMmeM nirdhama the / kha-samaya aura para-samayake padArthasArthakA vistAra karane meM samartha the / inhoMne aNahilavADameM, durlabha rAjAkI sabhAmeM praveza karake, nAmadhArI AcAryoMke sAtha, nirvikAra bhAvase zAstrIya vicAra kiyA aura sAdhuoMke liye vasati-nivAsakI sthApanA kara apane pakSakA sthApana kiyA / jahAM para gurukramAgata sadvArtAkA nAma bhI nahIM sunA jAtA thA usa gujarAta dezameM vicaraNa kara inhoMne vasatimArgako prakaTa kiyA / [isake bAdakI 6 gAthAoMmeM, jinezvarake bhrAtA buddhisAgara aura ziSya jinabhadra, jinacaMdra tathA abhayadevakI stavanA karake antakI do gAthAoMmeM kahA hai ki-] inake aneka ziSyoMne, mokSamArgake pravAsI bhavyajanake liye, aisA sarala mArga pradarzita kiyA hai jisase ve usa mArgase jA kara apane abhISTa sthAnako prApta kara sake / aise ina jinezvara sUrike kaNamAtra sadguNoMkA koI satkavi bhI ThIka ThIka nahIM varNana kara sakatA / maiM to unake caraNoMkA zaraNa hI khIkAra karatA huuN| jinadatta sUrikI isI tarahakI eka aura choTIsI (21 gAthAkI) prAkRta padyaracanA hai jisakA nAma hai 'sugurupArataMtryastava' / isameM bhI inhoMne apane guruoMkI, bahuta hI saMkSepameM, parantu bhAvapUrNa zabdoMmeM, guNAvalikA gAna kiyA hai / jinezvara sUrikI stavanAmeM nimnalikhita 3 gAthAeM isameM prathita kI haiM suhasIlacoracapparaNapaJcalo nizcalo jiNamayaMmi / jugapavarasuddhasiddhaMtajANao paNayasuguNajaNo // 9 // purao dullahamahivallahassa aNahillavADae pyrdd| mukA viyAriUNaM sIheNa va davaliMgigayA // 10 // dasamaccherayanisivipphuraMtasacchaMdasUrimayatimiraM / sUreNa va sUrijiNesareNa hayamahiyadoseNa // 11 // ina gAthAoMmeM prathita bhAvakA tAtparyArtha bhI vaisA hI hai jaisA UparakI gAthAoMmeM garbhita haiM / inameM jinadatta sUri zabdAntara aura bhaMgyaMtarase kahate haiM ki jinezvara apane samayake 'yugapravara ho kara sarva siddhAntoMke jJAtA the / jaina matameM jo zithilAcAra rUpa corasamUhakA pracAra ho rahA thA usakA unhoMne nizcala rUpase nirdalana kiyA / aNahillabADameM, durlabharAjakI sabhAmeM, dravyaliGgI ( vezadhArI) rUpa hAthiyoMkA unhoMne siMhakI taraha vidAraNa kara DAlA / khacchandAcArI sUriyoMke matarUpI andhakArakA nAza karanemeM sUryake samAna ye jinezvara sUri prakaTa hue| jinezvara sUrike sAkSAt ziSya-praziSyoM dvArA kiye gaye unake gaurava paricayAtmaka ina ullekhoMse hameM yaha acchI taraha jJAta huA ki unakA Antarika vyaktitva kaisA mahAn thA / parantu ina ullekhoMse unake sthala jIvanakA koI paricaya hameM abhI taka nahIM milaa| sirpha jinadatta sarike kiye gaye ina antima ullekhoMmeM isa eka aitihAsika ghaTanAkA hameM sUcana milA ki unhoMne gujarAtake aNahilavADake rAjA durlabharAjakI sabhAmeM nAmadhArI AcAryoMke sAtha vAda-vivAda kara, unakA parAjaya kiyA aura vahAMpara vasativAsakI sthApanA kI / isaliye aba hameM una aitihAsika pramANoMkA paricaya karanA Avazyaka hai jinake dvArA jinezvara sUrike ukta prasaMgakA evaM unake sthUla jIvanakI anyAnya bAtoMkA parijJAna ho| ...
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara ri / 4. jinezvara sUrike caritakI sAhityika sAmagrI / jinezvara sUrike jIvanakA paricaya karAnevAlI aitihAsika evaM sAhityika mukhya sAdhana-sAmagrI nimna prakAra hai - 1. jinadattasUrikRta 'gaNadhara sArddhazataka' grantha kI sumatigaNi viracita bRhadvRtti / 2. jina pAlopAdhyAya saMgRhIta 'svaguruvArtA nAmaka bRhat paTTAvali' kA Adya prakaraNa / 3. prabhAcandrasUriviracita 'prabhAvakacarita' kA abhayadevasUriprabandha / 4. somatilakasUrikRta 'samyaktva saptatikAvRtti' meM kathita dhanapAlakathA | 5. kisI ajJAtanAmaka vidvAnkI banAI huI prAkRta 'vRddhAcArya prabandhAvali' | ina kRtiyoMkA paricaya aura racanA kAla Adi isa prakAra hai - (1) gaNadhara sArddhazataka grantha jo mUla jinadatta sUrikI kRti hai aura jisakA uddharaNa Upara diyA gayA hai, usa para sumati gaNIne sabase pahale eka bahuta vistRta TIkA likhI hai jisakI racanAsamApti vi. saM. 1295 meM huI / isa TIkAmeM Upara uddhRta gAthAoMkI vyAkhyA karake, phira sumati gaNIne jinezvara sUrikA yathAjJAta carita bhI grathita kiyA hai jo pUrNadeva gaNI kathita 'vRddha saMpradAya' rUpa hai / sumatigaNakA yaha pUrA prakaraNa, hama isa granthake pariziSTake rUpameM, mUla kharUpameM prakAzita kara rahe haiM / sumati gaNI ullekhase jJAta hotA hai ki jinezvara sUrikA jo carita-varNana unhoMne nibaddha kiyA hai vaha pUrNadeva gaNakA kahA huA hai / yathA "atra cAyaM vAcanAcAryapUrNa devagaNi mukhyavRddhasaMpradAyaH / " yadyapi isa ullekhase yaha nahIM nizcita hotA hai ki sumati gaNIne, pUrNadevakI banAI huI kisI kRtike AdhArase yaha carita nibaddha kiyA hai, yA sAkSAt unake mukhase sunI huI vArtAke AdhArapara svayaM unhoMne yaha Alekhita kiyA hai / paraMtu isase itanA to nizcita hotA hI hai ki sumati gaNI racita isa caritakA AdhAra prAcIna buddhasaMpradAya hai aura isaliye isakI aitihAsikatA adhika vizvasanIya hai / ye pUrNadeva gaNI, sumati gaNIke gacchanAyaka - guru jinapati sUrike gurubhrAtA the / vi. saM. 1214 meM jinacandra sUrine inako dIkSita kiyA thA aura saM. 1244-45 meM jinapati sUrine inako vAcanAcAryakA pada diyA thA / (2) dUsarI kRti jinapAla upAdhyAya grathita khaguruvArtA nAmaka bRhadgurvAvalikA Adha prakaraNa hai / ye jinapAlopAdhyAya bhI, sumati gaNIke gurubhrAtA arthAt jinapati sUri-hI ke ziSya the / ataH donoM samakAlIna the| jinapAlopAdhyAya kI yaha kRti, bIkAnera ke jaina jJAna bhaNDAra meM upalabdha eka prAcInatama 'kharataragacchabRhadgurvAvali' ke prAraMbha meM saMlagnabhAvase likhI huI milI hai / isa saMpUrNa gurvAvaliko hama svataMtra granthake rUpameM, isI granthamAlAmeM alaga prakAzita kara rahe haiM / jinapAla apane isa nibandhake prAraMbha meM sUcita karate haiM ki jinezvara sUri Adi apane pUrvAcAryoM kA yaha carita varNana hama vRddhoMke kathana ke AdhAra para kara rahe haiN| isase jJAta hotA hai ki jinapAlakA yaha carita-varNana bhI bahuta karake ukta pUrNadeva gaNIke kathita AdhAra para hI prathita kiyA gayA hai / sumati gaNIkA ukta carita-varNana aura jinapAlakA yaha carita varNana donoM prAyaH ekase hI hai / kahIM kahIM zabda-racanA aura vAkya racanA meM thoDA bahuta pharaka honeke sivA vastuvarNana meM koI antara nahIM hai / isase aisA spaSTa mAlUma detA hai ki ina donoM hI ne pUrNadeva gaNIke kathana kI prAyaH pratilipi kI hai / sumati gaNIkI lekhanazailI bahuta kucha ADaMbaravAlI honese unhoMne jahAM kahIM apanI orase kucha vAkya sammIlita karanekA prayatna kiyA hai vahAM vaise ADaMbarayukta vAkya yA kucha anya prAsaMgika avataraNa de kara
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvara sUrike caritakI sAhityika saamgrii| 21 caritake zabdakalevarako baDhAnekA prasaMga liyA hai| paraMtu jinapAlakA carita-varNana bahuta hI sIdhA sAdA aura sarala bhASAmeM likhA huA ho kara usameM prAsaMgika anya avataraNoMkA bilkula samAveza nahIM hai / ataeva tathyakI dRSTise yaha varNana vizeSa vizvananIya pratIta hotA hai| (3) jinezvara sUrike caritakA tIsarA sAdhana, prabhAvakacarita hai, jisakI racanA candragacchake AcArya prabhAcandrane vi. saM. 1334 meM pUrNa kI hai / prabhAcandrane apanA prabandha, jinezvara sUrike ziSya abhayadeva sUriko uddiSTa karake likhA hai / abhayadeva sUrine navAMga sUtroM kI TIkAeM banA kara Agama zAstrake abhyAsiyoMke liye mahAn upakAra kiyA hai aura unakA yaha kArya sArvajanIna honese saba gacchavAle aura saba pakSavAle usako bahuta hI mahattva dete the aura isIliye abhayadeva sabake zraddhAbhAjana bane the / ataH prabhAcandrane unake isa viziSTa zAsanaprabhAvaka kAryako lakSya kara unakI avadAta-varNanA karaneke liye isa prabandhakI racanA kii| paraMtu abhayadeva sUrike caritakI pUrvabhUmikA to jinezvara sUri ke hI caritameM sammIlita hai, ataH unako isameM inakA bhI yathAprasaMga carita-varNana karanA par3A hai| isameM koI zaka nahIM ki prabhAcandra eka baDe samadarzI, AgrahazUnya, parimitabhASI, itihAsapriya, satyaniSTha aura yathAsAdhana pramANapuraHsara likhane vAle prauDha prabandhakAra haiM / unhoMne apane isa sundara pranthameM jo kucha bhI jaina pUrvAcAryoMkA itihAsa saMkalita kiyA hai vaha bar3e mahattvakI vastu hai / isa granthakI tulanA karane vAle kevala jaina sAhitya-hI-meM nahIM api tu samuccaya saMskRta sAhityameM bhI eka-do hI grantha haiN| prabhAcandra ne apane isa prabandhameM, jinezvara sUrikA aNahilapurameM caityavAsiyoMke sAtha hone vAle vAda-vivAdakA jo varNana diyA hai vaha, Upara varNita donoM nibandhoMke carita-varNanake sAtha kucha thoDAsA bheda rakhatA hai / jinezvara sUrike dIkSita honeke pahalekA-unakI pUrvAvasthAke viSayakA-koI nirdeza UparavAle donoM carita-nibandhoMmeM nahIM hai / usakA ullekha sabase pahale isI prabandha milatA hai; isaliye isa dRSTise yaha prabadha aura bhI adhika upayukta sAdhanabhUta hai| (4) isa sAdhana-saMgrahameM cauthA sthAna jo somatilaka sUri racita 'samyaktvasaptatikA - vRtti'kA hai, vaha rudrapallIya gacchake saMghatilaka sUrike ziSya somatilaka sUrikI racanA hai / vi. saM. 1422 meM isakI racanA pUrI huI hai / isa vRttimeM 'vacanazuddhi'kA viSaya-varNana karate hue somatilakane suprasiddha 'tilakamaJjarI' nAmaka apratima jaina kathApranthake praNetA mahAkavi dhanapAlakA udAharaNa diyA hai aura usakI sArI kathA vahA~ para likhI hai| isI kathAmeM dhanapAlake pitAkA jinezvara sUrikA mitra honA tathA usake bhrAtA zobhanakA jinezvara sUrikA ziSya honA batalA kara, unakI kathA bhI sAthameM prathita kara dI hai| paraMtu yaha sArI kathA asaMbaddhaprAya ho kara sunI-sunAI kiMvadantIke AdhAra para likhI gaI mAlma detI hai; isase isakA koI vizeSa aitihAsika mUlya nahIM hai / isameM bhI jinezvarakI pUrvAvasthAkA kucha poDAsA ullekha kiyA gayA hai jo ukta prabhAvaka-caritake ullekhase sarvathA bhinna hai| (5) pAMcavAM sAdhana, eka prAkRta 'vRddhAcAryaprabandhAvali' hai jo hameM pATaNake bhaNDArameM upalabdha huI hai / isake racayitAkA koI nAma nahIM milA / mAlma detA hai jinaprabha sUri (vividhatIrthakalpa tathA vidhiprapA Adi granthoMke praNetA)ke kisI ziSyakI kI huI yaha racanA hai, kyoM ki isameM jinaprabha sUri evaM unake guru jinasiMha.sUrikA bhI carita-varNana kiyA huA hai| isameM saMkSepameM varddhamAna sUri, jinezvara sUri Adi AcAryoMkA carita-varNana hai paraMtu vaha prAyaH idhara-udharase sunI gaI kivadantiyoMke AdhAra
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / para likhA gayA mAlUma de rahA hai / isase isakA bhI aitihAsikatva vizeSa vizvasanIya hameM nahIM pratIta hotaa| jinezvara sUrikI pUrvAvasthAkA jJApaka ullekha isameM aura hI tarahakA hai jo sarvathA kalpita mAlUma detA hai / ina sAdhanoMmeM, prathamake tIna nibandha meM adhika AdhArabhUta mAlUma dete haiM aura isaliye inhIM nibandhoMke AdhAra para hama yahAM jinezvara sUrike caritakA sAra denekA prayatna karate haiN| 5. jinezvara sUrikI pUrvAvasthAkA paricaya / jaisA ki hamane Upara sUcita kiyA hai, sumati gaNI aura jinapAlopAdhyAyake carita-varNanameM "jinezvara sUrikI pUrvAvasthAkA koI nirdeza nahIM kiyA gayA hai| unameM to inake carita-varNanakA prAraMbha vahIMse kiyA gayA hai, jaba varddhamAna sUriko sUrimaMtrakA saMsphuraNa huA aura inhoMne unako, apane Adarzako siddha karaneke liye, gujarAtakI ora bhramaNa karanekA Agraha kiyA / ye mUlameM kahAMke nivAsI, kisa jJAtike aura kisa taraha varddhamAna sUrike ziSya bane isakA varNana sabase pahalA hameM prabhAvakacarita-hI-meM milatA hai / isaliye yahAM para hama pahale usIke anusAra yaha varNana Alekhita karate haiM / isa prabandhake kathanAnusAra, jinezvara sUri aura unake bhrAtA buddhisAgarakA janmasthAna madhyadeza (aura somatilakake kathanAnusAra usa dezakI prasiddha nagarI banArasa ) hai / ye jAtike brAhmaNa the aura inake pitAkA nAma kRSNa thA / ina bhAiyoMkA mUla nAma kramase zrIdhara aura zrIpati thA / ye donoM bhAI baDe buddhimAn aura pratibhAzAlI the / inhoMne vedavidyA vizada vizAradatA prApta kI thI aura smRti, itihAsa, purANa Adi anyAnya zAstroMmeM bhI pUrNa pravINatA saMpAdana kI thI / apanA vidyAdhyayana pUrNa kara lene para, ina donoM bhAiyoMne dezAntara dekhanekI icchAse apane janmasthAnase prayANa kiyA / usa samaya mAlava dezakI rAjadhAnI dhArAnagarIkI sAre bhAratavarSa meM baDI khyAti thii| bhAratIya vidyAoMkA baDA utkaTa premI aura udbhaTa vidvAn rAjAdhirAja bhojadeva vahAMkA adhipati thA / ye donoM bhAI phirate phirate dhArA nagarI pahuMce / vahAM para eka lakSmIpati nAmaka baDA dhanADhya evaM dAnazIla jaina gRhastha rahatA thA / vaha paradezIya vidvAnoM aura atithiyoMko baDe Adarake sAtha sadA anna-vastrAdikA dAna kiyA karatA thaa| zrIdhara aura zrIpati ye donoM bhAI usake sthAna para pahuMce / usane inakI AkRti vagairaha dekha kara, baDI bhaktike sAtha inako bhojanAdi karAyA / ye usake vahAM isa taraha kucha dina niraMtara bhojanake liye jAyA karate the aura usake makAna para jo kucha pravRtti hotI rahatI thI usakA nirIkSaNa bhI kiyA karate the / usa seThakA vyApAra baDA vistRta thA aura usake vahAM roja lAkhoMkA lena-dena hotA thaa| usa lena-denake hisAbakA lekhA, makAnake sAmanekI bhIMta para likhA rahatA thA* / usako vAraMvAra dekhanese ina donoM bhAiyoMko vaha kaMThastha jaisA ho gayA / akasmAt durdaivase eka dina vahAM Aga laga gaI aura vaha makAna jala gayA / anyAnya cIja vastuke sAtha vaha bhIta bhI, jisa para dukAnakA hisAba likhA rahatA thA, jala gaI / seThako isase baDA duHkha huaa| lena-denakA hisAba naSTa ho jAnese vyAvahArika kAmoMmeM aneka prakArako *usa jamAne meM, AjakI taraha kAgajake bane hue bahI-khAte nahIM hote the, isaliye vyApArI loga apane rojAnA lena-denakA hisAba, thoDA huA to lakaDIkI paTTikA para (jo sleTake sthAnameM kAmameM lAI jAtI thI) aura bahuta huA to usI kAmake liye taiyAra kI gaI bhIMta para, khaDiyA miTTIke pAnIse athavA syAhIse likha liyA jAtA thA / pIchese, sAvakAza, use kapaDeke TippanoM para lipibaddha kara liyA jAtA thaa|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 jinezvara sUrikI pUrvAvasthAkA paricaya / aDacaneM utpanna honekI paristhiti paidA ho gaI / dUsare dina, jaba ye brAhmaNa bhAI phira usake makAna para gaye, to seThakI vaha hAlata dekha kara inako baDA kleza huA / seThakI viSAdapUrNa mukhAkRti dekha kara ye usako kucha sAntvanA deneke liye upadezAtmaka do zabda bole, to seThane kahA- mujhe isa dhana, anna, vastrAdike nAzakA vaisA koI kheda nahIM hai jaisA lena denake hisAbake nAzakA duHkha hai| kyoM ki isake kAraNa merA kaI anyAnya vyavahAriyoMke sAtha kalaha hogA aura merI dhArmikatAko dhakkA pahuMcegA / taba ina bhAiyoMne kahA, ki usa divAla para jo kucha likhA huA thA vaha sArAkA sArA hameM akSarazaH yAda hai; yadi tuma cAho to use likhavA sakate ho / yaha suna kara seThako baDI khuzI huI aura usane inako acche uccAsana para biThA kara inake muMhase vaha lekhA likhAne lgaa| inhoMne vaha saba hisAba, saMvat , mahinA, tithi, vAra pUrvaka, evaM vastuoMke nAma, parimANa, mUlya aura lene-dene vAleke ullekhake sAtha, jyoM kA tyoM likhavA diyA / eka vizvAkA bhI usameM pharaka nahIM paDA / yaha dekha kara seTha bahuta hI prasanna huA aura usane manameM mAnA, ki aho ye to koI mere sAkSAt gotradevatAke jaise mujhapara anukaMpA karaneke liye hI yahAM A gaye haiM / usane inakA phira bahuta hI satkAra kiyA aura apane hI ghara para, apane gharakI saba vyavasthA karane vAleke taura para inako rakha liyA / ye donoM bhAI jitendriya aura zAnta khabhAvake the| isase phira usa seThake manameM AyA ki ye to bar3e sAdhu puruSa honeke lAyaka haiM; ataH yadi inakI bheTa, apane dharmaguru varddhamAnAcAryase ho jAya to bahuta uttama ho / aisA vicAra kara seTha, eka dina ina bhAiyoMko varddhamAnAcAryake pAsa le gayA jo usa samaya vahAM Ae hue the| zrIpati aura zrIdhara AcAryakI brahmatejaHpUrNa tapomUrti dekha kara baDe prasanna hue aura zraddhApUrvaka inhoMne unake caraNoMmeM namaskAra kiyA / AcArya bhI ina bandhuoMkI bhavya AkRti aura uttama prakArake lakSaNoMse aMkita deha-racanA dekha kara bahuta mudita hue / kucha dina niraMtara AcAryake pAsa AnejAnese aura zAstra-vicAra hote rahanese inake manameM unake dIkSita ziSya ho jAnekI abhilASA utpanna huI aura phira antameM, seThakI anumati aura sahAnubhUtipUrvaka, inhoMne varddhamAnAcAryake pAsa jaina yatitvakI dIkSA aMgIkAra kara lii| ye, yoM pahale hI bar3e vidvAn to the hI, jaina dIkSA leneke bAda thoDe hI samayameM jaina zAstroM ke bhI pAragAmI bana gaye aura kucha kAlake bAda, AcAryane saba tarahase yogya samajha kara, inako AcArya padase bhUSita kara diyA / zrIdharakA nAma jinezvara sUri rakhA gayA aura zrIpatikA nAma buddhisAgara sUri / ___ AcAryane inako phira deza-dezAntaroMmeM paribhramaNa kara, apane zuddha upadeza dvArA, jaina dharmakA prasAra karanekI AjJA dI / gurune kahA- gujarAtakI aNahilapura rAjadhAnImeM caityavAsi yatijanoMkA baDA jora ho rahA hai aura ve loga vahAM para suvihita yatijanoMko na Ane dete haiM na Thaharane dete haiM / tuma acche pratibhAvAn aura prabhAvazAlI saMyamI ho, ataH vahAM jA kara apane cAritrya aura pANDityake balase, caityavAsiyoMke mithyA ahaMkAra aura zithilAcArakA utthApana karo / guru kI AjJAse ye donoM bhAI, apane kucha anya saMyamI sAthiyoMke sAtha, paribhramaNa karate karate aNahilapura pATanameM phuNce| zaharameM praveza karake inhoMne kaI sthAnoM para apane Thaharaneke makAnakI gaveSaNA kI paraMtu kisIne kahIM koI jagaha nahIM dI / taba inako guru mahArAjake kathanakI pUrI pratIti huI / usa samaya vahAM para cAlukya tupati durlabharAja rAjya kara rahA thaa| usakA upAdhyAya evaM rAjapurohita guru somezvara deva thA jo
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / bRhaspatike jaisA vidvAn aura nItivicakSaNa rAjapuruSa thA / jinezvarasUri aura buddhisAgarAcArya usake makAna para pahuMce / usake dvAra para upasthita ho kara inhoMne saMketaviziSTa vedamaMtroMkA baDe gaMbhIra dhvanise aisA uccAraNa kiyA jise suna kara vaha rAjapurohita Azcaryacakita ho gayA / purohita usa samaya apane nityakarmake devapUjanameM lagA huA thA-vedamaMtroMko suna kara vaha mAnoM samAdhimagna ho gayA / usane apane bandhuko bulA kara kahA, ki jA kara dekho to bahAra daravAje para kauna aise vedamaMtra bola rahA hai / usake dvArA ina bhAiyoMkA kharUpa jAna kara, purohitane baDe Adarake sAtha inheM andara bulAyA aura ucita sthAna para biThAyA / AzIrvAdAtmaka kucha padyapAThake bAda, purohitane inase vArtAlApa kiyA aura kucha prAraMbhika vRttAMta suna kara usane inase pUchA ki Apa kahAM para Thahare haiM ? / uttarameM inhoMne kahA ki isa nagarameM caityavAsI yatijanoMkA atyadhika prAbalya honeke kAraNa hameM koI bhI kahIM ThaharanekI jagaha mahIM de rahA hai aura isIliye hama Apake sthAna para pahuMce haiN| purohitane baDI prasannatAke sAtha, apane vizAla bhavanameM, jahAM chAtroMke paThana-pAThanakI pAThazAlA thI, usake eka ekAnta bhAgameM inako ThaharanekI jagaha de dI / purohitake kucha anucaroMke sAtha bhikSAnimitta anyAnya gharoMmeM jA kara inhoMne vahAMse apane ucita bhikSAnna prApta kiyA aura apane sthAna meM baiTha kara usakA prAzana kiyaa| rAjapurohitake makAna para isa tarahake koI aparicita jaina yati A kara Thahare haiM, isakI carcA ekadama sAre nagarameM phaila gaI / prathama to bahutase yAjJika, smArta, dIkSita, agnihotrI Adi brAhmaNa vidvAn kutUhalavaza vahAM A pahuMce / unake sAtha inhoMne kaI prakArakI prauDha evaM gaMbhIra zAstracarcA kI aura inake isa prakArake asAdhAraNa zAstra-prAvINyako dekha kara ve saba bahuta santuSTa hue / itane-hI-meM nagarake pramukha caityavAsI AcAryake bheje hue kucha manuSya A pahuMce aura unhoMne inako AkrozapUrvaka zabdoMmeM hukama diyA ki isa zaharameM caityabAhya zvetAMbaroMko ThaharanekA koI adhikAra nahIM hai, isaliye zIghra hI yahAMse nIkala jAo- ityAdi / unake isa prakArake asabhya aura dhArya pUrNa kathanako suna kara, purohitane svayaM uttara diyA ki isakA nirNaya to rAjasabhA dvArA kiyA jA sakatA hai, isaliye Apa loga vahAM phuNce| unhoMne jA kara purohitakA yaha sandeza apane AcAryako sunaayaa| dUsare dina yathA samaya caityavAsI yatigaNa, apane pradhAna pradhAna vyaktiyoM ke sAtha rAjasabhAmeM pahuMce aura unhoMne purohitake isa kAryake prati apanA virodha prakaTa kiyaa| purohita bhI usa samaya vahAM upasthita huA / usane kahA ki mere sthAna para do jaina muni Aye jinako isa mahAn nagarameM ina jaina matavAloMne kahIM para Thaharane kI jagaha nahIM dI / maiMne ina muniyoMko guNavAn samajha kara apane makAnameM ThaharanekI vyavasthA kI hai / ina logoMne apane bhaTToMko bheja kara mere sthAna para isa prakAra asabhya vyavahAra kiyA, isaliye mahArAjase merA nivedana hai ki maiMne jo koI isameM anucita kArya kiyA ho to usakA daNDa maiM bhugataneko taiyAra huuN| rAjAne suna kara kahA ki mere nagarameM dezAntarase jo koI guNavAn vyakti Ave to use na Thaharane denekA yA nIkAla denekA kisIko kyA adhikAra hai ? aura unake Thaharaneke liye jo koI sthAna AdikI vyavasthA kare to usameM usakA kyA doSa hai ? isake uttarameM caityavAsiyoM kI orase rAjAko yaha kahA gayA ki-mahArAja! Apa jAnate haiM ki isa nagarakI sthApanA cApotkaTavaMzIya vanarAjane kI hai / bAlapanameM usakA pAlana-poSaNa paMcAsarake caityameM
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvara sUrikI pUrvAvasthAkA paricaya / rakhane vAle nAgendragacchake devacandra sUrine kiyA thaa| vanarAjane jaba isa nUtana nagarakI sthApanA kI to sabase pahale yahAM para pArzvanAthakA mandira sthApita kiyA gayA jisakA nAma 'vanarAjavihAra' aisA rakkhA / phira usane apane guruko yaha mandira samarpita kara diyA aura unakI baDI bhakti kI / usI samaya saMghake samakSa vanarAjane eka aisI vyavasthA kara dI thI ki jisase bhaviSyameM jainoMmeM paraspara matavibhedake kAraNa koI kalaha na utpanna ho| vaha vyavasthA yaha hai ki aNahilapurameM ve hI jaina yati A kara nivAsa kara sakate haiM jo caityavAsI yatijanoMko sammata hoN| dUsaroMko yahAM vAsasthAna na diyA jAya / pUrvarAjAoMkI kI huI vyavasthAkA pAlana karanA yaha pichale anugAmI nRpatiyoMkA dharma hai| isameM yadi hamArA koI anucita kathana ho to Apa usakA nirNaya deN| rAjAne isake uttarameM kahA- 'pUrvakAlIna nRpatiyoMkI kI huI vyavasthAkA hama dRDhatApUrvaka pAlana karanA cAhate haiM; paraMtu sAthameM hama guNavAnoMkI pUjAkA ulaMghana bhI hone denA nahIM cAhate / Apa jaise sadAcAraniSTha puruSoMke AzIrvAdase hI to rAjAoMkA aizvarya bar3hatA hai aura yaha rAjya to phira Apa hI logoMkA hai isameM koI saMdeha nahIM hai / aba isa viSayameM hamArA Apase yaha anurodha hai ki hamAre kathanase Apa ina Agantuka muniyoMko yahAM vasanekI anumati deN|' __rAjAkI isa icchAke anusAra una caityavAsI AcAryoMne, ina navAgantuka muniyoMko zaharameM nivAsa karane deneke viSayameM apanI sammati pradarzita kI / isake mAda purohitane rAjAse vijJapti kI ki inake rahaneke liye koI sthAna svayaM mahArAja hI apane mukhase udghoSita kara deM jisase phira kisIko kucha kahane-sunanekA na rahe / itane hI meM vahAM para, rAjaguru zaivAcArya, 'kUrasamudra' biruda dhAraka, jJAnadeva A pahuMce / rAjAne uTha kara unako praNAmAdi kiyA aura apane hI Asana para unheM biThAyA / phira unase usane vijJapti bhI ki-apane nagarameM ye jaina maharSi Ae hue haiM inake ThaharanekA koI ucita sthAna nahIM hai; yadi ApakI dRSTimeM koI aisA sthAna ho to sUcita kareM jo inakA upAzraya ho ske| yaha suna kara jJAnadeva baDe prasanna hue aura bole- 'mahArAja ! Apa isa taraha guNIjanoMkI abhyarcanA karate haiM yaha dekha kara mujhe bahuta hI harSa hotA hai / zaiva aura jaina darzanameM vAstavameM maiM koI bheda nahIM mAnatA / darzanoMmeM bhedabuddhi rakhanA mithyAmatikA sUcaka hai / 'tripuruSaprAsAda'ke adhikAra nIce 'kaNahaTTI' nAmaka jo jagaha hai vaha inake upAzrayake yogya ho sakatI hai isaliye usa sthAnako purohitajI upAzrayake taura para upayogameM lA sakate haiM / isake nimitta apane yA parAye - kisI bhI pakSavAlene kucha vighna upasthita kiyA to maiM usakA nivAraNa kruuNgaa|' aisA kaha kara unhoMne eka mukhya brAhmaNako hI isa kAryako saMpanna karaneke liye niyukta kiyA aura kucha hI samayameM vahAM acchA upAzraya bana gayA / usake bAda, aNahilapurameM suvihita jaina yatiyoMke nivAsa karaneke liye aneka vasatiyoMke-upAzrayoMke bananekI paraMparA zurU ho gaI / mahAn puruSoM dvArA sthApita hue kAryakI vRddhi hotI hI hai- isameM koI saMdeha nahIM / basa prabhAvakacaritameM yahIM taka jinezvara sUrikA caritavarNana hai / isake Age phira abhayadeva sUrikA caritavarNana zurU hotA hai / prabhAvakacaritakArake kathanAnusAra, isake bAda jinezvara sUri viharaNa karate 1 aNahilapurameM 'tripuruSaprAsAda' nAmakA rAjyakA mukhya zaivamandira thaa| ka0pra04
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / hue mAlavAkI dhArA nagarImeM gaye aura vahAM mahAdhara nAmaka seTha aura unakI patnI dhanadevIke putra abhayakumArako dIkSita kiyA / abhayakumAra bahuta buddhizAlI, atyaMta tejakhI evaM kriyAniSTha yatipuMgavake rUpameM prasiddhi prApta karane lage / isase phira jinezvara sUrine apane guru varddhamAna sUrikI AjJAse inako AcAryapada para pratiSThita kiyaa| - isake bAda, phira kisa taraha abhayadeva sUrine nava aMga sUtroMkI vyAkhyAeM kI tathA sthaMbhanapArzvanAthakI mUrtikA prakaTana kiyA ityAdi abhayadevake jIvanase saMbaddha bAtoMkA varNana diyA gayA hai jisakA uddharaNa karanA hameM prastuta prakaraNameM uddiSTa nahIM hai| antameM itanA hI sUcita kiyA gayA hai ki buddhisAgarAcAryane 8 hajAra zlokapramANa buddhisAgara nAmaka vyAkaraNa granthakI racanA kI aura isa taraha ye donoM bhrAtA apane apane AyuSyake antameM samAdhipUrvaka mRtyu prApta kara divaMgatiko prApta hue / 6. jinezvara sUrike caritakA sAra / gaNadharasArddhazataka vRtti tathA bRhadgurvAvalike varNanakA sAra bhAga / aba hama yahAM para, ukta gaNadharasArddhazataka vRttigata sumatigaNilikhita tathA bRhadgurvAvalike antargata jinapAlalikhita jinezvara sUrike carita kA sAra dete haiN| jaisA ki hamane Upara sUcita kiyA hai, ye donoM caritravarNana prAyaH ekase hI hai - eka hI prakArakI zabdaracanAmeM saMkalita hai / caritakI mukhya vastughaTanAoMkA ullekha donoMmeM eka hI samAna hai - koI vizeSatva sUcaka nyUnAdhikatA nahIM hai / parantu sumati gaNikI lekhanazailI kahIM kahIM bAtako kucha baDhA kara aura zabdoMkA anAvazyaka ADaMbara dikhA kara, vaktavyako adhika pallavita karanekI paddhatikI hai aura jinapAlakI racanAzailI bahuta sIdhI-sAdI evaM parimita zabdoMmeM vArtAgata mukhya vastu-hI-ke kahanekI paddhatikI hai| isaliye hama yahAM para jinapAlake nibandhakA hI mukhya sAra dete haiN| jinapAla evaM sumati gaNIkA varNana varddhamAnAcAryake varNanase prAraMbha hotA hai jo jinezvara sUrike caritakI pUrvabhUmikArUpa hai| ataH hama bhI usIke anusAra yahAM yaha sArAlekhana karate haiN| 1. abhohara pradezameM eka jinacandrAcArya nAmake devamandira ( caitya ) nivAsI AcArya the jo 84 sthAvalaka ( ThikAnoM) ke nAyaka the| unakA varddhamAna nAmaka ziSya thA / vaha jaba siddhAntavAcanA le rahA thA taba usameM jinamandirake viSayakI 84 AzAtanAoMkA varNana paDhanemeM AyA / unako paDha kara usake manameM AyA ki ina AzAtanAoMkA nivAraNa kiyA jAya to acchA kalyANakara hai / usane apane gurUse isakA nivedana kiyaa| paraMtu gurune socA isakA yaha vicAra hamAre liye hitakara nahIM hai / gurune usako mohabaddha karaneke liye AcArya pada de kara apanA saba adhikAra use samarpita kara diyaa| parantu usakA mana caityavAsake usa vyApArameM na cauMTA aura AkhirameM gurukI sammatipUrvaka vaha apane kucha anugAmI yatiyoMke sAtha vahAMse nIkala kara dillIke pradezameM AyA jahAM udyatavihArI udyotanAcArya Thahare hue the| unake pAsa usane Agamake tattvoMko acchI taraha samajha kara, upasaMpadA grahaNa kI aura unakA antevAsI banA / udyotana sUrine usako sUrimaMtra de kara AcArya pada para sthApita kiyA / sUrimatrako prApta karane para varddhamAnAcAryako yaha saMkalpa huA ki isa maMtrakA adhiSThAtA kauna hai ? isake jAnaneke liye unhoMne tIna upavAsa kiye / taba dharaNendrane A kara unase kahA ki maiM isa maMtrakA adhiSThAtA hUM / phira usa indrane maMtrake pratyeka padakA kyA phala hai isakA bhI jJAna inako karAyA / bhAcAryako isa maMtrakA phira bahuta saMsphuraNa hone lagA ataH ve saMsphurAcAryake nAmase prasiddha hue| |
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 jinezvara sUrike caritakA saar| 2. isa prasaMgameM, eka daphaha paNDita jinezvara gaNIne inase vijJapti kI ki- 'bhagavan ! hamane jo yaha jaina zAstroMkA parijJAna prApta kiyA hai usakA kyA phala hai yadi kahIM jA kara isakA prakAza na kiyA jAya / sunA jAtA hai ki, gujarAta deza jo bahuta vizAla hai, caityavAsI AcAryoMse vyApta hai / ataH hameM udhara jA kara zuddhAcArakA upadeza karanA cAhiye / varddhamAnAcAryane jinezvarake ye vicAra suna kara vaisA karaneke liye apanI sammati prakaTa kii| phira acche zakuna prApta kara, udharase eka bhAmaha nAmaka seThakA baDA bhArI vyApArI saMgha A rahA thA usake sAtha, apane 18 ziSyoM sahita varddhamAna sUrine gujarAtakI ora prasthAna kiyaa| ___ kramase calate hue ve mAravADake pAlI nAmaka sthAna para phuNce| vahAM para inakI somadhvaja nAmaka eka jaTAdharase bheMTa ho gaI jo baDA vidvAn aura khyAtimAn puruSa thaa| usake sAtha jJAnagoSThI karate hue jinezvara gaNIko baDA Ananda AyA / jaTAdhara bhI inake pANDityase bahuta prasanna huA aura usane inakI acchI bhakti kii| vahAMse phira usI saMghake sAtha calate hue kramase aNahilapura pahuMce / usa samayameM vahAM para na koI aisA upAzraya thA jahAM ye Thahara sake na koI aisA zrAvaka bhakta hI thA jo inako ThaharanekA sthAna de sake / inhoMne apanA mukAma pahale zaharake koTake AzrayameM kahIM kisI khullI paDazAlameM DAlA / vahAM para ghaMTe do ghaMTe baiThe rahane para sUryakA tApa A gayA aura isase ye saba dhUpameM sikane lge| ___ taba jinezvara paNDitane kahA ki- 'gurumahArAja! isa taraha baiThe rahanese kyA hogA?' gurujIne kahA- 'to phira kyA kiyA jAya ?' jinezvara bole 'yadi ApakI AjJA ho to vaha sAmane jo baDAsA makAna dikhAI detA hai, vahAM maiM jAUM aura dekhU ki kahIM hameM koI Azraya mila sakatA hai yA nahIM ? gurujIne kahA- 'acchI bAta hai, jaao|' phira gurujIke caraNako namaskAra karake jinezvara usa makAna para phuNce| vaha baDA makAna nRpati durlabharAjake rAjapurohita kA thaa| usa samaya purohita snAnAbhyaMgana karA rahA thA / jinezvarane eka sundara bhAvavAlA saMskRta zloka banA kara usako AzIrvAda diyA / use suna kara purohita khuza huA / bolA koI vicakSaNa vratI mAlUma detA hai / purohitake makAnake andarake bhAgameM bahutase chAtra vedapATha kara rahe the / inake pAThameM kahIM kahIM azuddha uccAraNa sunAI diyA / taba jinezvarane kahA- 'yaha pAThoccAra ThIka nahIM hai / aisA uccAra karanA caahiye| yaha suna kara purohitane kahA- 'aho! zUdroMko vedapATha karanekA adhikAra nahIM hai / isake uttarameM jinezvarane kahA- 'hama zUdra nahIM hai| sUtra aura artha donoM hI dRSTise hama caturvedI brAhmaNa haiN| ___ purohita suna kara saMtuSTa huA / bolA- 'kisa dezase A rahe ho ?' jinezvara- 'dillIkI taraphase / puro0 'kahAM para Thahare hue ho?' jinezvara- 'zUlkazAlA ( dANacaukI) ke dAlAnameM / hama maya apane guruke, saba 18 yati haiM / yahAM kA saba yatigaNa hamArA virodhI honese hameM kahIM koI utaranekI jagaha nahIM de rahA hai| purohitane kahA- 'mere usa catuHzAlavAle gharameM eka paDadA lagA kara, eka paDazAlameM Apa loga Thahara sakate haiN| udharake eka daravAjese bahAra jA-A sakate haiM / Aiye aura sukhase rahiye / bhikSAke
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / liye mere AdamI Apake sAtha aguA ho kara brAhmaNoMke gharoM para le jAyA kareMge / isase bhikSAke milane meM bhI Apako koI kaSTa nahIM hogA / ' bAdameM ve vahAM para A kara Thahara gaye / aba pATana nagarake logoMmeM yaha bAta phailI ki koI vasatinivAsI yatiyoMkA eka samudAya zaharameM AyA hai / jaba yaha bAta caityavAsI yatiyoMke sunanemeM AI to unako lagA ki yaha ghaTanA to acchI nahIM hai / isase hamako hAni hogI / ataH unhoMne socA ki isa Ugate hue vyAdhikA abhI hI uccheda kara denA acchA hai 1 una yatijanoMke pAsa zaharake bahutase adhikAriyoMke putra paDhaneke liye AyA karate the / unako kucha batAse Adi de kara khuza kara liye gaye aura phira unase kahA ki - 'tuma saba jagaha yaha bAta phailAo ki zaharameM yatijanoMke rUpameM kitaneka aise loga bahArase Aye haiM jo mahArAja durlabharAjake rAjyakI gupta bAteM jAnaneke liye Aye hue kisI rAjyake guptacarase mAlUma dete haiM / ' thoDe hI samaya meM, yaha bAta sAre zaharameM phailatI huI rAjasabhA meM bhI jA pahuMcI / rAjAne suna kara apane nikaTa janoMse kahA, ki aise kahAM ke videzI guptacara yahAM Aye haiM aura unako kisane Azraya diyA hai ? taba kisIne kahA ki - 'mahArAja ! Apake guru rAjapurohitane hI to inako apane makAna para ThaharAyA hai / ' rAjAne purohitase pUchA - 'tumane ina guptacaroMko kisaliye apanA sthAna diyA hai ? purohitane kahA - 'mahArAja ! kisane inapara aisA doSAropaNa lagAyA hai ? | yaha sarvathA mithyAdoSa hai / yadi koI isako siddha kara de to maiM usako eka lAkha pAruttha ( usa samaya gujarAtameM calane vAlA sonekA zikkA ) dene kI ghoSaNA karatA huuN| maiM apanI yaha pichauDI isake liye yahAM DAlatA hUM - jisa kisIko himmata ho vaha ise chue|' para vaisA karanekI kisIkI himmata nahIM huI / phira purohitane rAjAse kahA - 'mahArAja ! mere sthAna para jo sAdhujana A kara Thahare haiM ve to sAkSAt dharmakI mUrti dikhAI de rahe haiM / unameM aisA koI doSa maiM nahIM dekha rahA hUM / ' I taba isa bAta ko suna kara sUrAcArya Adi saba caityavAsiyoMne mila kara socA-vAda-vivAda karake ina navAgantuka yatiyoMko parAjita karanA cAhiye aura isa taraha inako zaharameMse nIkalavAnA cAhiye / unhoMne apanA yaha vicAra purohitako kahalAyA aura sUcita karAyA ki 'hama loga Apake sthAna para Thahare hue yatijanoM ke sAtha zAstrArtha karanA cAhate haiM / ' purohitane unase kahalAyA ki 'maiM unako pUcha kara isakA uttara dUMgA / phira usane apane makAna para jA kara una muniyoMse kahA - ' vipakSI loga Apake sAtha zAstravicAra karanA cAhate haiM / ' taba unhoMne kahA - 'ThIka hI hai / isameM DaranekI koI bAta nahIM hai / paraMtu unase yaha kahalAiye ki - yadi ve hamase zAstraviSayaka vAda-vivAda karanA cAhate haiM to mahArAja durlabharAjake samakSa, jahAM ve kaheMge vahAM, hama vicAra karane ko taiyAra haiM / ' yaha uttara suna kara una caityavAsiyoMne socA - koI harja nahIM hai / rAjAke samakSa hI vicAra ho / 1 saba adhikArI loga to hamAre hI haiN| isase unakI taraphase kisI prakArake bhayakI koI ciMtA hameM nahIM hai / phira unhoMne tadanukUla dinakA nizcaya kara sabake sAmane prakaTa kiyA ki amuka dinako paMcAsarake bar3e mandirameM zAstravicAra kiyA jAyagA / purohitane bhI ekAntameM jA kara rAjAse nivedana kiyA ki 'Agantuka muniyoMke sAtha zaharake
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvara sUrike caritakA sAra / 29 nivAsI yatijana zAstra - vicAra karanA cAhate haiM / aisA vicAra nyAyavAdI rAjAke samakSa hI kiyA huA zobhA detA hai / isaliye Apa zrImAn kRpA karake usa samaya vahAM para pratyakSa rUpase upasthita rahanekA anugraha kareM / ' rAjAne kahA - 'yaha yukta hI hai / hama vaisA kareMge / ' bAda meM nizcita kiye gaye dinako usI mandirameM zrIsUrAcArya Adi 84 AcArya apanI apanI samRddhike anurUpa sajjita ho kara, vahAM para A kara baiThe / pradhAnoMne rAjAko bhI ucita samaya bulA bhejA, so vaha bhI vahAM A kara baiTha gayA / phira rAjAne purohitase kahA - 'tuma jA kara apane sammata muniyoM ko bulA lAo / ' vaha jA kara varddhamAna sUrise bolA - 'sabhI munigaNa saparivAra vahAM para A kara baiTha gaye haiM / zrIdurlabharAja bhI A gaye haiM / aba Apake AgamanakI pratIkSA kI jA rahI hai / rAjAne saba AcAryoMko tAMbUla dekara sammAnita kiyA hai / ' purohita ke mukhase yaha vRttAnta suna kara varddhamAnAcArya apane ISTa deva gurukA manameM dhyAna kara tathA unakA smaraNa kara, paNDita jinezvara Adi kucha vidvAn ziSyoM ke sAtha, zubha zakuna pUrvaka cale aura devamandirameM pahuMce / rAjAke batAye hue sthAna para paNDita jinezvarane Asana bichA diyA jisa para ve baiTha gaye / jinezvara bhI unake caraNake samIpa hI apanA Asana DAla kara baiTha gaye / rAjAne unako bhI phira tAMbUla denA cAhA / taba unhoMne kahA - 'rAjan ! sAdhuoMko tAMbUlabhakSaNakA niSedha hai| zAstroMmeM kahA hai ki' - brahmacArI yatiyoMko aura vidhavA striyoMko tAMbUlakA bhakSaNa karanA mAnoM gomAMsakA bhakSaNa karane jaisA hai / ' isase vivekI loga jo vahAM upasthita the unako acchI prasannatA huI / 1 phira varddhamAnAcAryane kahA - 'hamArI orase ye paNDita jinezvara jo kucha uttara- pratyuttara kareMge vaha hameM - svIkRta hai, aisA Apa saba samajheM / ' sabane usakA svIkAra kiyA / isake bAda sUrAcArya, jo una saba caityavAsI yatijanoMke mukhya nAyaka the, unhoMne vicAra upasthita karate hue kahA - 'jo muni vasati arthAt gRhasthake makAnameM rahate haiM ve prAyaH SaDdarzana - bAhya samajhane cAhiye / SaD darzana meM kSapaNaka ( digaMbara ) jaTI ( jaTAdhArI) Adi saba A jAte haiM / ' isakA nirNaya deneke liye unhoMne 'nUtanavAdasthala' pustikAkopaDhaneke liye apane hAthameM liyA / isako suna- dekha kara jinezvarane bIca-hI-meM yaha prazna upasthita kiyA ki mahArAja durlabhadeva ! Apake yahAMke logoMmeM kyA pUrva puruSoMkI calAI huI purAtana nItikA pravartana haiM yA Adhunika puruSoMkI calAI duI koI navIna nItikA pracAra hai ?' rAjAne uttarameM kahA - 'hamAre dezameM apane pUrvajoMkI nizcita kI huI rAjanItikA hI pracalana hai, dUsarIkA nahIM / taba jinezvarane phira kahA - 'mahArAja ! hamAre matameM bhI, apane pUrvapuruSa gaNadhara aura caturdazapUrvadhara Adi jo ho gaye haiM unhIM kA kahA huA mArga pramANa mAnA jAtA hai, dUsarA nahIM / ' taba rAjAne kahA"yaha to ThIka hI hai / ' taba phira jinezvarane kahA - 'mahArAja ! hama dUra dezase yahAM para Aye haiM / pUrva puruSoM ke banAye hue grantha Adi hama apane sAtha nahIM lAye haiM / isaliye Apa inake maThameMse zAstroMke gaTThaDa maMgavAne kI vyavasthA kareM jisase unake AdhAra para mArga-amArgakA nizcaya kiyA jAya / rAjAne una sthAnasthita AcAryoMko uddezya karake kahA - 'ye ThIka kahate haiM / Apa loga apane sthAna para saMdezA bheja deM jisase mere rAjakarmacArI jA kara una pustakoMke gaTThaDako yahAM para le AveM / ' unhoMne manameM samajha liyA ki -
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / usameMse to inhIMkA pakSa siddha hogA / isaliye ve mauna rahe / rAjAne apane nokaroMko bhejA aura kahA , ki zIghra hI pustaka yahAM para lA kara hAjara karo / tadanusAra ve zIghra hI vahAM lAye gaye / ___ pustakoMke Ate hI sadbhAgyase jinezvara sUrike hAthameM sabase pahale dazavaikAlika sUtra nAmaka grantha A gayA / usako khola kara unhoMne usameMkI yaha gAthA paDhI ___annaTuM pagaDaM leNaM bhaijja sayaNAsaNaM / uccArabhUmisaMpannaM itthIpasuvivajjiyaM // sAdhuoMko kaisI vasatimeM ThaharanA cAhiye isakA varNana isa gAthAmeM kiyA hai / isakA artha samajhAte hue jinezvarane kahA- aisI vasatimeM sAdhuoMke ThaharanekA zAstroMmeM vidhAna hai na ki devamandiroMmeM / suna kara rAjAne manameM samajha liyA, ki inakA yaha kathana yuktiyukta mAlUma detA hai / una anyAnya saba adhikAriyoMne bhI samajha liyA ki hamAre guru niruttara ho gaye haiM / phira bhI ve saba adhikArI eka dUsareko kahane lage, ki ye hamAre guru haiM, ye hamAre guru haiM- ityAdi / unhoMne socA, aisA kahanese rAjA samajhegA ki jo hamAre guru haiM ve mAnya puruSa haiM; ataH unake viruddha vaha kucha abhiprAya nahIM prakaTa karanA caahegaa| paraMtu rAjA to nyAyavAdI thA isaliye usane saba kucha satya samajha liyA thA / itanemeM jinezvara sUrine kahA- 'mahArAja ! dekhiye to sahI inameMse koI to maMtrIke guru haiM, koI zrIkaraNAdhyakSake guru haiM aura koI paTavoMke guru haiM / isa taraha yahAM para saba koI sabake saMbandhI dikhAI de rahe haiM / lekina hamArA koI saMbandhI nahIM dikhAI detA / ' taba haMsa kara rAjAne kahA- 'Apa hamAre saMbandhI hai - hamAre guru haiN|' rAjAke mukhase ye zabda suna kara ve saba AcArya khinnamanaska ho gaye / phira rAjA vyaMgya karate hue bolA- 'ye saba adhikAriyoMke guru isa taraha baDI baDI gaddiyoM para baiThe hue haiM to phira hamAre guru kyoM isa prakAra nIce Asana para baiThe hue haiM ?' isa para jinezvarane kahA 'mahArAja ! sAdhuoMko gaddI para baiThanA zAstrameM niSiddha hai| aura phira usake samarthanameM unhoMne kitaneka zAstrake zloka kaha sunAye / rAjAne pUchA - 'Apa logoMke Thaharaneke sthAnakA kyA pravandha huA hai ?' to jinezvarane uttarameM kahA- 'yahAM vipakSiyoMke aise prAbalyameM hameM kahAM Thaharane kI khataMtra jagaha mila sakatI hai| hama to vahIM purohitajIke AzrayameM Thahare hue haiN|' suna kara rAjAne AjJA dI ki karaDIhaTTImeM jo nAvArisakA eka baDA makAna paDA hai vaha ina muniyoMko Thaharaneke liye de diyA jAya / rAjAne phira pUchA- 'Apa logoMke bhojanakI kyA vyavasthA hai ?' to isake uttarameM bhI jinezvarane vaisI hI durlabhatA batAI / phira rAjAne pUchA- 'Apa saba kitane sAdhu haiM ?' jinezvara - 'aThAraha / ' rAjA- 'aho eka hAthIke piMDase saba tRpta ho jaayeNge|' jinezvarane kahA- 'mahArAja ! hama muniyoMko rAjagharAnekA anna lenA niSiddha hai / ' rAjA- 'acchI bAta hai, mere AdamiyoMke dvArA Apako bhikSA sulabha ho jaaygii|' ___ isa prakAra zAstravicArameM jinezvara sUrike pakSakA samarthana honese rAjAne unako satkRta kiyA aura phira ve rAjasammAnake sAtha usa rAjapradatta vasati (upAzraya )meM jA kara sthira bhAvase rahane lage; aura isa prakAra, pahale pahala, gujarAtameM 'vasativAsa kI sthApanA huii| isa prakAra, jinezvara sUriko pATanameMse bahAra nIkAla deneke liye jo do prayatna kiye gaye ve donoM niSphala ho gaye / taba una caityavAsiyoMne eka aura upAya socA / ve jAnate the ki rAjA rANIkA baDA vazavartI hai - vaha jo kucha kahatI hai so baha karatA hai / ataH unhoMne rANIko prasanna karaneke liye eka
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvara sUrike caritakA sAra / 31 1 tajavIja socI / saba jitane baDe baDe rAjAke adhikArI the ve apane apane gurukI orase Ama, kele, drAkSA Adi phaloMse bhare hue thAloMmeM kucha mUlyavAn gahane aura vastrAdi rakha kara unheM bheMTake rUpameM sajA kara rANI ke pAsa le gaye / jaise devatA ke Age pUjAkA sAmAna rakhA jAtA hai vaise usa rANIke Age jA kara unhoMne vaha saba rakha diyA aura apanA manogata bhAva prakaTa kiyA / rANI isase tuSTa ho kara unake hitameM kucha karane kI icchA prakaTa kara hI rahI thI ki itane hI meM rAjAkA eka vizvasta karmacArI, jo dillIkI taraphakA rahane vAlA thA aura jo jinezvara sUrikA bhaktajana thA, rAjAkA koI viziSTa sandeza le kara vahAM A pahuMcA aura usane rANIko rAjAkA vaha sandeza diyA / rANI ke sAmane ukta prakArase bheMTake bhare hue thAlAdi dekha kara tathA una adhikArI janoMko vahAM usa prakAra baiThe hue jAna kara, usane samajha liyA ki jarUra yaha koI, hamAre dezase Aye hue mahAtmAoMko nIkAlanekA jAla racA jA rahA hai / mujhe bhI isameM kucha prayatna karanA cAhiye aura apane deza ke mahAtmAoMkA pakSapoSaka bananA cAhiye / usane jA kara rAjAse nivedana kiyA ki 'mahArAjakA sandeza rANIko pahuMcA AyA hUM'; aura phira sAthameM vaha bolA ki 'mahArAja ! maiMne Aja mahArANIke yahAM baDA bhArI kautuka dekhA / ' rAjA - 'so kaisA ?' puruSa - 'mahArANI Aja arhatakI mUrti bana gaI hai / jaise atakI mUrtike Age pUjAnimitta phala, AbhUSaNa aura vastroMse bhare hue thAla rakhe jAte haiM vaise hI Aja rANIke Age kiyA gayA hai' - ityAdi / rAjAne turanta samajha liyA ki jina nyAyavAdI mahAtmAoM ko maiMne gururUpase satkRta kiyA hai, ye loga aba bhI unakA pIchA nahIM chor3a rahe haiM / isase rAjAne usI puruSako kahA ki 'tuma zIghra jA kara rANIko kaha Ao ki mahArAjane kahalAyA hai ki jo bhI cIjeM tuhmAre sAmane lA kara rakhI gaI haiM unameMse yadi eka supArImAtra bhI tumane lI hai to mahArAja bahuta kupita hoMge aura usakA pariNAma acchA nahIM hogA / ' rANI yaha suna kara Dara gaI aura usane ekadamase kaha diyA ki jo jo AdamI ye cIjeM lAye haiM ve saba apane gharapara vApasa le jAya~ / mujhe inase koI prayojana nahIM hai / isa prakAra yaha upAya bhI unakA niSphala huA / isake bAda, phira unhoMne eka cauthA upAya socA / vaha thA devamandiroMkI pUjAvidhi na karanerUpa 'satyAgraha' kA / una caityavAsiyoMne yaha nirNaya kiyA ki yadi rAjA ina dezAntarIya sAdhuoMkA bahumAna karatA rahegA to hama saba ina devamandiroMko zUnya choDa kara dezAntaroMmeM cale jAyeMgeM / kisIne jA kara rAjAko yaha bAta nivedana kI to usane kaha diyA ki 'yadi unako yahAM rahanA acchA na lagatA ho to khuzIse cale jAyeM / ' rAjAne una devamandiroM kI pUjAke liye dUsare baTuka niyukta kara diye aura AjJA kara dI ki ye loga saba devatAoMkI pUjA karate raheMge / para devamandirake vinA una caityavAsiyoM kA bahAra rahanA zakya nahIM thA / isase koI kisI bahAne aura koI kisI bahAne, ve saba phira apane apane mandiroMmeM A kara jama gaye / varddhamAnasUri isa prakAra rAjasammAna prApta kara phira apane ziSyaparivAra ke sAtha dezameM sarvatra ghUmane lage / koI kucha unheM kaha nahIM sakatA thA / bAdameM unhoMne acche muhUrta meM apane paTTapara jinezvara sUrikI sthApanA kI / unake dUsare bhrAtA buddhisAgarako bhI AcArya padase alaMkRta kiyA / unakI bahina jo kalyANamati nAmaka thI, aura vaha bhI sAdhvI banI huI thI, usako 'mahattarA' kA pada diyA gayA / jinezvara sUri phira aneka sthAnoMmeM vihAra karate rahe aura logoMko apane AdarzakA upadeza dete rahe /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara suuri| unhoMne jinacandra, abhayadeva, dhanezvara, haribhadra, prasannacandra, dharmadeva, sahadeva, sumati Adi aneka ziSya dIkSita kiye| varddhamAna sUri apanA AyuSya kAla samApta kara, AbUparvatake zikhara para samAdhipUrvaka devagatiko prApta hue| pIchese, jinezvara sUrine jinacaMdra aura abhayadevako, viziSTa guNavAn jAna kara, sUripada samarpita kiyaa| ve donoM 'yugapradhAna' bane / dUsare aura do ziSyoMko-dhanezvarako (jinabhadra kA nAma de kara ) aura haribhadrako AcArya pada diyA / dharmadeva, sumati aura vimala ina tIna ziSyoMko upAdhyAya pada diyA / dharmadeva upAdhyAya aura sahadeva gaNI ye donoM sahodara bhAI the / dharmadevopAdhyAyane harisiMha aura sarvadeva gaNI ina donoM bhAIyoMko tathA paNDita somacandrako apanA dIkSita ziSya banAyA / sahadeva gaNIne azokacandrako dIkSA de kara apanA ziSya banAyA jo apane gurukA atIva vallabha ziSya bnaa| inako jinacandra sUrine vizeSa premake sAtha paDhAyA thA aura phira AcArya padapara sthApita kiyA thaa| phira ina azokacandrane apane padapara harisiMhAcAryakI sthApanA kI / tathA anya aura do vidvAnoMko-prasannacandra aura devabhadrako- AcArya pada diyA / inameM devabhadra sumati upAdhyAyake ziSya the| prasannacandra, barddhamAna, haribhadra aura devacandra ina 4 vidvAnoMko abhayadeva sUrine tarkAdi zAstroMkA adhyayana karAyA thaa| jinezvara sUri eka daphaha AzApallI (Adhunika ahamadAbAdakI jagaha prAcIna nagara )meM cAturmAsa A kara rahe / unakI vyAkhyAnasabhAmeM vahAM aneka vicakSaNa zrotA jamate the| unako sunAneke liye unhoMne aneka prakArake arthoM aura varNanoMse bharI huI 'lIlAvatI' nAmaka baDI manorama kathAkI khataMtra racanA kii| isI taraha, DiNDiyANA (mAravADa) nAmaka nagarameM cAturmAsa kiyA taba vyAkhyAnake liye 'kathAnaka' koza nAmaka (prastuta) granthakI racanA kii| isakI racanAkA mukhya kAraNa yaha huA ki, vahAM para jaba ve cAturmAsake liye Aye to unhoMne vahAMke devamandira-nivAsI AcAryase vyAkhyAnameM vAcaneke liye kisI pustakakI yAcanA kI, to usane vaisA karanese inkAra kara diyA / taba jinezvara sUri khayaM, roja dinake pichale do praharoM meM isa kathAnaka granthakI racanA karate rahate the aura prAtaHkAlameM isakA vyAkhyAna karate the / isa prakAra vahAM cAturmAsameM isa granthakI racanA kI gii| _vahIM para marudeva gaNinI nAmaka sAdhvIne anazana kiyA jo 40 dinameM samApta huA aura vaha samAdhimaraNapUrvaka vargako sidhArI / jinezvara sUrine usa sAdhvIko 'samAdhi' dilAI thI aura mRtyuke samaya usase kahA ki 'jahAM jA kara tuma janma lo usa sthAnakA hamako nivedana karanA / ' usane svIkAra kiyA ki- 'maiM aisA kruuNgii|' isake kucha dinoM bAda, eka zrAvaka, jisake manameM yaha jAnanekI utkaTa icchA huI ki isa vartamAna samayameM yugapradhAnAcArya koI hai yA nahIM aura hai to vaha kauna ? isake liye ujayanta arthAt giranAra tIrtha para jA kara usane tIna upavAsa kiye aura vahAMke adhiSThAyaka deva brahmazAnti kI ArAdhanA kI / brahmazAnti yakSa usI samaya tIrthakaroMkI vandanA nimitta mahAvideha kSetrameM gayA huA thaa| vahAM para use usa marudevike nUtana janmakharUpa devase bheMTa huI jisane apanA sandezA jinezvara sUrike pAsa pahuMcAneke
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 jinezvara sUrike caritakA saar| liye tIna gAthAe~ diiN| ina gAthAoMkA artha yaha hai ki 'marudevi nAmaka gaNinI AryA, jo Apake gacchameM thI, vaha mara kara prathama vargake Takkala nAmaka vimAnameM, do sAgaropama AyuSyavAle eka maharddhika devake avatArarUpameM utpanna huI hai / zramaNapati jinezvara sUriko yaha sandeza pahu~cA denA aura kahanA ki apane cAritrake pAlanameM udyata rahanA, aura vizeSa kucha nhiiN|' ___ brahmazAntine A kara usa zrAvakako uThAyA aura usake kapaDeke aMcala para 'ma sa Ta sa Ta ca ese 6 akSara (jo ukta 3 gAthAoMke pratyeka arddhakhaNDake Adi akSara the ) likha diye / yakSane kahA- 'pATanameM jA kara AcAryoMko yaha aMcala batAnA / jo inakA arthodghATana kara sakegA vahI yugapradhAnAcArya hai aisA samajhanA / ' phira vaha zrAvaka pATana gyaa| vahAMkI saba vasatiyoMke AcAryoMko jA kara usane vaha vastrAMcala dikhAyA para kisIne usakA rahasya na samajhA / phira jaba jinezvara sUrike pAsa gayA to unhoMne cintana karake usa vastrakA prakSAlana kiyA taba usa para ukta 3 gAthAe~ likhI huI dRSTigocara * huii| zrAvakakA nizcaya ho gayA ki ye hI Ajake 'yu ga pradhAnAcArya' haiN| isa prakAra bhagavAn mahAvIrake upadiSTa dharmamArgakI prabhAvanA karake jinezvara sUri devagatiko prApta hue / unake pazcAt unake paTTadhara jinacandra sUri bane, jinako 18 nAmamAlAe~ (zabdakoza), maya sUtrArthake manameM rama rahI thiiN| ve sarva zAstroMke jAnakAra the / unhoMne 18000 zloka pramANa 'saMvezaraMgazAlA' nAmaka mahAn graMtha bhavya janoMke hitake liye banAyA / jAbAlipura (Adhunika jAlora, mAravADa )meM jaba ve the taba vahAMke zrAvakoMke Age 'cIvaMdaNamAvassaya' isa gAthAsUtrakI vyAkhyA karate hue jo siddhAnta saMvAda unhoMne batalAye ve unake ziSyane likha liye the / usa parase tIna sau zlokavAle eka dinacaryA' granthakI racanA kI gaI jo zrAvakoMke liye baDA upakArI siddha huA / isa prakAra ve bhI mahAvIrake dharmakA yathArtha prakAza kara khargako prApta hue| ___ isa taraha yaha jinapAlopAdhyAyaracita jinezvara sUrike caritakA yathAkSara sAra hai / sumati gaNikA carita bhI isI prakArakA-prAyaH akSarazaH isase milatA huA hai| somatilaka sUrivarNita jinezvara sUrike caritakA saar| aba yahAM para saMkSepameM, somatilaka sUrine jisa prakAra inakA carita-varNana, ukta dhanapAla kathAmeM kiyA hai usakA bhI thoDAsA sAra, pAThakoMko kucha kalpanA A jAya isa dRSTise, de diyA jAtA hai| __isa kathAke anusAra, jinezvara sUrikI pUrvAvasthAkA varNana isa prakAra hai-madhyadezakI vANArasI (banArasa) nagarImeM gautama gotravAlA eka kRSNagupta nAmakA brAhmaNa thA jisake zrIdhara aura zrIpati nAmake do putra hue| ve donoM bhAI 18 vidyAsthAnake pAragAmI the, brAhmaNya karmameM nipuNa the aura paraspara atyaMta prema rakhane vAle the| ve hamezAM gaMgA nadImeM snAna karake vizvezvara mahAdevakI pUjA-arcA kiyA karate the| phira kisI samaya unake manameM somezvara mahAdevakI yAtrA karanekI icchA huI isa liye ve vahA~se cala diye / mahAdevakI bhaktike nimitta apane kaMdhoMpara khaDDe karake, unameM dIpaka rakha kara, unako jalAte hue ve calane lage / isa taraha bahutasA mArga kATate hue ve gujarAtake vaDhavANa nagarameM pahuMce / vahAM para jainAcArya varddhamAna sUri Thahare hue the / rAtako jaba ve donoM bhAI kisI jagaha Thahare hue the taba unakI isa prakArakI dehakaSTadAyaka bhaktike vaza ho kara, somezvara deva pratyakSa hue aura unako ka0pra0 5
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ phebru kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / kahA ki 'vatsa ! tuma isa prakArakA kaSTa uThA kara kyoM cala rahe ho ?' / unhoMne kahA 'deva ! hamako isa saMsArameM kisI prakArake aihika sukhakI abhilASA nahIM hai / hameM to ziva-vAsakI utkaMThA hai isaliye vaha jaise prApta ho usakA upAya batAo / ' taba somezvarane kahA 'isa nagarameM eka jaina maharSi rahate haiM unake caraNoM kA Azraya lo, jisase tumako apane kalyANake mArgakA darzana hogA / ' aisA kaha kara zivajI antardhAna ho gaye / dUsare dina savere ye donoM bhAI vaDhavANakI pauSadhazAlA meM gaye jahAM varddhamAna sUri dharmopadeza kara rahe the / unakI prazAnta mUrti dekha kara ve donoM bhAI, apane kaMdhoM para jalatI huI dIpikAoMko nikAla kara unake caraNoM meM gire aura bole ki 'sUrivara ! hameM apane dharmakI dIkSA de kara muktikA mArga btlaaiiye| taba sUrine kahA 'vatsa ! pahale tuma jaina matake tattvoMkA abhyAsa karo, unakA hRdayameM vimarza karo aura phira yadi tumheM ve rucikara lageM to unakA aMgIkAra karo / " unhoMne unake upadezAnusAra jaina dharmake mUlabhUta siddhAntoMkA adhyayana karanA zurU kiyaa| thoDe ho samayameM ve inameM acchI taraha praviSTa ho gaye aura unakI zraddhA inapara dRDha jama gaI / taba unako sUrine dIkSA dI aura baDe bhAIkA nAma jinezvara aura choTekA buddhisAgara aisA rakhA / kucha hI samaya meM ve donoM bandhu-muni jaina darzanake bar3e samartha paNDita bana gaye aura unakA prabhAva sarvatra phailane lagA / taba phira kaImAna sUrine unako Adeza kiyA ki 'aNahilapura pATanameM caityavAsI 'yatijanoMkA bahuta hI prAbalya ho gayA hai, ve suvihita sAdhu - muniyoMkA vahAM para praveza taka nahIM hone dete haiM, isaliye tuma apanI zakti aura buddhikA prabhAva dikhA kara vahAM para sAdhuoMke praveza aura nivAsakA mArga khulA karo / ' gurukI aisI AjJAke anusAra ve phira aNahilapura gaye aura vahAMpara somezvara purohitakI sahAyatAse durlabharAjakI sabhA meM una caityavAsiyoMse zAstrArtha kara unakA parAjaya kiyA aura vahAM para basativAsakI sthApanA kI / vahAMse phira ve paribhramaNa karate hue mAlava dezakI ujjayinI nagarImeM gaye / vahAMpara rAjamAnya aisA somacandra nAmaka brAhmaNa thA jisake sAtha unakI acchI prIti ho gaI / eka dina usa brAhmaNane unase pUchA ki 'Apa loga to 'cUDAmaNi' nAmaka jyotiSa zAstrake baDe jJAtA haiM / kyA mere manake eka praznakA uttara deMge ?' jinezvarane kahA 'batAo tumhArA kyA prazna hai ?" taba brAhmaNaMne kahA "mere pUrvajoMkA kucha mahAnidhi jamInameM kahIM gaDA huA paDA hai para usakA sthAna maiM nahIM jAnatA / so Apake jJAnase usakA kucha patA lage to mujha para baDA anugraha hogA / yadi vaha mila gayA to usakA AdhA hissA maiM Apako arpaNa kara dUMgA / ' jinezvara sUrine manameM kucha bhAvi soca kara usake kathanakA svIkAra kiyA aura phira apane jJAnase use usa sthAnako dikhAyA / vahAM para khodane para vaha mahAnidhi nikala AyA / somacandra ne kahA'munivara ! isakA AdhA hissA ApakA hai so Apa use le lIjiye / ' sUrine isake uttarameM kahA 'vipra ! hameM isa anarthakArI arthakI apekSA nahIM hai / hama to jo apanA nijakA thA use bhI chor3a kara cale Aye haiN|' yaha suna kara vaha brAhmaNa cintitasA ho gayA / usake manameM AyA ki yadi ye isameMse kucha nahIM lete haiM to phira merA vacana to mithyA ho jAyagA / usake manakI isa samasyAko lakSya kara sUrine kahA 'vipra ! hamane jo tumhArI saMpatti meMse AdhA hissA lenekA manobhAva prakaTa kiyA hai usakA asalI Azaya yaha hai,
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvara sUrike caritakA saar| ki tumhAre jo do putra haiM unameMse ekakI bhikSA hameM de do| hameM sUcita ho rahA hai ki ye tumhAre putra baDe bhAgyazAlI hoNge| yadi inameMse eka hamArA ziSya hogA to vaha saddharmakA baDA prabhAvaka banegA aura hajAroMkA kalyANa karanevAlA hogaa| __ sUrikA yaha kathana suna kara brAhmaNa vicArameM par3a gayA / usako yaha bAta bilkula rucikara nahIM lgii| apane putroMse yaha bAta kahanekI usakI icchA nahIM huI / usane vaha sArA nidhi apane putroMko sauMpa diyA lekina usake manameM apane vacanakA khayAla raha raha kara kaThane lgaa| kucha dina bAda vaha bImAra paDA aura Akhira dazAmeM A pahuMcA / marate samaya usane apane manakA vaha zalya putroMke Age prakaTa kara diyA aura kahA ki isameM tumako jaisA ucita lage vaisA karanA / usake ina do putroMmeMse baDekA nAma thA dhanapAla aura choTekA zobhana / pitAkA mRtyukRtya karalene bAda, choTe zobhanane pitAkI pratijJAkA pAlana karanA nizcaya kiyA aura jinezvara sUrike pAsa jA kara unakA ziSya bananekA aura usa taraha apane pitAke ukta vacanakA RNa cukAnekA bhAva prakaTa kiyA / __ sUrine usase kahA 'bhAI ! hamArA dharma haThakA nahIM hai| isa prakAra anicchAse kiyA huA dharmakarma phaladAyaka nahIM hotA / apane manakI utkaTa bhAvanAse prerita ho kara jo karma kiyA jAtA hai vaha saphala hotA hai / isaliye tumhAre manameM yadi hamArI dIkSA lenekI icchA hai to pahale tuma jaina tattvoMko paDho suno, unakA rahasyArtha samajho aura phira yadi tumhArI una para zraddhA baiThe to dIkSA grahaNa karo; anyathA apane ghara jaao| AcAryake aise hitakara vacana suna kara zobhanakA mana adhika zAnta huA aura vaha unake pAsa raha kara jaina zAstroMkA manana karane lgaa| jaba usakA mana acchI taraha dRDha ho gayA taba usako AcAryane dIkSA dii| zobhana munike nAmase Age jA kara vaha baDe vidvAn aura saMyamI mahApuruSake rUpameM prakhyAta huaa| usakA choTA bhAI dhanapAla, jo baDA bhArI mahAkavi thA, bhojarAjAkI sabhAkA pradhAna paNDita bnaa| apane pitAke pAsa isa prakAra chalase AdhI saMpattikA hissA mAMgane aura phira usake nimitta apanemeMse eka bhAIko hI apanA ziSya banA leneke kAraNa, dhanapAlako jaina sAdhuoM para baDA krodha utpanna ho gyaa| usane bhojarAjAko kaha kara dhArA nagarImeM jaina sAdhuoMkA AnA-jAnA hI bandha karA diyA / isa prakAra kitaneka varSa bIta jAne para, jaba zobhana muni eka acche vidvAn sAdhupuruSakI pratiSThA prApta kara cuke taba unako sAtha le kara jinezvara sUri dhArA nagarImeM phuNce| gurukI AjJAse zobhana muni apane bhAIke ghara para gaye aura usase mile / dhanapAla apane bhAIko isa prakAra bahuta varSobAda dekha kara sneha-pulakita huA / bhAike nehake kAraNa vaha phira jinezvara sUrike pAsa bhI Ane-jAne lgaa| dhIre dhIre sUrine usako jaina dharmake udAtta tattvoMkA parijJAna karAyA aura isa prakAra use apane dharmakA abhimukha banAyA / phira to dhanapAla bhI jainadharmake ahiMsA-siddhAntakA dRDha upAsaka bana kara unhIM jinezvara sUrikA parama bhakta bana gyaa| basa yahIM taka isa kathAmeM jinezvara sUrikA varNana hai / isake Age phira dhanapAlakI vaha sArI kathA hai jo prabhAvakacaritra, prabandhacintAmaNi AdimeM milatI hai / isa kathAkA yahAM para varNana karanA Avazyaka nhiiN|
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / vRddhAcArya prabandhAvaligata jinezvara sUri ke caritakA sAra / Upara hamane, inake caritakA sAdhanabhUta aise eka prAkRta 'vRddhAcAryaprabandha ( vali' nAmaka granthakA bhI nirdeza kiyA hai / isameM bahuta hI saMkSepameM jinezvara sUrikA prabandha diyA gayA hai jo ki asaMbaddhaprAya: hai / tathApi pAThakoM kI jijJAsA ke nimitta isakA sAra bhI hama yahAM para de dete haiM / 36 isa kRtimeM, pahale varddhamAna sUrikA prabandha diyA hai aura phira usake bAda jinezvarakA prabandha hai / isameM kahA gayA hai ki - kisI samaya varddhamAna sUri paribhramaNa karate hue siddhapura nagarameM pahuMce jahAM sadAnIrA sarakhatI nadI bahatI hai / usa nadImeM bahutase brAhmaNa roja snAna kiyA karate haiM / unameM eka puSkaraNAgotrIya jagA nAmaka brAhmaNa, jo saba vidyAoMkA pAragAmI thA, eka dina nadIse snAna karake A rahA thA taba bahirbhUmike liye jAte hue varddhamAna sUrise usakI bheMTa ho gaI / sUriko dekha kara usane unakI nindA kI / bolA 'ye zvetAMbara zUdra haiM, veda bAhya ho kara apavitra / ' suna kara sUrine uttara diyA ki 'he brAhmaNa ! kevala bAhya snAnase thoDI hI zuddhi ho jAtI hai / dekha terA hI zarIra zuddha nahIM hai / tere zira para to mRtaka kalevara paDA huA hai / ' suna kara brAhmaNa krudva huA aura bolA 'kyoM aisA mithyA vacana bola rahe ho ? yadi mere mastakameM mRtaka batA doge to maiM tumhArA ziSya bana jAUMgA ; nahIM to phira tumako merA ziSya bananA paDegA / ' sUrine kahA 'ThIka hai, tuma apane zira parakA kapaDA utaaro|' sUrikA kathana sunate hI usane kupitabhAvase apane mastaka parakA kapaDA ekadama jorase khIMca kara unake sAmane jhaTakArA, to usameMse eka marI huI machalI nikala kara nIce gira paDI / yaha dekha kara vaha vilakSitasA ho gayA / apanA paNa hAra gayA aura vacanapAlana ke nimitta sUrikA ziSya bana gayA / 1 bAda meM vaha guruke pAsa baDI zraddhAse saba prakAra kI zikSA grahaNa kara, siddhAntoMkA pAragAmI vidvAn banA / gurune yogya samajha kara 'jinezvara sUri' isa nAmase unako apane paTTa para pratiSThita kiyA / pIche varddhamAna sUri to anazana kara svargako prApta ho gaye aura jinezvara sUri gacchanAyaka ho kara sarvatra vicarane lage / phirate phirate ve aNahilapurameM phuNce| vahAM para 84 gacchoMke bhaTTAraka ( AcArya ) caityavAsI ho kara maThapati bane hue the aura mAtra dravyaliMgIke bheSameM dikhAI dete the / jinezvara sUrine unake vipakSameM durlabharAja kI sabhA meM, 1024 (?) kI sAlameM, vAda-vivAda kiyA, jisameM ve saba matsarI AcArya apanA pakSa hAra gaye / rAjAne tuSTa ho kara unako 'khara tara' aisA biruda diyA / isake bAda unakA gaccha ' kharatara ' ke nAmase prasiddha huA / jinezvara sUrikI pUrvAvasthAkA jo yaha varNana isa prabandhAvali meM kiyA gayA hai, isase milatA julatA varNana, kharatara gacchakI pichalI kucha anyAnya paTTAvaliyoM meM bhI kiyA huA milatA hai / udAharaNa ke taura para, kharatara gacchakI jo paTTAvali kSamAkalyANaka gaNikI banAI huI hai usameM likhA hai ki - varddhamAna sUri paribhramaNa karate hue jaba sarasAnAmaka pattanameM pahuMce to vahAM para somanAmaka brAhmaNake zivezvara aura buddhisAgara nAmaka ye do putra tathA kalyANamatI nAmakI putrI - ye tInoM bhAI-bahina bhI somezvarakI yAtrAko jAte hue usa samaya usI gAMva meM A pahuMce / vahAM para sarasvatI nadI ke kinAre, kisI sthAnameM, rAtako jaba ve soye hue the taba zivane pratyakSa ho kara unase kahA ki 'tumhArI icchA AtmakalyANa karanekI hai to yahAM para varddhamAna sUri nAmaka jaina AcArya Aye hue haiM unake pAsa jAo / unakI caraNasevAse tumako vaikuNThakI prApti hogI / ' phira dUsare dina prAtaHkAla ve tInoM jana nadImeM snAna karake barddhamAna sUrake pAsa gaye aura unase unhoMne vaikuNThakA mArga dikhAnekI vijJapti kI / sUrine unako ahiMsAmaya
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 kathAoMke sArAMzakA tAraNa / jaina dharmake siddhAnta samajhAye aura unameMse eka bhAIkI mastakakI zikhAmeM marI huI machalI laTaka rahI thI use dikhA kara, kevala aise bAhya snAnAcArakI zuddhikA mithyAtva batalAyA / sUrike isa upadezase pratibuddha ho kara unhoMne unake pAsa phira jainayatitvakI dIkSA grahaNa kI / ityAdi / ___ isake AgekA varNana phira ukta anyAnya prabandhoMke jaisA hI diyA gayA hai aura usameM yaha dikhalAyA gayA hai ki kisa taraha unhoMne aNahilapurameM caityavAsiyoMke sAtha vAda-vivAda kara apanA pakSa sthApita kiyA / ityAdi / kathAoMke sArAMzakA tAraNa / isa prakAra Upara hamane jinezvara sUrike caritakA varNana karane vAle jina prabandhoM-nibandhoMkA sAra uddhRta kiyA hai, usase unake caritake do bhAga dikhAI par3ate haiM - eka unakI pUrvAvasthAkA aura dUsarA dIkSita honeke bAdakA / pUrvAvasthAke caritake sUcaka prabhAvakacarita Adi jina bhinna bhinna 3 AdhAroMkA hamane sAra diyA hai usase jJAta hotA hai ki ve paraspara virodhI ho kara asaMbaddhase pratIta hote haiM / inameM somatilakasUrikathita dhanapAlakathAvAlA jo ullekha hai vaha to sarvathA kalpita hI samajhanA cAhiye / kyoM ki dhanapAlane khayaM apanI prasiddha kathA-kRti 'tilakamaJjarI'meM apane gurukA nAma mahendrasUri sUcita kiyA hai aura prabhAvakacaritameM bhI usakA yatheSTa pramANabhUta varNana milatA hai / isaliye dhanapAla aura zobhana munikA jinezvara sUriko milanA aura unake pAsa dIkSita honA Adi saba kalpita haiM / mAlUma detA hai somatilaka sUrine dhanapAlakI kathA aura jinezvara sUrikI kathA, jo donoM bhinna bhinna hai, unako ekameM milAkara ina donoM kathAoMkA paraspara saMbandha joDa diyA hai jo sarvathA anaitihAsika hai| ___ vRddhAcArya prabandhAvalimeM, jinezvarasUrikI siddhapurameM sarasvatIke kinAre vardhamAna sUrise bheMTa ho jAnekI, jo kathA dI gaI hai vaha bhI vaisI hI kAlpanika samajhanI cAhiye / - prabhAvakacaritakI kathAkA mUlAdhAra kyA hogA so jJAta nahIM hotA / isameM jisa DhaMgase kathAkA varNana diyA hai usase usakA asaMbaddha honA to nahIM pratIta hotA / dUsarI bAta yaha hai ki prabhAvakacaritakAra bahuta kucha AdhArabhUta bAtoM-hI-kA prAyaH varNana karate haiM / unhoMne apane granthameM yaha spaSTa hI nirdeza kara diyA hai ki isa granthameM jo kucha unhoMne kathana kiyA hai usakA AdhAra yA to pUrva likhita prabandhAdi hai yA vaisI purAnI bAtoMkA jJAna rakhane vAle vizvasta vRddhajana haiM / isameMse jinezvarakI kathAke liye unako kyA AdhAra milA thA isake jAnanekA koI upAya nahIM hai / saMbhava hai vRddhaparaMparA hI isakA AdhAra ho / kyoM ki yadi koI likhita prabandhAdi AdhArabhUta hotA to usakA sUcana hameM ukta sumatigaNi yA jinapAlopAdhyAyake prabandhoMmeM avazya milatA / ina donoMne apane nibandhoMmeM isa viSayakA kucha bhI sUcana nahIM kiyA hai isase jJAta hotA hai ki jinezvarakI pUrvAvasthAke viSayameM kucha vizvasta evaM AdhArabhUta vArtA unako nahIM milI thii| aisA na hotA to ve apane nibandhoMmeM isakA sUcana kiye vinA kaise cupa raha sakate the / kyoM ki unako to isake ullekha karanekA sabase adhika Avazyaka aura upayukta prasaMga prApta thA aura isake ullekha vinA unakA caritavarNana apUrNa hI dikhAI detA hai / aisI sthitimeM prabhAvakacaritake kathanako kucha saMbhavanIya mAnanA ho to mAnA jA sakatA hai| ina saba prabandhoMke AdhArase itanI bAta to nizcita hotI hai ki jinezvara aura buddhisAgara ye donoM sahodara bhAI the aura pUrvAvasthAmeM jAtise brAhmaNa the / madhyadeza - zAyada banArasa inakA mUla vatana thA / mAmaNaputra honese aura bahuta buddhimAn honese pUrvAvasthAmeM inhoMne saMskRta vAkAyakA - vyAkaraNa, kAvya,
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / koSa, sAhitya, chanda, alaMkAra Adi viSayoMkA - acchA jJAna saMpAdana kara liyA thaa| mumukSu aura bhAvuka vRttike honeke kAraNa sAMsArika jIvana kI ora inameM vizeSa Asakti nahIM utpanna huI thI aura tIrthayAtrAdi dvArA ye apanA niHspRha jIvana vyatIta karanA cAhate the / aisI sthitimeM unako jainAcArya varddhamAnasUrikA kahIM paricaya ho gayA / kucha vizeSa saMsargameM Anese, ina bhAIyoMkI una para unake tapa, tyAga, virakti, vidyAvyAsaMga aura lokoM para viziSTa prakArake prabhAvako dekha kara, vizeSa zraddhA utpanna huI aura antameM inhoMne unake pAsa jaina yatitvakI dIkSA grahaNa kI / jisane bhI inhIMke anukaraNameM jaina sAdhvIvratakI dIkSA zAyada inakI eka viduSI bahina bhI thI le lI thI / 1 inake guru barddhamAna sUri, mUla dillIke samIpa - pradeza ke abhohara nagara meM rahanevAle caityavAsI AcAryake ziSya the / ye AcArya maThapati the aura bahuta baDI saMpatti ke svAmI the / varddhamAnako, jo prakRti se virakta svabhAva ke the, apane gurukI saMpatti para koI Asakti nahIM utpanna huI aura jaina zAstroMkA vizeSa adhyayana karane para unako vaha saMpatti tyAjya mAlUma dI / guruke bahuta kucha samajhAne para bhI unhoMne maThapati honA pasanda nahIM kiyA aura virakta ho kara udyotanAcArya nAmaka eka tapakhI aura niHsaMgavihArI AcArya ke pAsa upasaMpadA le kara unake antevAsI bana gaye / varddhamAna sUri jaise virakta the, vaise vidvAn bhI the / jaina zAstroMkA adhyayana unakA khUba gaharA thA / jaina yatiyoMmeM caityavAsake kAraNa baDhe hue tatkAlIna zithilAcArako dekha kara, unako udvega hotA thA aura usake pratikAra ke liye ve yathAzakti upadeza dete rahate the aura sarvatra niHsaMga aura nirmama bhAvase vicarA karate the / unake aise tyAgamaya jIvana ke baDhate hue prabhAvako dekha kara, tathA usake kAraNa caityavAsake viruddha logoMke manameM utpanna hote hue bhAvoMko jAna kara kucha caityavAsI AcAryoMne unakA bahiSkAra karanA aura unheM kahIM acche sthAnAdimeM na Thaharane dene AdikA prayatna karanA zurU kiyA / lekina dhIre dhIre varddhamAna sUrikA prabhAva adhika bar3hatA gayA aura jaba jinezvara aura buddhisAgara jaise bar3e pratibhAzAlI aura puruSArthI ziSyoMkA unheM sahayoga mila gayA, taba unake vicAroMke prasArako aura bhI adhika vega milA / isa pUrva bhUmikA ke sAtha ve gujarAtakI rAjadhAnI aNahilapurameM pahuMce the, jo usa samaya jaisA kiM hamane pahale sUcita kiyA hai, sAre bhAratavarSa meM eka bahuta hI prasiddha aura samRddhikA kendra honeke sAtha jaina dharmakA bhI baDA bhArI kendrasthAna thA / aNahilapurake prasiddha jaina mandira aura jainAcArya / aNahilapurakI rAjasattA ke mukhya sUtradhAra usa samaya prAyaH jaina hI the / AbU, candrAvatI, ArAsaNa Adi sthAnoM meM adbhuta zilpakalAke nidarzaka aise bhavya jaina mandiroMkA nirmAtA vimala zAha gujarAtake sAmrAjyakA sabase baDA daMDanAyaka aura rAjanItikuzala mutsaddI thA / usakA baDA bhAI vIradeva rAjyakA sabase baDA pradhAna thA / aura bhI aise aneka rAjamAnya aura prajAnAyaka seMkaDoM hI dhanADhya jaina vahA~ vasate the jinakA prabhAva, na kevala aNahilapura - hI ke rAjyameM, paraMtu usake Asa-pAsa ke mAlavA, mAravADa, mevADa, mahArASTra Adike sImAsamIpastha sabhI dezoMmeM, paDatA thA / usa aNahilapurameM, jaina samAjakI isa prakArakI bahulatA aura prabhutA honeke sababase vahAM para jaina mandiroMkI saMkhyA bhI bahuta baDI thI aura jaina yatiyoMkA samUha bhI baDe pramANameM rahA karatA thA / ina mandiroMmeM sabase baDA mandira paMcAsara pArzvanAthakA thA jisakI sthApanA aNahilapura ke rAjamahala kI sthApanA hI ke sAtha, eka hI muhUrtameM "
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNahilapurake prasiddha jaina mandira aura jainAcArya / huI thI / aNahilapurake sAmrAjyakA mUla sthApaka puruSa, cAvaDA vaMzIya vanarAja nRpati thA, jo apanI bAlyAvasthAmeM, paMcAsara gAMvake jaina mandirameM vasanevAle, nAgendra gacchIya AcArya zIlaguNa sUri evaM unake paTTadhara ziSya AcArya devacandra sUrike saMrakSaNameM palA thA / aNahilapurakI sthApanAke samaya usane apane upakArI AcAryako vahAM bulA kara, unake AzIrvAda pUrvaka, apanA rAjyAbhiSeka karAyA aura unako apane guruke rUpameM sthApita kiyaa| unhoMne paMcAsara gAMvase apane abhISTadeva pArzvanAthakI mUrtiko vahAM maMgavAyA aura vanarAjake banAye hue usa navIna jaina mandirameM usako pratiSThita kiyA / AcAryane usa mandirakA nAmakaraNa vanarAjake nAmasmaraNake sAtha 'vanarAja-vihAra' aisA kiyA, lekina lokoMmeM adhikatara vaha paMcAsara pArzvanAthake nAmase hI prasiddha rahA / isa vanarAja-vihArakA sarva prabandha ukta AcArya devacandrasUrikI ziSyasantatike adhikArameM calatA thA jo nAgendragacchIya kahalAte the / jinezvara sUrike samayamai isa gacchake pradhAna AcArya droNAcArya aura unake ziSya mahAkavi sUrAcArya the / vanarAja-vihArake atirikta aNahilapurameM aura bhI kaI baDe jaina mandira the jo anyAnya rAjakIya evaM dhanika jaina zrAvakoMke banAye hue the| inameM mahAmAtya saMpakakA banAyA huA eka thArApadrIya mahAcaitya thA jisake adhiSThAtA vAdivetAla zAntisUri the jo apane samayameM jaina saMpradAyake sabase bar3e vAdI evaM tarkazAstra aura sAhityavidyAke pAragAmI vidvAn the / ye droNAcArya pUrvAvasthAmeM jAtike kSatriya the aura gUrjarezvara mahArAjAdhirAja bhImadeva cAlukyake mAmA the| zAyada, bacapana-hI-meM inhoMne jaina yatitvakI dIkSA le lI thI aura aneka zAstroMkA adhyayana kara ye baDe samartha vidvAn bane the| cAlukya rAjakumAra bhImadevakI saMpUrNa zAstrazikSA inhIMke pAsa huI thI, isaliye ye rAjyameM rAjaguruke rUpameM sammAnita hote the / sUrAcArya jo inake ziSyake rUpameM prakhyAta hue, vAstavameM inhIMke bhatIje the| inake bhrAtA saMgrAmasiMhakI akAla-hI-meM mRtyu ho jAneke kAraNa, inakI bhojAIne, apane ikalote putrako, jisakA mUla nAma mahIpAla thA, zikSA-dIkSA deneke liye inhIMko samarpita kara diyA thA / droNAcAryane isako saba prakArake zAstroMkI zikSA de kara bahuta nipuNa bnaayaa| phira isane snehavaza ho kara apane pitRvya evaM guruko choDa kara gRhasthAvAsameM jAnA pasanda nahIM kiyA aura yatidIkSA le kara unakA tyAgI ziSya bana gayA / pIchese paMcAsarake mandirake mukhya adhiSThAtA AcAryake rUpameM ye pratiSThita hue tathA mahArAjAdhirAja bhImadevakI rAjasabhAke sabase agraNI vidvAnke rUpameM inhoMne sAre dezameM khyAti prApta kii| mAlavAke paramAra samrATU mahArAjAdhirAja bhojadevakI rAjasabhAmeM jA kara inhoMne apane pANDityakA adbhuta kauzala batAyA aura vahAM para gUrjaravidvattAkI dhAka biThA kara, bhoja jaise mahAvidvAn aura mahAmati nRpatiko bhI cakita kiyA / aisA hI prasiddha eka aura caitya thA jisake adhiSThAtA govindasUri nAmaka AcArya the / ye AcArya bhI bahuta baDe vidvAn the aura rAjasammAnya puruSa the| bhImadevake uttarAdhikArI mahArAja karNadevake bAlamitra kahe jAte the / sUrAcAryane sAhityika vidyAkA vizeSa adhyayana inhIMke pAsa kiyA thaa| siddharAjake samayameM jinhoMne vAdisiMha nAmaka eka videzI mahAvidvAnko zAstrArthameM parAjita kiyA thA tathA jo siddharAjake viziSTa mitra samajhe jAte the una vIrAcAryake bhI kalAguru ye hI govindasUri the| ina vIrAcAryake guruoMkA adhikAramukta bhI eka aisA hI baDI prasiddhivAlA caitya thA jo bhAvAcArya-caitya ke nAmase khyAta thA / siddharAjane mAlavavijaya karaneke samaya jo vijayapatAkA hastagata kI thI usako lA kara isI bhAvAcArya caityake balAnakake zikhara para uttaMbhita kI thii| isa bhAvAcArya
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / caityake adhiSThAtA usa samaya vijayasiMhAcArya the jo vahAMke viziSTa AcAryoMmeMse eka mAne jAte 40 1 ina katipaya bahuta prasiddha caityoM ke atirikta vahAM para aura bhI kaI choTe baDe caitya the jinake Azraya meM aneka yatijana nivAsa kiyA karate the aura jo apane apane gacchavAsI gRhasthoMke samUha ke dharmaguru ho kara apane adhikRta dharmasthAnoMkA - caityoMkA tathA upazrAyoMkA - adhikAra bhAra vahana kiyA karate the / ye yatijana yoM to prAyaH tyAgI hI hote the / strI aura dhanake parigrahase prAyaH mukta hote the / vidyAdhyayana, dharmopadeza aura dharmakriyAeM karane - karAne meM ye vyasta rahate the / sAhitya, saMgIta, zilpa, jyotiSa, vaidyaka Adi vividha kalAoM aura vidyAoMkA inameM yatheSTa Adara aura pracAra thA / pratyeka mandira aura usase saMlagna upAzraya sArvajanika zikSaNake vidyAniketana jaise the / jaina aura jainetara donoM vargoM ke ucca jAtIya bAlakoMkI zikSA prAyaH inhIM sthAnoMmeM aura inhIM yatijanoMke Azraya nIce huA karatI thI / pratyeka mandira yA usake upAzrayameM choTA baDA granthabhaMDAra rahatA thA, jisameM jainadharmake sAMpradAyika granthoM ke atirikta, sarvasAdhAraNa aise nyAya, vyAkaraNa, sAhitya, kAvya, koSa, jyotiSa, vaidyaka Adi sabhI viSayoMke granthoMkA bhI uttama saMgraha hotA thA / apanI nitya naimittika dharmakriyAe~ karate rahate hue ye yatijana, bAkIkA sArA samaya adhyayana, adhyApana, granthapraNayana aura purAne granthoMke pratilipIkaraNakA kArya niyamita kiyA karate the / inake bhojanakA prabandha yA to bhakta gRhasthoMke yahAMse gocarIke rUpa meM huA karatA thA yA phira apane sthAna - hI meM kisI bhRtyajanadvArA kiyA jAtA thA | yoM ina jaina yatijanoMkA yaha AcAra aura jIvana-vyavahAra, prAyaH maThanivAsI zaiva saMnyAsiyoM ke jaisA bana rahA thA; aura aneka aMzoMmeM samAjake hitakI dRSTise, bahuta kucha lAbhakAraka bhI thA / paraMtu jaina zAstroM meM jo yatijanoMkA AcAradharma pratipAdita kiyA gayA hai aura jisakA sUcana saMkSepameM hamane Upara kiyA hai, vaha isase sarvathA anya rUpameM haiM / varddhamAna sUri tathA jinezvara sUri, usa zAstrokta zuddha yatimArgakA AcaraNa karanevAle the / jaina yativarga ke bar3e samUhameM, ukta prakAra ke caityavAsakA vistAra ho kara, usake AnuSaMgika doSoMkA - cAritryazaithilya aura AcAra - viplava Adi pravRttiyoMkA - jo vikAsa ho rahA thA usakA avarodha kara, ve zuddhAcArakA punaH uddhAra aura pracAra karanA cAhate the / unakI dRSTimeM Upara batAyA gayA caityavAsI yativargakA AcAra-vyavahAra, jainadharmakA sarvathA hAsa karane vAlA thA ata eva bhagavAn mahAvIrake upadiSTa mokSamArgakA vaha vilopaka thA / isa kAraNa se caityavAsI yatijanoM ko inakA upadeza aura pracArakArya rucikara na ho kara apane hitakA vighAtaka laganA aura usake liye inakA virodha aura bahiSkArAdi karanA, unake liye khAbhAvika hI thA aura isIliye ukta rItise jaba aNahilapurameM pahuce to inheM, tatkAlIna jaina samAja ke usa baDe bhArI kendrasthAnameM bhI, kahIM Thaharane karanekA koI ucita sthAna nahIM mila sakA / ye phira usI aNahilapurameM inhoMne apane cAritra aura zAstrabalake prabhAvase kisa taraha apanA viziSTa sthAna jamAyA isakA varNana jo ina prabandhoM meM diyA gayA hai vaha mukhya svarUpameM prAya: samAna hai / durlabharAjake purohita somezvara devakI sahAyatA aura madhyasthatAse, caityavAsiyoMke sAtha inakA rAjasabhA meM vAdavivAda honA aura usameM inake pakSakA nyAyyIpana sthApita ho kara, nyAyapriya durlabharAjane aNahilapura meM ghasane ke liye inako vasati Adi pradAna karanekA jo vRttAnta prApta hotA hai vaha ekasA hI hai aura prAyaH tathyamaya hai / parantu sumatigaNi aura jinapAlopAdhyAyane isa varNanako khUba baDhA-caDhA kara tathA apane
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarasUrikI kaarysphltaa| guruoMkA bahuta hI gauravamaya bhASAmeM aura caityavAsiyoMkA bahuta hI kSudra evaM grAmya bhASAmeM, nATakIya DhaMgase citrita kiyA hai - jisakA sAhityika dRSTise kucha mahattva nahIM hai / taba prabhAvakacaritakArane usa varNanako bahuta hI saMgata, saMyata aura parimita rUpameM Alekhita kiyA hai jo bahuta kucha sAhityika mUlya rakhatA hai / lekina prabhAvakacaritakArane isakA kucha sUcana nahIM kiyA ki caityavAsiyoMkI orase unake pakSakA mukhya nAyaka kauna thaa| taba sumatigaNi aura jinapAlopAdhyAyake prabandhoMmeM caityavAsIya pakSanAyakake rUpameM spaSTatayA sUrAcAryakA nAma nirdiSTa kiyA gayA hai| yoM to prabhAvakacaritameM sUrAcAryake caritakA varNana karanevAlA eka khataMtra aura vistRta prabandha hI prathita hai jisameM unake caritakI bahutasI ghaTanAoMkA bahuta kucha aitihAsika tadhyapUrNa varNana kiyA gayA hai; lekina usameM kahIM bhI unakA jinezvarake sAtha isa prakArake vAda-vivAdameM utaranekA koI prasaMga varNita nahIM hai / paraMtu hagako isa viSayameM ukta prabandhakAroMkA kathana vizeSa tathyabhUta lagatA hai / prabhAvakacaritake varNanase yaha to nizcita hI jJAta hotA hai ki sUrAcArya usa samaya caityavAsiyoMke eka bahuta prasiddha aura prabhAvazAlI agraNI the / ye paMcAsara pArzvanAthake caityake mukhya adhiSThAtA the / khabhAvase baDe udagra aura vAda-vivAdapriya the / ataH unakA isa vAda-vivAdameM agrarUpase bhAga lenA asaMbhavanIya nahIM paraMtu prAsaMgika hI mAlUma detA hai / zAstrAdhArakI dRSTise yaha to nizcita hI hai ki jinezvarAcAryakA pakSa sarvathA satyamaya thA ataH unake vipakSakA usameM niruttara honA svAbhAvika hI thA / isaliye isameM koI sandeha nahIM ki rAjasabhAmeM caityavAsI pakSa niruttarita ho kara jinezvarakA pakSa rAjasammAnita huA aura isa prakAra vipakSake netAkA mAnabhaMga honA aparihArya banA / isaliye, saMbhava hai ki prabhAvakacaritakArako sUrAcAryake isa mAnabhaMgakA, unake caritameM koI ullekha karanA acchA nahIM mAlUma diyA ho aura unhoMne isa prasaMgako ukta rUpameM na Alekhita kara, apanA maunabhAva hI prakaTa kiyA ho| jinezvara sUrikI kaarysphltaa| jinezvara sUrikA isa prakAra aNahilapurameM prabhAva jamanese aura rAjasammAna prApta karanese phira inakA prabhAva aura aura sthAnoMmeM bhI acchI taraha baDhane lagA aura sarvatra Adara-sammAna hone lgaa| jagaha jagaha inake bhakta zrAvakoMkI saMkhyA baDhatI rahI aura unake vasatikharUpa naye dharmasthAnoMkI sthApanA hotI rahI / dhIre dhIre caityavAsiyoMkA inakI tarapha jo ugra virodha-bhAva thA vaha bhI zAnta hone lagA aura inake anukaraNameM aura bhI kaI caityavAsI yatijana kriyoddhAra karanemeM pravRtta hone lage / inakA pracArakSetra adhikatara gujarAta, mAlavA, mevADa aura mAravADa rahA mAlUma detA hai / / inake aise prabhAvako dekha kara inake pAsa aneka mumukSu janoMne dIkSA lekara inakA ziSyabhAva prApta kiyaa| inake ye ziSya bhI bahuta suyogya nikale jisase inakA ziSya saMpradAya saMkhyAmeM aura guNavattAmeM dina-pratidina baDhatA hI gayA / ye ziSya-praziSya jaise cAritrazIla the vaise jJAnavAn bhI the / ataH inhoMne kriyAmArgake prasArake sAtha sAtha sAhityasarjana aura zAstroddhArakA kArya bhI khUba utsAha aura udyamake sAtha cAlU rakkhA / inake ina ziSyoMne kaise kaise grantha Adi banAye isakA kitanAka prAsaMgika paricaya hama Upara de hI cuke haiM / tAlikA-rUpase, isake pariziSTameM, unakI yathAjJAta samapra sUci denekA prayatna kiyA gayA hai jisase pAThaka inake ziSyoMkI sAhityopAsanAkA digdarzana prApta kara skeNge| inake mukhya mukhya ziSya-praziSyoMkI nAmAvali jo ukta donoM prabandhoMmeM dI gaI hai vaha anyAnya sAdhanoMse bhI samarthita hotI hai aura usakA kitanAka paricaya hama Upara yathAprasaMga de cuke haiN| ka. pra.6
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / jinezvara sUrikA janma kaba huA, dIkSA kaba lI, AcAryapada kaba milA aura svargavAsa kaba huA isakI nizcita mitiyAM inake carita-prabandhoMmeM kahIM nahIM upalabdha hotIM / isase inakA saMpUrNa Ayu kitane varSoMkA thA yaha jAnanekA koI sAdhana nahIM hai / tathApi durlabharAjakI sabhAmeM caityavAsaviSayaka vAda-vivAdake prasaMgakA nizcita ullekha milanese tathA inake banAye hue kucha graMthoMmeM samayakA nirdeza kiyA huA upalabdha honese inake AyuSya evaM jIvana-kAlakI AnumAnika kalpanA kucha kI jA sakatI hai / inake samaya-jJApaka kAryakA sabase pahalA sUcana durlabharAjake samayakA hai / gujarAtake anyAnya aitihAsika pramANoM dvArA yaha nizcita rUpase jJAta hai ki durlabharAjane vi0 saM0 1066 se 1078 taka 11-12 varSa rAjya kiyA thA / ataH inhIM varSoM ke bIcameM kisI samaya inakA pATaNa AnA aura vahAM para usa vAda-vivAdakA honA siddha hotA hai / ___ saM0 1080 meM ve jAvAlipurameM the aura vahAM para haribhadrasUrikRta 'aSTaka prakaraNa' para vistRta saMskRta TIkA raca kara use samApta kI / isI samaya aura vahIM para, inake laghubhrAtA buddhisAgara sUrine bhI apanA khopajJa 'buddhisAgara vyAkaraNa' grantha raca kara pUrNa kiyaa| isase yaha bhI mAlUma detA hai ki ye donoM AcArya, jAvAlipurameM adhika samaya rahA karate hoMge / yaha jAvAlipura inakA eka viziSTa kAryakSetra athavA kendrasthAnasA mAlUma detA hai / kyoM ki vi0 saM0 1096 meM bhI inhoMne, vahIM apane 'caityavandanaTIkA' nAmaka eka aura granthakI racanA kI thii| saMvat 1092 meM AzApallI (Adhunika ahamadAbAdake sthAna parabasA huA purAnA sthAna )meM raha kara inhoMne apane 'lIlAvatI' nAmaka vizAla kathA-granthakI racanA pUrNa kii| saMvat 1108 meM prastuta 'kathAnakakoSa' granthakA praNayana kiyA / yadyapi isameM yaha nahIM sUcita kiyA gayA hai ki isa granthakI racanA kisa sthAnameM kI gaI thI; paraMtu ukta donoM prabandhoMmeM isake racanAsthAnakA ullekha kiyA huA milatA hai aura vaha hai mAravADakA DiNDavAnaka nAmaka gAMva / saMbhava hai yaha grantha jinezvara sUrikI antima kRti ho| __inake banAye hue granthoMmeM mukhya eka grantha jo 'pra mA la kSma' hai usake antameM banAnekA samaya aura sthAnakA koI ullekha nahIM milatA isaliye usakI racanAkA nizcita samaya jJAta nahIM ho sakatA; tathApi usake antameM buddhisAgarAcAryake vyAkaraNa granthakI racanA karanekA ullekha kiyA gayA hai isase yaha anumAna kiyA jA sakatA hai, ki saM0 1080, jo ukta vyAkaraNakI racanAkA samaya hai, usa ke bAda hI kabhI usakI racanA kI gaI thii| 1 pichalI paTTAvaliyoMmeM isa vAda-vivAdakA saMvata do tarahakA likhA huA milatA hai| eka hai vi0 saM0 1024 aura dUsarA hai saM. 1080 / isameM 1024 kA ullekha to sarvathA bhrAnta hai kyoM ki usa samaya pATaNameM to durlabharAjake prapitA mUlarAjakA rAjya thA / zAyada durlabharAjakA to usa samaya janma bhI nahIM huA thaa| dUsarA, jo 1080 kA saMvatkA ullekha hai vaha bhI ThIka nahIM hai| kyoM ki nizcita aitihAsika pramANoMke AdhAra para yaha sthira huA hai ki durlabharAjakI mRtyu saM0 1078 meM ho cukI thii| 1080 meM to usake putra bhImadevakA rAjya pravartamAna thaa| isake viruddhameM eka aura pramANa jinezvara sUrikA svayaMkRta ullekha bhI vidyamAna hai| saM0 1080 meM to jinezvara sUri, jaisA ki Upara batAyA jA rahA hai, mAravADake jAvAlipura (jAlora) meM the jaba unhoMne apanI hAribhadrIya-aSTakagraMthakI TIkA racakara samApta kI thii| ataH usa vAda-vivAdakA durlabharAjake samayameM arthAt 1078 ke pahale aura saM0 1066 ke bIcake kisI samayameM honA hI mAnanA yukti saMgata lagatA hai|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvara sUrikI grantha-racanA / inake svargavAsake samayakA sUcaka koI spaSTa ullekha hamAre dekhanemeM nahIM AyA; parantu inake atiprasiddha ziSya abhayadevAcAryane apanI banAI huI AgamoMkI TIkAoMmeMse sthAnAMga, samavAyAMga aura jJAtA sUtrakI TIkAe~ saM0 1120 meM pUrNa kI thiiN| ina TIkAoMke pIche jo inhoMne saMkSepameM jina zabdoMmeM apane gurukA varNana kiyA hai unase bhAsita hotA hai ki zAyada usa samaya jinezvara sUri vidyamAna nahIM the| unakA khargavAsa ho cukA thA / ataH hamArA anumAna hai ki saM0 1110 aura 1120 ke bIcameM kamI ve divaMgata hue hoMge / 7. jinezvara sUrikI grantha-racanA / jaisA ki hamane Upara sUcita kiyA hai (pR. 14)- varddhamAnAcAryake ullekhase jJAta hotA hai ki jinezvara sUrine jaina dharmake sAMpradAyika siddhAntoMke pratipAdaka katipaya granthoMkI racanAke uparAnta kAvya, nATaka Adi jaise sarvasAdhAraNopayogI viSayoMke kucha granthoMkI bhI racanA kI thI; parantu ye saba racanAeM adyApi upalabdha nahIM huii| inake ziSya praziSyAdine inakI 'aneka-grantha-praNetA ke rUpameM prazaMsA to khUba khUba kI hai, lekina kisIne bhI inhoMne kitane aura kina kina granthoMkIra canA kI isakA nizcAyaka koI ullekha kahIM nahIM kiyA / isase inakI grantha-racanA-viSayaka samapratAkI koI nirNAyaka kalpanA nahIM kI jA sakatI / inake gurubhrAtA buddhisAgarAcAryane, inake banAye hue graMthoMmeMse eka mAtra jaina tarkazAsra pratipAdaka 'pramAlakSma' granthakA ullekha kiyA hai / inake eka pradhAna ziSya jinabhadrAcArya (pUrva nAma dhanezvara )ne inakI dUsarI eka viziSTa kRtirUpa 'lIlAvatI kathA' nAmaka racanAkA ullekha kiyA hai / abhayadeva sUrine inake kisI granthavizeSakA nAmollekha to nahIM kiyA parantu - jaisA ki jJAtAdisUtroMkI vRttiyoMke prAntollekhoMse sUcita hotA hai - inake jainAbhimata pramANatattva-pradipAdaka grantha, tathA nAnA granthoMkI vRttiyAM evaM kathAgranthoMke nirmAtA honekI prazaMsAtmaka stuti kI hai / abhayadeva sUrine inakI eka racanA 'SaTsthAnaka prakaraNa' para bhASya likhA jisameM ukta granthake racayitAke rUpameM inakA ullekha kiyA hai / jinapati sUrine inake banAye hue 'paJcaliMgI prakaraNa' nAmaka grantha para vistRta TIkA banAI hai jisake upodghAtameM inakI 'SaTsthAnaka prakaraNa' aura 'paJcaliMgI prakaraNa' isa prakAra do prakaraNa granthoMkI racanAkA ullekha kiyA hai / 'gaNadharasArddhazataka' kI bRhadvRttimeM sumati gaNine tathA jinapAlopAdhyAyane apanI ukta 'bRhatpadAvali meM inake dvArA racita 'kathAkozaprakaraNa'kA nirdeza kiyA hai / isa prakAra (1) pramAlakSma, (2) lIlAvatIkathA, (3) SaTsthAnaka prakaraNa, (4) paJcaliMgI prakaraNa aura (5) kathAkoza-ina pAMca granthoMkA nAma nirdeza to ukta granthakAroMke kathanase parijJAta hotA hai; aura ina pAMcoM granthoM meMse, eka 'lIlAvatI kathA' ko choDa kara 4 grantha to jaisA ki nimnalikhita vizeSavivaraNase vAcakoMko vidita hogA, vartamAnameM upalabdha bhI hai / 'lIlAvatI kathA' mUla rUpameM adyAvadhi kahIM upalabdha nahIM huii| parantu usakA sAra-bhAgAtmaka rUpa 'nirvANalIlAvatI' nAmakA grantha jinaratna vidvAnkA banAyA huA upalabdha hotA hai / ina pAMca granthoMke atirikta do vRtti rUpAtmaka grantha bhI inake upalabdha hote haiM, jisameM eka to haribhadrasUrikRta 'aSTaka prakaraNa' kI vyAkhyA aura dUsarA 'caityavandana vivaraNa' nAmakI vyAkhyA hai| ___ ina mukhya pranthoMke sivA kucha phuTakara 'kulaka', 'stavAdi'ke nAma bhI inakI racanAke rUpameM ginAye jAte haiM, parantu unake viSayameM kucha jJAtavya ullekha hamAre dekhanemeM nahIM aaye|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / jinezvarIya granthoMke viSayameM kucha vizeSa vivecana / ___ upara hamane inake banAye hue jina granthoMkA nAmollekha kiyA hai unakA kucha vivaraNAtmaka paricaya yahAM para denA cAhate haiM, jisase pAThakoMko, una prayokta viSayoMkA kucha paricaya mila jAya / (1) hAribhadrIya aSTakaprakaraNavRtti / jinezvara sUrike banAye hue ina granthoM meM nirdiSTa samayavAlA jo pahalA grantha milatA hai vaha haribhadrasUrikRta 'aSTakaprakaraNa' nAmaka granthakI vRttirUpa hai / suprasiddha mahAn jaina zAstrakAra haribhadrasUri, ki jinhoMne prAkRta evaM saMkRta bhASAmeM bhinna bhinna viSayake choTe-baDe seMkaDoM hI granthoMkI racanA kI hai unameM unakA eka grantha 'aSTaka prakaraNa' nAmaka hai / 8-8 zlokoMkA eka choTA svataMtra prakaraNa aise 32 prakaraNoMkA saMgrahAtmaka yaha saMskRta grantha hai / ina aSTakoMmeM haribhadrasUrine jainadarzanAbhimata kucha tAttvika, kucha saiddhAntika aura kucha AcAra-vicAra viSayaka prakINe vicAroMkA, saMkSepameM paraMtu bahuta hI prauDha bhASAmeM, UhApoha kiyA hai / yathA- pahalA aSTaka 'mahAdeva' viSayaka hai jisameM 'mahAdeva' kise kahanA cAhiye aura usake kyA lakSaNa hone cAhiye isakA vicAra kiyA gayA hai| dUsarA aSTaka 'snAna' viSayaka hai, jisameM zuddha snAna kisakA nAma hai aura usakA kyA phala honA cAhiye, isakA vivecana hai / tIsarA aSTaka 'pUjA' viSayaka hai, jisameM upAsya devakI zuddha pUjA kisa vastuse kI jAnI cAhiye aura vaha kyoM karanI cAhiye isakA vidhAna hai / cauthA aSTaka 'agnikArikA' para hai / brAhmaNasaMpradAyameM jo 'agnikarma' arthAt homa-havana kA vidhAna hai usakA vAstavika marma kyA hai aura kaunasA homa vizuddha homa ho sakatA hai isakA isameM kharUpa nirUpaNa hai / isI taraha kisI aSTakameM 'bhikSA' viSayakA, kisImeM 'bhojana' viSayakA, kisImeM 'jJAna'kA, kisImeM 'vairAgya'kA, kisImeM 'tapa'kA, kisImeM 'hiMsAniSedha'kA, kisImeM 'mAMsa bhakSaNa-parihAra'kA, kisImeM 'madyapAnadUSaNa'kA, kisImeM 'maithuna parityAga'kA, kisImeM 'dharmAdharma'kA aura kisImeM 'mokSasvarUpa'kA varNana kiyA gayA hai / mAlUma detA hai usa samaya dhArmika jagatmeM bhAratake brAhmaNa, bauddha aura Arhata saMpradAyoMmeM jina kitaneka AcAra-vicAra-viSayaka evaM tAttvika-siddhAntaviSayaka mantavyoMkA paraspara sadaiva UhApoha hotA rahatA thA aura jina vicAroMke sAtha gRhastha evaM tyAgI donoM vargoMkA jIvana-vyavahAra saMbaddha rahatA thA, unameMse. kitaneka vizeSa vyApaka aura vizeSa vicAraNIya praznoMkI mImAMsAko lekara haribhadra sUrine, isa prakaraNa granthakI, sarala aura subodha zailImeMparaMtu bahuta hI taTastha aura yuktisaMgata bhASAmeM- baDI sundara racanA kI hai| jinezvara sUrike sanmukha mI ye prazna sadaiva upasthita hote rahate hoMge; kyoM ki unakA karmakSetra bhI usI prakArake dhArmika jagatke antargata thA / unako bhI sadaiva apane pravAsameM aura pravacanameM isa prakArake viSayoMkA nitya UhApoha aura zaMkA-samAdhAna karanA paDatA rahA hogA / isa dRSTise haribhadra sUrike ina aSTakoMkA adhyayana aura manana unako bahuta hI priyakara honA svAbhAvika hai / mAlUma detA hai - unake samaya taka isa grantha para kisI vidvAnane koI acchI sarala aura vistRta TIkA nahIM banAI thii| isa liye jinezvara sUrine isa granthake hArdako vizeSarUpase sphuTa karaneke liye aura isameM pratipAdita mantavyoMkA sapramANa pratiSThApana karaneke liye, isa para yaha saMskRta vRtti banAI hai / jinezvara sUrikI yaha vRtti bhI haribhadra sUrikI mUla kRtike anurUpa hI prauDha, sapramANa aura parimArjita zailImeM likhI gaI hai / isakA pratyeka vAkya aura vicAra, susambaddha aura sunizcita arthakA prakAzaka hai / mUlake pratyeka mantavyako .
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana / 45 pramANabhUta batalAne ke liye granthAntaroM aura zAstrAntaroMse tattaviSayaka pramANoM aura avataraNoMke uddharaNa de de kara jinezvara sUrine isameM apane vizAla adhyayana aura viziSTa pANDityakA uttama paricaya pradarzita kiyA hai| ___ jaisA ki hamane Upara sUcita kiyA hai, isa granthameM haribhadrasUrine brAhmaNa, bauddha aura Aheta arthAt jaina ina tInoM saMpradAyoMmeM katipaya vizeSa vicAraNIya tAttvika aura AcAra viSayaka praznoMke viSayameM UhApoha kiyA hai / ina saba praznoMkI vistRta carcAkA,- yadyapi vaha bahuta manoraJjaka aura mananIya hai tathApi- yahAM para avakAza na honese, usakA digdarzana karAnA zakya nahIM hai / isake liye to jijJAsuoMko usa granthakA hI avalokana karanA cAhiye / jinezvara sUrine isa granthakI vRtti karanekA jo apanA uddeza Adi batalAyA hai vaha nimna prakAra hai guNeSu rAgAd haribhadrasUrestaduktamAvartayituM mahArtham / vibuddhirapyaSTakavRttimuccairvidhAtumicchAmi gatatrapo'ham // sUryaprakAzyaM ka nu maNDalaM divaH khadyotakaH kAsya vibhaasnodymii| ka dhIzagamyaM haribhadrasadvacaH kAdhIrahaM tasya vibhaasnodytH|| tathApi yAvad gurupAdabhaktarvinizcitaM tAvadahaM brviimi| yadasti matto'pi jano'timando bhavedatastasya mhopkaarH|| jinezvara sUri kahate haiM ki- maiM vibuddhi arthAt alpabuddhi ho kara bhI haribhadra sUrike mahArthavAle 'aSTaka prakaraNa' kI jo vRtti karanA cAhatA hUM usameM mukhya kAraNa to haribhadra sUrike guNoMmeM jo merA anurAga hai, vahI hai| nahIM to kahAM mahAbuddhivAloMko jAnane lAyaka haribhadrake gabhIra vacana aura kahAM mere jaisA alpabuddhivAlA unake arthoMkA prakAza karanemeM udyata / yaha to aisA hI lagatA hai jaise sUryake prakAzase prakAzita hone lAyaka AkAzake vizAla khaNDako mAnoM khadyota prakAzita karaneko udyata hotA hai / taba mI maiMne gurukI pAdasevA dvArA jo artha jJAta kiyA hai usako, lajjA choDa kara, isa vicArase prakaTa karanA cAhatA hUM ki jo merese bhI manda buddhivAle jana haiM unakA isase kucha upakAra ho / ___ isa vRttikI racanA vi. saM. 1080 meM, jAbAlipura ( Adhunika jAlora, mAravADa rAjya ) meM samApta huI thii| isakI antakI prazasti nimna prakAra hai jinezvarAnugrahato'STakAnAM vivicya gambhIramapImamartham / avApya samyaktvamapetarekaM sadaiva lokAzcaraNe yatadhvam // 1 sUreH zrIvardhamAnasya niHsaMbandhavihAriNaH / hAricAritrapAtrasya shriicndrkulbhuussinnH||2 pAdAmbhojadvirepheNa zrIjinezvarasUriNA / aSTakAnAM kRtA vRttiH saravAnAmanugrahahetave // 3 samAnAmadhike'zItyA sahastre vikramAdgate / zrIjAbAlipure ramye vRttireSA samApitA // 4 nAstyasmAkaM vacanaracanA cAturI nApi tAdRga , bodhaH zAstre na ca vivaraNaM vAsti paurANamasya / kintvabhyAso bhavatu bhaNitau sUditAyAmamuSmAt saMkalpAno vivaraNavidhAvatra jAtA prvRttiH||5 iti zrIjinezvarAcAryakRtA tacchiSyazrImadabhayadevaripratisaMskRtA aSTakavRttiH samAptA // ina zlokoMkA sArAMza yaha hai ki- jinezvarake anugrahase aSTakoMke gambhIra aise isa arthakA jo vivecana kiyA gayA hai usako jJAta karake, samyak tattvakI prAptike sAtha, lokajana sadaiva saccAritrake liye prayatna kreN| niHsaGga bhAvase vicaraNa karanevAle, uttama cAritrake pAtra aura candrakulake bhUSaNa samAna, AcArya varddhamAna sUrike caraNakamalameM bhramarake samAna vasane vAle, jinezvara sUrine prANiyoMke hitake liye aSTakoMkI
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / 1 yaha vRtti banAI hai / vikrama saMvatsara ke 1080 ke varSa meM sundara aise jAbAlipura sthAnameM rahate hue ise samApta kI hai / na to hamameM koI aisI 'vacana - racanA' batAnevAlI cAturI hai, na vaisA koI zAstroMkA bodha hai aura nAhI mArgadarzana karAnevAlA, isa grantha para koI purAnA vivaraNa hI, hameM upalabdha hai / tathApi apanA abhyAsa baDhAne ke saMkalpake vaza ho kara hama isa vivaraNakI racanAyeM pravRtta hue haiM / jinezvara sUrike isa antima udgArameM, unakI apane pANDityaviSayaka nirabhimAnitA aura sAtha-hI-meM apane abhyAsakI utkaMThAkA bhI acchA sUcana hameM mila rahA / unakI vacana - racanA kaisI parimita, parimArjita aura bhAvapUrNa hai aura sAtha hI meM unameM kaisA vizAla zAstrabodha hai, yaha to jo vidvAn svayaM isa vivaraNakA mananapUrvaka adhyayana kara sakatA hai use hI isakA ThIka Akalana ho sakatA hai / jinezvara sUrine isa vivaraNakI racanAyeM, mUlagranthakAra haribhadra sUrike samAna hI apanA nirAgrahabhAva pradarzita kiyA hai / kyA to anya darzanoMke mantavyoMkI AlocanA - pratyAlocanA karate hue aura kyA svayUthyoMke vicAroMkA khaNDana - maNDana karate hue - sarvatra inhoMne apanI nirAgraha buddhikA Adarza upasthita kiyA hai| jahAM kisI vivAdAtmaka vicArake viSayameM, sarvathA niHzaMka vidhAna karanA inheM samucita nahIM mAlUma diyA, vahAM "tattvaM punariha kevalino vidanti" arthAt - isameM tattva kyA hai yaha to kevalI ( kevalajJAnadhAraka = sarvajJa ) hI jAnate haiM - aisA kaha kara apanA nirapekSa bhAva sUcita kara diyA hai; aura kisI sthAnapara, jahAM inako apanA abhipreta artha hI viziSTa rUpase pratipAdana karanA ucita jaMcA, vahAM bhI, yukti-pUrvaka baDe cAturIbhare zabdoMmeM usakA samarthana kiyA / isakA udAharaNa hameM isI granthake praNetA haribhadra sUrike eka jIvanaviSayaka ullekha se jJAta hogA / haribhadra sUrake viSaya meM, usa samaya, bahumAnya paraMparAzruti yaha thI ki ve svayaM caityavAsI AcAryake ziSya the aura unakI jIvanacaryA bhI kucha kucha aMza meM caityavAsiyoMke jaisI hI thI / yadyapi ve bahuta virakta, niHspRha, kriyAruci aura saMyamazIla AcArya the; tathApi unakA bahutasA AcAra-vyavahAra tatkAlIna paristhitike anurUpa, caityavAsiyoMke DhaMgakA thA / jinezvara sUri to caityavAsake baDe kaDe virodhI the / unhoMne to usakA bahuta ugrabhAvase khaNDana kiyA aura usake pakSake samarthaka AcAryoMko hInAcArI kaha kara unake prati kaThora anAdara prakaTa kiyA / caityavAsI yatijana apane pakSa ke samarthanameM haribhadra jaise mahAn samartha zAstrakArakA udAharaNa diyA karate the aura unako apanA zraddheya pUrvaja batalAte the / haribhadra jaise jaina zAsana ke eka mahAn yugapravartaka aura samartha saMrakSaka AcAryakA caityavAsIke rUpameM svIkAra karanA jinezvara sUriko sarvathA abhipreta nahIM thA / yadyapi haribhadra sUrikI zAstrIya racanAoMmeM aisA koI spaSTa vidhAna kahIM bhI nahIM upalabdha hotA hai, jisase unake caityavAsI hone kA samarthana ho sake yA caityavAsake pakSako uttejana mila sake / balki caityavAsake AnuSaGgika doSoMkI aura caityavAsiyoMke prakaTa zithilAcAra kI unhoMne aneka rUpase nindA kI hai; tathApi ve the usI paraMparA ke antargata / isakA jJApaka eka sAMpradAyika mantavya isI 'aSTaka prakaraNa' meM antarnihita hai, jisakA tAtparya jinezvara sUrine apane mantavyAnurUpa batalA kara haribhadrake viSaya meM bhI yaha bAta baDe acche DhaMga se kaha dI hai ki haribhadra to pUre saMvignapAkSika arthAt saMyatamArga ke pakSa ke the / jo saMvignapAkSika hogA vaha kabhI anAgamika = Agamake viruddha upadeza nahIM kara sakatA /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana / prasaGga yaha hai- isa aSTaka-saMgraha granthameM eka prakaraNa AyA hai jisameM tIrthakaradvArA asaMyata janako dAna denekA varNana hai / mAlUma detA hai prAcIna kAlase isa viSayameM jainAcAryoMkA paraspara kitanAka matabheda calA AtA rahA hai / haribhadra sUrine isa prakaraNameM jisa DhaMgase apanA mantavya prakaTa kiyA hai vaha kucha AcAryoko sammata nahIM thA aura isa liye ve kahate the ki haribhadra sUrine apane AcArakA samarthana karane kI dRSTise isa prakaraNakI racanA kI hai - ityAdi / una AcAryoMkA kahanA thA ki haribhadra sUrike kucha AcAra aise the jo jainazAstra-sammata yatijanoMke AcArase viruddha the / haribhadra sUri jaba bhojana karane baiThate to pahale zaMkha bajavA kara bhojanArthI janoMko AmaMtrita karavAte aura unako bhojana dilavA kara phira apane Apa bhojana karate / yaha AcAra jaina bhikSugaNake AcArase sarvathA viruddha ataeva dUSita thA / jaina muni kisI bhI asaMyata (jainetara) bhikSukako, kisI bhI prakArakA dAna, na karatA hai na karavAtA hai / vaisA karanevAlA jaina muni viruddhAcArI samajhA jAtA hai| ukta aSTaka prakaraNameM haribhadra sUrine jisa DhaMgase asaMyatadAnakA kucha samarthana kiyA hai vaha, una anya AcAryoMke vicArameM, haribhadra sUrike apane nijI AcArake samarthanake rUpameM prathita kiyA mAlUma detA hai / isake uttarameM jinezvara sUrine ukta prakaraNakA apane mantavyAnusAra vivaraNa kara, haribhadra sUrikA bhI caityavAsI na honA batalA kara, saMvignapAkSika honA sthApita kiyA hai / jinezvara sUrikA yaha ullekha nimna prakAra hai svakIyAsaMyatadAnasamarthanArthamidaM prakaraNaM sUriNA kRtamiti kecit kalpayanti / haribhadrAcAryo hi svabhojanakAle zaGkhavAdanapUrvakamarthibhyo bhojanaM dApitavAniti zrUyate / na caitat saMbhAvyate / saMvignapAkSiko hyasau / na ca saMvignasya tatpAkSikasya vAnAgamikArthopadezaH saMbhavati / tatvahAniprasaGgAt / / isa avataraNake paDhanese pAThakoMko jinezvara sUrikI lekhana-zailIkA aura pratipAdana-paddhatikA bhI kucha paricaya ho skegaa| (2) caityavandanavivaraNa / jinezvara sUrikI vyAkhyArUpa dUsarI kRti jo upalabdha hotI hai vaha 'caityavandana'varUpa prAkRta sUtroMkI saMskRta vRtti hai / isa vRttikI racanA bhI unhoMne usI ( ukta ) jAbAlipurameM kI thI jahAM upari varNita 'aSTakaprakaraNa kI vyAkhyA-racanA kI thI / isakA racanA saMvat 1096 vikramIya hai / arthAt 'aSTakaprakaraNa' vRttike 16 varSa bAda, isakI racanA kI gaI hai / yaha eka choTIsI kRti hai jisakA parimANa koI prAyaH 1000 zloka jitanA hogaa| 'caityavandana'sUtrapATha jaina zvetAmbara mUrti upAsaka saMpradAyameM bahuta prasiddha hai| caitya arthAt arhadvimba= jinamUrti / usakI stuti-pUjA kisa taraha karanI cAhiye isake jJApaka kucha sUtra pUrvAcAryoMke banAye hue bahuta prAcIna kAlase pracalita haiN| inameMse kucha sUtra to-jaise zakrastavAdi - 'Avazyaka sUtra ke antargata paThita haiMkucha usake bahArake haiM / ina sUtroM para zAyada sabase pahale haribhadra sUrine eka acchI vistRta saMskRta vyAkhyA likhI jisakA nAma unhoMne 'la li ta vi sta rA' aisA rakkhA / haribhadra sUri racita granthoMmeM yaha bhI eka viziSTa prakArakI prauDha racanA hai / siddharSi jaise mahAn bhAvuka vidvAnko isa racanAke paDhanese unake mAnasika bhramakA nivAraNa huA aura ve apane jIvanake AdarzameM nizcala hue| isake pariNAmameM unhoMne 'upamitibhavaprapaJcA' kathA nAmaka graMthakI rUpakAtmaka zailImeM apanI AdhyAtmika AtmakathAkI adbhuta aura anupama racanA kI / haribhadra sUrikI yaha 'caityavandanasUtra-vRtti' kucha vizeSa prauDha evaM dArzanika
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / siddhAntoMkI mImAMsAse otaprota hai; isa liye ina sUtroMkA sugama aura sarala rItise arthabodha ho sake isa dRSTiko lakSya karake jinezvara sUrine apanI yaha naI vRtti banAnekA prayAsa kiyA thA / isa caityavandana sUtrapAThake kucha AlApakoMkI (prakaraNoMkI) pAThya paddhatike viSayameM bhI pUrvAcAryoMkA paraspara sAMpradAyika matabheda rahA hai / jinezvara sUri evaM unake gurukA, eka prakArase nayA hI saMpradAya prasthApita huA thA isa liye unako yaha bhI pratIta huA hogA ki hamako apane saMpradAyake liye kisa prakArakI pAThya paddhatikA avalambana karanA ucita hai / ataH isa vyAkhyAkI racanA dvArA unhoMne usakA bhI vidhAna kara denA samucita smjhaa| isake prAraMbhameM jinezvara sUrine isa prakAra upodghAtAtmaka padya likhe haiM .... rAgAdyarAtivijayAptajinAbhidhAnaM devAdhidevamabhivandha niraakRtaadhH| taccaityavandananiyuktamazeSasUtraM zakrastavAdi vivRNomi yathAvabodham // 1 satyaM santi nayapramANaviSayakSodaH kSamAH paJjikAH / sUtrasyAsya cirantanaiH kavivRSairTabdhAH paraM bhedavAn / nAnAsUrinimittako'pi vividho me saMpradAyo'sti yat, prAyastasya nivedanaM parakRtau kartuM nu no zakyate // 2 tasmAdeSa samArambhastatprakAzAya yuktimAn / pUrvasUribhirapyevaM racitA vRttayaH pRthak // 3 nAnantArthamidaM sUtraM vyAkhyAtaM puurvsuuribhiH| niyatArthaprakAze'to nopAlambho'sti ko'pi naH // 4 sAdhuzrAvakayoratra na vizeSo'sti kazcana / kacit sUtre kriyAyAM ca vizeSaH sAdhugocaraH // 5 ina padyoMkA bhAvArtha yaha hai ki- rAgAdi zatruoMko jItanevAle jinezvara devako vandana karake, unhIMke caitya arthAt pratibimba ( mUrti ) ko vandana karaneke jJApaka jo 'zakastavAdi' vizeSa sUtra haiM unakI yathAmati vyAkhyA karanekA prayatna kiyA jAtA hai / yoM to ina sUtroM para pUrvakAlIna kavizreSTha (haribhadra) ne paJjikA rUpa, naya aura pramANa viSayaka takaoNse paripuSTa, jo vyAkhyA banAI hai vaha vidyamAna hai / paraMtu ina sUtroMke viSayoM meM aneka AcAryoMke, vividha prakArake, matabheda dRSTigocara ho rahe haiM aura isa taraha hamArA bhI kucha thoDAsA bhinnakharUpa aisA nijI saMpradAya hai / ataH usakA prakAzana karaneke liye hama isa vivaraNakI racanA karate haiM / kyoM ki dUsaroMkI kRtike AdhAra para apanA abhimata vicAra pratipAdita nahIM kiyA jAtA / isa liye hamArA yaha prayAsa yuktipuraHsara hI samajhanA cAhie / kyoM ki aura aura pUrvAcAryoMne bhI apanA apanA abhimata pratipAdita karaneke liye isapara alaga alaga aisI vRttiyAM banAI hI haiM / isa 'caityavandana' sUtrako pUrvAcAryoMne anantArthagarbhita batalAyA hai / isaliye isakA koI eka niyatArtha pragaTa karanemeM hamako koI upAlambha nahIM ho sakatA / isa caityavandanake vidhAnameM sAdhu aura zrAvaka donoMkA koI vizeSa bheda nahIM hai / lekina sUtroMkI paThanakriyAkI paddhatimeM sAdhuoMkA kucha thoDAsA pArasparika saMpradAyabheda dRSTigocara jarUra hotA hai / ityAdi / isake Age phira zakastavAdikA pATha kisa DhaMgase, kisa Asanase, karanA cAhiye isa viSayameM AcAryoMke jo kucha vizeSa mata haiM unakA saMkSepameM sUcana kara, apanA abhimata sUtravivaraNa Alekhita kiyA hai / isa vivaraNakI zailI sarala aura sphuTArthaka hai / mUla sUtrakA ThIka spaSTIkaraNa ho sake utanA hI arthAlekhana isameM kiyA gayA hai / vizeSa vistRta zAstrArthakA jahAM kahIM prasaGga AyA vahAM usake liye yaha kaha diyA gayA hai ki yahA~ para bahuta kucha kahane lAyaka hai; paraMtu vaha anya sthAnase (granthAntarase) jAna lenA cAhiye / hameM to yahAM para, dUsare vivaraNakAroMne yA vyAkhyAkAroMne jo bAta nahIM
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoM kA vizeSa vivecana | kar batalAI hai aura jo hameM apane guru-saMpradAyase jJAta huI hai, usIkA nirdeza karanA abhISTa hai; aura phira jahAM kahIM yat kiMcit hamane kucha anya AcAryoMke kathana kA sthAna zUnya na rakhanekI dRSTise hI kiyA hai / anuvartana kiyA hai, to vaha mAtra jahAM kahIM anya AcAryoMke saMpradAya se inakA matabheda rahA vahAM kaha diyA hai ki isa viSaya meM hamAre guruoMkA koI vyavahAra nahIM hai isaliye hama isake vidhAnameM koI nirNaya nahIM denA cAhate' ityAdi / isa vivaraNa meM upalabdha eka ullekhase hameM yaha eka aitihAsika pramANa milatA hai ki inake samaya meM pAdalipta sUrikI prasiddha ' taraGgavatI' kathA mUlarUpameM vidyamAna thI / apane eka mantavya ke vidhAnake samarthana meM inhoMne likhA hai ki- "ata eva pradIptakAcAryeNa taraGgavatyAM darzitamiti / " isa TIkAke upasaMhAra meM nimna likhita padya likhe haiM jisase inake manobhAvakA acchA AbhAsa milatA hai - no vidyAmadavilena manasA nAnyeSu ceyavazAt * TIkeyaM racitA na jAtu vipulAM pUjAM janAd vAJchatA / no mauDhyAnna ca cApalAi yadi paraM prAptaM prasAdAd guroH surejaina matAnuraktamanasaH zrIvarddhamAnasya yaH // 1 // satsaMpradAyo'yamazeSabhavyalokopakArAya bhavatvavighnaH / buddhyeti TIkAM virahayya nAyaM ( ? ) bhavyAnazeSAnupakartumIzaH // 2 // zrImajinezvarAcAyaiH zrIjAbAlipure sthitaiH / pANavate kRtA TIkA vaizAkhe kRSNabhautike // 3 // bhAvArtha - isa TIkAke banAnemeM na merA vidyAmadavihvala mana hI nimitta hai, na kisIkI kRtikI IrSyA hI uttejaka hai athavA na lokoMse pUjA prApta karanekI lAlasA hI koI kAraNa hai / isI taraha na mUDhatA evaM capalatA hI isameM preraka hai / kevala jaina matameM anurakta aise mere guru zrI varddhamAna sUrike prasAdase jo satsaMpradAya maiMne prApta kiyA hai, vaha bhavya janoMke upakArake liye nimitta ho isa buddhise maiMne yaha TIkA banAI hai / saMvat 96 ( vikramAbda 1096 ) ke vaizAkhamAsameM, jAbAlipurameM rahate hue isa TIkAko samApta kI / ( 3 ) SaTsthAnaka prakaraNa / jinezvara sUrine jaina matAnuyAyI gRhastha upAsakoMke kaise AcAra aura vicAra hone cAhiye isako lakSya karake eka choTAsA prakaraNa prAkRta gAthAoMmeM banAyA jo 'SaTsthAnaka prakaraNa' ke nAmase prasiddha hai / isameM zrAvaka (upAsaka) jIvanake utkarSaka aise 6 sthAnoMkA arthAt guNoM kA svarUpa varNana kiyA gayA hai isase isakA nAma 'SaTsthAnaka prakaraNa' aisA prasiddhi meM AgayA hai / isakA dUsarA nAma 'zrAvakavaktavyatA prakaraNa' aisA bhI hai / 1 'atra ca bahu vaktavyaM taca sthAnAntarAdavaseyam / iha tu vRttyantarAnupAttasya svaguruprasAdAvAptasaMpradAyasyaivAbhidhAtumiSTatvAt / yattu parairevoktaM tatra sthAnAzUnyArthaM yadi paraM kvaciditi / ' 2 ' tatra pravRttinimittasaMpradAyo nAsmAkamato na tadarthamAyAsa iti / ' 'tatrApi na pravRttI saMpradAyo'smAkaM kiJcit / ' 3 pAdaliptasUrikA nAma pradIptAcArya ke rUpameM yahAM ullikhita kiyA hai jo prAkRta palitta kA sIdhA saMskRta bhASantara rUpa hai / eka aura jagaha bhI inhoMne isI nAmase inakA ullekha kiyA hai / ka0 pra0 7
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / : isa prakaraNakI mUlasUtra bhUta mAtra do prAkRta gAthAeM haiM jo kinhIM pUrvAcAryakI banAI huI haiN| unhIM do gAthAoMmeM varNita padoMke vivaraNa rUpameM isa prakaraNakI racanA kI gaI hai / isakI mUla gAthAoMke sAtha, kula milAkara 103 gAthAeM haiM / ina gAthAoMke vizeSa-vivaraNa rUpameM inake ziSya navAGgavRttikAra abhayadeva sUrine, prAkRta gAthAbaddha eka bhASyakI racanA kI hai / bAdameM inhIM kI ziSya paraMparAmeM hone vAle, vi0 saM0 1292 meM, jinapati sUrike ziSya jinapAla upAdhyAyane isa para vistRta saMskRta TIkA bnaaii| ____ zrAvaka arthAt upAsaka vargake guNoMko lakSya karake jainAcAryoMne aneka granthoMkI racanAeM kI haiM aura unameM aneka prakArake guNoMkA aneka rUpase varNana kiyA gayA hai / inameM haribhadra sUrikA prasiddha 'dharma bindunAmaka' grantha, zAnti sUrikA 'dharmaratnaprakaraNa', pradyumna sUrikA 'mUlazuddhi' aparanAmaka 'saptasthAnaka prakaraNa' Adi grantha prasiddha haiM / ina granthoMmeM zrAvakoMke vyAvahArika aura dhArmika jIvanakI vizuddhi aura pragatike liye kaise kaise guNoMkI AvazyakatA hai, isako uddiSTa karake bhinna-bhinna prakArake upadezAtmaka vicAra pradarzita kiye gaye haiM / jinezvara sUrine bhI isa granthameM apane DhaMgase pUrvAcArya prathita 2 gAthAoMke vivaraNarUpameM aise hI 6 guNoMkA varNana kiyA hai| ye 2 gAthAeM isa prakAra haiM kayavayakammayabhAvo' sIlattaM ceva taha ya guNavattaM / riumaivavaharaNaM ciya gurusussUsAya boddhavA // 1 // pavayaNakosalaM puNa chaTuM tu hoi naayii| chaTThANaguNehiM juo ukkoso sAvao hoi||2|| ina gAthAoMmeM yaha sUcita kiyA gayA hai ki - jo gRhastha, utkRSTa arthAt AdarzabhUta zrAvaka honA cAhe use ina chaH sthAnoMkA (guNoMkA) apane jIvana meM vikAsa karanA cAhiye / ye chaH sthAna isa prakAra hai-(1) gRhastha dharmake vratoMkA parizIlana karanA; (2) zIla arthAt sadAcArakA sevana karanA; (3) guNavattAko baDhAnA; ( 4 ) vyavahAra sarala rakhanA; (5) gurujanoM kI sevA zuzrUSA karanA; aura (6) pravacana arthAt jaina matameM kauzalya prApta karanA / ina chaH guNoMkA nAnA prakArake bhedoM dvArA spaSTIkaraNa karake AcAryane inakA kharUpa isa granthameM samajhAyA hai / udAharaNake liye - dUsare zIlasthAnake vivaraNameM gRhasthako kina kina sthAnoM meM jAnA-yA na jAnA cAhiye isakA vivecana karate hue yaha kahA hai ki-vaise dharmasthAnoMmeM kabhI na jAnA cAhiye jahAM pAkhaNDiyoMkA nivAsa ho, itanA hI nahIM, paraMtu jahAM AcArahIna yatiloka rahate haiM aise jaina mandiroMmeM bhI na jAnA cAhiye - ityAdi / yaha unake samayakI caityavAsa sthiti aura usakA jo unhoMne virodha kiyA usakA sUcaka hai / isake sAtha yaha bhI kahA hai ki gRhasthako, kisI anya gRhasthake, aise ghara para bhI nahIM jAnA cAhiye jahAM gharakA mAlika upasthita na ho; aura usa gharameM to kisI taraha na jAnA cAhiye jahAM akelI strI rahatI ho / zrAvakako aisA vacana-vyavahAra bhI kabhI na karanA cAhiye jisase kisI dUsareke manameM dveSabhAva paidA ho aura jo lokoMmeM yA rAjavargameM aprIti paidA karanevAlA ho / zrAvakako apanI veSa-bhUSAdi bhI, apanI janma bhUmi, jAti aura paristhitike anurUpa hI rakhanI cAhiye / kabhI bhI naTa viTAdikoMke jaisA udbhaTa veSa nahIM pahananA cAhiye / kula aura dezake viruddhakA veSa, rAjAko bhI zobhA nahIM detA to phira zrAvakajana jo nAyaH jAtise vaNika hote haiM, unako to aisA veSa kabhI zobhA dAyaka nahIM ho
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana / sakatA / isameM bhI vizeSa karake unakI striyoMkA veSa to bahuta hI sAdA aura ziSTatAkA sUcaka honA caahiye| __isa prakAra veSakI ziSTatAkA kathana karate hue jinezvara sUrine saMkSepameM zrAvakako kaise vastra zobhA de sakate haiM isakA bhI thoDAsA vidhAna kara diyA hai / yaha vastra-vidhAna usa samayakI sAdagIkA sUcaka hai / isameM tIna vastra vizeSakA sUcana kiyA gayA hai jisameM eka to dhotI hai dUsarI aMgiyA hai aura tIsarA duppaTTA arthAt uttarIya vastra hai / dhotI kaise pahananI cAhiye, aMgiyA kaisI honI cAhiye aura uttarIyako kaise DAlanA cAhiye isakA bhI nirdeza kiyA gayA hai|' ___ isI taraha zrAvikAoMkA vastra-paridhAna kaisA honA cAhiye isakA bhI thoDAsA nirdeza kara diyA hai| isake viparIta, naTa viTAdi aziSTa janoMkA veSa kaisA hotA hai usakA svarUpa batAneke liye thoDAsA ullekha karake, vaise hI aziSTa samAjakI vezyAdi striyoMkA vastrAlaMkAra kisa prakArakA hotA hai usakA bhI varNana kiyA hai| ___ vyavahAra sarala rakhanA' aisA jo caturtha sthAnaka kahA hai usameM bhI dhArmika aura vyAvahArika donoM dRSTise zrAvakako apanA vyavahAra kaisA sIdhA-sAdA aura prAmANika rakhanA cAhiye, isa viSayameM kucha laukika upadeza bhI kahA hai| jaisA ki - arthopAya arthAt arthopArjana nimitta jo vyavasAya kiyA jAya usameM zrAvakako sadaiva saccAIkA vyavahAra rakhanA cAhiye / tola nApameM nyUnAdhikatA na karanI caahiye| jo vastu jaisI denI-dilAnI batalAI gaI ho usameM phera-phAra na karanA cAhiye / atilobhake vaza ho kara kisIko UdhAra Adi na denA cAhiye / jisa vastukA vyApAranimitta saMgraha kiyA jAya vaha pracalita mUlyase adhika mUlyakI na honI cAhiye / vyavasAya nimitta hAthI, ghoDA, baila AdikoMkA vizeSa saMgraha na karanA caahiye| kyoM ki adhika saMgraha karanese unako dAnA cArAdike khilAnemeM adhika vyaya hogA aura marajAne Adike kAraNase hAni hogii| isI tarahase dhAnya arthAt anAjakA bhI vizeSa saMgraha nahIM karanA cAhiye / kyoM ki jyAdaha samaya taka paDe rahanese usameM kIDe Adike paDanese saDa jAnekA aura usase hAni honekA saMbhava rahatA hai / zrAvakako khAsa karake kapAsa, rUI, sUta, vastra, pravAlaM, motI, maMjiSThA, supArI ityAdi cIjoMkA vyavasAyanimitta saMgraha karanA acchA hai / kyoM ki aisI vastuoMke, adhika samaya taka bhAMDazAlAoM (godAmoM) meM par3e rahane para bhI kisI vizeSa prakArakI arthahAnikI saMbhAvanA nahIM rahatI / bahuta lAbha honekI saMbhAvanAke hone para bhI kisI grAhakako aMga Upara 1 isa vana-vidhAnameM usa samaya pracalita dezya zabdoM kA prayoga kiyA gayA hai jo vizeSajJoMke liye adhyayanIya hai / yathA saMtalayaM parihANaM jhalaMba coDAiyaM ca majjhimayaM / susiliTumuttarIyaM dhamma lacchi jasaM kuNai // 2,16 2 naTa viToMkA veSa kaisA hotA hai usakA ullekha isa prakAra hai - laMkhassa va parihANaM gasaha va dehaM tahaMgiyA gADhA / siraveDho TamareNaM veso eso siDiMgANaM // 2,19 3 vezyAdikA vastra-paridhAna kaisA hotA hai usakA varNana isa taraha hai - asiliTTha nIvibaMdho cUDA saMphusai pAyanaharehaM / jaMghaddhaM ugghADaM parihANaM havai vesANaM // 2,20 siMhiNANa maggadeso ugghADo nAhimaMDalaM taha ya / pAsA ya addhapihiyA kaMcuo sahai vesANaM // 2,21 4 vavahAre puNa aNaM na dei paDirUvagaM navA kuNai / 4,6 5 asthovAo punnaM taM puNa saJcaNa vavaharaMtassa / ahavA ailobheNaM uddharargamAi mo dai // 4,12 . bhaMDa pi aimahagdhaM na saMgahe kuNai niyayamullAo / Asa-kari-goNamAI na niyaTTA dhArae maimaM // 4,13,
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / UdhAra dravya nahIM denA cAhiye / cAhe thoDA lAbha ho paraMtu sonA cAMdI Adi vastuoMko bandhakameM rakha kara hI kisIko rupaye Adi denA cAhiye / isa prakAra saMkSepameM zrAvakako dravyopArjanake nimitta kina cIjoMkA aura kaise, vyApAra vyavasAya karanA cAhiye isakA upadeza kiyA gayA hai / ___ zrAvakako sadaiva apane pitA, mAtA, bhrAtA, bhaginI Adi khajanoMke manobhAvake anukUla vartana rakhanA cAhiye aura unako kauna vyavahAra priya hai tathA kauna apriya hai isakA khayAla rakhakara unake manako santuSTa rakhanA cAhiye / sAtha hI meM unako satya vastukA upadeza de kara unake manobhAvako satyaniSTha banAte rahanA cAhiye / isI taraha jo apane abhinava sahadharmI bhAI haiM unake bhI manake priya-apriyAdi bhAvoMkA lakSya rakhanA cAhiye aura jisa taraha unakA mana dharmameM anurakta aura sthira rahe vaisA vyavahAra karanA cAhiye / unase kisI prakArakA laDAI-jhagaDA athavA asabhya bhASaNa Adi na karanA cAhiye / caityavandana, pUjA, pratikramaNAdi dharmakriyAoMke karanemeM unake manameM visaMvAdI bhAva utpanna ho vaisI koI pravRtti nahIM karanI cAhiye - balki ina kriyAoMke karanemeM unakA utsAha baDhatA rahe vaisI hI pravRtti karanI cAhiye / __ chaTThA prakaraNa 'pravacana kauzala' viSayaka hai jisameM zrAvakako vyavahAra-kuzala honeke bAremeM bhI kucha bAteM kahI haiM / isa vyavahAra-kuzalatAke dharma, artha, kAma aura loka aise upavibhAga kiye haiN| dharmakauzalyake viSayameM kahA hai ki zrAvakako zAkya, bhauta, digambara, viprAdi pAkhaMDiyoMkA saMsarga nahIM rakhanA cAhiye; vaise hI una-una matavAloMke upAsya devatAoMkI mUrtiyoMkA kraya-vikrayAdi bhI nahIM karanA cAhiye / caityAlaya saMbaMdhI jo dravya ho usako tathA sAdhAraNa dravyako bhI apane liye aMgaUdhAra nahIM lenA cAhiye, aura itanA hI nahIM, paraMtu jina logoMne aisA dravya RNake rUpameM liyA ho unake gADI, baila AdikA mI, apane kAmake liye, kisI prakArakA bhADA Adi diye vinA, upayoga nahIM karanA caahiye| yahAM para eka yaha bhI bAta kahI gaI hai ki kucha loga caityake dravyako arthAt mandiroMmeM jamA honevAle rUpayoM vagairaha zikkoMko lekara unameMse acche acche zikkoM ko apane pAsa rakha lete haiM aura apane pAsavAle zikkoMmeM jo ghise hue athavA kucha nukasAnIvAle zike hote haiM unako badala kara sUtradhAra (salAvaTa ) Adi karmakara logoMko, vaise zike unakI majadUrIke vetanake rUpameM de dete haiM / so aisA karanA bhI caityadravyake upabhogake pApakA bhAgI hone jaisA hai| ye saba bAteM zrAvakako dharmakuzala bananekI dRSTise kahI gaI haiN| * arthakuzalakI dRSTise kahA hai ki-zrAvakako sadaiva aisA hI bhANDa arthAt mAla lenA-vecanA cAhiye jisameM kisI prakArakA nukasAna na pahuMce / ___ kAmakuzala honeke saMbaMdhameM kahA hai ki-zrAvaka apanI patnIko sadaiva prasanna rakhanekA prayatna kare / saMbhogAdimeM bhI sAvadhAnatApUrvaka pravRtta hoN| saMbhoga karaneke pUrva strIse snAna aura mukha zuddhi Adi kriyAeM karavAnI cAhiye / usako kisI prakArakI rahasyamaya bAta na batalAnI cAhiye / aisA hI vyavahAra vezyA strIke sAtha bhI rakhanA cAhiye / pAThakoMko yaha bAta paDha kara kucha vilakSaNasA lagegA ki zrAvakakA vezyAse kyA saMbaMdha / paraMtu yaha usa samayakI samAjameM pracalita sarvasAmAnya rUDhikA sUcaka vidhAna hai| vezyA jAtikA usa samaya samAjameM eka prakArakA viziSTa sthAna thA / vezyAoMke sAtha saMparka rakhanA aura unake sthAnameM AnA-jAnA tathA unase sahavAsa karanA koI khAsa niMdya vyavahAra nahIM samajhA jAtA thA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana / balki eka prakArakA zrImaMtAIkA audArya sUcaka ziSTa AcAra mAnA jAtA thA / isaliye usa samaya dhanavAn aura sattAvAn janoMkA vezyA-saMsarga bahuta sAmAnya vyavahAra thA / dhanika zrAvaka loga bhI jo parastrIgamanakA vrata lete the usameM vezyAgamanakA niSedha nahIM mAnA jAtA thA / isa dRSTise vezyA strIke sAtha saMbhoga vyavahAra meM zrAvakako kaise kuzala rahanA cAhiye isakA sUcana jinezvara sUrine yahAM para kiyA hai / ___ isa prakArake sUcana para, zAyada kucha aticArcika evaM saMkIrNa manovRttivAle upadezakoMne aimA prazna bhI uThAyA hogA ki jinezvara sUri jaise paramavirAgI jainAcAryakA yaha kAmakuzala viSayaka upadeza denA jaina siddhAntAnusAra kaise saMgata ho sakatA hai / isakA uttara isa granthake TIkAkArane svayaM diyA hai jo manana karane lAyaka hai / TIkAkAra kahate haiM ki- 'jinezvara sUrikA yaha strIko prasanna rakhane AdikA upadeza, viSayabhAvakA poSaka honese, jaina praNAlise asaMgata hai' -aisA nahIM samajhanA caahiye| kyoM ki zarIrakI rakSAkI dRSTise yaha upadeza diyA gayA hai aura zarIra-rakSAkA upadeza, dharma-rakSAkA nimitta honese usakA vicAra kartavyasaMgata hai| isa prakAra dharma, artha aura kAma viSayaka kuzalatAke upadezake bAda loka-kuzalatAkI dRSTise bhI kucha vyAvahArika bAteM kahI gaI haiM; jo isa prakAra haiM - zrAvakako apane samAja yA rASTrameM jo loka pradhAna (agraNI) samajhe jAte hoM unase maitrI rakhanI cAhiye / rAjAke pAsa jAte-Ate rahanA cAhiye aura sadaiva sadbhAva pUrvaka usakI upacaryA karate rahanA cAhiye / kabhI bhI rAjAkA avarNavAda nahIM karanA cAhiye, usake vipakSiyoMkA saMsarga na rakhanA cAhiye, aura jo jo guNa usameM vidyamAna hoM unakA uccAraNa karate rahanA cAhiye / isI taraha jJAnase, janmase aura jAti Adise jo jana adhika prasiddha haiM unake bhI guNoMkI sadA prazaMsA karate rahanA cAhiye aura kisI prakArakA koI aparAdhajanaka bhI unakA vyavahAra ho to usako yatnapUrvaka sudhAra lenA cAhiye - ityAdi bAteM loka-kauzalakI dRSTise zrAvakako dhyAnameM rakhanI caahiye| ___Upara jo dharma, artha, kAma aura loka-kauzalake viSayakI bAteM kahI gaI haiM. una bAtoMke karanemeM, zrAvakako na kevala UparI bAtoMkA hI jJAna rakhanA cAhiye, api tu una una bAtoMke karanemeM Avazyaka aise andarake bhAvoMkI jAnakArI bhI rakhanI cAhiye / jaise ki dharma-kauzalakI dRSTise zrAvakako apane navIna jo sAdharmI bhAI Adi hoM unakI bAhya ceSTAoMse- zArIrika aura vAcika Adi pravRttiyoMse- unake manogata bhAvoMke jAnanekA prayatna karanA cAhiye aura tadanusAra unake dharmameM sthiramanaska honeke upAyoMkI yojanA karanI cAhiye / vaise hI kAma-kauzalakI dRSTise strI aura vezyAke iMgitabhAva jAnate rahanA cAhiye aura tadanukUla apane zarIrakI rakSAke saMbaMdhameM sAvadhAna rahanA cAhiye / artha-kauzalakI apekSAse RNika (karjadAra) AdikI ceSTAoMko samajha kara tadanusAra usake sAtha vyavahAra rakhanA cAhiye / kyoM ki kabhI kabhI karjadAra duSTavRttivAlA bana kara lenadArakA ghAta karane-karAnemeM udyata ho sakatA hai / isaliye usake manobhAva jAna kara tadanusAra usake sAtha vyavahAra karanA cAhiye / yadi aisA mAlUma ho jAya ki denadArako adhika taMga karanese vaha kisI prakArakA anartha karanepara utAru ho jAyagA to usake sAtha kaThora vyavahAra na kara usako anukUla banAnA cAhiye aura samajhanA cAhiye ki vaha paisA thA hI nahIM / isI taraha loka-kauzalakI na cAyaM strIprasAdanAthupadezo'saGgataH sAvadyatvAt iti vAcyam / zarIrarakSAdhAraNe dharmarakSAnidAnatvAt / ' mudrita prati, pR. 47.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / dRSTise rAjAke manobhAvoMko jAna kara usake sAtha apane prayojanakA tadanukUla vyavahAra karanA-karAnA cAhiye / rAjA jaba kisI para kupita ho taba, usase kisI prakArake kAryake liye vijJapti nahIM karanI cAhiye / vaha jaba santuSTa aura suprasanna ho taba hI kisI prayojanake nimitta use kahanA-kahalAnA Adi cAhiye / ityAdi / __ isa prakAra, isa prakaraNa granthameM saMkSepameM zrAvakake jIvanotkarSake sUcaka 6 sthAnoMkA prakIrNAtmaka upadeza kiyA gayA hai / granthake antameM koI upasaMhArAtmaka kathana nahIM milatA isase mAlUma detA hai ki isakI saMkalanA koI viziSTa prakArakA saMdarbha grantha racanekI dRSTise nahIM huI hai, paraMtu prasaMgAnusAra jaise jaise vicAra sphurita hote gaye vaise vaise, sUtrAtmaka rUpameM, isakI gAthAoMkI phuTakara racanA huI pratIta hotI hai| (4) paMcaliMgI prakaraNa / SaTsthAnaka prakaraNakA anusandhAnarUpa dUsarA graMtha 'paMcaliMgI prakaraNa' hai jisakI 101 prAkRta gAthAeM haiM / isameM samyaktvake 5 liMga arthAt cinha (lakSaNa ) kA svarUpa varNana kiyA gayA hai / jisa manuSyako samyag darzanakI prApti huI ho usake jIvana meM upazama, saMvega, nirveda, anukaMpA aura Astikya isa prakArake 5 Antarika bhAvoMkA vikAsa hotA hai / isa liye jaina zAstroMmeM samyaktvake ye 5 cinha batalAye gaye haiM / inhIM pAMca liMgoM arthAt cinhoMkA kharUpavarNana isa paMcaliMgI prakaraNa meM kiyA gayA hai / yoM to yaha varNana, prAyaH jisa taraha anyAnya prAcIna zAstroMmeM grathita kiyA huA milatA hai vaisA hI hai; tathApi granthakArake samayake tathA sAMpradAyika pakSake sUcaka evaM poSaka aise kucha vicAra bhI, isameM yatra satra prathita hue, dRSTigocara hote haiM / jaisA ki upazamaliMgake varNanameM, asadAgrahake parityAgakA varNana karate hue, usa samayameM caityavAsI Adi kucha saMpradAyake yatijanoMmeM, koI koI kriyA-vidhAna aisA. pracalita hogA jo jinezvara sUriko zAstrasammata nahIM pratIta hotA hogA, to usake liye inhoMne vaise kriyAvidhAnakA karanA-karAnA asad-Agraha batalAyA hai / udAharaNake taura para, jaba koI strI puruSa yativratakI dIkSA dhAraNa karatA hai taba usako aisA digbandha karAyA jAtA hai, ki 'tuma Ajase amuka gacchake, amuka AcAryake, amuka guruke, ziSya yA ziSyiNI bane ho aura isaliye tumako sadaiva inhIMkI AjJAnusAra apanA jIvanavyavahAra vyatIta karanA cAhiye' ityAdi / sAdhu-sAdhvIke liye isa prakArakA digbandhakA vidhAna to saba AcAryoko sammata hai, lekina kucha AcArya aisA hI digbandha apane gRhastha dharmAnuyAyI zrAvaka-zrAvikAoMko bhI, zrAvakavratakA niyama dete samaya, karAte the jo jinezvara sUriko saMmmata nahIM thaa| isaliye isa vidhiko unhoMne asadAgrahameM ullikhita karake, isako mithyAtva rUpase prakaTa kiyA hai / isI prakArakI kucha aura bhI kriyApravRttiyAM, jo usa samayake kucha yatijanoMmeM pracalita thIM paraMtu jinako jinezvara sUri apane siddhAntase sammata nahIM mAnate the, unakI gaNanA unhoMne asadAgrahake kharUpameM grathita kI haiN| ___ mAlUma detA hai jinezvara rine apane saMpradAyakI puSTi aura vRdike liye naye naye jaina mandirokA nirmANa karavAnA aura naye-purAne zAstroMkI pratilipiyAM karavA kara jaina jJAnabhaMDAroMkA sthApana karavAnA vizeSa mahattvakA samajhA thA / isaliye unhoMne isa granthameM, anukaMpA nAmaka samyaktyake tRtIya liMga prakaraNameM, kisI taraha isa viSayakA saMbaMdha lagAkara, mandira nirmANa aura pustakAlekhanakA viSaya bhI isameM rAmmI1 gihidisibandho taha NAhavaMta avaharaNamaccharo guNisu / avavAyapayAlaMbaNa payAraNaM muddhadhammANaM // 11 saDhayAe samAijhaM evaM annaM ca gIyapaDisiddhaM / tavvaMsajANa tabbahumANAu asaragaho hoi // 12
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana / 55 1 lita kara diyA hai / jinamandira banavAnekA upadeza unhoMne kisa DhaMgase kiyA hai isakA varNana paDhane lAyaka hai / likhA hai ki - jisa AtmAko samyaktvakI prApti ho jAtI hai usake manameM, saMsArake jIvoM ke kaSToM ko dekha kara, anukaMpA hotI rahatI hai; aura vaha socatA rahatA hai ki kisa taraha kisIkA duHkha dUra karanemeM vaha yathAzakti prayatna kareM / vaha socatA hai ki saMsArake duHkhoMse mukta karanevAlA eka mAtra jaina dharma hai / jaina dharmake pAlana ke sivA aura koI saccA upAya nahIM hai / isaliye jo jIva midhyAtvamaM lipaTe hue haiM unako, jaina dharmake prati anurAga kaise utpanna ho isakA vaha vicAra karatA hai| aura socatA hai, ki maiM apane nItipUrvaka upArjita kiye hue dhanase aisA sundara jina mandira banavAUM, jisako dekha kara guNAnurAgI janoM ko dharmake bIjakI prApti ho / isI taraha vaisA hI sundara jinabiMba ( jainamUrti) banavAUM jisake darzanase tathA pUjA - mahotsava Adike prabhAvase guNarAgI manuSyako bodhI arthAt samyag darzanakA lAbha ho / isI taraha pustakAlekhanakA upadeza bhI jisa DhaMgase kiyA hai vaha manana karane lAyaka hai / kahA hai ki - jinamandirAdike nirmANakA jo upadeza Upara diyA gayA hai vaha saba vidhipUrvaka arthAt zAstrokta rIti se kiyA jAnA cAhiye / zAstrakA jJAna pustakoMke paDhanese hotA hai, ataH samyaktvadhAraka jIva dUsaroMkI anukaMpA ke nimitta, pustakAlekhanameM pravRtta hotA hai / vaha socatA hai, jaina pravacanarUpa amRtazruti ke prabhAvase manuSyako vastuke satyakharUpakA jJAna hokara kuzruti ( mithyAjJAna ) kA nAza hotA hai / isaliye jainazAstroMko pustakake rUpameM likhavA likhanA kara, unakA upadeza karanevAle sAdhujanoM ko samarpita karanA kalyANakara hai / yahIM para jinezvara sUrine yaha bhI upadeza kiyA hai, ki isa prakAra zrAvaka na kevala jaina matake zAstroMkA hI lekhana karAve kiMtu vyAkaraNa, chaMda, nATaka, kAvya alaMkArAdi granthoMkA, tathA chahoM darzanoMke tarka granthoMkA, evaM brAhmaNoMke zruti, smRti, purANAdi granthoMkA bhI, lekhana karAkara jaina sAdhuoMko samarpita kreN| kyoM ki vinA ina zAstroM aura granthoMke samyag jJAnake, upadezaka sAdhujana, anya matAvalaMbI vidvAnoMke vicAroMkA sArAsAra bhAva nahIM jAna sakate aura vinA vaise jAne, apane siddhAntoM kA samarthana aura dUsaroMke siddhAntoMkA khaNDana Adi bhI nahIM kara sakate / isaliye zrAvakako ye saba zAstra-graMtha Adi avazya likhavAne cAhiye / usako aisA vicAranA cAhiye ki - pratibhA Adi guNayukta jo sAdhujana haiM unako vasati, sayanAzana, AhAra, oSadhi, bhaiSajya, vastra Adi vastuoM kI sadaiva sahAyatA paMhucA kara aura pustakoMkA samarpaNa kara, jaina zAsanako anya dArzanikoM ke AkSepoMse surakSita karUM aura vaisA karake anya bhavyajanoMko jaina dharmameM anurakta karUM - ityAdi / 1 1 sammaddiTThI jIvo aNukaMpA paro sayAvi jIvANaM / bhAviduhavippaogaM tANa gaNaMto vicitei // 53 niyaya sahAveNa hayA tAvadabhavvA Na moiuM sakkA / bhavadukkhAo ime puNa bhavvA parimoyaNIyA u // 54 saMsAradukkhamokkhaNaheuM jiNadhammamantarA nanno / micchattadayasaMgayajaNANaM sa ya pariNamijai kahaM nu // 55 nAyajjiyavitteNaM kAremi jiNAlayaM mahArammaM / tadaMsaNAu guNarAgiNI jaMtuNo bIyalAbhutti // 56 kAremi biMbamamalaM daddhuM guNarAgiNo jabho bohiM / sajjo labheja anne pUyAisayaM ca daNaM // 57 2 asiMpattIe nibandhaNaM hoi vihisamAraMbho / so suttAo najjai taM citra lehemi tA paDhamaM // 61 jiNavayaNAmaya suhasaMgameNa uvaladdha vatthusanbhAvaM / kussuiniyatabhAvA bhayaMti jiNadhammamege u // 62 jiNavayaNaM sAhaMtA sAhU jaM tevi sAhaNasamatthA / vAyaraNachaMdanADayakavvAlaMkAranimmAyA // 63 chaddariNata kaviA kutisthisiddhaMtajANayA dhaNiyaM / tA tANa kAraNe savvameva iha hoi lihaNIyaM // 64 ibhAiguNajuyANa vasahI sayaNAsaNAiNA niccaM / AhArosahi bhesajjavatthamAIhiM uvaThabhaM // 65 kAU putyAiM samappiyaM sAsaNaM kutitthINaM / adharisaNIyameyaM kAhAmi tao ya jidhamme // 66
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / __ pichale samayake jaina itihAsakA siMhAvalokana karane para, jJAta hotA hai ki jinezvara sUrike isa upadezako unake anuyAyI zrAvakagaNane baDI acchI zraddhAke sAtha grahaNa kiyA aura isako kAryAnvita karanemeM bahuta hI utsAha batalAyA / jinezvara sUrikI ziSyaparaMparAke anuyAyI honevAle zrAvakoMne pichale sAta sau-ATha sau varSoM meM, hajAroM hI jaina mandira banavAye aura lAkhoM jaina mUrtiyAM taiyAra karavAI isI taraha lAkhoM hI pothiyAM (pratiyAM) jaina ajaina zAstroM evaM graMthoMkI likhavA likhavA kara sAdhu-yati janoMko samarpita kI aura unake saMgrahake seMkaDoM granthabhaNDAra sthApita kiye-karavAye / jinezvara sUrine isa graMthameM Age cala kara yaha bhI eka bAta kahI hai ki anukaMpAzIla vyaktiko cANakya, paMcataMtra, kAmaMdaka Adi rAjanIti zAstroMkA upadeza denA-lenA nahIM cAhiye / kyoM ki inameM aneka prakArake chala, kapaTa, prapaMca, mitravirodha, kUTayuddha Adi prayogoMkA varNana kiyA gayA hai jisase manuSya hiMsAkAryameM pravRtta honeko uttejita hotA hai / isaliye ina hiMsA-uttejaka granthoMkA vyAkhyAna karanA ucita nahIM hai| isI taraha jyotiSa, ardhakAMDa, manuSya, hasti aura azva cikitsAviSayaka vaidyaka, dhAtuvAda aura dhanurveda Adi viSayaka granthoMkA vyAkhyAna karanA bhI ucita nahIM hai / kyoM ki ina granthoMmeM aneka prakArake jIva-jantu-vinAzaka upAyoMkA vivecana kiyA huA hai| sarva prakArake prANiyoMke prati anukaMpAbhAva rakhanevAle samyaktvavAn AtmAko kisI bhI prakArake prANIke nAzakA koI vicAra nahIM pradarzita karanA caahiye| rAjakIya, sAmAjika evaM dhArmika dRSTikoNase ahiMsA tattvake vivecakoM aura pratipAdakoMke liye jinezvara sUrikA yaha kathana avazya vicAraNIya aura vivecanIya hai / __isa granthake Astikya liMgavarNana nAmaka 5 veM prakaraNameM, kucha dArzanika vicAroMkI mImAMsA kI gaI hai jinameM bauddha, sAMkhya, mImAMsA, nyAya aura vedAnta viSayaka siddhAntoMkI AlocanA-pratyAlocanA mukhya hai / inameM jaina dRSTise AtmavAda, sarvajJavAda, IzvarakartRtvavAda, muktivAda Adi matoMkA sthApana athavA nirasana kiyA gayA hai / jaina darzanake siddhAnta hI AtmAko mukti prApta karAnevAle haiM aisI bhAvanA jisakI ho vaha samyagdRSTi AtmAkA Astikya nAmaka lakSaNa hai| saMskRta vivaraNajaisA ki Upara sUcita kiyA hai mUlarUpase to yaha prakaraNa 101 gAthAkA eka choTAsA hI grantha hai| paraMtu isapara vyAkhyArUpase jinapati sUrine jo saMskRtameM vistRta vivaraNa likhA hai usakA grantha parimANa koI 7-8 hajAra zloka jitanA hogA / isa vivaraNameM vyAkhyAtAne mUla granthake vicAroMko khUba acchI taraha vistRta rUpameM vivecita kiye haiM aura unake samarthanameM jagaha jagaha dUsare zAstroMke pramANoMko uddhRta kara granthokta bAtoMkI puSTi karanekA yatheSTa prayatna kiyA hai / isa vivaraNameM Astikya nAmaka liMgake vivecanameM bhinna bhinna darzanoMke ukta AtmavAdAdi siddhAntoMkI jo AlocanA-pratyAlocanA kI hai vaha itanI vistRta aura prauDha hai ki use dArzanika carcAkA eka svataMtra evaM sundara saMdarbha-grantha kahA jA sakatA hai| 1 cANaka-paMcataMtaya. kAmaMdayamAirAyanIio / vakkhANaMto jIvANaM na khalu aNukaMpao hoi // 71 taha joisagghakaMDAi vijaya maNuyaturayahatthINaM / tahA hemajuttimisukalamakkhAyaMto haNe jIve // 72
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana / (5) pramAlakSma athavA pramAlakSaNa / jinezvara sUrike race hue pranthoMmeM yaha eka khataMtra aura maulika racanA hai / mUla saMskRta zlokabaddha hai aura isapara 'khopajJa' aisI vistRta saMskRta gadya vyAkhyA hai / mUlake saba milAkara koI 405 zloka haiN| jaina nyAyazAstrake Adya pratiSThApaka AcArya siddhasena divAkarakA banAyA huA 'nyAyAvatAra sUtra' nAmakA 32 zlokoMvAlA eka choTAsA grantha hai jo jaina sAhityameM bahuta hI prasiddha evaM pramANabhUta zAstra hai / jaina nyAyazAstrakA yahI Adi grantha mAnA jAtA hai / isakA Adyazloka isa prakAra hai pramANaM khaparAvabhAsi jJAnaM bAdhavivarjitam / pratyakSaM ca parokSaM ca dvidhA meyavinizcayAt // * samagra graMthakA yaha Adi 'zAstrArthasaMgraha'rUpa zloka hai| isameM kahe gaye padArthoMkA vistRta aura vizada vivecana karanekI dRSTise jinezvara sUrine vArtikake rUpameM 400 zloka banAye aura phira unapara gadyameM vizeSa vivecanAtmaka vRtti banAI / yaha vRtti anumAnataH koI 4 hajAra zlokapramANa jitanI bar3I hai / __isa .granthameM jinezvara sUrine jainadarzanasammata pramANa tattvakI vistArase carcA kI hai aura pramANa jJAnake lakSaNakA kharUpa pradarzita kiyA hai / isIliye isakA nAma 'pramAlakSma' athavA 'pramAlakSaNa' aisA rakhA gayA hai| ___ isa granthakI racanA karanemeM mukhya vicAra jo preraka huA hai, usakA ullekha, granthake antameM jinezvara sUrine khayaM kiyA hai / usakA bhAvArtha yaha hai ki - jinezvara sUrike samayatakameM, zvetAmbara saMpradAyake kisI vidvAnne koI aisA grantha nahIM banAyA thA jisameM jainasammata pramANa jJAnakA- arthAt pratyakSa, parokSa Adi pramANoMkA- lakSaNa aura kharUpa spaSTa kiyA gayA ho| inake pahale siddhasena, mallavAdI, haribhadra aura abhayadeva jaise bahuta samartha aura prakhara aise jo jaina zvetAMbara dArzanika AcArya ho gaye haiM aura jinhoMne darzanazAstra evaM pramANazAstrake sAtha saMbaMdha rakhanevAle aise aneka mahattvapUrNa aura prauDha koTike granthoMkI jo racanAeM kI haiM, unameM pratipakSI dArzanikoMke kiye gaye pramANoMke lakSaNoMke khaNDanadvArA hI khakIya sidvAntoMkA aura mantavyoMkA samarthana kiyA gayA hai / parantu vakIya mantavyAnusAra pramANake lakSaNa Adi prakaTa rUpase una graMthoMmeM nahIM batAye gaye haiM / una AcAryoMkA yaha khayAla rahA ki pratipakSIke kiye gaye lakSaNoMko yadi hama dUSita siddha kara sakate haiM aura usa prakArase unake siddhAntoMkA khaNDana kara sakate haiM, to phira hameM apane naye lakSaNoMkA udbhAvana karanekI AvazyakatA hI kyA hai / aura yadi anya dArzanikoMkA batAyA huA lakSaNa doSazUnya hai, to phira hameM usakA svIkAra karanemeM Apatti bhI kyoM honI cAhiye? kyoM ki jo pramANa vAstavameM nirdoSa arthAt satya hai vaha sarvatra aura sarvadA satya hI rahegA; usako doSaduSTa athavA asatya kauna siddha kara sakatA hai ? / aura jo isa prakAra vAstavika satya pramANa hai vahI jainasammata siddhAnta hai / isa udAra vicArasaraNike kAraNa zvetAMbara saMpradAyake pUrvAcArya, bauddha aura brAhmaNa nyAyake granthoMkA paThana-pAThana bhI usI udAra dRSTise karate rahate the aura unake adhyayana-mananase apanA nyAyazAstraviSayaka jJAna paripuSTa aura parivarddhita kiyA karate the| ve na kevala anya dArzanika granthoMkA adhyayana-manana kara ke hI santuSTa rahate the paraMtu vaise kucha granthoMpara to unhoMne svayaM TIkA-TippaNa Adi bhI banAye aura unakA pracAra evaM mahattva bhI baDhAyA hai / dignAgAcArya viracita 'nyAyapraveza' sUtra para haribhadrasUrikRta TIkA - aura 'dharmetaravRtti' para mallavAdIkRta TippaNa tathA bhAsarvajJakRta 'nyAyasAra' para jayasiMhasUrikRta vivRti Adi kucha viziSTa kRtiyAM, isake udAharaNakharUpa, Aja bhI vidyamAna haiN| ka0 pra08
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara ri| zvetAMbara saMpradAyake vidvAnoMkI isa prakArakI nIti-rItike sammukha, digambara saMpradAyake vidvAnoMkI vicArasaraNi kucha TheThase hI bhinna prakArakI rahI hai / anya sAMpradAyika sAhityake adhyayana-mananake viSayameM ve utane udAra vicArake nahIM rahe mAlUma dete / apane saMpradAyake AcAryoM dvArA banAye gaye zAstroM aura granthoMke sivA anya sAMpradAyika granthoM- zAstroMkA paThana-pAThana karanekI ora unakA samAdarabhAva prAyaH nahIMsA rahA hai / yahAM taka ki zvetAmbarAcAryoM dvArA racita jaina sAhityakA bhI ve prAyaH khAdhyAya karanA pasanda nahIM karate rahe / isaliye prAraMbhahIse digambara AcAryoMne Agama, purANa, carita, kathA, kAvya, vyAkaraNa aura nyAya Adi viSayaka apane saMpradAyake upayukta sAhityakA svataMtra sarjana karanekA prayatna kiyA hai / vaise to netAmbara AcAryoMne bhI kathA, carita aura anya dhArmika evaM tAttvika viSayake granthoMkI khataMtra racanAeM bahuta prAcIna samayase hI karanI prAraMbha kara dI thI aura isa viSayakA to zvetAMbara sAhitya, digambarIya sAhityase apekSAkRta adhika prAcIna aura adhika samRddha bhI hai / tathApi vyAkaraNa aura pramANazAstra, jo sarvasAmAnya jJAnakA viSaya hai aura sabhI matoM - darzanoMko samAna rUpase upAdeya hai usa viSayake apane khataMtra granthoMkI racanA karane tarapha zvetAmbara AcAryoMkA usa samayataka koI khAsa lakSya nahIM gayA thaa| digambara AcArya pUjyapAda devanandIne vikramakI 6 ThI 7 vIM zatAbdIke AsapAsa pANini, indra, cAndra Adi vyAkaraNa pranyoMkA AloDana kara, 'jainendravyAkaraNa' nAmaka svataMtra granthakI racanA kI aura phira usa saMpradAyake anuyAyiyoMmeM usIke paThana-pAThanakA khAsa pracAra hotA rahA / usake bAda 8 vI 9 vIM zatAbdIke madhyameM, zAkaTAyanAcArya nAmaka yApanIyasaMghake AcAryane 'zAkaTAyana' nAmakA eka aura khataMtra vistRta vyAkaraNa grantha banAyA / isItaraha bhaTTa akalaMka deva, vidyAnandI, mANikyanandI Adi AcAyoMne jainasiddhAntasammata pramANa tattvake lakSaNa AdikA nirUpaNa karanevAle choTe bar3e kaI tarkazAstrIya pranthoMkI racanAeM kI jisase ukta saMpradAyake abhyAsiyoMmeM una una kRtiyoMke paThana-paThanakA khUba pracAra bar3hA / isake mukAbalemeM zvetAMbara saMpradAyameM jinezvara sUrike prAdurbhAvake samaya taka- arthAt vikramakI 11 vIM zatAbdIke madhyakAla taka- zvetAMbara AcArya dvArA banAyA gayA koI svataMtra vyAkaraNaviSayaka grantha athavA vaisA hI koI pramANapratipAdaka grantha upalabdha nahIM thaa| zvetAMbara saMpradAyameM, jaisA ki Upara sUcita kiyA hai, bauddha evaM brAhmaNa saMpradAya racita lakSaNa granthoMkA hI vizeSa paThana-pAThana pracalita thaa| isaliye sAMpradAyika pratispardhAke saMgharSaprasaMgameM, digaMbara saMpradAyakI orase zvetAMbara saMpradAyake viSayameM, zAyada aise AkSepa kiye jAte hoMge ki-- zvetAMbaroMke apane nijI koI nyAya, vyAkaraNAdike lakSaNapratipAdaka grantha nahIM haiM ataeva inakA saMpradAya purAtana na hokara navotpanna hai--ye para lakSmopajIvI haiM - inake pAsa apanA maulika sarjana nahIM hai - ityAdi / isa prakArake kucha AkSepoMse prerita hokara jinezvara sUrike gurumAtA buddhisAgarAcAryane eka nayA svataMtra vyAkaraNa grantha banAyA aura jinezvara sUrine nyAyazAstraviSayaka prastAvita 'pramAlakSma' grantha bnaayaa| isa bAtakA ullekha vayaM granthakArane nimnalikhita zlokoMmeM kiyA hai pramANavAdinAM tasmAdvAda eva vicAraNA / sAdhanAbhAsamanyaistu vAdibhirabhiyujyate // 400 tenAvadhIraNApyatra mahatAM lakSmazAsane / parapakSanirAso hi sAdhanAbhAsato'pyasau // 401 tairavadhIrite yattu pravRttirAvayoriha / tatra durjanavAkyAni pravRtteH sannibandhanam // 403 zabdalakSma pramAlakSma yadeteSAM na vidyate / nAdimantastato hyete paralakSmopajIvinaH // 404 zrIbuddhisAgarAcAryairvRttAkaraNaM kRtam / asmAbhistu pramAlakSma vRddhimAyAtu sAMpratam // 405
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecn|| 59 jinezvara sUrine prastuta granthameM pramANa aura nayAdi viSayoMkI jo carcA kI hai usakA upasaMhAra karate hue ye zloka likhe haiM / inakA bhAvArtha yaha hai ki- pakSa aura pratipakSako lekara jo tattvacarcA kI jAtI hai usake do svarUpa hote haiN| inameM eka to hai vAdAtmaka svarUpa-jisameM vizuddha pramANako lakSya karake tattvavicAra kiyA jAtA hai / dUsarA hai jalpAtmaka kharUpa-jisameM sAdhanAbhAsoMkA prayoga hotA hai / jo jijJAsubhAvase vastukA satya kharUpa jAnanA cAhate haiM unakI tattvacarcA vAdakharUpa hotI hai aura jo pratipakSakA khaNDana aura khapakSakA maNDana karanekI vijigISAse prerita hokara, padArthamImAMsA karate haiM, unakI vaha carcA jalpakharUpa hotI hai / ataeva jo pramANavAdI haiM ve 'vAda'hIkI vicAraNA pasanda karate haiM aura jo anya vAdI haiM ve sAdhanAbhAsoM dvArA 'jalpakA' Azraya lete haiM / ataH jinako parapakSakA nirAsa karanA hI amISTa hai ve sAdhanAbhAsoMkA hI khAsa vicAra karate rahate haiM / unakA mantavya hai ki parapakSakA nirAsa karanese vapakSakA samarthana svayaM ho jAyagA usake liye alaga prayAsa karanekI kyA jarUrata hai| isaliye ve kisI pramANakharUpakA lakSaNa batalAnekI AvazyakatA nahIM samajhate / yahI kAraNa hai ki haribhadra aura abhayadeva jaise samartha AcAryoMne apane 'anekAntajayapatAkA' aura 'sammatitarkaTIkA' jaise mahAn dArzanika granthoMmeM, parapakSakA nirAsa karanekA hI prayatna kiyA hai / unhoMne lakSaNapratipAdanakI tarapha apanI avadhIraNA - upekSA prakaTa kI hai / isItaraha mallavAdIne bhI 'nayacakra' granthakI racanAmeM apanA Adara prakaTa kiyA paraMtu pramANake lakSaNa batalAnekA koI prayAsa nahIM kiyaa| isase jijJAsuoMko yaha prazna hogA, ki phira jinezvara sUriko isa pramANalakSaNake pratipAdaka granthake racanekI kyoM AvazyakatA pratIta huI ? isake uttarameM ve kahate haiM, ki una baDe AcAryoMke upekSita kAryameM, hama donoM (jinezvara aura buddhisAgara ) guru bhrAtAoMkI jo pravRtti huI hai, usake nimitta haiM durjanoMke vAkya / ve durjana kahate rahate haiM, ki ina (zvetAMbaroM )ke pAsa apane nijake banAye koI zabdalakSaNa aura pramANalakSaNa viSayaka grantha nahIM haiN| isaliye ye paralakSmopajIvI hokara inakA mata AdikAlase calA huA nahIM hai / isaliye buddhisAgara sUrine padyabandha aisA svataMtra vyAkaraNa zAstra banAyA hai aura hamane yaha pramAlakSma grantha banAyA hai; jo aba vRddhiko prApta ho aisI hamArI kAmanA hai| mAlUma detA hai ki jinezvara sUri aura buddhisAgara AcAryake isa prakAra, nyAya aura vyAkaraNake lakSaNapratipAdaka granthoMke praNayanakI pravRttikA prAraMbha karane bAda, unake pIche honevAlI pIDhImeM isa 1 ata eva zrIharibhadrasUripAdaiH zrImadabhayadevasUripAdaizca parapakSanirAse tairyatitam-anekAntajayapatAkAyAM tathA sammatiTIkAyAmiti / ata eva zrImanmahAmallavAdipAdarapi nayacakra evAdaro vihitaH / na tairapi pramANalakSaNamAkhyAtaM parapakSanirmathanasamarthairapi / parapakSanirAsAdapi svapakSasya pAripoSyAt siddhiriti / pramAlakSma, pR. 89 kIrazAni durjanavAkyAni ityAha-zabdalakSma.'-zabdalakSma vyAkaraNam, zvetabhikSaNAM svIyaM na vidyate / tathA pramAlakSmApi pramANalakSaNamapi teSAM svIyaM na vidyate / nAdimanto naivAdAveva ete saMbhUtAH, kintu kuto'pi nimittAdarvAcInA ete jAtA iti / tato yete paralakSmopajIvinaH bauddhAdipraNItalakSaNamupajIvituM zIlAH / 3 zrIbuddhisAgarAcAryaiH pANini-candra-jainendra-vizrAnta-durgaTIkAmavalokya, vRttabandhaiH dhAtusUtragaNoNAdivRttabandhaiH kRtaM nyAkaraNaM saMskRtazabda-prAkRtazabdasiddhaye / asmAbhistu pramAlakSma-pramANalakSaNam / ata eva pUrvAcAryagaurava. darzanArtha vArtikarUpeNa, tatrApi svAbhiprAyanivedanArtha vRttikaraNena ca / pramAlakSmavRtti, pR. 90 isa kathanake karanemeM jinezvara sUrikA Azaya yaha mAlUma detA hai ki digaMbara vidvAnoMkI taraha zvetAmbarAcAryoM meM aise svataMtra zabdazAstra athavA pramANazAstra viSayaka graMthoMkI racanA karanekI zakti yA yogyatAkA abhAva thA so bAta. nahIM hai| paraMtu unako vaisA prayAsa karanekI koI AvazyakatA pratIta nahIM huI thI, isaliye unhoMne aise koI pranthoMkA praNayana karanekA khAsa prayatna nahIM kiyaa|
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / prakArake sAhityake sarjanakA utsAha khUba baDhA / vAdI devasUrine nyAyazAstrake sabhI aMga-pratyaMgoMkA lakSaNa pratipAdana karanevAlA 'pramANanayatatvalokAlaMkAra' nAmaka bahuta prauDha aura prakRSTa sUtrAtmaka grantha banAyA aura usa para 'syAdvAdaratnAkara' nAmakI khopajJa aisI bahuta hI vistRta vyAkhyA banAI jo 84000 zloka pramANa jitanI baDI thI / aisA hI eka bar3A sUtragrantha 'kalikAlasarvajJa' biruda dhAraka hemacandrAcAryane 'pramANamImAMsA' nAmaka banAyA; tathA anya anya AcAryoMne bhI isa prakArake choTe baDe aneka prakaraNagrantha banAye / vyAkaraNake viSayameM mI hemacandrAcAryane 'siddhahemazabdAnuzAsana' nAmaka sarvAMga paripUrNa evaM sarvotkRSTa koTimeM ginA jAya aisA mahAn zabdazAstra banAyA / vaise hI malayagiri sUrine bhI eka 'malayagiri vyAkaraNa' nAmaka svataMtra granthakI racanA kI; evaM 'gaNaratnamahodadhi' nAmaka Adi anya granthoMkI mI anyAnya AcAryoMne racanAeM kI / isa taraha jinezvara sUrike bAda, koI sau varSake bhItara hI, zvetAMbara sAhityakA bhaMDAra, vyAkaraNa aura pramANa viSayake lakSaNapratipAdaka aise aneka uttama prakArake grantharatnoMkI vRddhise alaMkRta hokara, saMpradAyAnuyAyiyoMko gauravakA anubhava karAne lgaa| jinezvara sUri cAhate to ve akalaMka devake 'pramANasaMgraha' 'nyAyavinizcaya' Adi tathA mANikyanandike 'parIkSAmukha' Adi granthoMkI taraha khataMtra prakaraNagrantha banA sakate; paraMtu vaisA na karake unhoMne siddhasena sUrike ukta 'nyAyAvatAra' granthameM grathita Adi 'zAstrArthasaMgraha' zlokako hI AdhArabhUta mAna kara, usake vArtikarUpameM apane granthakI jo racanA kI, isameM unakA lakSya apane pUrvAcAryakI kRti tarapha bahumAna pradarzita karanekA bhI rahA hai - aisA unake ullekhase spaSTa jJAta hotA hai / unake ullekhase yaha bhI siddha hotA hai ki jaina vAGmayameM nyAyatattvakI prasthApanA karanevAlA vaha 'nyAyAvatAra' hI Adya kRti hai aura siddhasena divAkara hI usa tattvake prasthApaka Aya sUri haiN| prAyaH jinezvara sUrike hI samakAlIna honekI jinakI saMbhAvanA kI jA sake aise anya eka zAntisUri nAmaka AcAryane bhI siddhasena divAkarake isI Adya zloka para, jinezvara sUrike samAna hI, svataMtra vArtika zloka aura unapara 'vicArakalikA' nAmaka vizada vRtti banAI hai / ina donoM kRtiyoMkA paraspara milAna karanese jJAta hotA hai, ki ye kRtiyAM paraspara eka-dUsare granthakArake dekhanemeM nahIM AI, aura ataH isa eka hI sUtragrantha para, isa prakAra do vArtika-racanAeM eka sAtha nirmANa huii| isase lAbha yaha huA ki abhyAsiyoMko granthake adhyayanameM adhika vicArakI sAmagrI upalabdha huI / kyoM ki zAntisUrine apane vArtikameM eka prakArase vivecanA kI, to jinezvara sUrine apane vArtikameM dUsare prakArase vicAraNA kii| ataH ye donoM kRtiyAM eka dUsarIkI punarAvRttirUpa na hokara pUraka rUpa hone jaisI banI haiN| jinezvara sUrine isa granthameM, jainasammata pramANake lakSaNa prasthApita karate hue anyadArzanika lakSaNoMkA, saMkSepameM paraMtu sArabhUta vivecanake sAtha, nirasana kiyA hai / isa nirasanameM mukhya karake bauddha, mImAMsaka, naiyAyika aura sAMkhya jaise maulika darzanoMke pramANavicArakI AlocanA kI gaI hai / isa AlocanAmeM, bauddha dArzanikoMmeMse khAsa karake dignAga, dharmakIrti aura zAntirakSita jaise suprasiddha aura pramANabhUta graMthakAroMke vicAroMkA UhApoha kiyA gayA hai / mImAMsakoMmeM khAsa karake mahAtArkika bhaTTa kumArilake 1 pranyAraMbhameM prAstavikarUpase jo 7 padya likhe haiM unameM 4 the padyake caturtha pAdameM yaha bhAva vyakta kiyA gayA hai| athA-'zlokairvArtikamAdyasUrisukRtau TIkA ca tatrArame / ' 2 zAntisUrikI yaha prauDha kRti bhI isI granthamAlAmeM, isI granthake prakAzanake sAtha sAtha, prakaTa ho rahI hai| isakA saMpAdana paM. zrIdalasukha mAlamaNiyAne kimA hai jo apane DhaMgakA eka apUrva aura viziSTa saMskaraNa hai|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana / mantavyoMkA pratikSepa kiyA gayA hai / sAMkhyameM suprasiddha zAstrakAra IzvarakRSNake kathanoMkA aura naiyAyikoMmeM sUtrakAra gautama aura usake bhASyakAra vAtsyAyanake tattadviSayaka siddhAntoMkA parihAra pradarzita kiyA gayA hai| pramANAtmaka jJAnake svarUpa, saMkhyA aura lakSaNa Adike viSayameM jaina darzanakA sabhI anya darzanoMke sAtha kucha-na-kucha matabheda hai; isaliye pramANatattvakA vicAra karate samaya una matabhedoMkA vicAra karanA Avazyaka ho jAtA hai aura tattad darzanoMke maulika siddhAntoMkA Alocana-pratyAlocana karanA bhI anivArya ho jAtA hai / isItaraha anya dArzanikoMkA bhI dUsare-dUsare darzanoMke sAtha kucha-na-kucha matabheda hai hI aura isIliye unhoMne bhI apane-apane siddhAntake pratipAdaka granthoMmeM anyAnya dArzanikoMke viziSTa siddhAntoMkI yatheSTa AlocanA-pratyAlocanA kI hai| pramAlakSaNameM vivecita vicAroMkA sNkssiptsaar| prastuta granthameM jinezvara sUrine prAraMbhake 19 zlokoMmeM, jainasammata pratyakSa pramANakA vicAra kiyA hai aura isake antargata sarvajJakI siddhi aura vaha sarvajJa jina hI ho sakatA hai anya nahIM, yaha saMkSepameM sthApita kiyA hai / pratyakSa pramANake kharUpake viSayameM bauddha tArkikoMkA jo vidhAna hai usakA saMkSepameM khaNDana kara, sarvajJake viruddhameM jo kumArilakA kathana hai usakA nirasana kiyA hai / isImeM naiyAyikadarzanasammata sarvajJa Izvarake astitvakA evaM usake jagatkartRtvakA abhAva bhI sUcita kiyA gayA hai / 21 veM zlokase lekara 113 veM zloka taka, parArtha anumAna pramANakA varNana hai / isameM anumAna pramANake sAdhaka-bAdhaka hetuoM, hetvAbhAsoM AdikA vistArase vivecana kiyA hai aura anyAnya dArzanikoMke dikhAe hue tattadviSayoMke hetu AdikoMkA UhApoha kiyA hai| 114 veM zlokase lekara 316 veM zloka takameM, zabda pramANakI vistRta carcA upasthita kI gaI hai / pranthakA vizeSa bhAga isI prakaraNameM vyApta hai / zabda pramANase tAtparya hai Agama pramANakA / mokSamArgakA kharUpa batalAnemeM eka mAtra Agama hI pramANabhUta sAdhana hai / jIvAtmAkA punarjanma, varga-narakagamana aura mokSaprApti Adi jaisI bAtoMko kevala Agamake AdhAra para hI hama mAnate haiM / isaliye manuSyako pAralaukika jIvana kI dRSTise Agama pramANakA svarUpa jAnanA paramAvazyaka hai| ___ darzanazAstrakAroMne AgamakA artha batalAyA hai 'Aptavacana' - arthAt AptapuruSakA jo vacana athavA upadeza hai usIkA nAma Agama hai / isaliye darzanazAstroMmeM AptapuruSakA bhI lakSaNa aura kharUpa batalAnA Avazyaka huA / ataH jinezvara sUrine isa zabdapramANavAle prakaraNameM Agama aura AptapuruSake viSayameM vistArase carcA kI hai / inakI carcAkA niSkarSa, jo inhoMne prakaraNake prAraMbhameM hI sUcita kara diyA hai, usakA Azaya hai ki sarvavid vItarAga puruSakA jo vacana hai vahI zabda pramANa hai| paraMtu, isa vidhAnake viruddha meM to dArzanikoMkI aneka vipratipattiyAM haiM / darzanazAstrake vAda-vivAdakA sabase bar3A aura sabase mukhya viSaya to yahI rahA hai / bhinna-bhinna dArzanikoMke nAnA-prakArake matAmata isa viSayameM upasthita haiM / brAhmaNadharma kA sabase pradhAna aura prAcIna saMpradAya jo mImAMsaka mata yA vaidika matake nAmase prasiddha hai usameM sarvavid yA sarvajJa puruSakA astitva hI mAnya nahIM hai / unakA mantavya hai ki bhUta, bhaviSya aura vartamAna kAlake saba bhAvoM aura saba padArthoMke jAnanekI zaktivAlA puruSa na koI, kabhI, kahIM huA hai na ho sakatA hai / isaliye sarvajJa jaisI koI vyaktikA astitva unako svIkArya , 'sarvavidvItarAgoktaH so'pi tasyA nibandhanam // ' tathA 'sarvavidvItarAgasya vacanaM nAparo'pyasau // '
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / nahIM hai / pAralaukika jIvanake mArgakA upadeza karanevAlA unakA Agama veda hai / vedameM jo pratipAdita kiyA gayA dharma yA karmakA vicAra hai vahI zreyas hai, vahI mokSamArga hai / vedakI utpatti kaba huI isakA kisIko jJAna nahIM hai, ataH vaha sanAtana arthAt anAdikAlIna hai; usakA kartA koI nahIM hai isaliye vaha apauruSeya hai / isa vedavAdI mImAMsaka matake viruddha, bauddha aura jaina donoM matoMne baDA pracaMDa prativAda upasthita kiyA hai / inakA kahanA hai ki veda sadharma yA mokSamArgakA pratipAdaka nahIM ho sakatA / usameM to hiMsA aura abhicAra jaise duSkarmoM kA vidhAna kiyA gayA hai / yadi hiMsA aura abhicArake karma bhI dharmake nimitta ho sakate haiM to phira adharma kisa karmakA nAma rahA / jinezvara sUrine yaha bhI dikhalAyA hai ki veda meM na kevala yajJa-yAgake rUpameM honevAlI hiMsA hI vihita batalAI gaI hai, api tu mAtRsaMbhoga aura bhaginI - saMbhoga Adi jaise lokaviruddha karma bhI vihita batalAye gaye haiM / aise hiMsApradhAna aura lokaviruddhAcAra pratipAdaka AgamakA prAmANya kaise svIkAra kiyA jaay| isaliye - tasmAdatIndriyArtheSu sarvajJagaditAgamaH / mAnamabhyupagantavyo na vedastAviko yataH // 205 arthAt - atIndriya ( pAralaukika ) bhAvoMke viSayameM sarvajJakA kahA huA jo Agama hai vahI pramANabhUta mAnanA cAhiye, na ki atAsvika aisA veda / vedakI isa prakArakI anAgamatva viSayaka AlocanApratyAlocanA karate samaya, bauddha evaM jaina dArzanikoMne usake sanAtanatva aura apauruSeyatvakA bhI khaNDana karanekA yatheccha prayakSa kiyA hai / 1 vaidika, bauddha aura jaina dArzanikoMke bIca meM isa viSayake vAda-vivAda kI paraMparA bahuta prAcIna kAla se 'calI A rahI hai / tInoM matoMke dArzanika grantha isa viSayake khaNDana- maNDanAtmaka tarka-vitarkoM se bhare par3e haiM / pUrvakAlIna AcAryoMke pradarzita kiye gaye tarka-vitarkoM ke uttara, unake uttarakAlameM honevAle AcAryoMne apane-apane granthoMmeM denekA prayatna kiyA aura phira unake pratyuttara, unake bAda honevAle AcAryoMne apane granthoMmeM prathita karanekA udyoga kiyA / mImAMsaka matake sabase baDe samarthaka aura sabase baDe AcArya bhaTTa kumArila hue, jinhoMne apane 'mImAMsA zlokavArtika' nAmaka prakRSTa granthameM, vedake viruddha jina-jina matoM saMpradAyoM dvArA jo-jo AkSepa kiye gaye unakA, bahuta hI mArmika, tIvra aura udagra yuktiyoM dvArA khaNDana kiyA / isake sAtha unhoMne bauddha aura jaina Adi darzanoMke kucha mUlabhUta siddhAntoM para bhI, vaisI hI pracaNDa zailIse, bahuta ugra AkSepa kiye / punaH bhaTTa kumArilake bAda honevAle bauddha, jaina Adi vidvAnoMne, unake kiye gaye una-una AkSepoMke pratyuttara dene meM bhI vaisA hI umra aura tIvra prayatna kiyA hai / darzanazAstra viSayakA zAyada hI koI aisA prasiddha grantha ho jisameM kumArila ke pratipAdita tarkoM aura vicAroMkA UhApoha na kiyA gayA ho / 1 aise lokabiruddha karmake kucha vaidika uddharaNa bhI jinezvara sUrime apanI vyAkhyAmeM uddhRta kiye haiN| yathA 'yaddA lokabiruddhe'pi' vede / na khalu loke mAtRbhogAdi prazasyate / yathA coktam - Rgvede trayastriMzatime brAhmaNe haricandrakathAyAm / pAThaH - 'nAputrasya gatirastIti sarve pazavo viduH / tasmAt putrArthaM mAtaraM svasAraM cAbhigacchediti / eSa panthA ubhayagAmI' tyAdi / tathA sAmavede saumitrikANAM gosave yajJopadezaH / pAThaH - - 'etatte subhage bhagaM Alipya madhusarpiSA jihvayA lelihAmI' tyAdi / na caitalloke sammatam / na ca lokapratItibAdhitaM prAmANyaM sAdhyamityalaM vistareNa / pramAlakSaNa- vyAkhyA, 247.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana / vedake apauruSeyasva, anAditva aura AgamatvakI. siddhi karate hue kumArilane khAsa karake jainoMke sarvajJavAda-kevalajJAnakI bhI mArmika AlocanA kI hai aura usameM yaha sthApita karanekA prayatna kiyA, ki jaina jaisA kahate haiM vaisA sarvajJa yA kevalajJAnI na koI kabhI kahIM huA hai na ho sakatA hai / yadi kahA jAya ki jina arthAt arhan vaise sarvajJa the, to phira buddha aura kapila-jinako ki tattadarzana vAle vaise sarvajJa mAnate haiM, sarvajJa nahIM the isameM kyA pramANa hai? | aura yadi ve bhI sarvajJa the, to phira una sabake kathita siddhAnta paraspara viruddha kaise? isaliye na arhan sarvajJa the, na buddha aura nAhI kapila / isa taraha sarvajJakA abhAva siddha hone para, usakA kahA huA vacana bhI kaise pramANabhUta Agama samajhA jAya / isaliye dharmAdharmaviSayaka vicArameM apauruSeya veda hI pramANabhUta Agama ho sakatA hai, anya nahIM / aura isa apauruSeya vedake dharmavicArameM kisI prakArake sandeha athavA tarkake karanekA koI avakAza nhiiN| bhaTTa kumArilane apane siddhAntakA samarthana karate hue, jaina aura bauddha tArkikoMne vedake viruddha jo jo yuktiyAM-pratyuktiyAM upasthita kI thIM, unakA uttara dete hue unhoMne antameM nimna prakArase bar3e kaThora zabdoMmeM ina vedavirodhiyoMkI apabhrAjanA bhI kii| dhAraNAdhyayanavyAkhyAnityakarmAbhiyogibhiH / mithyAtvaheturakSAto dUrasthairzAyate katham // ye tu brahmadviSaH pApA vedAd dUraM bhisskRtaaH| te vedaguNadoSoktiM kathaM jlpntyljitaaH|| arthAt - jo brAhmaNa vedakA dhAraNa karate haiM, adhyayana karate haiM, vyAkhyAna karate haiM aura usameM pratipAdita nityakarmameM abhiyukta rahate haiM, unako jaba vedake mithyAtva honekA koI hetu jJAta nahIM huA, to phira jo vedase dUra rahate haiM unako vaha kaise jJAta ho sakatA hai ? / jo brahmadveSI hokara vedase dUra rahate haiM aura vedamArgase bahiSkRta haiM ve pApAtmA lajjAhIna hokara vedake guNa-doSakI uktiyAM kaise bakate rahate haiM / . kumArilake ina Akrozayukta vacanoMkA jinezvara sUrine nimna prakAra vyaGgayabhare zabdoM meM uttara diyA dhAraNAdhyayanetyAdi nAkrozaH phalavAniha / ajhairazAtatattvo'pi paNDitairavasIyate // 248 arthAt 'dhAraNAdhyayana' ityAdi uktidvArA kumArilane jo Akroza pradarzita kiyA hai usakA, isa tattvavicArameM koI phala nahIM nikalatA / tAtparya ki isa tattvamImAMsAmeM nirlajja, pApAtmA, brahmadveSI jaise udgAroMkA prayoga karanese kisI tattvakI siddhi nahIM hotii| aura jo kumArila yaha kahate haiM kivedakA nitya gADha paricaya rakhanevAle jaba usake mithyAtvako jAna nahIM sakate to phira jo ye usase dUra rahanevAle usake jAnanekA kaise dAvA kara sakate haiM / isakA uttara to yaha hai ki - ajJajanoM ke liye jo tasva ajJAta hotA hai usako paNDitajana to acchI taraha jAna sakate haiM, isameM AzcaryakI bAta kyA hai ? / isa prakAra kumArilake kathanoMkA zaMkA-samAdhAna karate hue jinezvara sUrine antameM -prakaraNake upasaMhArameM- isa prakArake karkaza AkSepAtmaka vacanoMke liye, kumArila ko bhI phira vaise hI pApa zabdase saMbodhita karake apanA roSa zAnta kiyA hai / sandigdhe'pi dharmaze bhavyajantorna karkazAH / adhikSepasya dAyinyo vAcaH pApa yathA tava // 273 jinezvara sUri kahate haiM ki - sarvajJakI sattAke sandigdha hone para bhI, jo bhavyajana hai usake vaise AkSepAtmaka karkaza vacana nahIM nikalate, jaise he pApiSTha kumArila ! tere nikale haiM /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / - mImAMsaka kumArilakI taraha, bauddha tArkika zAntirakSita bhI bauddha darzanake baDe samarthaka vidvAnoMmeM gine jAte haiM / unhoMne 'tattvasaMgraha' nAmaka vizAlaparimANa granthakI racanA kI jisameM dArzanika viSayake sabhI mukhya mukhya siddhAntoM kI carcA grathita hai| isameM bauddha sammata prameyoMkI siddhike sAtha anya dArzanikoM dvArA kiye gaye AkSepoMkA nirasana kiyA aura sAthahImeM anya dArzanikoM ke kucha viziSTa mantavyoM para AkSepa bhI kiye / inameM jainadarzanasammata 'syAdvAda' siddhAntakA bhI samAveza hai / jainoMkA 'syAdvAda' arthAt 'anekAntavAda' bhI anyAnya vAdoMkI taraha doSadUSita hai - isa viSayameM jo tarka-vitarka unhoMne kiye haiM, khAsa karake unakA pratyuttara denekA prayatna jinezvara sUrine apane isa granthameM kiyA hai / zAntirakSitane 'syAdvAdasiddhibhaMga' nAmaka prakaraNameM jainake anekAntavAdakI baDI karkaza mImAMsA kI hai, isaliye jinezvara sUrine usakA uttara bhI usI zailImeM denekA prayatna kiyA hai| kahA hai ki tatraikAlyaparIkSArtha mudhaivAraTitaM tvayA / syAdvAdasiddhibhaGgo'pi tavonmAdAnumApakaH // 186 arthAt -he zAntirakSita ! traikAlyaparIkSAke viSayameM jo teMne cillAhaTa kI hai vaha vyartha hI hai; aura isI taraha 'syAdvAda'kI siddhikA bhaGga karanekA jo prayatna kiyA hai vaha bhI tere unmAdakA jJApaka hai, aura kucha nahIM hai| Agama arthAt zabda pramANake prAmANya-aprAmANya vAda kI yaha carcA, kevala darzanAntaroMke bIcakA hI viSaya nahIM bana rahI, lekina eka hI darzanake avAntara saMpradAyoMke bIcameM bhI usakA vaisA hI kSetra bana rahA hai| kyA vaidika, kyA bauddha aura kyA jaina - ina tInoM matoMke jo avAntara upasaMpradAya haiM ve bhI paraspara apane-apane mantavyoMke liye isI Agama pramANako upasthita kara vAda-prativAda karate rahe haiN| jainadarzanake 'syAdvAda'matake anugAmI aura upasthApaka aise zvetAMbara evaM digaMbara saMpradAya bhI isa Agama pramANako lekara paraspara khaNDana-maNDanameM yatheccha pravRtta rahe haiM / ina donoM saMpradAyoMke bIcameM jo mukhya mantavyabheda hai, vaha eka isa viSayako lekarake hai ki-jo gRhatyAgI mokSAbhilASI muni banatA hai usako vastraparidhAna karanA jaina AgamameM vihita hai yA nahIM / zvetAmbara saMpradAya - jaisA ki usake nAmase hI pratIta hotA hai - muniko apane saMyamakI rakSAke liye alpa-khalpa zvetavastra paridhAna karanA Agamavihita mAnatA hai aura usake samarthaka pramANa khamAnya AgamagraMthoMse upasthita karatA hai / isake viparIta digaMbara saMpradAya-jo ki usakA nAma hI jJAta karAtA hai -muniko alpa-khalpa bhI vastra rakhanA Agamaviruddha mAnatA hai aura mokSamArgakA bAdhaka batalAtA hai / zvetAmbara pakSavAle apane mantavyake AdhArabhUta jisa AgamakA pramANa prastuta karate haiM, usa AgamakA digambarapakSa anAgamatva siddha karanekA prayatna karatA hai| dArzanika viSayoMke tattvavicArakI mImAMsAkI dRSTise digambara vidvAnoMne jo pramANaviSayaka kucha grantha likhe unameM zvetAMbara mAnyatAkA bhI Agamaviruddha honA nirdiSTa kiyA aura usake samarthanameM pramANazAstra sammata hetuvAdake prayogoMkA upayoga kiyA / jinezvara sUrine bhI apane isa pranthameM-AgamapramANavAle prakaraNameM - nimranthatAke pakSa-vipakSameM jo digambara mantavya hai usakA prativAda kiyA aura apanA pakSa siddha karanekA prayAsa kiyaa| jinezvara sUrikA kathana hai ki-jaina AgamameM jo koI bhI vidhi pratipAdita kiyA gayA hai usakA artha deza, kAla, bala aura sUtrakI apekSAko lakSyameM rakha kara karanA cAhiye / usa arthakA jo ullaMghana karatA hai vaha jinadevakI AzAtanA (apabhrAjanA) karanevAlA ataeva pApa puruSa hai / yathA
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoM kA vizeSa vivecana | 65 dezaM kAlaM balaM sUtramAzritya gadito vidhiH / jinAnAzAtayet pApastadu ghanatAmitaH // 323 arthAt - jinadevane jo koI vidhi-vidhAna pratipAdita kiyA hai vaha saba deza, kAla, bala AdikI dRSTise sApekSa hai / jo vidhi, kisI eka dezako lakSya kara AcaraNIya batalAI gaI ho, vahI vidhi dUsare deza ke liye anAcaraNIya ho sakatI hai / jo vidhi, kisI kAlavizeSako lakSya kara Avazyaka rUpa se pratipAdita kI gaI ho, vahI vidhi anya kAlake liye anAvazyaka ho sakatI hai / isItaraha jo AcAra, yuvAko lakSya kara avazya upayogI batalAyA gayA ho, vahI AcAra bAla yA vRddhake liye anupayogI ho sakatA hai / isaliye kisI bhI prakAra kI vidhike heyopAdeyatvakA vicAra deza, kAla, bala AdikI apekSApUrvaka hI karanA jaina AgamakA upadeza hai / isake viparIta jo manuSya kisI bhI vidhi-vidhAnako ekAnta bhAvase heyopAdeya mAnatA - samajhatA hai vaha anekAnta mArgakA atikrama karatA hai / I digambara - zvetAmbarake pArasparika vAdakA viSaya jo nirbaMdhatA hai usake viSayameM jinezvara sUrine kisa prakArakI pratipAdana zailI isa graMtha meM prayukta kI hai usakA paricaya karAdeneke liye nimna likhita zloka upayukta hoMge / nirbhayatA jinairuktA nimittaM mokSazarmaNaH / kutaH parigrahastasyAM tasmin vA sA kathaM nanu // 125 dharmArtha sa na tAM hanti hastyazvarathazAlinAm / rAjAdInAM kathaM sA na ko vizeSo'paratra vaH // 126 kaiSA nirmathatA vIrairuktA vastrAdyabhAvataH / gavAdInAM na sA kena kathaM vA bhavatAmasau // 127 AntaratyAgataH saiSA hanta sA nAsti kena naH / bhAvAbhAvau samo hanta parokSatvAd dvayorapi // 128 ina zlokoM kA tAtparyArtha isa prakAra hai. - pUrvapakSa digambara - jinadevane mokSamArgakA kAraNa nirgrathatA batalAI hai / nirgrathatA vaha hai jisameM kisI prakArakA parigraha nahIM hai / jahAM parigraha hai vahAM nirgrathatA kaisI / yadi kahA jAya ki dharmake nimitta usa 1 parigraha kA svIkAra hai; to phira hAthI, ghoDe, ratha Adi rakhanevAle rAjA AdikoM ko bhI vaha nirgrathatA kyoM nahIM mAnI jAya ? tumameM aura unameM phira pharaka hI kyA hai ? uttarapakSameM jinezvara sUri kahate haiM - vIra bhagavAn ne kisa prakArakI nirgrathatA batalAI hai ? yadi kahA jAya ki vastroMkA jisameM abhAva ho; to phira vaha nirbhayatA to gAya, bailameM bhI vidyamAna hai / phira unameM aura tumameM kyA vizeSa hai ? yadi kahA jAya ki Antara bhAvase jo parigrahakA tyAga karatA hai usako vaha niyatA prApta hotI hai; to phira vaha nirgrathatA hamameM kyoM nahIM ho sakatI hai ? kyoM ki yaha AMtara tyAgakA bhAvAbhAva to tumhAre aura hamAre donoMke liye parokSa hai / tumameM Antara tyAgakA bhASa hai aura hamameM nahIM hai yaha kauna, kaise, kaha sakatA hai ? yadi kahA jAya ki AgAmoMmeM alpa yA bahuta, sUkSma yA sthUla, kisI prakArakA parigraha nahIM rakhanA sAdhuke liye vidhAna kiyA gayA hai; to phira Apa loga ( yAni digambara muni ) pustaka aura kamaMDalu Adi rakhate haiM usakA kyA ? yadi kaho ki dharmakriyAmeM upakAri honese unakA rakhanA upayukta hai, to phira vaise hI vastra bhI upakAraka honese unakA rakhanA upayukta kyoM nahIM mAnA jAya ? / isaliye hama to isa vyarthake vivAdameM eka prakArakI zuSkAbhimAnitA hI samajhate haiM; aura isaliye yaha saba AgamakA viplava hai na ki sarvajJakA zAsana / ityAdi / na cAlpaM bahu vA na syAt kuNDikAdi na cAparam / dharmopakAritAM naiti vRthA zuSkAbhimAnitA // 132 tato viplava evAyaM na sarvajJasya zAsanam // ka0 pra0 9
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / isa prakAra, isa zabda pramANavAle prakaraNameM Agamake prAmANya - aprAmANyako lakSya karake aneka prakArake mata-matAntaroMkI AlocanA kI gaI hai| 318 veM zlokase lekara 394 veM takake zlokameM, darzanAntaroMmeM mAne gaye upamAna, abhAva Adi pramANoM kI carcA kI hai aura jaina AcAryoMne unako svataMtra pramANa na mAna kara anumAna pramANake antargata hI unakA samAveza kyoM kara diyA hai isakA vivecana kiyA hai / 395 se 399 takake zlokoMmeM, jainadarzanaabhimata pramANa, naya aura kunayakA, viSayavibhAgakI dRSTise vicAra kiyA hai aura 400 se 405 takake zlokoMmeM granthakA upasaMhAra Alekhita kiyA hai, jinakA uddharaNa aura sAra hamane isa paricayake prAraMbha meM hI de diyA hai / (6) nirvANalIlAvatI kathA / jinezvara sUrikI kRtiyoMmeM sabase baDI kRti yaha kathA thI / kharatara gacchakI kucha paTTAvaliyoMmeM milanevAle ullekhoM ke anusAra isakA graMthaparimANa koI 18000 zloka jitanA thA / yaha kathA prAyaH prAkRta meM aura gAthAbaddha racanA meM banAI gaI thI / yaha mUla kRti abhI taka kahIM kisI bhaMDArameM upalabdha nahIM huI hai / isakA eka sAroddhAra rUpa, saMskRta zlokabaddha bhASAntara, jesalamera ke bhaMDArameM upalabdha huA hai / yaha kathAsAra prAyaH 6000 zloka granthaparimANa hai / yadyapi isa granthameM, Adi yA anta bhAgameM, kahIM bhI, spaSTa rUpa se isake kartAkA nAmanirdeza nahIM milatA, paraMtu jesalamera meM jo isa pustakakI tADapatrIya prati upalabdha huI hai usakI paTTikApara 'jinaratnasUriviracitA nirvANa lIlAvatI kathA' aisA ullekha kiyA huA milA hai / tathA granthake antake utsAha ke antima padyameM zleSarUpa se 'jinarata' isa zabdakA prayoga kiyA gayA hai, isase isake kartA 'jinaratna' hai yaha nizcita hotA hai / ye jinaratnAcArya jinapatisUri ke ziSya jinezvarAcArya ke ziSya the aura vi. saM. 1304 meM inako AcArya padavI milI thI / yaha kathAsAra, 21 utsAhoMmeM vibhakta hai / pratyeka utsAha ke samApti lekhameM ' iti zrInirvANalIlAvatImahAkathetivRttoddhAre lIlAvatIsAre jinAMke' aisA ullekha kiyA gayA hai / pratyeka utsAha ke antima padyameM kisIna- kisI svarUpameM 'jina' zabdakA prayoga kiyA gayA hai, isase isa kRtiko kartAne 'jinAMka' vizeSaNase aMkita kI hai / isa sArake avalokanase jinezvara sUrikI mUla kRtikI kathAvastukA parijJAna to ThIka tarahase ho jAtA hai paraMtu usakI bhASA, racanA, varNanA, kavitA, chandobaddhatA, AlaMkArikatA AdikA parijJAna nahIM ho sakatA / Upara jinezvara sUrikI prazaMsAvarNanAke prastAvameM hamane jinabhadrAcAryakRta 'surasundarI kathA' kA jo avataraNa diyA hai, usameM isa kathAkI paricAyaka do gAthAeM milatI haiM - jinameM kahA gayA hai, ki yaha kathA atIva sulalita padasaMcAravAlI, prasannavANIyukta, atikomala zleSAdi vividha alaMkAroMse vibhUSita evaM suvarNarUpa ratnasamUha se AlhAdaka hai sakala aMga jisakA, aisI vAravanitAkI taraha, sakala janoMke manako Anandita karanevAlI hai / jinaratnAcAryane apane isa kathAsArake upodghAtameM mUla kathAko, nAnA prakArake vistRta varNanoMse tathA aneka rasoMse paripUrNa, ata eva alpamedhAzaktivAle janoMke liye samudrakI taraha duravagAha batalAI hai / isaliye isa kathAkA 'mAtra kathAvastu' svarUpa sudhApAna karane kI icchA rakhanevAle vidvAnoMke upakArArtha unhoMne isa sArabhAgakA saMkalana kiyA hai' / 1 jesalamerake bhaMDAra meM isa graMthakI jo prati vidyamAna hai usake Adya patrakA kucha bhAga tUTa gayA hai aura jo kucha paMktiyAM upalabdha haiM unake bhI kucha akSara ghisa gaye haiM, isaliye prAraMbha ke 11-12 zloka, jinameM sArakartAne upodghAtake rUpameM apanA vaktavya guMphita kiyA hai, pUrNa rUpase pAThya nahIM haiM /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana / jinaratnAcAryake isa kathetivRttake paDhanese yaha to sujJAta hotA hai ki jinezvara sUrikI mUla kRti, prAkRta bhASA sAhitya kI eka bahuta suMdara aura uttama koTikI viziSTa racanA thii| jaisA ki gaNadharasArddhazataka aura bRhadgurvAvalike kathanAnusAra, pahale sUcita kiyA gayA hai (dekho pR032), jinezvara sUrine isa kathAkI racanA AzApallI nAmaka sthAnameM kI thii| yaha AzApallI gujarAtakI vidyamAna rAjadhAnI ahamadAbAdakI jagaha para basI huI thI, jisake avazeSa rUpameM Aja bhI vahAM para asAvala nAmakA zAkhApura prasiddha hai / zAyada jinezvara sUrike mRtyuke kucha hI samaya bAda, aNahilapurake cAlukya rAjA karNadevane isa sthAnako gujarAtakI uparAjadhAnI banAyA aura isakA nAma karNAvatI rakhA / yaha AzApallI, jinezvara sUrike samayameM bhI, bhaugolika dRSTise, gujarAtake sAmrAjyake yAtAyAtavyavahArakA evaM rakSaNAtmaka prabandhakA madhyavartI sthAna hokara, vyApArakI dRSTise bhI eka viziSTa kendrasthAna thaa| isaliye vahAM para jaina samAjakA bhI eka viziSTa varga, jo rAjyasattA aura vyApArakSetra- donoMmeM ucca sthAna rakhatA thA, acchI saMkhyAmeM nivAsa karatA thA / jinezvara sUrine deza-dezAntaroMmeM paribhramaNa karate hue kisI samaya jaba isa AzApallImeM A kara cAturmAsa kiyA aura yahAMke vaise viziSTa evaM vicakSaNa vargavAle zrAvaka-samUhako zrotAke rUpameM dekhA, to usake upadezArtha, apanI viziSTa pratibhAkI prauDhimA pradarzita karanevAlI isa 'nirvANalIlAvatI' nAmaka vairAgyarasotpAdaka evaM nirvANamArgapradarzaka vizAla dharmakathAkI abhinava racanA kii| jaina kathAsAhityakA kucha paricaya / jaina dharmopadezakoMkI kathAkathana-praNAlikA sadaiva eka hI pavitra dhyeya rahA hai aura vaha yaha ki unake kathopadeza dvArA zrotAoMkI zubha jijJAsA jAgRta ho aura unakI manovRtti zubha karmakI pravRttimeM pravRtta ho / kathAke kahane meM aura racanemeM jaisA ucca Adarza jaina vidvAnoMkA rahA hai, vaisA anya kisI saMpradAyakA nahIM rahA / jaina kathAkAra ina dharmakathAoMke kathanameM aura saMkalanameM baDe hI siddhahasta pramANita hue haiM / manoraMjanake sAtha sanmArgakA sadbodha karAnevAlI ina jaina kathAoMkI tulanAmeM, barAbarIkA sthAna prApta kara sake, aisI kathAeM jaina sAhityake sivA anya kisI bhAratIya dhArmika sAhityameM upalabdha nahIM hai / jaina sAhitya isa prakArakI dharmakathAoMkA eka bar3A bhArI bhaMDArahI hai| jaina sAhityakI yaha kathArAzi bahuta adhika vizAla hai| saMskRta, prAkRta, apabhraMza aura dezya bhASAoMmeM gumphita aisI choTI-baDI seMkaDoM nahIM balki hajAroM jaina kathAoMse jaina vAGmayakA suvizAla bhaMDAra bharapUra hai| isa jaina kathAvAGmayakA itihAsa utanA hI purAtana hai jitanA jaina tattvajJAna aura jaina siddhAntakA itihAsa hai / anekAneka kathAeM to, jainavAGmayakA sabase prAcIna bhAga samajhe jAnevAle AgamoMmeM hI varNita haiM / ina AgamasUcita kathAoMkI vastukA AdhAra le kara, bAdameM honevAle AcAryoMne aneka khataMtra kathAgrantha race aura mUla kathAvastumeM phira aneka avAntara kathAoMkA saMyojana kara isa sAhityako khUba hI vikasita aura vistRta banAyA / ina kathAgranthoMmeMse kucha to purANoMkI paddhatipara race hue haiM aura kucha AkhyAyikAoMkI zailI para / upalabdha granthoMmeM purANapaddhatipara racA huA sabase prAcIna aura sabase baDA kathAgrantha 'vasudevahiMDI' nAmaka hai jo prAkRta bhASAmeM 'gadyabahula' aisA Akara kathA grantha hai / isa granthakI kathAke upakramakA AdhAra to harivaMza arthAt yaduvaMzameM utpanna honevAlA vasudeva dazAra hai jo saMskRta
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / purANa mahAbhArata aura harivaMzameM varNita kRSNa vasudevakA pitA hai / paraMtu guNAtyakI 'bRhatkathA'kI' taraha isameM seMkaDoM hI avAntara kathAeM gumphita kara dI gaI haiM jinameM prAyaH saba hI jaina tIrthaMkaroMke tathA anyAnya cakravartI Adi zalAkA puruSoMke evaM aneka RSi, muni, vidyAdhara, deva, devI AdikoMke carita bhI varNita haiM / 'vasudeva hiMDI' kI kathAeM prAyaH saMkSepameM aura sArarUpameM kahI gaI haiM / ina kathAoMmeMse kucha kathAoMko cuna-cuna kara, pIcheke AcAryoMne choTe baDe aise aneka svataMtra kathAgraMthoMkI racanAeM kI aura una saMkSipta kathAoMko ora bhI adhika pallavita kiyA / 'vasudevahiMDI' nAmaka grantha jo vartamAnameM upalabdha hai usakI saMkalanA saMghadAsa kSamAzramaNa nAmaka AcAryane kI hai jo vikramakI cauthI pAMcavIM zatAbdImeM hue mAlUma dete haiM / isI samayameM vimalasUri nAmaka AcArya hue jinhoMne vAlmIkike saMskRta rAmAyaNa aura vyAsake mahAbhAratIya harivaMzake anukaraNarUpa 'paumacariyaM' aura 'harivaMsacariyaM' nAmaka do khataMtra evaM susaMkalita granthoMkI prAkRtameM racanA kI, jinameM brAhmaNoMke rAmAvatAra aura kRSNAvatArake sAtha saMbandha rakhanevAlI paurANika kathAoMko, jaina zailIke DhAMcemeM DhAla kara jainIya rAmAyaNa aura harivaMzakA sarjana kiyaa| isake bAda, phira aneka granthakAroMne inhIM do kathAoMko lakSya kara, saMskRta, apabhraMza, kannaDa, prAcIna gUrjara Adi bhASAoMmeM aneka granthoMkI racanAeM kI / kRSNAvatArakI kathAke sAtha kaurava pAMDavoMkI kathAkA tathA jaina tIrthakara ariSTanemikI kathAkA bhI saMbandha juDA huA hai, isaliye inakI kathAko lakSya karake 'pAMDavacarita' aura 'neminAthacarita' nAmake bhI aneka khataMtra kathAgrantha race gaye / jaina dharmake paurANa pravAdAnusAra, isa vidyamAna mAnavayugake prAraMbhameM Adi rAjyasaMsthApaka aura prathama dharmapravartaka ikSvAkuvaMzake RSabhadeva nAmaka tIrthakara hue jo nAbhi aura marudeva nAmaka yugala kulakarake putra the / usa RSabhadevane hI vidyamAna mAnavajAtimeM sabase prathama samAjavyavahAra, rAjyataMtra aura dharmamArgakI zikSAkA pravartana kiyaa| isase bahudhA unako AdinAtha yA yugAdi devake nAmase bhI jainavAGmayameM sambodhita kiyA jAtA hai| unake sau putra hue jinameM jyeSTha putrakA nAma bharata rakkhA gayA thA / vaha bharata isa hamArI AryabhUmikA sabase pahalA sArvabhauma cakravartI rAjA huA isaliye hamAre isa pRthvIkhaNDakA nAma 'bhAratavarSa' yA 'bharatakSetra' aisA prasiddha huA / bharatake aura aura bhAIyoMko, isa bharatabhUmike anyAnya pradeza jAgIrIke rUpameM bAMTa diye gaye jahAM unhoMne apane khataMtra nagara basA kara apane vaMzajoMke liye rAjya sthApita kiye / pIchese ye hI saba rAjavaMza bhinna-bhinna kSatriya rAjakuloMke nAmase prasiddha hue / purANoMmeM varNita sUryavaMzIya aura caMdravaMzIya saba rAjakula unhIM RSabhadevake putroMkI santAnarUpa haiM / isa prakArakA RSabhadevake avatArakA aura jainadharmake prAraMbhakA paurANa vRttAnta honese, RSabhadevakI kathAne bhI jainavAGmayameM viziSTa sthAna prApta kiyA hai aura isa kathAsUtrako jaina kathAkAroMne bahuta hI vikasita aura vistRtarUpameM grathita kiyA hai| RSabhadeva, bharata cakravartI evaM inase saMbaddha aisI aneka avAntara kathAoMkI vastuko AdhAra rUpameM rakha kara, pichale jaina vidvAnoMne prAkRta, saMskRta, apabhraMza Adi bhASAoMmeM anekAneka kathAgranthoMkI racanAeM kIM / jaina dhArmika saMpradAyakI mAnyatA anusAra, isa pravartamAna mAnavayugameM jaise RSabhadeva sabase pahale dharmapravartaka tIrthakara hue vaise sabase antima mahAvIra tIrthakara hue / RSabhadevase le kara mahAvIra takake bIcake kAlameM, kula milAkara vaise 24 tIrthakara hue, bharata Adi 12 cakravartI samrAT hue, rAma kRSNa Adi 9 vAsudeva - ardhacakravartI, aura vaise hI unake pratispardhI 9 prativAsudeva samrAT hue / jaina mAnyatAnusAra isa cAlU mAnava yugameM, bhAratavarSameM isa prakAra dharma aura rAjyakI
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana / 69 dRSTise, sabase baDe 54 mahApuruSa utpanna hue / isaliye inako zalAkA puruSakI upamA dI gii| zIlAMka sUri jaise AcAryoMne ina 54 hI zalAkA puruSoMkI kathAoMko eka saMgrahake rUpameM gumphita karanekI dRSTise 'caupanna mahApurisacariya' nAmaka zalAkApuruSacarita rUpa, eka bahuta baDe prAkRta graMtha kI racanA kii| isI prakArase aura aura AcAryoMne bhI ina zalAkApuruSoMkI kathAoMke saMgrahAtmaka choTe baDe kaI caritra graMtha banAye / kucha AcAryoMne ina zalAkApuruSoMmeMse kisI eka mahApuruSake kathAsUtrako avalaMbita kara aura phira usameM usake pUrva bhavake vRttAntoMkI sUcaka kathAeM evaM vaisI hI anya saMbandhoMkI sUcaka kathAeM joDa joDa kara, una una mahApuruSoMke nAmake khataMtra aise baDe carita graMthoM kI bhI viziSTa racanAeM karanekA prayAsa kiyA hai / isa prakAra AdinAthacarita, sumatinAthacarita, padmaprabhacarita, candraprabhacarita, zreyAMsacarita, zAntinAthacarita, mallinAthacarita, ariSTanemicarita, pArzvanAthacarita, mahAvIracarita Adi aneka tIrthakaroMke kaI prakArake svataMtra caritagranthoMkI racanAeM nirmita huiiN| ye saba kathAmantha purANa zailIke haiM / jisa taraha brAhmaNoMke purANoMmeM sUrya evaM candra vaMzIya Adi rAjavaMzoMkA; vasiSTha vizvAmitra Adi RSi muniyoMke kuloMkA; brahmA, viSNu, maheza Adi devatAoMke avatAroMkA; evaM indra, sUrya, candra, agni, vAyu, lakSmI, sarasvatI, ilA Adi anekAneka prakArake deva-deviyoMke janma-janmAMtaroMkA varNana kiyA gayA hai; usI taraha ina jaina caritagranthoMmeM jaina mAnyatAnusAra kalpita ikSvAkuvaMza, harivaMza Adi rAjavaMzIya nRpoMke; RSabha Adi dharmatIrthapravartaka jinavaroMke; bharata sagara Adi cakravartiyoMke nami vinami Adi vidyAdharoMke; puNDarIka Adi yati muniyoMke; brAhmI sundarI Adi satI sAdhviyoMke rAma, kRSNa, rudra Adi brAhmaNa dharmameM mAne jAnevAle IzvarAvatArIya vyaktiyoMke evaM saudhameMndra, camarendra Adi devayonIya devatAoMke janma-janmAMtaroMkA varNana kiyA gayA hai| ina paurANika zailIke kathAgranthoMse bhinna eka AkhyAyikAkI paddhati para likhe gaye kathAgranthoMkA varga hai jo vAsavadattA, kAdaMbarI, nalacarita, dazakumAracarita Adi saMskRta sAhityakI suprasiddha laukika kathAoMke DhaMga para racA gayA hai| ina kathAoMmeM kisI eka loka prasiddha strI athavA puruSakI jIvanaghaTanAko kendra banA kara, usake varNanako kAvyamaya zailImeM, zRMgAra karuNa Adi rasoMse alaMkRta karake, antameM vairAgya viSayaka vastuko saMkalita kiyA jAtA hai / kathAke vistArako bar3hAnekI dRSTise usameM mukhya nAyaka athavA nAyikAke sAtha aneka upanAyaka-upanAyikAoMke kathAvarNanoMko joDA jAtA hai aura phira una sabake pUrvajanma athavA AgAmI janmakA paraspara saMbandha lagA kara, tattad vyaktike kiye gaye zubhAzubha karmoMke phalakA pariNAma dikhAyA jAtA hai aura antameM usa karmaphalake anusAra, nAyaka athavA nAyikAko sadgati agara durgatikI prApti batalA kara kathA samApta kI jAtI hai / ina kathAoMkI racanAzailI isa DhaMgakI hotI hai ki jisase zrotAoMko zaMgAra Adi bhinna-bhinna rasoMkA kucha AsvAda bhI milatA rahai, rasika kathAvarNanoMse. kucha manoraMjana bhI hotA rahai aura karmoMke zubhAzubha vipAkoMkA pariNAma jAna kara sanmArgameM pravRtta honekI ruci bhI baDhatI rahai / isa zailIke kathAgranthoMmeM sabase pahalI kathA pAdalipta sUrikI 'taraMgavatI' athavA 'taraMgalolA' thI jo durbhAgyase aba mUla rUpameM upalabdha nahIM hai / pAdaliptasUrikI mUla kathA bahuta baDI thI aura vaha zRMgArAdi vividha rasoM evaM kAvyacamatkRtidyotaka nAnA prakArake alaMkAroMse bharapUra mahatI 1 pichale kucha AcAryone 9 vAsudevake bhrAtA jo baladeva kahe jAte haiM, unako bhI zalAkA puruSakI gaNanAmeM sammIlita kiye haiM aura yoM 54 kI jagaha 63 zalAkApuruSa batalAye haiM / puSpadanta nAmaka mahAkavine apabhraMza bhASAmeM 'tisahilakkhaNamahApurANa' banA kara aura hemacandAcAryane saMskRtameM 'trizaSTizalAkApuruSacaritra' nAmaka bar3A graMtha banAkara unameM ina 63 hI mahApuruSoMkI saMkalita kathAeM prathita kI hai|
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / manoraMjaka kRti thii| isa kathAkA 9 vI 10 vIM zatAbdImeM likhA gayA eka saMkSipta sAra-bhAga milatA hai jisakA jarmanIke khargavAsI mahApaNDita pro. laoNyamAnane jarmana bhASAmeM sundara bhASAntara kiyA aura usa parase hamane gujarAtI anuvAda karA kara, 'jaina sAhityasaMzodhaka' nAmaka traimasika patrameM use prakAzita kiyA hai / pAdalipta sUrikI kathAzailI kaisI thI usakI kucha kalpanA vijJa pAThakoMke isake paDhanese ho sakegI / isa prakArake kathAvargameM haribhadra sUrikI 'samarAditya kathA' dAkSiNyacinha udyotana sUrikI 'kuvalayamAlA kathA,' vijayasiMha sUrikI 'bhuvanasundarIkathA' Adi aneka mukhya grantha haiM / jinezvara sUrikI yaha 'nivoNalIlAvatI' kathA bhI isI kathAvargakI eka kRti hai| nirvANalIlAvatI kathAsArakA saMkSipta paricaya / isa kathAke varNanake paDhanese jJAta hotA hai ki jinezvara sUrine udyotanasUrikI kuvalayamAlA kathAkA kucha anukaraNa kiyA hai / kuvalayamAlAmeM krodha, mAna, mAyA, lobha aura moha ina durguNoMke vipAkoMkA varNita karanekI dRSTise kathAvastukI saMkalanA kI gaI hai| isI taraha isa kathAmeM bhI inhIM durguNoMke sAtha hiMsA, mRSA, caurI, vyabhicAra, parigraha Adi pApoMke sahakArakA saMbandha milane para unake vipA. koMkA phala kaisA kaThora milatA hai isa vastuko lakSya kara sArI kathA saMkalanA kI gaI hai| isake kathAsUtrako, saMkSiptakartA jinaratna sUrine apane ukta saMkSepameM, nimna rUpase do padyoMmeM prakaTa kiyA hai kauzAmbyAM vijayAdisenanRpatizcAsyottamAMgaM kila __zreSThizrIsacivau puraMdarajayaspRkzAsanau dolete / zUrazcApi purohito hRdayabhUH saubhAgyabhaMgyAdbhuto___'dha:kAyo dhanadevasArthapa ime shriimtsudhrmprbhoH||1 pAdAbhoruhi rAmadevacaritAdhAkarNya dIkSAjuSA saudharme tridazA babhUvurudayanissImazarmapriyAH / te zrIsiMhanRpAditAmupagatAH zrInemitIrthe'sidhan saMkSipyeti kathAMganAMgabhaNitirvistAryate zrUyatAm // 2 kathAkA upakrama isa taraha kiyA gayA hai magadhadezake rAjagRha nagarameM siMha nAmakA rAjA aura usakI rAnI lIlAvatI, eka jinadatta nAmaka zrAvaka mitrake saMsargase jaina dharmake prati zraddhAzIla banate haiM / jinadattake dharmaguru samarasena sUri kamI paribhramaNa karate hue rAjagRhameM Ate haiM, taba rAjA aura rAnI, jinadattake sAtha AcAryake pAsa dharmopadeza sunaneko jAte haiM / AcAryake apratIma rUpasauMdarya aura jJAnasAmarthyako dekha kara rAjAke manameM, unakI pUrvAvasthAkai varUpako jAnanekI icchA hotI hai aura vaha unase usa viSayameM apanI jijJAsA prakaTa karatA hai / AcArya pahale to kahate haiM ki 'satpuruSoMko apane AcaraNake bAremeM kucha kahanA ucita nahIM hotA hai / tathApi tumako isase bahuta kucha AtmalAbha honekI saMbhAvanAse maiM apane janma-janmAMtaroMkI bAteM vistArase kahatA hUM, jinako dhyAnapUrvaka sunnaa|' isa prakAra prastAvanAkharUpa prathama utsAhakI samApti hotI hai aura dUsare utsAhameM kathAkA pUrva vRttAnta zurU hotA hai| 1 yahAM para saMkSipta kathAkA pahalA utsAha samApta hotA hai| isa utsAhakI samAptisUcaka puSpikA isa prakAra hai - "iti zrIvarddhamAnasUriziSyAvataMsavasatimArgaprakAzakaprabhuzrIjinezvarasUriviracitaprAkRta-zrInirvANalIlAvatI- . mahAkathetivRttoddhAre lIlAvatIsAre jinAGke zrIsiMharAjajanma-rAjyAbhiSeka-dharmaparIkSA-zrIsamarasena surisamAgamavyAvarNano nAma prathamaH prastAbanotsAhaH / graMthAna 339 // "
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana / yaha vRttAnta isa prakAra hai - vatsadezakI kauzAMbI nagarImeM vijayasena nAmaka rAjA, usakA jayazAsana nAmaka maMtrI, sUra purohita, puraMdara zreSThI aura dhana sArthapati ye pAMca vyakti paraspara mitra bhAvase apanA vyAvahArika jIvana sukharUpase vyatIta karate haiN| kisI samaya eka sudharma nAmaka jaina zvetAMbarAcArya usa nameM Ate haiM jinake darzanake liye ye pAMcoM jIva zraddhApUrvaka jAte haiM aura unakA dharmopadeza zravaNa karate haiM / AcArya mokSamArgakA upadeza karate hue jIvake saMsArameM paribhramaNakA aura nAnA prakArake duHkhoMke anubhAgI bananekA kAraNa pAMca Azrava, pAMca mohakaSAya aura pAMca indriyoMkA pariNAma batalAte haiM / kahate haiM ki - indriyairvijito mohakaSAyaijIyate'sumAn / tataH prANAtipAtAdau sakto jJAnAdi hArayet // arthAt indriyoMke vaza ho kara prANI moha kaSAyoMse parAbhUta hotA hai aura phira prANAtipAtAdi rUpa hiMsAdi pApoMmeM pravRtta ho kara apane jJAnakharUpako kho baiThatA hai / isake bAda AcArya hiMsA aura krodha, mRSA aura mAna, caurI aura kapaTa, maithuna aura moha evaM parigraha aura lobha - ina pAMca Azrava aura kaSAyoMke yugmabhAvoMkA svarUpa varNana karate haiM aura pratyeka yugmake vipAkakA phala, jIvako kaisA duHkhadAyaka aura janma-janmAMtaroMmeM rulAnevAlA hotA hai isake udAharaNa rUpameM, eka-eka vyaktikI alaga-alaga kathA kahate haiM / isa prakAra dUsare prastAvameM, hiMsA aura krodha ke udAharaNa kharUpa, eka rAmadeva nAmaka rAjaputrakI kathA kahI gaI hai; tIsare prastAvameM, mRSA aura mAnake udAharaNameM, eka sulakSaNa nAmaka rAjaputrakI; cauthe utsAha meM, caurI aura kapaTa yugmake udAharaNameM, vasudeva nAmaka vaNikputrakI; pAMcaveM utsAha meM, maithunAsakti aura mohake yugmabhAvake udAharaNa meM, vajrasiMha nAmaka rAjakumArakI; aura chaThe utsAha meM, parigraha aura lobha ke dvaMdvabhAva ke dRSTAntasvarUpa, kanakaratha nAmaka rAjaputrakI kathA kahI gaI hai / isI taraha phira sparza, rasanA Adi pAMcoM indriyoMkI Asaktike vipAkakA pariNAma batalAnekI dRSTise Age ke pAMca utsAhoMmeM pAMca bhinna bhinna vyAktiyoMkI kathAeM kahI gaI haiM / inameM sparzendrike vipAka varNana svarUpakI prathama kathA, isI rAjA vijayasenake nijake pUrva janmake saMbaMdhakI hai, jo sudharma sUrike sanmukha upasthita pradhAna zrotA hai / - isI taraha phira razaneMdriyake udAharaNameM, rAjamaMtrI jayazAsanake pUrva janmakI; ghrANendriyake kharUpakathanameM, rAjazreSThI puraMdara ke pUrvajanmakI; cakSurindriyake vikAra - varNanameM, dhana sArthapake pUrvajanmakI; aura zravaNendriyakI Asaktike vipAkavarNanameM, zUra purohitake janma-janmAMtara kI kathA kahI gaI hai / sudharma sUrike mukhase isa prakArakA dharmopadeza suna kara una dasoM vyaktiyoM ko apane apane pUrva janmakI smRtikA jJAna ho jAtA hai aura phira ve saba viraktacitta ho kara sudharma sUrike pAsa dIkSA le kara yathAzakti jJAnopAsanA aura tapaH sevana meM jIvana vyatIta karate haiM / antameM mara kara ve saba saudharma nAmaka svargameM devabhavako prApta hote haiM / vahAM para ve dasoM deva, paraspara mitrake rUpameM hote haiM aura apanA devajIvana pUrNa karake phira isI bhAratavarSa meM alaga alaga sthAnoMmeM manuSyajanma dhAraNa karate haiM / unhIM dazoM jIvoMmeMse, ukta rasanendriyake vipAkavarNana meM jisa jayazAsana maMtrIkI kathA kahI gaI hai usIkA jIva isa manuSya janmameM malayadezake kuzAvartapurameM jayazekhara rAjAke putra ke rUpameM janma letA hai| jisakA nAma samarasena rakhA jAtA hai / rAjakumAra pUrvajanma ke kucha kusaMskAroMke kAraNa baDA AkheTaka vyasanI bana jAtA hai aura sadaiva mRgayAsakta ho kara prANihiMsAmeM pravRtta rahatA hai / usake pUrvabhavakA mitra sUra purohitakA jIva jo devabhava meM vidyamAna hai vaha A kara use prANihiMsA se nivRtta hAnekA pratibodha detA hai| usase pratibudhda ho kara kumAra samarasena dharmanandana nAmaka guruke pAsa dIkSA le kara, kramase 71
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / viziSTa dharmAcArya banatA hai / ugra vratAcaraNake prabhAvase usako viziSTa jJAnakI prApti hotI hai aura vaha apane usa jJAnase pUrvabhakke ve anya mitrajIva, kahAM janma le kara kisa prakArakA jIvana vyatIta kara rahe haiM isakA vRttAnta jJAta karatA hai / phira una una sthAnoMmeM jA kara, unako dharmopadeza dvArA laukika jIvanakI niHsAratA samajhA kara, pAramArthika jIvanake pathapara calane kI arthAt saMsAra tyAga kara munijIvanakI ArAdhanA karanekI preraNA karatA hai / kramase ve saba dIkSita ho kara apanA AtmakalyANa karate haiM aura antameM AyuSyake pUrNa hone para nirvANa prApta karate haiM / jisako upalakSya karake mUla kathAsUtra guMthA gayA hai vaha magadhakA rAjA siMharAja bhI, unhIM dasa jIvoMmeMkA, pahalI kathAkA mukhya nAyaka, kauzAMbIke vijayasena rAjAkA jIva hai aura usakI rAnI lIlAvatI bhI, kapaTa aura caurIke udAharaNameM jisa vaNikputra vasudevake janmakI bAta kahI gaI hai, usIkA jIva hai / pUrvabhavake mitrabhAvako lakSya kara, pUrva janmakA jayazAsana maMtrIkA jIva samarasena sUri inako bhI pratibodha karaneke liye rAjagRhameM Ate haiM aura inakI jijJAsAse prerita ho kara isa prakAra apane saba sAthiyoMke janma-janmAntaroMkI kathA inako sunA kara, saMsArase mukta honekI preraNA karate haiM / sUrike upadezase pratibuddha ho kara siMharAja aura rAnI lIlAvatI bhI dIkSA le lete haiM aura antameM ve bhI sabake sAtha nirvANabhAva prApta karate haiN| .. isa prakAra 10 jIvoMke janma-janmAMtaroMkI kathAjAlase isa 'mahAkathA'kI saMkalanA kI gaI hai| * yoM to anyAnya jaina kathAoMmeM jisa prakArakI sAmAnya vastuzailI dRSTigocara hotI hai vaisI hI zailI aura vaisA hI vastunirUpaNa isameM bhI hai; paraMtu viSayake kharUpacitraNameM jinezvara sUrikI siddhahastatA bahuta acchI mAlUma detI hai / yadyapi hamAre sAmane mUla racanA vidyamAna nahIM hai isase usake katritva aura varNana-vistArakI hameM ThIka kalpanA nahIM A sakatI, tathApi jinaratna sUrike isa saMkSepa kathAsArake par3hanese itanA to jarUra jAnA jA sakatA hai ki mUla kathAke kaI varNana to bahuta hI sajIva aura sarasa hoNge| krodhI, mAnI, kapaTI, viSayAsakta aura lobhI jIvoMke svabhAvoMke jo prAsaMgika citra isameM aMkita kiye gaye haiM ve bahuta kucha svAbhAvika aura bhAvasparzI haiM / uddhatacaritra rAjakumAra, dhanalobhI vaNikputra, vidyAjaDa brAhmaNasantAna - ityAdikoMke vicAroM aura vyavahAroMke kaI jagaha bahuta hI tAdRza citra Alekhita kiye gaye haiM / rAjAoM aura rAjaputroMko lakSya karake jo bhinna bhinna prakArakI rAja nItikA upadeza diyA gayA hai vaha bhI baDA sundara aura zikSAdAyaka hai / yadi kahIM isa kathAkI mUla racanA prApta ho jAya to baha eka baDI mahattvakI nidhike milane jaisI AnandotpAdaka hogii|
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana - kathAkoza prakaraNa / 7. kathA kozaprakaraNam / jinezvara sUrikI upalabdha kRtiyoMmeM yaha prastuta 'ka thA koza' nAmaka grantha zAyada antima racanA hai / isa racanA ke viSayameM ukta 'gaNadhara sArddhazataka vRtti' tathA 'bRhadurvAvali' meM likhA hai, ki jinezvara sUrine eka samaya mAravADa ke DiMDUAnA nAmaka gAMvameM cAturmAsa rahate hue vahAMke caityavAsI AcArya ke pAsase vyAkhyAnameM bAMcane lAyaka kisI pustakakI mAMga kI, to usane asvIkAra kara diyA / taba unhoMne svayaM isa granthakI naI racanA kI aura zrotAoMko vyAkhyAnameM sunAyA / jinezvara sUrine isa granthakI racanA samAptikA sUcaka samaya to isameM aMkita kiyA hai, lekina sthAnakA sUcana nahIM kiyA; isase yaha to nizcita rUpase nahIM kahA jA sakatA ki uparyukta kathanameM kitanA tathya hai / tathApi gurvAvali AdikI zrutiparaMparAkI prAcInatAkA vicAra karanese ukta kathanameM azraddhA karane kA koI khAsa kAraNa nahIM mAlUma detA / isa granthake antima prazasti-lekha se jJAta hotA hai ki isakI racanA vi. saM. 1108 ke mArgazIrSa mAsakI kRSNapaMcamI ke dina pUrNa huI thI / isakI prathama prati jinabhadra sUrine likha kara taiyAra kI thI aura phira usa parase anya anya pustaka likhe gaye / 73 yaha grantha mUla aura vRtti rUpa hai / mUla gAthA baddha hai aura vRtti gadyarUpameM hai / mUla to bahuta hI saMkSiptarUpameM hai - kula 30 gAthAeM hai / ina gAthAoM meM jina kathAoMkA nAmanirdeza kiyA gayA hai ve kathAeM vRttike rUpameM vistAra ke sAtha gadyameM likhI gaI haiM / mukhya kathAeM 36 haiM aura avAMtara kathAeM 4 - 5 haiM / isa taraha saba milAkara prAyaH 40-41 kathAeM isameM gumphita haiM / ina kathAoM meM kI bahutasI kathAeM to purAne granthoMmeM jo milatI haiM unhIMko granthakArane apanI bhASA meM apane DhaMga se prathita kI haiM; parantu kucha kathAeM svayaM jinezvara sUrikI naI bhI kalpita kI huI mAlUma detI haiM / isakA ullekha unhoMne mUlakI 26 vI gAthAmeM spaSTa rUpase kara bhI diyA hai / isa gAthAmeM ve kahate haiM ki isa prakaraNameM hamane jo kathAnaka kahe haiM unameMke bahutase to prAyaH jainazAstroM meM caritarUpase prasiddha hI hai, paraMtu bhAvuka janoMke upakArArtha kucha kathAnaka apane parikalpita bhI isameM hamane nibaddha kiye haiM / mAlUma detA hai isa prakArake kalpita kathAnakoMkI racanAke viSayameM usa samayake kucha purANapriya vidvAnoMkA virodhabhAva rahatA thA - jaisA ki Aja bhI jaina sAdhuoMmeM aisA virodhabhAva yatra-tatra dRSTigocara ho rahA hai - aura ve kalpita kathAoMkI sRSTiko zAstraviruddha samajhate the / isaliye jinezvara sUrine isa grantha meM apanA spaSTa abhiprAya vyakta kara diyA hai ki ye kalpita kathAnaka bhI usI taraha bhavya janoMko hitakArI ho sakate haiM jisa taraha purANaprasiddha caritavarNana hote haiM / apane kathana kI puSTike liye ve 27-28 vIM gAthAmeM aisA hetu batAte haiM - isa prakArakA jo carita-varNana kiyA jAtA hai usakA kevala yahI hetu hai ki usake zravaNase bhavika jIvoM kI sat kriyAmeM pravRtti ho aura asat kriyA se nivRtti ho / yahI phala yadi kalpita varNana se bhI hotA ho aura vaha varNana yadi zAstraviruddha vicArakA sUcaka na ho to usake kathanameM koI Apatti nahIM honI cAhiye / isa kathA kozakI saMkalanAse mAlUma detA hai ki isakI racanAmeM kartAkA uddeza kisI viziSTa viSayakA nirUpaNa karanA nahIM hai / sAmAnya zrotAoMko jaina sAdhuoM dvArA sadaiva diye jAnevAle jinadevakI pUjA Adi svarUpa prakIrNa upadezako le kara hI ye kathAeM granthabaddha kI gaI haiM / inameMkI pahalI 7 kathAeM, jinendradevakI pUjA karanese kyA phala milatA hai isa viSayako lakSya karake kahI gaI haiM / ka0 pra0 10
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / 8 vI kathA jinadevake guNagAnake phalakharUpako batAneke liye kahI gaI hai / 9 vI sAdhuke vaiyAvRttyakarmake phalako dikhAnevAlI bharata cakravartikI prasiddha kathA hai / 10 vIM se lekara 25 vIM takakI 16 kathAeM sAdhuoMko dAna denese kaisA phala milatA hai isake udAharaNa-kharUpameM kahI gaI haiM / phira 3 kathAeM jaina zAsanakI unnati karaneke phalakI nidarzaka haiM / do kathAeM sAdhujanoMke doSoMkI udbhAvanA karanese kaisA kaTu phala milatA hai isake udAharaNa meM haiM / isI taraha 1 kathA sAdhujanoMkA apamAna nivAraNake phalakI vAcaka, 1 kathA viparIta jJAnake phala kI prakAzaka, 1 dharmotsAhakI preraNAke phalakI sUcaka, 1 apariNata janako dharmadezanAke vaiyarthyakI nirUpaka, 1 jinazAsanakI saddezanAke mahattvakI nidarzaka; evaM eka jaina dharmameM utsAhapradAna karaneke phala kI dyotaka hai / __ ye saba kathAeM prAyaH prAkRta gadyameM likhI gaI haiN| kahIM kahIM prasaMga vaza kucha saMskRta padya uddhRta kiye gaye haiM aura do-eka sthAnoMmeM apabhraMzake bhI padya diye gaye haiM / eka dezI rAgameM gAI jAnevAlI apabhraMza cauppadikA ( caupAI ) bhI isameM upalabdha hotI hai ( dekho, pR0 42-3). __ kathAoMkI prAkRta bhASA bahuta sarala aura subodha hai / isameM tatsama aura tadbhava zabdoMke sAtha seMkaDoM hI dezya zabdoMkA bhI upayoga kiyA gayA hai jo prAkRta bhASAoMke abhyAsiyoMke liye viziSTa adhyayanakI sAmagrIrUpa hai / granthakArakI varNana-zailI suzliSTa aura pravAha-baddha hai / na kahIM vizeSa samAsabahula jaTila vAkyoMkA prayoga kiyA gayA hai; na kahIM anAvazyaka, zabdADaMbaradyotaka alaMkAroMkA upayoga kiyA gayA hai / spaSTArthaka aura samucita-bhAva bodhaka choTe choTe vAkyoM dvArA kartAne apanA varNya viSaya bar3e acche DhaMgase vyakta kiyA hai| kathAoMkA AraMbha, paryavasAna aura antargata vastuvarNanakI zailI, to jo jaina kathAkAroMkI eka nizcita paddhati para rUDha huI hai, vahI zailI isameM bhI prayukta hai / kyA manuSya, kyA deva aura kyA pazu-pakSI Adi kSudra prANI- sabhI jIvAtmAoMko jo sukha-duHkha milatA hai vaha saba apane pUrvakRta acche bure karmakA phala-svarUpa hai / karmake isa trikAlAbAdhita niyamakI sarvavyApakatA aura sarvAnumeyatA siddha karanekI dRSTi se hI prAyaH samagra jaina kathAoMkI sabhI ghaTanAeM ghaTAI jAtI haiM / pratyeka prANIke vartamAna janmakI ghaTanAoMkA kAraNa pUrva janmakA karma hai aura usa pUrva janmake karmakA kAraNa usake pahaleke janmakA kRtya hai| isa prakAra jIvAtmAkI janma-paraMparAkA aura usake sukhaduHkhAdi anubhavoMkA kAryakAraNabhAva batalAnA aura usase chuTakArA pAnekA mArgabodha karAnA yahI jaina kathAkAroMkA mukhya lakSya rahA hai / jinezvara sUrine bhI isI lakSyako sAmane rakha kara isa kathAnaka-saMgraha kI racanA kI hai isase isakI zailI mI vahI honI thI jo anya kathAgraMthoMkI hotI hai / paraMtu jaisA ki hamane Upara 'nirvANalIlAvatI'ke varNanameM sUcita kiyA hai - jinezvara sUri eka baDe siddhahasta granthakAra haiM aura apanI varNya vastuke kharUpa-citraNameM ye acche nipuNa aura pratibhAzAlI kavi haiM / ataH jahAM kahIM inhoMne prAsaMgika varNanakA Alekhana kiyA hai vaha bahuta hI sajIva aura khAbhAvika mAlUma detA hai / ina varNanoMmeM tatkAlIna sAmAjika nIti-rIti, AcAra-vyavahAra, jana-khabhAva, rAja-taMtra evaM Arthika tathA dhArmika saMgaThana Adi bAtoMkA bahuta acchA citraNa kiyA huA milatA hai jo bhAratakI tatkAlIna sAMskRtika paristhitikA adhyayana aura anuzIlana karanevAle abhyAsiyoMke liye mI paThanIya evaM mananIya sAmagrI-kharUpa hai /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana - kathAkoza prakaraNa / 75 kathApranthoMkI Adhunika paribhASAke anurUpa yadi hama jinezvara sUrikI ina donoM kRtiyoMkA - 'nirvANa lIlAvatI' aura 'kathAkozaprakaraNa' kA - vibhAga kareM to pahalI kRti vizadarUpavAle bRhatkAya eka upanyAsa ( navalakathA ) ke rUpameM hai aura yaha dUsarI kRti bhinna bhinna viSayanirUpaka saMkSipta kathAoMkA (phuTakara kahAniyoMkA - zaoNrTasTorijakA ) saMgraha - grantha ke rUpameM hai / isa kathAsaMgrahakI pratyeka kathAmeM jinezvara sUrine kucha-na-kucha apanA svataMtra racanA - kauzala pradarzita kiyA hai aura apane varNya viSayako sundara bhAva, bhASA aura varNanase alaMkRta kiyA hai / isake udAharaNasvarUpa yahAM para kucha kathAoMkA sAra denA upayukta samajhA hai jisase pAThaka mUla granthake kharUpako ThIka ThIka samajha sakeM / sabase pahale zAlibhadra kI kathAkA paricaya paDhiye / zAlibhadrakI kathAkA sAra / atyaMta daridrAvasthA meM bhI sAdhuko pUrvabhava meM bhAva pUrvaka annadAna denese agale janmameM kaiMsI vipula samRddhi prApta huI isake udAharaNasvarUpa vaNikputra zAlibhadrakI kathA jaina sAhitya meM bahuta prasiddha hai / jinezvara sUrine bhI isa granthameM usa kathAko nibaddha kiyA hai / kathAvastu to vahI hai jo anyAnya granthoM meM grathita hai; paraMtu usake kahane kI zailI jinezvara sUrikI apane DhaMga kI nirAlI hai / isa kathAmeM jahAM magadhakA rAjA zreNika, zAlibhadrakI mAtAke AmaMtraNase, usake ghara para apanI rAnI celaNAke sAtha, bhojana karaneke liye AtA hai, usa prasaMgakA jinezvara sUrine jaisA varNana Alekhita kiyA hai usa parase, usa samaya meM bahuta baDe dhanADhya vaNig janoM kI samRddhi kaisI vipula hotI thI aura kisa taraha ve usakA upabhoga karate the isakA baDA manorama aura tAdRzya citra manameM aMkita ho uThatA hai / jo prAkRta bhASA ke jJAtA haiM ve to svayaM isa varNanako paDha kara hamAre kathana kI anubhUti kara sakeMge paraMtu jo mUla granthakI bhASAko nahIM samajha sakate unake liye hama yahAM para, udAharaNakharUpa, usa varNanakA kucha sAra dete haiM jisase pAThakoM ko jinezvara sUrikI varNana zailIkA kucha AbhAsa ho sakegA / prasaMga yaha hai - magadhakI rAjadhAnI rAjagRhameM paradezake kucha vyApArI baDe mUlyavAle ratnakaMbala becaneko Ate haiN| kaMbaloMkI kImateM itanI adhika haiM ki jisase unako koI baDA dhanika to kyA khuda rAjA bhI, apanI priya paTTarAnI celanAkI bahuta kucha mAMga hone para bhI, kharIdanekI hiMmata nahIM kara sakA / isakI khabara zAlibhadrakI vidhavA mAtA bhadrA seThAnI - jo ki apanA saba kArobAra karanemeM baDI nipuNa aura saba taraha se samartha thI - ko huI to usane ve saba kaMbala kharIda liye aura unake TukaDe karake apanI bahuoMko, jo saMkhyA meM 32 thIM, 'pAyapoMcha' ke rUpameM pairoMke nIce DAlaneke liye de diye / rAjAko jaba isakA patA lagA to usake manameM bhadrA seThAnIke gharakI samRddhike bAremeM baDA kautuka utpanna huA / rAjAne zAlibhadrase milanA cAhA to bhadrA seThAnIne usako, apanI paTTarAnIke sAtha bhojanake AmaMtraNa ke bahAne, apane ghara para AnekI prArthanA kI aura rAjA usakA khIkAra kara eka dina seThAnIke ghara para AyA aura zAlibhadra se milA / zAlibhadrako to isa mulAkAtase saMsAra para virakti ho gaI aura usane apanI vaha vipula samRddhi aura 32 patnIyoMkA tyAga kara, jaina munipanakI dIkSA le lI aura antameM kaThora tapazcaryA karake muktimArgako prasthAna kiyA / hama yahAM para yaha sArI kathA na de kara rAjA zreNikakA bhadrA seThAnIke ghara para AnekA jo prasaMgavarNana jinezvara sUrine apane DhaMgase kiyA hai usakA sAra dete haiM -
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / ___ "anyadA rAjagRhameM dUra dezase ratnakaMbala becane vAle baniye Aye / unhoMne vahAMke mahAjanoMko kaMbala batAye / mahAjanoMne pUchA inakA dAma kyA hai ? to unhoMne kahA 'eka-ekakI kImata eka-eka lAkha hai|' 'bahuta mahaMghe haiN| aisA kaha kara kisIne nahIM liyA / ve rAjamahala meM gaye / zreNika rAjAko dikhAye lekina bahuta mahaMdhe honese usane bhI na liye / rAnI cellanAne rAjAse kahA ki 'mere liye to eka lo|' paraMtu rAjAne na cAhA / baniye vahAMse cale gaye / ghUmate phirate ve bhadrAke ghara para pahuMce to usane dekha kara ve saba le liye aura mUlya cukA diyaa| rAnI cellanA rAjAke kaMbala na le dene para ruSTa ho gaI / rAjAne una baniyoMko phira bulAyA to unhoMne kahA gobhadra seThakI patnI bhadrAne hamAre saba kaMbala kharIda liye haiN| rAjAne phira apane eka pradhAna puruSako usake vahAM bhejA aura kahalAyA ki kImata le kara eka kaMbala merI rAnI cellanAke liye denA / bhadrAne kahA- 'mahArAjake sAtha hamArA kyA vyApAra-vyavahAra ? binA hI mUlyase kaMbala diyA jA sakatA hai| paraMtu ve saba kaMbala to maiMne apanI putravadhuoMko, palaMgake nIce, pAMva pauMchaneke liye, DAla rakhane ko de diye haiN| bahuta samayake bane honese unameM kIDoMne kucha dhAge nikAla diye haiM aura isa liye unase bahuoMke kahIM pAMva na chila jAya~ isa Darase unake 'pAyapoMcha' bhI nahIM banAye gaye / mahArAjakA yadi unase kucha kAma nikala sakatA ho to, AjJA hone para samarpaNa kara diye jAyaMge / ' rAjAse yaha nivedana kiyA gayA / vaha suna kara prasanna huA - aho ! maiM kRtArtha hUM jisake prajAjanoMmeM aise vaNig loka haiM / mujhe dekhanA cAhiye ki kaisA unakA samRddhivistAra hai / pradhAna puruSoMko bheja kara rAjAne zAlibhadrako milane bulAyA to seThAnIne kahalAyA ki 'mahArAja, aisI AjJA na kareM / zAlibhadrako Aja taka caMdra-sUryake bhI kamI darzana nahIM hue / mahArAja, kRpAkarake mere ghara para padhAreM / ' rAjAne svIkAra kiyA / bhadrAne kahalAyA maiM jaba mahArAjako bulAUM taba AveM / usake bAda usa seThAnIne [ rAjAke Agamanake svAgata nimitta taiyAriyAM kI ] rAjamahalake siMhadvArase lekara apane ghara takake rAjamArgako sajAnekI vyavasthA kI / pahale baDI laMbI laMbI balliyAM khaDI kii| una para ADe vAMsa DAle / una para vAMsakI khapATeM rakhIM aura unako saNakI doriyoMse (sUtalIse ) khUba kasakara baaNdhiiN| una para khasakI TaTTiyAM bichAI gaIM / unake nIce draviDAdi deza (madurA ?) ke bane hue mUlyavAn vastroMke caMdue bAMdhe gaye / hArAvaliyoMko laTakA kara kaMculiyAM banAI gaI / jAliyAM banAkara unameM vaiDUrya laTakAe gaye / soneke bane jhumake bAMdhe gaye / pAMcoM vargoM ke mile hue taraha tarahake phUloMse AcchAdita puSpagRha banAyA gayA / bIca-bIcameM jagaha-jagaha toraNa laTakAe gaye / sugandhita jalakA jamIna para chaTakAva kiyA gayA / pada-pada para kAlAguru Adi dhUpase mahakatI dhUpadAniyAM rakhI gaI / sarvatra paharA deneke liye zastradhArI puruSa niyukta kiye gye| jagaha-jagaha maMgalopacAra karanevAlI vilAsinI striyoM dvArA, gIta vAditra Adike sAtha, nATakAdikA prabandha kiyA gayA / isa prakAra kI saba sajAvaTa karake, phira apane pradhAna puruSa bheja kara seThAnIne mahArAjAko, ucita parijanoMke sAtha, AnekA AmaMtraNa mejaa| rAjA zreNika, rAnI cellaNAke sAtha pAlakImeM baiTha kara subhadrA seThAnIke ghara para jAne nikalA / rAstemeM rAjamahaloMke siMhadvArase le kara seThAnIke gharake dvAra taka jo kucha sajAvaTa kI gaI thI use rAnI cellanAko batAtA huA, rAjA seThAnIke ghara phuNcaa| vahAM usakA maMgalopacAra dvArA khAgata kiyA gayA / koThIke aMdara praveza karate hue usane pahale to donoM tarapha banI huI, acche-acche prakArake ghoDoMkI ghuDazAla dekhii| usake bAda zaMkha aura cAmaroMse alaMkRta aise hAthI aura hAthIke baccoMke samUhako dekhA / bhavanameM
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoM kA vizeSa vivecana - kathAkoza prakaraNa / 77 praveza karane para, pahalI maMz2ilameM kImatI cIjoMke bhaMDArako dekhA / dUsarI maMjila meM dAsa aura dAsI janoMke khAne-pInekI sAmagrI aura rahanekI vyavasthA dekhI / tIsarI maMjilameM svaccha aura sundara vastroMse sajjita rasoI banAnevAle pAcaka janoMko, nAnA prakArakI rasoIkI taiyArI karate dekhe / vahIM eka tarapha, pAnakI thailI rakhanevAle nokara janameM se koI supArI katara rahethe to koI pAnakA bIDA banAkara unameM kesara kastUrI aura ghanasArake suvAsita puTa lagA rahe the / cauthI maMjila meM sone-baiThane aura bhojana karanekI zAlAeM (dAlAna ) aura unake pAsake apavarakoM ( oraDoM = koThoM ) meM nAnA prakAra ke bhAMDAgAra dekhe / vahIM para rAjAke baiThanekA Asana bichAyA gayA / sukhAsana para baiThate hue rAjAne pUchA - 'zAlibhadra kahAM hai ? ' seThAnIne kahA - 'mahArAja, jitanemeM ApakA svAgatopacAra ho jAyagA utanemeM vaha bhI A jAyagA / isaliye mahArAja snAna - bhojanAdike karanekI kRpA kareM / ' rAjAne seThAnIke uparodhase vaha prastAva svIkAra kiyA / rAnI celanAko eka citra-vicitra maMDapameM biThAI gaI / vahAM para vilAsinI striyoMko bulAI gaIM aura unako sugaMdhita aise nirmAlya kI sAmagrI dI gii| unhoMne rAnIkA abhyaMga aura udvartana Adi kiyA / vaise hI rAjAke liye kiyA gyaa| bAda meM ve pAMcavIM maMjilapara caDhe / vahAM unhoMne saba RtuoMmeM khilanevAle phUloM se lade hue punnAga, nAga, caMpaka Adi seMkaDoM hI prakArake puSpavRkSa aura latAoMse saMkula aisA, naMdanavana ke jaisA, sundara kAnana ( bagIcA ) dekhA / usake madhya bhAgameM eka krIDA - puSkariNI ( snAnakarane kI jalavApikA) dekhI, jisake uparakA bhAga DhaMkA huA ho kara kahIM para caMdra-sUryakA prakAza bhI bilkula nahIM dIkha paDatA thA; paraMtu Asa-pAsa bhItoMmeM, staMbhoM meM aura chajjoMmeM lage hue pAMcoM prakArake raMga phailAnevAle ratnoMke prakAzase jo cakacakita ho rahI thI / kilIkA ( naTabolTa ) ke prayogadvArA jisakA pAnI andara liyA jAtA tathA bahAra nikAlA jAtA thA / caMdramaNise jisakI AsapAsakI vedI banAI gaI thii| cAroM tarapha toraNa lage hue the aura isa taraha vaha devatAoMke liye bhI prArthanIya vastu thI / rAjA apanI rAnIke sAtha usameM nahAneke liye utarA / usake jalake taraMgoM ke hilloloMse kamI rAnI apane stanake bhArako na saMbhAla sakaneke kAraNa khIMca kara rAjAkI tarapha calI jAtI thI aura kabhI rAjA mI devIke uchAle hue pAnIke dhakkoMse khIMca kara rAnIkI tarapha calA AtA thA / rAjAke UchAle hue pAnIke jorase kabhI rAnIkA uttarIya vastra khisaka kara usake nitaMboMse lipaTa jAtA thA aura phira kabhI vahAM se haTa kara stanoMse cipaka jAtA thA / kabhI rAjA rAnIko kamala korakoM se Ahata karatA thA to kamI rAnI rAjA ko / phira rAjAne eka daphaha pAnIko aise jorase UchAlA ki jisake dhakko na saha sakaneke kAraNa rAnI utrasta ho kara ekadama rAjAko A kara lipaTa gaI / isa prakAra acchI taraha jalakrIDA karake ve donoM phira svastha hue / isa jala krIDA ke samaya rAjAkI aMgulImeMse eka bahumUlya mudrikA gira kara pAnI meM paDa gaI / rAjA idhara-udhara pAnImeM dekhane lagA, para patA nahIM lagA / phira bhadrAse pUchA ki isa mudrAratnakA kaise patA lagegA ? bhadrAne apanI dAsIse usa krIDA vApIke pAnIko nikalavA kara, ekadama khAlI karavAI to usameM eka jagaha koyale se raMgase kAlA paDA huA vaha mudrAratna rAjAko dRSTigocara huA / rAjAne turanta hAtha DAla kara use UThAnA cAhA, taba bhadrAne kahA 'deva, bahuoMke nirmAlyase yaha mudrikA mailI ho gaI hai; Apa isako na chue|' phira usane apanI dAsIko AjJA dI ki mudrikAko acchI taraha sAfa kara mahArAjAko samarpaNa kare / rAjAne rAnIke muMhakI ora dekhA aura kahA 'tuma baniyoMkI bahuoMke prAyapoMchake rUpameM kAmameM Ate haiM ve mujhe oDhaneko mI nahIM kahatI thIM ki jo kaMbala milate ! / yaha dekhA,
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / aisA kaise kara sakatI ho ? rAjA phira puSkariNImeMse bahAra nikalA / phira usake zarIra ko sApha karaneke liye sugaMdha kASAyita cIjeM upasthita kI gaIM / gozIrSa Adi vilepanakI vastueM lAI gaIM / phira paharane ke liye bahumUlya vastra samarpita kiye gaye / isa samaya sUpakAra ( mukhya rasoIyA ) ne nivedana kiyA ki - 'mahArAja, caityapUjAkA avasara ho gayA hai / ' taba ve phira cauthI maMjila para utara Aye / vahAMkA caityabhavana kholA gayA / usameM maNi, ratna, suvarNa AdikI banI huI jinapratimAeM dekhIM / rAjAne manameM kahA - aho yaha dhanya hai jisake yahAM isa prakArakI caityakI sAmagrI hai / usako pUjAke upakaraNa diye gaye / nAnA prakArake pUjopacAra ke sAtha usane caityavaMdana kiyA | phira vaha bhojanamaMDapameM baiThA / pahale dADima, drAkSA, daMtasara, bera, rAyaNa Adi carvaNIya padArtha upasthita kiye gaye, jinameMse yathAyogya le kara rAjAne apanA prasAdabhAva prakaTa kiyaa| isake bAda IkhakI gaMDerI, khajUra, nAraMga, Ama Adi coSya cIjeM hAjara kI giiN| usake bAda, aneka prakArake acchI taraha se taiyAra kiye gaye cATanayogya lehya padArtha lAye gaye / phira azoka, vaTTIsaka, sevA, modaka, pheNI, sukumArikA, ghevara Adi aneka prakArake bhojya padArtha pirose gaye / bAdameM sugandhIdAra cAvala viraMja Adi lAye gye| phira aneka prakArake dravyoMke mizraNa se banAI huI kaDhI rakhI gaI / unakA AkhAda kara lene para ve bhAjana ( vartana ) UThAye gaye / patagRha ( dhAtukI kuMDI ) meM hAtha dhulavAye gaye / phira nAnA prakArakI dahIkI banI huI cIjeM upasthita kI gaIM, jinakA yathocita upabhoga kiyA / phira ve bhAjana UThAye gaye aura hAtha sApha karAye gaye / bAdameM AdhA oMTA huA dUdha jisameM zakkara, madhu aura kesara Adi DAle gaye the, diyA gayA / usake bAda Acamana karAyA gayA / dA~ta sApha karaneke liye dantazalAkAeM dI gaI / dA~toMko nirlepa karaneke nimitta sugaMdhi udvartana rakhA gayA / kiMciduSNa pAnI dvArA phira hAtha dhulAye gaye, jisase annAdikI gandha calI gii| phira hAthoM ko malaneke liye sugandha kASAyita vastueM upasthita kI gaIM / vahAMse UTha kara phira rAjA eka dUsare maMDapameM jA kara baiThA / vahAM para vilepana, puSpa, gandha, mAlya aura tAMbUla Adi cIjeM dI gaIM / manoraMjanake liye vidagdha aise gAyanoM dvArA vAdana AdikI sAmagrI sAtha, prekSaNaka ( nATakAdi nRtya vagairaha ) kA prAraMbha huA / rAjAne kahA 'zAlibhadrako dekhanA cAhate haiM / ' bhadrA bolI - 'A jAyagA / ' vaha phira upara chaThavIM maMjilameM gaI / zAlibhadrane, mAMko AtI dekha khaDe ho kara, svAgata kiyA / pUchA - 'mAM ! Apa kyoM AI haiM ?' mAMne kahA - 'beTA, cauthI maMjila para calo, zreNika ko dekho / ' zAlibhadrane kahA - 'mAM yaha to saba tuma hI jAnatI ho ki mahaMgA hai yA soMgA hai / jaise ThIka lage le lo / ' mAMne kahA- 'jAta, vaha koI kirAnA = mAla nahIM hai, kiMtu tumhArA svAmI rAjA zraNika hai / vaha tujhako dekhanekI utkaMThAse ghara para AyA hai / ' suna kara zAlibhadra AzcaryAnvita ho kara bolA- 'merA bhI koI khAmI hai ?' phira mAtAke Agraha se vaha nIce utarA / devakumAra jaise suMdara kharUpavAle kumArako dekha kara rAjAne use apanI bhujAoMse UThA liyA aura phira apanI goda meM biThAyA / kSaNabhara bAda hI mAtA bhadrAne kahA ki - 'deva, ise jAnekI AjJA dIjiye / ' rAjAne pUchA - 'kyA kAraNa ?' bhadrA - 'deva, yaha manuSyoMke gandha mAlya Adike gandhako sahana nahIM kara sakatA / kyoM ki pratidina isako devatA hI divya prakArake vilepana, puSpa, gandha Adi dete haiM; khAneke liye bhI vaise hI divya prakArake phalAdi aura pInekA pAnI bhI vaisA hI unake dvArA AtA hai / eka bAra pahane hue vastra phira kabhI dubArA nahIM pahane jAte / ataH ise jAne dIjiye / ' rAjAne kahA - 'yaha saba celanA ( rAnI ) nahIM
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana-kathAkoza prkrnn| jAnatI hai, isa liye kahatI hai ki vaNik striyAM aise pAyapoMcha banAtI haiM aura maiM jo rAjAkI agramahiSI hUM use vaha oDhaneko bhI nasIba nahIM / paraMtu yaha saba usa satkarmakA phala hai jo pUrva bhavameM kiyA gayA hai / dhanya ho tuma putra, UTho jaao|' zAlibhadra UThakara apane sthAna para gyaa| rAjA bhI UThA aura jAneke liye apanI pAlakImeM jA kara baiThA / taba bhadrA seThAnIne kucha baDhiyA jAtike ghoDe aura hAthIke bacce maMgavA kara rAjAko bheMTa kiye / taba rAjAne kahA - 'rahane dIjiye inheM yahIM; aura bhI jo koI vastu Avazyaka ho mujhe usakI sUcanA denA / ' bhadrAne kahA - 'deva, yaha bAta ThIka hI hai / mahArAja to sabakI ciMtA karanevAle haiM / kiMtu yadi Apa merI isa tuccha bheMTakA svIkAra nahIM kareMge to mere cittako zAnti nahIM hogI; isaliye kRpA karake isakA khIkAra kIjiye / phira rAjAke maMtriyoMne kahA ki- 'deva, isakA svIkAra karanA ucita hai / ' taba Agrahavaza ho kara usane usakA grahaNa kiyA aura vaha apane sthAna para gyaa| zAlibhadrakI kathAmeM jinezvara sUrikA kiyA gayA yaha varNana, usa madhyakAlIna bhAratIya sAmAjika sthitikA eka aisA tAdRza citra hamAre sAmane upasthita karatA hai jo mAnoM AMkhoM dekhA jA rahA ho / jinako bar3e-bar3e dhanavAnoM aura rAjA-mahArAjAoM dvArA Adhunika evaM yuropIya paddhatise diye jAnevAle bhojana-samAraMbhoMkA kucha anubhava hogA ve isa varNanakI vAstavikatAkA ThIka AbhAsa prApta kara skeNge| siMhakumAra nAmaka rAjakumArakI kathAkA sAra jaisA ki hama vartamAna samayameM bhI kucha aise sAmAjika prasaMgoMkI ghaTanAeM dekhate haiM jinameM apanI priyatamA strIke nimitta, kabhI koI yuvarAja aura kabhI koI samrATa bhI, apanI rAjagAdIkA tyAga kara kahIM pradezAntaroMmeM cale jAte haiM aura sAmAnya nAgarikakI taraha apanA dAmpatya jIvana vyatIta karate haiN| vaisI hI kucha ghaTanAeM kabhI kabhI prAcIna bhAratameM bhI hotI rahatI thI jisakA eka udAharaNarUpa kathAnaka bhI jinezvara sUrine prastuta granthameM nibaddha kiyA hai / / ___ yaha kathAnaka isa prakAra hai- sIhakumAra nAmakA eka rAjakumAra hai jisakA sukumAlikA nAmaka eka bahuta hI suMdara aura catura rAjakumArIke sAtha pANigrahaNa huA hai; aura donoMmeM paraspara atyaMta hI prema aura snehakA udreka hai / rAjakumAra baDA dharmiSTha hai aura deva-gurukI upAsanAmeM rata rahatA hai / eka dina koI viziSTa jJAnI dharmAcArya Ate haiM jinako vandanA karaneke liye rAjakumAra jAtA hai| dharmAcAryako atizaya jJAnI jAna kara rAjakumAra pUchatA hai ki- 'bhagavan , mere para merI patnI sukumAlikAkA jo atyaMta gADha anurAga rahatA hai vaha kyA yoM hI khAbhAvikarUpa hai yA kisI pUrva janmakA koI vizeSa snehasaMbaMdha usameM kAraNabhUta hai ?' isake uttarameM sUrine usake pUrva janmakI kathA kaha sunAI; jo isa prakAra hai isa bhAratavarSameM kauzAmbI nagarImeM eka sAlivAhana nAmaka rAjA ho gayA jisakI priyaMvadA nAmakI mahAdevI thI / unakA jyeSTha putra tosalI nAmaka thaa| vaha baDA utkRSTa rUpavAn evaM rativicakSaNa ho kara yuvarAja pada para pratiSThita thaa| usI kauzAmbImeM dhanadatta nAmakA eka seTha rahatA thA jisakI nandA strI aura sundarI nAmaka putrI thii| vaha sundarI atyaMta rUpavatI thI, paraMtu usakA byAha vahIMke eka sAgaradatta nAmaka seThake putra jasavarddhanake sAtha kiyA gayA jo zarIrase bahuta hI kurUpa thaa| isase sundarIko vaha pasanda nahIM paDA / usake darzanamAtrase hI vaha udvigna ho jAtI thI to phira saMbhoga
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvarasUri / AdikI to bAta hI kahAM / isa taraha usakI rasika manovRtti nArakakese duHkhakA anubhava kiyA karatI thI, paraMtu kulamaryAdAke aMkuzake nIce dabI huI aura kahIM para jAne-Aneke prasaMgase vaMcita rahatI huI vaha apanA jIvana yoM hI vyatIta kara rahI thii| ___ kisI samaya usakA pati jasavarddhana, aneka prakArakA mAla ikaTThA karake paradezameM vyApAra karaneke liye jAneko udyata huA, to usane apanI patnI sundarIse bhI sAthameM calaneke liye Agraha kiyA / lekina vaha to usase bahuta hI nirviNNa thI / nAma bhI lenA sunanA pasanda nahIM karatI thI to sAthameM jAnekI to bAta hI kaisI ? usane kahA- 'merA zarIra bilkula ThIka nahIM hai / peTameM zUla UThA karatA hai, khAnemeM kabhI ruci nahIM hotI hai, khAyA huA hajama nahIM hotA hai aura nidrAkA to sarvathA nAza hI ho gayA hai / aisI hAlatameM maiM kaise tumhAre sAtha calUM ? yadi rAstemeM hI merI mRtyukI apekSA ho to maiM calanekI taiyArI karUM? / ' yaha saba bAta usake sAsu-sasurane sunI to unhoMne apane putrase kahA ki- 'beTA, bahuko yahIM rahane do aura tuma jA kara kuzalapUrvaka jaldI vApasa aao|' yoM jasavarddhana paradeza gayA . aura sundarI vahIM rhii| usake jAne bAda sAgaradatta seThane socA- patikI anupasthitimeM isa bahukI rakSA karanA duSkara-kArya hai| yadi koI kharAba kAma karatI dikhAI dI, to kucha kahane-sunane para kalahakA kAraNa banegA aura jasavarddhana bhI Ane para isakI vipratAraNA kregaa| isase yaha apane pitA dhanadattake ghara para rahe to acchA hai / seThane yaha parAmarza apanI strIse bhI kiyA aura usane bhI isa vicArako pasanda kiyaa| phira seThane sundarIke pitA dhanadattako isa vRttAntase jJAta kiyA aura kahalAyA ki 'bahu apanI mA~ke pAsa raha kara auSadhi vagairahakA upacAra karAveM to acchA hai; isaliye isako vahAM bulA lI jAya / dhanadattane kahA'hamAre lADa-pyArake kAraNa to thoDAsA kucha kahane para bhI yaha ruSTa ho jAyagI / aura tuma to isake abhibhAvaka ho isaliye kucha kaThora vacana kahoge to bhI koI anucita nahIM samajhA jAyagA aura hamako usameM koI Apatti nahIM hogI / isaliye yaha tumhAre ghara para hI rahe so acchA hai|' isa para sAgaradatta seThane usake rahane-karanekA prabandha apane gharake UparakI maMjilameM kara diyA / vaha sadA vahIM rahatI hai / dAsIyAM usako vahIM snAna bhojanAdi karAtI rahatI haiM aura vastra puSpAdi detI rahatI haiN| isa taraha usakA samaya vyatIta ho rahA hai / eka dina darpaNa hAthameM liye hue makAnake jharokhemeM baiTha kara vaha apane kesa saMvAra rahI thii| itanemeM apane kucha snehAla mitroMke sAtha rAjakumAra tosalI usI rAstese ho kara, kahIM jAneko nikalA / sundarI aura rAjakumArakI paraspara dRSTi milI aura eka-dUsarekI ora donoMke manakA AkarSaNa ho kara anurAga utpanna huaa| apane mitrake mu~hakI ora dekhate hue rAjakumArake mu~hase yaha eka purANA subhASitarUpa udgAra nikalA ___anurUpa guNa aura anurUpa yauvana vAlA manuSya jisake pAsa nahIM hai| usake jInemeM bhI kyA svAda hai-vaha to marA huA hI hai / ___ isako suna kara, apane zarIrake maroDako dikhalAtI huI sundarIne bhI, vaha suna sake isa taraha pratyuttarameM kahA jo puNyahIna hotA hai vaha prApta huI lakSmIko bhI bhoganA nahIM jAnatA, jinameM sAhasa hotA hai ve hI pasaI lakSmIkA upabhoga kara sakate haiN|
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana - kathAkoza prakaraNa / rAjakumAra usake abhiprAyako samajha kara apane sthAna para calA gayA / vaha sundarI bhI tosalIke rUpase mohita ho kara aura apanA hRdaya kho kara baiThI rahI / jaba vikAlavelA huI to usakI sUhaviyA nAmaka dAsIne A kara usako byAlU karAyA aura puSpa-tAMbUla Adi de kara phira vaha apane sthAna para calI gaI / sundarI bhI apane kamareke daravAjeko bandha kara aura jharUkheko khola kara bichAnemeM baiTha gii| paharabhara rAtrike jAne para vaha tosalI rAjakumAra vahAM AyA aura vidyudutkSiptakaraNa (bIjalIkI taraha lapaka kara kahIM Upara caDha jAnekI kalA ) dvArA jharUkhemeM caDha gayA aura cupakese kamaremeM ghusa kara apane hAthoMse sundarIkI AMkheM dabA liiN| una donoMke bIcameM, phira paraspara snehapUrNa vArtA-vinoda hotA rahA aura rati-vidagdha rAjakumArake rati-vilAsase raMjita ho kara vaha sundarI usake prati atyaMta anurAgavatI ho gaI / rAtrike samApta honekA samaya A jAne para vaha kumAra jaise AyA thA vaise hI punaH apane sthAna para calA gayA / sundarI bhI ratikrIDAke zramase thakI huI zayyAmeM sUryodaya hone taka soI rhii| sUha viyA dAsI samaya para datavana-pAnI le kara AI to usane sundarIko gaharI nIMdameM soI dekhI / usane manameM socA jisakA pati paradeza gayA huA hai vaisI strIkA itane samaya taka sote rahanA acchA nahIM hai / vaha cupacApa vahIM baiThI rahI / jaba sundarI bahuta derake bAta jagI aura UTha kara baiThI huI to usane pUchA- 'svAmini, kyoM Aja itanI dera taka soI rahI?' sundarIne kahA- 'patike viyogameM sArI rAta nIMda nahIM AI, abhI abhI saberA honeke samaya kucha AMkha milii|' dAsIne pUchA- 'khAmini, tere hoThoMpara yaha kyA huA hai ?' sundarI- 'zaradIke mAre phaTa gaye haiN|' dAsIne pUchA-'terI AMkhoMmeMse yaha kAjala kaise gala rahA hai ?' sundarIne kahA-'patike viyogameM ronA A gayA, isase AMkheM malanI pddii|' dAsIne pUchA- 'khAmini, yaha tere gAloM para, totekI cAMcase lage hue jaise kSata kAheke haiM ?' sundarI bolI-'patike virahameM usakI utkaTa yAda A jAnese apane Apako jaise vaise AliMgana karaneke kAraNa kucha ho gayA hogaa|' sUhaviyAne kahA- 'maiM tere pAsa soyA karUMgI jisase eka-dUsarekA AliMgana kiyA kreNge|' sundarI bolI- 'chIH chIH, pativratAke liye yaha anucita hotA hai|' dAsIne pUchA- 'svAmini, Aja terA yaha kabarIbandha bikhara kaise gayA ?' sundarIne kahA- 'bahina, tUM baDI cAlAka hai; kaise kaise prazna pUcha rahI hai ? / pagalI, bhartAke abhAvameM zayyA tapI huI retIke TiMbeke jaise lagatI hai / usameM sArI rAta idharase-udhara uthala-puthala karate rahane para kabarIbandha kaisA saMvArA huA rahegA ? / aise aise prazna karake kyA tUM zvazurakulakA kSaya to nahIM dekhanA cAhatI?' sUha viyAne kahA- 'chIH chIH khAmini, aisA mata samajha ki tere zvazurakulakA kSaya hogA, balki isakI to parama unnati hogii|' aisA kaha kara sUhaviyA calI gaI / sundarIne bhI dUsarI rAtako rAjakumAra tosalIke Ane para usase kahA- 'yadi merA kahanA karo to kahIM dUsarI jagaha cale calo / kyoM ki jaba mere zvazurako yaha saba ka0 pra0 11
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / hAla mAlUma hogA to vaha rAjAko jA kara milegA / rAjA bhI rakSA karanA cAhegA / yadi vaha tumako jAnegA to na mAlUma kyA karegA, isaliye yahAMse nikala kara cale jAnA hI acchA hogaa|' tosalI kumArane yaha prastAva svIkAra kiyaa| usane apane makAna para jA kara kucha bahuta mUlyavAna ratnAdika sAthameM le kara, do acche tejavAn ghoDe taiyAra kiye / eka apane liye aura eka sundarIke liye / usako jharUkhese nIce UtAra ghoDe para biThAI / rAjakumAra svayaM thA isaliye kisIne bhI thAne AdimeM kahIM roka-TAka nahIM kI aura ve zaharase bahAra nikala gaye / calate calate dUrake rAjyAntarameM kahIM kisI nagarameM jA kara Thahare / ve donoM ghoDe beca diye aura pAnI bharane tathA rasoI Adi karaneke liye eka dAsIko rakha lI aura dhAnya iMdhana Adi lAne karaneko tathA gharakI caukI karaneko eka nokara rakha liyaa| isa taraha donoM paraspara atyanta sneha aura premabhAvase apanA jIvana vyatIta karane lage / khabhAvase ve donoM bahuta dAnapriya the aura khalpakaSAyI (rAgadveSAdikI manda bhAvanAvAle ) the / kisI samaya unake ghara para bhikSAke nimitta eka sAdhuyugala AyA / usako unhoMne bahuta hI sadbhAvapUrvaka AhAradAna diyA jisake puNyase agale janmameM uttama manuSya avatAra milA / ve hI tosalI aura sundarIke jIva tuma aba isa prakAra sIhakumAra aura sukumAlikAke rUpameM utpanna hue ho|' ityAdi / pAThaka isa kathAke vastu aura ghaTanAke kharUpako paDha kara samajha sakate haiM ki jinezvara sUrine apane samayake sAmAjika jIvanakI rItiyoMke citra kisa prakAra aMkita kiye haiM / tatkAlIna samAjakI dRSTise kucha niMdya aura nimna zreNikI samajhI jAnevAlI aisI ghaTanAko bhI kaisI sahAnubhUtipUrvaka zailImeM unhoMne Alekhita kiyA hai yaha bhI khAsa dhyAna denelAyaka vastu hai / dharmAdharmaviSayaka mImAMsAkI dRSTise isa kathAkA vicAra kiyA jAya to jinezvara sUrike kathanAnusAra tosalI aura sundarIkA vaha snehapUrNa sahacAra, kisI prakArake pApakarmakA sUcaka nahIM / laukika vyavahArake niyamAnusAra vivAha-saMbandhase jur3e hue strI-puruSake bIcameM paraspara prema aura sneha nahIM hai, aura usake nimittase ve yadi eka-dUsarese pRthak ho kara kisI anya vyaktike sAtha juDakara apanA sAMsArika jIvana bitAnA pasanda kareM, to jaina siddhAnta usameM dharmAdharmakA yA pApapuNyakA koI sambandha nahIM lagAnA cAhatA / jIvanake vikAsakI dRSTise- AtmAkI unnatikI apekSAse- usameM koI bhI sambandha sAdhakabAdhaka nahIM hai / aise sambandhakA acchA-burApana kevala laukika dRSTise- lokavyavahArakI pracalita rUDhi va mAnyatAkI dRSTise- hai, na ki pAramArthika arthAt AdhyAtmika dRSTise / isaliye Adhunika sAmAjika sudhArakI dRSTise kiye jAnevAle vidhavA-vivAha kiMvA lagnaviccheda viSayaka vidhAnoMkA aura niyamoMkA, athavA sAmyavAdakI naI nIti-vyavasthAkA, jisameM khecchApUrvaka svIkRta kisI strI-puruSakA sahacArakharUpa dAmpatya jIvana vaidhAnika mAnA gayA hai, jaina siddhAntake tAttvika dRSTikoNase, koI heyatva yA upAdeyatva nahIM mAnA jA sktaa| - jaina sAMpradAyika vicAroMkI carcAkA kucha citraNa - prastuta granthameM jinezvara sUrine, prasaMgavaza kahIM kahIM tatkAlIna pracalita kitanIka jaina sAMpradAyika rUDhiyoM aura anuSThAnoMkA bhI acchA citra Alekhita kiyA hai aura unake viSayameM apanA khAbhiprAya vyakta kiyA hai jo jaina saMpradAyake itihAsake adhyayanakI dRSTi se vizeSa mananIya hai / udAharaNake liye pR. 78 se 84 takameM eka manoratha nAmaka zrAvakakA kathAnaka hai vaha paThanIya hai /
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana - kathAkoza prakaraNa / manoratha zrAvakakI kathAkA sAra / caMpA nAmaka nagarImeM manoratha nAmaka eka zramaNopAsaka rahatA hai jo caitya aura sAdhugaNakI pUjAmeM sadaiva rata aura sAdharmikoMmeM vAtsalyavAlA hai / eka dina pauSadhazAlAmeM bahutase zramaNopAsaka ikaTThe ho gaye aura unameM paraspara, dAnake dene na deneke viSayameM nimna prakArakA vArtAlApa cala paDA / eka vIra nAmaka zrAvakane kahA- 'gRhasthoMke liye dAna hI eka parama dharma hai / ' taba siddha nAmaka zrAvaka bolA- 'yaha ThIka hai / kiMtu jo dravya-bhAva grAhakazuddha hai vahI dAna mokSakA kAraNa hai / ' taba ninane kahA- 'kaisA dAna dravyazuddha kahA jAtA hai ?' siddhane kahA- 'udgamAdi doSa rahita jo dAna diyA jAtA hai vaha dravyazuddha hai / ' isapara vIrane pUchA- 'to kyA deza-kAlakI apekSAse udgamAdidUSita dAna zuddha nahIM hotA ? kyoM ki AgamameM to kahA hai ki 'jayaNA' pUrvaka AdhAkarma AhAra bhI kabhI lenA ucita hotA hai / isaliye grAhakazuddha honA ThIka hai, dravyazuddhise kyA matalaba hai ?' isa para punnAne pUchA- 'grAhakazuddha kisako kahate haiM ?' ___vIrane uttara diyA- 'mUlaguNa-uttaraguNase vizuddha aisA jo sAdhu hai vaha grAhaka kahalAtA hai / usako jo diyA jAtA hai vaha grAhakazuddha kahA jAtA hai / isakA jikra bhagavatI sUtrameM hai / usase jJAta hotA hai ki - azuddha dAna bhI zuddha grAhakako diyA jAya to usase bahuta nirjarA hotI hai / isaliye grAhakazuddha dAna hI zuddha dAna hai / ' isa para duggAne kahA- 'are bhAI, aisA mata kaho, jo dAyakazuddha hai vahI zuddha dAna hai / ' taba cacca bolA-'dAyakazuddha kaisA hotA hai ?' duggane uttara diyA- 'jo dAtA parama zraddhAse detA hai vaha dAyakazuddha hai / grAhakazuddhi aura dravyazuddhise kyA matalaba hai ? dekho, rAtrimeM siMhakezarakI yAcanA karanevAlA kaise vizuddha grAhaka ho sakatA hai, to bhI dAyakazuddhike hone para grAhakako kevala jJAna utpanna ho gayA thA; aura dAtA bhI baDI bhArI nirjarAkA bhAgI banA thA / isaliye dAyakazuddhivAlA dAna hI mokSakA kAraNa hotA hai|' isapara mugdha nAmaka zrAvakane kahA- 'dAyakazuddhike vinA bhI, grAhakazuddhike na hone para bhI, aura dravyazuddhike abhAvameM bhI, tumane dAnako mokSakA kAraNa varNana kiyA hai / isaliye isameM kisI prakArake vicArakI koI AvazyakatA nahIM / jaise taise bhI dAna mokSakA nimitta hai|' rAma bolA- 'are, aisA mata pralApa kara / isa taraha to kArpaTika aura taTika Adi hRSTapuSTa bhIkhamaMgoMko diyA gayA dAna bhI mokSakA kAraNa kahanA paDegA / ' * mugdha bolA - 'isameM jaina matase viruddha kyA hai ? diyA huA dAna mokSakA hI kAraNa honA cAhiye / nahIM to phira "jina bhagavAnne kabhI anukaMpA dAnakA niSedha nahIM kiyA" aisA jo zAstravacana hai usakA kyA artha hogA?' ___rAmane kahA- 'chI: chIH, are mahAnubhAva isa taraha ghoDekI pUMchako bachaDeko cipakAnekI koziza na kara / suna maiM tujhe eka laukika AkhyAna isa viSayameM kahatA huuN|
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / rAmakA kahA huA laukika AkhyAna / kisIeka dezake koI nagarameM eka caturvedI brAhmaNa rahatA thaa| vaha chAtroMko veda paDhAye karatA thaa| eka daphaha kinhIM chAtroMne usase kahA- 'hamako vedAnta par3hAiye / vaha unakI yogyatAkI parIkSA karaneke nimitta bolA- 'usake liye to kucha kriyA karanI paDatI hai / ' chAtroMne pUchA- 'so kaisI ?' usane kahA'kAlI caturdazIke dina zvetavarNake chAga ( bakare )ko mAranA hotA hai; lekina aisI jagaha para, jahAM koI bhI na dekhatA ho / phira usakA mAMsa pakA kara khAnA cAhiye / bAdameM vedAntakA zravaNa karanekI yogyatA prApta ho sakatI hai|' isa bAtako suna kara, unameMse eka chAtra zveta chAgako le kara kAlI caturdazIkI rAtriko gAMvake bahAra kahIM nirjana sthAna para gayA aura usa bakareko mAra kara, upAdhyAyake pAsa le aayaa| upAdhyAyane samajha liyA ki yaha ayogya hai| isameM kucha bhI vicAra-zakti nahIM hai| isase usako vedakA rahasya kucha nahIM batalAyA / eka dUsarA chAtra bhI isI taraha bakareko le kara ekAnta sthAnameM gayA / lekina usane kucha vicAra kiyA / dekhA to Upara AkAzameM Tiga-miga Tiga-miga karate hue tAre mAnoM usakI ora tAkate hue najara Aye / isase vaha zUnya aise eka mandirameM gyaa| socatA hai to vahAM bhI vaha devatAkI mUrti mAnoM use dekha rahI hai aisA pratIta huaa| bAdameM vaha phira kisI eka zUnya ghara (khaNDahara )meM gayA, to vahAM bhI use vicAra huA ki - maiM svayaM ise dekha rahA hUM, yaha bakarA bhI mujhe dekha rahA hai; aura jo koI antarjJAnI puruSa hogA vaha bhI ise dekhatA hI hogaa| phira upAdhyAyane to yaha kahA hai ki- "jahAM koI bhI na dekhatA ho vahAM ise mAranA" isase isakA tAtparya to yaha mAlUma hotA hai ki ise na mAranA cAhiye / ityAdi / isa AkhyAnake rahasyase yaha bAta samajhanI cAhiye ki-duHkhitoMmeM anukaMpAbhAva rakhanA hI anukaMpAdAna hai / aura aise duHkhita saMsAravAsI saba jIva haiM / isaliye pRthvI Adi asaMkhya prakArake jIvoMkA vinAza karake AhAra banAnA aura usako vaise grAhakoMko dAnarUpameM de kara anukaMpA karanA saMgata nahIM hai / kyoM ki isake liye jo ve trasa-sthAvara jIva mAre jAte haiM ve kyA apane vairI hai ? aura ve kyA anukaMpAke yogya nahIM hai ? yadi aisA na hotA to bhagavAn , jo ki ekamAtra parahitameM hI nirata the, unhoMne kyoM nahIM bAvaDI-kUeM-tAlAva Adi banavAnekA upadeza diyA / isa liye paramArtha bhAvase sarva sAvadha yogakA tyAga hai vahI anukaMpA dAna hai / vaisA tyAga sAdhuko hI hotA hai / zrAvakako to vaha dezamAtrase hotA hai / isaliye apanI apanI bhUmikAke ucita dIna Adi janoMko grAsa AdikA dAna denA vaha ucita dAna kahalAtA hai / isaliye sUtrakA artha vicArapUrvaka karanA caahiye| ___ yaha suna kara, sira hilAte hue jallane kahA - 'maiMne ina saba bAtoMse yaha artha samajhA hai, ki "kisIne, kisIko, kucha nahIM denA cAhiye / " jaisA ki chAtra-chAga nyAyase siddha hotA hai / ' ___ taba eka sAla nAmaka aura bhAI bolA- 'are devAnupriya, tUMne kucha bhI ThIka nahIM samajhA hai / kaha to yaha tUMne kaise samajhA ki "kisIne, kisIko, kucha nahIM denA cAhiye ?" - jallane javAba diyA- 'dravyazuddha to kucha bhI nahIM hai / kyoM ki aciMtita aisA to kisIko saMbhava hotA nahIM / sAdhuko dAna denA yaha to sabhIko ciMtita hI hotA hai / aura isakA to tuma niSedha karate ho / dAyakazuddhi bhI kisIkI nahIM hotI / kyoM ki kahA to yaha hai ki nyAyamArgase prApta annapAnI Adi dravyakA dAna hI dravyazuddhi kahalAtA hai / vaha nyAyamArga hama jaise kUTa aura kapaTa karmase vyavahAra karanevAle baniyoMke yahA~ kaisA / isaliye hamArA diyA gayA dAna dravyazuddha kaise ho sakatA hai / /
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoM kA vizeSa vivecana - kathAkoza prakaraNa / 85 yadi isako dravyazuddhi mAna bhI lo, to bhI dAyakazuddhi kahAM hai ? kyoM ki dAyakazuddha dAna vaha hai jo nirAzaMsa bhAvase diyA jAtA hai / so to hamameM hai nahIM / saba koI dAkSiNyatA aura AzaMsA ( lAbhAkAMkSA ) ke bhAvase dAna detA hai / dAkSiNyatA jaisI ki - mujhe sabhA meM gurumahArAjane bulAyA thA; AzaMsA jaisI ki - paralokameM mujhe sukha milegA / isaliye aise dAnameM kahAM dAyakazuddhi rahI / isItaraha grAhakazuddhi bhI nahIM hai / kyoM ki zAstrakA kathana hai ki eka bhI zIlake aMgakA nAza hone para sabhI zIlAMgoM kA nAza hotA hai / AgamameM kahA hai ki - "manasA Adi karaNoMke bhedase, AhArAdi kAraNameM, sAtA Adiko lakSya karake, pRthvi AdikameM, kSAMti Adi dharmoMkA viparyaya na honA cAhiye" so aisA honA zraddhAmeM nahIM baiThatA / isaliye grAhakazuddhi bhI kaise kucha ho sakatI hai ? / ' / - jalakI ye saba bAteM suna kara vahAM baiThe hue kekA, pUnA, dharmA Adi bola UThe ki - 'are aisA mata bola / aisA kahane para to tUM midhyAtvI bana jAyagA / kyoM ki zAstravicArakA viparyaya karanA hI to mithyAtva hai / isake sivA viparyAsake sira para koI sIMga thoDe hI najara Ate haiM / isaliye tUMne yaha saba bAteM mithyArUpase kahI haiM / isakI AlocanA kara aura prAyazcitta le, nahIM to durgatimeM jAyagA isa para vahAM baiThe hue dattane kahA- 'isa bAta para to mujhe eka AkhyAnaka yAda A gayA hai jo sunanA cAho, to sunAUM / ' sabane kahA- 'hAM hAM, sunAo sunAo' - taba dattane nimnagata AkhyAna kahA / dattakA kahA huA AkhyAna / 1 eka gaccha meM pAMca sau sAdhu, aura eka hajAra sAdhviyoMkA parivAra thA / sAdhuoM meM koI aisA ( asamartha ) nahIM thA jo nityavAsa rahaneke yogya ho / ve saba guruke sAtha vicarA karate the / AryikAoM meM kucha aisI (vRddhAyeM ) thIM jo kisI eka nagara meM prAyaH sthira rUpase rahA karatI thiiN| unameM eka rajjA nAmaka sAdhvI thI jo galatkuSThA thI, isaliye vaha sabase alaga eka dUsare upAzrayameM rahatI thI / isa taraha ekAkinI rahane ke kAraNa vaha khinna rahA karatI thI / eka dina vaha una anya sAdhviyoMke pAsa AI aura yathAyogya vaMdanAdi karake baiTha gaI / taba una AryAoMne pUchA - 'mahAnubhAvA terA zarIra kaisA hai ?' to usane kahA - 'prAsuka pAnIke pIneke kAraNa yaha merA zarIra aisA ho gayA hai / ' usakI bAta ko suna kara una AryAoMke zarIra meM kaMpa ho AyA / 'isa prakArakA prAsuka pAnIse hamArA bhI zarIra kahIM aisA na ho jAya / isaliye hameM bhI kyoM aisA pAnI lenA cAhiye' - isa prakArakI ciMtA unake manameM hone lagI / eka AryAne socA- 'yaha kathana ThIka nahIM hai / kyoM ki tIrthaMkara bhagavAna to sarva bhAvoM ke svabhAvako jAnane vAle haiM, parahitanirata aura vigatarAgadoSa haiM, so ve kaise isa loka aura paralokameM pratyavAya karanevAlI kriyAkA upadeza kara sakate haiM ? isase isakA kahanA saMgata nahIM mAlUma detA / ' isa prakAra usake manameM atyaMta saMvegabhAva utpanna ho gayA aura usake phalasvarUpa usako kevala jJAnakI prApti ho gaI / usane phira apane jJAnase yathAsthita vastusthitiko jAna liyA aura bolI ki - 'halA AryAo, tuma mata viciMtita bano / maiMne kevala jJAnase jAna liyA hai aura tumako kahatI hUM, ki tumane jo manameM yaha vicArA hai ki hameM prAsuka pAnI nahIM pInA cAhiye; isake liye tuma AlocanA karo aura prAyazcitta lo / aura rajjA, tUM isa prakAra pAnIkA doSa nikAlatI huI tIrthaMkaroM kI AzAtanA ( avajJA ) karatI hai| isase to tUM anaMta bhavoM taka saMsAra meM bhramaNa karegI / teMne dhannA vaNikke lar3ake kA muMha jo seDese bharA huA thA, usako sApha kiyA thA aura ThaMDe ( kacce ) pAnI se dhoyA thA;
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / isase pravacana devatA tujha para kupita huI ki-aisA karake tujhane AryAdharmako ladhutAse dUSita kiyA hai aura ataeva tujhe isa duSkRtyakA phala milanA cAhiye / isaliye usane tere AhArameM kuSThajanaka yoga (vastu) milA diyA aura usase terA zarIra aisA ho gayA / isameM pAnIkA koI doSa nahIM hai / ' suna kara saba AryAoMne AlocanA kI / rajjAne pUchA - 'bhagavatI ! maiM bhI zuddha ho sakatI hUM ? / ' kevalI (AryA ) ne kahA- 'kyoM na zuddha ho sakatI hai, yadi koI prAyazcitta de to / ' isa para vaha bolI 'bhagavatI, Apa khayaM kevalI haiM, to phira Apase adhika anya kauna samartha ho sakatA hai ?' kevalIne kahA - maiM bhI de sakatI hUM, yadi zuddhike yogya koI prAyazcitta dekhU to| kiMtu taiMne jisa kuvacana dvArA tIrthakarakI AzAtanA kI hai aura usase jo karmabandha huA hai vaha to kisI prAyazcittase chUTa nahIM sakatA - vaha to avazya bhoganA hI pddegaa|' ityAdi / ___ isase vaha datta kahatA hai ki- 'he mahAnubhAvo, yadi yaha bAta saca jAno to phira kyoM kahate ho ki prAyazcitta lo / isa kathAnakake anusAra to isake liye koI prAyazcitta hI nahIM ho sakatA / / taba jallane pUchA- 'isameM tIrthaMkarakI kyA AzAtanA huI hai|' dattane kahA- 'suno, tumane kahA ki koI sAdhu nahIM hai / bhagavAn varddhamAna khAmIne kahA hai ki bhAratavarSa meM duppasaha AcAryaparyaMta cAritra rahaigA / so tumAre kathanake mutAbika bhagavAna mRSAvAda bolanevAle hue / aura phira jo ye dharmA aura kekA Adi zrAvakajana, jinakI icchA pravrajyA lenekI ho rahI hai, inake manameM bhagavAnake vacanameM viparyAsabhAva paidA hogA / jaisA ki tumane kahA ki-eka zIlAMgake mAzase sabhI zIlAMgoMkA nAza hotA hai to phira pravrajyA lenese kyA phala milegaa| isase ye pravrajyAvimukha baneMge / aise anekoMke pravrajyAvimukha banane para zAsanakA viccheda hogaa| jo pravrajyAvimukha hoMge unake manameM kuvikalpa paidA honese ve mithyAbhAvako prApta ho kara, ananta saMsArameM paribhramaNa karate rheNge| ve phira una ananta bhavoMmeM ananta jIvoMkA nAza karate raheMge jisakA pApa karmabandha tumako bhI lgegaa| phira tumane yaha bhI kahA ki koI zrAvaka bhI nahIM hai / so aisA suna kara jinake manameM kucha dharmakI zraddhA utpanna hotI hogI ve samajheMge ki yaha dharma to khAlI viTaMbanAoMkA sAramAtra hai; isaliye isakA pAlanA nirarthaka hI hai / isa prakAra na sAdhu hoMge, na zrAvaka hoMge aura nA hI phira jaina zAsana hogA / isaliye isa prakArakA kathana karate hue tumhAre liye, rajjA AryAke udAharaNakI taraha, kaisA koI prAyazcitta ho sakatA hai ? ___ ina zrAvakoMkI aisI vicitra tarkAbhAsavAlI bAteM suna kara pAsa nAmaka zrAvaka jo kucha vizeSa jAnakAra thA, bolA- 'are mahAnubhAvo, tuma koI svAdhyAya kyoM nahIM karate ho; tumako ina vicAroMse kyA prayojana hai ? kyoM ki zAstrake AdezAnusAra jo gItArtha nahIM hai unheM na to koI dezanA karanI cAhiye, na koI vastuvicAra karanA cAhiye / vaha yuktAyukta kathanako ThIka nahIM jAna sakatA / aura phira jAnate hueko mI dharmAbhimukha manuSyoMko vighnakAraka ho aisA koI kathama nahIM karanA cAhiye / kevala sUtramAtrake paDhanese athavA jAnanese aura arthAgamakI upekSA karanese koI jAnakAra nahIM kahA jA sakatA / tumane jo zIlAMgavinAza AdikI bAteM kI haiM unake bAremeM bahuta kucha utsarga-apavAdarUpa zAstra-upadeza hai| ___ ityAdi bAteM kahate hue usa pAsa zrAvakane phira bakuza-kuzIla Adi sAdhuoMke bheda batalAye / aura kahA ki- vartamAnameM inhIM sAdhuoM dvArA dharmakA pravartana hotA rahatA hai / isa liye tumako guNagrAhI bana kara, sAra-asAra vibhAgakA cintana karate hue, guNoMkA pakSapAta karanA cAhiye / yathAzakti unakI bhakti
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana - kathAkoza prakaraNa / 1 1 karanI cAhiye / kyoM ki Aja bhI hameM aise kaI sAdhu dikhAI dete haiM jo dravya - Adike pratibandhase rahita haiM, yathAzakti dinako bhI svAdhyAya karate haiM aura vikathAse dUra rahate haiM / prAyaH samitiyoMke pAlanameM apramatta hote haiM, yathAsphuTa jainAgamoM ke sArakI prarUpaNA karate haiM aura eSaNAsamitipUrvaka AhAragaveSaNA karate haiM / to phira aisA kaise kahA jAya ki sAdhu nahIM haiM / isaliye he bhAiyo, anyathAbhAva na karanA cAhiye / isI taraha kaI zrAvaka bhI zuddha dAyaka hote haiM / aura yaha jo kahA ki - saba kucha ciMtita hI hotA hai, so bhI sAdhuoMke pratyanIka aise pApiSThoMkA midhyAbhiniveza hai / kyoM ki sAdhu vikAla samayameM to AhArake liye nikalate nahIM / aura phira kyA tumhAre gharoMmeM, rasoI kara leneke bAda aise mUga Adi nahIM bacate rahate haiM, jo gau Adiko khilAye jAte haiM ? | kyA baccoM ko sabere khilAneke liye, gharoMmeM cAvala Adi vaghAra kara nahIM rakhe rahate ? aura apane gharoM meM vikAlameM pakAe hue mAMDa Adi jo havAdAnameM rakhe rahate haiM kyA tuma unheM nahIM jAnate ! yaha saba jAnate hue bhI yaha kaise kahate, ho ki sAdhuoM ko zuddha dAna mila hI nahIM sakatA / aisA kahane se to jo AdhAkarmAdika AhAra grahaNa karanevAle zithilAcArI sAdhu haiM unakA sthirIkaraNa hogA, aura jo udyata - vihArI haiM unakI avajJA hogI / vaha abhavya yA durbhavya hI kahalAyegA jo isa prakArake vacanoM dvArA sAdhuoMkI tarapha bhaktibhAva rakhanevAloMkA zraddhAbhaMga karatA hai / bhaktipUrvaka dAna denevAloMko dekha kara jo koI zithilavihArI hotA hai vaha bhI AdhAkarmAdikA grahaNa karanese lajjAnubhava karatA hai / paraMtu yadi, jo AdhAkarmAdi grahaNa nahIM karate haiM unake liye bhI tumhAre jaise aisA kahe ki ve grahaNa karate haiM to, phira zithila - vihArI ulaTA lajjA choDa kara hI AdhAkarmAdike grahaNa meM pravRtta hogA / isaliye anajAnoMke sAmane sarvathA khule muMhase kevala karmabandhakA hI kAraNa honevAlA aisA vivAda na karanA cAhiye / isa viSaya meM sAdhuoMke pAsa maiMne eka AkhyAnaka sunA hai jo maiM tumheM sunAnA cAhatA hUM / yaha suna kara ve saba bole sunAo / taba pArzvazrAvakane yaha kathAnaka kahA B pArzva zrAvakakA kahA huA kathAnaka / yosrakinI nagarI meM eka puNDarIka rAjA thA aura usakA choTA bhAI kaNDarIka yuvarAja thA / vahAM para eka samaya sthavira (sAdhu) aae| donoM bhAI unheM vandana karane gaye / dharmopadeza suna kara ve apane ghara para Aye, to rAjAke manameM upadeza suna kara viraktabhAva ho AyA / isaliye usane apane choTe bhAIse kahA - 'maiM dIkSA lenA cAhatA hUM, isaliye yaha rAjyabhAra tuma grahaNa karo / ' yuvarAjane kahA- ' svayaM hI dIkSA lenA cAhatA hUM / isaliye rAjyakA pAlana tuma hI kro| tumhAre sivA rAjyadhurAko dhAraNa karane yogya aura koI nahIM hai / ' yaha suna kara rAjAko apanA vicAra sthagita rakhanA paDA / kaNDarIkane ast dhAmadhUmake sAtha dIkSA lI / vaha khUba tapasyA karane lagA / do-do dina ke upavAsa niyamita rUpase karate rahate, kucha kAla bAda use baDI bhayAnaka khujalIkA roga ho gayA / dhIre dhIre vaha roga asahya ho kara dAhajvarake rUpameM pariNata ho gayA / sthavira phira ghUmate-phirate usI puNDarIkinI nagarImeM Aye aura gAMvake bahAra udyAnameM Thahare / rAjA aura anya prajAjana vandana karaneko gaye / sthavirakA dharmopadeza sunA / rAjAne apane bhAIko rogagrasta dekha kara guruse kahA - 'Apa merI yAnazAlAmeM A kara ThahareM; jisase vaidha, auSadha aura pathyAdike yathAprayoga dvArA maiM kaNDarIkakI paricaryA kara sakUM / ' gurune svIkAra kiyA / ve yAnazAlA meM jA kara Thahare / rAjAne paricaryA karAnI zurU kI / rUkSatA ke kAraNa vaha roga huA thA isaliye snigdhavastuoMke prayoga dvArA usakI pratikriyA prAraMbha kI gaI / lakSapAkAdikase abhyaMga karAyA 612
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / jAne lagA aura nAnA prakArake vyaMjanoMse pUrNa, uSNa evaM snigdha bhojana diyA jAne lagA / soneke liye komala sparzavAlI zayyA banAI gaI / ina upacAroMse kucha hI samayameM usakA zarIra ThIka ho gayA / taba guru vahAMse vihAra karanekA vicAra karane lage / paraMtu kaNDarIka, vaise parityAgI ho kara bhI AhArAdimeM mUcchita ho kara, vahAMse vihAra karane kI icchA nahIM rakhane lagA / rAjA usake abhiprAyako kisI prakAra jAna kara kahane lagA- 'dhanya ho bhAI ! tuma, jo isa prakAra snehake bandhanako chor3a cuke ho aura hama tumhAre viraha se kAtara bane hue haiM / tuma apane guruke sAtha vihAra karaneko udyata ho rahe ho so ThIka hI hai; kyoM ki tumhAre jaise parityAgiko vahI zobhA detA hai / paraMtu kabhI kabhI hamArA bhI smaraNa karate rahanA / ' yaha suna kara kaNDarIkane manameM socA - 'bhAI ke manameM to mere viSaya meM aisI saMbhAvanA ho rahI hai / maiM ise kaise anyathA karUM ? isaliye mujhe yahAMse vihAra karanA hI acchA hai / ' yaha vicAra kara vaha bolA'gurumahArAja jaba vihAra karanA cAhate haiM taba mujhase kaise yahAM para rahA jA sakatA hai ?' suna kara puNDarIkane kahA - 'so to tumhAre jaisoMke yogya hI hai|' isa prakArake upAya dvArA rAjAne use vahAMse vihAra karavAyA / " ityAdi / pArzva zrAvaka kahatA hai - 'isa prakAra anya sAdhuko bhI- jo koI kisI prakArase zithilamanaska ho jAtA ho to - anukUla vacana dvArA vizvAsa utpanna karake vihArakAryameM udyata banAnA cAhiye / aura jo koI apanI vAcAlatA dikhalA kara pratyanIka bhAvako prakAza karatA hai aura karNakaTu aisA asaMbaddha kathana susAdhuke viSayameM karatA hai; tathA yathAsthita Agamako na jAnatA huA bhI tadviSayaka vicAroMmeM sira mAratA hai, vaha zAntasvabhAvI sAdhuoM meM bhI 'kupitabhAvakA' AvirbhAva karatA hai / isa prakAra sAdhuoMke viSayake kuvicAroMko suna kara abhimukha janoMko dharmameM vighna hotA hai aura sAdhuoMko asamAdhi / sAdhukA abhyAkhyAna karanese jIvako dIrgha saMsArIbhAva ( bahuta kAla taka saMsArameM paribhramaNa karate rahanekA pApakarma ) prApta hotA hai; aura Isara kI taraha atyaMta duHkhakA bhAgI banatA hai / ' yaha kathana suna kara ve saba zrotAjana bole ki - 'bhAI, vaha kaunasA Isara thA, jisane sAdhukA abhyAkhyAna karanese dIrghasaMsAritva prApta kiyA ?' isa para pArzvane nimna prakAra Isara kI kathA kaha sunAI - pArzva zrAvakakA kahA huA IzvarakA kathAnaka / atIta kAlameM eka gAMvameM eka AbhIraputra pAsa ke kisI dUsare gAMvase, kisI prayojanake nimitta ayA / usa gAMva meM rAtako eka tIrthaMkara mokSa prApta hue, isase devatAoMne A kara vahAM udyota kiyA aura vimAnoM se AkAzako AcchAdita kara diyA / AbhIradArakako yaha dRzya dekha kara Azcarya huA aura vaha manameM socane lagA, ki aisA maiMne kabhI kahIM dekhA hai / isa prakAra ciMtana karate hue use jAtismaraNa jJAna ho AyA / pUrvajanma meM sAdhudharmakA pAlana karake vaha mara kara svargameM gayA thA - - isakA sAkSAtkAra use huA aura usa janmameM jJAnakA jitanA adhyayana kiyA thA usakI smRti ho AI / usakA mana phira saMvignabhAvako prApta ho gayA aura usane svayaM paMcamuSTi loca kara sAmAyika vrata le liyA / devatAne A kara use sAdhuveSa upakaraNa de diye / vaha phira eka vicitra sthAnameM jA kara baiTha gayA jahAM logoMkA samUha bhI A A kara jamane lagA / vaha una logoMko dharmopadeza dene lagA / isa prasaMga meM, usa prasiddha gozAlaka ( jo bhagavAna mahAvIrakA ziSya bana kara pIchese unakA pratispardhI dharmAcArya banA thA ) kA jIva jo usa samaya, Isara nAmase koI kulaputrakake rUpameM avatarita huA thA, vaha bhI usa janasamUhameM A kara baiTha gayA / usane phira usa pratyekabuddha muniko pUchA, ki 'tumhArA janma
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya anthoMkA vizeSa vivecana - kathAkoza prakaraNa / kahAMkA hai aura kisake beTe ho ?' vaha sAdhu vItarAga thA, mithyA nahIM bolane vAlA thaa| usane kahA'maiM amuka gAMvake amuka AbhIrakA putra huuN|' isa para Isarane pUchA- 'kisake pAsase tumane yaha vrata liyA hai aura kisase zAstra paDhA hai ?' sAdhune uttara diyA- 'kisIse nahIM, maiM pratyekabuddha ( khayaM dIkSita) huuN|' yaha suna kara usa Isarane logoMko uddeza karake kahA- 'are, dekho to sahI, AbhIraputra ho kara aura kisIse kucha na paDha kara, hamako Thaga rahA hai / to kyA hama tujhase bhI hIna haiM jo tere pAsa dharma suneM / are, UTho, calo, yaha kyA jAnatA hai ? / kisI gaNadhArIke pAsa caleM / ' sAdhu para AkSepa karanevAle usake vacanako suna kara vahAM baiThI huI janasabhAko AghAta huA / kiM tu yaha to eka tuccha kiMkara hai, aisA soca kara kisIne kucha kahA sunA nahIM / saba cupa ho kara baiThe rahe / vaha UTha kara, gAMvameM jahAM dUsare gaNadhArI sAdhu the vahAM gayA / vahAM para vyAkhyAna cala rahA thAusameM viSaya AyA, ki jo pRthvIkAyakA saMghaTTa karatA hai usako usa nimittase honevAlA karmabandha cha mahinoMkI vedanA bhugatane para chuTatA hai, paritApa karanevAleko bAraha varSakI vedanA bhugatane para aura upadrava karanevAleko lAkha varSa taka vedanAnubhava karane para chuTatA hai / ' yaha suna kara Isara bolA - 'aho sAdhumahArAja, kyoM aisA AlajAla bola rahe ho! tuma to aisA kaha rahe ho jise suna kara koI bhikSA bhI tumheM deneke liye taiyAra na hogA / tuma svayaM pRthvIpara calate ho to phira kaise saMghaTTa yA paritApa nahIM hotA aura mUtra aura viSThA karanese upadrava bhI karate hI ho / isase to tuma anyathAvAdI aura anyathAkArI siddha hote ho / are bhAiyo, UTho isake pAsase, aura jahAM vaha pratyekabuddha upadeza kara rahA hai usake pAsa clo|' aisA kaha kara vaha vahAMse phira usI jagaha gyaa| vahAM bhI usa samaya usI viSaya para vyAkhyAna ho rahA thaa| taba Isara bolA-'aho mahArAja, aisA anApa-sanApa mata kaho / tuma AbhIraputra ho kara kyA jAnate ho ? kyA pRthvI Upara calate hue tuma saMghaTana, paritApa, upadravAdi nahIM karate ? isase to tumhArI pravrajyA hI nirarthaka hai / sadaiva pRthvIkAyakA saMghaTanAdi janita karma paralokameM jA kara bhoganA hotA hai / isaliye tuma ThIka dharmopadeza karanA nahIM jAnate / are logo, UTho yahAMse aura Ao mere pAsa / maiM svayaM tumako aisA acchA dharmopadeza sunAtA hUM jo sukhapUrvaka kiyA jA sake / ' aisA kahatA huA vaha dUsarI jagaha jA kara baiTha gayA aura Ane-jAne vAle logoMse apanA manaHkalpita upadeza karane lgaa| isa taraha usake kahate hue, dharmAbhimukha janoMko viparyayabhAva paidA karate hue, abhinava dharmiyoMko sandahezIla banAte hue, dRDhadharmiyoMko savizeSa kaluSitabhAva upajAte hue aura sAdhuoM para abhyAkhyAna dete hue usane sAtavIM narakakA AyuSya upArjana kiyA / itanemeM bhavitavyatAke vaza usake sirapara bIjalI paDI aura mara kara vaha sAtavIM narakameM gyaa| isaliye he bhAIyo, aise vicAroMse koI matalaba nahIM hai / sAdhujanoMkI nindA karanese nizcita rUpase durgati hotI hai / isa kathanako suna kara, una saba zrAvakoMko saMvegabhAva ho AyA aura ve saba bole ki 'bhAI, tumane jo kahA hai so sahI hai / ' ___ isa avasara para manorathane kahA - 'jo mandabhAgya hote haiM unhIMko aise asad vikalpa huA karate haiM / jo aisA kahate haiM ki sAdhuoMko aciMtita kaise prApta ho sakatA hai? - so suno, tuma jAnate hI ho ki merI dukAna para roja seMkaDoM ghaDe ghIke liye-diye jAte haiM aura bece jAte haiM; seMkaDoM mana guDa-khAMDakA lena-dena hotA hai; seMkaDoM hI gAMThe kapaDekI lI-dI jAtI haiM aura hajAroM hI kaMbala kharIde aura bece ka0 pra0 12
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara suuri| jAte haiN| aise kArobAravAleke vahAM sAdhuoMko koI vastu lenemeM kaise koI aneSaNIya doSa laga sakatA hai| isaliye bhAIyo, Aja maiM tumhAre sAmane yaha abhigraha letA hUM ki jitane bhI sAdhu isa caMpAnagarImeM vihAra karate hue AyeMge una sabako maiM ghI, guDa, vastra aura kaMbala, jitanI mAtrAmeM Avazyaka hoMge utane dUMgA, taba taka ki ve apanI anicchA prakaTa nahIM kreNge| isa prakArakA abhigraha karate hue usane apane vizuddha pariNAmoMke kAraNa vaimAnika jAtIya ucca koTike devabhavakA AyuSya karma upArjita kiyaa| aisI pratijJA le kara vaha phira prayatnapUrvaka sAdhuoMke AgamanakI pratIkSA karatA rahA paraMtu una dinoM vahAM koI sAdhu Aye gaye nahIM aura usake abhigraha kI saphalatA huI nhiiN| isI bIcameM phira usakI mRtyu ho gaI / apane zubha pariNAmake kAraNa mara kara vaha IzAna devalokameM indrata rUpameM utpanna huaa| vahAMse cyuta hone para mahAvidehameM janma le kara mokSa prApta kregaa|' isa kathAnakagata varNanase pAThakoMko isakA kucha parijJAna bhI hogA ki usa samayameM jaina zrAvakoMke bIcameM sAmAnya carcAke kaise kaise viSaya hote the aura kisa taraha ve paraspara vicAra-vinimaya kiyA karate the| isa kathAse yaha bhI jJAta hogA ki usa samayameM bhI zrAvakoMmeM aisA eka varga thA, jo vartamAnakI taraha, sAdhuoMke AcAra-vicAroMke viSayameM zaMkA-kuzaMkAeM kiye karatA thA tathA zAstrokta AcArake pAlanake vAremeM sandehazIla rahatA thA / sAdhuoMke dharmopadezakA pradhAna lakSya bhI yA to zAstroM kI citra-vicitra bAtoMkA varNana kara logoMko buddhivAdase vimukha kara zraddhAjIvI banAnekA hotA thA, yA sAdhuoMkI vidyamAna sthitikA samarthana kara unakI tarapha zrAvaka janoMkA bhaktibhAva baDhAnekA hotA thaa| jinezvara sUrine isa kathAkozameM, ukta kathAke atirikta sAdhuoMkI zraddhApUrvaka bhakti-upAsanA karanese aura unako anna-vastrAdikA dAna denese parajanmameM kaisA puNyaphala milatA hai tathA isake viparIta sAdhuoMkI nindA jugupsA karanese evaM unapara doSAropaNa karanese kaisA pApaphala milatA hai- isake varNanameM aura bhI kaI kathAnaka Alekhita kiye haiN| inameM kaI kathAnaka to kathA-vastukI dRSTise aura sAmAjika nItirItike dRSTi se bhI acche manoraMjaka tathA hitabodhaka hai / jainadharmakA yaha siddhAnta hai ki manuSyakA koI bhI kRtya yA karma kevala usake bAhya kriyAkalApake kharUpa parase hI zuddha yA azuddha nahIM samajhA jAtA / usa kRtya yA karmake pIche karanevAlekI jo manovRtti hotI hai vahI usake zuddha-azuddha bhAvakI sarjaka hotI rahatI hai / lokavyavahArakI dRSTise bahuta kucha dAna-dharma karanevAlA manuSya bhI antaraMgake zuddha bhAvake binA kucha puNyalAbha nahIM kara sakatA / isaliye prastuta granthameM, granthakArane dAna dene vAle aura dAna lene vAle arthAt dAtA aura grAhakake Antarika aura bAhya aise zuddhAzuddha bhAvoMkA tathA karmoMkA, zubhAzubha phala batalAneke liye aneka kathAnakoMkA gumphana kiyA hai| Upara likhe gaye manorathake kathAnakameM yaha batalAyA gayA hai ki usane kisI vastukA dAna na de kara bhI, kevala apane dAnazIla manobhAvake kAraNa, ucca prakArakA devajanma prApta kiyaa| agale eka kathAnakameM yaha batAyA hai ki bahutasA dAna de kara bhI, manakI saMkucitatAke kAraNa, eka yakSa nAmakA zrAvaka uttama prakArake phalase vaMcita huA / ___ yaha kathAnaka AdhyAtmika bhAvasUcaka ho kara bhI kharUpase manoraMjaka hai isaliye pAThakoMke nidarzanArtha isakA sAra bhI de dete haiM / kathAnaka isa prakAra hai
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoM kA vizeSa vivecana-kathAkoza prakaraNa / yakSa zrAvakakA kathAnaka / isa bhAratavarSake vasaMtapura nAmaka nagarameM yakSa nAmakA eka zramaNopAsaka sAdhuoMko zuddha aise bhakta pAnAdikA dAna karatA huA rahatA thA / eka dina, tapase jisakA zarIra kRza ho gayA hai, kezalocase jisakA mastiSka zuSka carma ho gayA hai aura jalAdika saMskArake abhAvake kAraNa jisakA deha. vivarNa ho gayA hai aise anagAra tapassIko, bhikSAke nimitta apane gharakI tarapha usane Ate dekhaa| usa munikA nAma sudatta thA / yakSa use Ate dekha, ekadama UTha khaDA huA aura ghIse bharA huA bhAjana le kara zraddhApUrvaka use deneko tatpara huA / sudatta muni antarjJAnI thaa| usane yakSake zraddhAzIla manobhAvakI tara-tamatAkA cintana karate hue manameM paryAlocana karanA zurU kiyA, ki aise zraddhAzIla jIvakA kaisA AyuSyabandha hotA hai / yakSa baDI bhaktise usake pAtrameM ghI DAlane lgaa| pAtra pUrA bhara gayA, to bhI sAdhu apane manovicArameM magna honeke kAraNa, 'basa, bhAI basa karo' Adi kucha nahIM bolA / yakSa ghI DAlatA hI rahA aura pAtrake bhara jAne para vaha phira usameMse bahAra nikala kara nIce girane lgaa| ise dekha kara yakSakA mana vicalita ho gayA / vaha socane lagA - yaha sAdhu kaisA pramatta hai jo 'basa bhAI aba basa kara' Adi kucha nahIM bola rahA hai / isako yaha dAna denese kyA phala hai ? / jyoM jyoM isa prakArakA vicAra usake manameM ugra hotA jA rahA thA, tyoM tyoM usakA pUrvameM bandhA huA zubha AyuSya bhI kSINa hotA jA rahA thA aura vaha apane ucca bhAvoMse nIce giratA calA jAtA thaa| usakI usa mAnasika kriyAko jAna kara sAdhuke muMhase yaha zabda nikala gayA ki 'are bhAI nIce mata gira !' suna kara yakSane kahA 'yaha sAdhu to unmatta mAlUma detA hai jo girate hue ghIko rukane kA kahatA hai / ' sAdhune bhI ghI zabdako suna kara usakI tarapha dhyAna diyA aura jamIna para girate hue usa ghIko dekhA / vaha bolA- 'mithyA me duSkRtam' (maiMne jo duSkRt kiyA usake liye khinna hUM) aho, ghI dula gayA !' taba yakSane kahA'itanI dera kahAM gayA thA jo aba 'micchAmi dukkaDa' de rahA hai ? tUMne ghIko giraneke liye ToMkA, lekina yaha na rukA / ghI koI thoDI hI AjJAdhIna vastu hai jo rukajAnekI AjJA suna kara bandha ho jAya / ' sAdhu sudattane kahA- 'are bhAI, kyoM aise ullaMTha vacanase apanI AtmAko ThagatA hai / yaha to tere liye aura bhI phoDe para phunasI jaisA ho rahA hai / ' suna kara yakSane manameM socA 'yaha sAdhu kyoM aisI asambaddha bAta bola rahA hai ? aura phira bolA 'bhagavan , yaha ApakA saroSa vacana hai / ' taba sAdhune kahA-'mere manameM na pahale, na vartamAnameM aura na bAdameM koI roSa hosakatA hai / jaisA maiMne dekhA vaisA kahA hai| taba yakSane vinamra ho kara kahA 'bhagavan , batAie yaha kyA bAta hai ?' taba munine kahA- 'jaba maiM tere gharameM mikSAke liye praviSTa huA taba jJAnase tere manobhAvoMkA paryAlocana karanemeM ekAgra ho gayA / maiMne jJAta kiyA ki tUM vizuddha pariNAmake kAraNa, pratikSaNa ucca-uccatara deva yonikA AyuSyabandha upArjana kara rahA hai / isa vicAranimagnatAse maiM ghIkI tarapha khayAla na kara sakA / jaba ghI nIce girane lagA taba tere vicAra bhI phirane lage aura tUM manakI vipariNAmatAke kAraNa usa ucca devAyuSyabandhase cyuta hone lgaa| taba maiMne tere pariNAmoMko lakSya karake yaha kahA ki 'nIce mata gira !' jaba taiMne ullaMTha vacanakA prayoga kiyA thA taba tUM bhraSTadarzana ( zraddhAnase patita) ho kara, tiryaMcayonike yogya AyuSyabandhakA bhAgI ho rahA thA / isaliye maiMne kahA 'yaha to phoDe para phunasI jaisA ho rahA hai; kyoM ki eka to terA devAyuSyabandha maSTa ho gayA aura phira usa para yaha nIca koTikA tiryaMcAyuSyabandha tUM upArjana kara rahA hai / isIliye yaha phoDe para phunasI jaisA karma hai / aisA kathana karate hue mere manameM kisI prakArakA bhI roSa nahIM hai|'
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / ___ suna kara yakSake manameM saMvegabhAva ho AyA / aura vaha bolA- 'bhagavan , tuma phira apanA ghRtapAtra rakho jisase maiM tumako vaise hI ghIkA dAna karUM aura svargakA AyuSya upArjana karUM / ' isa para sAdhu sudattane kahA - 'bhadra, ghIke denese devatAkA AyuSya nahIM prApta hotA, kiM tu usa prakArake ucca pariNAmase hotA hai / aura vaisA ucca pariNAma to nirIha manuSyako saMbhavita hotA hai / bAkI to yaha saba kraya-vikraya karane jaisA vyApAra hogaa| ___ yakSane pUchA- 'bhagavan , Apa kahAM rahate haiM ?' sAdhu ne kahA - 'amuka udyAna meM / ' taba yakSane kahA'yadi ApakA uparodha na ho to maiM vahAM aauuNgaa|' isa para sAdhune kahA- 'zubhayogakA ArAdhana karake karmakSaya karanevAle bhavya jIvoMko sAdhu kabhI manAI nahIM karate / aura na kabhI IryApathika doSakI saMbhAvanAse aisA kahate haiM ki AnA / isaliye hama tumako kyA kaheM ? / basa itanA hI kaha sakate haiM ki hamArA koI uparodha nahIM hai / ' aisA kaha kara sAdhu calA gayA / yakSa phira ucita samaya para sAdhuke pAsa gayA / vandanA karake baiThA aura kahane lagA ki - 'mahArAja, usa samaya ghIko usa prakAra dulatA huA dekha kara maiMne jo aisA socA thA ki 'aho yaha sAdhu pramatta hai' to kyA maiMne vaha duSTa cintana kiyA thA ?' sAdhu sudatta - 'hA~, zramaNopAsaka ! nahIM to kaise tUM acyuta jaise khargake AyuSyabandhase patita hotA ? aura jo taiMne ullaMTha vacana kahA vaha to duSTaciMtita hI thA / kyoM ki vaha pratiniviSTa ceSTita thA / pratiniveza pradoSarUpa hotA hai aura pradoSabhAva to veSadhArI para bhI nahIM karanA cAhiye / kyoM ki vaisA bhAva dhAraNa karanevAleko janmAMtarameM bhI vaisA hI pradoSabhAva paidA ho AtA hai aura isa prakAra vairabhAvakI paraMparA calatI rahatI hai|' yakSa- 'bhagavan , kyA pratyakSa doSadarzana hone para bhI vipariNAma utpanna nahIM hotA ?' sAdhu - 'kisIko hotA hai aura kisIko nahIM / ' yakSa - isameM acchA kauna hai ?' / sAdhu-'jisako vipariNAma nahIM hotA / liMgamAtra dhAraNa karanevAle para bhI vipariNAma nahIM hone denA cAhiye / kevala vastukhabhAvakA vicAra karanA cAhiye / vinA praduSTabhAvake vipariNAma utpanna nahIM hotaa| yakSa - 'to kyA bhagavan , merA kRtya AlocanAke yogya hai ?' sAdhu- 'avazya / yakSa - 'to phira mujhe prAyazcitta dIjiye / ' phira sAdhune usako prAyazcitta diyA jisakA svIkAra kara vaha apane ghara gyaa| ataH aisA na karanA cAhiye yaha isa kathAnakakA upadezAtmaka tAtparya hai / vastradAna para dhanadevakI kthaa|| aisI hI eka manoraMjanAtmaka kathA vastradAnako lakSya karake kahI gaI hai so bhI paDhiye / kisI eka nagarameM dhanadeva nAmaka eka dhanADhya gRhastha rahatA thA jo bauddha matakA upAsaka thA / jaina sAdhuoMke pAsa vaha kabhI nahIM jAtA thaa| usa gA~vameM eka daphaha dharmazIla nAmaka jaina AcArya A phuNce|
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana - kathAkoza prakaraNa / unake ziSya samudAyameM jo kitaneka taruNavayaska zramaNa the ve dhanadevake viSayameM suna kara paraspara bAteM karane lageM ki- 'are, kyA apanameMse kisI ke aMdara vidyA aura vijJAnakI koI aisI zakti nahIM hai jo isa dhanavAn dhanadevake pAsase anna, vastra, kaMbalAdi kucha dilA sake ?' yaha suna kara eka sAdhune kahA'mere pAsa vaisI vidyA hai jisase maiM ye cIjeM dilA sakatA huuN| paraMtu vaha vidyApiNDa doSase dUSita hogA; ataH vaha sAdhuoMke liye akalpanIya hai / yadi isa para bhI Apa logoMkI yaha icchA ho ki usase kucha saMyamameM lAbha hI hogA, to maiM vaisA prayoga kara sakatA huuN|' anya sAdhuoMne kahA - 'koI harja nahIM hai tuma prayoga kro| ___ taba usa sAdhune anya do sAdhuoMko usake ghara para bheje / khayaM ekAntameM raha kara vidyAkA AhvAna karane lgaa| vidyAbalase adhiSThita ho kara, dhanadeva una Aye hue sAdhuoMko dekhate hI UTha khaDA huA aura bolA- 'AjJA dIjiye bhadanta, maiM kyA sevA karUM?' sAdhuoMne vastra AdikI yAcanA kii| taba vaha baDI bhaktike sAtha acche acche vastra unako dene lagA / rokane para bhI na rukanA cAhA aura kahane lagA aura bhI lIjiye, aura mujha para anugraha kIjiye / ' sAdhuoMko jitane vastra Avazyaka the utane le kara ve vApasa lauTe aura phira usa vidyAvAn munine apanI vidyAkA upasaMharaNa kiyA / dhanadeva jaba svasthamanaska huA to 'hA, duSTa duSTa !' aisA pukArane lagA / suna kara loka ikaTThe ho gaye aura pUchane lage ki 'are, kyA huA ?' vaha bolA - 'na jAne kyA huA, maiMne apanA saba gharakA sAra zvetapaToM ( zvetAmbara sAdhuoM )ko de DAlA hai / ' suna kara loka kahane lage-'yadi taiMne diyA aura sAdhuoMne liyA to isameM sAdhuoMkA kyA doSa hai ? aisA kahate hue to tUM usa dAnake phalase bhI vaMcita hogaa|' ___ isa prakAra dAna de kara bhI manameM khinna honese, usako na to kucha puNya hI prApta huA aura na kucha kIrti hI milI / isaliye aisA na karanA cAhiye / isa kathAmeM jaisA dhanadevakI zraddhAhIna manovRttikA citra Alekhita kiyA gayA hai vaisA hI yuvaka sAdhuoMkI kutUhalAtmaka evaM apariNata manovRttikA aMkita citra bhI cintanIya evaM AlocanIya hai / ina donoM kathAoMkA sAra yaha hai ki zraddhAke vinA diyA huA dAna kucha phaladAyaka nahIM hotaa| ___ jainamandiroMkI pUjA-vidhika viSayameM kucha vicAraNIya carcA / jaisA ki jinezvara sUrike caritase jJAta hotA hai unake samayameM jaina saMghameM, jaina mandiroMkI sthApanA, pUjApraNAlI aura jaina sAdhuoMkA unake prati kartavyopadeza Adi bAtoM para, saMghake bhinna bhinna avAntara gacchoM - saMpradAyoMmeM aneka prakArake vAda - vivAda calate rahate the / eka prakArase jaina saMghakI sarva prakArakI pravRttiyoMkA aura vicAroMkA kendrasthAna mandirasaMsthA hI bana rahI thii| isa mandirasaMsthAke viSayameM jaina saMghameM - kyA sAdhuoMmeM aura kyA zrAvakoMmeM - roja nityanaye prazna upasthita hote rahate the aura phira una para unake bIcameM nAnA prakArake zAstrIya aura sAmAjika vidhAnoM aura paraMparAoMkI taraha tarahakI AlocanA pratyAlocanA calA karatI thii| eka tarapha, jaina sAdhuoMmeM eka aisA pakSa thA, jo jinamandiroMkI sthApanA hI ko sarvathA jainazAstraviruddha batalA kara usake upadeSTA aura upAsaka donoMhIko jainAbhAsa kahatA aura unheM mithyAmati ginatA thaa| koI dUsarA pakSa, jaina mandirakI sthApanAko to zAstrasammata mAnatA thA,
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara suurii| paraMtu usakI pUjAvidhike ADaMbarako anAcaraNIya kahatA thA / koI tIsarA pakSa, pUjAvidhike ADaMbarako to ucita mAnatA thA, paraMtu usameM sAdhuoMkA sIdhA saMparka honA anucita samajhatA thA / koI cauthA pakSa, mandiroMkI sthApanA aura saMrakSAke bAremeM sAdhuoMkA mAtra upadezAtmaka adhikAra batAtA thA; to koI pAMcavAM pakSa, una mandiroMkI sarvAdhikAritAkA sAdhuoM hI para nirbhara honA sthApita karatA thaa| koI anya pakSa,eka mandirameM eka hI jinamUrtikI sthApanA karanA zAstrokta kahatA thA; to koI usake viruddha, anekoM mUrtiyoMkI paMgatako adhika AtmalAbhakI vastu mAnatA thaa| koI kahatA thA, tIrthaMkaramUrti vItarAgabhAvakI pratIka hai, isaliye usako strIjAtikA sparza na honA cAhiye aura isaliye zrAvikAvarga (jaina strImaMDala )ko usakI pUjA-arcA na karanI cAhiye; to koI anya pakSa kahatA thA, na kevala zrAvikAoMko hI jinabhakti karanI cAhiye kiMtu jinamUrtike sAmane vArAMganAoMkA nRtya-gAna bhI pUjAkA aMga honese use abAritarUpase hone denA cAhiye / koI kahatA thA, mandiroMkI rakSAke nimitta sAdhuoMko sadaiva unameM nivAsa karanA kartavya hai; to koI kahatA thA, mandirakI bhUmi to devadravyakI vastu hai ataH usameM baiTha kara dharmopadezakA karanA-sunanA bhI bhaktajanoMke liye devadravyakA upabhoga karane samAna pApajanaka kRtya hai / koI kahatA thA, sUryAstake bAda mandiroMko udghATa-dvAra rakhanA bhI nizAcarake jaisA niSiddha kRtya hai; to koI kahatA thA sArI rAta mandiroMmeM gAna, vAdana, nRtya, rAsa AdikA karanA karAnA parama bhaktibhAvakA dyotaka hai / koI kahatA thA, mandiroMkI aura mUrtiyoMkI pratiSThA parama brahmacArI aise sAdhuvargake hAthase honI cAhiyeto koI kahatA thA, jo sAdhu mandirapratiSThAdike sAvadhakarmameM pravRtta hotA hai vaha anantakAlataka saMsArameM paribhramaNa karaneke pApakA bhAgI hotA hai - ityAdi / isa prakAra isa jainamandirakI saMsthAke viSayameM aneka taraha ke tarka-vitarkapUrNa mata-matAntara jaina saMghameM usa samaya pracalita the aura jaina saMghakI prAyaH sArI kAryazakti aura pravRtti isI saMsthAke pakSavipakSameM parisamApta hotI thii| jinezvara sUri bhI inhIM nAnA pakSoMmeMse eka pakSake prasthApaka aura pracAraka the, yaha inake caritameM diye gaye pUrvokta varNanase spaSTa hai / inhoMne isa viSayake apane pakSake vicAroMkA thoDA-bahuta sUcana, prastuta kathAkoza prakaraNameM eka kathAdvArA bhI prakaTa kiyA hai jo isa viSaya para acchA prakAza DAlatA hai / pAThakoMke paricayArtha isa kathAnakakA prAyaH avikala bhASAntara nIce diyA jAtA hai / ___yaha kathAnaka, isa granthameM 32 vAM hai, jo pRSTha 125 para dhavala ka thA na ka ke nAmase mudrita hai / isa kathAnakakI uddezAtmaka jo mUlagAthA (kramAMka 21) jinezvara sUrine banAI hai usakA bhAvArtha yaha hai - "jo manuSya jainazAstrakA yathArthabhAva na jAna kara jinavacanakI anyathA vicAraNA karatA hai vaha dhavala nAmaka vaNikputrakI taraha aneka vAra kugatimeM paribhramaNa karatA rahatA hai / jinamandirake vidhAna viSayameM dhavala vaNikputrakI kthaa| acchA to yaha dhavala kauna thA aura kisa taraha usane jainazAstrake vicAroMkI anyathA vicAraNA kI aura usake kAraNa kisa taraha vaha kugatikA bhAjana huA, usako paDhiye / isa kathAkI prAraMbhika upaka thA jinezvara sUrine jo dI hai usakA prastuta viSayake sAtha koI vizeSa saMbaMdha nahIM hai, jisase usakA utanA aMza choDa kara mUla kathAhIkA avataraNa yahAM diyA jAtA hai / isa upakathAkA upakrama aisA hotA hai - isa bhAratavarSake jayapura nAmaka nagarameM eka vikramasAra nAmakA rAjA thA jo jainadharmakA pAlana karatA thaa| usa nagarameM eka samaya, samaMtabhadrAcArya nAmake eka
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoM kA vizeSa vivecana -kathAkoza prakaraNa / 95 jainAcArya, jo cAra jJAnake dhAraka the, apane bahutase ziSyoMke sAtha Aye aura nagarake bahAra sahasrAmravana nAmaka udyAna meM Thahare / unakA Agamana suna kara rAjA apane pUre rAjasAhI ThAThake sAtha unako vandana karane gayA aura yathocitarUpase vandanAdi kara vaha AcAryake sanmukha dharmopadeza sunaneke liye baiTha gyaa| usa samaya, janapravAda suna kara usa sabhAmeM, eka andhA manuSya, eka choTe laDake dvArA hAtha pakaDA huA vahAM A kara eka kinAre baiTha gayA / vaha andhA phaTe-tuTe kapaDe pahane huA thaa| usake sAre zarIra para makkhiyAM bhinabhinA rahI thIM / pasIne aura mailase bhare hue usake zarIrase badabU phaila rahI thii| use dekha kara taruNiyoMko udvega hotA thA, kumAroMko vaha krIDAkA gharasA pratIta hotA thA, yauvanonmattoMko upahAsakA sthAna mAlUma detA thA aura vivekI janoMko karuNAkA pAtra evaM pApaphalakA mUrtimAn dRSTAnta jJAta hotA thA / rAjAne use dekha kara, kutUhalabhAvase AcAryase pUchA ki- 'bhagavan , isane janmAntarameM aisA kyA pApa kiyA thA jo aise duHkhita janmako prApta huA hai.' AcAryane rAjAke praznake uttarameM usake pUrva janmakI isa prakAra kathA kahanI zurU kii| _isa bhArata varSakI ayodhyA nAmaka nagarImeM pUrva kAlameM candraketu rAjA rAjya karatA thA / usa nagarImeM dhavala, bhIma aura bhAnu nAmake tIna vyApArI rahate the jo paraspara snehAnubaddha ho kara samAna Aya-vyayavAle aura sahakAra bhAvase vyApAra-vyavasAya kiyA karate the| ve zrAvakadharmakA pAlana karate the| vahAM para eka samaya ajitasena nAmake AcArya Aye jo nagarake naMdana nAmaka udyAnameM Thahare / nagarameM samAcAra pahuMce ki aise aise eka AcArya Aye haiM / suna kara nagarake anyAnya janoMke sAtha rAjA unako vandana karane gayA / dhavala, bhIma aura bhAnu nAmaka tInoM mitrazrAvaka bhI vahAM pahuMce / sabhI sUriko vandanAdi kara dharmopadeza sunane baiTha gaye / AcAryane apane upadezakA viSaya pasanda kiyA mithyAtvakA kharUpa-varNana / (1) Abhigrahika, (2) anabhigrahika, (3) Abhinivezika, (4) sAMzayika, aura (5) anAbhogika aise pAMca prakArake mithyAtvoMkA varNana karate hue upasaMhArameM sUrine kahA ki yaha pAMcoM hI prakArakA jo mithyAtva hai vaha sthUla vicArase hai, paramArthase to jo viparyAsa hai vahI mithyAtva hai / vaha viparyAsa isa prakArakA samajhanA cAhiye / jaise ki, kisI jinamandirake viSayameM koI yaha soce ki yaha mandira na to maiMne banavAyA hai aura na mere kinhIM pUrvapuruSoMne banavAyA hai / isaliye isameM pUjA-saMskAra Adi karaneke liye mujhe kyoM Adara batAnA cAhiye ? athavA koI kisI mandirameM pratiSThita mUrtike viSayameM aisA soce ki yaha mUrti maiMne athavA mere pUrvajoMne banavAI hai isaliye isakI pUjAdimeM mujhe utsAhita honA ThIka hai lekina dUsaroMkI banAI mUrtike liye vaisA utsAha batAnese kyA lAbha ? isa prakArakA vicAra karake jo koI mandirAdimeM pUjAdi karatA hai usakI vaha pravRtti sarvajJa (jinabhagavAna )ke matAnusAra saMgata nahIM hai / kyoM ki sabhI mUrtiyoM meM eka arihaMtakA hI vyapadeza kiyA jAtA hai / yadi vaha arihaMta bhI parakIya samajhA jAya to phira patthara, lepya (plAsTara ) aura pittalAdi padArtha hI pUjanIya ho jAyeMgeM / isa prakAra pattharAdikI pUjA-arcA karanese koI karmakSaya nahIM hotA, karmakSaya to tIrthaMkara viSayaka guNake pakSapAtake kAraNa hotA hai / nahIM to, isa prakArakA pattharAdikA sadbhAva to zaMkara Adike biMboMmeM bhI vidyamAna hai isaliye unakA bhI vandana karmakSayakA kAraNa hogA / isa taraha matsarabhAvake kAraNa dUsaroMke banAye hue mandiroMmeM pUjAdike karane-karAnemeM vighna karanevAloMkA mahAmithyAtva hI samajhanA cAhiye / vaise prANIko to granthibheda bhI saMbhavita nahIM hotaa|
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / isI taraha jo pArzvastha Adi sAdhu haiM unakI kudezanAse vimohita ho kara jo suvihita sAdhuoMko bAdhA karane-karAnevAle hote haiM ve bhI vaise hI mahAmithyAtvI haiN| __jo laukika jJAti-jAtike pakSapAtI ho kara sAdhuoMko dAnAdi denemeM pravRtta hote haiM kiM tu guNAguNakI vicAraNAse nahIM, ve bhI vaise hI viparyAsabhAva ( mithyAtva )ke bhAjana hote haiM / __ kyoM ki pUjAke yogya to guNa hI hote haiM / unhIMko lakSya kara dAnAdimeM pravRtti honI cAhiye / usIke nimittako le kara kArya karanA cAhiye, kisI jJAti-jAtise kyA matalaba hai / kyoM ki svajAti aura jJAtimeM bhI dharmahIna hote haiM / ataH unako dAna denemeM kucha thoDA hI phala hotA hai ? jinameM guNa hotA hai aura usIko nimitta karake jo dAna diyA jAtA hai vahI phaladAyaka hai / bAkI khajAti aura khajanAdike mohase jo dAnAdimeM pravRtti hotI hai vaha to viparyAsa ( mithyAtva )hI hai| ___ isa viparyAsarUpa mithyAtvavAlA cAhe jitanA zAstrajJAnakA dhAraka hone para bhI vaha ajJAnI hI hai / jo viparItamati hotA hai usakA jJAna kAryasAdhaka nahIM banatA / ataH vaha usakA ajJAna hI hai / __ aura isa prakAra jIvameM viparyAsabhAvake hone para, cAhe jaisI duSkara tapazcaraNavAlI kriyAeM kI jAeM para ve mokSasAdhaka nahIM banatIM / kyoM ki vaha bahArase prANIhiMsA aura mRSAvAdakA vivarjana ( arthAt ahiMsA aura satyakA pAlana ) karatA huA bhI aMtarase avirata ( viratizUnya ) hI hotA hai| manuSyako paMcama guNasthAna kI prApti hone para dezavirati aura chaTe guNasthAna kI prApti hone para sarvaviratikA udaya hotA hai / na ki prathama guNasthAnavartIko / prathama guNasthAnasthita prANIko anantAnubandhi Adi solA hI prakArake kaSAyoMkA bandhana aura udIraNa hotA rahatA hai / usake nimittase dIrghasthitivAlI aura tIvra-anubhAgavAlI azubha prakRtiyoMkA bandha hotA hai / unake udaya hone para prANIkA manuSya, nAraka, tiryaktva, kumanuSyatva, kudevatvakI gatirUpa saMsArameM paribhramaNa hotA hai aura usake kAraNa vaha aneka duHkhoMkA bhAgI hotA hai / isaliye, he mahAnubhAvo, samyaktvapUrvaka cAritrameM yatnazIla honA cAhiye / usIkA bahumAna karanA cAhiye / ityAdi / isa prakArakA dharmopadeza calane para, bIcameM usa dhavalane AcAryase kahA ki- 'mahArAja, ApakA aisA kahanA ThIka nahIM hai ki - 'maiMne athavA mere pUrvajoMne yaha jinamandirAdi banavAye haiM' aisA samajhakara inameM pUjAdike liye pravRtta honA viparyAsa hai / hamako yaha vicAra zraddheya nahIM lagatA / yadi jinabhavana, jinamUrti, mahotsava, pUjAdikA karanA viparyAsa hai to phira samyaktvakA kAraNa to koI rahA hI nahIM / ' ___ AcAryane kahA- 'bhadramukha, aisI pravRtti paramArthase jinAlaMbanavAlI nahIM hai / kyoM ki zAstroM meM kahA hai ki jinezvaroMkI AjJAse bAhya aisI sAMpradAyika sarva pravRtti saMsArabhramaNakA phala denevAlI hotI hai / yadyapi vaha tIrthaMkarako uddeza karake kI jAtI hai, para vAstavameM - tattvakI dRSTise vaha vaise uddezavAlI nahIM hotI / ityAdi / tathA aisA bhI na samajhanA cAhiye ki baDe-bur3e loga aisA karate the, to kyA ve saba ajAna the ? / kyoM ki kahA hai ki- "lokoMmeM jo gurutara mAnA jAtA hai vaha bhagavAn ( jinezvara )ko bhI iSTa hI hotA hai aisA nahIM hai|" isake bIcameM bhImane kahA- 'dharma aura adharma yaha to saba lokavyavahArake AdhAra para avalaMbita hai / kisI bhI dharmArthAne pratyakSAdi jJAnase jAna kara koI anindita mArga kA AcaraNa nahIM kiyA hai / dharmArthI ho kara hI loka dAnAdimeM pravRtta hote haiN|'
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana - kathAkoza prakaraNa / 97 uttara meM sUrine kahA - 'bhadra, yaha loka kauna haiM ? | yadi 'pASaMDI loka hamAre apekSita loka haiM' - aisA kaho, to ve to saba paraspara viruddha matavAle haiM; ataH ve sarvasammata aisA koI kArya kara hI nahIM sakate / yadi kaho ki 'jo gRhastha loka haiM ve hI lokavyavahAra ke nidarzaka haiM' - to ve bhI nAnA dezoM meM nAnA prakAra ke AcAra-vicAravAle ho kara paraspara viruddha vyavahAravAle dikhAI dete haiM / ataH unake Acarita dharmakA bhI kaise ekatva ho sakatA hai / isaliye tumhArA yaha kathana kisI bAtako siddha nahIM karatA / ' phira isake uttara meM bhAnune kahA - 'lokase tAtparya hamArA jainadharmake mAnanevAle zrAvakajanase haiM / unhIM ko hama pramANa mAnate haiM, auroMko nahIM / isa dRSTise hama kahate haiM ki jisakA tuma pratiSedha karate ho usakA vyavahAra to bahutoM meM dikhAI de rahA hai| kyA ve saba anajAna haiM ? / ve bhI dharmArthI haiM aura kahIM bhI unhoMne sunA yA dekhA hogA taba hI to ve aisA kara rahe haiM na ? to kyA hama unakI pravRttikA samAdara kareM yA tumhAre jaise ekAkIke vacanakA ?' sUri bole - 'bhadra, merA vA anya kisI chadmastha manuSyakA svataMtra vacana koI pramANabhUta nahIM hotA / hama jo kahate haiM vaha to jinavacanakA anuvAda mAtra hai / hama apanI orase kucha nahIM kaha rahe haiM / ' jo kaha rahe haiM vaha svamativikalpita hai ? bhI dharmArthI isapara dhavala bolA- 'to kyA anya jana haiM aura AgamahIkA kathana karate haiM / ' sUri bole - 'kyA eka jinazAsana meM bhI Agama haiM, jo aisA kahA jAtA hai ? sarvajJa apane apane alaga sarvajJa haiM aura apane apane alaga bhinna bhinna ho sakate haiM, paraMtu unameM paraspara matabheda to saMbhava nahIM ho sakatA / kyoM ki matabheda to mUDhajanoMmeM hotA hai aura sarvajJa to mUr3ha nahIM hai / ' dhavalane uttara meM kahA 'yaha ThIka hai ki sarvajJoMmeM matabheda nahIM ho sakatA, tathApi matabheda vAlI dezanAyeM jarUra dIkhAI de rahIM haiM / to phira hama jaise chadmasthoMko yaha kaise jJAta ho ki yaha to jinamatake anusAra kaha rahA hai aura yaha usase anyathA ? / isase to tumhAre matase aisA samajhanA hogA ki kevalajJAna prApta karake phira zrAvaka bananA cAhiye / aura kevaliko to svayaM zrAvakadharmake karanekA koI prayojana hI nahIM rahatA / isase to yaha bhI siddha huA ki kevalI hue vinA usake pahale kisI bhI kArya meM pravRtta nahIM honA cAhiye / aura zubha pravRttike kiye vinA kevala jJAna utpanna nahIM hotA / so yaha to viSama samasyA upasthita ho rahI hai / ' 1 - sUrine samAdhAna karate hue kahA- 'kyA sarvajJa praNIta aura chadmasthapraNIta vacanoMmeM kisI prakArakA vizeSatva jJAta nahIM kiyA jA sakatA ? sarvajJake vacanameM pUrvApara virodha nahIM hotA aura dUsaroMke vacana meM vaisA hotA hai / yahI isameM bheda hai / ' 1 dhavala bolA- 'yadi aisA hai to tumhAre vacanameM hamako virodha bhAsita ho rahA hai / jo vacana bahujana pravRttike viruddha hai vaha viruddha hI hai / ' isapara sUrine kahA - 'hama to sarvajJake vacanako dIpakasthAnIya mAna kara usakA vicAra kara rahe haiM, aura tuma lokAcArakA kathana kara rahe ho; isase mAlUma detA hai ki yaha mithyAtvamohanIya karmakA hI vilAsa hai / ' taba bhImane kahA - 'to kyA jIta vyavahAra ( AcaraNA) apramANa hai ? ' sUri - 'pramANa hai; kintu tuma usakA lakSaNa nahIM jAnate / ' ka0 pra0 13
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara suuri| bhIma-'to tuma btlaao| ajitasena sUrine kahA- 'jIta vyavahAra usakA nAma hai - jo azaTha puruSoMne, kahIM, kisI kAraNase, asAvadya aisA vyavahAra Acarita kiyA aura jisakA dUsaroMne niSedha na kara bahumAnapUrvaka svIkAra kiyA aura usakA AcaraNa bhI kiyA / / isapara dhavala bolA- 'to kyA svayaMkArita athavA nijapUrvajakArita jinamandira, jinabibAdikA pUjAdi karanA zaThoMkA Acarita vyavahAra hai ?' / isakA samAdhAna karanekI dRSTise sUrine kahA ki- 'isa viSayakA maiM eka AkhyAna tumako sunAnA cAhatA hUM so suno|' kuntalA rAnIkA AkhyAna / kSitipratiSThita nAmake nagarameM eka jitazatru rAjA thA jo zrAvakadharmakA pAlana karanevAlA thA / usakI saba rAniyoMmeM pradhAna aisI eka kuntalA nAmakI paTTarAnI thii| kisI samaya rAjAke manameM yaha vicAra huA ki maiM dIkSA le kara pravrajyAkA pAlana karanemeM to asamartha hUM, vaise hI uttama prakArake dezavirati vratakA pAlana bhI ThIka nahIM kara sakatA / isaliye darzanavizuddhikA kAraNabhUta acchA caitya (jainamandira ) maiM banavAUM / aisA vicAra kara apane bhavana (rAjaprAsAda )ke nikaTa hI eka caitya usane banavAyA aura usameM mahApUjAke yogya bhavya pratimA pratiSThita karAI / pratidina vaha usakI pUjA karane lagA / 'yathA rAjA tathA prajA' isa nItike anusAra usa rAjAkI rAniyoMne bhI zrAvakadharma svIkAra kiyaa| unhoMne bhI rAjAke banAye hue usa mandirakI jagatImeM apane apane vaibhavake anusAra devakulikAyeM (choTe choTe mandira) banavAI / kuntalA paTTarAnIne bhI vahIM eka acchA baDA mandira banavAyA / vaha usameM roja pUjA-snAna Adi karavAtI / usa vizAla mandirameM pUjAke liye jo mAlAkAra ( mAlI loka) phUla lAte to unheM vaha kahatI- saba phUla mujhe hI A kara denA aura kisIko mata denA / isI taraha jo gAyana, vAdaka nartaka-nartikAdi Ate unheM anya devakuloMmeM jAnese rokatI aura apane mandirameM Aneko khtii| kabhI vaha aisA sunatI yA dekhatI ki kisI dUsarI rAnIke mandirameM mahotsava ho rahA hai, to vaha manameM khUba ciDhatI / yadi aisA kucha sunatI dekhatI ki auroMke mandirameM kucha acchA nahIM huA hai, to usase usake manameM khuzI hotI / isa prakArake IrSyAbhAvake kAraNa aura mRtyuke samaya bhI apane mAnasika vyApAra va vyavahArakA kucha pazcAttApa na kara, evaM kisI prakArakI AlocanA na le kara, vaha mara kara usI nagarameM kAlI kutiyAke rUpameM paidA huI / pUrvabhavake abhyAsake kAraNa vaha usI apane banAye hue mandirake aMganameM jA kara paDI rahane lgii| anya samaya koI kevalajJAnI sAdhu vahAM Aye / rAjA apanI anya rAniyoMke sAtha unako vandana karane gayA / avasara pA kara rAjAne apanI mRta rAnIke viSayameM pUchA ki- 'bhagavan , merI paTTarAnI kuntalA devI mara kara kaunase vargameM avatIrNa huI hai ?' suna kara kevalIne kahA- 'vaha to mara kara isI nagarameM kAlI kutiyA huI hai aura jo usake banAe hue maMndirameM hamezAM par3I huI dikhAI detI hai vahI vaha kuntalA hai|' taba rAjAne pUchA- 'bhagavan , yaha kaise ? vaha to vaisI uttama prakArakI caityabhakti karatI thI / usakA aisA phala kaise huA ?
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana-kathAkoza prakaraNa / kevaline kahA- 'usakI vaha caityabhakti nahIM thI; kiM tu 'maiMne aisA kiyA hai| isa prakArake apane AtmAbhimAna( ahaMkAra )ke poSaNake nimitta usakI vaha IrSyAlu pravRtti thI / jaba kisI anya rAniyoMke jinamandiroMmeM mahotsava hotA thA to vaha usako bigADane ke liye apanI zaktibhara kozIza karatI thii| yadi vaisA karane para bhI kahIM koI utsava ho jAtA thA to vaha apaneko marI huI jaise mAnane lagatI thii| isaliye usakI vaha jinabhakti nahIM thI- pradviSTa pravRtti thii| usI pradoSabhAvakA yaha phala hai / ' yaha kathAnaka sunA kara ajitasena sUrine una dhavala Adi zrAvakoM ko kahA ki- 'he mahAnubhAvo, isaliye kisI anya AlaMbanako le kara pravRtti karanese koI lAbha nahIM hotA / jinabhagavAnke guNoMkA bahumAna karanekI abhilASAhIse pUjAdi kartavya karane cAhiye; na ki kisI anya AlaMbanako uddiSTa karake / ' suna kara dhavalane kahA- 'aho, Aja taka to saba apane apane caityAlayoM meM pUjA saMskArAdi karake dharma karate rahate the, aba tumane isako mithyAtva batalAyA hai / aba phira jo anya koI AcArya AyegA vaha tumhAre kiye hue varNanako mithyAtva kahegA / aisI sthitimeM hameM kahAM jAnA cAhiye ? isase to yaha siddha hotA hai ki isa dharmazravaNameM kucha bhI lAbha nahIM hai / ' aisA kaha kara dhavala UTha khaDA huA / AcAryake upara usako khUba roSa ho AyA aura vaha apane ghara calA gayA / ___ samantabhadra sUrine usa dhavala ke janmakI kathAko Age calAte hue vikramasAra rAjAse kahA ki- 'vaha isa taraha phira mithyAtvabhAvako prApta ho kara apaneko tathA dUsaroMko vyudgrAhita karatA huA aura usIprakAra caityAdikA pUjana karatA huA tathA kucha tapazcaryAdi bhI karatA huA, AyuSyake pUrNa hone para mara kara kilviSayonike devabhavako prApta huA / vahAMse mara kara phira manuSya, tiryaMca, naraka Adi gatiyoMmeM cira kAla taka paribhramaNa karatA huA, aba yaha isa andha puruSake avatArake rUpameM paidA huA hai / ' samantabhadra sUrike isa kathanako suna kara usa andha manuSyako jAtismaraNa jJAna ho AyA aura usa jJAnake prabhAvase usane apane pUrva janmake duzcaritake vilAsako pratyakSa kiyA / taba usako saMvegabhAva utpanna huA aura vaha bolA - 'bhagavan , Apane jo kahA hai vaha saba satya hai / aba mujhe isa saMsArasamudrase pAra karanekI kRpA karo / ' ___ AcAryane kahA- 'mahAnubhAva, hama to vacanamAtrase mocaka hai / vayaM tIrthaMkara bhI dUsareke kiye hue karmakA kSaya nahIM karA sakate / jaise janmAntarameM tumane gurukA vacana nahIM mAnya kiyA vaise aba bhI mAnya nahIM karo to mujhase kaise tumhArA nistAra ho sakatA hai / guru to acche vaidyakI taraha upAya hI batalAte haiM / vaha upAya apanI apanI bhavitavyatAnusAra kisIko acchA lagatA hai kisIko nahIM / ' rAjA- bhagavan , sabhI prakArake saMzayoMkA nivAraNa karanevAle aise jinavacanakA jo Apa upadeza karate haiM kyA vaha bhI kisIko kabhI acchA nahIM laga sakatA hai ?' . gurune kahA - 'mahArAja, jo mithyAtvameM mohitamati haiM, dIrghasaMsArI haiM aura kugrahase gRhIta haiM unako kahA gayA jinavacana bhI, jaise jvarapIDita manuSyako dUdha acchA nahIM lagatA vaise, yathArtharUpameM pariNata nahIM hotA / isa viSayakA kA li ka zru ta meM eka AkhyAna kahA gayA hai, use sunAte haiM, so suniye / sAvadyAcAryakA AkhyAna / _isI bhArata varSameM, atIta kAlakI kaI anantakAlIna avasarpiNIyoMke pUrva, eka huMDA-avasarpiNI nAmaka kAlameM hone vAle cauvIsa tIrthaMkaroMke utpanna ho jAneke bAda, antima tIrthakarake tIrthameM asaMyata janoMkI
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / pUjAkA mAhAtmya baDhAnevAlA eka Azcaryajanaka prasaMga huA / usa samaya bahutase sAdhuloka vihAracaryA se bhagna ho gaye / mAsakalpa pUrA ho jAne para bhI ve dUsarI jagaha bihAra karake nahIM jAte the - are mAsa kyA varSa antameM bhI kahIM jAnekI icchA nahIM karate the / isase unako vasati denevAlA sadhyAtara ( zrAvaka ) varga bhI bhagnapariNAma ho gayA / yadi kabhI koI sAdhu idhara-udhara vihAra karake cale jAte the, to phira unako Thaharaneke liye ve zrAvaka apanA sthAna nahIM dete the / aisI paristhitike ho jAne para jaba sAdhuoMko Thaharane karane kA koI sthAna nahIM milane lagA, to ve socane lage ki kisa taraha hamako apane rahanekA sthAyI sthAna prApta karanA cAhiye / socate hue upAya sUjha AyA / yadi ina gRhasthoMko caityAlaya banAne ke kAma meM prerita kiyA jAya to usake dvArA, mandirake sAtha hameM sadaiva rahanekA makAna bhI mila sakegA / ataH unhoMne upAsaka janoMko upadeza denA zurU kiyA, ki jo manuSya aMgUTheke jitanI bhI jinapratimA banAvegA vaha sukhoMkI paraMparAkA upabhoga karatA huA aura bodhilAbhako prApta karatA huA, siddhipadako prApta karegA / aura jo samUcA jinamandira hI banAnekA udyama karegA, usako to turanta hI bahuta baDA phala prApta hogA / isaliye - 'he mahAnubhAvo, tuma mandiroMke banAnekA udyoga karo / jahAM tumhArA kAma aTakegA vahAM hama tumheM sahAyatA kreNge|' isa taraha unmArgapravRtta, liGgopajIvI, iha lokasukhArthI aura paralokaparAGmukha aise una sAdhuoMne bahutase jina caitya usa gAMva meM khaDe karavAye / ' 1 isa kathanako suna kara bIcahI meM usa vikramasena rAjAne pUchA ki - 'kyA bhagavan, isa prakAra jinamandiroMkA banavAnA ayukta hai ? ' samantabhadra sUrine kahA - 'mahArAja, yaha gRhasthoM ke liye eka kartavya hai, lekina so bhI Agamokta vidhipUrvaka; paraMtu sAdhuoMke liye nahIM / sAdhuoMko to upadezake samayameM, ucita avasara para, dravyastava rUpase isakI prarUpaNA karanekA adhikAra hai; kiMtu kriyAkAlameM koI sahayoga denekA nahIM hai / vaha sahayoga isa prakArakA ki yahAM para gaDDA karo, yaha miTTI nikAlo, patthara lAne ke liye gADiyAM taiyAra karo, mAla (vanameM) jA kara phUla cina lAo - ityAdi prakArakA AdezAtmaka karma karanA sAdhuke liye kartavya nahIM hai / kyoM ki sAdhune to pRthvI kAya Adi jIvoM kI hiMsA ke liye trividha-trividha ( na karanA, na karAnA aura na anumodanA - isa prakArakA ) pratyAkhyAna kiyA hai / yadi ve isa prakArakA Adeza kareM to phira unakI vaha hiMsAnivRtti kaise nibha sakatI hai ? isaliye sAdhuoMko vaNikputra ke dRSTAntake samAna gRhasthoMke Age dharmopadeza karanA hI kartavyamAtra hai / ' 1 suna kara rAjAne kahA- 'bhagavan, vaha vaNikputrakA dRSTAnta sunAiye to kaisA hai ?' taba gurune isa prakAra yaha dRSTAnta sunAyA - vaNikputra dRSTAMta | eka nagara meM eka samaya rAjAne kaumudI mahotsava ke manAye jAne kI ghoSaNA karavAI aura AjJA dI ki nagarameM jitanA bhI kaccha bAndhanevAlA puruSavarga hai vaha Aja rAtako udyAnameM calA jAya / Aja rAtako nagara meM rAniyAM arthAt rAjamahalakI striyAM ghUmeMgIM phireMgIM / isaliye jo koI puruSa bahAra nahIM calA jAyagA use zArIrika zikSA milegI rAjA bhI svayaM nagarase bahAra jA rahA hai; isaliye saba nagarajanoM ko bahAra nikala jAnA cAhiye / isa ghoSaNAko suna kara saba nAgarika jana bahAra nikala gaye / paraMtu eka seThake 6 putra the ve apane kisI mahattvake vyApArika kAryameM Asakta ho kara vakta para bahAra nahIM nikala pAye aura zahara ke daravAje bandha ho gaye / isase ve nagarase bahAra na nikala pAye aura usa rAtako rAste meM hI kahIM khaNDaharase paDe hue kisI eka makAna meM so gaye .
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana-kathAkoza prakaraNa / dUsare dina sUrya nikalane para rAjA vApasa nagarameM AyA / ve vaNikputra bhI dhUlase bhare hue vaise hI zarIrake sAtha rAjAke pIche pIche calanevAle logoMke andara sammIlita ho kara, rAjAko jisa taraha jJAta na ho sake usa taraha, usake sAtha ho liye / kisI khAsa jagaha para ruka kara rAjAne phira apane nokaroMse pUchA ki- 'kala rAtako zaharameM koI raha to nahIM gayA thA ? kisIne merI AjJAkA ullaMghana to nahIM kiyA thA ?' jaisA ki saMsArameM dekhA jAtA hai - kaI aise durjana bhI hote haiM jo dUsaroMko herAna karanemeM Ananda mAnate haiM / isase kisIne rAjAko kahA ki- 'amuka baniyeke putra bahAra nahIM Aye the| taba ve rAjAke Age A kara khaDe hue aura bole ki 'mahArAja, hama to Apake sAtha hI abhI zaharameM dAkhila ho rahe haiN| yaha koI jhUTha kaha rahA hai|' taba usa durjanane kahA- 'are tuma bahAra kahAM Aye the ? abhI to rAjAke zaharameM praveza karane ke vakta A kara mile ho / yadi aisA nahIM hai to phira paNa kro|' suna kara ve saba cupa ho gaye / rAjAne ruSTa ho kara unako prANadaMDa denekI AjJA de dI / isa bAtako suna kara nagarake logoMke sAtha saba mahAjana ekatra huaa| usane unako prANadaNDase mukta karanekI prArthanA kI, paraMtu rAjAne nahIM sunI / taba una laDakoMke bApane rAjAse kahA-'mahArAja ! aisA mata kIjiye, inako choDa dIjiye aura merA jo sArA gharasAra hai use le liijiye|' para rAjAne nahIM maanaa| phira vaha bolA- 'aparAdhake daNDakharUpa kisI eka laDakekA vadha karake Apa apane kopakA prazamana kareM, aura dUsare pAMcako mukta karanekI kRpA kreN|' isa taraha usane phira cArake, tInake aura do putroMke choDenekI prArthanA kI / para rAjA kucha nahIM sunanA cAhatA hai / taba vaha karuNavilApa karatA huA usake pairoMmeM cipaka gayA aura bolA ki'mahArAja, merA aisA sarvathA kulanAza na kariye / ekako to kisI taraha choddiye|' isapara rAjAne usake jyeSTha putrako mukta kiyA / ityAdi / AcArya isa 'vaNikaputra dRSTAnta'kA bhAvArtha batAte hue kahate haiM ki- isameM rAjAke sthAna para zrAvakako samajhanA cAhiye / putroMke sthAna para SaTakAya jIva aura pitAke sthAnake tulya sAdhu lenA cAhiye / jaise pitAko apane kisI bhI putrakA vadha iSTa nahIM hai, isaliye vaha usa vadhakAryameM icchApUrvaka apanI anumati nahIM detA hai / isItaraha sAdhuoMkI bhI vadhakAryameM koI anumati nahIM samajhanA cAhiye / yatijana haiM so pahale to sAdhudharmakA hI upadeza karate haiM / usake grahaNa karanemeM jo asamartha hote haiM unake liye pauSadha, sAmAyika Adi vratoMkA upadeza dete haiM / unake karanemeM bhI jo asamartha hote haiM unake liye jIvahiMsA bhI kevala zubha-adhyavasAyake nimittase ho to ThIka hai, isaliye dravyastavarUpa jinabhavana Adi karavAnekA upadeza karate haiM / kyoM ki usase bhI vizuddha samyaktva Adi guNoMkA lAbha hotA hai, aura kramase mokSaprApti hotI hai / jinamandirameM janabiMbakI pUjA, snAtra Adi pravRttiko dekha kara bhavyajanoMko samyaktva Adi guNoMkA lAbha hotA hai / ve bhI usase pratibuddha ho kara phira virati grahaNa karate haiM; jisase jIvoMkI rakSA hotI hai / jo jIva mokSa jAte haiM ve saMsArake astitvaparyantake saba jIvoMko abhayadAna dete haiM / isaliye usa nimitta kiyA gayA jIvavadha unako phala nahIM detA / ataeva vaha jIvaghAta bhI zubha-adhyavasAyakA nimitta honese kha-para donoMko mokSakA hetu hotA hai / aura yadi sarvaprathama hI jinamandirAdikA upadeza diyA jAtA hai to usameM jIvanikAyake vadhakI spaSTa anumati hogI aura usase azubha bandha hogaa| isaliye mahArAja ! usa kAlake sAdhuoMne jo jina mandirAdi banAnekA upadeza diyA thA vaha vidhipUrvaka nahIM diyA gayA thaa| ataH zAstroMmeM yaha kahA hai ki saMyamameM zithilayogI bana jAnese unhoMne apane
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara suuri| nirvAhake yogya vasati banavAne kA nimitta banA kara ve mandira bandhavAye, na ki guNa-doSakA samyak nirUpaNa karake paropakArakI dRSTise bandhavAye the / yahAM phira bIcameM, vikramasena rAjAne AcAryase pUchA ki- 'jo zrAvaka sAmAyika le kara baiThA hai usakI puSpAdise jinamUrtikI pUjA karanI yogya hai yA nahIM ?' - isake uttara meM AcAryane kahA ki nhiiN| taba rAjAne punaH prazna kiyA ki- 'kyoM nahIM ? kyoM ki usane sAmAyika vrata lete samaya sAvadhayogakA pratyAkhyAna kiyA hai aura jinapUjA to sAvadya nahIM hai / yadi aisA na hotA to phira sAdhuvandanAsUtrameM "vaMdaNavattiyAe pUyaNavattiyAe sakAravattiyAe" isa prakArakA vidhAna kaise kiyA gayA hai ?' uttarameM samAdhAna karate hue sUrine kahA - 'mahAbhAga, usakA to bhAvArtha yaha hai ki sAdhuoMkA vacanamAtrase hI dravyastava karanekA adhikAra hai, na ki zarIrase / aura yaha vacanamAtrakA adhikAra bhI dezanAke samayameM; na ki "tuma bADI( bagIce )meM jA kara phUloMko cina lAo, snAna-pUjA karo, dhUpa do, AratI utAro" isa prakArakA kriyAvidhike samayameM, sAkSAt Adeza karanekA adhikAra hai / dharmopadeza karate samaya dravyastavakA savistara nirUpaNa karanA hI unakA kartavya hai| - isa prakArakA aura bhI kitanAka zaMkA-samAdhAna nidarzaka varNana yahAM para AcArya ne kiyA hai jise suna kara rAjA vikramasenako saMtoSa huA aura vaha phira AcAryase, usa sAvadyAcAryakI kathAkA AgekA bhAga sunAneke liye prArthanA karate hue bolA- 'hAM bhagavan , yaha saba ThIka hI hai| aba Apa AgekI prastuta kathA khiye| __ taba AcAryane kathAke sUtrako Age calAte hue kahA- 'taba phira vahAM para jisa yatijanake jitane .. zrAvaka Aye unako bulA kara mandirake banavAnemeM niyukta kiye / paraMtu unhoMne apanI sAdhanasaMpatti aura zaktikA koI khayAla karake usakA prAraMbha nahIM kiyA thA jisase vaha kArya zIghra samApta ho jAya / unhoMne to apane upakAraka aise guruoMke hitake anurodhase kArya zurU kiyA thA / isaliye sirpha jinabimbake baiThAne mAtra jitane sthAnavAle mandirakA bhAga banavA kara, usake pAsa apane nivAsake liye, baDe pakke aura majabUta maTha banavAye aura unameM ve sukhase rahane lage / itanemeM, jinAgamameM batalAI huI kriyAoMmeM nirata aura sva-parake zubha-adhyavasAyoMke kAraNabhUta aise kulaprabha nAmake AcArya, sAdhudharmake niyamAnusAra vicaraNa karate hue, apane pAMca sau ziSyoMke sAtha, usa gA~vameM A pahuMce / gA~vake zrAvaka unakA bahumAna karane lge| una sthAnasthita sAdhuoMko isakI khabara milI, to unhoMne socA ki yaha AcArya kriyAniSTha hai, ataH logoMko bahumAnya hogA aura loga isake kahanemeM caleMge / isaliye isako apane anukUla banAnA cAhiye- aisA vicAra karake vandanAdi dvArA unakA AdaropacAra karane lge| isa prakAra vahAM rahate hue kulaprabha sUrikA jaba mAsakalpa pUrA hone AyA to vahAMse ve vihAra karaneko udyata hue / taba una gA~vanivAsI sAdhuoMne kahA ki- 'bhagavan , Apa yahIM varSAkAlIna cAturmAsa vyatIta kareM / ' sUrine uttarameM kahA- 'mujhe yaha kalpanIya (AcaraNIya ) nahIM hai / yahAM rahanekA mujhe prayojana kyA hai ?? ___ unhoMne kahA- 'na bhagavan, aisA mata kahiye / ye zrAvaka loga ApameM anurakta haiM / Apake vacanase ye jo adhure paDe hue jinamandira haiM jaldIse pUre ho jAyaMge; aura anya bhI naye mandira baneMge / isaliye kalpAtikramase arthAt samaya ho jAne para bhI adhika Thaharane meM Apako yaha nimitta hai hI / ' sUrine kahA- 'sAdhuoMko sAvadha vANI bolanA kalpya nahIM hai|' una sAdhuoMne pUchA- 'isameM sAvadha vANIkA kahAM prasaMga hai !!
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana- kathAkoza prakaraNa / 103 sUrine kahA - 'uddiSTa karake caityAdikA banavAnA sAvadha vacana hai / dravyastavake upadezake samaya dravyastavakI prarUpaNA karanA anavadya karma hai / ' taba una sAdhuoMne kahA - 'aho, ye to caitya bhavanoMkA banavAnA bhI sAvadya karma batalA rahe haiM / isaliye inheM to sAvadyAcArya ke nAmase saMbodhana karanA acchA hogA / ' phira to sarvatra unakI vaisI hI prasiddhi ho gaI aura ve vahAMse anyatra cale gaye / isa kathanako lakSya karake samudradatta sUri usa vikramasAra rAjAse kaha rahe haiM ki - 'he rAjan, tuma jo yaha prazna kara rahe ho ki kyA koI aisA bhI vyakti hogA jo jinavacanakA bahumAna na karanA cAhegA; so isa prasaMgase samajha sakate ho / ' taba phira rAjAne pUchA ki - 'bhagavan, kyA ve sUri phira vahAM kabhI Aye yA nahIM ?" AcArya ne kahA - 'anya kisI samaya una zithilAcAriyoMmeM paraspara vivAda khaDA ho gayA / koI kahane lage ki ina gRhasthoM ko jo pahale hamane AgrahapUrvaka pUjAdimeM niyukta kiyA hai ye pramatta bhAvase tathA dharma mandotsAhase caityoMke rakSaNa aura pUjAdi kAryameM ThIka pravRtta nahIM ho rahe haiM, isaliye yadi ye kArya svayaM hama nahIM dekheMge yA kareMge to mArgakA ( apane matakA ) nAza ho jAyagA / zakti aura sAmarthya ke rahate hue caityoMkI upekSA karanA yukta nahIM hai / isaliye kAlocita jo kArya haiM ve sAdhuoMko svayaM hI karane cAhiye / taba dUsare unake kathanakA virodha karane lage aura kahane lage ki nahIM svayaM aise kArya nahIM karane cAhiye / ityAdi / isa taraha kI pakSApakSIse unake bIcameM bar3A bhArI vivAda khaDA ho gayA aura vaha kisI taraha bhI miTatA huA nahIM dikhAI dene lagA / taba kisIne kahA - ' vaha sAvadyAcArya bahuzruta haiM, unako yahAM bulAnA cAhiye / ve Agama jAnate haiM / Agamake jJAnake vinA isa prakArakA vivAda nahIM miTa sakatA / " yaha vicAra sabako saMmata huA / unhoMne do sAdhuoM ko una AcArya ke pAsa bhejA / ve vahAM yathAsamaya pahuMce aura AcAryase kahane lage ki 'hamako apane saMghane Apake pAsa bhejA hai|' AcAryane pUchA'kisa liye ?' to unhoMne kahA - 'isa isa prakAra hamAre vahAM paraspara baDA vivAda utpanna ho gayA hai so Apake Ane se miTa jAyagA / ' 1 isa para sUrine kahA - 'mere eka vicArako suna kara to tumane mujhe sAvadyAcArya banA diyA hai; aura aba jo maiM vahAM gayA to na mAlUma kaisA kyA karo, jisako maiM jIvanataka bhI na bhUla pAUM / isase tumhAre vacanase vahAM para hamako jAnekI kyA jarUrata hai / aura phira hamAre vahAM jAne para bhI koI upakAra nahIM hogA / kyoM ki ve sAdhu pravacanakI bhaktise zUnya haiM / jinake manameM jinavacana para bahumAna ho unake aise ullApa nahIM hote / yadi prasaMgavaza varNana karate hue kathakake vacanameM, kisI tattvake viSayakA, koI saMzaya utpanna ho jAya to usakA kAraNa pUchanA cAhiye aura usako bhI apane kathana ke samarthana meM jinavacana batAnA cAhiye; aura vaise jinavacanako 'tatheti' kaha kara svIkAra karanA cAhiye / jinakI nIti aisI nahIM hai unake bIcameM jA kara maiM kyA kara sakatA hUM ?' 1 yaha suna kara una AgaMtuka sAdhuoMne kahA- 'bhagavan, aisA Apa mata kahiye / Apake Agamana se vahAM bahutoM para anugraha hogA isaliye avazya caliye / ' sUri bole - 'bhAI anugrahameM to karmakA kSayopazama hI kAraNabhUta hai / AcArya to usake nimitta mAtra haiM aura vaha bhI bhavitavyatA ke yogase hI kisIko hotA hai| kiM tu upakArabhAvake sandigdha hone para bhI kisI-na-kisI ko saMbodhibhAva prApta ho jAya isa uddezase chadmasthako dezanA to karate hI rahanA cAhiye / '
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / isa vicArako lakSya karake 'vartamAna-yoga' huA aura zarIrAdikA koI kAraNa bAdhaka na huA to vihAra karate hue hama vahAM para AnekA prayatna kreNge|' . suna kara ve AvAhaka ( AmantraNa karanevAle ) sAdhu cale gaye / bAdameM sAvadyAcArya bhI vihArakramase calate hue yathAsamaya vahAM pahuMce / vahAMke nivAsI sAdhuoMne unake Ane kI khabara sunI to, ve baDe ThATha-pAThase gA~vake caturvidha saMghako sAtha le kara unakA svAgata karaneke liye sammukha gaye / __ usa gA~vameM eka mugdha AryikA ( saMyatinI ) rahatI thI jo yaha dekha kara socane lagI ki - yaha koI tIrthakarake jaisA mahAtmA A rahA hai, jisakA svAgata karaneke liye saMgha isa prakArake ThAThase nikala rahA hai / isase baDI utkaTa bhaktike sAtha AcAryake samIpa jA kara, usane vandana kiyA / vaisA karate samaya usake sirake bAla AcAryake pairoMko laga gaye / AcAryane yaha dekhA / auroMne bhI dekhA, paraMtu ve na jAna sake ki yaha acchA hai yA burA / AcAryakA baDe utsabake sAtha gA~vameM praveza karAyA gayA aura Thaharaneke liye yogya vasati dI gii| ___vizrAnti leneke bAda una yatiyoMne kahA - 'hamAre bIcameM isa isa prakArakA vAda-vivAda cala rahA hai / isakA nirNaya denemeM Apa hameM pramANa haiN|' sUrine kahA- 'hama AgamakA vyAkhyAna kareMge isameM yuktAyukta kyA hai isakA vicAra tuma khayaM krnaa| anyathA kisIeka pakSakI mujha para aprIti hogI / ' AcAryake isa vacanako sabane bahumAnapUrvaka khIkAra kiyA / ___ acche muhUrtavAle dinameM vyAkhyAnakA prAraMbha huaa| ve sabhI yati A kara sunaneko baiThane lage / AcArya apane kaMThagata sUtroMkA uccAraNa karake phira unakA vyAkhyAna karate the / kyoM ki usa samaya taka pustaka likhe nahIM gaye the| isa prakAra vyAkhyAna karate hue, eka samaya eka gAthA sUtrakA AcAryane uccAraNa kiyA, jisakA bhAvArtha yaha thA ki "jisa gaccha (sAdhusamudAya) meM kAraNake utpanna hone para bhI yadi sAdhu, cAhe vaha phira kevalI hI kyoM na ho, svayaM anantarika rUpase ( arthAt sIdhA) strIkA karasparza kare to vaha gaccha mUla guNase bhraSTa huA samajhanA caahiye|" __isa gAthAkA uccAraNa karaneke bAda AcAryako usakA artha samajhAneke vakta khayAla huA ki isako na samajhAnA hI ThIka hai / kyoM ki isakA matalaba samajha lene para ye loka durbuddhivAle honese usa dina mere pairoMkA usa sAdhvIke kezoMse jo saMghaTTa sparza ho gayA thA usakA smaraNa karate hue, merA uDDAha kareM ge| isaliye isako nahIM pahUM to kaisA ? athavA nahIM aisA nahIM karanA cAhiye / kyoM ki AgamakA chipAnA ananta saMsArameM , bhavabhramaNakA kAraNa hotA hai / isase jo kucha honA ho so ho, mujhe gAthA to paDhanI hI cAhiye - aisA vicAra karake unhoMne vaha gAthAsUtra paDhA aura usakA vyAkhyAna kiyaa| __gAthAkA vyAkhyAna sunate hI vahAM para baiThe hue ve saba yati eka sAtha bolane lage ki- 'tumhArA usa dina usa saMyatinIke kezoMse pAdasaMghaTTa ho gayA thA isaliye taba to tuma mUlaguNabhraSTa siddha hote ho| ataH yA to isakA ThIka samAdhAna karo yA isa Asanase phira nIce utaro / nahIM to phira pairoMse pakaDa kara ghasITate hue tumako hameM bahAra nikAlanA paDegA / ' __una zaThoMkA yaha AlApa suna kara vaha AcArya bhayabhIta ho kara khisAnA bana gayA aura usake zarIrameM pasInA-pasInA ho gyaa| usase koI aisA uttara dete nahIM banA, ki- 'are, isameM tumhAre kathanakA kahAM koI avakAza hai ? kyoM ki isameM jo yaha kahA gayA hai ki 'jo svayaM karatA hai| isakA tAtparya yaha
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya pranthoM kA vizeSa vivecana - kathAkoza prkrnn| 105 hai ki jo kisI uddezapUrvaka sparza karatA hai| hamArA usake kezoMke sAtha saMsparza honemeM koI uddeza nahIM thA / uddezapUrvaka sparza honemeM isa sUtrakA saMbaMdha hai; na ki anAbhoga yAni anajAnapanase saMghaTTa hone meM / sAdhu bhikSA lene jaba jAtA hai usa samaya, yadi kisI zrAvikAkA hAtha bhikSA dete samaya sAdhuko sparza kara letA hai to usase koI thoDA hI mUlaguNa-nAza hotA hai / hAM yadi usameM kisI prakArakA rAgabhAva kAraNabhUta hogA to vaha avazya doSakA nimitta hogA / hamArA usameM vaisA koI bhAvadoSa sarvathA nahIM thA / tathApi anAbhogase jo saMghaTTa ho gayA usake doSake nivAraNake liye hamane tapa AdikA prAyazcitta kara hI liyA hai / isaliye tumhAre isa kathanakA koI artha nahIM hai|' ityAdi prakArakA kucha samAdhAyaka uttara usa AcAryase dete nahIM banA aura Dara kara usane unase kahA ki-'are bhAI, AgamameM jo utsargaapavAda mArga batalAyA gayA hai tuma use nahIM jAnate / aisA kaha kara usa AcAryane eka anya gAthAsUtra sunAyA jisakA artha yaha hai ki- "jinezvara bhagavAnne na to kisI prakArake karmake karanekI anujJA dI hai aura na kisIkA niSedha hI kiyA hai / unakI to yahI AjJA hai ki jo bhI kArya kiyA jAya vaha satyapUrvaka ho / " AcArya dvArA paDhe gaye isa gAthAsUtrako suna kara, jisa taraha meghakI garjanAse mayUroMko Ananda hotA hai usI taraha, una sabake hRdayako nirvRti huI / ve saba apane apane pakSameM dRDha ho gye| sAvadhAcAryako bhI utsUtrakA prarUpaNa karanese ananta-saMsArakA azubha bandha prApta huA / isaliye [ samudradattasUri usa vikramasAra rAjAse kahate haiM ki-] 'he mahArAja, jo abhavya aura dIrghasaMsArI hote haiM unako jinavacana yathArthakharUpameM pariNata nahIM hotA / jo AgrahI hote haiM ve apane apane abhiprAyake poSaNa nimitta usa vacanake utane aMzakA upayoga kara lete haiM; zeSa aMzako choDa dete haiN|' suna kara vikramasAra rAjAne kahA ki- 'bhagavan , Apa jaisA kahate haiM vaisA hI hai|' usa andha puruSane bhI kahA ki- 'yadi Apa jAnate hoM ki maiM ArAdhanA kara sakU~gA to mujhe anazana vrata karAiye / ' sUrine apanI jJAnazaktise usakI yogyatA jAna kara use anazana karAyA / vaha usakA ArAdhana karake apanA AyuSya pUrNa kara svargalokako prApta huaa| isaliye yaha gAthA kahI gaI hai ki adiTThasamayasArA jiNavayaNaM aNNahA pruveNtaa| dhavalo va kugaibhAyaNa taha ceva havaMti te jIvA / / isa gAthAkA artha isa kathAke AraMbhameM diyA huA hai / isa prakAra yaha dhavalakI kathA samApta hotI hai| isa prakAra, isa pranthameM jinezvara sUrine jo kathAnaka Alekhita kiye haiM ve apane apane DhaMgase viziSTa vastukharUpa aura bhAvabodhake varNanAtmaka ho kara tatkAlIna sAmAjika aura sAMskRtika paristhitike vizeSa nirdezaka haiM dhavalake isa kathAnakake paDhanese jJAta hotA hai ki isa kathAnakake gumphana karanemeM mukhya uddeza jinezvara sUrikA, yaha bAta batAnekA rahA hai, ki jaina yativargameM kisa taraha caityavAsa rUpI saMsthAkI utpatti huI aura kisa taraha usa prAcIna kAla meM jaina sAdhuoMkA eka varga apane AcArameM zithila ho kara, aniyata rUpase sadA-sarvatra paribhramaNa karate rahanekI-arthAt vanoMmeM aura nirjana pradezoMmeM idhara udhara ghUmate phirate rahane kharUpa parivrAjaka dharmakA pAlana karanekI- apekSA vasatinivAsI ho kara rahanekI abhilASAse jaina mandiroM kI sRSTikA nirmANa karane-karAnemeM pravRtta huA / isa kathAnakameM jo ka. pra. 14
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / yaha sAvadyAcAryakA kathAnaka saMkalita kiyA gayA hai vaha eka purAnA kathAnaka hai / kuntalA rAnIkA kathAnaka bhI zAyada purAtana ho / kyoM ki isa kathAnakakA ullekha anya granthakAroMne bhI kiyA hai / isa kathAnakakI vastuse jinamandiroMke banavAneke viSayameM jinezvara sUrikA kaisA abhimata thA aura unake samayameM jaina mandiroMkI kyA vyavasthA cala rahI thI tathA jaina zrAvakoM meM mandiroMke bAremeM kaisA mamatvabhAva aura pakSApakSIkA saMgharSa hotA rahatA thA, isakA citra hameM dekhaneko milatA hai / isameM kahA gayA sAvadyAcAryakA kathAnaka bahuta sUcaka hai / sAvadyAcAryavAlI ghaTanA kisa samaya ghaTI thI isakA koI jJApaka samaya jinezvara sUriko jJAta nahIM thA; tathA jisa kAlikazrutake AdhAra para unhoMne isa kathAnakakA saMkalana kiyA hai usameM bhI isake samayakA koI sUcaka nirdeza na honese isa ghaTanA ko atItakAlIna kisI avasarpiNIkAlameM honevAlI batalAI gaI hai / paraMtu hamArI aitihAsika dRSTi hameM spaSTa batalAtI hai ki yaha ghaTanA kisI anantakAla pahaleke avasarpiNIkAlakI nahIM hai paraMtu isI vartamAna avasarpiNIkAlakI hai / jinezvara sUrine yadyapi kAlikazrutokta kathAnakakA avikala bhAvAnuvAda hI apane varNana meM prathita karanekA prayatna kiyA hai, tathApi ajJAtarUpase - yA apane kathanako avisaMvAdI banAnekI dRSTise - unake kathana meM, eka aisA aitihAsika visaMvAdI ullekha nibaddha ho gayA hai jo hamako isa ghaTanAkA aitihya tathya sUcita kara detA hai / yaha ullekha vaha hai jisameM jinezvara sUrine yaha kahA hai ki kuvalayaprabha sUri arthAt sAvadyAcAryane, una vasativAsI sAdhuoMko AgamakA vyAkhyAna sunAnA prAraMbha kiyA, taba unhoMne apane kaMThastha sUtrapATha hI kA uccAraNa kara usapara apanA vyAkhyAna karanekA krama rakhA thA - 'kyoM ki usa samayataka pustaka likhe nahIM gaye the|' isa kathanameM pustaka lekhanaviSayaka jo yaha sUcana hai vaha spaSTa rUpase - devarddhigaNI dvArA valabhImeM vi. saM. 510 ke AsapAsa jo vartamAna jainAgama pustakArUDha kiye gaye, aura usake pahale jaina zramaNomeM AgamakA sUtrapATha prAyaH kaNThastha rUpase hI paraMparAgata calA AtA rahatA thA - yaha jo jaina itihAsakI sarvamAnya aura sarvavizruta zrutaparaMparA hai, usIkA nirdeza karatA hai / jinezvara sUrike manameM to yahI aitihAsika tathya ramamANa ho rahA thA, lekina kAlikazrutokta kathanakA avikala anuvAda karanekI dRSTise unako isa ghaTanAkA varNana, kisI atItAnantakAlIna avasarpiNImeM honekA nibaddha karanA paDA / isa viSaya meM bahuta kucha vicAra-vimarza karane jaisA hai, lekina usakA yahAM para vizeSa avakAza nahIM hai, ataH sUcanamAtra karake hI 'ityalaM prasaMgena' kahanA ucita hogA / saMpradAya bheda honeke sUcaka kathAnaka yati - muniyoM meM jo saMpradAyabheda hote rahate haiM unameM prAyaH mukhya kAraNa to paraspara vyaktigata IrSyA hI banatI rahatI hai / kisI AcArya yA gurujana dvArA, kisI samartha vyaktikA, kisI-na-kisI kAraNase, kucha apamAna ho gayA yA svakIya apekSita kArya siddha na huA, to vaha vyakti phira usa AcArya yA gurujanameM doSAropaNa karanekI aura usake dvArA apanA vizeSatva yA mahattva khyApana karanekI ceSTA karanA prAraMbha karatA hai aura usake liye kisI-na-kisI saiddhAntika bhedakI sRSTi karake apanA pakSa banAnA cAhatA hai / kucha bhakta loga, cAhe jisa kAraNa se jaba usake pakSake poSaka bana jAte haiM, taba vaha phira apane pakSako naye saMpradAya, samudAya, gaccha yA gaNa ityAdike rUpameM saMgaThita karake, purAne zAstroMke kucha aspaSTa kathanoM kA athavA paraspara sAdhakabAdhaka pramANoMkA, apane abhISTa vicArAnusAra saMdarbha biThA kara evaM apane vipakSake + dekho, sandeha dolAvali prakaraNa- jinapatisUrikRta, pR. 7
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana - kathAkoza prakaraNa / 107 vicAroMkA khaNDana kara, svakIya pakSake zAstrokta honekI aura anya pakSake azAstrIya hone kI prarUpaNAmeM pravRtta hotA hai / aura isa taraha samAjameM eka naye pakSa yA matakI sthApanA ho kara, usake sthApakakA jaisA prabhAva aura sAmarthya hotA hai usake anusAra, usakA pravAha Age baDhatA hai aura sthApaka vyaktike 'ahaMtva' yA 'mamatva' ko santuSTa karatA hai / jaina dharmAnuyAyiyoMmeM jitane bhI bhinna-bhinna saMpradAya utpanna hue haiM una sabakI utpattimeM mUla to koI aisA hI 'ahaMtva' 'mamatva'sUcaka kASAyika bhAva hI prAyaH mukhya kAraNa hai / khayaM zramaNa bhagavAn zrI mahAvIrake sAkSAt jAmAtA rAjakumAra jamAlike calAe hue pakSa yA matase le kara Aja paryaMtake jaina itihAsameM na jAne aise kitane pakSa aura vipakSa cale haiM aura unameMse kitane kAlake pravAhameM bahate bahate vilIna ho gaye haiM - isakI ginatI kauna kara sakatA hai ? / jinezvara sUrine prastuta granthameM, IrSyAvaza ho kara apane guru-dharmAcAryake viruddhameM eka municandra nAmaka sAdhune kisa taraha guruke upadezako azAstrIya batalAnekA prayatna kiyA aura kisa taraha unake bhaktoMko zraddhAvimukha banAnekA upadeza diyA usakA acchA citra aMkita kiyA hai / usakA kucha sAra isa prakAra hai guruvirodhI municandra sAdhukA kathAnaka __ eka dharmaghoSa sUri nAmake AcArya the jinake aneka ziSyoMmeMse munecandra aura sAgaracandra nAmaka do pradhAna ziSya the / inameM municandra jyeSTha ziSya ho kara sUrikA svayaM bhAgineya thA lekina bahuta AtmagarviSTha thA aura sUtroMke akSara mAtrako raTate rahane vAlA ho kara bhAvArthake vicArakI dRSTi se zUnya thaa| sAgaracandra eka rAjakumAra thA aura AMtarika viraktise bhAvita ho kara usane saMsAra tyAga kiyA thA aura sUrikA atyaMta vinamra vineya thaa| dharmaghoSa sUri jaba bahuta vRddha ho gaye aura unako apanA jIvanaparyAya pUrNa honeke nikaTa dikhAI diyA to unhoMne anazana karanekA vicAra prakaTa kiyA / usa samaya municandrane manameM socA ki- maiM sUrikA bhANeja hUM, zAstroMkA jJAtA hUM aura mere bahutase vajana bhI haiM; isaliye mRtyuke samaya sUri mujhe hI apanA uttarAdhikArI AcArya banAveMge / lekina sUri to baDe mahAnubhAva the; madhyastha citta ho kara kevala guNoMkA bahumAna karanevAle the| unhoMne sAgaracandrako hI vizeSa yogya samajha kara use apane padapara sthApita kiyA aura saba gItArtha sAdhuoMne bhI usakA bahumAna kiyA / phira AcArya to anazana kara svargako prApta hue / municandra apane guruke isa prakArake vyavahArase asantuSTa ho gayA / vaha apane khajanoMko bahakAtA huA aura sUripara pradveSabhAva dhAraNa karatA huA pRthak ho kara vicarane lagA / bAdameM, sUtramAtrake zabdoMko pakaDa kara aura usake viSayavibhAgako lakSyameM na rakha kara, logoMko apanI icchAnusAra usakA upadeza dene lagA / yaha paribhramaNa karatA huA eka samaya sAketa nagarameM pahuMcA jahAM usake guruke pratibodhita kiye hue bahutase bhakta zrAvakajana rahate the| vaha sAgaracandra rAjakumAra bhI vahIMkA nivAsI thaa| vahAM para kitaneka aise loga bhI the jo pahale jaina zAsanase virodhabhAva rakhate the| unako dharmaghoSa sUrine nimna prakArakA mAdhyasthamAtra sUcaka dharmopadeza de de kara apane dharma ke anurAgI banAye the / ve sUri apane upadezameM zrotAoMko kahA karate the ki- 'dekho, jisako isa lokameM bhI phalakI kucha AkAMkSA hotI hai vaha ThAkura vagairaha rAjapuruSakI sevA karatA hai / isI taraha isaloka aura paralokake phalakI icchA rakhane vAleko kisI devakI sevA karanI cAhiye / para devatA parokSa honese usake guNoMkA jJAna nahIM ho sakatA-jaise koI ghaDA sAmane na honese usake guNoMkA jJAna nahIM ho sakatA / lekina yaha
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / 1 to nizcita hai ki paraloka avazya hai aura puNya-pApa bhI avazya haiM / isaliye inakI prarUpaNA karane vAlA mI koI deva avazya honA cAhiye / paraMtu vaha deva apane jaise sthUladRSTi vAloMko pratyakSa nahIM dikhAI detA / ataH jo koI bhI devarUpase hameM jJAta hoM usako praNAmAdi karate rahanA cAhiye / usake Ayatana arthAt sthAna kI sAra-saMbhAla lete rahanA cAhiye aura pUjAdi kArya karate rahanA caahiye| aisA karate hue inameM jo koI devAdhideva hogA usakI pUjAse hamArA nistAra ho jAyagA / isake viparIta jo koI pAkhaMDI vizeSa ke vacanoMmeM vizvAsa rakha kara, kisI eka hI devakI upAsanA karanemeM Agrahabaddha ho jAtA hai aura anya devoMkI tarapha avajJAbhAva dhAraNa kara letA hai vaha tattvadarzanase vaMcita rahatA hai / ataH tatradarzanakI icchA rakhane vAle manuSyako sarvatra samadRSTi honA cAhiye' - ityAdi / dharmaghoSa sUrikA aisA nirapekSa upadeza una lokoMke hRdayameM ThaMsa gayA / unhoMne samajhA ki ye madhyastha dRSTi vAle haiM aura saca kahanevAle haiM / isase una logoMkA jo jainadharmake prati virodhabhAva thA vaha haTha gayA ve 'bhadrabhAva' vAle bana gaye / unameMse jinako jaina pravacana para vizeSa vizvAsa ho gayA ve sUrike pAsa ' darzanapratimA' kA svIkAra kara, 'darzana zrAvaka' bana gaye / jinako dezavirati lenekI icchA huI unhoMne ekavidhAdi ' viratibhAva' grahaNa kiyA / isa prakAra dharmaghoSa sUrike upadezase jo dharmAnurAgI bane the ve loka, municandrakA apane naragameM Agamana jAna kara aura apane dharmaguruke ye bhAgineya evaM jyeSTha ziSya haiM isa bhAvase unako vaMdana karane Aye / una lokoMmeM jo 'bhadrabhAva' vAle manuSya the unako municandra ne pUchA ki - 'tumhArA dharmAnuSThAna kaisA calatA hai ?' to unhoMne kahA ki - 'Apake gurune jo sarva devoMko praNAmAdi karate rahanekA upadeza diyA hai vaha ThIka cala rahA hai / ' taba usa sAdhune kahA- 'tumako to mere gurUne Thaga liyA hai / unhoMne tumako aura apaneko - donoMko saMsArameM bhaTakate rahaneke yogya banA diyA hai / tumako mithyAtva meM cipakA kara saMsAra meM bhaTakAnA cAhA hai aura unmArgakA upadeza karake apaneko bhI bhavakUpameM girAyA hai / aise dharmAnuSThAna se kucha kAryasiddhi nahIM hotI' - ityAdi / isa prakArake usake vacana suna kara ve 'bhadrabhAvI' manuSyaM vApasa jainadharmake prati azraddhAvAn bana gaye / caitya aura sAdhuoMko bAdhA karane vAle bana gaye / phira isa prakAra ve mithyAbhAva prApta kara saMsAragAmI bane / 1 jinhoMne 'samyaktvavrata' grahaNa kiyA thA unako vaha kahane lagA ki - 'tumhAremeM gurUne vaisI kaunasI yogyatA dekhI jisase tumako 'samyaktvavata' diyA gayA hai ? samyaktvake yogya to vaha hotA hai jisameM audArya, dAkSiNya, pApajugupsA, nirmalabodha aura janapriyatva Adi guNa hote haiM / inameMse tumameM kaunase guNa haiM? kisAnoMko aura garIboMko cUsane vAle tuma baniyoMmeM 'audArya' kaisA ? kauDI-kauDIke liye pitA mAtA bhAI aura putrAdike sAtha bhI laDAI jhaghaDe karate dUsaroMkI saMpattiko hara lenekI icchA rakhane vAloMko 'pApase jugupsA' hoM unameM 'nirmalabodha' kahAM aura jo apane khajanoMse laDate rahate haiM isa taraha tumhArA vyavahAra to aisA AmUla hIna svarUpakA hai; isaliye maiM kyA pUchatAcha karUM ?' usake isa prakAra ke doSadarzaka vacanoM ko suna kara unake manameM AyA ki yaha jo kahate haiM vaisA hI ThIka hogA / so isa prakAra ve 'samyaktvavrata' se patita ho gaye / rahane vAloMmeM 'dAkSiNya' kaisA ? hamezAM kaisI ? jinameM ye doSa bhare hue unakI 'janapriyatA' bhI kaisI ? tumhArI dharmapravRttike viSaya meM --- isI prakAra jina lokoMke dilameM pravrajyA lenekI kucha icchA ho rahI thI, unase usane kahA ki - ""pravajyA leneke liye tumhArI kyA yogyatA hai ? jisa pravrajyAkA ArAdhana cakravartI, baladeva, mahAmAMDalika
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoM kA vizeSa vivecana-kathAkoza prakaraNa / 109 Adine kiyA hai usakA tumhAre jaise tuccha baniye kaise ArAdhana kara sakate haiM ? pravrajyAkI virAdhanA karanese to saMsArabhramaNake sivA aura koI phala mila nahIM sakatA aura isIliye yaha kahA hai ki 'avidhikRtAd varamakRtam / ' arthAt avidhipUrvaka kAma karanekI apekSA na karanA acchA hai / isIliye zAstroMmeM yaha bhI kahA hai, ki kuruDa - ukuruDa nAmaka sAdhu duSkara tapazcaraNa karate hue bhI zramaNabhAvakA virAdhana karane se sAtavIM narakameM gae / isaliye pahale zrAvakakI jo 11 pratimAeM haiM unakA pAlana karake hI pIche pravrajyA lenI cAhiye / kyoM ki isa pravrajyAkA pAlana karanemeM to baDe baDe mahArathI bhI bhagna ho jAte haiM, to phira tumhAre jaise baniyoM mAtrakI kyA dazA ho sakatI hai ?' ina bAtoM ko suna kara ve pravrajyAkI icchA rakhane vAle loka bhI gRhavAsa hI meM rahanekI dRDha bhAvanA vAle bana gaye / isa prakAra usake avidhipUrvaka dharmavicAra prakaTa karanese, bahutase jana dharmavAsanA se rahita ho gaye aura anya sAdhujanoMke dveSI evaM dharmavimukha bana gaye / aura jo mUDha dhArmika jana the ve usako 'yaha bhagavAn zuddha mArgI prarUpaNA karate haiM' aisA mAna kara usakI khUba pUjA karane lage / 1 1 sAketa nagara meM municandrake dvArA isa taraha lokoMko bahakAne vAle dharmavicArakA pracAra suna kara ve sAgaracandrasUri bhI apane bahutase ziSyoM ko sAtha le kara vahAM pahuMce / nagarake bahAra udyAnameM Thahare / usa municandra ke bahakAe hue janoMko choDa kara bAkI saba jana unako vandanAdi karaneke liye udyAna meM phuNce| unhoMne municandra aura usake bhaktajanoMko bhI bulAyA lekina ve pahale yoM to nahIM gaye / bAda meM kisI devatAke upadravakI AzaMkAse bhayabhIta ho kara ve phira sUri ke pAsa pahuMce / sUrine una sabake sAmane municandrake vicAroMkA acchI taraha khaNDana kiyA aura zAstroMke utsarga - apavAdAtmaka kathanoM kA marma samajhAte hue kahA ki - 'isa prakAra municandrane jo kriyAmArgake lopake vicAra prakaTa kiye haiM ve bhrAnta haiM / kriyAvAdakA niSedha karanese jaina zAsanakA aparAdha hotA hai aura usake pApase jIba durgatiko jAtA hai' / apane sanmukha baiThe hue zrotA janoMko saMbodhana karate hue unhoMne kahA ki - 'aho jinadatta, jinavallabha, jinarakSita, jinapAlita, arhadatta - ( jinezvara sUrine apane zrotA zrAvakoM kA jo nAmakaraNa kiyA hai vaha khAsa dhyAna dene lAyaka hai ) Adi zrAvako ! tuma dhanya ho, jo tumhAre hRdayarUpI AMgana meM mokSaphalakA dene vAlA samyaktvarUpa vRkSa vRddhi pA rahA hai / kyoM bhAI municandra ! hamAre gurune kyA aisA anucita AcaraNa kiyA thA jo tumane inako aura guruko bhI upAlaMbha denekA prayatna kiyA hai ! tumane jo vicAra pradarzita kiye haiM ve na to kinhIM 'aMga - upAMga' Adi sUtroMmeM dekhe jAte haiM na 'prAyazcitAdi' pranthoM meM upalabdha hote haiM / aura tumane inako baniye kaha kara evaM kisAna AdikoM ko lUTane vAlA batalA kara, inameM jo kSudratA ke doSoMkA Aropa kiyA hai ve doSa kyA auroMmeM nahIM hote haiM ? tumhAre vicArase to phira dUsaroMke pAsa yAcanA karane vAle brAhmaNoMmeM bhI udAratA kaisI ho sakatI hai ? / isI prakAra parAe dezoMko lUTane vAle aura niraparAdhI dhanikoMkA dhanApaharaNa karane vAle kSatriyoMkI bhI kyA udAratA ho sakatI hai ? vaizya jitane haiM ve to saba baniye hI haiM / aura jo zUdra haiM ve to saba hala aura gADI calAne vAle ho kara, sadaiva karake bhArase daMDAkrAMta hone vAle, aura prajAjanoMke sabhI prakAra ke apamAnako sahana karane vAle pAmara hote haiM / isaliye unameM bhI audAryakA guNa kaise saMbhavita ho sakatA hai ? / isI taraha tumhAre vicArase to bAhubalI jaise bhAI ke sAtha laDane vAle bharata meM bhI 'dAkSiNyatA' ke guNakI saMbhAvanA kaise kI jA sakegI ? / phira jo rAjAdi loka haiM ve to prAyaH mAMsAhArI hote haiM to phira unameM 'pApase jugupsA' karane vAle guNakA AvirbhAva kaise saMbhavita ho sakatA hai ? aura jo 'sarvajana - psp
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / vallabha' ke guNakI bAta kahI so to tIrthaMkara meM bhI saMbhava nahIM ho sktaa| kyoM ki tIrthaMkarakA bhI sarvajanavallabha honA zakya nahIM hai / taba phira anya janoMkI to bAta hI kyA hai ? isaliye kevala sUtrake zabdoM ko pakaDa kara nahIM baiThanA cAhiye, lekina usake viSayavibhAgakI vicAraNA karanI cAhiye / tumane jo yaha vicAra prakaTa kiyA, ki baniyoMkA pravrajyA pAlana kaisA - ityAdi / so bhI tumhArA bhramajanaka hai / zAlibhadra, dhannA, sudarzana, jaMbU, vajrakhAmI, dhanagiri Adi baDe baDe muni ho gaye jo jAtise varNika the / tumane apane ye saba bhrAnta vicAra prakaTa karake tIrthaMkaroMkI AzAtanA kI hai aura usa AzAtanAkA phala hai dIrghakAla taka saMsArameM paribhramaNa karate rahanA' - ityAdi / isa prakAra sAgaracandra sUrike kathanako suna kara usa municandrake manameM baDA roSa utpanna huA / lekina sAgaracandra rAjaputra honese bhayake mAre usako kucha vaha pratiuttara nahIM de sakA aura vahAMse kupita ho kara calA gyaa| usake jo kucha bhaktajana bana gaye the ve sAgaracandra sUrike dharmopadeza se punaH apane mArga meM sthira ho gaye aura municandra ke vicAroMkI nindA karane lage / municandra apane unmArgadarzaka vicAroMke kAraNa mara kara durgatiko prApta huA / ityAdi / * jinezvara sUrine isa kathAko khUba vistArake sAtha likhA hai / hamane to yahAM para isakA kevala sArArtha mAtra de diyA hai / pAThaka isa kathAnakake varNanase yaha jAna sakeMge ki usa samaya meM bhI jaina sAdhuoM meM kaise kaise vicAroMkA UhApoha hotA rahatA thA / isI taraha ke vilakSaNa vicAroMkA UhApoha Aja bhI jaina sAdhuoM meM vaise hI calatA rahatA hai jinakA digdarzana samAjako bhinna bhinna matoMke sthApaka utthApaka vargoMke parasparake khaNDana- maNDanase anubhUta ho rahA hai / ye saba matavAdI paraspara eka dUsareko mithyAvAdI aura jainazAsanake virAdhaka kahate rahate haiM / * jisa prakAra ina uparyukta kathAnakoMmeM zvetAMbara jainasAdhuoMke parasparake matabhedoMke aura pakSApakSIke saMgharSasUcaka vicAroMkA citra aMkita kiyA gayA milatA hai isI prakAra kucha anya kathAnakoMmeM digaMbara jaina saMpradAya evaM bauddha aura brAhmaNa saMpradAyake anuyAyiyoM ke sAtha bhI jaina sAdhuoMkA kaisA saMgharSa hotA rahatA thA isake citra bhI aMkita kiye gaye milate haiM / zvetAmbara - digambara saMgharSa sUcaka kathAnaka 25 vAM kathAnaka eka datta nAmaka sAdhukA hai jisameM yaha batAyA gayA hai ki kisa taraha digaMbarA - upAsakoMne eka zvetAMbara bhikSukako lokoMmeM nindita banAnekI ceSTA kI aura kaise usa sAdhune apane buddhicAturya se usa ceSTAko viphala banA kara ulaTameM unhIMko lajjita banAnekA saphala prayatna kiyA / isa choTese kathAnakakA sAra paDhiye / jinezvara sUrine likhA hai ki- bhagavAn mahAvIrake nirvANa bAda, kucha zatAbdiyoMke vyatIta hone para, bauTika nAmakA eka ninhava saMpradAya utpanna huA / usa samaya eka saMgama nAmaka sthavira ( zvetAMbara ) AcArya the jinake 500 ziSya the / una ziSyoMmeM eka dattaka nAmakA sAdhu thA jo baDA ghumakkaDa thA / kisI eka prayojanake liye AcAryane usako eka daphaha ekAkI hI kisI grAmAntarako bhejA / vaha calatA calatA saMdhyA samaya kisI eka choTese gAMvameM pahuMcA aura vahAM rAta raddaneke liye apane yogya koI
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana-kathAkoza prakaraNa / vasatikI talAza karane lagA; para vaha na milI / taba vaha vahAM para jo eka bauTika caityAlaya ( digaMbara jainamandira ) thA usameM calA gyaa| yaha mere liye yogya eSaNIya sthAna hai, aisA samajha kara vahIM usane rAtrivAsa vyatIta karanA cAhA / isakA patA jaba bauTika zrAvakoMko lagA, to dveSavaza unhoMne usakA uDDAha karanekI dRSTise, kucha paise de kara eka vezyAko rAtako usa sAdhuke pAsa bhejA / phira unhoMne mandirake daravAje bandha karake usako bAharase tAlA lagA diyA / praharabhara rAtrike bItane para vaha gaNikA (vezyA) usa sAdhuko hairAna karaneko udyata huii| para datta virakta thA isaliye vaha niSprakaMpa ho kara baiTha rahA / sAdhukI vaisI niSprakaMpatAko dekha kara vaha gaNikA upazAnta ho gaI aura vinamra ho kara kahane lagI ki- 'tumako kSubdha aura bhraSTa karaneke liye mujhe ina digaMbara upAsakoMne paise de kara yahAM para bhejI hai / sAdhune kahA - 'acchA hai, eka kinAre jA kara so jA / tujhe to paisese matalaba hai aura kisIse to nahIM / ' phira usa sAdhune usa vezyAke sAmane hI, usa mandirameM jo diyA jala rahA thA usakI jvAlAse apane jitane vastra aura rajoharaNa Adi upakaraNa the una sabako jalA diyA aura mandirameM jo eka purAnA morapiccha par3A huA thA usako uThA liyaa| saverA hone AyA taba una digaMbara zrAvakoMne logoMko ikaTThA karake kahanA zurU kiyA ki- 'dekho, isa mandirameM rAtako eka zvetapaTa sAdhu vezyAko le kara A kara ghusa gayA hai / ' taba sUryodaya hone para unhoMne mandirakA daravAjA kholA, to vaha datta usa vezyAke kaMdhepara apanA hAtha rakhe hue bahAra nikalane lagA / logoMne dekhA to vaha to sarvathA nagna kSapaNaka thA / loka kahane lage- 'are, yaha to nirlajja kSapaNaka hai, jo vezyAke sAtha yahAM A kara rahA hai aura aba bhI isake galemeM vilaga kara isako le jA rahA hai !' taba dattane kahA - 'are, tuma merI akelekI kyoM haMsI uDA rahe ho / aise to bahutase kSapaNaka haiM jo isI taraha rAtako vezyAoMke sAtha rahA karate haiN|' taba phira ve loga bauTika zrAvakoMkI haMsI uDAne lage aura kahane lage ki-'basa, aise hI tumhAre guru haiN| ThIka hI hai, jo aise bhAMDajaise naMgadhaDaMga hote haiM unakI to aisI hI gati hotI hai / mAlUma detA hai ki isIliye zvetAMbaroMne vastra grahaNa kiyA hai; aura unhIMkA pakSa satya mAlUma detA hai tumhArA nahIM / ' ityAdi / yaha kathAnaka isa bAtakA citra upasthita karatA hai ki digaMbara aura zvetAMbara saMpradAyake bIcameM kisa tarahakA paraspara dveSabhAva rahA karatA thA aura eka saMpradAya vAle dUsare saMpradAya vAloMko nIcA dikhAneke liye kaise kaise kSudra aura upahasanIya prayatna kiyA karate the / mAlUma detA hai yaha sAMpradAyika pradveSa aura saMgharSa bahuta prAcIna kAlase hI calA A rahA hai aura aba bhI vaha zAnta nahIM huA hai / digaMbaroM dvArA zvetAMbaroMkA upahAsa kiye jAnekI aisI hI eka jugupsanIya ghaTanAkA ullekha, vAdI devasUrike prabandhoMmeM milatA hai jisameM yaha kahA gayA hai ki suprasiddha digaMbarAcArya vAdI kumudacandrake bhaktoMne, karNAvatImeM eka zvetAMbara vRddhA AryAko, rAsteke bIcameM nirlaja bhAvase nacAnekA niMdya prayatna kiyA thA aura usI dveSamUlaka prayatnake pariNAmameM vAdI devasUriko siddharAja jayasiMhakI sabhAmeM bhaTTAraka kumudacandra ke sAtha vAdameM utaranA par3A aura usameM digaMbara pakSako baDA bhArI parAjaya sahanA paDA, ityAdi / jaina aura bauddha bhikSuoMke saMgharSakI kathA isake bAdake 26 veM jayadeva nAmaka kathAnakameM eka sucandrasUri nAmaka jaina zvetAMbara AcAryakA jayagupta nAmaka bauddha bhikSuke sAtha vAdavivAdameM utaranekA varNana diyA gayA hai jisameM bauddha saMpradAyake
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / sAtha zvetAMbara sAdhuoMkA kaisA saMgharSa hotA rahatA thA isakA citra hameM dekhaneko milatA hai / kathAkA kucha sAra isa prakAra hai isa bhAratavarSake sAketa nAmaka nagarameM yadu nAmaka rAjA rAjya karatA thA, jo tazcanika arthAt bauddha matakA bhakta thA / usake manameM bhikSumata yAni bauddhamata hI tattvabhUta padArthakA upadeza denevAlA mata hai aura anya koI mata vaisA nahIM hai,-aisI mAnyatA ThaMsI huI thI aura isaliye vaha sAdhuoMkA arthAt jaina sAdhuoMkA kabhI bahumAna nahIM karatA thA-pratyuta isa prakAra upahAsa kiye karatA thA ki-ye sAdhu to usa syAdvAda matako mAnane vAle haiM jisase kisI prakArakA lokavyavahAra siddha nahIM hotA hai / isa 'syAdvAda'ke siddhAntAnusAra mAtA bhI amAtA, pitA bhI apitA, dharma bhI adharma, mokSa bhI amokSa aura jIva bhI ajIva siddha hotA hai / isa taraha isa siddhAntase koI bAta ghaTa nahIM sktii| isIliye jo arihaMta hai vaha bhI sarvajJa nahIM siddha ho sakatA;- ityAdi prakArake vicAra vaha apane sabhAsthAnameM bhI prakaTa kiye karatA thaa| usa rAjAkA maMtrI subandhu nAmaka thA jo jaina zramaNopAsaka thA / rAjAdvArA kiye jAne vAle apane dharmake upahAsavacanoMko suna kara, usake manameM kheda hotA rahatA thA / eka samaya vahAM para sucandra nAmaka jaina zvetAMbara AcArya Aye to unako maMtrIne vaha saba bAta sunAI aura kahA ki - 'isa isa prakAra rAjA [ apane dharmake viruddha ] bolatA rahatA hai|" suna kara sUrine kahA- 'bhAI, jo bADImeM tADate rahate haiM vaise baila to ghara gharameM hote haiM / paraMtu jisake sirapara baDe tIkSNa sIMga hote haiM aura jisakA skandha khUba mAMsala ho kara kaThora Takkara lenemeM baDA majabUta hotA hai vaise vRSabha (matta sAMDa )ke Age dahADanA kaThina hotA hai / isaliye isameM kucha tathya nahIM hai' ityAdi / apane gupta caroMdvArA rAjAko yaha bAta jJAta huI to usane apane dharmaguru jayagupta bhikSuko kahA ki- 'vAda-vivAdakA AvhAna sUcana karanevAlA zvetAMbara sAdhuoMko 'patra' (celeMja) denA cAhiye / ' taba usa bhikSune vaha patra taiyAra kiyA aura use siMhadvArapara lagA diyA gayA / sucandrasUrine usako le liyA aura phADa kara pheMka diyA / phira sUri rAjadvArameM gaye aura jayaguptako vivAda karaneke liye bulAnekI khabara dI / sUrine patrakI vyAkhyA kI aura vAdaviSayaka apanI pratijJA samajhAI / vAdakA viSaya aura usake pratipAdanakI zailIkA nirNaya kiyA gayA / sUrine kahA- 'isa zailIke mutAbika yA to hama pUrvapakSa kareM aura usakA uttara jayagupta bhikSu deM; yA phira bhikSu pUrvapakSa kareM aura hama usakA uttara deN| isameM kahIM eka bhI doSa AyA to usakA sabameM parAjaya mAnA jAya / isa pratijJAke anusAra, jayagupta bhikSune 'kSaNikavAda'ko mukhya karake apanA pUrvapakSa utthApita kiyA / sUrine usakA anuvAda karate hue use 'dUSita' siddha kiyA / bhikSuse usakA ThIka uttara dete nahIM banA / paraMtu rAjA usakA pakSapAtI honese usane 'jayapatra' denA nahIM cAhA aura kahA ki- 'vAda abhI aura honA caahiye| aisA kaha kara usa dina sabhA bandha kara dI gaI / bhikSu uTha kara cale gaye aura saba lokoMko kahane lage ki- 'hamArI jIta huI hai / lekina rAjA manameM to samajha gayA thA ki mere guruoMkI hAra huI hai| isase usake manameM ulaTA dveSa baDhA aura vaha jaina sAdhuoMke chidra DhUMDhane lagA / sUriko yaha jJAta huA / udhara jo bauddha matI the ve rAjAko kahane lage ki - 'ina zvetAMbaroMko dezase bahAra kara denA cAhiye / ' taba rAjAne kahA ki-'prasaMga Ane para aisA kiyA jAyagA / inake bahuta loka bhakta haiM, isaliye sahasA kucha karanemeM kahIM prajAkA virodha bhAva na ho jAya / ' udhara sUrine apane ziSyoMmeM jo sabase adhika bar3A tapakhI thA
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana -kathAkoza prakaraNa / 113 usako kahA ki- 'devatAkA smaraNa kro|' taba usake kAyotsarga dhyAna karane para devatA AI, to usako sapastrIne kahA - 'rAjA hamArA aniSTa karanA cAhatA hai; isaliye isako kucha zikSA denI cAhiye / ' uttarameM devatAne kahA- 'jaba yaha koI aparAdha karegA taba vaisA kiyA jAyagA; tuma saba abhI nirudvignabhAvase zAnta raho / ' idhara usa jayagupta bhikSune eka carikA ( jAraNa-mAraNa jAdU-TonA Adi karate rahanevAlI duHzIla parivrAjikA)ko bulA kara kahA ki- 'isa sucandrako apane phaMdemeM phasA kara usapara kucha kalaMka lgaao| usane svIkAra kiyA / vaha phira eka samaya, be vakta sAdhuoMke sthAnameM AI / sUrine use kahA - 'ekAkI strIkA sAdhuoMke upAzrayameM isa taraha AnA niSiddha hai / ' taba usane kahA - 'maiM dharmazravaNa karaneke liye AI huuN|' to sUrine kahA - 'isake liye sAdhviyoMke sthAnameM jaao|' usane phira kahA - 'mere yahAM Anese tumhArA kyA aparAdha hotA hai ? tumheM apanI cittazuddhiko ThIka rakhanA caahiye| tuma jaba rAjamArgameM, caityAlayameM athavA bhikSAke liye logoMke gharoMmeM jAte ho taba kyA AMkhoM para paTTI bAMdhake jAte ho? isa prakArakA cakSurindriyakA nirodha karanese kucha thoDA hI lAbha hotA hai / antarakaraNakA nirodha karanA cAhiye / antarakA nirodha honese hI brahmacaryakA sthairya hotA hai / mere yahAM Anese to tumhArI lokoMmeM ulaTI pUjA baDhegI / isaliye vRthA hI tuma mujhe rokanA cAhate ho|' suna kara sUrine kahA- 'isakA vicAra logoMke sAmane kiyA jAnA cAhiye / abhI tuma akelIke sAtha yahAM para hameM koI bAtacIta nahIM karanI hai / ' suna kara vaha ruSTa huI aura uTha kara calI gii| logoMke sAmane jA kara kahane lagI- 'ye sAdhu to brahmacaryase bhraSTa haiM / apane vratako choDa kara inhoMne mere sAtha durAcAra kiyaa| maiMne inako saMtuSTa karake kisI taraha phira vratameM sthira kiyA hai' - ityAdi / usakI ye bAteM suna kara, anya loka zrAvakoMko dekha kara tAliyAM dete aura haMsate hue kahane lage'kyoM bhAI, sunI hai na apane guruoMkI yaha bAta ?' taba zrAvakoMne usa strI ko phaTakArate hue kahA ki- 'are pApinI, mahAmuniyoMke bAremeM aisA kahatI huI tUM narakameM jAyagI / tere ina jhulase hue gAla, laTakate hue stana aura zobhAhIna zarIrako dekha kara, anya bhI koI manuSya tujhase viSayasevA karanA nahIM cAhegA to phira he nirlajja nArI, ye muni jo nitya svAdhyAyameM nimagna raha kara kAmakA jinhoMne unmUlana kara diyA hai aura jinake cittako deviyAM bhI calAyamAna nahIM kara sakatIM, ve tere sAtha kAmasevAkI icchA kareMge ? inako vandana karaneke liye, vividha prakArake AbhUSaNoMse alaMkRta ho kara rAjA, amAtya, purohita, kSatriya, seTha aura sArthavAha Adike gharAnoM kI bahu-beTiyAM AtI rahatI haiM, paraMtu unakI tarapha inakA kabhI kiMcit bhI vaisA dRSTinipAta hote kisIne nahIM dekhA aura tUM nirlaja, isa prakAra ina para doSAropaNa kara rahI hai ?' taba vaha bolI- 'are isa bAtako tuma kyA jAno ? vaha to maiM hI jAnatI hUM jisake AThoM aMgoMkA inhoMne upabhoga kiyA hai / ' zrAvakoMne kahA - 'jAnegI jaba rAjakulameM (rAjAke darabAra meM ) ghasITI jAyagI / aisI bAteM karate hue ve saba zrAvaka idhara-udhara cale gaye / phira subandhumaMtrIke sAtha salAha karake ve sucandraguruke pAsa phuNce| unhoMne guruse vaha saba hAla kaha sunAyA / gurune kahA- 'vaha yahAM para aisI aisI bAteM karatI huI AI thI / hamane usako sarvathA. phaTakAra diyA thaa| mAlUma detA hai ki usakA isa prakAra pralApa karaneke pIche rAjAkA bhI kucha kArasthAna hai / taba bhI aise bakatI huI usako bAMhase pakaDa kara rAjakulameM ghasITa le jaao| isameM kucha bhI vilaMba mata karo / antameM saba acchA hogaa|' ka. pra. 15
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / -phira una zrAvakoMne usako logoMke bI vameM jaba aisA bakatI huI dekhI to use bAMhase pakaDa kara subandhuke pAsa le gaye / usane bhI kahA ki- 'pApe, cala rAjakulameM / ' to vaha jhaTase calaneko taiyAra ho gaI / taba zrAvakoMne samajha liyA ki nizcaya hI isameM rAjAkA kucha kArasthAna hai / lekina zAsanadevatA satyakI jarUra rakSA karegI / subandhune phira kahA- 'rAjA praruSTa huA hai aura usIne isase aisA karavAyA hai / taba bhI rAjakulameM jAnA ThIka hai / ' bAdameM ve saba rAjAke pAsa pahuMce / una zrAvakoMkA agraNI eka yakSa nAmaka zreSThI thA usane pahale rAjAse nivedana kiyA ki - 'mahArAja, tapovana to rAjarakSita sune jAte haiM / aura zAstroMmeM bhI kahA hai ki - 'rAjA nyAyapUrvaka prajAkA paripAlana karatA huA prajAke kiye hue dharma karmakA SaSThAMza bhAga prApta karatA hai / rAjAke liye saba dAnoMse adhika dAna prajAkA paripAlana karanA hai / ' yaha raMDA jo isa prakAra apane cibhaDe hue gAla, paDe hue stana Adika virUpa aMgoMke kAraNa, dekhane para bhI udvega utpanna karatI hai aura apane janmAMtarameM upArjita azubha karmake phala ko isa prakAra bhugatatI huI mI, sAdhuoM para dveSabhAva dhAraNa kara unake bAremeM asamaMjasa bAteM bakatI rahatI hai / isaliye mahArAja ko isa viSayameM ucita upAya karanA cAhiye / ' * suna kara rAjAne usa raMDAko lakSya karake kahA- 'he hatAze, yadi taiMne dharmanimitta apanA AtmA samarpita kiyA hai to phira usake liye vivAda (jhagaDA ) kisa bAtakA hai ? agara taiMne usakA bhADA (kirAyA) liyA hai to usake liye bhI vivAdakI kyA jarUrata hai ? agara tujhe bhADA nahIM milA hai to samajha tujhe dharma hogA, isaliye isa vivAda ( jhagaDA )kA koI artha nahIM hai / athavA jo tujhe bhADA cAhiye, to ye zrAvaka de deMge- phira isameM jhagaDekI bAta kahAM rahI ? agara ye zrAvaka na denA cAheMge to yaha dharma mujhe hI ho; maiM vaha de dUMgA / isaliye cale jAo; isa jhagaDekA to kucha bhI artha nahIM hai / ' suna kara vaha yakSa zrAvaka bolA- 'mahArAja, kyA ve sAdhu brahmacaryabhraSTa haiM jo Apa aisA kaha rahe haiM ?' rAjAne kahA'maiMne apanA jo rAjakIya lagAva hai usako choDa kara, aura kucha dAna bhI de kara, tumhArA jhagaDA miTAnA cAhA hai / yadi tumako yaha rucikara nahIM hai to phira ve sAdhu AnI 'zuddhi' kareM / ' yakSane uttarameM kahA'mahArAja, yadi jo koI kisIkA duzmana bana kara, aMdhe, paMgu, koDhI Adi jIvitanirapekSa manuSyoMdvArA kisIko satAnA cAhe aura usake liye satAye jAnevAle manuSyako hI apanI 'zuddhi' batalAnI paDe, taba to hagane-mUtaneke liye bhI 'zuddhi' karanI hogii| aisA karane para, phira kisI kAryavizeSakI koI mahattA hI nahIM rahatI hai aura koI 'divya' prayogake liye sthAna hI nahIM rahatA hai / isase to yahI siddha hotA hai ki jo rakSaka samajhA jAtA hai vahI vilupaka ( bhakSaka) bana rahA hai / ' seThake vacana suna kara rAjAko krodha ho AyA aura vaha bolA- 'aho dekho, ina baniyoMke ye bacana ! bolo phira tuma hI kaho, isameM aura kyA kiyA jAya ? yadi aisI 'zuddhi' nahIM kI jAyagI to phira tumhArI striyoM, bahuoM aura putriyoMkI viTajanoMse rakSA kaise kI jA sakegI ?' yaha suna kara soma nAmaka seThane kahA- 'deva, samAna dhana aura sAdhana vAle kisI vyaktike dvArA, kisI vyakti para, kucha kalaMka lagAyA jAtA hai to usa prasaMgameM 'divya' Adike prayoga dvArA 'zuddhi' kI jAtI hai / paraMtu kalaMka lagAne vAlA 'hIna' koTikA hotA hai to usakA to nigraha kiyA jAtA hai / ' taba rAjAne kahA- 'akhaNDa brahmacArI to bhikSu ( bauddha sAdhu ) hI hote haiM / zvetAMbara (jaina sAdhu ) vaise nahIM hai / isaliye yadi ve 'divya' dvArA apanI 'zuddhi' nahIM karanA cAheM, to bhI maiM tumhAre dAkSiNyake kAraNa unakA jIvita haraNa karanA nahIM cAhUMgA; aura nAka kATalene AdikI zikSA karane para bhI tumako baDA
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana-kathAkoza prakaraNa / duHkha hogaa| isase to yahI acchA hai ki yaha nArI aisA bakatI huI rahai / maiM una sAdhuoMko bhI nAkakATane kI zikSA nahIM karatA / basa tuma apane gharoM para cale jAo / ' yaha suna kara yakSane kahA- 'isakA kyA itanA hI daMDa hai jo isa prakAra bolatI hai ? isake daMDameM to usIkI jamAnata lenI cAhiye jo aisA bulavAtA hai !' rAjA - 'so ( jamAnata denevAlA) kaise jAna paDegA ? aura vaha nyAsaka ( jamAnata denevAlA) mI tumheM svIkArya hogA yA nahIM ?' taba dattane kahA'jo Apako svIkArya hogA vaha hamako bhI khIkArya hogA / ' taba rAjAne kahA- 'aisI koI jamAnata lenA hamAre daNDakA viSaya nahIM hai / isameM phira kyA kiyA jAya ?' taba yakSane kahA- 'mahArAja taba to Apa hI ko yaha pasanda hai aura isIliye isako koI zikSA nahIM dI jAtI hai / lekina yaha acchA nahIM hai| bAMsako vinAzake samayameM phala lagatA hai / isI taraha kI tumhArI mati ho rahI hai / isameM hama aura kyA kheN| suna kara rAjA ruSTa ho gayA aura bolA- 'are, una durAcArI sAdhuoMko kaidameM DAla do / aura ina baniyoMkA saba sarvasva chIna kara inako dezase bahAra nikAla do|' suna kara zrAvaka vahAMse uTha khaDe hue / una sAdhuoMko bhI rAjAke karmacAriyoMne pakaDa kara kaidameM DAla diye / taba vaha tapakhI sAdhu kAyotsarga karake khaDA ho gyaa| vaha devatA AI aura bolI- 'tuma saba nirudvigna ho kara raho / maiM saba acchA kara duuNgii|' phira usa devatAse adhiSThita ho kara rAjyake jo hAthI the ve pAgala ho gaye / unhoMne apane mahAvatoMko uThA kara dUra pheMka diyA aura jo ghuDazAla thI usako udhvasta kara diyA / rAjamahaloMke AMganameM jo koI manuSya calatA najara AtA thA use mAra DAlane lage aura rAjamahaloMkI bhIMtoMko girAne lage / baDA kolAhala maca gyaa| rAjake koTAra toDa DAle gaye / hAthiyoMko vaza karanevAle manuSya Aye to unako bhI pisa diyA gayA / phira ve hAthI una bauddha bhikSuoMke vihAra (sthAna) tarapha lapake / motake Darase bhikSu idhara-udhara bhAga nikale / buddhake vihAroMko naSTa kara diyA gayA; paraMtu sanmukha AnevAle zrAvakoMkA kucha nahIM kiyA gayA / phira una hAthiyoMne bAjArako tahasa-nahasa kara DAlA / logoMkI khUba bhAga-dauDa hone lgii| sAre nagarameM mahAkolAhala maca gayA / yaha saba dekha kara rAjA bahuta bhayabhIta huaa| phira gIlA paTazATaka oDha kara, hAthameM dhUpakA kaDachA le kara aura apane pradhAna sAmaMtAdikoMko sAthameM rakha kara bolane lagA- 'maiMne kopakA prabhAva acchI taraha dekha liyA hai / jisa kisIkA maiMne aparAdha kiyA ho vaha mujhe kSamA kareM / mujha para kRpA kI jAya - maiM zaraNa A rahA huuN|' taba aMtarikSameM rahanevAlI usa devatAne kahA - 'are dAsa ! tUM marA samajha / aba kahAM jA sakatA hai ? taba rAjAne prArthanA kI - 'svAminI, anajAnapanameM maiMne jo koI aparAdha kiyA ho use kahiye / maiM usakI kSamAyAcanA kruuN|' taba devatAne kahA - 'pApiSTha, jaba sAdhuoMko kalaMka de rahA thA taba to tUM buddhimAn thA aura aba anajAna bana gayA hai / kyoM taiMne devendroMko bhI vandanIya aise sAdhuoMkI avamAnanA kI ? kyoM nyAyyakathana karate hue bhI zrAvakoMko tiraskRta kiyA ? kahAM ve bhikSu gaye jo sAdhuoMko dezanikAlA dilavAnA cAhate the ? / tUM to aba apane iSTadevatAkA smaraNa kara / terA jIvita nahIMsA samajha le / ' rAjA bhayabhIta ho kara kahane lagA- 'khAminI aisA mata kro| mujhe prANabhikSA do / maiM kiye huekA prAyazcitta karUMgA / ' taba devatAne kahA- 'tUM to abhavyasA dikhAI detA hai / to mI abhI choDe detI huuN| yadi phira kabhI sAdhuoMkA athavA zrAvakoMkA dveSa kiyA hai to vaisA karUMgI jisase bhAga bhI nahIM skegaa| rAjAne kahA- 'jo khAminI kaheMgI vaha saba karUMgA / ' devI - 'yadi aisA hai to phira jA una sAdhuoMkA satkAra kara aura zrAvakoMko sanmAna de|'
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / taba 'tatheti' kaha kara usa yadurAjAne vaha saba saMpAdita kiyA / vaisA karane para phira ve saba hAthI apane apane sthAna para jA kara khaDe ho gaye aura upadrava zAnta ho gayA / lekina sAdhuoMkA dveSakaranevAle karmake phalase, vaha rAjA anantakAla taka aneka duHkhoMkI paraMparAko anubhavatA huA saMsArameM paribhramaNa karatA rhegaa|' isa prakAra bauddha pakSapAtI aura jainadveSI jayadevakI kathA samApta hotI hai / brAhmaNadharmIya sAMpradAyikoMke sAtha jainasAdhuoMkA saMgharSa jisa taraha uparyukta kathAnakameM bauddha sAMpradAyikoMke sAtha jaina sAdhuoMke saMgharSakA citra Alekhita kiyA gayA hai, isI taraha brAhmaNa dharmIya tridaMDI, saMnyAsI, zaiva Adi matoMke anuyAyI janoMke sAtha, zvetAMbara sAdhuoMkA kisa prakArakA saMgharSaNa Adi calatA rahatA thA, isake citraNake bhI kucha kathAnaka jinezvara sUrine diye haiM / udAharaNake rUpameM, inameMke eka tridaMDIbhakta kamala vaNikake kathAnakakA (kramAMka 30) sAra dete haiM / tridaMDIbhakta kamala vaNikakA kathAnaka kauzAMbI nagarImeM eka kamala nAmaka vaNika rahatA thA / vaha tridaMDI (saMnyAsI) saMpradAyakA bhakta thA / apane matake siddhAntoMko ThIka jAna kara vaha jaina sAdhuoMkA Adara nahIM karatA thA / eka dina bahutase logoMkI sabhAmeM baiThA huA usakA guru tridaMDI (saMnyAsI) jaina sAdhuoMkA kucha avarNavAda karane lagA ki- 'ye zvetapaTa ( zvetAMbara sAdhu ) to aise haiM vaise haiM' ityAdi / suna kara kamala usako acchA mAnatA thA aura usakA kucha virodha nahIM karatA thA / itanemeM eka jinadatta seThakA putra arhadatta usa taraphase nikalA aura usane vaha kathana sunA / apane sAdhuoMkI niMdAko na sahana karatA huA vaha vahAM para jA kara baiTha gyaa| kahane lagA - 'kamala ! tuma isa taraha sAdhuoMkI nindA karavA rahe ho so kyA tumhAre jaisoMke liye yaha ThIka kahA jAya ? ye tridaMDI to sadA matsaradagdha hote haiM - sAdhuoM ke tapastejako sahana na karate hue aMDasaMDa bakate rahate haiN| paraMtu tuma to madhyastha ho, to kyA inako aisA bakanese roka nahIM sakate ? yoM hI yahAM bIcameM baiThe rahate ho? kyA tumako bhI inakA kathana acchA lagatA hai ? suna kara kamalane kahA- 'bhAI, vastukhabhAvake sunanemeM kyA doSa hai ? Ikha mIThA hai, niMba kaDuA hai - isa prakArakA kathana sunanemeM kyA kucha virodha bhAva hotA hai jisase roSa kiyA jAya ! kyA 'niMba madhura nahIM hotA' aisA nahIM kahanA cAhiye ? kisIko doSake liye kucha upAlaMbha nahIM denA cAhiye kyA? zreSThiputra, tuma apane sAdhuoMko kucha sikhAmaNa do|' suna kara arhaddattane kahA- 'hamAre sAdhu aisA kaunasA burA AcaraNa karate haiM ? kamalane kahA- 've to lokAcArase rahita hote haiM / lokAcArakI bAdhAse dharmakI siddhi nahIM hotI / isIliye kahA hai ki - tasmAllaukikAcArAn manasA'pi na laMghayet / arthAt laukika AcAroMkA manase bhI ullaMghana nahIM karanA cAhiye / / arhaddatta - 'yaha loka kauna hai ? kyA pASaMDI jana loka haiM yA gRhastha jana loka haiM ! yadi pASaMDI jana loka haiM, to ve to paraspara samI eka dUsareke AcArako dUSita kahate rahate haiN| yadi gRhastha jana loka hoM, to ve to isa prakAra 6 tarahake kahe jAte haiM - 1 uttamottama, jaise cakravartI, dazAra Adi / 2 uttama,
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoM kA vizeSa vivecana- kathAkoza prakaraNa / 117 rAjA Adi / 3 madhyama, seTha sArthavAha Adi / 4 vimadhyama, anya kuTuMbI (kisAna) Adi / 5 adhama, zreNigata ( suvarNakAra, kuMbhakAra, lohakAra Adi zilpakarmakara) samudAya / 6 adhamAdhama, caMDAla Adi / inameMse cakravarti AdikA AcAra uttama mAnA jAya to vaha sAdhuoMko ho nahIM sakatA / kyA ye tumhAre guru cakravartIkI Rddhi-samRddhi ke AcArase yukta haiM ? yadi kaho ki uttama jana haiM ve loka haiM, to kyA ye tumhAre tridaMDI guru rAjAoMkese AcAroMkA - jaise ki parakIya dezoMkA bhaMga karanA, dhanApahAra karanA, mRgayA khelanA, mAMsAdi bhakSaNa karanA - ityAdi bAtoMkA AcaraNa karate haiM ? yadi kaho ki lokase madhyama janoMkA tAtparya hai, to unako bhI vyApAra karanA, jahAja calAnA, khetI karanA, byAja- baTTese dhanakI vRddhi karanA, putra-putriyoMkA vyAha karanA, gAya, bhaiMsa, UMTa, ghoDA AdikA saMgraha karanA - ityAdi prakArake AcAra abhimata haiM; isItarahase vimadhyama janoMkA AcAra pAtrameM dAna denA Adi hai | yadi tumhAre guru bhI inhIM AcAroMkA pAlana karate haiM, to phira ina lokoMmeM aura tumhAre guruoM meM pharka hI kyA rahA? yaha to baDA acchA gurusthAna prApta kiyA aisA kahanA cAhiye ! yadi zeSa kuTuMbI ( kisAna Adi ) jana loka zabdase abhipreta haiM to kyA ye unake jaise kUTa tola mApakA vyavahAra karane vAle aura kheta bonA, Ikha lagAnA, pAnI sIMcanA, kyAre banAnA- ityAdi prakArakA kRSikarma karane vAle haiM ? yadi aisA hI karate haiM, to inakA gurupada bahuta hI ThIka samajhanA cAhiye ! agara kaho ki adhama jana loka zabdase lenA cAhiye, to phira kuMbhAra, dhobI Adike AcAroMkA anusaraNa karanA hogA; so kyA tumhAre guru vaise hI AcAra vAle haiM ? yadi adhamAdhamajana loka zabdase lenA kahoge, to phira cAMDAla Adi janoMke AcAroMkA zreSThatva mAnanA paDegA / so hI yadi ThIka hai, to phira tumhAre guru bhI dhanya hI haiM, jinake aise AcAra haiM !' - ityAdi prakArakA arhadattakA vaitaMDika vicAra suna kara, kamala khIja gayA aura bolA ki - 'are, tUMne yaha saba kahAM sIkhA thA ?' loka-samAcAra vaha kahA jAtA hai jisameM kahA gayA hai ki 'nityastrAyI narakaM na pazyati' arthAt jo nitya snAna karatA hai vaha narakako nahIM jAtA / isItaraha zauca karane ke viSayameM aisA kahA hai ki 'ekA liMge gudeM tisra' ityAdi / yahI loka-samAcAra hai aura aisA samAcAra zvetAMbaroMmeM nahIM hai / ' suna kara arhadatta ne kahA- 'bhAI kamala ! yaha AcAra avyApaka hai / koI zrutivAdI (brAhmaNa ) isa prakAra se zaucavidhi nahIM karatA / saba koI rAkhakA vyavahAra karate haiM / to kyA phira ve loka bAhyAcarI siddha nahIM hote ! phira lokameM to yaha AcAra bhI nitya nahIM hai / kyoM ki atisArAdike hone para isa vidhikA bhI pAlana nahIM kiyA jAtA / tathA tumhAre gharoMmeM jo bacce hote haiM ve to sabako chUte phirate haiM / jo yauvana-dhana - garvita haiM ve anajAnI vaizyAoMkA muMha cATate phirate haiMunakA adharapAna karate rahate haiM / ve vaizyAeM dhojana haiM, raMgArina haiM, yA iMbanI haiM yaha kauna jAnatA hai / unake muMhakI lAlAko cATane vAloMkI zauca zuddhi kyA hogI ? ve phira apane ghara meM jaba Ate haiM taba bAsana- baratanoM ko chUte hI haiM / aise janoMke gharoM para bhojana lene vAle tridaMDiyoMke AcAra kaise zucivAn samajhe jAMya ! phira ye tridaMDI jaba rAjamArgameM ho kara nikalate haiM taba, usa samaya panihAriyoM Adi ke varNazaMkara samUhakA saMghaTTa hone para, sparzAsparzakA vicAra kahAM kiyA jAtA hai ? isaliye yaha zaucavAdIpanA nirarthaka hai / aura jo yaha kahA ki nitya snAna karane vAlA narakako nahIM jAtA, isameM to tridaMDIyoMkI apekSA magara, maccha, kachue Adi jalacaroMkI adhika jIta hogI / isaliye bhAI kamala acchI taraha soca vicAra kara manuSyako bolanA cAhiye / jisameM mI tumhAre jaisoM ko to vizeSa rUpase / ' taba kamalane kahA - 'isake liye tuma logoMko manA karo, hamako
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / usameM koI Apatti nahIM hogI / ' taba arhadattane kahA- 'kyA tuma anItiko rokanA pasanda nahIM karate ? yadi karate ho to phira tumako bhI logoM ko aise niMdAtmaka kathanase rokanA cahiye / aura phira loka kyA ina bhAgavatoMke viruddhameM bhI kucha kahate nahIM rahate haiM ?' kamalane uttara meM kahA- 'kyA hamAre tridaMDI bhI tAMbaroM kI taraha viruddha lokAcaraNa karate haiM ?' uttarameM arhaddattane kahA- 'so maiM nahIM kahatA - logoMko pUcho / ' isa taraha vaha kamala vaNika, tridaMDiyoM dvArA jo sAdhuoMkI niMdA kI jAtI thI usako pasanda kiyA karatA thA, lekina rokatA nahIM thA / usake pApase vaha mara kara durgatimeM gayA aura aneka janma-janmAMtaroMmeM bhayaMkara duHkha bhogatA rahA / bAdameM, kisI puNyake udayase mahAvidehameM eka acche kulavAna seThake vahAM putrarUpase usane janma liyA / lekina jaba vaha pAMca varSakA huA to mahAmArIkI bimArIke sababase usake gharake saba manuSya mara gaye / vaha anAtha ho kara ghara-ghara se bhIkha mAMgane jaisA ho gayA / anya kisI samaya meM vahAM para kevalajJAnI mahAtmA Aye to anyAnya logoMke sAtha vaha bhI unako vaMdana karaneko gayA / avasara pA kara usane kevalI se pUchA ki - 'bhagavan ! maiMne kisI pUrva janmameM aisA kyA azubha karma kiyA hai jisake phala se aise baDe acche dhanavAn kulameM janma le kara bhI maiM isa prakAra kI duHkhita avasthAko prApta huA ? bAlapanameM hI mAtA-pitA mara gaye, dhana jo jisake pAsa thA vaha usIke pAsa raha gayA, jo bhI jamInameM kucha hogA vaha jamInameM hI dabA rahA aura maiM vaise bApakA beTA ho kara bhI bhIkha mAMgatA phiratA hUM aura so bhI acchI taraha nahIM pA rahA hUM - ghara-ghara para kaThora vacana sunaneko milate haiM / to mere kaunase karmakA yaha phala hai ? / I taba kevalIne kahA- 'bhadramukha, prAyaH jIrNazeSa aise purAtana karmakA yaha phala hai / ' aisA kaha kara unhoMne usake usa pUrvajanmakA saba hAla kaha sunAyA aura kahA ki - 'sAdhujanoM kI niMdAmeM anumatI denevAle usI karmakA yaha phala tUM bhoga rahA hai / ' taba usa laDakene pUchA ki - 'aba isakI zuddhike liye koI prAyazcitta bhI hai ?' uttarameM kevalIne kahA ki - 'sAdhujanoM kA sammAna bahumAna - satkAra Adi kArya karanese ye azubha karma dUra ho sakate haiM / taba vaha zrAvaka banA aura yaha abhigraha kiyA ki 'jaba koI sAdhujana vicarate hue isa zaharameM AveMge to maiM unakA abhigamana- vaMdana namana Adi kiyA karUMgA aura zaktike mutAbika unheM anna aura vastrakA dAna dUMgA / yadi pramAdake vaza kisI dina maiM yaha na kara sakA to usadina maiM annakA tyAga karUMgA / " isa prakArakA abhigraha le kara vaha apane bhAvavizuddhise phira una Avaraka karmoMkA kSayopazama hone lagA aura usake pariNAmameM usakI vaha naSTa huI saMpatti prakaTa hone lagI / vaha phira baDI utkaTa bhaktise sAdhuoMkA abhigamana- vaMdanAdi satkAra karane lagA aura unako annAdikA dAna dene lagA / vastra - pAtra - kaMbala Adi vastueM de kara sAdhuoMko sammAnita karane lagA / isa taraha bahuta samaya taka zrAvaka dharmakA pAlana karake aura phira uttarAvasthAmeM zramaNatrata grahaNa karake usakA ArAdhana karane lagA / antameM mara kara saudharma svarga meM utpanna huA aura phira vahAMse cyuta ho kara mokSa gatiko prApta huA / ghara para gayA / usakI isa kathAnakagata varNanase yaha jJAta hogA ki zaucAcArapradhAna brAhmaNadharmIya tridaMDI saMnyAsI Adi parivrAjakoM dvArA, jaina sAdhuoMke zaucAcAra viSayaka vicAroMke bAremeM kaise AkSepa kiye jAte the aura jainoM dvArA usake kisa taraha pratyuttara diye jAte the / * - -
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoMkA vizeSa vivecana-kathAkoza prakaraNa / 119 zaucavAdI brAhmaNabhakta kauzika vaNikakA kathAnaka aisA hI eka aura kathAnaka jinezvara sUrine likhA hai jisameM yaha sUcita kiyA gayA hai ki sAmAnya brAhmaNa bhI apanI jAtike garvakA kaisA ahaMkAra rakhatA hai aura jainoMke zaucAcArakI kaise nindA kiye karatA hai / yaha kathAnaka 29 vAM, kauzika vaNika kathAnaka hai / pAThakoMke manoraMjanArtha evaM jJAnArtha isakA mI sAra yahAM de dete haiN| pATaliputra nAmaka nagarameM eka kauzika nAmaka janmadaridrI vaNika rahatA thaa| usI nagarameM vAsava nAmaka eka dhanavAn zramaNopAsaka (zrAvaka) thA jo kauzikakA bAlamitra thA / vaha kauzika vaNika brAhmaNoMkA bhakta thA / usake paDosahImeM eka somaDa nAmaka brAhmaNa rahatA thA jo apanI jAtike liye baDA garva rakhatA thaa| somaDa aura kauzika donoMkA uThanA beThanA eka sAtha rahA karatA thaa| - eka daphaha ve donoM sAtha baiThe hue the| usa samaya vaha DoDA (brAhmaNa ) jaina sAdhuoMkI nindA karane lgaa| kauzikane usako kucha manA nahIM kiyA aura cupa ho kara baiThA rahA / itanemeM vaha vAsava vahAM para A pahuMcA / use dekha kara somaDa bolatA huA cupa ho gayA / vAsabane pUchA - 'kauzika, kyA karate hue baiThe ho ? kucha bhI khuzI hone jaisA koI prasaMga milA hai kyA ?' kauzikane kahA - 'nahIM, vaisA to kucha nahIM hai / ' vAsava- 'kyoM vaisA kyoM nahIM hai ? sAdhunindAse bar3ha kara bhale AdamiyoMke liye khuzI honekA aura kyA prasaMga ho sakatA hai ?' kauzika bolA- 'maiMne kyA aparAdha kiyA ?' vAsava - 'yadi isa DoDe (brAhmaNa ) ko nindAse roka nahIM sakatA hai, to kyA uTha kara dUsarI jagaha cale jAnA bhI nahIM banatA hai ? kyA tujhe isa nItivAkyakA patA nahIM hai ki- 'jo mahApuruSoMke viruddha bolatA hai vaha hI nahIM balki jo vaisA sunatA rahatA hai vaha bhI pApakA bhAgI banatA hai / isaliye tUM to isa DoDese bhI adhika pApI hai / aura are DoDa! tUM khuda kaisA hai jo sAdhuoMko niMda rahA hai ? DoDa've zauca dharmase varjita hai isaliye / ' vAsava - 'batA to vaha kaunasA zauca dharma hai jisase hamAre sAdhu varjita hai ? / somaDane kahA- 'zAstromeM kahA hai ki- "manuSyako zauca zuddhike nimitta, liMgako eka vAra, gudAko tIna vAra, eka hAthako daza vAra, aura donoM hAthoMko sAta vAra miTTIse sApha karanA cAhiye / yaha zaucavidhi gRhasthoMke liye haiM / brahmacAriyoMko isase dugunI, vAnaprasthoMko tigunI aura yatiyoM ko cAragunI zaucazuddhi karanI cAhiye / " ityAdi / suna kara vAsavane kahA - 'are bhAI, taba to tUM mara gayA samajha / kyoM ki tumhAre matameM to madhusUdana (viSNu)ko sarvagata batalAyA hai / jaisA ki nIceke zlokameM kahA hai - ahaM ca pRthivI pArtha ! vAyvagnijalamapyaham / vanaspatigatazcAhaM sarvabhUtagato'pyaham // yo mAM sarvagataM jJAtvA na haniSyati kadAcana / tasyAhaM na praNasyAmi sa ca na me praNasyati // isa kathanAnusAra pRthvI bhI vAsudeva hai, jala mI vAsudeva hai / unhIMse zauca kiyA jAtA hai ! to phira isa taraha apane; devadvArA ApakA dhAvana AdikI kriyAeM karanA saMgata hai kyA ? / aura jo tUM yaha kahatA hai ki sAdhu to zUda haiso tUMne vaha zloka paDhA hai yA nahIM ? jisameM kahA gayA hai ki jo brAhmaNa ho kara tilamAtra pramANa bhI bhUmikA karSaNa karatA hai vaha isa janmameM zUdatva prApta karatA hai aura mara kara narakameM jAtA hai| narakameM jAtA hai .. tilamAtrapramANAM tu bhUmi karSati yo dvijaH / iha janmani zUdratvaM mRto hi narakaM vrajet // _f jinezvara sUrine jaina nindaka brAhmaNake liye yaha nayA zabda prayoga kiyA hai jo zabdakozavAloMko vicArane lAyaka hai|
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / / phira tuma to brAhmaNa ho kara svayaM hala - jotra Adi dete dilAte ho / are DoDu ! yaha to jIbhase dAbhakA kATanA jaisA tumhArA vyavahAra hai; isaliye haTha, yahAM se dUra ho / aura tUM kauzika, hamArA bAlamitra ho kara bhI hamAre guruoMkI nindA suna kara dugunA khuza ho rahA hai aura hamAre sanmukha bhI tUM ise manA nahIM kara rahA hai ? isake liye hama tujhe kyA kahaiM ?' kauzika - 'kyA maiM logoMkA muha bandha kara sakatA hUM? isameM merA kyA aparAdha hai ?' aisA kaha kara ve DoDDa aura kauzika donoM dUsarI tarapha cale gye| eka dina phira vaha DoDa dukAnameM baiThA huA sAdhuoMkI nindA karane lagA aura kauzika usameM apanA ardhahAsya milAne lagA / itanemeM usake sira parake AkAzamArgase eka vidyAdhara mithuna uDa kara nikAlA / vidyAdharIne usa DoDukI bAteM sunI aura vaha apane patiko kahane lagI ki- 'yaha bahuta hI sAdhunindA kara rahA hai isaliye ise kucha zikSA karanI cAhiye / ' taba vidyAdharane apane vidyAbalase usake zarIrameM 16 bhayaMkara roga paidA kara diye aura kauzikako bhI jvara aura sAMsake do duSTa rogoMse AkrAnta banA diyA / unase pIDita ho kara ve donoM mRtyuko prApta hue aura narakagatimeM gaye / ityAdi / - isa prakAra brAhmaNoMke sAtha hote rahane vAle jaina sAdhuoMke AkSepa-pratikSepa aura vAda-vivAdarUpa saMgharSaNake citra kucha anyAnya kathAnakoMmeM bhI aMkita kiye gaye dRSTigocara hote haiM / ina kathAnakoMke varNana parase aisA jJAta hotA hai, ki jaina sAdhuoM para brAhmaNoMkA AkSepa, mukhya karake zauca dharmako lakSya kara hotA rahatA thA aura brAhmaNoM para jaina sAdhuoMke AkSepa, khAsa karake vedavihita hiMsAdharmake evaM brAhmaNa jAtike mahattva viruddha hote rahate the / brAhmaNoM aura jainoMkA yaha pArasparika saMgharSa kevala zAbdika yA vAcika vAda-vivAda taka hI sImita nahIM rahatA thA; kabhI kabhI to vaha zArIrika zikSA aura pIDAke rUpameM bhI pariNata hotA rahatA thA / brAhmaNoM dvArA jaina zramaNoMko satAye jAneke aneka dRSTAnta jaina kathAoMmeM milate haiM / jinezvara sUrine bhI aise kucha kathAnaka isa granthameM grathita kiye haiM, jinameM brAhmaNoM dvArA jaina sAdhuoMko zArIrika kaSTa pahuMcAneke prasaMga citrita milate haiN| nIce eka aisA hI kathAnakakA bhAvArtha diyA jAtA hai jisase yaha jJAta hogA ki kisa taraha eka brAhmaNa jaina sAdhuoMko kaSTa denA cAhatA hai aura usake pratikAra rUpameM kisa taraha jaina zrAvaka apane pakSake rAjA dvArA brAhmaNoMko daNDa dilAtA hai / dhanadeva nAmaka 31 veM kathAnakameM isakA citra aMkita kiyA gayA hai jisakA sAra nimna prakAra hai| brAhmaNake upadravase jainasAdhukI rakSA karanevAle dhanadeva zrAvakakA kathAnaka kuzasthala nAmaka nagarameM haricaMda nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| vahAM para dhanadeva nAmaka seTha rahatA thA jo jainadharmakA dRDha upAsaka thaa| vaha jIvAjIvAdi tattvoMkA jAnane vAlA puNya-pApako samajhane vAlA aura samyaktvamUlAdi aNuvratoMkA pAlana karane vAlA thA / caityapUjA karanemeM vaha rata rahatA thA aura sAdharmikoMmeM vAtsalyabhAva rakhatA thA / vaha nagarake seTha, sArthavAha, Adi dhanika janoMkA netra kharUpa ho kara, bahutase kAryoM meM loka usakI salAha lete the / isa prakAra vaha saba janoMkA sammAnita, bahumAnita aura zraddhAspada ho kara zrAvaka dharmakA paripAlana karatA rahatA thA /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoM kA vizeSa vivecana- kathAkoza prakaraNa / 121 eka dina vahAM viSNudatta nAmaka brAhmaNane niSkAraNa hI kupita ho kara dezAntarase Aye hue suvratasUrike sAdhuoMko bhikSAnimitta phirate dekha kara, apane chAtroM dvArA unako kaDI dhUpameM khaDe karavA kara aTakameM rakhA / dhanadeva seThane unako dekhA aura vandana karake pUchA ki - 'bhante, Apa kyoM isa taraha dhUpameM khaDe haiM ?' taba unameM guNacanda nAmaka jo eka jyeSTha sAdhu thA usane kahA - 'viSNudatta brAhmaNane apane chAtroM dvArA hamako roka rakhA hai aura jAne nahIM detA hai ?' vaha brAhmaNa apane makAnameM upara baiThA huA thA usako pukAra kara dhanadevane kahA ki - 'bhAI, kisaliye sAdhuoM ko satA rahA hai ?" usane kahA - 'inhoMne mujha para koI kArmaNa prayoga kara rakhA hai, isaliye aisA kiyA jA rahA hai / ' suna kara seThane sAdhuoMse kahA - ' jAIye bhante, Apa apane vasatisthAnameM / ' phira usane apane manuSya dvArA una chAtroMko galese pakaDavAyA to ve cillAne lage / viSNudatta makAnameM upara rahA huA seThako dhamakAne lagA ki - 'are kirATa ! ( vaNikajanoM ko kutsita bhAvase sambodhana karanA hotA hai taba isa nindAsUcaka kirATa zabdakA vyavahAra kiyA jAtA hai ) kyoM vRthA mauta mAMga rahA hai ?' suna kara seThane uttara meM kucha nahIM kahA / sAdhu apane sthAnameM cale gaye aura seTha mI apane ghara gayA / phira seThane manameM socA, zAstroMkA upadeza hai ki - " sAmarthya ke hone para, AjJA bhraSTake kAryakI upekSA nahIM karanI cAhiye / aura yadi anukUla sAdhana ho to usako zikSA denI - dilAnI cAhiye / " so isa vacanakA smaraNa karatA huA vaha rAjakulameM gayA; aura rAjAse kahane lagA ki - 'deva, pUrvarSiyoMke aise vacana haiM ki - anArya aura nirdaya aise pApI manuSyoM dvArA yadi tapakhIjana satAye jAyaM, to rAjA pitAkI taraha unakI rakSA kare / jJAna, dhyAna, tapase yukta aura mokSArAdhanameM tatpara aise sAdhuoM kI rakSA karatA huA rAjA, unake dharma karmameMse chaThavAM bhAga prApta karatA hai' - ityAdi / suna kara rAjAne pUchA - 'seTha ! kyA bAta hai ? seThane kahA - 'deva ! viSNudatta brAhmaNane apane chAtroM dvArA sAdhuoMko kaDI dhUpameM khaDA karavA kara unako kaSTa pahuMcAyA hai / aisA to kisI arAjaka taMtrameM ho sakatA hai / mahArAjake rAjazAsanameM to Aja taka aisI koI nIti nahIM dekhI gaI hai| isameM aba Apa jo kareM so pramANa hai / ' suna kara rAjAne koTavAlako bulAyA aura AjJA kI ki - 'usa DoDDe ko ( jisa taraha vaNikake liye uparyukta 'kirATa' kutsAvAcI zabda hai isI taraha brAhmaNa ke liye yaha ' DoDDa' kutsAvAcI zabda hai ) jaldI bulA kara lAo / ' isI bIca meM vaha viSNudatta bhI bahutase DoDDoM ko sAthameM le kara rAjakulake dvAra para A kara khaDa ho gayA / pratihArake nivedana karane para ve sabhAbhavanameM gaye / 'svasti na indro vRddha zravA ityAdi prakArakA AzIrvAda dete hue rAjAko akSata (cAvala) samarpita karane lage / rAjAne unakA svIkAra nahIM kiyA / phira ve brAhmaNa jamIna para baiTha gaye / rAjAne kahA - 'kyA rAjA tuma ho yA maiM hUM ?' brAhmaNoMne kahA - 'kisaliye yaha prazna kiyA jA rahA hai ? ' rAjAne kahA - 'tuma rAjAkI taraha vyavahAra kara rahe ho isaliye / ' brAhmaNoMne pUchA - 'kisane aura kahAM ?" taba rAjA ne pUchA ki - 'kisaliye tumane sAdhuoM ko krezita kiyA hai ?" ka0 pra0 16
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / taba usa DoDDene kahA- 'sAdhuoMne mujha para kArmaNa prayoga kiyA hai isaliye unako aTakameM rakhA thA / dhanadeva seThane eka lAkha dInAroMkI hamArI thApaNa (dharohara) rakha choDI hai|' taba rAjAne kahA- 'unhoMne jo kArmaNa kiyA hai to mujhase A kara kahanA thA / maiM usakA daNDa detA / lekina tuma zikSA karanevAle kauna ? / aura seThane kahA- 'tuma apanI thApaNa (dharohara ) uThA le jaao| to DoDene kahA- 'hamAre pAsa lAkha dInAra nahIM hai| phira rAjAne kahA- 'yadi yaha sahI nikalA ki una sAdhuoMne yaMtrAdi (kArmaNa) karma kiyA hai to maiM unake hAtha kaTavA DAlUMgA, aura yadi unhoMne aisA kucha nahIM kiyA hai aura tumane asatya bAta banA kara kahI hai to phira tumhArI jIbha kaTavAI jAyagI / isa liye apanI 'zuddhi' karake dikhaao|' brAhmaNoMne kahA- 'mahArAja ! kyA brAhmaNoMke sanmukha aisA ullApa karanA ucita hai ? zAstrakArakA Adeza hai ki -- "brAhmaNa yadi saba pApoMse lipta ho, taba bhI usako kisI taraha mAranA na cAhiye / aparAdhI brAhmaNako usake saba dhanake sAtha, vinA zArIrika hAni pahuMcAye, rASTrase bahAra kara denA cAhiye / " - ityAdi / suna kara rAjAne kahA- 'brAhmaNa kahate kisako haiM ! jo jitendriya haiM, kSAntimAn haiM, zrutipUrNa karNavAle haiM, prANihiMsAse nivRtta haiM, aura parigrahase saMkucita rahate haiM ve brAhmaNa haiM; aura ve hI manuSyoMke pUjya samajhe jAte haiM / akAryameM pravRtta honevAlA jAtimAtrase brAhmaNa, brAhmaNa nahIM kahA jAtA / isaliye yA to 'zuddhi' karo athavA phira deza choDa kara bahAra cale jaao| tumhAre liye aura koI gati nahIM hai / ___ isa bIcameM eka anya DoDDene kahA- 'mahArAja ! yaha tumhArA anyAya hai / aisA kahate hue tumhAre sanmukha hI maiM galemeM phAMsA khA kara laTaka mruuNgaa|' ___ suna kara, bhRkuTI caDhAte hue, rAjAne apane manuSyoMko sUcanA dI / unhoMne ekasAtha saba brAhmaNoMko pakaDa liyA / rAjAne kahA - 'tuma khayaM kyoM maroge? - maiM hI tumheM mrvaauuNgaa|' taba brAhmaNoMne kahA- 'mahArAja ! kyA ina adhama zUdroMke liye brAhmaNoMke upara isa prakAra nirdaya honA ucita hai ? rAjA- 'kyA sUtake Dore (dhAge) se [ yajJopavItake sUtako lakSya kara yaha kathana hai ] tuma brAhmaNa ho yA kriyAse ? yadi sUtramAtrase brAhmaNatva A jAtA hai, taba to abrAhmaNa koI nahIM rahegA / yadi kriyAse brAhmaNatva hai, to sAdhuoMkI hatyA karane meM nirata aura unmArgameM pravRtta aise tumhArI kriyA kaunasI hai ? sAdhuoMkI hatyA karanerUpa kriyAse to brAhmaNa bana nahIM sakate / isase to phira DoMba aura caMDAla Adi bhI brAhmaNa mAne jAne cAhiye / yadi kaho ki homa-yAgAdi kriyAke kAraNa brAhmaNatva hai, taba bhI sAdhuoMko klezita karanevAle tuma brAhmaNa nahIM ho|' brAhmaNoMne (dhanadeva seThako uddeza karake) kahA- 'are kirATa ! tujhe brahmahatyAkA pApa lagegA / isase terA kahIM chuTakArA na hogaa|' rAjA- 'maiMne tumako anyAya karanevAle samajha kara pakaDA hai aura bandI banAyA hai, phira isa kirATako kyoM zApa de rahe ho ! yadi tumameM kucha bhI zakti hai to mujhase kaho / athavA nItise varto /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvarIya granthoM kA vizeSa vivecana-kathAkoza prkrnn| 123 khAlI vANIke ADaMbarase kucha nahIM honevAlA hai / yadi tuma jA kara una sAdhuoMkI aura seThakI kSamA nahIM mAMgo to maiM tumako choDanevAlA nahIM huuN|' rAjAke kathanako brAhmaNoMne mAnya kiyA / sAdhuoMkI aura seThakI unhoMne kSamAyAcanA kI / seThakI isase sarvatra prazaMsA huI ki- aho ! seThane sAdhuoMkA kaisA prabhAva baDhAyA hai / ityAdi / isa taraha zrAvaka dharmakA pAlana kara vaha seTha mara kara khargameM gayA / / jinezvara sUrikA vividha viSayaka zAstroMkA parijJAna __isa prakAra pratyeka kathA jinezvara sUrine kisI-na-kisI viSayako uddiSTa karake apanA bahuzAstraparijJAna aura sAMpradAyika siddhAnta prakaTa karanekA prayatna kiyA hai| ina kathAoMmeM jo prAsaMgika varNana kiye gaye haiM unase jJAta hotA hai ki granthakArako apane saiddhAnti jJAnake viSayoMke sivAya Ayurveda, dhanurveda, nATyazAstra, saMgItazAstra, kAmazAstra, arthazAstra, dhAtuvAda, rasavAda, gAruDa aura tAMtrika zAstra Adike viSayoMkA bhI bahuta kucha parijJAna thaa| sUrasenA-kathAnakameM( pR. 27-28) garbhavatI strIko apane garbhakI ThIka paripAlanA karaneke liye kisa tarahakA apanA AhAra vihAra Adi rakhanA cAhiye isakA varNana Ayurveda zAstrake kathana mutAvika kiyA gayA hai / jinadattake kathAnakameM (pR. 24) rAjakumArane dhanurveda zAstrake anusAra jo zikSA prApta kI thI usakA ullekha kiyA hai / isa zAstrameM dhAnuSkakalAke AlIDha, pratyAlIDha, siMhAsana, maMDalAvarta Adi jina prayogoMkA varNana AtA hai unakA saMkSipta nirdeza bhI isa kathAnakameM kiyA gayA hai| __ siMhakumArake kathAnakameM (pR. 40-41) gAndharva kalAkA paricAyaka kucha varNana karate hue, taMtrIsamuttha, veNusamuttha aura manujasamuttha nAdoMkA varNana kiyA hai / nAdakA utthAna kaise hotA hai, usake sthAnabhedase kaise kharabheda hote haiM, aura phira usake grAma, mUrcchanA Adi kitane prakArake rAgabheda Adi hote haiM - isakA sUcana kiyA gayA hai / isameM yaha bhI sUcita kiyA gayA hai ki yaha zAstra to bahuta baDA koI lAkha zloka parimita vistAravAlA hai / ___ isI kathAnakameM Age (pR. 45) bharatake nATyazAstrakA ullekha hai / siMhanAmaka rAjakumArake sanmukha eka kuzala nartikA jaba nRtya karane lagI aura usane nRtyakA prayoga karate samaya yathAsthAna 64 hastaka aura 4 bhrUbhaMgoMke sAtha tArA, kapola, nAsA, adhara, payodhara, calana Adika bhaMgoMkA abhinaya kiyA aura phira rAjakumArakI parIkSAke liye kapolabhaMgake sthAnameM tArAbhaMga karake viparyaya abhinaya kiyA, to rAjakumArane usake usa viparyaya bhAvake liye pUchA ki- 'yaha kisa zAstrake vidhAnAnusAra abhinaya kiyA jA rahA hai / isake uttarameM usane kahA ki- 'bharatazAstrake anusAra / ' to pratyuttarameM rAjakumAra kahatA hai ki- 'bharata zAstra to sUtra aura vivaraNake sAtha sArA hI mere kaMThastha hai / usameM to kahIM aisA vidhAna nahIM hai / ' ityAdi / sundarIdatta kathAnakameM (pR. 172-73 ) dhAtuvAda aura rasavAda zAstrakA ullekha hai / rasazAstra meM rasake kitane prakAra haiM aura usase kina padArthoM kI nirmiti Adi hotI hai isakA saMkSipta sUcana hai / sundarIdatta, sAgaradatta nAmaka seThakA ikalautA putra thA / usako vividha prakAra kI vidyA-zikSA dilAneke .
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 kathAkoSa prakaraNa aura jinezvara sUri / liye pitAne kalAcAryoM dvArA usakA vidyAdhyayana karavAyA / putrane yadyapi gAMdharva, nATya, azvazikSA, zastrasaMcAlana Adi kaI kalAeM sIkhI thIM tathApi seThako usameM anurAga nahIM thaa| seTha 'arthazAstra ke mahattvako adhika samajhatA thA isaliye usane putrase kahA, ki 'gAMdharva, nATya Adi saba kalAeM to paropajIvinI kalAeM haiM / arthAt ina kalAoMke jJAtAoMkA jIvana dUsaroMkI kRpA aura sahAyatAke upara nirbhara rahatA hai / hamako inakI AvazyakatA nahIM / hameM to jisase 'tyAga, bhoga, aura dharma' siddha hotA hai usa 'artha' se prayojana hai / vaha 'artha' jisake dvArA prApta hotA ho vahI kalA hamAre liye mahattvakI kalA hai / isaliye usa seThaputrane 'dhAtuvAda' aura 'rasavAda' kI zikSA prAvINya prApta kiyA / ityAdi / isase hameM yaha saMketa milatA hai ki jinezvarasUrike samayameM bhI vipula arthopArjanakA upAya 'dhAtuvijJAna' aura 'rasavijJAna' samajhA jAtA thA / Ajake hamAre isa yugameM bhI arthopArjanakA sabase baDA sahAyaka 'vijJAna' yahI ho rahA hai| isI sundarIdatta kathAnakameM eka jagaha (pR. 176) rAjyapAlanake kAryakI duSkaratAkA varNana kiyA gayA hai jisameM kauTalyake arthazAstragata vicAroMkA ThIka anuvAda diyA gayA pratIta hotA hai / isameM rAjAko apanA rAjyapAlana karate hue kisa taraha saba prakArase sAvadhAna rahanA cAhiye, isakA jo varNana hai usameM kahA gayA hai ki- rAjAko apanI strIkA bhI vizvAsa nahIM karanA cAhiye / apane putroMkI evaM amAtya aura sAmantoMkI vizvastatAkA bhI sadA parIkSaNa karate rahanA cAhiye / hAthI, ghoDe, vaidya, mahAvata, mahAzvapati, dUta, sAMdhivigrahika, pAnIhAraka, mahAnasika, sthagikAvAhaka, zayyApAlaka aura aMgarakSaka Adi saba para zaMkAkI najara rakhanI cAhiye / ___ isa prakAra, rAjataMtrakI rakSAke liye rAjAoMko kaise kaise chala-kapaTa Adike prayogoMkA upayoga karanA paDatA hai - isakA jo varNana diyA gayA hai vaha kauTalyake arthazAstrameM rAjaputrarakSaNa, nizAntapraNidhi, amAtyazaucAzaucajJAna Adi prakaraNoMmeM jo vidhAna milatA hai ThIka usIkA sUcana karanevAlA hai / nAgadatta kathAnakameM (pR. 12-13) eka rAjakumArako kAlasarpake DasanekA prasaMga Alekhita hai jisameM yaha batAyA gayA hai ki kisa taraha gAruDikoMne gAruDazAstrokta maMtra - taMtra AdikA prayoga karake mRta rAjakumArako jIvita karanekA niSphala prayatna kiyA- ityAdi / __isa taraha isa granthameM kahIM putrajanmotsava, kahIM vivAhotsava, kahIM caityapUjA-utsava Adi bhinna bhinna prakArake sAmAjika, dhArmika aura vyAvahArika viSayoMke varNanake jahAM jahAM prasaMga prApta hue vahAM vahAM, jinezvara sUrine apane laukika aura pAralaukika bahuvidha parijJAnakA viziSTa paricaya karAnekI dRSTise, aneka prakArakI vicAra-sAmagrIkA saMcaya prathita karanekA saphala prayatna kiyA hai, aura isaliye jaina kathAsAhityameM isa granthakA aneka dRSTise mahattvapUrNa sthAna hai|
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinadattasUriviracita gaNadharasArddhazatakaprakaraNAntargata jinezvara sUri carita varNanam / atha samastasuvihitahitaguNAvAsavasativAsoddhAradhurAbhAradhAraNadhavaladhaureyAn zrImajjinezvarasUripuSayAn caraNArAdhamapUrvakaM zaraNIkurvannavadAtaguNotkIrtanapUrvakaM gAthAtrayodazakamAha - 1. tesi payapaumasevArasio bhamaro va sbbhmrhio| sasamaya-parasamayapayatthasatthavitthAraNasamattho // 64 2. aNahillavADae nADa' va daMsiyasupattasaMdohe / / paurapae bahukavidUsage ya sannAyagANugae // 65 3. saDDiyadullaharAe sarasaiaMkovasohie suhae / - majjhe rAyasahaM pavisiUNa loyAgamANumayaM // 66 4. nAmAyariehi samaM kariya viyAraM viyArarahiehiM / vasahivihAro sAhUNa ThAvio ThAvio appA // 67 5. parihariyagurukamAgayavaravattAe ya gujarattAe / vasahivihAro jehiM phuDIkao gujarattAe // 68 6. tijayagayajIvabandhU jabbaMdhU buddhisAgaro suurii| kayavAyaraNo vi na jo vivAyaraNakAraoM jaao|| 69 7. sugurujaNajaNiyabhaddo jiNabhaddo jvinneygnnpddhmo| sa-paresi hiyA surasuMdarI kahA jeNa parikahiyA // 70 8. kumuyaM viyAsamANo vihddaaviykumyckkvaaygnno| - oyamio jassIso jayammi caMdo va jiNacaMdo // 71 9. saMvegaraMgasAlA visAlasAlovamA kayA jeNa / * rAgAiveribhayabhIyabhavajaNarakkhaNanimittaM // 72 10. kysivsuhtthisevo'bhydevo'vgysmypykhevo| - jassIso vihiyanavaMgavittijaladhoyajalalevo // 73 11. jeNa navaMgavivaraNaM vihiyaM vihiNA samaM sivasirIe / kAuM navaMgavivaraNamujjhiya bhavajuvaisaMjogaM // 74 12. jehiM bahusIsehiM sivapurapahapatthiyANa bhvaannN| saralo saraNI samagaM kahio te jeNa jaMti tayaM // 75 13. guNakaNamavi parikahiuM na sakaI sakaI vi jesi phuDaM / - tesi jiNesarasUrINa caraNasaraNaM pavajAmi // 76 '1pra. udymio| ka. pa.1
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUricaritavarNana / [ka0 pariziSTa 1. vyA0-teSAM jinezvarasUrINAM caraNAn zaraNaM trANam, caraNAH zaraNaM caraNazaraNamiti vA, prapadhe aGgIkaromIti saMbandhaH / yaH kIdRzaH ? teSAM zrIvarddhamAnAcAryANAM pAdA eva kramA eva, padmAH kamalAni padapadmAsteSAM sevA paryupAstiH padapadmasevA, tasyAM rasiko gADhAsaktaH / kiMvadityAhabhramaravad madhukaravat / sababhamarahio ti - sarveSu vyAkaraNa-SaTatarka-nATakA-'laGkAra-cchandaH-kAvya-jyotiSaveda-purANAdizAstreSu / bhramo bhrAntiH saMzayaH sarvabhramastena rahitaH tyaktaH / ata eva khasamayA AtmasiddhAntA dazavaikAlikA-''vazyakaughaniyukti-piNDaniyuktyottarAdhyayana-dazA-kalpavyavahArA-''cArAdyaGgaikAdazaka-kAlikazrutaupapAtika-rAjapraznIyAdyakAlikazruta-saMgrahaNI-kSetrasamAsa-zataka-saptatikA-karmaprakRtyAdayaH, parasamayA bauddha-nyAya-sAMkhyAdisiddhAntAsteSAM padArthasArthAH / tatra padAni vibhaktyantAni, teSAM arthA vAcyAH padArthAH, teSAM sArthAH samUhAH, teSAM vistAraNaM prakAzanam, tatra samarthaH / asyAM gAthAyAmekavacanAntatvaM vizeSaNeSu guNAdhikabahuvacanayogyatA prAptAvapi sAmAnyApekSayA'vagantavyamiti / 2. tathA, yairityapretanagAthAyAM vartamAnaM DamarukamaNinyAyena, 'aNahillavADae'- ityasyAmapi gAthAyAM saMbadhyate. yaiH zrIjinezvarAcAryaH, aNahillapATake aNahillapATakAbhidhAne pattane madhya(dhye) rAjasabhaM rAja. sabhAyA madhye- 'pAre madhye'gre'ntaH SaSThayA vA' (haima0 3 / 1 / 30) ityavyayIbhAvasamAsaH. pravizya sthitvA / lokazcAgamazca tayoranumataM sammataM yatra evaM yathA bhavati, kRtvA nAmAcAryaH saha vicAraM dharmavAdam / yaiH kIdRzairityAha-viyArarahiehi-vicArarahitairiti virodhaH / atha ca vikArarahitaH nirvikArairityarthaH / vasatau nivAso'vasthAnaM sAdhUnAM sthApitaH pratiSThitaH; sthApitaH sthirIkRta AtmA / vasativyavasthApanaM cANahilapATake'kAri / kIdRze tasminnityAha - nATaka iva dazarUpaka iva nATakAkhye / kIdRza aNahillapATake, kIdRze ca nATake ityubhayorapi zliSTaM vizeSaNasaptakamAha - 'daMsiyasupattasaMdohe' - iti / supAtrANAM gauravarNa-lambakarNa-vizAlabhAla-vizAlAntarvakSaHsthala-vizAlakapolasthala-padmadalAkSa-lAkSArasAktasuzliSTapAda-madhuranAda-gandharvakalAvicakSaNa-pratidinapravartitadevagRhAdikSaNanAyaka-nAyikAlakSaNAnAM saMdohaH samUhaH supAtrasaMdohaH / darzitazcakSurgocaratAM prApitaH supAtrasaMdoho yena, tasmin darzitasupAtrasaMdohe / yadi vA maGgalaghaTa-ghaTikA-vAghaTikA-maNika-karavaka-sthAlIpramukhANAM rAjamAnarAjatasauvarNavarNAvya-ratnADhyagRhabhUSaNavizAlasthAla-kaccolazuktipramukhANAM cApaNasthApitAnAM supAtrANAM sadbhAjanAnAM saMdohaH kUTo yatra tasmin / nATakapakSe ca rAma-lakSmaNa-sItA-hanumad-vAli-sugrIva-lakezvara-bibhISaNAdInAM supAtrANAM saMdohaH saMdarzito yatra tAdRze / supattasaMdehe- iti pAThe tu, pattanapakSe, yadA tAmbUlarasaraJjitauSThAH sadanuSThAnaniSThAdaviSThAH suraMganAraMgakAdhiSThitacaraNAzcaraNAcAracArimA'tikrAntotsUtrakriyopadezaniratA ratAsaktipravRttA vANijyakalAntaradraviNavitaraNasaMyatAdikalatrIkaraNApatyotpAdanaparasparapANigrahaNakAraNAdinAnAprakArAzrayAsamaMjasaceSTAvidhAtAraH kecid gurukarmANo darIdRzyante tatra / tato bhavati vivekakalitAnAM bhavabhIrUNAM bhavyAtmanAM manasyayaM saMzayaH- yaduta kimasti kApi satpAtraM na veti / ata uktam -darzitasupAtrasaMdehe iti / nATakapakSe ca rAmAdisupAtrANAM samyak samutpannasAmAjikapratItidehAH zarIrANi / __ tathA 'paurapae'tti-pracurANi prabhUtAni pratigRhadvArakUpikA-sahasraliGgAdimahAtaDAga-vApyAdisadbhAvena payAMsi ambhAMsi yatra tasmin pracurapayasi, iti aNahilapATakapakSe / nATakapakSe ca pracurANi vistIrNAni pralambAni padAni yatra tAze' / tathA ca veNIsaMvaraNe padAni
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNadhara sArddhazatakaprakaraNAntargata manthAyastArNavAmbhaHprati kuhara valanmandaradhvAnadhIraH koNAghAteSu garjatpralayaghanaghaTAnyo'nyasaMghaTTacaNDaH / kRSNAkrodhAgradUtaH kurukula nidhanotpattinirghAtavAtaH kenAsmatsiMhanAdapratirasitasakho dundubhistADito'yam // 'bahukavidUsage ya'tti - kavayaH kAvyakarttAraH, dUSyANi devAGgavastrANi 'dUSyaM vAsasi tadgRhe dUSaNIye ce 'ti haimAnekArthavacanAt / dUSyANyeva dRSyakANi bahUni prAjyAni kavi-dUSyANi yatra tasmin / tathA yadi vA saptamIlopAt, bahukavidUSyageye - geyaM gItam, iti pattanapakSe / nATakapakSe ca bahukavidUSake bahava eva bahukAH, prabhUtA vidUSakA yatra tathAvidhe / vidUSakalakSaNaM ca rudraTAlaGkAre'bhihitam / yathA - 0 pariziSTa ] bhaktaH saMvRtamantro narmaNi nipuNaH zuciH paTurvAggmI / cittajJaH pratibhAvAMstasya bhavennarmasacivastu // 1 trividhaH sa pIThamardaH prathamo'tha viTo vidUSakastadanu / nAyaka guNayukto'tha ca tadanucaraH pIThamardo'tra // 2 viTa ekadezavidyo vidUSakaH krIDanIyakaprAyaH / nijaguNayukto mUrkho hAsakarAkAraveSavacAH // 3 // tathA ca nalavilAsanATake vidUSaka hAsyakavacAMsi / tatazca bahukavidUSake nATake / tathA 'sannAyagANu gae 'ti - pattanapakSe, zobhananAya kairviziSTamaNDalagRhamAmAdikhAmibhiranugate saMbaddhe / nATakapakSe ca caturdhA nAyaka uktaH / tathA ca nAyakalakSaNaM zAstre'bhihitam, yathA netA vinIto madhurastyAgI dakSaH priyaMvadaH / raktalokaH zucirvAgmI rUDhavaMzaH sthiro yuvA // 1 buddhadhutsAhasmRtiprajJAkalAmAnasamanvitaH / zUro dRDhazca tejasvI zAstracakSuzca dhArmikaH // 2 bhedaizvaturdhA lalitazAntodAttoddhatairayam / nizcinto dhIralalitaH kalAsaktaH sukhI mRduH // 3 sAmAnyaguNayuktazca dhIrazAnto dvijAdikaH / mahAsattvo'tigambhIraH kSamAvAnaMvikatthanaH // 4 fort nigUDhAhaMkArI dhIrodAtto dRDhavrataH / darpamAtsarya bhUyiSTho mAyAchadmaparAyaNaH // 5 dhIroddhato'tyahaMkArI calazcaNDo vikatthanaH / sadakSiNaH zaTho dhRSTaH pUrvA pratyanyayA hRtaH // 6 dakSiNo'syAM sahRdayo gUDhavipriyakRt sadA / vyaktAGgo vitatho'duSTo'nukUlastve kanAyakaH // 7 evaMrUpacaturvidhanAyakAnugate nATake "" / 3. tathA 'saDDiyadulaharAe' tti - saha RcyA caturaGgacamUru vinicaya viracitacakravAla vizAlasAratAravajJendranIla-marakata-karketana-padmarAga-muktAphala- zazikAnta-sUryakAntAdiratnamaNibhANDAgAra - zAli - tandulagodhUma-mudrAdisaddhAnyakoSThAgAra nirjitaratirUpApratirUpApracurAntaH purasArddhaSoDaza varNika suvarNarajatAdimahAvibhUsyA vartate iti sArddhikaH / tAdRzo durlabharAjA mahIpatiryatra tasmin sArddhika durlabharAje, iti 1 pra0 kSamAvedyavi 2 pra0 saMrakSiNaH / 3 pra0 dRSTaH / 4 pra0 kRcchaThaH /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUricaritavarNana / ka0 pariziSTa pattanapakSe / sA(nA.)TakapakSe ca satI zobhanA utkRSTA dhIrbuddhiryeSAM te saddhiyasta eva saddhIkAH / khArthe kapratyayaH / teSAM saddhIkAnAM durlabho duHpApo rAgazcetaso'nubandho yatra tasmin saddhIkadurlabharAge / atra dhasya DhatvaM prAkRtatvAt / ayamatrAbhiprAyaH-kila ye kecana saMsAraviSamakAntAraparibhramaNanirviNNAH, samastApAyavinirmuktamuktasaukhyAbhilASukAH, niraticAracAritrazrIsamUpagUDhavigrahAH, pratihatakumahAH, tattvavicAracAturIdhurINAsta eva tattvavRttyA sumataya ityucyante / taduktam - buddheH phalaM tattvavicAraNaM ca dehasya sAraM vratadhAraNaM ca / arthasya sAraM tu supAtradAnaM vAcaHphalaM prItikaraM narANAm // tatasteSAM sundaradhiSaNAnAM cetasyetadeva sadaiva nirarci jAgarti / yathA - kAntetyutpalalocaneti vipulazroNIbharetyunnato nmIlatpInapayodhareti sumukhAmbhojeti subhrUriti / dRSTvA mAdyati modate'bhiramate prastauti vidvAnapi pratyakSAzuciputrikAM striyamaho! mohasya duzceSTitam // 1 yallajjanIyamatigopyamadarzanIyaM bIbhatsamulbaNamalAvilapUtigandhi / tad yAcate'Ggamiha kAmikRmistadevaM kiM vA dunoti na manobhavavAmatA saa||2 zukrazoNitasaMbhUtaM navacchidraM malolbaNam / asthiralikAmAtraM hata yoSiccharIrakam // 3 dhanyAste vandanIyAste taistrailokyaM pavitritam / yaireSa bhuvanaklezI kAmamallo nipAtitaH // 4 tathA-mAtA bhUtvA duhitA bhaginI bhAryA ca bhavati saMsAre / bajati sutaH pitRtAM bhrAtRtAM punaH zatrutAM caiva // 5 sukhI duHkhI raGko nRpatiratha niHsvo dhanapatiH prabhurdAsaH zatruH priyasuhRdabuddhirvizadadhIH / bhramatyabhyAvRttyA catasRSu gatiSvevamasumAn hahA saMsAre'smin naTa iva mhaamohnihtH||6 ityAdimohavikaTanATakaM paribhAvayatAM satAM sudhiyAM kutUhalAd gIta-nRttabahulAparAsamaJjasaceSTanATakanirIkSaNe pramAdacarite kathaGkAraM nAma manAgapi manaH prAdurbobhavIti / tathA 'sarasaiaMkovasohie'tti- sarakhatInAmnI nimnagA tasyA aGka utsaGgastena upazobhite virAjite / yadi vA, sarasvatyA gIrdevatAyA aGkazcidraM vyAkaraNa-sAhitya-tarkAdizAstraparijJAnaM yeSu te sarakhatyakAH / te cAsAdhAraNavizeSaNasAmarthyAnnAnAzAstrakartAraH zrImadabhayadevasUriprakhyAH sUrayastaivibhUSite / atha vA, kharAH SaDjAdayaH, smRtaya RSipraNItAH, tadyogAt tadvida ucyante / akAnadhIyante, aNi, AkaH / tataH kharAzca smRtayazcAGkAzca svarasmRtyAGkAstairupazobhite / minnapradezavartigAndharvikasmRtyucArakAmAvalIpAThakAdhiSThita ityarthaH / yadi vA, kharaH zabdastena ca yaza upalakSyate / yadi vA, khana eva vacastatpradhAnAH, satyaH pativratAH striyastAsAM aGkaH / 'aGko- bhUSA-rUpakalakSmasu / citrAjau nATakAcaMze sthAne kroDe'ntikAgasoH / iti haimAnekArthavacanAt, antikaM tenopazobhite, iti pacanapakSe / nATakapakSe ca kila.. paJcasandhi-caturvRtti-catuHSaSTayaGgasaMyutam / SazillakSaNopetaM nATakaM kavayo viduH||
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka. pariziSTa ] gaNadharasArcazatakaprakaraNAntargata atra ca catasro vRttayaH kaizikI-sAtvatyArabhaTI-bhAratIlakSaNAH / tato'tra sarakhatIti zabdAntareNa bhAratI vRttirupalakSyate / tasyAzca ra prasAdhya madhuraiH zlokai kaarysuuckaiH| RtuM kazcidupAdAya bhAratIvRttimAzrayet // 1 'bhAratI saMskRtaprAyo vAgvyApAro nttaashryH|' 2-ityAdi / zeSANAM ca vRttInAm - tayApArAtmikA vRttizcaturdhA tatra kaizikI / giit-nRty-vilaasaadyairmRdushRnggaarcessttitaiH||3 vizokA sAtvatI sttv-shaury-tyaag-dyaarjvaiH| ArabhaTI punaH- mAyendrajAlasaMgrAmakrodhoddhAntAdiceSTitaiH // 4 zRGgAre kaizikI vIre sAtvatyArabhaTI punH| rase raudre sabIbhatse vRttiH sarvatra bhAratI // 5 ityAdikharUpaM nATakalakSaNAdavaseyam / akastu pratyakSanetRcarito binduvyaaptipurskRtH| aGko nAnAprakArArthasaMvidhAnarasAzrayaH // 6 ityAdinATakalakSaNoktakharUpaH / tatazca sarakhatI ca azva tAbhyAM upazobhita ityarthaH / tathA 'suhae'tti-zobhanAH kAmboja-bAhIka-pArasIkAdayaH zuktirandhradevamaNirocamAnAdiprazasta. samastalakSaNopetA uccaiHzravAnukAriNo hayAsturagA yatra, tasmin suhaye / yadi vA, subhage hRdayapriyesakalaphala-puSpa-bhakSya-vastra-tIkSNanAgarakhaNDanAgavallIdalasopArakapUgaphalAdinAnAprakAramanoharavasturatnAkaratvena viSayiNAM mugdhabuddhInAM locanasAphalyakAridarzane ityarthaH / anyathA punastattvavRttyA samastasaukhyanidhAnanirvANadAnadurlalitAnAM parameSThinAmeva varNyamAnaM subhagatvaM zreSThamiti / nATakapakSe ca mugdhAnAM sukhade sAtAvahe" / iti vizeSaNasaptakArthaH / amumevArtha punaH savizeSamAha - 'vasahivihAro jehiM phuDIkao gujarattAe / ' vasatyA caityagRhavAsanirAkaraNena paragRhasthityA saha, vihAraH samayabhASayA bhavyalokopakArAdidhiyA grAmanagarAdau vicaraNam , vasativihAraH / sa vairbhagavadbhiH sphuTIkRtaH / siddhAntazAstrAntaHparisphurannapi laghukarmaNAM prANinAM puraH prakaTIkRtaH / kasyAm ! gUrjaratrAyAm - saptatisahasrapramANamaNDalamadhye / kiMviziSTAyAm ? parihRtagurukramAgatavaravA yAmapi / parihRtA zravaNamAtreNApyavagaNitA, gurukramAgatA gurupAramparyasamAyAtA, varavArtA viziSTa-zuddhadharmavArtA yayA sA tathA / tasyAmapi / apiH sNbhaavne| nAsti kimapyatrAsaMbhAvyam , ghaTata evaita, dityarthaH / paraM tAdRzyAmapi / pratIyamAnArthapakSe punaH- guruH pitA, 'gururmahatyAGgirase pitrAdau dharmadezake'ityanekArthavacanAt / tasya guroH kramaH gurukramaH / 'kramaH kalpAMhizaktiSu, paripATyAm'- iti vacanAt / kalpa AcAraH khakanyakAvarAGgIkAraNalakSaNaH / tena gurukrameNa AgatA AyAtA gurukramAgatA / sA bAsau varavArtA ca, 'bharcA bhoktA patirvaraH'- ityabhidhAnacintAmaNivacanAt , varo bhattI tasya vArtA kathA varavArtA / parihatA tyaktA gurukramAgatavaravArtA yasyAm , tannivAsilokeneti gamyate / tatsthalokopacArAt saiva vA vyapadizyate / tataH parihRtA gurukramAgatavaravAcI yayA sA tathA, tasyAmiti samAsaH / ata eva'gujarattAe'ti-gujjo naTa-viTAdiH, tatra raktA AsaktA, tasyAM gujjaraktAyAm / khapatiM parityajya kRtAnyagRhapravezAyAmityarthaH / atra pakSe, apirnindAyAm /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUricaritavarNana / [ka pariziSTa api saMbhAvanA-zaGkA-garhaNAsu samuccaye / prazne yuktapadArtheSu kAmacArakriyAsu ca // ityanekArthapAThAt / tathA ca ziSTalokA api nindantaH paThanti / yathA satyaM nAsti zucirnAsti nAsti nArI ptivrtaa| tatra gUrjarake deze ekamAtA bahupitA // 1 jarAjarjaramapyaGgaM bibhratyo guurjrstriyH| dRDhakaJcakasaMdAnA mohayanti mahImapi ||2-ityaadi / 6. tathA 'tijayagaya'tti-trijagadgatajIvabandhutriviSTapaniviSTaprANibAndhavaH, yeSAM prabhUNAM bandhuryad bAndhavaH sahodaro buddhisAgarAbhidhAnaH sUrirAcAryaH / kRtavAdaraNo'pi vihitavAdakalaho'pi, na yo vivAdaraNakArako jAtaH saMpanna iti virodhaH / atha ca kRtakhanAmAnurUpavyAkaraNo'pi vivAdaraNakArako na jAta iti virodhaparihArArthaH / taduktamebhireva zrIpUjyaiH zrIbuddhisAgarAcAryaiH vRttairvyAkaraNaM kRtam / asmAbhistu pramAlakSma vRddhimAyAtu sAMpratam // 1 // ('pramAlakSma' prAnte ) 7-8. tathA, saguNajanAnAM prakRtisaumyAkrUrAzaTha-sadAkSiNya-vinIta-dayApara-madhyasthaguNAnurAgipramukhalokAnAm , janitabhadraH-darzanamAtreNa dezanAmRtataraGgiNIpayaHpUraplAvitazravaNapuTataTAkaritavivekakandalIkandalatayA vA prollAsitakalyANaH jinabhadranAmA sUriH, yeSAM vineyagaNasya antevAsivRndasya madhye prathamo mukhyaH / khaparayorAtmetarayorhitA anukUlA 'su ra sundarI kathA' yena parikathitA / paritaH sAmastyena Adita eva nirmAya upadiSTA bhavyalokAyetyarthaH / tathA yeSAM ziSyo vineyo yacchiSyaH, jagati bhuvane, udayaM abhyunnatim , candrapakSe udayaM parvatam , 'udayaH parvatonnatyo'riti pAThAt , itaH prAptaH / kiMvat ? candra ivetyupamAnam / kiM nAmadheyaH ? ityAha - jinacandrasUrinAmA sugRhItanAmadheyaH / ubhayorapi sAmyamAha - koH pRthivyA mut harSaH, kumudam , vikAsayan vistArayan - iti sUripakSe / candrapakSe punaHkumudaM kairavaM vikAsayan saMkucitaM sat prasArayan / punaH kIdRzaH? vighaTito vizleSito vyabhicAra visaMvAdaM asatpakSatAmiti yAvat praapitH| kumatAnyeva kaNabhakSa-akSapAda-zAkya-sAMkhyAdikudarzanAnyeva cakravAkAH kokAsteSAM gaNaH saMghAtaH kumatacakravAkagaNaH / vighaTitaH kumatacakravAkagaNo yena, sa vighaTitakumatacakravAkagaNaH- ityubhayapakSe'pi / yadi vA, vighaTito viyojitaH kumatacakrasya kudarzanasamUhasya vAdagaNo jalpasamUho yena, sa vighaTitakumatacakravAdagaNaH- iti sUripakSe / candrapakSe ca-vighaTitaH koH pRthivIlokasya matA ramyAkAradhAritvena iSTA ye cakravAkAsteSAM gaNo yena, sa vighaTitakumatacakravAkagaNa iti / 9. tathA, tasyaivAsAdhAraNaguNastutiM kurvannAha - saM ve ga raGgazAlA yathArthAbhidhAnA mahatI kathA / kIDazIsyAha - vizAlazAlopamA-vizAlaH vistIrNaH sa cAsau zAlazca prAkAro vizAlazAlaH, tena upamA sAdRzyaM yasyAH, sA vishaalshaalopmaa| kRtA vihitA yena zrIjinacandrasUriNA / kimartham ? ityAha - rAgAdivairibhayabhItabhavyajanarakSaNanimittam / rAgAdayo rAga-dveSa-pramAdAvirati-mithyAtvAjJAna-madana-duSTamano-vacana-kAyAdayaste ca te vairiNazca zatravo rAgAdivairiNastebhyo bhayaM sAdhvasaM tena bhItAstrastA rAgAdivairibhayabhItAH, te ca te bhavyajanAzca muktigAmijantavazva, teSAM rakSaNaM trANaM tasmai, tannimittam / yathA vizAlazAlamadhyasthAH paracakra-caura-caraTa-paTalakRtakaSTAbhAvena dhanakanakaratnasamRddhAH prasiddhA janA nirAbAdhAH pramoda
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka0 pariziSTa ] gaNadharasArddhazatakaprakaraNAntargata manubhavanti, evaM yAM zRNvanto bhavyA nirantaraM saMvegaraGgazAlamadhyapAtino rAga-dveSa-pramAdAdivairibhirna kSaNamapi parAbhUyante ityabhiprAyaH / 10. tathA, kRtazivasukhArthisevaH vihitamuktisAtAbhilASiparyupAstiH, abhayadevanAmA zrIyugapravaragaNadharaH / kIdRzaH ? 'avagayasamayapayakhevo'ti- sUcanamAtratvAt sUtrasya, atra kSepazabdena nikSepo gRhyate / tato'vagato vijJAtaH samayapadAnAM siddhAntazabdAnA kSepo nikSepo nAmAdivinyAso yena, sa avagatasamayapadakSepaH / nAnAvidhavizuddhasiddhAntAmRtarasapAnarasiko hi bhagavAniti bhaavH| tathA ca siddhAnte ___ nAma ThavaNA davie khitte kAle bhave ya bhAve ya / ___ eso khalu ohissA nikkhevo hoi sattaviho // ityavadhipadasya saptadhA nikSepaH pratipAditaH / athavA, saha madena darpaNa vartanta iti samadAH saahngkaaraaH| padAni- 'padasthAne vibhaktyante zabde vAkye'GkavastunoH / trANe pAde pAdacihe vyavasAyApadezayoH' / - ityanekArthavacanAt , zabdA vAkyAni vA teSAM kSepaH preraNam , uccAraNamiti yAvat , padakSepaH / samadAnAM darpodbhurakandharANAM vAdinAM padakSepaH pada-vAkyoccAraNaM samadapadakSepaH / tato'pakRtaH tattvApratipAdakatvalakSaNa-pratijJAhAni pratijJAntara-pratijJAvirodhAdyabhidhAna-dvAviMzatinigrahasthAnaprodbhAvanena bAdhito nirAkRto niSiddha iti yAvat samadapadakSepo yena, sa apakRtasamadapadakSepaH / nirantaraM visRtvaroddharataragI rvANavANIkupaNIprahAradAritadarpiSThadurUDhadurvAdivRnda ityarthaH / "e e chacca samANA' - iti prAkRtalakSaNAdatra vyAkhyAne 'avagiye ti prAptAvapi ikArakharAbhAvaH / apagato dUrIbhUtaH samayapadAnAM siddhAntavAkyAnA kSepaH, 'kSepo garve laGghananindayoH, vilambe raNahelAsu' - iti vacanAt , nindAlaGghanaM vA atikramaNaM yasmAt , sa apagatasamayapadakSepa iti vA / yadi vA, samayaH __ 'samayaH zapathe bhASA-saMpadoH kAlasaMvidoH / siddhAntAcArasaGketaniyamAvasareSu ca // kriyAkAre ca nirdeze' - iti vacanAt , sAdhvAcAraH 1, siddhAntaH 2, saGketaH 3, avasaraH 4, niyamo 5 vA. padaM sthAnaM saMyamakSetrAsaMyamakSetrarUpam / kSepazca samayocito vilambaH / tataH samayazca padaM ca kSepazca samayapadakSepAH, avagatA jJAtAH samayapadakSepA yena, sa avagatasamayapadakSepa ityarthaH / yacchiSyo yeSAM pUjyAnAM vineyaH / 11. tasyaivAnanyasAdhAraNa vizeSaNamAha - 'vihiyanavaMgavittijaladhoyajalalevotti- atra jalalepo ityatra DalayorekatvAjaDa iti jJeyam / tatrApi 'dravyAnayane bhAvAnayanam' - iti nyAyAjjADyamiti draSTavyam / tato vihitA racitA, khayamiti gamyate, vizeSeNa muktyarthinAM siddhAntazaraNAnAM zuddhAtmanAmekAntenaiva hitA pathyA, muktimArgapradarzanadIpikAkalpatvena vA vihitA, navasaMkhyAnAM sthAnAGgAdInAM aGgAnAM vRttirvivaraNaM navAjavRttiH, vihitA cAsau navAGgavRttizca saiva jalaM salilaM vihitanavAGgavRttijalam , tena dhautaH prakSAlito jADyalepaH ajJAnapaGkapuTo yena, sa vihitanavAGgavRttijaladhautajalalepaH / etaccAsAdhAraNaguNavarNanaM prabhuzrIjinavallabhasUribhirapi zrIcitrakUTIyazrIvIraprazastAvakAri / tadyathA zrIvIrAnvayi vRddhaye guNabhRtA nAnArtharanairdadhe yaH sthAnAdinavAzevadhigaNaH kairpynddhaattitH| tadvaMzyaH khagurUpadezavizadaprakSaH kariSyan zubhAM taTTIkAmudajIghaTat tamakhilaM zrIsaMghatoSAya yH||
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUricaritavarNana / [ ka0 pariziSTa na ca vAgdevatAprasAdollasitavAgvilAsAnAM navAGgIvivaraNakaraNamatyadbhutatamaM niHsImazemuSIsamullAsavAsabhavanatvAd vipazcitAm / taduktam - 2 udanvacchinnA bhUH sa ca nidhirapAM yojanazataM sadA pAnthaH pUSA gaganaparimANaM kalayati / iti prAyo bhAvAH sphuradavadhimudrAmukulitAH satAM prajJonmeSaH punarayamasImA vijayate // iti / anantaravizeSaNArthameva bhayantareNa spaSTayati / yena navAGgavivaraNaM vihitaM vidhinA gurUpadezAnusArAdinA, samaM saha zivaniyA siddhilakSmyA, kartuM vidhAtuM navaM ananubhUtapUrvaM nUtanaM gavi pRthivyAM varaNamiva / ' iva' zabdAdhyAhAraH kAryaH, 'sopaskArANi vAkyAnI' tyukteH / varaNakaM cAvidhavayuvatImadhuramaGgaloccAra kumArikAmukhakamalaghu sRNamaNDanAlaGkAradAnAdipUrvakaH pariNayanasatyaGkAradAradAnaprakAraH prasiddha eva / kiM kRtvA ? ' ujjhittA' vihAya, bhavayuvatIsaMyogam / bhavaH saMsAraH sa eva yuvatI, tasyAH saMyogaM saMparkam / vartamAne bhave janmani vA yuvatIsaMyogaM nArIparibhogam, aGgIkRtanirupacaritacAritra zrIsamupagUDhAGgatvAd bhagavata iti / 12. tathA, yairbahuziSyaiH prabhUtavineyaiH, zivapurapathaprasthitAnAM nirvANanagaramArgaM prati pracalitAnAM bhavyAnAM mokSArthiprANinAm, saralA akuTilA saraNiH paddhatiH, mArga ityarthaH kathitA uktA / puMstvamatra prAkRtatvAt / te bhavyAH yena mArgeNa yAnti gacchanti takat, zivapuraM pUrvanirdiSTam / 13. tathA, guNakaNamapi guNalezamapi parikathayituM na zaknoti / satkavirapi mahAvicakSaNo'pi yeSAmArAdhyapadAmbhojAnAm, sphuTaM prakaTametat teSAM jinezvarasUrINAM caraNazaraNaM prapadye / // iti gAthAtrayodazakasamAsArthaH // * [ sumatigaNikRtaM zrIjinezvarasUricaritravarNanam |] atra cAyaM vAcanAcArya pUrNa devamaNi mukhyavRddhasaMpradAyaH / (1) ambhoharadeze jinacandrAcAryo devagRhanivAsI caturazItisthAvala kanAyaka AsIt / tasya ca vyAkaraNa - tarka- cchando - 'laGkAravizAradaH zAradacandracandrikAvadAtanirmalacetA varddhamAnanAmA ziSyo'bhUt / tasya ca pravacanasArAdigranthaM vAcayatazcaturazItirAzAtanA AyAtAH / tAzcemAH, tathA hi 'khela' keli' karli' kalA kulalayaM taMbola' muggAlayaM " - [ ityAdi ] AsAyaNAo bhavabhramaNakAraNaM iya vibhAvi jaiNo / maliNatti na jiNamaMdirammi nivasaMti iya samao // etAzca paribhAvayatastasyeyaM manasi bhAvanA samajani - yadyetAH kathaJcid rakSyante tadaiva bhavakAntAranistAraH syAt / anyathA'gAdhabhavAmbhodhimadhyanipatitairasmAbhiranantazo janma-jarA-maraNa- dAridya-daurbhAgya - roga-zokAdisaMtApapAtramevAtmA AtmadaurAtmyAdAtmanaiva kRto bhaviSyati / yata uktam AsAyaNamicchattaM AsAyaNavajaNA ya sammattaM / AsAyaNAnimittaM kuvvadda dIhaM ca saMsAraM // ayaM ca svakIyazubhAdhyavasAyastena varddhamAnAbhidhAnasAdhunA khagurave niveditaH / tatastena gurukarmaNA jinacandrAkhyena tadguruNA cintitam - aho ! na sundaro'syAyamAzayaH, tadenamAcArya pade saMsthApya devagRhA
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka0 pariziSTa ] gaNadharasArddhazatakaprakaraNAntargata rAmAdipratibandhaniyantritaM karomI'ti / tathaiva cAkAri tena / tathApi tasya puNyAtmano mano na ramate caityagRhAvasthitau / yuktaM caitad / yataH durgandhapaGkakalite zabatAparItaduskhoTikoTikayakoTakuTumbakIrNe / tyakte supatribhiralambata zubhrapakSAH kiM kutsite sarasi pAdamapi kSipanti // tato 'vatsa ! etatsarvaM devagRhamArAmavATikAdikaM tvadAyattaM khecchayA vilasa / mA'smAMstvadekapramANAn mucca' ityAdikomalAlApapurassaraM nivAryamANo'pi - ___'ka IpsitArthasthiranizcayaM manaH payazca nimnAbhimukhaM pratIpayet // ' iti nyAyena 'yathA tathA prabho! kasyApi suvihitaguroraGgIkAreNa mayA khahitamanuSThAtavyam' iti vihitanizcitapratibandhaH khAcAryAnujJAtaH katipayayatiparivRto DhillI-vAdalIpramukhasthAneSu samAyayau / 62) tasmiMzca samaye tatraiva zrIuddyotanAbhidhAnasUrayaH suvihitAH pUrvameva tatpuNyapreritA iva vihRtA abhavan / tatastacaraNakamalamUle zuddhamArgatattvaM nizcitya te zrIvarddhamAnasUrayaH sunizcitopacitahitasaMpattimupasaMpattimAdadire / tadanantaraM zrIvarddhamAnasUrINAmiyaM cintA jAtA - yadutAsya sUrimantrasya ko'dhiSThAtA ? tatparijJAnAyopavAsatrayaM cakruH / yAvattatIyopavAse dharaNendraH samAgataH / uktaM ca tena yathA-- 'sUrimantrasyAhamadhiSThAyakaH / ' niveditaM sarvasUrimantrapadAnAM pratyekaM phalam / tato jAtaH sphUrtimAnAcAryamantraH / tena sasphUrtayaH saparivArA varddhamAnasUrayo jajJire / 63) asmin prastAve vijJaptaM paNDitajinezvaragaNinA- 'bhagavan ! jJAtasya jinamatasya kiM syAd viziSTaM phalam , yadi kApi gatvA sanmArgaprakAzo na vidhIyate ? zrUyate ca vistIrNo gUrjaratrAdezaH, kintu pracuracaityavAsyAcAryavyAptazca / ato yadi tatra gamyate iti me manaH / tataH zrIvarddhamAnAcAryaruktam - 'yuktamuktaM bhavatA / paraM zakuna-nimittAdikaM paribhAvyate / ' paribhAvitaM jAtaM ca zubhazakunAdikam / tato bhAmahamahatsArthasahitA AtmanA'STAdazAzcalitAH sUrayaH / krameNa ca pallIM praaptaaH| bahirbhUmigatAnAM tatra paNDitajinezvaragaNisamanvitAnAM zrIvarddhamAnasUrINAM militaH somadhvajo nAma jttaadhrH| jAtA tena saheSTagoSThI / tato guNaM dRSTvA cakrANe praznottare sUribhiH / yathA kA daurgatyavinAzinI hariviriMcyugrapravAcI ca ko varNaH ko vyapanIyate ca pathikairatyAdareNa shrmH| candraH pRcchati mandireSu marutAM zobhAvidhAyI ca ko dAkSiNyena nayena vizvaviditaH ko vA bhuvi bhrAjate / anottaram 'so ma dhvajaH' -dviya'stasamastaH / sA om , adhvajaH, somadhvajaH / tatastuSTo'sau jaTAdharaH / samutpannaH zvetAmbaradarzane'sya bahumAnaH / kRtA prAsukAnnadAna-lokasamakSa-guNastutyAdikA pratipattistena / tatastenaiva bhAmahasaMghAtena saha prasthitAH / prAptAzca krameNANahilapattane / uttIrNA maNDapikAyAm / tasyAM ca prAkAramAtre'pi nAstyAzrayaH / suvihitasAdhubhaktaH zrAvako'pi nAsti, yaH sthAnAdikaM yAcyate / yAvattatropaviSTAnAmeva ghoM nikaTIbhUtaH / tato'bhihitaM paNDitajinezvareNa yathA- 'bhagavan ! evamevamupaviSTAnAM na kimapi kArya sidhyti|' zrIvarddhamAnasUrayaH -- tarhi suziSya ! kiM kriyate ? / ' jinezvarapaNDitaH - 'yadi yUyaM brUtha tadoccairguhaM dRzyate tatra vrajAmi / ' varddhamAnasUrayaH -- 'vaja / ' ka. pa.2
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvara suricaritavarNana / [ka0 pariziSTa tataH sugurucaraNAmbhojAnyabhivandya gatastatra / taccocairgRhaM zrIdurlabharAjamahI vallabhasatkapurohitasaMbandhi varttate / tadAnIM ca purohitaH khazarIrAbhyaGgaM kArayaMstiSThati / paNDitajinezvareNa tasyAmataH sthitvA paThitaM yathA - 10 sarga -sthiti-kSayakRto vizeSavRSasaMsthitAH / zriye vaH santu viprendra ! brahma- zrIdhara - zaGkarAH // ityAzIrvAdaprasannamAnasaH sa rAjapurodhAzcintayati - aho ! vicakSaNo'yaM vratI kazcit / atrAntare mandirAntarvarttiviviktazAlApradeze - 'OM RSabhaM pavitraM puruhUtamadhvaraM yajJaM mahezam' ityAdivedavAkyaparAvarttanAmanyathA kurvataichAtrAJ zrutvoktaM paNDita jinezvareNa - 'metthaM vedapadAnoccAriSTa, kiM tattham' ityetadAkarNya vismayamAnasaH purodhAH komalagirA papraccha - 'nanvanadhItaM nahi kazcinnAma zuddhamazuddhaM vedamiti paricchinatti / tato vaiparItyena vedavAkyaparAvarttanaM yuSmAbhirvedapAThAnadhikAribhiH zUdvaiH kathamavAgAmi ? / ' 1 - jinezvara paNDitenoktam - 'mahAbhAgyazekhara ! dvijezvara ! yathA Attha yUyam, tathaivaitat / nahi zUdrANAM vedapAThAdhikAraH / kintu nahi vayaM zUdrAH / kiM tarhi, vedacatuSTayAdhyAyino viprajAtinaH / tathA tapasA tApaso jJeyo brahmacaryeNa brAhmaNaH / pApAni pariharaMzcaiva parivrAjo'bhidhIyate // iti pUrvarSipratipAditabrahmacaraNalakSaNA eva vayam / ' purohitaH sAnandam - 'bho ! yatipuGgavAH ! kuto dezAd yUyamatrAgatAH ? / ' paNDitajinezvaragaNiH - 'DhillikApurItilakAGkitAt / ' - purodhAH - 'kiM tad dhanyaM dharaNItalametasmin pattane yadalaJcakre cakrAdilakSaNopalakSitaM yuSmAdRzamunirAja - haMsacaraNanyAsaiH ? / ' paM0 jinezvara :- 'vizAlatapanAtapazAlAyAM vayaM sthitAH smaH / ' purohitaH - 'kimiti tatrAvasthitAH ? / ' paM0 jinezvaraH - 'purohita mizrAH ! zeSasthAnAnAM virodhibhiravaSTabdhatvAt / ' purohitaH - 'bhavaddazAnAmapi zAntAtmanAmakRtAgasAM kecid vipakSAH santi ? / ' paM0 jinezvaraH - dvijottama ! munerapi vanasthasya svAni karmANi kurvataH / utpadyante trayaH pakSA mitrodAsIna - zatravaH // purohitaH - ' ahaha ! candanazItalAnAmapi yuSmAdRzAnAM pApAH kecidapriyakAriNaH ?' - iti kSaNaM viSadya, punaH 'atha ke punaste durvidheyA mayA jJeyAH ? / ' paM0 jinezvaraH - 'mahAtman ! astu kalyANameSAm / kiM nasteSAM carcAkadarthanena / ' purohitaH - svagatam, aha, ta ete sukRtAtmAnaH paradoSaparAGmukhAH / paropatApanirmuktAH kIrtyante yatra sAdhavaH // tataH kathamete mahAtmAnaH svavirodhinAM nAmotkIrttanaM kariSyanti ? kiJca mamApi teSAM durAtmanAM nAmazravaNamazreyaskaram / tadbhavatvevamanyat pRcchAmIti / prakAzam - " etAvanta eva yUyamAgatAH stha kimutAnye'pi kecinmunayaH santi ? | paM0 jinezvaraH - 'yeSAM vayaM ziSyalezAste Asate khamanISA vizeSa vikSiptasuraguravastri jagadguravo'smadguravaH parityaktaparigrahagRhiNIdhanadhAnyakhajanasnehasaMbandha bhUrayaH sugRhItanAmadheyAH zrIvarddhamAnasUrayaH / ' purodhAH - savismayam, 'sarve'pi kiyanto bhavantaH / '
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka. pariziSTa ] gaNadharasArddhazatakaprakaraNAntargata paM0 jinezvaraH - 'aSTAdazapApasthAnaviratA aSTAdazasaMkhyA vayaM vartAmahe / ' purohitaH - khagatam , 'aho! yAdRzAH tyaktadArAH sadAcArA muktabhogA jitendriyaaH| guravo yatayo nityaM sarvajIvAbhayapradAH // iti damAdhyAye pratipAditAH sadguravastAdRzA ete mahAtmAnaH / tadetAn khagRha evAnAyya nirdhUtarajasaH, taccaraNapUtarajasA punAmi svagRhAGgaNam / bhavAmi satatameteSAM pratyakSapuNyapuJjAnAmIkSaNenekSaNasAphalyabhAgiti / punaH prakAzam , -- 'bho mahAsattvAH! catuHzAlavizAlamadIyagRhe ekasmin dvAre pravizya ekasyAM zAlAyAM tiraskariNIM dattvA tiSThatha sarve'pi yUyaM sukhena / bhikSAvelAyAM madIyamAnuSe'grIkRte brAhmaNagRheSu bhikSayA'pi na kimapi khUNaM bhavatAM bhaviSyati / ' tataH paNDitajinezvaragaNiH-'ke'nye bhavabhyo'pyaucitIcAracetasaH' iti bhaNan , apekSante na ca snehaM na pAtraM na dazAntaram / sadA lokahitAsaktA ratnadIpA ivottamAH // iti ca paThan , gataH khagurusamIpe / niveditaH samasto'pi vRttAntaH / tataH samIcInametaditi vicintya te'pi tathaiva sarva kurvanti / 64) evaM ca tatra sthitAnAM svadharmakarmaniratAnAM pattanamadhye samucchalitA vArtA- yaduta vasatipAlA yatayaH samAyAtAH santi / zrutA ca caityagRhanivAsibhiH sAdhvAbhAsaiH / tatastairmilitvA Alocitam - 'yadutAho! na zobhanametad yadete vasatipAlA anAjagmuH / yataH- "vayaM suvihitAH sadaivAgamoktakriyAkAriNazcaityavAsaparihAriNaH, ete punaH khacchandacAriNaH, siddhAntottIrNabhavArNavapAtakAridevadravyApahAriNaH, sadaikatra vAsinaH, kAmonmAdanatAmbUlAzcAntAkhAdanasacitravicitrAndolanapalyaGkagaNDopadhAnagallamasUrikAdizRGgAraceSTAvizeSaprakaTanena naTaviTAdivad mahAvilAsinaH" - ityAdyullapanapUrvakamAtmAnaM bakavRttyA paramadhArmikatvena janamadhye pratiSThApayiSyanti; asmA~zca sarvatrAnAcAriNa iti kRtvA vyavasthApayiSyanti / tato yAvadeSa komala eva vyAdhistAvaccocchidyate' - ityAtmazaGkitaistairAlocya cintita upAyaH / yathA- 'vayaM tAvadadhikAritanayAnadhyApayAmaH / te cAmatkathitakAriNa eva / tatastAnAvayaM tanmukhena dUSaNameSAmAropyaitAnucchedayAmaH / ' tatastairAhUtA adhikAriputrAH svacchAtrAH / pralobhitAH khajUradrAkSAvarSopalAdipradAnena / bhaNitAzca yuSmAbhirlokamadhye evaM bhaNanIyam - 'yadutaite kecana paradezAt zvetAmbararUpeNa zrIdurlabharAjarAjyacchidrAnveSiNazcarAH samAgatAH santi / ' kRtaM ca tat tathaiva taiH / tataH sA vArtodakAntastailabinduriva prasRtA pattanamadhye / prasarantI ca rAjasabhAyAmapi prAptA / tato durlabharAjamahIbhujA'bhihitam - 'aho! yadyevaMvidhAH kSudrAH kApaTikAH zvetapaTAH ke'pyAjagmuH / tatasteSAmAzrayaH kena dattaH / ' tatrasthenaiva kenApyuktam - 'deva ! tavaiva guruNA te khagRhe dhaaritaaH|' tatoH durlabharAjenoktam - 'AkAraya tam / ' AkAritaH purohitaH, bhaNitazca - 'bho zAntikartaH ! zvetAmbararUpadhAriNo ye herikA atra AgatAsteSAM kimiti tvayA sthAnamadAyi? / ' purohitenoktam - 'kenedaM dUSaNamudbhAvitam - yat herikAste ? / kiM bahunA yadyeSAM dUSaNamasti, tadA pArutthalakSeNaiSA karpaTikA prakSiptA / punaryayeSAM madgRhavartinAM munInAM madhye dUSaNagandho'pyasti tadotpATayatvetAM tadUSaNavaktAraH ?' - ityuktvA sthitaH purohitH| tataH santi tatrAmAtyazreSThipramukhAH prabhUtAstadbhaktAH prdhaanpurussaaH|' paraM na kazcidutpATayati karpaTikAm / ko nAma parakIyAM ruSTAM gRhNAti ? / tato bhaNitaM rAjJaH puraH purohitena- 'deva!
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zrIjinezvarasUricaritavarNana / [ka0 pariziSTa na vinA parivAdena ramate durjano janaH / zveva sarvarasAn bhuktvA vinA'medhyaM na tRpyati // mahatAM yadeva mUrdhani tadeva nIcAstRNAya manyante / liGgaM praNamanti budhAH kAkaH punraasniikurute|| tato deva ! ye kecana madgRhe vartante munayaste mUrtivanto dharmapiNDAH kSAnti-dAnti-saralatva-mRdutvatapaH-zIla-satya-zauca-niSparigrahatvapramukhaguNaratnakaraNDAH, cetasA'pi na pipIlikAyA apyupatApamicchanti; kutaH punarevaM vidhamiha-paralokaviruddhamakArya te kariSyanti ? ato na teSAM dUSaNalezo'pyasti / paraM keSAzcid durAtmanAM vilasitametaditi / ' rAjJo'pi citte pratibhAtaM tad, yathAha purohitastathaivaitat saMbhAvyata iti / 65) tataH etAM vArtAmAkarNya sarvairapi sUrAcAryaprabhRtibhiH paribhAvitam - yadetAn paradezAgatAn vAde nirjitya nissArayiSyAmaH / tatastairAhUyAbhihitaH purohito yat - 'yuSmadgRhAvasthAyiyatibhiH saha vayaM vicAraM kartukAmA Asmahe / ' teSAM purastenoktam - 'tAn pRSTvA yat kharUpaM tad bhaNiSyAmi / ' tataH khasadane gatvA bhaNitAstena te bhagavanto yathA- 'vipakSAH zrIpUjyaiH saha vicAraM kartuM samIhante / ' tairuktam - 'kimatrAyuktam ? etadarthameva vayamAgatAH / paramatrArthe tvayA na manAgapi bhetavyam / kintvidaM( tthaM) te yuSmAbhirvaktavyAH- 'yadi yUyaM taiH saha vivaditukAmAstadA te zrIdurlabharAjapratyakSaM yatra bhaNiSyatha tatra vicAraM kariSyanti / te hi saddharmamArgaprakaTanArthameva visaMkaTagrAmanagarAdiSvaTATyamAnAH sarvatra viracantIti / tato rAjasamakSaM te vicArakaraNe'tIva sotkaNThAstiSThantIti / ' tatasteSAM purastathA purodhasodite, taiH samastairAtmapANDityagarvitaizcintitam - sarve'pyadhikAriNastAvadasmadvazavartinastebhyo vaidezikebhyaH kIdRgasmAkaM bhayamiti / bhaNitaM ca-'bhavatu rAjasamakSaM vicAraH / ' tataH pramANitaM tadvacaH purohitena / tairapyamukasmin vAsare paMcAsarIyabRhaddevagRhe vicAro bhaviSyatIti nizcitya, niveditaM sarveSAM puraH / purohitenApyekAnte bhaNito nRpo yathA- 'deva ! AgantukamunibhiH saha sthAnasthitA vicAraM vidhAtukAmAstiSThanti / sa ca vicAro nyAyavAdirAjasamakSaM kriyamANaH zobhate / tato yuktAyuktavicAradaustatra vicAraprastAve bhavadbhiH prasadya pratyakSaibhavitavyam / ' rAjJoktam - 'kimayuktam ! kartavyamevaitadasmAbhiH / 66) tato niSTaMkitadine tasminneva devagRhe siMhAsanagadvikAcakkalakAdipracurataramahattarAsanATopena pUrvadeza-dakSiNadezAdyudbhavavicitrakaccikA-narmikA-paTTa-hIra-jAdari-gojikAniragrakITadhetapITharADhikApakallapaTTAdizvetatarAcchAcchatarapracchAdanapaTIkaTItaTIpaTTakapralambalambamAnadazAdaNDoddaNDaspaSTanaSTAbhidheyarajoharaNanAmadheyapadArthakANDapramANAtikrAntasandazaprAntamukhavastrikojvalamahAmUlyasUkSmocikAmecakakIcakojvala. bakacakAyamAnanirmAnadaNDakAdiveSADambareNa bahalatAmbUlarasAhitadazanaraGgaliGgaliGginItUlikApaTTAMzukAcchAdanapaTTakalitalalitasukhAsanazrIkaraNikAmAtyazreSThipramukhadhanADhyazrAddhanAnAbhaktivizeSaveSasavizeSabhUSaNabhUSAviSkRtasphAratArazRMgArazrAvikA vihitakhakIyAcAryaguNavarNanAnibaddhadhavalamaGgalagItoccArAdibRhatsphaTATopena sUrAcAryaprabhRticaturazItisaMkhya caityavAsyAcAryAH sUryodaya evAgatya khahastanyastavAdasthalapustikAH smupvivishuH| rAjyapradhAnapuruSairAkAritaH zrIdurlabharAjamahArAjo'pi mahatA bhaTacaTa parikareNAgatyopaviSTastatra / tato'bhihitaM rAjJA- 'purohita ! kSipramAhvAnaya tAn khasammatAn dezAntarAyAtAnAryAn / ' tatastvaritatvaritapadaM gatvA zrIvarddhamAnasUrIn evaM vijJapayati- 'bhagavan ! paMcAsarIyadevagRhe sarve'pyAcAryAH saparivArA upvissttaaH| zrIdurlabharAjamahIvallabhazca / sarve'pi AcAryAH pUjitAstAmbUladAnena bhUbhujA / idAnIM yuSmAkamAgamanamavalokyate / etat purohitamu khAdAkarNya zrIvarddhamAnasUrayaH zrIsudharmasvAmi-jaMbUkhAmiprabhRticaturdazapUrvadharAn
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka0 pariziSTa ] gaNadhara sArddhazatakaprakaraNAntargata 13 yugapradhAnAnaparAnapi sUrIn vinyasya hRdayapuNDarIke paNDitazrIjinezvarapramukha katipaya gItArtha sAdhubhiH saha pracalitAH paMcAsarIya caityAbhimukham / kanyAgozaGkha merIdadhiphalapuSpamAlAdyA loka mAMgalikya rUpAnurUpasurAkunadarzanasaMbhAvitAH saMbhAvitAbhilASita siddhayaH prAptAzca tatra / upaviSTAH paMDitajinezvaradatta niSadyA yAM zrI durlabharAjadarzitasthAne / paNDitajinezvaro'pi guruNA'nujJAto'vanatagAtraH svagurupAdAnta evopaviveza / 17) atrAntare nRpatistAmbUladAtuM pravRttaH / tataH sabhAsamakSamAcacakSe bhagavadbhiH zrIvarddhamAnAcAyaiH'mahArAja ! asmadAgame munInAM tAmbUlabhakSaNasnAna puSpamAlAgandhanakha kezadazanAdisaMskArAdikaM niSiddhamasti / tataH - saMjame suTTiyappANaM viSyamukkANa tAiNaM / tesimeyamaNAinnaM niggaMthANa mahe siNaM // uddesiyaM kIyagaDaM niyAgamabhihaDANi ya / rAibhatte siNANe ya gaMdhamale ya vIyaNe // sabvameyamaNAnaM niggaMthANa mahesiNaM / saMjamammi ya juttANaM lahubhUyavihAriNaM // ityAgamaM paThitvA, yad rAjAgrato vyAkhyAnArhaM tad vyAkhyAtaM zrImadAcAryaiH / rAjA - 'tAmbUlabhakSaNe ko doSaH ?" AcAryAH - 'kAmarAgavarddhanaM tAmbUlamiti jagadviditametat / tathA ca paThyate loke - tAmbUlaM kaTutiktamuSNamadhuraM kSAraM kaSAyAnvitaM pittaghnaM kaphanAzanaM kRmiharaM daurgandhya nirnAzanam / vaktrasyAbharaNaM vizuddhikaraNaM kAmAgnisaMdIpanaM tAmbUlasya sakhe trayodazaguNAH svarge'pi te durlabhAH // ato brahmacAriNAM tAMbUlabhakSaNaM rAgavRddhihetutvAdatyantaM duSTameva / smRtAvapyuktam - brahmacAriyatInAM ca vidhavAnAM ca yoSitAm / tAmbUlabhakSaNaM viprA gomAMsAnna viziSyate / / snAnamudvartanAbhyaMganakhakezAdisaMskriyAm / dhUpaM mAlyaM ca gandhaM ca tyajanti brahmacAriNaH // etacchrutvA vivekapravekalokasya jAto hRdaye pramodo guruSu bahumAnazca / zrIvarddhamAnAcAryairuktam - 'AcAryaiH saha vicAre prakrAnte'smacchiSya eSa paNDitajinezvaro yaduttarapratyuttaraM pradAsyati tadasmAkaM pramANam / ' sarvairapi bhaNitamevamastu / 68) tatazcaturazItyAcAryaghaTAgariSThena sUrAcArya caityavAsinA jalpitam, yathA - ' zRNvantu bhoH ! sarve'pi kSitipatimantriprabhRtayo lokAH ! yadasmAbhirucyate / ' mantrayAdayastatpAkSikA vadanti - ' vadantu bhavantastiSThAmo vayamete zravaNovIM kRtazravaNAH / ' rAjA punastadAnIM samastAnapi tAMzcaityavAsyAcAryasAdhvAbhAsAMzca cakacakAyamA nocchritasamIkRtana tAviralaziraHkuntalAMstAmbUlarasa raJjitauSThapuTara danAn bahala kautUhalAva lokanAkSiptamRgekSaNAnirI cikSiSetastataH kSiptasphArekSaNena hRSTapuSTAGgAn ghRSTAlaktakarasaraktapAdana khAM stIkSgIkRtana khazuktikAn, surabhicampakatailAbhyatagAtrocchaladbahalaparimalAn paTavAsadhUpitapaTAvaguNThitAn vIkSya, cintayAM cakAra - aho ! savilAsaceSTakAyAH khalvamI viTaprAyA mahAmUDhatvena vyatiricyante neSTakAyAH / pazyatAmI punarmahAnubhAvAH svabhAvAnIcA api nIcAsanopaviSTAH samUlamUrddhajonmUlanAvalokyamAnAsamAsamAracitAvitatakhara1ruSa
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUricaritavarNanA [ ka0 pariziSTa dhUsarottamAGgakezAH malapaTala vizadaMzukaradana dehapAdavipAdikAH darzanamAtreNaivopalabhyamAnazAntatA liGgitataponiSThamUrtayaH / nizcitaM ye kecana guNaratnAlaGkRtagAtrAtrijaganmahanIyamahA zIlavatapAtrANyucyante te ete mahAvratinaH - ityevaM vimRzati kSitIze, atrAntare samupanyastaM sUrAcAryeNa / 1 4 19 ) yathA - 'bho bhoH vasatipAlAH ! sAvadhAnamanobhiH zrUyatAM yuSmAbhiH / jinabhavananivAsa vedAnIta munInAM samucitaH, tatraiva nirapavAdabrahmavratasya saMbhavAt / yatInAM ca tadeva gaveSyate / na ca zeSatratAnAmiva tatrApi sApavAdatvamastIti vAcyam / siddhAnte'sya sarvatrateSu nirapavAdatvenaiva pratipAdanAt / tathA coktam - navi kiMci aNunnAyaM paDisiddhaM vAvi jiNavariMdehi / muttuM mehuNabhAvaM na taM viNA rAgado sehiM // vasativAse tu yuvatIjanamanohAri zabdazravaNAderna brahmavrataM samyag nirvoDhuM pArthate, utkalikAdiprAdubhavAt / tathA hi- nitambinInAM kokilA kalakUjitaM gItAdiravamadharitara tisaundaryaM ca rUpamupalabhya bhuktabhogAnAM yatInAM pUrvAnubhUtanidhuvanavilasitapratisandhAnAdayaH, abhuktabhogAnAM ca tatkutUhalAdayaH prAdurbhaveyuH / yatInAM ca satataM karNapIyUSavarSi vizada gambhIramadhurakhAdhyAyadhvAnaM nizamya keSAM cittu zarIrAgaNyalAvaNyazriyaM nirvarNya proSitapatikAdInAM taruNInAM riraMsAdayaH prAduSyuH / evaM cAnyo'nyaM nirantararUpa|valokana gItazravaNAdibhirdurmathamanmatha dauH sthyAccAritramoSAdayo'neke doSAH puSyeyuH / yathoktam - zrIvajjiyaM viyANaha itthINaM ThANa jattha ruvANi / sadA ya na subvaMtI tAvi ya tesi na picchaMti // baMbhavayassa aguttI lajjAnAso ya pIivuDDhI ya / sAhutavodhaNanAso nivAraNA titthaparihANI // laukikA apyAhuH - zRNu hRdaya rahasyaM yatprazasyaM munInAM na khalu na khalu yoSitsannidhiH saMvidheyaH / harati hi hariNAkSI kSiptamakSikSurapraprahatazamatanutraM citramapyunnatAnAm // jinagRhavAse tu na tathA nirantarastrIsaMsakti saMbhavaH / kadAciccaityavandanArthameva kSaNamAgatya gantrINAM zrAvikAdInAM yatibhiH saha tathAvidhaprasaMgAnupapatteH / tasmAt prANAtipAtAdivadane kadoSaduSTatvena paragRhanivAsatve'nupapanne sati jinagRhavAsa evAdhunikasAdhUnAM sAMgatyaM nirattIyartti / tathA hi, aidaMyugInAM jinagRhavAsamantareNodyAnavAso vA syAt paragRhavAso vA syAditi vikalpayugala kamudayapadavImAsAdayati / tatra dvitIya vikalpaH samutpannaH kila dAseraka iva prathamata eva nirvarapadaprahArajarjarIkRtAGgatvena notthAtumutsahate / prathamodyAnapakSo'pyasapakSa iva nAsmatpakSavikSepadakSatAmupakSipati / strIsaMsaktyAdyAdhAkarmikAdi - doSakalAkalitatvAt / tathA hi- udyAne'pi nivasatAM yatInAM nUtanacUtAGkurAkhAdakUjatkalakaNThapaJcamo - dvAreNonmIladvahalavicikilabakulamAlatIparimalena ca tantanyate samAhitacetasAmapyutkalikollAsaH / paJcamodvArAdInAmuddIpana vibhAvatvena bharatAdizAstre'bhidhAnAt / tathA cikrIDiSAgatakAmukakAminIsaMkulatvena strIsaMsaktyAdau punaH kiM brUmahe / atha vA navanavatarazAstrAbhyAsaparAvartanaparANAM yatInAM mA bhUvannetajjanyA doSAH, tathApi lokasaMcArazUnyodyAnabhUmau vasatAM satAM cauracaraTabhaTAdibhirvastra pAtrAdyupakaraNApahArasyApi saMbhavaH / tadapahAre ca zarIrasaMyama virAdhanAprasaGgaH / atha 'samosaDhA ujjANe bhayavaMto jugaMdharAyariyA |' tathA 'Thio bhayavaM vairasAmI ujjANe' ityAdyanekadhodyAnavAsaH zrUyata iti cet, satyam ; so'nApAtAsaMloka guptaikadvArodyAnaviSayaH / tasya ca prAyeNa kalikAle lokasya rAjataskaracaraTAdyu
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka0 pariziSTa ] gaNadhara rddhazatakaprakaraNAntargata 15 paplavairbAdhitatvena dauH syAdasaMbhava eva - ityudyAnavAsaH kathamadhuna | tanamunInAM kalpyamAnaH zobheta / tasmAdidAnIM jinagRhavAsa eva sAdhUnAM saMgataH pratibhAti / na ca tatrAdhArmikAdayo doSAH / tathA ca prayogaH- caityamidAnIMtanamunInAmupabhogayogyam, AdhAkarmAdidoSarahitatvAt tathAvidhAhAravat / na cAyamasiddho hetuH, jinapratimArthaM niSpAdite Ayatane AdhAkarmAdidoSAnavakAzAd / yatyarthaM kriyamANe hi tasminnAdhAkarmAdidoSaH prAdurbhavet / kiM ca yatInAM caityanivAsamantareNa sAMprati kajina bhavanAnAM hAniH syAt / tathA hi- pUrvaM kAlAnubhAvAdeva zrImanto'vyagracetaso devagurutattvapratipattibhara nirbharatayaitadeva paraM tattvamiti manyamAnAH zrAvakAH paramAdareNa caityacintAmakariSyat / sAMprataM tu duHSamAdoSAnnaktaMdivaM kuTumbasambalacintAtApajarjaritacittatayetastato dhAvatAM prAyeNa durgatAnAM zrAddhAnAM khabhavane'pyAgamanaM durlabham, AstAM jinamandire / tathA ca kutastyA tatsamAracanAdicintA teSAm / zrImatAM tu pratikalaM madAlasavAra vilAsinIghanasArazabalamalayajara sapaMkilapInakucakalazapIDanadurlalitAnAM nirantarameva bhUribhUri lipsayA pArthivasevAvAkinAM jinagRhAvalokanameva na saMpadyate, dUre taccintA / tadabhAve ca jinasadanAnAM vizara rutA syAt ; tathA ca tIrthocchittirA panIpadyate / caityAntarnivAse tu yatInAM tadudyame ca bhUri kAlaM jinabhavanAnyava tiSTheran ; tathA ca tIrthAvyavacchedaH / tadavyavacchittihetozca kiJcidapavAdAsevanasyAgame'pi samarthanAt / yadAha - " jo jeNa guNeNa hio jeNa viNA vA na sijjhae jaM tu" ityAdi / tadevaM sUkSmekSikayA vimRzatAM viduSAM cetasi caityavAsa evedAnIM saMgatimaGgatIti / ' (11) ityAdi sUrAcAryopanyastaM samastamapi svahRdaye'vadhArya, tato 'bhAvini bhUtavadupacAra' iti nyAyAduktaM samutkaTaprAvAdukakara TikaraTataTapATana paTiSThaniSThura prakoSTha ke sarasaTAbhArabhAsurakesariNA bhagavatA zrIjinezvarasUriNA / yathA - 'bho bhoH sabhAsadaH ! sadaiva sarvatra yamalajananIprati mAmalahRdaH kiMcidyuktAyukta vicAraviSayamupanyasyamAnaM prekSApUrva kAriNo mAtsaryamutsArya mAdhyasthyamAsthAya sAvadhAnIbhUya zRNvantu bhavantaH santaH / tatra 'jinabhavananivAsa evedAnIMtanamunInAM samucitastatra nirapavAdabrahmatratasya saMbhavAd, yatInAM ca tadeva gaveSyata' ityAdinA, 'baMbhavayassa aguttI' ityAdyantena yad yatInAM paragRhavasatidUSaNaM babhASe bhavatA bhavatApahArihArizIlazAlinA; tadidAnIM vikalpapUrvakaM vicAryate / tathA hi - yadiyaM paragRhavasatiH dRSyate bhavatA yatInAM tat kiM sarvadA uta idAnImeva ? yadyAdyaH pakSaH, tadAnImudyAnAdiSu vasatAM yatInAM kathaMciccaura dyupadravAt kathaM pratIkAraH syAt ? / na ca tadAnIM kAlasausthyena caurAdyupasargAbhAvAt udyAnavAsa eva yatInAM zrUyate na paragRhavAsa iti vAcyam / tadApi taskarAdyupadravasyAnekadhA''karNanAt / tathA tasminnapi kAle munInAM parAgArAzrayasyAgame'bhidhAnAcca / yaduktam - bAhiragAme tyA ujjANe ThANavasahipaDilehA / iharA u gahiyabhaMDA vasahI vAghAya uDDAho // san viya hiMDatA vasahiM maggati jaha u samuhANaM / laddhe saMkaliya niveyaNaM tu tattheva u niyaTTe // tathA vRSabhakalpanayA sthApite grAmAdau yatInAM vasatigaveSaNa cintAyAmuktam - nayaisu ghippai vasahI puNyAmuhaM Thaviya vasahaM / vAmakaDIi nividdhaM dIhI kayaaggimikapayaM // siMgakkhoDe kalaho ThANaM puNa natthi hoi calaNesu / ahiThANe puTTarogo pucchammiya pheDaNaM jANa // muddamUlammiya cArI sire ya kakuhe ya pUyasakkAro / khaMdhe paTTIi bharo puTTammi ya dhAyau vasaho // na caivaMvidhA vasatirgrAmAdimadhyamantareNa saMbhavati / udyAnavAse eva ca tadAnImabhimate pratipadamuktanyAyena grAmAdyantarvasatinirUpaNA nopapadyeta / evaM ca tadAnImapi paragRhabasateryatInAM bhAvAnna prathamaH pakSaH /
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 zrIjinezvarasUricaritavarNana / [ka0 pariziSTa atha dvitIyapakSaH kakSIkriyate / atrApi pRcchAmaH- kuto doSAdadhunaiva yatInAM paragRhavAso dUSyate ! 'strIsaMsaktyAde'riti cet na, asya doSasya tadAnImapi bhAvAt / na ca tadApi tatsaMsaktirahitavasatiparigrahe tadalAme vA'bhihitayatanAM vihAyAnyaH samAdhiH / tathA ca sa idAnImapyAzrIyatAm , nyAyasya samAnatvAt / evaM ca uktayatanAvidhAyinAM khyAdisaMsaktavasatAvidAnImapi brahmacaryaguptyAdayo doSAH parAstAH / yadapi 'tasmAdidAnIM jinagRhavAsa eva sAdhUnAM saMgataH pratibhAtI'tyAdi, 'yatyartha kriyamANe hi tasminnAdhAkarmAdidoSaH prAdurbhaved' ityantamuktam , tadapyadhikataradoSakavalitatvena cauracaraTatrAsollAsAt palAyamAnasyAtyantaraudrAkArasamagrasanarasikarasanApizAcAkrAntavikaTATavIsaMkaTanipAtakalpanAmupakalpayati / tathA hi, paragRhe kadAcidAdhAkarmAGganAsaMsaktiprabhRtidoSadarzanAt tattyAgena jinasadanAntarnivasatAM satAM zIladhanavatAM sAdhUnAM pratyahaM bhagavatpurataH sphArazRGgArodArarambhAtilottamAvatAratAramadhurakharagAyannRtyadvAra vilAsinIsAjabhaGgasAnaGgApAGganirIkSaNakSaNadAkarAkaravadanakundakalikAvizadaradanamasRNapaGkAhInapInastanaghaTapRthulazroNIta. TapralokanAdivAtasaMdhukSaNenedAnI tathAvidhasattvavivekavikalasaikSyAdimunInAM kathaM sAtirekA manmathavikArAGgArA na dIpyeran ? tatazcedamupasthitam - yatrobhayoH samo doSaH parihArazca tAdRzaH / naikaparyanuyojyaH syAt tAdRzyArtha vicAraNe // pratyutAyaM vizeSo'smatpakSe strIsaMsaktaparagRhe kadAcid vasatAmapyuktadoSAsaMbhavaH, tatra yatanAbhidhAnAt / bhavatpakSe tu caityavAsasya sarvathA varjanIyatvena kvacidapi yatanA'nabhidhAnAdetadoSapoSaH kena vAryate / na ca vaktavyaM gRhigRhANAM saMkIrNatvAd yatanAkaraNe'pi noktadoSamoSaH kartuM zakyata iti / pramANayuktasyaiva gRhimandirasya prAyeNa yatyAzrayaNIyatvenAbhidhAnAt , tatra coktadoSaparihArasya suzakatvAt / ataeva gRhiNA sakalagRhasamarpaNe'pi yatInAM tasyAnyasya vA daurmanasyanirAsAya mitAvagrahAdhyAsanaM sUtre pratyapAdi / yaduktam - evamamha vi jaM joggaM taM deyaM jai bhaNija iya bhnnio| calI khadrA ya mama sesamaNanAyA tabbha mr|| aNunAe vi savvammi uggahe ghrsaaminnaa| tahAvi sIma chaMdaMti sAhU tappiyakAriNo // jhANaTThA ya bhAyaNadhovaNaTThA duNhaTTayA atthaNahe uyaM vA / miuggahaM ceva ahiTTayaMti mAso va anno va karija mattuM ti // pramANayuktaparagRhAlAbhe tu saMkIrNe'pi tasmin yatanayA vasatA na doSaH / yaduktam - natthi u pamANajuttA khuDaliyAe vasaMti jayaNAe ti / kiM ca jinagRhavAsasamarthanamAtmano mahAnarthakAritvAnna cArimANamaJcati / siddhAnte caityAntarvAsasya munInAmatyantAzAtanAhetutvenoktatvAt / tasyAzvAlpIyasyA apyanantabhavAmayavRddhikAraNatvenApathyAsevanatulyatvAt / tathA cAgamaH - dunbhiggaMdhamalassAvi taNurappesa annhaanniyaa| ubhao bAhao ceva teNa ThaMti na ceie // jai vi na AhAkammaM bhattikayaM taha vi vajiyaM tehi / bhattI khalu hoi kaha iharA AsAyaNA paramA // AsAyaNamicchattaM AsAyaNavajaNA ya sammattaM / AsAyaNA nimittaM kuvvai dIhaM ca saMsAraM // tasmAt kathaMcidAdhAkarmikavasatinivAsasyApi siddhAnte pratipAditatvAt , jinabhavananivAsasya cAtyantadUSitatvAd vasativAsaH sAdhUnAmupapanna iti / tathA ca prayogaH- yatInAM paragRhavAso vidheyaH, niHsaMgatA'bhivyaJjakatvAt , zuddhoJchagrahaNAvaditi / tathA, yadapi ca, 'kiM ca caityavAsamantareNe'tyAvinA tathA
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka0 pariziSTa ] gaNadhara sArddhazatakaprakaraNAntargata ca 'tIrthAvyavaccheda' ityantena tIrthAvyavacchittyA caityavAsapratiSThApanam' tadapi vicArabhAragauravAkSamasvAt kevalaM mugdhalokavipratAraNameva / yataH keyaM tIrthAvyavacchittiH ? kiM yatInAM caityAntarvAsena bhagavaddevagRhabimbAdyanuvRttiH ? Ahokhit ziSyaprati ziSyapAraMparyeNA vicchinnaprasarA samyagjJAnadarzanacAritrapravRttiH ? na tAvadAdyaH, caityavAsamantareNApi bhagavadvimbAdyanuvRttimAtradarzanAt / tathA hi- pUrvadeze'dyApi tAdRkprAkRtalokena kuladevatAbucyA namasitakIkRtA / apeyAbhakSyAdinA'pi namasyamAnAnAM jinabimbAnAmanekadhopalabdheH, anyatIrthikaparigRhItAnAM ca teSAM tathaivAnuvRttyupalambhAcca / tathA caitAvataiva bhavadabhimatatIrthAgyavacchittisiddheH kiM niHphalena caityavAsasaMrambheNa: / na caitAvatA tIrthAvyavaccheda kAryeNa niHzreyasAdiphalasiddhiH, mithyAdRSTiparigRhItAnAM pratimAnAM mokSamArgAnaGgatvenAbhidhAnAt / 'micchaddiTThipariggahiyAo paDimAo bhAvagAmo na huMti tti' vacanAt / atha dvitIyaH [vi]kalpastarhi saiva tIrthAvyavacchittirabhyupeyatAM mokSamArgatvAt kiM tadanuguNotsUtracaityavAsAzrayaNena ? yaduktam - 2 'sIso sajhilo vA gaNivvao vA na suggaiM niMti / jatthee~ nANadaMsaNacaraNA te sugga Imaggo // ' samyagjJAnadarzanacAritrAnuvRttiM vinA ca jinagRha bimba sadbhAve'pi tIrthocchittiH / ata eva jinAntareSu keSucid ratnatrayavirahAt kApi jinabimbasambhave'pi tIrthocchedaH pratyapAdi / svamatikalpitA ceyaM prakRtA tIrtha vyavacchittirAgamavisaMvAditvAddheyaiva / yadAha - 'ma ya samayaviyappeNaM jahA tahA kayamiNaM phalaM dei / ani AgamANuvAyA rogatimicchAvihANaM va // ' 17 kiM ca bhavatu jinagRhAdyanuvRttistIrthAvyavacchittiH, tathApi na yati caityavAsa- jinagRhAdyanuvRtyoH zyAmatva- maitratanayasvayoriva prayojya - prayojakabhAvaH / tathA hi- zyAmo devadatto maitratanayatvAt ; na cAtra zyAmatve maitratanayatvaM prayojakam, kiM tu zAkAdyAhAra pariNatilakSaNa upAdhiH / evaM na yati caityAntarvAsaprayuktA tadanuvRttistadantarvasadbhirapi yatibhiH sAtazIlatayA tacchIrNajIrNoddhArAdicintAmakurvANaistadanuvRtteranupapatteH; kiM tu taccintAprayuktA tadanuvRttiH / tAM ca zrAddhaireva kurvadbhistadanuvRttiH kathaM na syAt ? / na coktanyAyena zrAddhAnAM durgatAnAM zrImatAM cedAnIM taccintAkaraNAsaMbhava iti vAcyam / duHSamAdoSAt keSAMcit tathAtve'pyanyeSAM mahAtmanAM zuddhazraddhAbandhurANAM tatsaMbhavAt / tathA hi - dRzyanta evaM saMpratyapi kecana puNyabhAjaH zrAvakAH khakuTumbabhArATopaM [sa] kSamatanayeSu nikSipya jinagRhAdicintAmeva satataM vidadhAnAH / atastairevAnuvRttihetutaccintAsiddheH kimidAnIMtanA bhavAdRzA api sUrayazcaityApadezAdanekAnArambhAnArabhamANA mudhaiva klizyanta iti / yadi 'jo jeNe' tyAdinA tIrthAnu cchittihetorapavAdAsevanena caityavAsasthApanam, tadapyavidita siddhAntAbhiprAyatAM bhavataH prakaTayati / asyAnyArthatvAt / atra hi yaH kazcid yatyAdiryena jJAnAdinA guNenAdhiko yena ca vinA yatsaMghAdikArya mahattamaM na siddhyati, tena tatra svaguNavIryasphoraNaM vidheyamityayamarthaH / tathA hi - etaduttarArddhamevaM sthitaM 'so teNa tammi kaje savatthAmaM na hAve' iti / ato naitasmAdapi bhavadabhipretasiddhiH / SS12 ) evaM ca samastaparopanyastopapattinirAkaraNAd yatInAM jinabhavananivAsaniSedhasiddhau svapakSe sAdhanamabhidhIyate / jinagRhavAso munInAmanucitaH, jAyamAnadeva khopabhogAdimattvAt / pratimApurato ka0 pa0 3
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvara sUricaritavarNana || [ ka0 pariziSTa bhaktavitIrNabaligrahaNavat / na cAyamasiddho hetuH / tatra saMvasatAM devadravyopabhogasya zayanAsanabhojanAdikaraNenAnekajanmadAruNa vipAkasyAvazyaMbhAvitvAt / nApi viruddhaH, hetormuniyogyatAyA vyApyatve hi sa syAt, na caivamasti / 'devassa parIbhogo anaMtajammesu dAruNavivAgo / jaM devabhogabhUmisu buDDhI na hu vaDaha carite // ' iti siddhAntena devabhUmibhuJjAnasya yatezcAritrAbhAvena vipAkadAruNatvasya pratipAditatvAt / nApi satpratipakSaH / AgamoktatvAdipratibalAnumAnasya prAgeva nirastatvAt / nApi bAdhitaviSayaH / pratyakSAdibhiranapahataviSayatvAt / na ca pratyakSeNaiva saMprati jinagRhe vAsadarzane tadvAsasya dharmiNo munyayogyatAyAH sAdhyadharmasya hetuviSayasya bAdhitatvena viSayApahArAt kathaM na heturbAdhita viSaya iti vAcyam / teSAM munyAbhAsatvena tatra tadvAsadarzanenApi na tadvAsasya munyayogatAyA bAdhitatvamiti hetoviSayApahArAbhAvAt na bAdhitaviSayatvamiti / tatazcaityaM munInAmupabhogayogyam, AdhAkarmAdidoSarahitatvAt - iti bhAvatko heturuktanyAyena munInAM caityopabhogayogyatAyA devadravyopabhogAdidoSairAgame bAdhita - tvAt kAlAtyayApadiSTaH / evaM ca sati bhagavadguNagAyana paNyastrInartana- zaGkhapaTaha merI mRdaGgAdyAtodyavAdanakulavicikilamAlatIpramukhAmoditasakalajinabhavanamAlApUjA vicchittiviracanAdibhaktyarhadbhavane devadravyo 18 pabhogAt / yadIcchenarakaM gantuM saputrapazubAndhavaH / deveSvadhikRtiM kuryAd goSu ca brAhmaNeSu ca // tathA - narakAya matiste cet paurohityaM samAcara / varSa yAvat kimanyena mAThapatyaM dinatrayam // ityAdiprakAreNa lokaninditAt mAThapatyAt dIrghasaMsArakAryAzAtanAtazca kampamAnAH sAdhavo jinamataniSNAtAH kathaMcinna saMvasanti / kiM tu - "tAhe sAmI vAsAvAse uvAgae taM caiva dUijaMtagagAmaM eha / tatthegammi uDapa vAsAvAsaM Thio / ' - 'tAhe sAmI rAyagihaM gao tattha vAhiriyAe taMtuvAyaggahasAlApa egadisi ahApaDirUva aNuNavattA ciTThA / ' tathA - tathA - 'annayA AyariyA majjhanhe sAhusu bhikkhaM niggaesu sannAbhUmiM gayA vairasAmI viM paMDissayavAlo tti / ' ityAdi Avazyaka 5- cUrNyAdigrantheSu bahuzo darzanAt; sAkSAdeva tIrthakRdguNadharaniSevitAyAm ; 'saMviggasaNibhaddaga sutte nIyAi muttahAchaMde / vaccaMtassa pasu ( ? ) vasahIpamaggaNA hoi / ' ityAdinA saprapaJcaM jinAdibhiranekadhA pratipAditAyAm ; tathA - 'dhanyA amI mahAtmAno niHsaMgA munipuMgavAH / api kvApi svakaM nAsti yeSAM tRNakuTIrakam // ' ityAdivacanasaMdarbhalokaprazasyadhana kanakatanayavanitAkhajanaparijanatyAgarUpa parigrahatAmukhyAspadabhUtAyAm ; tathA - siJjAyaru tti bhannai AlayasAmi tti / ' tathA - 'siJjAyaro pahU vA pahusaMdiTTho na hoi kAyavo / ' tathA - muttUNa gehaM tu saputtadAge vANijamAIhi kAraNehiM / surya va......... art de siJjAyase tattha sa eva hoi //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNadhara sArddhazatakaprakaraNAntargata tathA - jo dei uvassayaM muNivarANa tavaniyamabaMbhajuttANa | te dinA vatthannapANasayaNAsaNavigappA || ka0 pariziSTa ] ityAdi- bahudhA siddhAntAkSaradarzana saMjAtatAttvikAvabodhabudhajanabahumatAyAM vasatAveva satyAbhidheyAnagAranAmadheyAH sAdhavo'vasthAnamAbanate, na tvatyantApavAde'pi jinasadmanIti sthitam / itthamupanyAsaprabandhenottarIkRtazUnya dikcakratArataralAvalokanasUrAcAryaM vidhAya, UrdhvaM kRtabhujadaNDenoktaM bhagavatA kadadhvadhvAntadhvaMsanabhAskareNa zrIjinezvarasUriNA / yathA - evaM siddhAntavAkyairbahuvidhaghaTanAhetuSTAntayuktaruktairasmAbhiretairavitathasupathodbhAsanoSNAMzukalpaiH / kugrAhagrastacetAH paragRhavasatiM dveSTi yo'sau nikRSTo durbhASI baddhavairaH kathamapi na satAM syAnmato naSTakarNaH // 613 ) iti tArkikasabhAsacca kramAnamya, rAjAdilokapratyAyanArthaM bhUyo'pyabhidadhe zrIjinezvarasUriNA 'mahArAja ! yuSmAkaM loke kiM pUrvapuruSadarzitA nIti: pravartate, utAdhunika puruSadarzitA nUtanA ?" rAjJoktam -'asmaddeze samaste'pi pUrvajavaNarAjanItiH pravartate nAnyA / ' zrIjinezvarasUriNoktam - 'mahArAja ! asmAkamapi mate gaNadharaizcaturdazapUrvadharaizva yo mArgoM darzitaH sa eva pramANIkriyate, nAnyaH / rAjJoktam - " itthamevaitat pUrvapuruSavyavasthApita eva panthAH sarvatra pramANapadavImadhyAste / ' jinezvarasUriNoktam'"mahArAja ! vayaM dUradezAdAgatAH, pUrvapuruSaviracitakhasiddhAntapustakAni na kAnicidAnItAni / tadeteSAM maThebhyo mahArAja ! yUyamAnAyayata pUrvapuruSa viracitasiddhAnta pustakagaMDalakam, yena yuSmAkaM pratyakSaM sanmArga - nizvayAkSarANi darzayAmaH / tato rAjJoktam- 'aho ! yuktamete vadanti bho bhoH zvetAmbara sUrayaH ! khakIyaM zvetAmbaramekaM preSayata pustakadarzanArthaM yena madIyapuruSA Anayanti / ' 19 I tata eteSAmeva pakSasteSvapi bhaviSyatIti nizcinvantaH, zrIjinezvarasUriva gbhallizalyitAntarhRdayA ivAstanizitavacanazastrAstUSNIMbhUya sthitAH sarve'pyAcAryAH / rAjapuruSaistu gatvA yat prathamata eva haste caritaM tadevAnItaM zIghraM pustakagaMDalakam / AnItamAtrameva choTitam / tatra zrIdevaguruprasAdAd dazavaikAlikaM caturdazapUrvadharaviracitaM nirgatam / tatra ca prathamamevAyaM nirjagAma zloko yathA - - 'ana pagaDaM leNaM bhaeja sayaNAsaNaM / uccArabhUmisaMpannaM itthIpasuvivajjiyaM // ' zrIjinezvarasUriNoktam -'evaMvidhe paragRhe vasanti sAdhavo na devagRhe / ' zrIdurlabharAjacite'tIva tallamam, bhaNitaM ca - - 'aho ! yathA vadantyete tathaivaitat / sarvairapyadhikAribhirjJAtaM yaduta nirucarIbhUtAH sarvathA'smadbhuvaH / tataH sarve'dhikAriNo vadanti zrIkaraNikaprabhRtayaH pratyekam - deva ! ete asmAkaM guravaH, ete asmAkaM guravaH - iti / yena rAjA'smatkAraNenA'smadgurUnapi bahu manyate / rAjA ca nyAyavAdI yAvanna kiMcijjalpati / 1 14 ) atra prastAve bhaNitaM vicakSaNaziromaNinA zrIjinezvarasUriNA - 'mahArAja ! kazciguruHzrIkaraNAdhikAriNaH, kazcinmAMDapikAdhikAriNaH, kazcinmantriNaH, kazcicchreSThinaH samabhUt / mahArAja ! yA naSTiH (dhiSThi, pra0) sA kasya satkA bhavati ?' rAjJoktam- 'madIyA' / jinezvarasUriNoktam - 'tarhi mahArAja ! ko'pi kasyApi sambandhI jAto vayaM na kasyApi / tato rAjJA Atmasambandhino guravaH kRtA /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ shriijineshvrsuuricritvrnnn| [ka. pariziSTa tato mahArAjenoktam - 'sarveSAM gurUNAM sapta sapta gabdikA ratnapaTInirmitAH, kimityasmadrUNAM nIcairAsane upavesanam ! kimasmAkaM gabdikA na santi / ' tato jinezvarasUriNoktam - 'mahArAja ! sAdhUnAM gabdikopavezanaM na karapate / ' rAjA-'kimiti ?' zrIjinezvarasUriH- 'mahArAja! zRNu bhavati niyatamatrAsaMyamaH svAdvibhUyA nRpatikakuda ! etallokahAsazca bhikSoH / . sphuTatara iha saGgaH sAtazIlatvamucairiti na khalu mumukSoH saGgataM gandikAdi // iti vRttArtho vyAkhyAtaH / rAjJoktam - 'kutra yUyaM nivasata !' sUriNoktam - 'mahArAja! virodhiruddhavAt kathaM sthAnam ?' rAjJoktam - 'aho amAtya! asti karaDihaTTikAmadhye bRhattaramaputragRham , taddApayitavyameSAm / ' tatkSaNAdeva labdham / bhUyo'pi pRcchati mahArAjaH- 'bhojanaM kena vidhinA bhavatAm ?' atrAntare purohitaH - 'deva kimeSAM mahAtmanAM vayaM brUmahe / 'labhyate labhyate sAdhu sAdhu vai yanna labhyate / alabdhe tapaso vRddhilebdhe dehasya dhAraNam // / ataH kadAcidodaraparipUrtiH kadAcidupavasanameteSAm / rAjA sAnandaM saviSAdaM ca- 'yUyaM kati sAdhavaH stha? / ' purohitaH- 'deva ! sarve'pyamI aSTAdaza / ' rAjA- 'ekahastipiNDena sarve'pi tRptA bhaviSyanti / ' tato bhaNitaM jinezvarasUriNA- 'mahArAja ! rAjapiNDo na kalpate munInAmiti pUrvameva siddhAntapaThanapUrvakaM pratipAditaM yuSmAkaM purtH| tato'ho! niHspRhatvamamISAM munInAmityutpannA prItiH / tato tena rAjJA pratyapAdi- 'tarhi madIyamAnuSe'grataH sthite sulabhA bhikSA bhaviSyati / } kiM bahunA ? - itthaM vAdaM kRtvA vipakSAn nirjitya, rAjAmAtyazreSThisArthavAhaprabhRtipurapradhAnapuruSaiH saha bhaTTaghaTTeSu vasatimArgaprakAzanayazaHpatAkAyamAnakAvyabandhAn durjanajanakarNazUlAn sATopaM paThatsu satsu, praviSTA vasatau bhagavantaH zrIjinezvarasUrayaH / evaM gUrjaratrAdeze zrIjinezvarasUriNA prathamaM cakre cakramUrddhasu pAdamAropya vasatisthApaneti / 15) dvitIyadine vipakSaracinti- jajJe tAvannirarthakamupAyadvitayam / idAnImanya evaitanniSkAzanopAya! kazcinmayate / paTTarAjJIpriyo'yaM nRpaH, yat sA bhaNati tat karoti, tavAreNaite niSkAzyate iti khAbhiprA. yastaiH svakIyAdhikArizrAvakebhyo niveditaH / tataste AmrakadalIphaladrAkSAdiphalabhAjanAni pradhAnavastrANyAbharaNAni ca prAbhRtaM gRhItvA gatA rAjJIsamIpe / tasyA agre'hatpratimAyA iva puro bali viracanaM cake / rAjJI tuSTA tatprayojanavidhAnAbhimukhI babhUva / atrAntare rAjJaH kizcid rAjJIsavidhe prayojanamupasthitam / tato DhillikAdezasambandhI puruSa AdezakArI rAjJA tatra preSito yadutedaM prayojanaM rAzyai nivedaya / 'deva! idAnI nivedayAmI'tyuktvA zIghraM gataH / rAjaprayojanaM niveditaM rAzyai / prabhUtAnadhikAriNo nAnADhaukanikAcAvalokya tena cintitam - ye mama dezAdAgatA AcAryAsteSAM niHsAraNopAya eSa saMbhAvyate / para mayApi svadezAgatAcAryANAM pakSasya poSakaM rAjJaH puro bhaNanIyam / gatastatra / 'prayojanaM niveditaM bhavatAm / para deva harakautukaM tatragatena dRSTam / rAjA-'kIdRzaM bhadra !' 'deva ! rAjJI jinvrbimbaakRtirjaataa| yathA ahaMdare baliviracanaM kriyate evaM rAzyA agre kaizcit kRtam / ' rAjJA cintitam - ye mayA nyAyavAdino gurutvenAjIcakrire teSAM pRSThimadyApi pApA na muJcanti / tato rAjJA bhaNitaH sa eva puruSaH, yathA- 'zIghaM rAvIpArthe gatvA bhaNa, yada deva evaM bhANayati- yat tavAne dattaM kaizcit tanmadhyAdekamapi pUgIphalaM yadi gahItaM
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka0 pariziSTa ] gaNadhara sArddhazatakaprakaraNAntargata 21 tadA''tmanaH sthAnaM cintanIyam / ' tatastena tathokte bhayabhItayA bhaNitaM rAjJyA- 'bho ! yad yenAnItaM tattena svagRhe netavyam / mama nAsti prayojanaM pUgIphalamAtreNApi / evameSo'pyupAyo viphalatA prAptaH / 16 ) tatazcintitastaizcaturtha upAyo yathA - yadi rAjA dezAntarAgatamunIn bahumaMsyate tadA sarvANi devasadanAni zUnyAni muktvA dezAntareSu vajiSyAma iti praghoSazcakre / kenApi rAjJe niveditam / rAjJoktamatIva zobhanam, gacchatu yatra rocate / rAjJA devagRhapUjakA vRtyA baTukA dhAritAH / sarve devAH pUjanIyA yuSmAbhiriti bhaNitvA / paraM devagRhamantareNa bahiHsthAtuM na zakyate / tataH ko'pi kenApi vyAjenAgataH / kiMbahunA sarve'pyAgatAH sthitAzca gRheSu / 1 (17) zrIvarddhamAnasUrirapi saparivAraH kSitipatisammAnenAskhalitapracAraH sarvatra deze viharati / ko'pi kimapi kathayituM na zaknoti / tataH zrIjinezvarapaNDitaH zubhalagme khapaTTe nivezitaH / dvitIyo'pi bhrAtA buddhisAgara AcAryaH kRtaH / tayorbhaginI kalyANamatinAmnI mahattarA kRtA / pazcAt jinezvarasUribhirvihArakramaM kurvadbhiH jinacandra- abhaya deva- dhanezvara- haribhadra- prasannacandra-dharmadevasahadeva - sumatiprabhRtayo bahavaH ziSyAH pracakrire / tato varddhamAnasUrayaH siddhAntavidhinA samAdhinA devaloka zriyaM prAptAH / (18) pazcAt zrIjinezvarasUribhiH zrIjinacandrAbhayadevau guNapAtrametAviti jJAtvA sUripade nivezitau / krameNa yugapradhAnau jAtau / anyau ca dvau sUrI dhanezvaro jinabhadranAmA, dvitIyazca haribhadrAcAryaH / tathA dharmadeva - sumati - vimalanAmAnastraya upAdhyAyAH kRtAH / dharmadevopAdhyAya - sahadevagaNI dvAvapi bhrAtarau / dharmadevopAdhyAyena harisiMha - sarvadevagaNI bhrAtarau somacandrapaNDitazca ziSyA vihitAH / sahadeva gaNinA azokacandraH ziSyaH kRtaH / sacAtIya vallabha AsIt / sa ca zrIjina candrasUriNA vizeSeNa pAThayitvA AcAryapade nivezitaH / tena ca khAde harisiMhAcAryo vihitaH / anyau dvau sUrI prasannacandra - devabhadrAkhyau / devabhadraH sumatyupAdhyAyaziSyaH / prasannacandrAcArya prabhRtayazcatvAro'bhayadeva - sUriNA paThitAstarkAdizAstrANi / ata evoktaM zrIcitrakUTI prazastau zrIjinavallabhasUribhiH, yathA - satarkanyAyaca carcita caturagiraH zrIprasannendusariH, sUriH zrIvarddhamAno yatipatiharibhadro munID devabhadraH / ityAdyAH sarvavidyArNavakalazabhuvaH saMcariSNUrukIrti - stambhAyante'dhunApi zrutacaraNaramArAjino yasya ziSyAH // (19) zrIjinezvarasUraya AzApaTTayAM vihRtAH / tatra ca vyAkhyAne vicakSaNA upavizanti / tato vidagdhamanaH kumudacandrikAsahodarI saMvibhavairAgyavarddhanI 'lIlAvatI' abhidhAnA kathA vidadhe zrIjinezvarasUribhiH / tathA DiMDiyANakagrAmaprAptaiH pUjyairvyAkhyAnAya cetyavAsyAcAryANAM pArzvAd yAcitaM pustakam / taiH kaluSitahRdayairna dattam tataH pazcimapraharadvaye viracyate prabhAte vyAkhyAyate / itthaM ca tatraiva 'kathAnakakozaH ' caturmAsyAM kRtaH / 1 920) tathA marudevAnAmnI gaNinyabhUt / tayA cAnazanaM gRhItam, catvAriMzaddinAni sthitA, zrIjinezvarasUribhiH samAdhAnamutpAditaM tasyAH / bhaNitA ca yatrotpatsyate tatsthAnaM nivedanIyam / tayApi
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 zrI jinezvarasUricaritavarNana / [ ka0 pariziSTha 'evaM bhagavan ! vidhAsye' iti pratipannam / paJcaparameSThinaH smarantI sA svargaM gatA / jAto devo maharddhikaH / evaM ca tAvaditazca zrAddha eko yugapradhAnanizcayAya zrIujjayantagirI gatvA, 'sAdhiSThAyakaM siddhikSetrametad, ato'mbikAdidevatAvizeSo yadi mama yugapravAnaM pratipAdayiSyati tato'haM bhokSye nAnyathe 'ti sattvamAlamvyAvasthitaH / upavAsAn kartumArabdhaH / etasminnavasare mahAvidehe zrItIrthaGkaravandanArthaM gatasya brahmazAntestenAryi kAjIvadevena saMdezako dattaH / yathA tvayA zrIjinezvarasUrINAma idaM nivedanIyam / tathA hi 'marudevInAma ajA, gaNiNI jA Asi tumha gacchagmi / sami gayA paDhame, jAo devo mahiDio || 1 kalayammi vimANe dusAgarAU suro samppanno / samasassa jiNesara rissa imaM kahijAsi // 2 Takaure jiNavaMdaNanimittamevAgaraNa saMdiTThe | caraNammi ujjamo me ! kAyavvo kiM ca sesehiM // 3 tenApi ca brahmazAntinA svayaM gatvA'sau saMdezakaH sUripAdAnAM puro na prakAzitaH / kiM tarhi yugapradhAna - nizcayanimittaprArabdhopavAsazrAvaka utthApitaH / tatastasyAJcale likhitAnyakSarANi yathA - 'ma saTasaTaca' bhaNitazca gaccha pattane yasyAcAryasya hastena prakSAlitAni yAsyantyetAnyakSarANi sa evedAnatanakAle bhArate varSe yugapradhAnaH / tatastena zrInemijinaM vanditvA kRtapAraNakena pattanamAgatena sarvAsu vasatiSu gatvA darzitAnyakSarANi, paraM na kenApi buddhAni / yadA tu zrIjinezvarasUrivasatau gatvA darzitAnyakSarANi tadA vAcayitvA gAthAtrayametaditi samutpannapratibhaizcetasi paryAlocya zrIjinezvarasUribhistAnyakSarANi prakSAlitAni / tatastena zrAtrakeNa cintitam - nizcitaM yugapradhAna eSa iti / vizeSato gurutvena cAGgakRta iti / ityevaM zrImahAvIratIrthaGkaradarzitadharmaprabhAvanAM kRtvA zrIjinezvarasUrayaH devalokaM prAptA iti // (21) pazcAjjina candrasUrivara AsId yasyASTAdazanAmamAlAH sUtrato'rthatazca manasyAsan / sarvazAstravidA nASTAdaza (?) sahasrapramANA 'saMvegaraMgazAlA' mokSaprAsAdapadavIjabhUtA bhavyajantUnAM kRtA / yena jAbAlipure vihRtena zrAvakANAmagre vyAkhyAnaM 'cIvaMdaNamAvasye' tyA digAthAyAH kurvatA ye siddhAntasaMvAdAH kathitAste sarve suziSyeNa likhitAH / zatatrayapramANo dinacaryAgranthaH zrAddhAnAmupakArI jAtaH / sospi zrIvIradharmaM yAthAtathyena prakAzya divaM gataH // iti sumatigaNikRdgaNadhara sArddhazatakavRhadvRttigataM zrIjinezvarasUricaritravarNanaM samAptam /
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAtakartRka-katicit-kharataragaccha paTTAvaligatAH zrIjinezvarasUriviSayakAH sNkssiptollekhaaH| [1] udyotanamari paTTadhara ] zrIvarddhamAnasUribhiH zrIvimaladaMDanAyakaH pratibodhitaH / tadabhyarthanayA SaNmAsIM yAvadAcAmlAni kRtvA SaNmAsAnte dhyAnAkRSTaH dharaNendraH samAgataH / hastaM yojayitvA pRSTavAn - bhagavan ! kimarthamAkRSTaH ? bhagavatA uktam - pAtAlAt zrIjinamUrti prakaTIkuru, yathAna parvate prAsAdaM kArayAmaH / tato dharaNendreNa pAtAlAt zrIyugAdimUrtirvajramayI prakaTIcakre / tadA ca guruNA stutA panditA / tataH dharaNendrAt zrIsUrimantrarahasyAni pRSTAni / tena sarvANi kathitAni / tataH zrIvimaladaMDanAyakena tatrasthAna mithyAdRSTIn dvijAnAkArya mUrtirdarzitA / uktaM ca-bhoH ! pazyata, atra zrIjinamUrtizciraMtanA prakaTIjAtA / bhavadbhiruktamabhUt yat zvetAmbaratIrtha nAbhUt / tadalIkaM jAtam / atha prAsAdakaraNe niSedho na kAryaH / tato vimaladaMDanAyakena pracuradravyaM datvA phakArapaMcakena bhUmi pUrayitvA prAsAdaH kaaritH| zrIjinazAsane mahatI prabhAvanA tIrthonnatizcakre / zrIpattanavAstavyau jinezvara-buddhisAgarau brAhmaNau / mahAvidvAMsau / mokSArtha somanAthavandanAya calitau / somanAthastayorupari saMtuSTaH / sanmukhaM samAgatya kathitam - kimarthamatra samAgatau ? tAbhyAmuktam - mokSAya / tenoktam -- mama sevayA mokSo na prApyate / tarhi mokSaH kasya pArzve yAcyate ? tenoktam - zrIvarddhamAnasUrINAmAdezaM kurvAthAm , yathA mokSaH prApyate / tAbhyAmuktam - te kutra saMti sAmpratam / / tenAdiSTau tatra pattane saMti / tau tatra samAgatau / gurubhiH samyak, pratibodhitau / krameNa jinezvarasya bhaTTArakapadaM jAtam / buddhisAgarasya AcAryapadaM jAtam / pazcAtvayaM anazanena arbudAcale divaM gatAH / zrIjinezvarasUribhiH lIlAvatIkathA anekArthA kRtA, kathAkozazca / tathA marudevigaNinyA anazanaM gRhItam / catvAriMzadinAni sthitA / zrIjinezvarasUriNA samAdhAnamutpAditam / bhaNitam - yatrotpatsyase tatsthAnaM kathanIyam / tayA aMgIkRtam - kathayiSyAmi / tadA brahmazAntiH zrIsImaMdharasvAmivandanAtha mahAvidehe gataH / tasyAne marudevidevena zrIgurUNAM ca ma sa Ta sa Ta ca iti saMdezo bhaNitaH / marudevinAma ajA gaNiNI jA Asi tumha gacchami / saggami gayA paDhame, devo jAo mahaDio // 1 rakalayaMmi vimANe dusAgarAU suro samuppanno / samaNesassa jiNesarasUrissa imaM kahijjAsu // 2 Takaure jiNavaMdaNanimittamevAgaeNa kahejAsu / caraNami ujamo me kAyavyo kiM viseseNa // 3 saMvat 1024 (!) varSe aNahillapattane caityavAsino nirjitAH / zrIdurlabharAjasamakSaM zrIjinezvara, sUribhiH pUrvaM yadAzIrvAdo dattastaccettham - zriye kRtanatAnaMdAH, vishessvRsssNgtaaH| bhavantu tava rAjendra ! brahma-zrIdhara-zaMkararAH // 1 iti zrIjinezvareNa zrIdurlabharAjJaH AsIrvAdo dattaH / vizeSadharmeNa saMgatAH / dvitIyapakSe viH pakSI rAjahaMsaH, zeSaH zeSarAjaH, vRSaH vRSabhastaissaMgatAH / brahmajJAnazrIdhAriNastIrtha karAH / brahmA viSNumahezvarazca / AzIrvAdAnantaraM vAdaH / pazcAtte nirjitya kharatarabirudaH prAptaH / zrIdhanapAlapitRpratiborakArakaH / zobhanadIkSAdAyakaH / tato dvAdazavarSAnantaraM dhanapAlaH pratibodhitaH / samyaktvadhArI suzrAvako jAtaH /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUricaritavarNana / [ka0 pariziSTa teha naha pATi zrIvardhamAnasUri jiNe mAlavArthI racuMjaya yAtrArtha jAtAM saMghasu rAtre rohiNIzakaTamadhye AkAze bRhaspatipraveza dekhI gacchavRddhi thAtI jANI samIpastha anya sAdhu-abhAve baddAkhya nija ziSyanai vAsAbhAvena chagaNa cUrNIya vAsakSepa karI sUripada dIdhau / tato gacchavRddhiH / jiNe 13 pAtisAha chatra hAlaka candrAvatI nagarI sthApaka vimaladaNDanAyaka kArita zrIarbudAcalopari zrIvimalavasahI prAsAdi dhyAnabali bAlInAha kSetrapAla anai bajragaya zrIAdIzvaranI mUrti prakaTa karI thApI / valI jiNe 6 mAsatAMi AMbila karI dharaNendra prakaTa karI sUrimaMtra zuddha kIdhau / AbU upari svargi pahutA / tehanai pATi zrIjinezvara pUri hUyA / te kima ? zrIvardhamAnasUri sarasai pATaNi sAna karI AvatA jinezvara buddhisAgara bhAI / brahmaNanA mastakamAMhi rahI mAchalI dikhADI / dayA cittai pratibodhI dIkSA lahi nikalyA / kramai kramai bei sAdhu bhAI gItArtha hUyA / vardhamAnasUrii jinezvarasUri pATi thApyA / buddhisAgaranai AcAryapada dIdhau / kalyANamati mahattarA kIdhI / zrI janezvarasUri aNahillapATaNi pahutA / tihAM soma pura hitani ghare rahyA / purohitanai sAhAyyai karI saMvata 1080 varasi durlabharAja sabhAmAMhi 84 caityavAsI sAthi vAda karatAM rAjai pustikA ANAvi bhaNDAramAMhi zrIdazavaikAlikasUtra pustikA te mAhi - "annatthaM pagaDaM leNaM0" e gAthAyai karI caityavAsI jItA / rAjAI kahyauM e ati khr| te bhaNi kharatara biruda lAdhauM / marudevI gaNinyA anazanena 40 dinasthitAyAM zrIjinezvareNa samAdhAnamutpAditam / bhaNitaM ca khotpattisthAnaM vAcyam / tataH khagotpannayA zrIsImaMdharavaMdanArtha gatayA zrIbrahma zAntiH proktaH / zrIgurUNAmidaM vAcyam -- 'ma sa Ta sa Ta ca' iti / ko'rthaH / "marudevI nAma ajA." 1 "TakkalayaMmi viyANe0" 2 "Takkaure jiNavaMdaNaM0" 3 zrIjinezvarasUrinai pATi saMvegaraMgazAlAprakaraNanA karaNahAra zrIjinacandrasUri huaa| tehanai pATi zrIvardhamAnasUri teraha pAtisAha chatroddAlaka candrAvatI nagarIthApaka vimala daNDanAyaka kArita zrIAbU Upari zrIvimalavasahI prAsAdi dhyAnabali vAlInAha kSetrapAla anai hIrAmaya AdIsaranI mUrati pragaTi karI thApI / valI jiNe chammAsa tAI AMbila karI dharaNeMdra prakaTa karI sUramaMtra kharo kraayo| ___ ekadA prastAvi zrIvardhamAnasUrii sarasai pATaNi sanAna karI AvatAM jinezvara anai buddhisAgara be bhAi brAhmaNa tehanA mAthAmAMhi rahI mAMchaDI dikhADI dayA dISAnI pratibodhI dIkhIyA / tehani bahini kalyANamati te pINa dIkhI / kramai beI sAdhu gItArtha thayA / vardhamAnasUrai zrIjinezvarasUrinai pATi thApyA / buddhisAgaranai AcArijapada dIdhau / kalyANamati mahattarA kIdhI / zrIjinezvarisUri aNahila pATaNi pahuMcI tihAM somapurohitanai ghare rahyA / purohitanai sAhAjyaiM karI saMvata dasa saya asIyai zrIdurlabharAja sabhAmAMhi corAsI caityavAsIsuM vAda karatAM rAjaputrIyai ANI bhaNDAramAMhi thI dazavaikAlika pothI te mAMhi 'annattha pagaDaM leNaM' ityA di gAthAyai karI caityavAsI khoTA karI jiitaa| rAjAyai kAu e ati kharA / tihA jinezvaH sUrai kharatara biruda lAdhau / * *
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadavarddhamAnasUriziSyazrIjinezvarasUrisandabdhaM kathA kozaprakaraNam / // OM namaH sarvajJAya // natvA jinaM guruM bhaktyA varddhamAnaM samAsataH / kathAkozasya vivRtiM vakSye sUtrAnusArataH // 1 // iha cAlIva durlabhaM labdhvA mAnuSatvamAryadezotpattyAdikAM ca samAsAdya' samagrasAmagrIM sukhalipsubhiH puruSArtheSu yatno vidheyaH / yata uktam - dharmArthakAmamokSANAM yasyaiko'pi na vidyate / ajAgalastanasyeva tasya janma nirarthakam // paramapuruSArthazca mokSa eva / tasyAtyantikAnAbAdhasukhahetutvAt / tasya ca samyaktvAdIni sAdhanAni / 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH' - iti pUrvasUrivacanAt / atastadutsAhajanakaM kathAkozAkhyaM 10 prakaraNaM cikIrSurAcAryaH ziSTasamayaparipAlanAya vighnavinAyakopazAntaye ca iSTadevatAstavapUrvamabhidheyaprayojanAdipratipAdakAmimAmAdAveva gAthAmAha - namiUNa titthanAhaM telokkapiyAmahaM mahAvIraM / vocchAmi mokkhakAraNabhUyAI kai vi nAyAI // 1 // , atra gAthArdheneSTadevatAstavam uttarArdhena ca prayojanAdInyAha - 'kai vi nAyAI' ityabhidheyapadam | 15 'mokkhakAraNabhUyAi~' prayojanapadam / tadantargata evAbhidheyAbhidhAnalakSaNaH sambandho'pyukta eveti / padaghaTanA - - 'natvA'- - praNamya, kam ? - 'tIrthanAtham ' - caturvidhazrI zramaNasaGghAdhipam / kiMbhUtam ? - - ' trailokyapitAmaham' - lokatrayasya hitatvAt pUjyatvAd gurutvAcca pitAmaham / pAtIti pitA, dharma eva tajjanakatvAdvA / katama mityAha - 'mahAvIram ' - caramatIrthakaram / ata eva prastutatIrthanAtham / 'vakSye' - abhidhAsye, 'mokSakAraNabhUtAni' - samyaktvAdyutsAhajanakAni / 'katicit' - stokAni, 'jJAtAni' - udAharaNAni dRSTAntA - 20 niti gAthAsaMkSepArthaH / - yathApratijJAtamevAha jiNapUyAe tahAviha bhAvaviuttA pAvae jIvo / suranarasivasokkhAiM sUyagamihuNaM ihaM nAyaM // 2 // 5 26 'jinAnAm * - tIrthakarANAm, tahnimbAnAmapi pUjA tattvatasteSAmeva pUjA, jinapUjA, tayA; kiMbhUtayA ? - ' tathAvidha' bhAvaviyuktayA'pi ' - viziSTa bahumAnazUnyayA'pi / apergamyamAnatvAt / 1 B vAsAdya / 2 B mukkha / 3A viuttAya / 4 B pUjayA jinendrANAM / 5 B nAsti ' tathAvidha' / 6 B nAsti vAkyamidam /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [2 gAthA 'prAmoti'-labhate, 'jIva' - sattvaH, viSayaprAdhAnyAt / 'suranarazivasaukhyAni' -taduttaraM bhAvaprAptadevalokanRmokSazarmANi / 'zukamithunamiha jJAtam / kiM tacchukayugalam ? - atra kathAnakam / tacedam - -> 1. zukamithunakakathAnakam / asthi iheva bhArahe vAse viMjhagiripAyamUle egA mahATavI / tattha ya egattha paese ego siMbali, pAyavo bhUmIperaMtanirUvaNathamiva gayaNayalamaigao, uttarAvaho vva paDhaMtakIrasaMghAo ciTThai / tattha ya- 'mA suhArohavacchasAhAnivesiyanIDA bhillAINamabhibhavaNijjA bhavissAmo' -tti buddhIe egeNaM suyajuyaleNaM kayaM tassa sihare nIDaM / annayA virahiNIhiyayavaNadAvAnalo sAhINapiyayamANaM pamoyasaMjaNagoM patto vsnto| tammi ya maMjarijaMti pAyavA / tao chuhApIDijamANaM taM suyamihuNayaM sahayAramaMjarIo gahAya sanIDamAga cchai / tAo ya pupphaphalabharaktAo na sakai sanIDaM pAviuM / io ya tattheva aDavIpaese veyaDDa10 vAsivijAharehiM bhagavao tiloyanAhassa jugAdidevassa muttAselamaI paDimA paiTThiyA ahesi / jao' sAvari vijaM jayA deMti paDicchaMti ya tayA tIse paDimAe mahAmahimaM kAUNaM tIse purao deMti paDicchaMti ya / tao sabaravesadhAriNo vijjAharA taM vijaM sAheti / taM ca suyamihuNayaM vissAmanimittaM taM paesamAgayaM / tAo maMjarIo bhagavao sIse muMcai / khaNaM visamittA sanIDaM gacchai / evaM vacaMti vAsarA / aNNayA ya" vijjAharehiM viraiyavisiTTapUyaM taM daddUNa- 'pUyaNijo ko vi eso, tA amhe vi evaM pUemo tti' - saMjAya15 buddhiNo annAyajiNaguNataNao viAseThThatabbahumANavirahieNa teNa suyamihuNeNa pUyaNatthaM ThaviyAo maMjarIo bhagavao sIse / tao ya visayabbhAsajogeNaM nibaddhaM tahANurUvaM devAuyaM / pAliya tiriyAuyaM marittA uvavannaM devesu mihunngN| mihuNagabhAveNa pauttAvahiNA nAo puvabhavo suraloyAgamaNakAraNaM ca / tao Agamma kayA tIe paDimAe mahAmahimA" / pAviyaM sammattaM / tao titthagarANaM kallANagesu naMdIsarAigamaNeNaM tahA titthayarANaM samosaraNakaraNa-"picchaNayadaMsaNa-dhammasavaNa-pajjuvAsaNAIhiM voliMti pAyaso diya. 2" hAI / tao saMpattaM visuddhataradasaNaM / devAuyakkhaeNaM cuo devo paDhamataraM / tahAvihabhaviyavayAe sAgee nayare jiyasattuNo ranno dhAriNIe devIe samAhUo gabbhe puttattAe ti / jAo puNNesu diyahesu sukumAlao devakumArovamo dArago / kayaM vaddhAvaNayaM / to nivatte sUikamme, aikaMte vArasAhe, kayaM surasuMdaro ti se nAmaM / paMcadhAIpariyario vaDiuM payatto" / desUNaaTThavariso uvaNIo lehAyari yassa / ahijiyAo paDipuNNAo klaao| jAo "vArijayajoggo / varijaMti phaannraayknnnngaao| 25 necchai pariNeuM / visanno jaNago / io ya sA mihuNayadevI pADaliputte "arimaddaNaranno pau. mAvaIe ganbhe suralogAoM cuyA, AhUyA dhUyattAe / jAyA kAleNaM adhariyasuraMgaNArUvA / paiTThiyaM se nAma pddiruuvti| vaDDiyA dehovacca(ca)eNaM / *gahiyAo itthIjaNajoggAo klaao| jAva jovnnsthaa| sA ya purisaddesiNI, necchai pariNe / tao se piuNo purohieNa siTuM- 'apravRtte rajasyenAM kanyAM dadyAt pitA sakRd' - ityAdi / visanno arimaddaNo-hA ! narae pADissaI" esa tti / bhaNiyaM 20 maMtiNA caMdeNa- 'deva ! mA visAyaM kareha, kAreha syNvrN'| bhaNiyaM sesamaMtIhiM- 'na eso cakavaTTi-vAsu 1B degpdNt| 2 B degsNjnno| 3 'ya' nAsti B| 4 B skiNti| 5 A iy| 6A juyAi / 7 B jaao| 8 B diti| 9A bhgvNto| 10 'ya' nAsti B / 11 B hrehi| 12 A koi / 13 'eyaM' nAsti A / 14 A uvvnn| 15 B 'mahimA' ityev| 16 B pica pvtto| 18 A. vaarejy| 19 B nicchi| 20 B jnno| 21 A aridmnn| 22 Bdegloyaao| 28 A vttttiyde| 24 A gaahiyaa| 25 A jaayaa| 26 nAsti vAkyamidaM BI 27A pAhissati /
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jinapUjAviSayaka-zukamithunakakathAnakam / 3 1 - deva paDivAsudevAi virahie kAle kIrai / anAyage AohaNAiasamaMjasa saMbhavAo' / bhaNiyaM rannA - ' tA kiM kIrau ?' / bhaNiyaM sumahaNA - 'deva ! eIe rUvaM cittaphalae liha | viya peseha paDirAINaM; rAyakumArANa ya rUvaM cittaphalayalihiyamANAveha / tatto najjihI bhAvo eIe, tANa ya' / paDissuyaM rannA / pesiyA cittaphalayahatthA paDirAINa puresu' purisA / gao ego sAgee / daMsiyaM cittaphalayaM jiyasattuNo / teNa vi pesio so puriso surasuMdara kumArasamIve / gao so tattha / paviTTho paDihAraniveio / daMsiyaM cittarUvaM / jAo aNurAgo' kumArassa / avi ya - nijjhAei kumAro jaM jaM aMgaM siNiddhadiTThIe / tatto dubalagA iva paMkakkhuttA na uttarai || tao ucchalio romaMco / muttAhalabhUsiyaMgo viva jAo seyabiMdu vicchuriyaMgAvayavo / sasajjhaso viva kiMci avattakkharaM bhaNato puNarutaM paloiuM pauto / tao panhuTTho appA, avagayalajjo bhaNiumAdatto - gotakkhalaNeNa suMdari ! mA rusasu natthi ettha maha doso / vAyA ettha'varajjhai na mANasaM ettha pattiyasu // taha vi avarAhasaM khamasu mamaM tujjha pAyapaDio haM / nissaMsaya maha jIvassa sAmiNI devi taM ekkA' // 1 salt vilavaMto niveio pariyaNeNa jaNayANaM / tuTTho rAyA dhAriNI ya / saddAvio phalahiyAvAhao goho; bhaNio ya - - 'are ! kA esA ?' / bhaNiyamaNeNa - ' arimaddaNassa ranno paumAvaIe devIe attiyA paDirUvA nAma esA dAriya' 'tti / bhaNiyaM rannA kumArassa - 'eyaM vareha ' / bhaNiyaM goheNa 'deva ! sA purisasiNI pacajukhaNA vi pariNeuM necchai' - iccAi siTTho puvavaiyaro / 'tA deva ! kumArarUvaM cittaphalayalihiyaM peseha, jeNa vinnAyatIyabhAvA' vArejjayaM "kAremo' tti / bahumanniyaM rannA / pesiyaM kumArarUvaphalayaM / taM gahAya gao goho niyasAmiNo samIve / daMsiyaM phalayaM ranno / kahio vutaMto / o sahI hatthe dAUNa pesiyaM phalayaM paDirUvAe / gayA sA taM gahAya / bhaNiya maNAe - 'piccha piyasahi ! kiMci accherayaM' ti / gahiyaM tIe phalayaM / nirUviDaM payattA / jAva jAyasajjhamAe acchi - 20 picchiehiM " nirUviyaM kumArarUvaM savaMgehiM / jAo" Abaddhaseo se viggaho / khalai bhAraI / pahariumAdatto visamasaro / gahiyA raNaraNaeNaM / pamhuTTo appA | karei paNayakuviyAI / nirUvei disAo / uTTi - yaha jhaci, nIsasaha unhaM - unhAI dIhanIsAsAI / bhaNiyaM vasaMtiyAe se sahIe " - " piyasa hi ! kimeyaM ?' ti / bhaNiyaM paDirUvAe " - ' gottakkhalaNAe mamaM paribhavai ajjautto' / avaropparaM nirikkhiya hasiUNa bhaNiyaM gorIe - 'jo piyasahiM pavaMcai alAhi eeNa suMdari pieNa / vacca are surasuMdara daiyAe gharaM na kajjaM te ' // bhaNiyaM paDirUvAe - 1 A pure| 2B aNurAo / 3 nAsti 'kiMci' B Nassa / 7 B dAriyA esa ti / 8 A jovvaNA vi / 12 A jAva | 13 A binaho / 14 A paNaIdeg / BI 17 A coyaNAe / 18 A. saMbhario / 10 'hAhA sAmi ! na jutaM sahINa jaM" coyaNAe maM mottuM / jai jAsi nicchayaM to marAmi tuha virahasaMtatA' // etyaMtare samAgayA se jaNaNI / saMvario" appA / viliyA jhati / bhaNiyaM jaNaNIe - 'putti ! na kayA ajja ceiyANaM pUyA ?, na vaMdiyA guruNo ?, Agaccha, bhoyaNavelA aikkamai; tA bhuMjasu saMpayaM' ti / 3 4 B 0 miha jIyassa / 5 A eka / 6 A aridama9 B bhAvo / 10 B karemo / 11 A degpecchie haiN| 15 B sahiyAe / 16 A rUvAe vRttaM; 'gottaM' nAsti 15 25
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 2 gAthA samAhUyAo vasaMtiyApamuhAo sahIo - 'Agacchaha, bhuMjaha" ti / bhaNiyamaNAhiM - 'amhe rAiNo samIvaM saMpayaM gamissAmo / jimiyAo, na puNo bhottatre' saMpayamicchA asthi' ti / gayAo ranno samIvaM / niveo to / tuTTho rAyA / pesiyA pahANapurisA jiyasatturAiNo - 'jahA sirimiva kesavo, gorImiva saMbhU, raimiva makarakeU, sayarAhaM ginhAu surasuMdarakumAro paDirUvaM, putrakayakammapAyavaphalamaNuhavau visayasuhamaNAe saddhi, eyassa kAraNe ceva payAvaraNA nimmiyA esa ti / jao annarAyakumArANa nAmapi na soDamiTThamaNAe, surasuMdara cittali hiyaruvadaMsaNeNaM jAyA mayarakeuNo saragoyaraM ti; tA akAlahINaM' peseha kumAraM ' - ti bhaNiUNa / gayA te sAgee / bahumanniyA jiyasattaNA / paDivannaM aari | gaNio patthANadiyaho / payaTTo pahANamaMtisAmaMtasahio surasuMdarakumAro / kameNa patto pAuliputtasamAsannagAmaMtare / tatthAvAsiyassa gayA pahANapurisA niveiuM kumArAgamaNaM / tuTTho arimaddaNo / 10 nirUvio AvAso / saMpaTTio sabalavAhaNo rAyA attogaIyAe / kumArassa daMsiyamAvAsadvANaM / pesiyaM khANa- java-ghAsAiyaM kari turayANaM / samAdattA koDuMbiyapurisA lakkhapAgAitellahatthA kumArAINaM saMvAhaNAe / saMvAhiUNa ubaTTiyA pahANagaMdhasArehiM' cuNNehiM / majjAviyA kAlANurUvavAriNA / uvaftero gaMdhakAsAiyAo / tAhiM visohiyasarIrANamuvaNIyaM vilevaNaM / samappiyAI 'sugaMdhikusumAI | niyaMsAviyA pahANakhomajuyalAI / ubaviTThA varAsaNesu / samAdattaM picchaNayaM / 1 yAvasare samAgayAo paDirUvAe sahIo / paDihArANunnAyAo 'ya paviTThAo / dinnAI AsaNAI / suhAsaNatthANaM nirUviyaM tattohuttaM kumAreNa / bhaNiyaM vasaMtiyAe - 'paDivannaMmi tumaMbhI paharai mayaraddhao kaha" kumara ! / paDivannapAlaNe vi hu kaha Nu pamAo mahAsatta !' // vihasiya bhaNiyaM subuddhiNA kumArAmaceNa - 'addissamANasattU paharai kumare " vi niddao mayaNo / paDirUvAnAmakkharasavaNeNaM ciMtaNeNaM ca // to paharaMto ThAhI avaropparamIlaNaMmi eyANa / to vArijjayadiyahaM sigghayaraM suyaNu ! ciMteha' // 15 20 4 13 dAviyAI vatthAINi " sahINaM / pesiyAiM pahANakusumAI paDirUvAe / gayAo tIe samIvaM / samappi - yAI kusumAI / gahiyAiM tIe / ciMtiyamaNAe - 'paNhameyaM, tA pesemi uttaraM / jao kusumAgameNa paiNo saMvAseNa" kajjaM' ti / tao pesiyA aNAe sejjA kumArassa / nAyamaNeNa / eyAvasare samAgayA nANAvaMjaNasamAulA rasavaI / bhuttA jahA vihiM / evaM vaccaMti diyahAI / jAva samAgayaM vArijjayadiNaM / 25 tao kayakougamaMgalo seyavaragaMdhahatthikhaMdhagao siyAyavatteNaM dharijjaMteNaM, udghubamANehiM" siyacAmarehiM", paDhateNaM bhaTTaghaTTeNaM, gAyamANehiM varagAyaNamihuNagehiM", ahiNavijjaMto varanADaehiM, dAvijjaMto aMguli - sahassehiM, pecchijjaMto aTTAlagagayAhiM varanAyarIhiM", patto surasuMdara kumAro " vArijjayamaMDavadAraM / kayAIM tattha sahIhiM sAliyAjoggayAI" karaNijAI / paviTTho antare / diTThA siyacaMdaNa vilittaMgI siyakusumasohiyA niyatthasiyadugullA devayAe purao paDirUvA / avi ya 1 30 addhacchipicchiehiM" picchai kumaraM jayA u paDirUvA / amayaraseNa va sittA veei apuvarasamesA // B sayaMvarAyaMti / 1 A huMjaha / 2 B bhuttavve / 7 B sAracuNehiM / 8 B sugaMdha / 9 'ya' nAsti A 10 A vatthANi / 13 A kusumAgame / 14 A saMvAse / 15 B jahAvihaM 18 A varapANamihuNehiM / 19 B nAhiM | 20 A vArejjayadeg / 23 A kumAraM / / 3 4 B kAraNA / 5 B hANaM / 6 A aridamaNo tti / kaha kumAra / 11 A kumAre / 12 B 16 A 'mANIhiM | 21 A jogAI | 17 A 'cAmarAhiM / 22 A pecchiehiM /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jinapUjAviSayaka-zukamithunakakathAnakam / amayAsArAsitto kumaro vi ya tIe daMsaNAhiMto / kiMpi aNagdheyarasa' pattaM mihuNaM karapphaMseM // silogAidANapuvvayaM niggao mAiharAo / samAgao veiyAe / samADhattaM agnihottaM mAhaNeNa / tao jahAvihi dANapuvvayaM pariyaMcio huyAsaNo cattArivelAo mihuNaeNaM / tattha ya AUriyA saMkhA / pavAiyAI turAI / pagIyAo avihava vilayAo / paDhiyaM mAhaNehiM / tao vitto vIvAho / uvavihaM mihuNayaM, sahIo kumAramittA ya veiyAe / nacaMti vaarvilaasinniio| arimaddaNo vi pahANa- . maMDavAsINo saie ya sAhassie ya dANavisese paDicchai / pasAei ya tahArihehiMto tahArihANaM / niuttA koDuMbiyapurisA - 'sabAhirabbhaMtaraM AsiyasamajjiyaM, UsiyapaDAyaM, vaMdaNamAlovasohiyagharadAraM, vimukkacArAgAraM, ussukaM, ukkaraM, acADabhaDappavesaM nagaraM kareha kArAveha ya / eyamANattiyaM khippamappiNaha' / tehiM vi 'taha' ti saMpADiyaM / pUijjati nagaradevayAo, dakkhiNijjaMti mAhaNA, sakArijaMti guravo, samANijjaMti 'kulsuvaasinniio| kumAro vi sAliyAhiM parihAsaM kuNai / jAva khaNamekaM paDirUvAvi ya kumaraM 10 picchai addhacchiyAhiM / tAhe vAharAvio kumAro rAiNA saha niyagaparivAreNa / niyaMsAvio sapariyaNo pahANavatthAharaNAI / daMsiyAo se saMpayANIkayAo kari-turaya-saMdaNAvalIoM / tao bhuttA saha rAiNA sabe vi / vAhariyA paDirUvA / samappiyAo aisiNiddhAo annegdaas-ceddiio| dinnAo bhUri vAruyAo / samappiyA dasasAhassieNaM govaeNaM dasa vayA / uvaNIyAiM paMcavannAiM amANasattijutAI saMkhAiyAI rayaNAI / nirUviyA kolaghariyA pahANAmaccA ya / gao kumAro sapariyaNo niyagAvAsaM / 15 samAgayAo sahIo tamuddesaM saha paDirUvAe / samAgayA jaNaNi-jaNagA / bhaNio surasuMdaro- 'putta ! paDivAlesu kai vi diyahAI jAva 'viogAnaladukkhaM jiNAmo / esAvi maNayaM kharahiyayA havai' ti / / paDissuyaM kumAreNa / niyatto rAyA vi / dhIriyAo sahiyAo ThiyAo viusaviNoeNaM kaMci kaalN| jAva samAgato padosakAlo / saMpatto niuttapariyaNo maMgalanimittaM / kayAI maMgallAI kumArassa / paDirUvAe ya ArattiyANaMtaraM samADhataM picchaNayaM / bhaNiyAo sahIo kumAreNa- 'javaNiyaMtariyAo niya-10 sahIe samaM khaNaMtaraM ciTThaha, jAva pariyaNo'vasaranimittamAgacchai / navaraM na ettha mannU kAyabo / "rAyANaM / dArA Na savvajaNapicchaNijjA bhavaMti, ThiI esa' ti / paDissuyaM tAhiM / samAgayA loyA / sammANiUNa / sigghayaraM pesiyA / nirUviyA aMgarakkhA / Thio kumAro javaNiyabhaMtare / ThiyA visiTThaviNoeNaM / bhaNiyaM vasaMtiyAe - 'kumAra ! vissamasu, parigaliyA rayaNI bahugA' / nirUviyAo tANaM sijjAo vicittapaDamaMDave / samANacA pAhariyA / pesiyAo sahIo / tattha Thio sayaNijje paDirUvAe saha 23 kumAro / khaNaMtaraM visayasuhamuva jiya" vigayasajjhasaM pasuttaM mihuNayaM / jAva pAhAiyatUrakhummIsavaravAravilAsiNIgIyaraveNaM par3hatabhaTTaghaTTanigyoseNaM vibuddhaM mihuNayaM / uvaNIyaM muhasoyaM, paMcasogaMghiyaM taMbolaM ca / uvaviTThamAsaNe / uvaNIyaM ghayabhAyaNaM / pADiyA diTThI dohi vi / samappiyaM taM purohiyassa / mahubhAyaNa-dahibhAyaNAI pi / tesu vi pADiyA ditttthii| tAI pi taheva / uvaNIyAI pahANAiM ahayAiM nAsAnIsAsavojjhAiM cakkhuharAI vatthAI / niyaMsiyAiM dohiM pi / kayaM caMdaNacaMdaNayaM / "AbaddhAiM AbharaNAiM 30 kusumAiM ca / samAgayAo sahIo / pasAiyAiM vatthagaMdhamallAiM tAsiM / samADhattA purisA- 'hatthirayaNaM vAruyAo ya pauNIkareha' / tehi vi 'taha' ti uvaTThaviyaM savvaM / samArUDho saha devIe kumAro hatthira / 2 B mihnnykrksaa| 3 B maaihryaao| 4 B vaaiyaaii| 5A kulsovaasinnii| 6A vaahrio| 7 A saMdaNAlIo; B dsnnaavliio| 8A dinnaaii| 9 A. vioyaa| 10 B samAgao possmo| 11A raainnN| 12 A tiihiN| 13 B suhaM bhuNjiy| 14 A aaviddhaaii|
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2 gAtha zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe yaNe / viladdhAo vAruyAo sahINaM / tao siyAyavattapihiyaMbarAbhogo' samudbhuvyamANehi siyacAmarehi' payaTTo / naMdaNavaNAbhihANaM* ujjANaM saMpatto / paloiDaM payatto / avi ya mahamahai caMpayalayA vAsei diyaMtarANi kaMkillI / keyaiparimalabhariyaM ramaNIyaM savvamujjANaM // mAlaigaMdhAiTTA gaMDayale karivarassa mottUNaM' / ruMTai io tao ciya bhasalAlI tattha ujjANe // / sahayAramaivahaMtI nakkhattapahAo kIra riMcholI / uya pomarAyamaragayahi vva susAhupAraNae / parapuTThakalaravo paidisAsu disi disi balAyapaMtIo / paidisi sihaMDikekA disi disi ya siliMdhapupphAI // disi disi kuMdalayAo disi disi viysNtpaaddlaamoo|disi disi pupphabharoNayatilayalayAo viraayNtii|| iya picchaMto vaccai jAva ya surasuMdaro tahiM kumaro / tAva ya pecchai muNiNo AyAte" mahAsatte / / avi ya10 parisusiyamaMsasoNiyaparUDhanaharomamaliNasavvaMge / sUrAbhimuhaM ur3e vAhAhiM payAvayaMte u // te dahraNa uttinno kumAro" kuMjarAo saha piyAe, vaMdiyA viNaeNaM / jAva pAyavihAreNa thovaMtaraM gacchaha tAva pecchai - ege uDDajANU-ahosire" jhANakoTThovagae dhammasukkAiM jhAyaMte, ege vAyaNaM paDicchaMte puvvagayassa, ege sajjhAyaMte akhaliyavayaNapaddhaIe / te vi vaMdiyA paramabhattIe / jAva thevaMtaraM gacchai tAva pecchai - ege vAgaraNaM parUveMte", ege joisamahijaMte, anne "aNgmhaanimittmnnusiilyNte| te vi vNdiyaa| 15 koUhalakhittamaNo" jAva thevaMtaraM gacchai tAva picchai - aNeyaviNeyapariyariyaM dhammaghosAbhihANaM sUri rattAsoyatale puDhavisilAvaTTae niviDhaM dhammaM desayaMtaM / taM daTTaNa harisio kumAro / tipayAhiNIkAUNa vaMdiya uvaviTTho suddhadharaNIe sapariyaNo nAidUramaNAsanne kumAro / bhagavayAvi AsIsappayANeNa samAsAsiya patthAviyA desaNA / tao saMsayavuccheyaNI vANI samAyanniUNa bhaNiyaM kumAreNa - 'bhayavaM! mama asesarAyadhUyAo varijaMtIo vi cituvveyakAriNIo ahesi / adhariyasuraMgaNArUvAo sayaMvaramAgayAo 20 na variyAo / eIe paDirUvAe paDibiMbadasaNeNa vi mayaNAuro jAo / esAvi pahANA rAyaku mArA necchiyA / mama paDibiMbadasaNametteNa vi mayaNasaragoyaraM gaya ti / tA kimettha kAraNaM ti soumicchAmi, jai aNuvaroho bhayavaMtANaM' / bhaNiyaM bhayavayA- 'ciraparUDhANurAgaviyaMbhiyameyaM / bhaNiyaM kumAreNa - 'kahaM ?' ti / tao sAhio bhayavayA sUyagamihuNavuttaMto / tao IhApohaM kareMtANaM samuppannaM jAI. saraNaM / tao guruvayaNe saMjAyapaccao bhaNiumADhatto-'avitahameyaM, asaMdiddhameyaM, jaM tubbhe vayaha / 25 aho jiNasAsaNassa mAhappaM / jaM bhAvavihUNakiriyAmitteNa" vi Iisa kallANaparaMparaM patta mhi / jAyAI thirayarAiM jiNasAsaNe donni vi / bhaNiyaM ca NehiM - 'bhayavaM ! nimvinnA saMsAravAsAo, tA savvadukkha. kkhayakAriNIe sAhukiriyAe aNuggahaM kareha, jai atthi joggayA' / bhaNiyaM sUriNA- 'jutameyaM nAya. bhavavutaMtANaM / na ya chajjIvanikAyovamaddarUvaM gihatthAvatthamaNumannaMti sAhuNo / kiM tu cArittAvAragaM bhogahalaM asthi / na visiTThovakkameNa uvakkamiuM tIrai viNA uvabhogeNa" / tA erisamatthi, jaM jANaha taM 1A vihiyvraabhogo| 2 A degmANI hiN| 3A degcaamraahiN| 4A nNdnnaabhihaanne| 5A ujaanne| 6 idaM vAkyaM nopalabhyate BITA muttnn| 8A degvyNtii| 9A pum| 10 B picchi| 11 B aayaaviNte| 12 nAsti padamidama AI 13 idaM padaM nopalabhyate BI 14 A ahosiro| 15 B niruuvite| 16 A attuNg| 17 B degmaannso| 18 A nAsti 'tAva picchai / 19 A degvoccheNiM vaanniN| 2 A aasi| 21 B nAsti pdmidm| 2:2 B kumaare| 23 BnicchayA iyaa| 24 Adegmottnn| 25A chajjIvakAomada / 26 A uvkaami| 27 B viNAbhogeNa /
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA jinapUjAviSayaka-zukamithunakakathAnakam / kuNaha' ti / bhaNiyaM kumAreNa - 'bhayavaM ! kiM gahiyamukkAe daMsaNaviDaMbaNasArAe' pavvajjAe / navaraM deha gihipAuggaM dhamma' / dinno bhagavayA, gahio NehiM bhAvasAraM / vaMdiya samuTThio tatto / evaM paidiyaha sUrisamIvaM gacchanto gahiyaTTho 'pucchiyaTTho vinicchiyaTTho jAo aTThimiMjapemANurAgaratto / ayameva nigaMthe pAvayaNe mokkhamagge aTe, sese aNaDhe-tti maNNamANo, aNaikkamaNijjo sadevamaNuyAsurassa vi loyassa daDhadhammo jAo saha paDirUvAe sursuNdro| ___ annayA Apucchiya arimaddaNaM saMpaDhio niyanagaraM suhvaasre| 'kaivayapayANaehiM saMpAvio kAleNaM / tao sohaNatihi-karaNa-laggesu pavesio mahayA vibhUIe jiyasattuNA sayamabhimuhanijANeNa / sammANio taduciyapaDivattIe / paDiyA sAsu-sasurANaM pAesu paDirUvA / sammANiyA icchAirittadANeNaM / kArio paasaayvddiNso| samappio kumArassa / Thio tattha saha paDirUvAe / tao nANAvihaviNoeNaM ramaMtANaM dhammapAlaNekkacittANa ya aikkaMto ko' vi kAlo / ___ annayA samAgayA bahussuyA bahusIsaparivArA vijayaseNasUriNo / niveiyaM ujjANapAlaeNaM / niggao vaMdaNavaDiyAe rAyA, kumAro vi saha piyAe / patthuyA desaNA / virattA pANiNo / paDibuddho rAyA jiyasattU bhaNiumADhatto- 'avitahameyaM jaM tubbhe vayaha / nasthi saMsArassa sArattaNaM / jamma dukkhaM jarA dukkhaM rogA ya maraNANi ya / aho dukkho hu saMsAro jattha kIsaMti jantuNoM // 1 // jANAmi bhaMte ! jIveNa jaM kayaM kammaM suhaM vA jai vA duhaM / kammuNA teNa saMjutto gacchai u paraM bhavaM // 2 // asse hatthI maNusse ya puraM aMteuraM tahA / sabameyaM paricaja jIvo gacchai egao // 3 // tao teNajie davve dAre ya parirakkhie / kIlaMte'nne narA bhaMte hahatuTThamalaMkiyA // 4 // na koI kassaI bhAyA na mAyA na piyA tahA / takarA va" vilupaMti bhaMte savve vi nAyaoM // 5 // ego me sAsao appA nANadaMsaNasaMjuo / sesA me bAhirA bhAvA savve saMjogalakkhaNA // 6 // 2 // jatto ahaM samAyAo tatto kiM ci na AgayaM / io vi gacchamANeNa neyavvaM neya kiMci vi // 7 // naraesu mahAdukkhaM tiriesu aNegaso / aNubhUyaM mayA bhaMte saMsAraMmi aNaMtae // 8 // tA uvviggaM maNo majjha eyaMmi bhavacArae / aNuggahaM tao kiccA nitthAreha io mamaM // 9 // tumme mAyA piyA tubbhe tubbhe niya"baMdhavA suhii| jiNadhammo"imo jehiM daMsio sivsaahgo||10|| jAva raje'bhisiMcAmi kumAraM surasuMdaraM / tAva muMDe bhavittA NaM pavvayAmi na saMsayaM // 11 // 23 __ bhaNiyaM bhagavayA- 'avigyaM devANuppiyA mA paDibaMdhaM kareha' / tao vaMdiUNa gao niyabhavaNe / samAhUyA maMtisAmaMtAdao, bhaNiyA ya- 'surasuMdarakumAraM rajje "ahisiMcaha, jeNAhaM pacayAmi' / tao "sohaNe lagge ahisitto surasuMdaro raaype| jiyasattU vi mahAvibhUIe saha dhAriNIe jaNayaMto bhavvasattapaDibohaM, dAUNa mahAdANaM, pUiUNa samaNasaMvaM vatthAI hiM, pavaio sUrisamIve / dhAriNI vi" samappiyA pavAviUNa subhaddAe pavittiNIe / . 1 B viddvnnaasaaraae| 2 B ghiymnnehiN| 3 B nAsti padametad / 4 A annitte| 5A riumaTTaNaM / 6 patitAni re kaivayapayANa' etAnyakSarANi A aadrsh| 7 A koi| 8 Bdegvaalenn| 9 B paanninno| 10 B kovi| 11 B iva lupNti| 12 B io y| 13 B niygaa| 14 B jeNa dhmmo| 15 B abhisiNch| 16 A sohnn| 17 'vi' nAsti BI
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ annayA samAhUo ganbho paDirUvAe 'mahAsuviNasUio / pasUyA puNNadiyahesu devakumArovamaM dArayaM / 'aikaMte vArasA he paTThAviyaM se nAmaM puraMdaroti / jAo kameNa aTThavArisio / gahiyAo kalAo, variyAo pahANarAyakannAo' / gAhio pANiM / ThAvio 'juvarAyapae / evaM vaccai kAlo / 1 15 annayA pavvANupuvi viharamANA samAgayA te puvvavaNNiyA surasuMdararAiNo dhammAyariyA dhammaghosA-bhihANA sUriNo pupphakaraMDage ujjANe / ahApaDirUvaM samaNajaNapAoggaM vicittamavaggahaM " givhittANaM viharaMti / niveiyaM ujjANapAlaeNaM / tuTTo rAyA / mahAvibhUIe niggao saha devIe bhagavaMto" vaMda10 NatthaM / tipayAhiNI kAUNaM vaMdiya uvaviTTo uciyabhUmibhAge / bhagavayA vi se samADhattA dhammakA / ege abhavvajIvA aNAipariNAmajogao jAyA / saMsArapAragAmI na kayAha vi je bhavissaMti // 1 // te niyasahAvaniyA puNaruttaM caugaIsu hiMDatA / DisAmisaM va suhaM samuvagayA jaMti dukkhohaM // 2 // kavi divasAi~ ra bhuMjaMtA visayasevaNAsAe / asamaMjasAI kAuM baMdhiya narayAuyaM dIhaM // 3 // upapati varAyA ghore timisaMdhayAranarayaMmi / ghaDiyAlayanIharaNe ko dukkhaM vanniraM tarai // 4 // tato nIhariyANaM paramAhammiyakayA u jA viyaNA / ahoMti kammavasagA tAo na tIraMti vanneuM // 5 // tatto vi kammavasagA nANAvihadukkhataviyatiriesu / uvavati varAyA nimesametaM pi suhahINA // 6 // tatto kahiM ci maNuyattaNe vi dAriddavAhisayasahiyA kahakaha va pANavittiM kuNaMti maraNaM vimaggaMtA // 7 // sarakule vi jAyA aMdhA bahirA vi vAhigahagahiyA / pAvA pAvamaIyA mariuM narayaMmi gacchati // 8 // divvavasA laddhUNa vi rAyasiriM tIe vinaDiya saMtA / jiNasAsaNAvamANaM kAuM gacchaMti naraesu" // 9 // devattami patte havaMti " abhiogiyA ya kibbisiyA | tatto cuyA duraMte bhamaMti puNaruttasaMsAre // 10 // tA bho" divvahayANaM tANaM kiM kIraI ihaM tANaM / jiNabhAsiyaM na tesiM maNayaM pi hu mANase ThAi // 11 // 15 20 zrIjinezvarasUrikRta - kathAkozaprakaraNe [ 2 gAthA o jiyasattU rAyarasI nANAtavokammehiM appANaM' bhAvemANo vihariya kiMci' kAlaM, Aloiya paDikkato kayANasaNo gao suralogaM / evaM caiva dhAriNI vi ajjA gayA devalogaM / surasuMdarI jAo mahArAyA / pAlei rajjaM / paDirUvAe saha visayasuhamaNuhavai / aikaMto ko vi' kAlo / 25 8 30 1 nAsti padamidam B 2 A kaMci / 3 B 'sukkhaM / 4 A koi / 5 B deg sumiNayadeg / 6 B kannagAo / 7 A juvarAyA / 8B puvvavaMdiyA / 9B karaMDae / 10 A ogahittA | 11 B bhagavao / 12 B payAhiNaM / 13 'se' nAsti B 14 B uvavajjaMti / 15 B narayammi | 16 B bhavaMti / 17 B tatto /
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jina pUjAviSayaka - zukamithunakakathAnakam / bhavvA vi kAlapariNaivasaMgayA jiNavariMdabhaNiyammi / dhammamma ya 'paDiNIyA hoUNaM jaMti naraesu // 12 // culasIijo likkhAulammi hiMDaMti dukkhasaMtattA / puNaruttaM saMsAre suhalesavivajjiyA pAvA // 13 // laDUNa vi jiNavaNaM abhAviyatthaM vivajjiya nimittaM / jAyaM divyANaM tahaDio tANa saMsAro // 14 // nayasayapamANagahaNaM jiNavayaNaviNicchiya'tthamaviyaDDhA / annattha niuttaM pi hu annattha niuMjiya' bhaNati // 15 // sAsayajiNabiMbANaM ghayakhIradahIhiM kijai na pahANaM / tA kimimANa kIrai na ya rAyAINa siddhamiNaM // 16 // cari pi hu uvaesaM vayaMti 'maimohagaM adhIrANa / na gati vAvi pokkhari bhaMDANa' kimaccaNaM na tahA // 17 // suttammi u uvaTTha taha tti paDivattigoyaraM hoI / uva samuttasAhiyadiTThato hoi cariyaM tu // 18 // khAIpattaM savvattha vi dIsae na suttammi / jaM na ya paDiseho tattha u moNaM ciya hoi gIyANaM // 19 // carie kiM pidIsaha uvaesapaeNa sAhiyaM ne ya" / tattha vi juttamajuttaM vattavyaM neva gIyANaM // 20 // aviNicchiyavayaNAo ANA paDikUliyA jiniMdANa / tatto bhavo aNato moNaM ciya hoi tA juttaM // 21 // jahaThiyamabujjhamANA bhaNaMti ciivaMdaNaM na saDDANaM / tinni vi" kaDDai jAva u jaINamiNamAha samayannU // 22 // na gaNati nivvisesaM vaMdaNameyaM visesiyaM caraNaM / naya sAvajaniSittI eyaM pi" na tANa jaM ghaDai // 23 // AvassayAhigArI na sAvago pannaveMti aviyaDDA | louttara Avassae uvAsagA kiM na diTThA bhe // 24 // evaMvihaM bhaNatA jiNavayaNaM je kuNaMti apamANaM / AsANA ya esA anaMtabhavadAruNavivAgA // 25 // ahimavi bujjhatA jiNavayaNaM Asave araMbhittA" / AraMbhapariggahao pAvaM" baMdhaMti taha caiva // 26 // sAvajjajogaviraI dulahA jIvANa bhavasamuddammi / dukkhataviyA vi jamhA giNhaMti na caiva kAurisA // 27 // 1 B dhammaMmi pacaNIyA / nijuMjiya / 6A carimaM / 11 B vA / 12 A eyaMmi / ka0 2 2 A lesA vivaDDhiyo / 3 B vivajjaya / 7 B mayamohagaM / 8 A na yaNaMti / 13A 14 B niraMbhittA / 15 A pAdaM / 4 A vayaNamaNicchiya0 / 5 B 9 B bhaMDAbiMbANa / 10 A teya / 6 10 15 20 25 20
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [2 gAthA pAveMti' davvao taM pAsatthavihAriNo bhavittANaM / kAgaNiheuM koDiM hAreMti pavaMciyA duhao // 28 // kANa vi puNa dhannANaM aiyAravivajjiyAe dddhjtto| vihigahiyapAlaNammI saMsArabhayAuramaINaM // 29 // tA bho mahANubhAvA dulahaM lahiUNa mANusaM jammaM / tatto vi ya ai dulahaM jiNavayaNaM pAviuM kaha vi // 30 // micchattamohavijayA saddahiuM kiM pamAyavasagA bho / niravajaM pavvajaM pavajiuM kiM na ujamaha // 31 // AsavadAraniroho pavvajAe na annaheU u / na ya tannirohavirahe baMdhaniroho iha jutto // 32 // baMdhanirohAbhAve na ya mokkho ne ya taM viNA hoi / saMsArasaMbhavANaM dukkhANa kahiMci vocchedo // 33 // emAi bhagavao desaNaM soccA bhaNiyaM rannA- 'avitahameyaM bhaMte !, jAva, navaraM puraMdarakumAraM rajje ahisiMcAmi, tA karemi pavvajjApaDivattIe tumha pAyamUle sahalaM mANusattaNaM' ti / uThThiyA parisA, gayA jahA15 ThANaM / rAyAvi gao sagihaM / samAhUyA sAmaMta-maMtiNo / ahisitto puraMdaro rAyapae, jAo rAyA / tao bhaNiyaM surasuMdararAiNA- 'devi ! tumaM kiM kAumicchasi ?' / bhaNiyaM paDilavAe - 'jaM devo kaahii'| bhaNiyA sAmaMtAdayo- 'bho ! puraMdararAyaM jahAvihimuvacarejjAhi / na aNNA gihavAse gai' ti / bhaNiyaM subuddhiNA pahANAmacceNa - 'deva ! tuha payasevapasAyA laddho dhammo jiNiMdapannatto / paramatthao tuma ciya amha gurU teNa sevaTThA / / __ tumha payANa na bhaNiyaM muyaha mamaM saMjamaM kareuM je / aNuvattaNArihA jaM sammattagurU na saMdeho / tumbhehi vi pavvajaM sAmi bhayaMtehiM kimiha kAyavvaM / gihavAseNa karissaM pavvajaM aja niravajaM // aNumayamiNamannehiM vi subuddhivayaNaM asesamaMtIhiM / sAmaMtehiM tahacciya bhaNiyaM tesiM tao rannA // niya-niyaputte ThAvaha niyayapae sAsiuM payatteNa / bhaNio puraMdaro aha surasuMdararAiNA evaM // 'puttaya ! mama payachAyAdullaliyA savve vi sAmaMtAdayo ao "nAvamANeyavvA ee / jao ee cciya 23 aNurattA tava rAyasirIe nibaMdhaNaM / virattapariyaNo hi paribhassai "raaysiriio'| bhaNiyaM puraMdareNa - 'jaM devo ANavei taM karissaM' ti / ghosAviyaM nayare paDahayadANapuvvaM - 'bho bho jarAmaraNabhaoviggo rAyA surasuMdaro pavvayai / jassa asthi icchA so Agacchau / rAyA tassa nikkhamaNamahimaM karei / jo vA icchA kuTuMbanivvAhaM pavvayaMto tassa vittiM kappei' / taM soUNa egao saMbhUya AgayA pahANanAgarayA / niveiyA ranno paDihAreNa, pavesiyA ya, dAviyAiM AsaNAI / suhAsaNasthA bhaNiyA teNa - 'bhaNaha kiM bhe! kIrau / 30 bhaNiyaM muddhaseTiNA nagaranAyageNa - sAhINa sayalabhogA naranAhA pavvayaMti jai deva / asahINa sAhaNANaM amhANa kimettha kAyavvaM // jai jammamaraNabhIyA rAyasiri" ujjhiUNa cakkaharA / paDivajaMti caritaM kAyavvaM amha kiM annaM // 1B paarviti| 2 BhaariNti| 3 BI jutto| 4 A voccheo| 5A kurusev| 6 B tumhe / 7A aNumayamaNumanne hiN| 8A ih| 9Ana amaanneyvaa| 10A raayrisiie| 11A raayrisiio| 12 A rAyarisiM / 20
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jinapUjAviSayaka-nAgadattakathAnakam / sappurisaseviyammI magge bhavvANa ujjamo jai tA / jANaMtA vi na keNaM pavvajaM amhi kaahaamo|| bahumayameyamannesi pi / bhaNiyaM rannA- 'sAhu sAhu bho! uciyameyaM viveyajuttANaM, pujaMtu maNoraha' tti nirUviyaM laggaM / tao sAmaMtAmaccapauranaranAriparivuDo pavvaio mahAvibhUIe rAyA paMcasayapurisaparivuDo / devI paDirUvA vi saMjaIsahassaparivuDA samappiyA piyaMkarAe pavattiNIe / ahigayA sAmAyArI / tao chaTThamAitavokammehi appANaM bhAvamANo, ahinjiya aMgAI ekkArasa, niraiyAraM / saMjamaM pAliUNa AloiyapaDikaMto samAhipatto kAlamAse kAlaM kAUNa uvavanno surasuMdaro sAhU sohamme sAgarovamAU vimANAhivaI / evameva paDirUvA vi tattheva vimANe jAyA tasseva sAmANiyadevattAe / puNo vi siNehANugayANaM tatthAiktamAUyaM / evaM sumANusatta-sudevattarUvAI hiMDiya kai vi bhavaggahaNAI sahajogeNa kIrajIvo pAviyacakkavaTTibhogAI, iyarI vi sAmaMtabhAveNa hoUNa, pavvajaM pAviya, pAliya niraiyAraM sAmannaM, uppADiya kevalaM, paDibohiya bhavvasatte pattA mokkhaM donni vi jaNa tti / jai tA bhAvaM / / viNAvi pUyA jiNabiMbANaM evaMvihaphalavivAgA paraMpareNa bhAvapUyAhe uttnno| jA puNa paDhamaM ceva bhAvasArA sA viseseNa mokkhaheu ti / ao kAyavva ti uvaeso // ||suuygmihunnkkhaannyN samattaM // 1 // yadupadezapadeSu zukamithunAkhyAnakaM kathyate tadanyat , etaccAnyat / tena pattananAmAdiSu anyAdRzeSu tataH kathAnakAt, na saMmohaH kAryaH / vicitracarite atra saMsAre jIvAnAM na santi tAni yAni saMvi-15 dhAnakAni na saMbhavantIti / sAmprataM bhAvayuktAyA jinapUjAyAH phalamAha - pUyaMti je jiNiMdaM visuddhabhAveNa sAradavvehiM / nara-sura-siva-sokkhAiM lahaMti te nAgadatta vva // 3 // gAhAvyAkhyA - 'pUjayanti ye' kecana, 'jinendra' tIrthakaram , 'vizuddhabhAvena' samyaktvayukta- 20 pariNAmena / 'sAradravyaiH' puSpagandhavastramaNiratnakAJcanAdibhiH / 'narasukhAni' zrImatkulotpAdaH, bhogazaktamavyAhataM vapuH, khAdhInAni ca bhogAGgAni / 'sureSu' vimAnAdhipatyaM prabhRti / 'zivasaukhyaM mokSasukham / saukhyazabdaH pratyekamabhi saMbadhyate / kiM vat 'nAgadatta iva' iti / bhAvArthaH kathAnakagamyaH / taccedam - -->2. nAgadattakathAnakam |ih bhArahe vAse veyaDdAhiNeNaM lavaNassa uttareNaM gaMgAnaIe paJcatthimeNaM siMdhunaIe puratthimeNaM bahudivasavannaNijjaM suvibhattatiyacaukkaM suvisuddhavipaNi"maggovasohiyaM tuMgapAgAra parikkhittaM gaMbhIrasajalavara. paumarehiraparihAparigayaM pokkharaNivAvidIhiyAsahassovasohiya peraMtaM kANaNujjANArAmavibhUsiya diyaMta 1A kaahaame| 2 B priyriyaa| 3 patitAni hiM appANaM bhAvemANo' imAnyakSarANi A aadrsh| 4 nAsti padametat A / 5 nAsti 'puNovi' A1 6A rcite| 7 idaM padaM nAsti A1 8 B yuktena priityaa| 9 nAsti 'prabhRti' BI 10A pratyeka sN| 11B vivnni| 12 Bdegpaayaar| 13 Adegdhr| 14 A soDiyaM / 15A raambhuusiy|
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [3 gAthA cakapuraM nAma nayaraM / tattha mahaseNo nAma raayaa| ceiyasAhupUyArao, jiNasAsaNagahiyaTTho 'pucchiyaTTho viNicchiyaTTho advimiMjapemANurAgaratto, asahejo sadevamaNuyAsurassa vi tiloyassa, niggaMthAo 'pavayaNAo aNaikkamaNijjo / ayameva nigaMthe pAvayaNe aTe, sesa aNaDhe tti bhAvaNAbhAviyamai tti / tassa ya pANapiyA paumasirI nAma devI / ceiyasAhupUyArayA, jiNasAsaNe bhAviyamaIyA / tIe saha jammaMtaro. 5 vajjiyasukayataruphalaM visayasuhamaNuhavaMto rajaM pAlei mahaseNarAyA / evaM vacaMti diyhaa| annayA samAhUo gabbho devIe / jAo puNNesu diyahesu dArago / kasaM vaddhAvaNayaM / aite mAse kayaM se nAma meharaho ti / jAo kameNa aTTavArisio / samappio lehAyariyassa / ahijiyaM vAgaraNa' chaMda-alaMkArAi / ahigayAo kalAo / sAhusevAe ya jAo abhigayajIvAjIvo, cehaya-sAhu sAhammiyapUyaNanirao / viNIo jaNaNi-jaNayANaM / saMmao sAmaMtAmaccANaM / bahumao nAgarANaM / akkha10 yanihANaM takuyANaM (8)* / daio ramaNINaM* / komuisasi vva sayalajaNamaNa nayaNANaMdaNo / jasakitti bhuusiybhuvnnodro| kiM bahuNA ? - vaDDeto jAo sayalaguNanihANaM / patto paDhamajovvaNaM / gAhio egadivaseNa battIsAe rAyakannagANaM pANi / tAhiM saha visayasuhamaNuhavaMtassa vaccai kaalo| annayA cauddasIe kAUNa avvAvAraposahaM aMteuramajhegadesaTThiyAe viyaNAe posahasAlAe savvaM divasaM Thio sjjhaaydhmmsvnnaaivinnoenn| viyAle ya kayAvassao sajjhAyaM kAUNa pasutto bhUmIe 15 saMthArae, egAgI dAraM DhakiUNa posahasAlAe / tattha ya pasutto, aDDarattasamae appaDihayagai taNao bhaviyavvayAe, anivAriyataNao divvagaIe", virasAvasANayAe saMsArasuhassa, sapajjavasANayAe Auyassa, kAlacodasIe kuliyavelAe khaio kAlasappeNa / ukkaDayAe visassa, pasutto ceva ghArio, gao paMcattaM meharahakumAro / jAe pahAe samAgao sejApAlago" / vAhario vi jAhe na dei paDivayaNaM tAhe siDhe aMteure ugghADiyaM duvAraM / diTTho paMcattamuvagao / tAhe samuTThio akaMdasaddo aMteuriyANaM, 20 kimeyaM kimeyaM ti" bhaNaMto / soUNa akkaMdasadaM samAgao mahAseNarAyA atthANAo uTThiUNa / hA hA ha ti bhaNaMtA samAgayA paumasirI vi / nirUvaMtehi diTTho dAhiNapAyatale DaMko / tao ghosAviyaM nayare'jo rAyauttaM uTThAvei tassa rAyA gAmasahassaM dei, suvaNNalakkhaM ca' / taM soUNa" miliyA "bahave gAruDiyA / diTTho rAyautto / tao" egeNa jAuMDieNa" bhaNiyaM - 'deva ! pauMjAmi niyasattiM / yato gAruDe bhaNitam - pAdAGguSThe "pRSThe gulphe jAnuni vraanggnaabhittte| hRdaye stane'tha kaNThe pavanagatau nayanayoH kramazaH // bhrUzaMkhazravaNeSvatha zirasi ca jIvo hi vasati jantUnAm / tatraiva ca yAti" viSaM sarveSAM tanubhRtAM nUnam // pratipadamArabhya tithiM kramo hyayaM bhavati dakSiNe bhaage| puMsastathAGganAyA vAme bhramaNaM samuddiSTam // ___ 1 nAsti B / 2 B ashijo| 3 A paavy| 4 B caaltte| 5 B mii| 6 A puNNe divahe. sudaa| 7 B vaagrnnN| 8 B ahigy| * idaM vAkyadvayaM nopalabhyate A aadrsh| 9 'maNa' nAsti BI 10A gyttnnu| 11A devgie| 12 B sejjaavaalo| 13 B aMteuriyANaM / 14 A kimeyaM to souunn| 15 B souunnN| 16 B bahave miliyaa| 17 'tao' nAsti BI 18A jAvaMDieNa / 19 'pRSThe nAsti B 20 Bc| 21 B nAti /
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jinapUjAviSayaka-nAgadattakathAnakam / tao'jahAtihivibhAgeNa so paeso chAreNa malijjai, tAhe niviso hoi' / bhaNiyaM ranA- 'paDaM. jasu sigghaM eyaM vihiM / pautto vihI / kiM mao jIvai koi / virao jaauNddio| bhaNiyaM anneNa'deva ! diTTho 'eyAvattho kumAro / kiM tu jaM majjha phurai taM pauMjAmi / devapuNNehiM savvaM sohaNaM bhavissaI' / bhaNiyaM rannA - 'mA vilaMbeha" / tao pecchayANaM majjhAu samuTThAviyA solasajaNA / tatochaTThayasarasaMju suttaM viNisittu pecchayakaresu / tAlapahArehiM samaM gAyAvai caccari eyaM // jai paihariyaoM oNdiyaoM pIyalaoM ji paiddhau' / uTTiya' nacahi puttaDA kiM acchahi muddhau // asthi esa jogo, kiM tu so kAladaTTho mao na jIvai ti, niyatto so vi / anne vi" je tattha pahANagAruDiyA te kAladaTTho asajjho ti moNeNa ceva ThiyA / anneNa bhaNiyaM- 'deva! amaMtamUlaM mama . gAruDaM asthi' tti / bhaNiyaM rAiNA -- 'sigvaM pauMjasu' / tao teNa bhAlabaTTe uDDanasAe pahao "ToNAe / / na jAo viseso / tao vAmanAsiyAe kIlasariso "karakarao cauraMgulappamANo dorao gADhaM pvesio| tahAvi na ko vi" guNo jAo / tao chAraM gahAya nAbhIe pakkhiviya avaNAmiyAe gADhamakamio / tahAvi taha cciya TThio / emAi annaM pi jaM jassa gurUvaeseNa AgayaM visanimmahaNaM vihANaM" taM teNa tattha" pauttaM, na ya ko vi guNo saMjAo / tAhe bhaNiyaM subuddhimaMtiNA"- 'deva ! kiM kAyaro hoha / kiM mayA vi" jIvaMti / kiM jANaMtA vi ayANayA hoha / kareha jaM kAyavvaM' / tAhe kayaM nnhaann-| vilevaNAiyaM mayakiccaM / kayA ya kujAhiyA / samArovio tattha meharahakumAro / ThaviyA aMgavAhiyA" tassa / samAhayaM visamatUraM / ukkhito masANaM pai / samuccaliyAo" teNa samaM maraNatthaM tbbhaariyaao| nINiyAI caMdaNAgarudAruyAiM / jAo akaMdasado aMteuriyANaM / piTTiumADhattAo kNkhinniio| eyAvasare taM tArisaM vaisasaM daTTaNa paumasirI paDiyA dhasa ti dharaNivaDhe / cuNNiyAiM bAhuvalayAI / panbhaTuM uttarija / vilulio kesahatthao / vippaiNNAiM sirasaMjamiyakusumAiM / bhaggA diTThI / 20 nibaddhaM daMtasaMpuDaM / tato" rannA ciMtiyaM- 'aho ! pecchaha devavilasiyaM ? ti / tato sittA sIyalasalileNa / ukkhitvAiM sisiraMbukaNANugAI tAlaviMTAiM / ugghADiyaM daMtasaMpuDaM / laddhA ceyaNA / vilaviGa payattA / avi ya"hA hA vihi vihi re divva bhaNasu kaha nesi maha piyaM putaM / re dhAha dhAha geNhaha re muTThA deva muTThati // hA putta putta hA vaccha vaccha mA muMca maM aNAhaM ti / hA puttaya hA puttaya kattha gao kattha kattha ci // 2 hA hA muTThA muTThA hA muTThA deva deva muTTha ti / evaM vilavaMtI sA kaluNaM kaluNAI rovaMtI / / piTThapiTTao Agacchai / jAva gayA masANe / viraiyA ciyA / tao paDaMti sAsu-sasurANaM pAesu suNhAo / eyAvasare samAgao kuo vi ego sAhU / so Thio purao / savvesiM bhaNiyamaNeNa - 'mahArAya ! saMsAraThiiM bujjhaMtA vi kiM mujjhaha / / titthayaro cakkI vA halahara goviMda maMDalanivo vA / jo pANehiM viutto na ettha taM majjha sAheha // 1B tahAtihibhAgeNa / 2 B evN| 3 B kovi| 4 B esaavttho| 5A vilNbehi| 6A prhiyo| 7A pittttaau| 8 B udviu / 9A nvhiN| 10 nAsti 'anne vi' A / 11 A ddhonnaae| 12 B krrvo| 13 B na ko gunno| 14 'vihANaM' nAsti BI 15 'tattha' nAsti B / 16 B subuddhiNA / 17 B mayA kayA vi| - 18 B kukkhiyaa| 19 Bdegvaayaa| 20 B smuccaaliyaato| 21 A kNkhniio| 22 B to| 23 A devv| 24 nAsti B| 25 A deva deva tti| 26 A hA muTThA hA muddA muTThA /
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [3 gAthA deviMdA asuriMdA tipallaparamAuNo ya naratiriyA / gevejaNuttarasurA maccumuhaM rAya ! saMpattA // kiM na suyaM jiNavayaNe saTThisahassAI sagaraputtANaM / sayarAhaM maJcamuhaM pattA tA kiM vilAvehiM' // rAyA vi samaNavayaNaM jaha jaha nisuNei taha taha sarIraM / amayaraseNa va sittaM maNNai suyavirahapajjaliyaM // bhaNiyaM ratnA- 'mahAbhAga ! kiM karemi, peccha, devI kaluNakaluNAI ruyamANI, pecchaha, suhAo 5 maraNammi uvaTTiyAo / to kiM bhaNAmi' / bhaNiyaM sAhuNA - 'paumasiri ! saMsAriyajIvANaM vavahArINaM ahesi taM bahuso / samvesi pi hu mAyA piyA ya bhAyA ya bhaiNI' ya // savvesi pi hu bhajjA bhattA dAso suhI ya verI ya / tA kettiyANa taNae royasi puttANa paumasiri !' / devI vi tassa vayaNaM jaha jaha nisuNei dukkhasaMtatvA / taha taha se aMgAI amayaraseNaM va siMcaMti // bhaNiyaM devIe - 'bhayavaM! jANAmi saccameyaM / kiM puNa mAUe kerisaM hiyayaM / pecchaha mama suNhAo " maraNammi uvaTThiyA savvA' / bhaNiyaM sAhuNA- 'bho bho suMdarIo! kiM na yANahachuhataNhAe jalaNe jalammi ubbaMdhiuM mayANaM vA / vaNayaradevanikAe uvavAo vaNNio samae // jai jIvie virattA vallahavirahammi dUsahe tA me| taha maraha jaha puNo vi hu dukkhamiNaM neya pAuNaha // guruANAsaMpADaNarayAo sjjhaayjhaannjuttaao| pavvajaM paDivajjiya muMcaha pANe aNAsaMsA' / jaha jaha nisuNeti giraM mahuraM mahabhAgasAhuNo tassa / taha taha piyavirahAnalavijjhavaNaM hoi savvAsi // 18 aNimisadiTThIe nivo taM sAhuM savvahA nirUvito / picchai acchinimesaM pariharai dharaM ca no chivai / nAyaM, na hoi maNuo eso ti / bhaNiyaM ratnA- 'bhayavaM! ko si tumaM? / so bhaNai- 'kiM na pecchasi sAhuvesaM !' / bhaNiyaM rannA - 'pecchAmi, kiM tu na hosi taM mnnuo| jamhAacchinimesaM maNuo na rakkhai ne ya bhUmichivaNaM ca / taM puNa donni vi rakkhasi to devo ko vi taM bhaMte // payaDehi niyayarUvaM sAhasu iha Agao si kiM kajaM / keNa' vi tumammi diTTe dukkhoho viyalai aseso' / 20 bhaNiyaM sAhuNA - 'jai evaM tA uvavisaha khaNaMtaraM jeNa sAhemi savvaM' ti / nisannA savve vi samAsannanaggohapAyavacchAyAe / jAva hArakeUraaMgayavara kirIDakuMDalavirAyaMtaaMgAvayavo, gevejahAraaddhahArAmilANavaNamAlArehaMtavacchatthalo, pavarasIhAsaNA sINo chattacAmarADoyakalio" veNuvINAsAraMgItisariyAvAvaDavarasuraMgaNAvisaraparigao diTTho devo / gayaM kattha vi sAhurUvaM / tAva ya tala-tAla-muyaMgapaNava-karaDa jhallari-kaMsAla-bhANaya-saMkha-kAhalahatthA samuvaTThiyA nAgakumArA se purao / samADhattaM pecchaNayaM cojapajjAulo jAo savvo logo / bhaNiyaM deveNa- 'mahArAya ! eso so haM tava putto bhavaNavainikAe dAhiNaseDhIe dharaNiMdo jaao| tavvelaM visaghAriyassa na tahA sammatavisuddhI ahesi / teNa bhavaNavaIsu uvavanno / annahA kayaposaho sohammAisu uvavajjijjA / tao haM pajjattIbhAvamuvagao ohiM pauMjAmi- 'ko haM kiM vA mae kayaM' -ti jAva pecchAmi tubbhehiM samADhattaM vaisasaM / tao ahiNavuppannadevakiccaM pariyajja" ihAgao mhi / tao esa ahaM, jaM tumha kareMtao" ahesi taM savvaM savisesaM 30 karemi / kiM sogamuvvahaha' / bhaNiyaM devIe -'tA putta! ihaM ciya acchasu, jAva amhe jIvAmo' / bhaNiyaM deveNa - 'aMba ! tumhANurAeNa iha asuibIbhacche maccaloe Agao ti, kuo me etthAvatthANaM" / kiM tu puttanehakAyarAe sattaTThadiNesu AgaMtUNa paDiyarissaM / taddhiI kAyavvA' / bhaNiyaM puNo paumasi 1B bhginnii| 2A annmis| 3 B pecchse| 4 B dunnivi| 5 B taa| 6B sAhaha / 7 B keNa tumammi / 8 nAsti 'jeNa' BI 9 Bdegpri| 10 B'suhaasnnaa| 11 'kalio' nAsti BI 12 B dhrnniNdttaae| 13 B sohmme| 14 B privjjiy| 15 B kreNto| 16 B degvatthANaM ti|
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jina pUjAviSayaka - nAgadatta kathAnakam / rIe - 'putta ! eyAo kulabAliyAo kahaM bhavissaMti ?' / bhaNiyaM deveNa - 'aMba ! vaMtamutta picAsavAehiM ko deveNa yAhiM saha saMbaMdho ? / kiM ca - khaNamettamAgao tumhANuroheNaM kiM karissameyAhiM ?' / bhaNiyaM devIe - 'putta ! eyAo niyasamIve nehi' / bhaNiyaM deveNa - 'aMba ! na devANa rUvaM sarUvatthaM mANusehiM maMsacakrahiM dahuM pisakkijjai, teyabahulattaNao / teNa na eyANa tattha gamaNaM / tA kariMtu pavvajjaM niravajjaM sayaladukkhaviNAsaNaheu bhUyaM ' / bhaNiyaM rannA - 'putta ! ko saMpayaM rajjadhuraM vahihI ?' / bhaNiyaM deveNa - s 'tAya ! bhavissai devANubhAveNa me putto' / bhaNiyaM rannA - 'putta ! kiM so tuha sariccho bhavissara / kuo evaM nayagohamitteNa rajjadhurA voDhuM pArIyai' / bhaNiyaM deveNa - 'tAya ! devaloyacuo mahAsato so jammaMtarakayapuNNANubhAveNa uNNabalavAhaNo pasAhiyAsesa pADivesiyarAyo sanyanusAsaNassa samuNNai kAra ko bhavissai / kevalaM - ahaM nAgarAyA, mae vidinno nAgadatto tti se nAmaM kAyavvaM' / paDissuyaM rAyA / visajjio devo / saMkAriyaM meharahakumArasarIraM / kayAI mayakiccAI / kAleNaM maNayaM vigayasogo 10 jAo / samappiyAo se aMteuriyAo pupphasirIe mayahariyAe / pavvAviyAo tIe, gAhiyAo sikkhaM / pAliUNa sAmaNNaM nANAvihataveNa sosiyaappANaM gayAo suraloyaM / annayA paumasirI jAyA AvannasattA / taiyamAse jAo jiNapUyAkaraNe dohalo | sAhiyaM rAiNo - 'deva ! mama eriso dohalo - jANAmi jai jiNAyayaNesu aTThA hiyA mahimAo kAre mi; sAhuNo phAsyaesa NijjehiM bhatta-pANa-usahehiM pahANavattha - kaMbala - rayaharaNa- paDiggahehiM paDilAhemi; sAhammie samAhUya asa- 15 NAiNA vatthAlaMkArAIhi ya pUyaittA akaradaMDabhare karemi ; tahA nANAvihavAhibihuriyaMge aMgiNo vijjosahAIhiM paDiyariya jiNadhamme joemi; tahA aMdha- paMgulaya-dAriddiyAiNo duhiyadehiNo saMpUriyaicchiyamorahe kAuM jiNadhammaparAyaNe kare mi; ghosAvemi savvadese amAriM' ti / bhaNiyaM rannA - ' - 'devi ! gabhANubhAvo eso, tA saMpADemi savvaM, na adhiI kAyavvA / navaraM jiNadhamme joiuM jaMti na jaMti vA na najjai / jao eyANa majjhe dIhasaMsAriyA vi abhavvA bi asthi / tA kiM te jiNadhamme joiuM 20 sakkijjaMti' / bhaNiyaM devIe - 'deva ! anukUleNaM ADhatA davvao vi paDivajjati / jai puNa bhAvao vi kassai pariNamijjA' / tA kiM na pajjattaM / jao - 15 sayalammi vi jiyaloe teNa ihaM ghosio amAghAo / ekkaM pi jo duhattaM sattaM bohei jiNavaNe' // sao bhaNiyaM rannA - 'devi ! evaM savvahA gabbhANubhAvo / esa ko vi jiNadhammabhAviyamaI mahAsatoM nAgarAjasamAiTTho tuha gabbhe samutpanno 'ti / tao savisesaM saMpADiyaM rannA savvaM / saMpUriyadohalA puNNa- 25 diyahesu' pasUyA paumasirI / jAo dArao / samADhattaM vaddhAvaNayaM / samANacAo aTThAhiyAo ceiyabhavaNesu / pUijjaMti vijjAdevayAo / sammANijjaMti sAvayA / sohijjaMti cAragAgArAhaM / muccaMti baMdIo / Dijjati anna- ghayAimANAiM / kIraMti ya haTTasohAo / UsijjaMti paDAyAo / pUijjaMti nayaradevayAo / dakkhiNijjaMti mAhaNA / sammANijjaMti pAsaMDiyA / eyaM puNa aNAgamiyaM ti na bhaNiyavvaM, uciTThiI esA rAINaM ti / kayaM sammajjiuvalittaM savvaM nayaraM, nibaddhagihadArabaMdaNamAlaM / paiTThiyA ya 30 puNNakalasA varapaumapihANA ubhao pAsiM nAyara gihadAresu / viyarijjati kari-turayA sAmaMtAmaccAINaM / pasAijjaMti nAyarANaM vatthAbharaNAiyAI / evaM vitte suyajammamahUsave, aikaMte bArasAhe, mitta- nAipurao kayaM se nAmaM nAgadatto ci / samAhUyA sAhUNo / bhaNiyaM rannA - 'bhayavaM ! logAvekkhAe viniyate me 1 A pariNavejjA | 2 B diyasu paumasirIe jAo / 3 B samAttAo / 4 'dakkhiNijjaMti pAkhaMDiNo / ' ityeSa B gataH pAThaH /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 zrI jinezvara sUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 3 gAthA asuie asaNAiNo vatthakaMbalAIhi ya aNugiNhaha ' / pUiya sammANiya pesiyA vaMdaNapuvvayaM ti / evaM caso paMcadhAipariggahio vaDDhiumAro / jAo aTThavArisio / gAhio klaao| nIo ceiabhavaNe / daMsiyAo puvvapurisakAriyAo jiNapaDimAo / bhaNiyaM rannA - 'putta ! puvvapurisAgao esa dhammo amhANa / tA ettha daDhapaiNNeNa hoyavvaM / bhaNiyaM nAgadatteNa - 'jamANavei tAo' / patto jovvaNaM / saMjAo savvaloyahi yayANaMdaNo sUro cAI sohagganihANaM / rUveNa kAmadevo / pariNIyAo pahANarAyakannAo / tAhiM saha visayasuhamaNubhavato tikkAlaM pUyApurassaraM AgamavihiNA bhAvasAraM cihnavaMdaNaM kuNaMto, aTTamIcA uddasIsu savisesapUyAe savvajiNabhavaNesu vaMdaNavihANaM samAyaraMto * / viNIo jaNaNi-jaNayANaM / suhaMsuheNaM kAlamaivAhei / annayA atthANagayassa rAiNo samAgao ujjANapAlago' / bhaNiyamaNeNa - 'vijayau' devapAyANaM / 10 deva ! sAhukappeNaM viharaMtA, vAuriva appaDibaddhA, paMkayamiva niruvalevA, aMbaraM piva nirAlaMbaNA, samasattumittA, tullaleDukaMcaNA, dharaNi vva savvaMsahA caunANovagayA, tIyANAgaya vaTTamANabhAva viyANayA, savvasaMsayavoccheyakarA, samAgayA naMdaNujjANe dhammanaMdaNAbhihANA sUriNo' / tuTTho rAyA / dinnaM se pAritosiyaM' suvannalakkhaM / ghosAviyaM nayare - 'bho bho bhavvA ! naMdaNujjANe samosaDDhA dhammanaMdaNAyariyA / tavvaMdatthaM rAyA mahaseNo saMpaTTio sabalavAhaNo / tA tubbhe tappAyavaMdaNaM kareha pAvamalapakkhAlaNaM' / samAihaM 15 aMteure - 'savvAo devIo pahAyAo vatthAlaMkArabhUsiyAo sajjAo hoMtu' / bhaNiyaM nAgadattassa 'putta ! kayaNhANAivihANo sajjo ThAhi' / sayaM paviTTo rAyA majjaNagharaM / hAo jahAvihIe / uvaNIyA gaMdhakAsAiyA / nimajjiyaM tIe aMgaM / parihiyaM mahagghaM pahANapaTTaNuggayaM khomajuyalaM / gahiyAI visesa - AbharaNAI / nIhario majjaNagharAo / bahubhaTTa-ghaTTANugao "sAmaMta- maMtipariyario samAgao" bAhira maMDave / uvaviTTho purasthAbhimuho sIhAsaNe / jahArihaM sesasAmaMtAdao ya / tao samAhUo 20 paumatAro - 'kappesu abhiseyahasthi mama, jayakuMjaraM kumArassa / sese ya sesasAmaMtAINaM ti / vAruyAo devI sajjiya uvaNehiM / evaM saMdaNavaI bhaNio / taheva mahAsavaI vi bhaNio - 'turae jahArihaM samappehi' / bhaNiyA pAikkAhivaiNo- 'kamaso purao ThAyaha' / ' taha 'tti vayaNANaMtaraM savvaM pauNaM jAyaM / tAvaM ya tayaNaMtaramasi-kheDayahatthA bahave " phArakkA, tayaNaMtaraM ThiyA purao nibaddhatoNIrA uppIliya rANA vAhAvalaMbadhANuhiyA, purao varakuMtapANiNo pabhUyA / tao mattamAyaMgaghaDAo, tao vAruyAni - 25 vaho, tao saMdaNAlIo, tao AsavArA / evaM calio cAuraMgiNIe seNAe saha mahaseNarAyA / tAya pahayAI tUrAI / pUriyA saMkhA / tao chattamAlAhiM ucchAyaMto nahaMgaNaM, mattamAyaMgapayanikkheveNa ya mahIvIDhaM" nito iva pAyAlaM, bahiraMto " disAmaMDalaM tUraraveNaM, turayakhurukkhittakhoNI khehAe niruMbhaMto tArayapahaM," pakkalapAikkakayakolAhaleNaM bahiraMto iva suivivarANi, nagaramajjhaM majjheNa payaTTo sUrivaMdaNatthaM rAyA / tAva ya saMpaTTiyA bahave nAyarA / ege bhattIe, ege rAyANuvatIe, anne koUhaleNaM / jAva kameNa patto tamudde / uiNNo rAyA sapariyaNo kuMjarAhiMto, anne ya niyavAhaNehiMto / 30 avaNIya paMca kauhANi rAyalacchIeN ciMdhabhUyANi / chattaM khaggovANaha mauDaM taha cAmarAo ya // 1 A aNuge 6A vihau / 'sAmaMta' B AI 16 A tAhiM | / 2 A vaMdaNapuvvaM niyatto tti / 7 B pArio / 12 nAsti B 3 'so' nAsti B 8 B majjaNaharaM / 9 A nimajjaM tIe / 13 B asaMkhAIyA | 14 rahanemi ghaNa ghaNA - 4 A kuto / 5 B vAlao / 10 nAsti 'visesa' A 11 nAsti saMghadveNaM / 15 nAsti vAkyamidaM
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jinapUjAviSayaka-nAgadattakathAnakam / ummukkapupphataMbolo egasADieNaM uttarAsaMgeNaM / devIo savisesiyAe sIsaduvAriyAe' egaggamaNA save paviTThA uggahaM / tipayakkhiNI kAuM vaMdiya uvaviTThA sabe vi jahArihaM suddhabhUmItale / patthuyA bhagavayA dhammadesaNA tIyANAgayasaMsayasaMdoha nimmahaNI / kahaMtaraM nAuM rannA bhaNiyaM - 'bhayavaM! esa nAgadasakumAro savvajaNa'iTTho subhago piyadaMsaNo savvaguNanihANaM / tA imiNA annabhave kiM kayaM subhaM jeNa imA erisI mANusiDDIpattA / / ___sao bhaNiyaM bhagavayA- 'suNasu, asthi koMkaNavisae soppArayaM nAma nayaraM / tattha nAgadatto nAma mAlio parivasai / tassa ya piipajjAgao ArAmo / tattha pupphANi gahAya guMthai vikkiNai paTTaNavIhIe / evaM se kuTuMbanibAho bhavai / annayA jiNadAsasAvagakAriyajiNabhavaNe" jiNabiMbapaiTThAmahocchave" kIrate milie pabhUyaloge samAgao nAgadatto pahANasayavattiyAkusumamAlAbhariMyachajjao / etthaMtare vittaM NhavaNaM jiNassa / diTuM jiNabiMbaM takkhaNapaiTThiyaM aIva ANaMdakArayaM nAgadatteNa / ANaM- 10 dio citteNa / 'esa devo' ti tuTTo 'pUrami sahattheNa paramesaraM'ti jAo pariNAmo / lakkhio se bhAvo aisayanANiNA tappaesaTieNa sIhariNA jiNabiMbapaiTThAgaeNa / vAhario guruNA- 'bhadda ! accaNIo esa" bhagavaM saMsAruccheyakArago' / tao aIva ANaMdio nAgadatto / pUio sahattheNa bhagavaM bhAvasAraM / parittIkao saMsAro saMvegAisaeNa nibaddhaM uttamabhogaphalaM suhANubaMdhikammaM / aNumoiyaM puNo puNo guruNA / kayA dhmmdesnnaa| AvibbhUyaM" se avattasammaiMsaNaM / gao niyagehe / pabhAyasamae pupphu-15 cayanimittaM saMpatto niyamAlae / aiguvilasaivattiyAchoDesu pupphuccayaM kuNaMto khaddho sappeNa / gao" paMcattaM / uvavanno sohamme paliovamAU devo / Abhoio puvabhavo / nAyaM jiNabiMbapUyAe phalameyaM ti / devakiccaM paricaja samAgao sopArae aTThAhiyAmahocchave" / payaDIbhUo devo / sAhio niyayavuttaMto loyassa-aho jiNapUyAe erisaM mahAphalaM ti / daDhadhammA jiNabiMbapUyArayA jAyA pabhUyA pANiNo / deveNa vi kayA mahimA / aNusAsio guruNA / jAyaM visuddhaM sammattaM / tao titthayarasamosaraNAikaraNeNaM 20 jiNabiMbapUyaNeNa ya nivvattiyaM subhataraM kammaM / tato devalogAo AukkhaeNaM eso samuppaNNo tumha puttattAe / puvabbhavabbhAsAo gabbhatthassa ceva jAyA subhA dhammamaI / eso so nAgadatto jiNabiMbapUyAphaleNa eriso savvajaNahiyayANaMdakArI saMjAo' ti / evaM bhagavao vayaNaM soUNa IhApohaM kareMtassa jAyaM jAI. saraNaM nAgadattassa / saMjAyapaccao bhaNiumADhatto- 'avitahameyaM savvaM paccakkhIbhUyaM tumhANubhAveNaM' ti / etthaMtarammi ciMtiyaM paumasirIe- 'aho saccaM vAgarei bhagavaM, taM nUNaM natthi jaM na jANai / tA pucchAmi 23 niyasaMdehaM / kassa kammavivAgaNaM maherahakumAreNa saha viogaM pAviyamhi / cirajIviNo kIya vi puNNamaMtIe" puttA havaMti / kiM puNa na majjha evaM' ti / puTTho jahAciMtiyaM dhammanaMdaNasUrI / bhaNiyaM bhagavayA- 'suNehi sAvie ! suyavirahakAraNaMcaMpAe nayarIe do vaNiyA vayaMsayA caMda-caMdaNAbhihANA egadivasajAyA saha vaDDiyA annonnANuracA nivasati / tattha ya kAmajjhayA nAma gaNiyA kA ma sa ttha kusalA navajovaNA aIva rUvasaMpayAkaliyA / parivasai / annayA caMda-caMdaNANaM egattha miliyANaM miho kahAsaMlAve jAe - 'jannaM sahassaMbavaNe ujjANe 1A sesdu| 2A 'mnno| 3A uvaviTTho svvo| 4 A bhuutle| 5A 'dhamma' naasti| 6B gayasaMdeha / 7 Bdegjnnss| 8 B nihaNaM / 9 'imA' nAsti BI 10A maannusddddii| 11 BdegkArie jinnaayynne| 12 B mhuusve| 13 'esa' nAsti A / 14 A aavibhuuyN| 15 Adegchiddesu| 16 A mo| 17 B mhuusve| 18 B punnabaMtINa / ka03
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [3 gAthA kAmajjhayAe gaNiyAe saddhiM bhogAiM bhuMjamANA ujjANasiriM paccaNubhavAmo'-aNumayaM doNhaM pi / samANattA koDaMbiyapurisA - 'gacchaha sahasaMbavaNe ujjANe pokkhariNipAlitale egaM dArumaMDavaM kAuM saMmajiovalitaM ulloyapupphaharAbhirAmaM karettA niveeha' / anne bhaNiyA- 'asaNAiyaM uvakkhaDettA tastheva sAharaha' / 'taha' tti saMpADiyaM tehiM / tao do vi jANavaraM ArUDhA / gayA kAmajjhayAe gehaM / .5 abbhuTThiyA tIe / bhaNiyamaNAe - 'sAgayaM bhadANaM, AsaNapariggaheNaM aNugeNhaha' / bhaNiyamaNehiM - 'tumae saha ujjANasiriM paccaNubhavissAmo' / 'taha' ti maNNiyaM tIe / samArUDhA jANaM / gayA tattha / pokkhariNIe jalakIDaM karittA cokkhA sUibhUyA maMDavatalamuvagayA tamAhAramAhAreti / bhuttA gahiyataMbolA kiMci vi kAlaM miho "kahAhiM acchiUNa kAmajjhayAe saha bhogAiM bhuMjaMti / jAva vigaalsmo| bhaNiyaM tehiM-'ujjANaM pecchAmo' / payaTTA do vi vayaMsagA / thevabhUmibhAgaM gayA picchaMti "vacchasAhAe 10 vaNamaUriM" bhayabhIyaM / bhaNiyaM caMdaNeNa - 'bhaviyavvamettha kAraNeNaM, jaM esA aNimisAe diTThIe amhe avaloei' / gayA te taM ceva paesaM / kekAravaM karemANA uDDINA saa| tatto divAiM tattha nirUveMtehi donni muuriaNddgaaii| gayA te do vi aMDae gahAya sagihesu / maUrI vi AgayA gaesu tesu taM paesaM / te aMDae apecchamANI mucchijjai, paDai, talluvilliyaM karei, karuNakaruNAI kUvai / tao tappaccayaM baddhaM vioyaveyaNija kammaM tehiM vaNiyadAragehiM / dANavasaNiNo ya te / tappaJcayaM baddhaM maNu15 yAuyaM bhogaphalaM ca kammaM / kAleNa mayA do vi niyaAukkhae / tattha caMdajIvo esa mahaseNarAyA jAo / caMdaNoM puNa maNayaM mAyAvavahArI, baMdhittA itthigoyaM kammaM, uvavannA tumaM paumasiri ti / puvvanehANubhAveNa samudAiyaveyaNijjattaNau kammassa jAo tumha sNjogo| takkamudayAo jAo meharahakumAreNa saha viogo / tato sUrivayaNasavaNANaMtaraM IhApohaM kareMtANaM tayAvaraNijjANaM kammANaM khaovasameNaM doNhaM pi uvavannaM jAIsaraNaM / nivaDiyAiM bhagavao pAesu / bhaNiumADhattAI - 'avitahameyaM bhaMte 20 jaM tubbhe vayaha' ti / puNo bhaNiyaM paumasirIe - 'kiM "naM bhaMte ! meharahakumAreNa "sakammaM kayaM jeNa appAue jAe, uyAhu jaM amhANaM vioyaveyaNije kamme udiNNe teNa se meharahe appAue jAe?' ti| bhaNiyaM bhagavayA- 'bhadde ! na parakIyaM kammaM annassa pahavai / kiM tu sayaM kaDAiM kammAiM jIvA uvamuMjaMti' / bhaNiyaM devIe - 'kiM naM bhaMte ! kammaM teNa kayaM jeNa appAue jAe ? ti / ' bhaNiyaM bhagavayA- 'sAvie ! esa putvabhave magahAvisae baMbhANagAme" naMdo nAma gAhAvaI ahesi / 25 payaIe dhammasaddhio dANarUI / tao NeNa kArAviyAI sattAgArAiM; payaTTAviyAo pavAo / teNa dANaphaleNaM bhogahalaM baddhaM kammaM / aNegaegiMdiyAi jIvaviheDaNAo" appAue jAe / tao kAlamAse mao, uvavanno tumha puttattAe / saMpayaM maNuyANa vAsakoDI paramAuyaM / tassa ya meharahakumArassa dasavAsalakkhAiM AuyaM jAyaM / tumhAvaccattaNe patte bhaviyavvayAniogeNa sammattaM pAviyaM' ti- eyaM soUNa paDibuddhA bahave pANiNo / mahaseNarAyA vi nAgadattaM rajje'bhisiMciya saha devIe sAmaMtAmaccasatthavAhAi30 sahio nikkhaMto dhammanaMdaNasUripAyaMtie / paumasirI vi. aNeyasAmaMtAimahilasahiyA pavvAviya samappiyA phaggusirIe mayahariyAe / ahi jiUNaM ekArasa aMgAI, parivAliUNaM niraiyAraM sAmaNNaM, : 1 nAsti 'ujANe AT 2 B pukkh| 3 BdegkiilN| 4 B sitttthkhaahiN| 5A ttth| 6 A vaNa mNjriN| 7 A mNjriaNddyaaiN| 8 B aauykhe| 9 B cNdsenno| 10A smudaay| 11 A tN| 12 A se kmmke| 13 B viogaveyaNijeNaM se mehrhe| 14 A bNbhnnigaame| 15 B gaaddhaavii| 16 A egiNdiyaae| 17 AdegviheDaNayAe u|
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA jinapUjAviSayaka-nAgadattakathAnakam / gayAiM suraloga savvANi vi / nAgadatto vi jAo pasAhiyAsesamaMDalo mhaaraayaa| niuttA savvaTThANesu sAvagA / sesasAvagA vi kayA ussukA akarA adaMDA acArabhaDappavesA / devayaM piva sammANaNijjA / ussappaMti jiNaharesu rahajattAimahUsavA; pUijjati sAhuNo phAsuyaesaNijjehiM asaNAiehiM vasthapattAiehiM ya / uNNaiM pAviyaM savvannusAsaNaM nAgadattarAiNA / evaM vaccai kAlo / jAo sirIe mahAdevIe putto vijao nAma / ahi jiyakalo ThAvio juvarAyapae ti / annayA atthANAsINassa rAiNo samAgao ujjANapAlago sahayAramaMjariM gahAya, paDihAraniveio paviTTho raNNo pAyaMtie / samappiya cUyamaMjariM pAyavaDio vinnavei - 'deva ! virahiNIhiyayataruparasU samucchalio parahuyAsaddo / daiyAviuttapahiyaciyAsacchahA jAyA kiMsuyaniyarA / mANiNImANanimmahaNo viyaMbhio dAhiNAnilo / ao deva ! samAgao mayarakeuNo aggANIyAhivaI vasaMto / ao devo pamANaM / tahA, deva! kohadAvAnalavijjhavaNapokkhalAvatto, mANagirivajjAsaNI, mAyAkuDaMginisiya-10 parasU, lohaddahagimhamAyaMDo, caudasapuvvI caunANovagao ajiNo vi jiNo iva vAgaraMto, samAgao damaghoso nAma sUrI; tattheva ujANe samosaDho' ti / tao tivalibhAsuraM bhiuDiM kAuM "phuraphurAyamANAhareNa kovavasaviNijaMtajhaMkArapurassaraM acchoDiyA cUyamaMjarI kuTTimatale / bhaNiyaM ca - 'are haya ! apatta bhagavaMtANaM pacchA sAhesi AgamaNaM, vasantAgamaNaM paDhamataraM sAhesi / avasara ditttthimggaao| esa ceva te daMDo, jaM vasaMtaniveyaNammi pAriosiyaM taM natthi' tti / bhaNiyamujANapAlaeNaM- 'teNaM ciya bhgvo| pauttiniveyaNaphalaM majjha tahaTThiyaM ceva / jao vasaMtapauttI sAmiNA avahaDA, tA pAriosiA sAhupauttI ceva 'ciTThai' tti / tao hasiUNa rAiNA dAviyaM suvaNNalakkhaM / gao sabalavAhaNo rAyA vaMdaNavaDiyAe / vaMdiya damaghosasUriM, uvaviThTho uciyadese / samADhattA desaNA / avi yaaniyattAraMbhANaM baMdho asuho tao u saMsAro / asuho so puNa narae te puNa satteva paNNattA / / sAgaramegaM tiya satta dasa ya sattarasa taha ya bAvIsA / tettIsaM jAva ThiI sattasu vi kameNa puddhviisu|| 20 __ tAsu vi tisu paramAhammiyajaNiyaM dukkhaM, avaropparajaNiyaM, khetapaccayaM ca / tito ya tisu khettapaJcayaM avaropparajaNiyaM ca / egami ya khetapaJcayamevA / acchinimIliyame natthi suhaM dukkhameva aNubaddhaM / narae neraiyANaM ahonisiM paccamANANaM / / micchasamohaNIe aidIhe pelave ya veyaNie / egidiesu jIvA suhumA suhumesu vacaMti // tattha ya pajate [ degsu a0 ] pajjattesu vi tahA aNaMtesu / pajjattApajjacaya"patteyasarIrisu taheva // patteyasarIrANaM vAUpajjata-suhuma-iyarANaM / ussappiNI asaMkhA kAyaThii vaNammi u aNaMtA // viyaliMdiesu bhamiuM kAlaM saMkhejayaM sudukkhatto / paMciMdiesu gacchai tattha vi pAvaM samajiNai / / tatto gacchai narae tattha ya puvvuttayAiM dukkhaaii| tatto vi hu nIhariu puNo vi tiriesu naraesu // assaNNI khalu paDhamaM doccaM ca sirIsivA taiya pakkhI / sIhA jaMti cautthi uragA puNa paMcami puddhviN|| chaTiM ca itthiyAoM macchA maNuyA ya satcami puDhaviM / puvvuttamAuyaM puNa sattasu vi kameNa nAyacaM // maNuesu vi uppaNNA jAejANAriesu desesu / dhammo tti akkharAiM jattha na najaMti suviNe vi / / 1B vaagrito| 2 A kAuM phuraay| 3A hara patta / 4 A prisesaao| 5A bii tti| 6 B dvaaviyN| 7 A ayraannN| etadantargatapAThasthAne B Adarza 'causu khittapaccaiyaM avaropparaM jaNiyaM ca' etAdRzaH pAThaH smuplbhyte| 8 B sNtttN| 9 B mohaNIyaM aidIhaM pelavaM ca veynniyN| 10 B jIvA vayaMti suhame saNaM te su| 11 B pajatteyarabAyara /
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 2 gAMdhA puNa dhammaviNA pAvaM kAUNa jaMti naraesu / tirie dukkhiesuM puNaruttaM ettha saMsAre // Ariyade se patte jAivihUNA ya kulavihUNA ya / aMdhA bahirA paMgU dAriddabharahuyA bahuso || vAhisayatA viyaMgA kulappasUyA vi aMdhabahirAI / * hoUNa kutthiyaMgA micchattavimohiyA taha ya // na jiNo na ya nevvANaM na ya appA koi bhUyaairitte / tA punnapAvasattA na kAi kiM me muhA dikkhA * // ' ee adinnadANA aDaMti bhikkhaM gihAgihaM pAvA / pAsaMDiyavasavaDiyA emAi bhaNitu aviyaDDA || baMdhaMti pAvabhAraM maMse majje ya itthisu pasattA / nANAraMbhasayAI kAuM gacchati naraesu // tA bhe mahANubhAvA! dulaho savvannubhAsio dhammo | mokkhekasAhaNaM pAviUNa mA sevaha pamAyaM // mA rajjaha* visaesuM peraMtaduhAvahesu tucchesu / koDIe kAgiNiM kiM muhAe naranAha hAresi // evaM soUNa paDibuddhA bahave pANiNo / bhaNiyaM nAgadattarAiNA - 'jAva vijayaM kumAraM rajje abhi" siMcAmi, tAva karemi sahalaM mANusattaNaM pavajjApaDivattIe' / bhaNiyaM damaghosasUriNA - 'avigdhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM karesu' / gao sagihaM / ahisito jeTThaputto vijao rAyapae / aNusAsiyo pariyaNo / samADhattA jattA' jiNAyayaNe / samAhUyA sAvagA / bhaNiyA ya - 'bho bho devANuppiyA ! jANaha cciya tuThabhe jahA dulahaM jiNANa vayaNaM 'saMsArADavigayANa satthAhatullaM, bhavasamudduttAraNe jANavattaM, dAriddakaMda koddAlaM, " rAgAivisaparamamaMto / tao taM laddhUNa saMsAraduhANa uccheyaNe jaiyavaM / jesiM puNa sarIraparikammaNAviraheNa " anneNa vA kAraNeNa keNai na pavajjAe icchA asthi ", te bhaNaMtu jassa jaM nasthi", pUremi me vaMchiyaM / kareha ya sAmAiyaposahAiyaM aNuTThANaM' ti / tao jaM jeNa icchiyaM taM tassa dAUNa, rahanikkhamaNaM kAriya, 10 - arre sAhammie papUiya, sAhuNo paDilAhiUNa phAsuyaesaNijjehiM AhArehiM vatthakaMbalapattAiehiM, dAUNa kiviNavaNImagAINa AghosaNApuvvayaM jamicchiyaM" dANaM, aikkaMte" vitte, pavvaio mahAvibhUIe / jaddivasaM pavvaio taddivasameva eyArisa abhiggahaM geNhai - 'guruaNunnAo kappai" me jAvajjIvaM 20 cha chaTTheNaM anikkhitteNa tavokammeNaM viharittae / pAraNagadiNe vi koddavakUro uNhodaraNaM AyaMbileNaM pAraNayaM kappai me NaNNaha' ti / kameNa abbhasiyA sAmAyArI / ahIyAI ekkArasa aMgAI / tao teNa payatteNaM hieNaM urAleNaM tavokammeNaM nimmaMsasoNie aTThicammAvasese kaDakaDeMtasaMdhibaMdhaNe yAvi jAe, ciMtiyamaNeNa - jAva atthi me uTThANaparakkame tAva karemi pAovagamaNaM / ciMtiya, guruM vaMdiya, I pucchai - 'tubbhehiM abbhaNuNNAo karemi pAovagamaNaM' / tao guruNA'NuNNAo [ samaNadeg ] samaNIo ya khAmei / AloiyapaDikkato gIyatthasAhusahio mehaghaNasanikAsa pavvayamAruhaha / vipulaM silApaTTayaM paDilehei, pamajjai, saMthArayaM saMtharai, tatthAruhai, "puratyAbhimuho nisIyai / evaM bhaNai - 'namotthu NaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM' ityAdi / namotthu NaM mama dhammAyariyassa, dhammovaesagassa, dhammadAyagassa damaghosa sUriNo / puvvipi ya mae tassa samIve savve pANAivAe jAva savve pariggahe; tahA savve kohe jAva micchAdaMsaNasalle paccakhAe / iyANi pi tasseva purao paccakkhAmi savvaM pANAivAyaM jAva pariggahaM; savvaM kohaM jAva 30 micchAdaMsaNasalaM vosirAmi / jaM pi ya imaM sarIragaM taM pi a pacchimehiM UsAsanIsAsehiM ghosirAmi' tti kaTTu nisanno saMthArae / tattha ya viyujjhamANapariNAmo samArUDho khavagaseDhiM / uppADiyaM kevalanANaM / 1 25 1 B bihvINA / *-* etadantargatA paMktiH pavitA B Adarze / 2A degmayAI / 3B dekhio| 4B rajahu / 5 B kAginI / 6 B hAreha / 7 nAsti ' jattA' B 8 B jiNAyayaNesu / 9 B kaMtArADaideg | 10 B kudAlaM / 11 A asthi tti / 12 A natthi tti / 13 B kimiNadeg / 14 B nAsti padametat / 15 A aikaMto vatte / 16 nAsti 'kappara meM' B 17 B puvvAbhimuho / t -1 etacihAntargata pAThasthAne B Adarze 'savvaM pANAivAyaM jAva sadhvaM pariggaddaM paccakkhAyaM' ityeSa pAThaH /
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jinapUjAviSayaka-jinadattakathAnakam / samArUDho selesiM / patto carimussAsanIsAsehiM mokkhaM ti / samAgayA dharaNiMdAiyA devA / nivaDiyA pupphavuTThI / vuTuM gaMdhodayaM / AhayAiM tUrAiM / 'aho! ArAhiyaMti ucchalio devasaho / saMkAriyaM devehiM se kaDevaraM ti / tao jai pUyAe jiNANaM bhAvao kIramANAe esaphalavivAgo, tao buddhimayA tattheva jaiyavvaM ti uvaeso / // nAgadattakathAnakaM samAptam // 2 // na kevalaM bhAvasArapUjAyA eSa guNaH, kintu pUjApraNidhAnenApIti darzayitumAha - pUyApaNihANeNa vi jIvo surasaMpayaM samajiNai / jiNadatta-sUraseNA-sirimAlI-roranAri vva // 4 // vyAkhyA- 'pUjApraNidhAnenApi'-saparyAcintanenApi, 'jIva' - sattvaH, 'surasampada'-devalakSmIm , 'upArjayati' -prApnoti / kiM vadityAha - 'jinadatta-sUrasenA-zrImAli-roranArya iva / iva // zabdaH pratyekaM sambadhyate, upamAnavAcakaH / jinadatta iva, surasenevetyAdi / bhAvArthaH kthaankebhyo'vseyH| tatrApi tAvadAcaM jinadattakathAnakamucyate -03. jinadattakathAnakam |vsntpure paumaraho rAyA / paumAvaI se devI / tIe paumasirI dhUyA / tatthaiva nayare dhaNasatyavAhassa dhaNadevIbhAriyAe dhaNasirI nAma dhUyA / tAo ya do vi paumasirI-dhaNasirIo egadivasa- 15 jAyAo egapaMsukIliyAo egatthAhijiyAo ti avaropparaM 'nibbharanehANurAyaracAo jAyAo vayaMsiyAo / pattajoSaNA paumasirI pariNIyA kusumapure paumappaharanno kamalAvaIe devIe puceNa paumakesarakumAreNa / tattheva nayare dhaNAvaheNa jiNadAsaibmaputteNa pariNIyA dhaNasirI / donni vi gayAo sasurakulesu / piyAo niya-niyadaiyANaM paropparaM siNehajuttAo kAlamaivAheti / __ annayA kAlagate paumappahanive jAo paumakesaro rAyA / dhaNAvaho vi jaNae parokkhIbhUe jAbo 20 seTThI / dhaNasirI vi gihasAmiNI jaayaa| kameNa ya jAyA puttA catvAri dhaNasirIe / paumasirI vi jAyA aggamahiMsI / sA puNa putvakayakammavasao jAyA maraMtaviyAiNI / paritappai gADhaM / pucchaha jANae -- 'kahaM payA thirA havaI' ti kareha tabbhaNiyAI, na ya se koI viseso jAyai / dhaNasirI vi gacchada tIse gihe / sA ya tIse purao royai dukkhiyA / bhaNiyaM dhaNasirIe egate-'bhayaNi ! mA ruyaha / ahaM nicchaeNaM puttaM pasavAmi, to saMpayaM jo jammihI, taM te dAhAmi / jao samagaM ceva gambha- 23 divaso amhANaM / pasavaNasamao vi tadaNurUvo saMbhAviyai / tA pacchannameva niyajAyaM mama samappaNIyaM / ahaM pi niyayaM tuha payacchissaM ti / navaraM mA saMsAre paDihI rajjasirImohio, tA se jiNadatto vi nAma kAyavaM / jeNa nAmANusAraM kiriyaM karei' / paDivannaM tIe / annayA divvajogeNa samagameva pasUyAo doni vi / tao devIe vAhariyA ambadhAI / siTTho vutto / dhaNaM' hojjAsi ti bhaNima samappiyaM mayaDimbharUvaM / gayA sA taM gahAya dhaNasirIe samIvaM / tIe vi samappio putto, taM mayagaM. gahAya / AgayA dhAvI dAragaM gahAya / samappio devIe dArago pacchannameva / tAva ya samANatAo 1A titthyrnehaannu| 2B smgennN| 3 Bvaahraaviy| 4 BpuvvvRttNto| 5BvnnN| 6A nAsti 'mv|
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [4 gAthA dAsaceDIo- 'rAyANaM vaddhAveha jIvaMto dArago jAo' ti / pahAviyAo samakAlabhRridAsIo ti / avi ya ekkA garuyapaoharadubahaubahaNasuDhiyasavaMgI / tUraMtI vi na sakkai gaMtuM sahasa ti rAyakulaM // garuyaniyaMbA ekkA taNuI duvahapayoharA bAlA / bhaMgabhaeNa na dhAvai parilaMbaMtI na saMpattA // neura-aMDDaya-saMkala-dubahauvvahaNakhaliyagaimaggA / dhAvaMtI vi na pattA ThiyaMtarAle ruyaMtI u|| ghaNavaTTAhayahArucchalaMtasaMruddhadidvipasarA u / AhuDai paDai dhAvai rAyaulaM ne ya saMpattA // ahiNavabohiyamayaNA taralacchI taralagamaNadakkhA u / pattA rAyasamIvaM 'vijayau devo' imaM bhnni|| paumasirIe sAmiya ! devakumArovamo suo jaao| tA devapAyapurao piyaM niveemi aviyappaM / / tao rannA harisavasavisaTTANaNeNa dhoyaM sayaM se matthayaM / diNNaM saMkhAiyaM pAritosiyaM dANaM / " samADhattaM vaddhAvaNayaM / avi ya gahirasaratUrasadaM viyaMbhamANaM disAsu soUNa / uttaTThA va disigayA samAsiyA dUradesammi // vINAveNuvilAsiNigIyaravummIsamukhasaddeNa / vavaharai jaNo saNNAe tattha sNruddhsuivivro|| mairAmattavilAsiNibahukaraNaviyaDDanaTTasamayammi / tharaharai dharAseso jAo taha sAvasesu ti // piTThAvayareNusamucchalaMtasaMruddhasurapahAbhoe / raviNo apattapasarA kiraNA lajjA iva vilINA / / DajhaMtAgurucaMdaNanayalapasaraMtadhUmapaDaleNaM / mucchijjaMti ghaNAgamasaMkAe pautthavaiyAo // evaM ca aikaMte vaddhAvaNae, ThiivaDiyaM kareMtANaM vitta asuIe, saMpatte bArasAhe, bhuMjAviyaM sayaNavagaM / tasseva purao nAma kAuM ujjae naranAhe bhaNiyaM devIe - 'jiNadatto tti kIrau nAma' / bhaNiyaM rannA'devi! na amhANa puvvapurisANa esA ulI / tA kimeyaM ti?' / bhaNiyaM devIe - 'deva! nANAvihesu devesu uvavAieNa na jAyaM kiMci phalaM / tao mae jiNo uvavAio, tAva ya eso jIvaMto jAio / 20 tato teNa dino, ao jiNa da tto tti nAma kIrau / maNiyaM raNNA / kayaM se nAmaM jiNadatto ti / paMcadhAipariggahio vaDDiumADhatto / kAleNa jAo ahvaarisio| samappio lehAyariyassa sohaNa dinne| bArasahiM varisehiM nissesiyAo kalAo gahiyAo / io ya ummAhiyA devI puttassa / karayalani-mmiyakavolA asUNi muyamANI diTThA aMgaparicAriyAe / pucchiyA tIe- 'sAmiNi ! kimeyaM ?' / na dei uttaraM devI / tAhe niveiyaM tIe ranno / samAgao rAyA / diTThA tadavatthA devI / bhaNiyamaNeNa - 25 'devi! kimeyaM ', na sAhai kiMci / bhaNiyaM rannA - 'maNNe aNariho ahaM eyassa aTThassa savaNa yAe / bhaNiyaM devIe-'deva! na sa kei adve rahasse vA, jassa aNarihA tubbhe savaNayAe / tA suNeha tAva, mama puttA ceva na jIviyA / jiNappasAeNa esa ege sue jIvie, tassa vi bArasamo saMvaccharo adiTThassa, tA kiM mama jIvieNaM' ti / tao devIsaMbhAriyasuyavirahAnalo AulIhUo rAyA / samANatto nemittio- 'lehasAlAo jiNadattakumArassa gharAgamaNavAsaraM nirUvehi' / nirUviya bhaNiyamaNeNa30 'deva! sabovAhivisuddho kalle paharamete kumArassa devapAyadaMsaNAvasaro' tti / ANattA ArakkhiyA'nagaraM saMmajiuvalitaM, UsiyapaDAgaM karAveha / kalle paharamette pesaha nayaradevayANaM balIo / samADha vejaha vaddhAvaNayaM' / bhaNAvio lehAyario- 'kalle amugavelAe kumAraM gahiUNa rAyasamIvamAgaMtavaM / ' kaha kaha vi volINaM taM diNaM, rAI ya / paJcase nisanno asthANamaMDave rAyA / rayAviyaM kumArassa * 1A imaa| 2A nAsti 'syN'| 3A naasti| 4 B sNvcchrehiN| 5 B degpddiyaariyaae| 6 B tyvtthaa| 7 'vAsaraM' nAsti BI 8 B 'bhaNiya' nAsti /
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jinapUjAviSayaka-jinadattakathAnakam / varAsaNaM, kalAsUriNo ya / samAgayA maMtisAmaMtAdao iTThavelAe / bahubhaTTaghaTTathuvaMto kalArisameo samAgao kumAro / paNamio raayaa| 'dAviyamAsaNaM suurinno| nivesio ucchaMge kumaaro| nirUvi. umADhatto rAyA kumAraM / jAva pecchai vAmakhaMdhasiharaM vINAdaMDeNa ghaTuM / tajjaNiyauvarimabhAgaM kaNiTThiyAahobhAgaM ca paDiyaM aTTaNaM / nAyaM vINAe churiyAe ya asthi abbhAso / pecchai majjhimatajjaNiyaperaMtesu aTTaNAI / nAyaM atthi kodaMDe abbhAso / paDighaTTiyAiM pAsAI dahraNa nAyaM jaM kuMte asthi / pyriso| sarIrassa nimmahaMtaparimalamuvalabbha nAyaM gaMdhajuttIe viyaDDho / pUriyAsesatakkuo ti nAyaM rasajuttIe viyaDDo tti / raMgayArattanahaggaM dadrUNa nAyaM cittakalAniuNo ti / parisuddhapayacchaMdAlaMkAragabhaM vayaNamuvalabbha nAyaM eesu niuNo ti / tao nirUviyAI maMtisAmaMtanayaranAyagANaM muhAI / bhaNiyameehiM - 'devapAyANumayANaM kiM nirUviyanvamasthi / logaccherayabhUyA devapAyArihA bhavaMti' / puTTho kalAsUrI'uvajjhAya ! gahiyAo kumAreNa kalAo?' / bhaNiyamuvajjhAeNa- 'deva ! saccaM bhaNAmi ?' / bhaNiyaM // rAiNA- 'ko musAvAyakAlo ?' / 'tA deva! na gahiyAo kalAo' / tao rAiNA ciMtiyaM- 'hA kimeyaM ? - kalAgAhiNo lakkhaNAI tAva dIsaMti, eso puNa vAharai na gahiyAo / tA kimeyamavaropparaviruddhaM ti / bhaNiyaM rannA- 'uvajjhAya ! adhariyAsesadhIdhaNassa tujjha sIsapayamuvagamma kumAreNa na gahiyAo kalAo, kimettha kAraNaM ? / navaraM kumAro ajoggo duvviNIo vA bhavissai' tti / bhaNiyamuvajjhAeNa-'mA mA devo evaM samullavau; kumArAu ko aNNo uciyapavittikArago?' / bhaNiyaM rannA- 'tA kahaM na / gahiyAo kalAo?' / bhaNiyamuvajjhAeNaM- 'deva ! aNurUvA(va ?)varavirahiyAhiM kulakaNNagAhiM va kalAhiM deva! sayaMvarAhiM gahio kumAro' tti / taM souM tuTTho raayaa| dAviyaM pAritosiyaM kumaarsuurinno| bhaNio kumAro- 'putta ! tuha virahAnalapalittaMtakaraNaM niyadaMsaNAsAreNa niyattasaMtAvaM karehi niyamAyaraM' ti / paNamiya rAyapAyakamalo patto jaNaNIe gihaM / paNamiyA jaNaNI / kayaM ovAraNayaM tIe / nivesio ucchaMge / cuMbio uttimaMge / bhaNiyaM ca - 'putta ! kaDhiNavajjasilAyalaghaDiyaM te mAUe 20 hiyayaM, jA tuha virahe vi pANe dharei' / bhaNiyaM kumAreNa - 'aMba! divvagaIvasagassa ko mama ava- .. rAho ?' / eyAvasare samAgato paDihAro / bhaNai - 'kumAra ! devo samAisai-jiyasattuNA mahArAyassa piyadasaNA nAma diAriyA samAgayA sayaMvarA / sA rAhaM vidhiUNa pariNeyavvA / tA vAharaha kumAraM' ti / Apucchiya jaNaNiM uTThiya patto jaNayasagAsaM / bhaNiyaM rannA- 'putta ! sayaMvarA rAhaM vidhiUNa pariNeyavvA / tA kiM sA icchijjau, uyAhu kiMpi kAraNaM bhaNiuM pariharijau' / bhaNiyaM kumAreNa - 25 'jai aduTThalakkhaNA, kiM pariharijaI' tti / kayA tIe uciyapaDivattI / dAvio AvAso / pesiyaM bhoyaNAiyaM / bhoyaNAvasANe ya samAgao tIe mahaMtago vimalo nAma / suhAsaNatyeNa bhaNiyaM vimaleNa - 'deva ! jiNadattakumArassa jiyasatuNA sayaMvarA pesiyA piyadaMsaNA nAma dhUyA / sA ya dhaNukalAe raMjiyA pariNeyavvA' / bhaNiyaM kumAreNa - 'jo jattha laddhamAhappo hoi so tabisae parikkhaM karei / itthIe puNa gaMdhavvAiyAo kalAo icchijjaMti, na dhaNukalA; tA kimeyaM ? / bhaNiyaM vimaleNa-'kumAra ! . sesakalAhiM paricchiya dhaNukalAe paricchiyavvo si / jamhA dhaNukalAhINassa na rajaM nivvahaI / bhaNiyaM kumAreNa- 'kiM asi-kuMta-cakka-sattimAiyAI na hoMti rajasirIe rakkhagAiM / bhaNiyaM vimaleNa'kumAra ! bhArahe vi dhaNuddharassa pAhaNNaM diNNaM', tA kiM kumAro evaM bhaNai ? / abbhattho ya tIe 1B dvaaviyN| 2 'rAyA' nAsti B1 3 B pnnyraay| +-etaddaNDAtagatAH paMktayaH patitAH A Adarza / 4 B rkkhaaii| 5 B nAsti 'dinnnnN'| .
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [* gAthA dhaNubvedo suttao, kiriyAe vi kiMci kiMci' / bhaNiyaM rannA - 'putta ! jahicchiyaM saMpADijau tiie'| maNNiyaM kumAreNa / nirUviyamakkhADayaM, baddhA maMcA, nihao nAlo, samAroviyAiM tassuvariM aTTha cakkAI Isi bhamaMtAI / bIyadivase gao rAyA sabalavAhaNo sasAmaMta-mahaMtanAyaro saha devIpamuhaMteureNa / samAgayA savvAlaMkAravibhUsiyA piydNsnnaa| bhaNiyamaNAe - 'maMcAhiMto ajautto ihAgacchau' / gao 'so tattha / bhaNiyaM piyadasaNAe- 'ajautta! pattacchejjaM daMsehi' / daMsiyaM / evaM-citta-leha-gaMdhajuttipamuhesu pucchio, nivvUDho ya / 'ajautta ! dhaNukalaM daMsehi kettiya payasaMThANA, kammi va kai vA havaMti saMdhANA / daMseUNaM majjhaM vivasu rAhaM payatteNa // bhaNiyaM kumAreNa- 'AlIDha-paJcAlIDha-sIhAsaNa-maMDalAvattesu sAtako' naao| paccAlIDha-garuDAsaNavinAyakapaya-maMDUkAsaNa-vArAha-ubhayavArAha-haNumaMta-Ahesara-naTTAraMbhesu vA risikanno nAto / eesu " ceva calie dhaNue bharaho nAo / viNhupae chaMdo nAo / jaMghapae bharaho nAo / eesu payaTThANesu eyAI saMghANadvANAI bhavaMti' / emAi savittharaM soUNa tuTThA piydNsnnaa| bhaNiyamaNAe - 'ajautta! uparimacakke jA puttiliyA taM vAmaacchIe viMdhasu' / viddhA sA teNa / uDhio jayajayasaho / samuTThAio kalayalo / tuTThA jaNaNi-jaNayA / tao varamAlAe umAlio kumAro piyadasaNAe / nirUviyaM laggaM / pariNIyA jahAvihiNA / kArio paasaao| samappio jiNadattassa / vaddhAvaNae samAgato dhaNA15 baho dhaNasirI ya / pUio pahANavatthAbharaNehiM rAyA saha devIe puttasuNhAhiM / bhaNiyaM devIe- 'tumhANa ceya eyaM vaddhAvaNayaM' ti / rAyA dhaNAvaho ya jANaMti-pIisabbhAvaM devI daMsei / bhaNiyaM devIe - 'putta ! mama nivvisesaM dhaNasirI daTThanvA, dhaNAvaho puNa piuNo nivviseso ti / vAyA paDivannA vi taha tti dahavvA' / bhaNiyaM kumAreNa - 'jamANavei aMbA' / evaM jiNadattakumArassa piyadaMsaNAe saha visayasuhamaNuhavaMtassa baccai kaalo| 20 aNNayA samAgayA sahasaMkvaNaujjANe jayAbhihANA sUriNo / parisA niggayA / gato dhaNAvaho dhaNasirI ya vaMdaNavaDiyAe / kahio dhammo / paDibuddhA pANiNo / jAyA caraNapaDivattisaddhA dhaNAvahadhaNasirINaM / gayA Niyagehe / samAhUo rAyA jiNadatto paumasirI ya / sammANiyAiM uciyapaDivattIe / siTTho niyayAbhippAo-'tA eyaM dhaNadhanaM jehaputtaM kuDaMbabhAre ThavettA amhe pavvaissAmo / esa tumhANaM ucchaMge pakkhitto' / bhaNiyamiyarehiM - 'jaM amhANaM atthi taM eyassa sAhINaM' ti / mahAvibhUIe pavaio ghaNAvaho dhaNasirI ya / lao rayaNAvali-muttAvali-bhadda-mahAbhadda-sihanikkI liyAitabokammehi ya appANaM bhAviUNa, tIsaM varisAiM sAmaNNaM pariyAgaM pAuNitA, Aloiya paDikaMtAI kAlaM kAuM gayAiM suralogaM ti| rAiNo paumakesarassa bhaviyavvayAvaseNaM uppaNNo vAhI / AvAhiyA vejA, kiriyaM kareMti / na jAo guNo sanvAyaralaggANa vi| tao paccakkhAo vejehiM adhAraNijamiti ktttt| ahisitto jiNadatto 30 rAyapae / jAo mahArAto / paumakesaro vi abhibhUo aIva kuTThavAhIe / tao bhaNio jiNayatteNa'tAya ! dhammeNa dhaNaM viyaraha' / so ya payaIe niddhammo / tao bhaNiyamaNeNa- 'putta ! kiM dhaNeNa dhammo labbhai, sesamaMDovagaraNaM vA / tA vaccha! payArio keNAvi' / kao AgArasaMvaro jiNadattarannA / paumakesaro vi rajje rahe ya mucchio mao, gao paDhamapuDhavIe / kayaM nIharaNaM / paumasirI aNumaraMtI 1 B sttko| 2 B eesu ya tthaannesu| 3 B nAsti / 4 B mhaaraao|
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jinapUjAviSayaka - jinadattakathAnakam / 25 mahayA kiccheNa vi dhariyA' pariyaNeNa / kayAiM mayakicAiM / kAleNa ya vigayasogIbhUyA devI rAyA ya / evaM vacai kAlo / I annayA ya' tiyasasaMghasaMthuvvamANo aNeyasIsapariyario paccakkhI kaya ase sadavabhAvapajjayo samAgao amiyateo nAmA kevalI / jAo jaNe pavAo / tao jiNadattarAyA bhattikoUhale hiM" nimgao saviDIe jaNaNIe aMteureNa ya sameo bhayavao 'vaMdaNavaDiyAe / vaMdiya ubaviTThA savve vi uciThANe | bhagavayA vi patthuyA dhammadesaNA, saMsArAsArattaNaM mokkhasuhassa ya aNovamattaM daMsayaMtI / tao paDibuddhA pANiNo, jiNadattassa vi bhinno mohagaMThI / AvibbhUyaM sammattaM / asesasattANa saMsaya - vocchitiM daTThUNa maNogae vi bhAve avitahaM kahemANaM kevalimavaloiUNa pucchiyaM" rannA - 'bhayavaM ! mama piyA kahiM gao' tti / bhagavayA bhaNiyaM - 'bhadda! niraiyArasAmaNNassa phalaM jai tabbhaveNa mokkho na ho, to suralogo niyameNaM ti / tava jaNaNi-jaNagANi ya" sAmaNNaM kAuM gayANi suralogaM' / tao 10 ciMtiyaM rannA - 'aho ! kimeyamavaropparaviruddhaM ? / ete" ya viruddhaM na bhAsaMti / tA kiM mayA aNNahA'vadhAriyameyaM ti / tA puNo vi" pucchAmi " / bhaNiyaM rannA - ' bhayavaM ! mama piyA rajje raTThe ya mucchio aniyattapAvAraMbho, tassa kuo pabajApAlaNaM ti / mAyA puNa esA " jIvaMtiyA ceva ciTThai, tA kahameyaM ?' ti / bhaNiyaM bhagavayA - 'bhadda ! tuha ghaNAvaho piyA, ghaNasirI mAyA / na puNa" paumakesaro jaNao, esA vi paumasirI jaNaNI va' tti / sAhio putravuttaMto / maNNiyaM savaM paumasirIe / 15 tao bhaNiyaM rannA - 'bhayavaM ! kiM mae annajamme kayaM jeNAhaM rAyA jAo, na sesA tANa putta ?' tti / bhaNiyaM kevaliNA - 'bhadda ! " nisAmeha - 1 vasaMta pure nagare gaNAicco nAma alaggao Asi / dehaDI se bhAriyA / tANaM jasAicco nAma khuDalago" putto / aNNayA mao gaNAicco / vittirahiyA sIyaMtI dehaDI paragharesu kammaM kAumAraddhA / jasAicco vacchae rakkhAvijjai, na rakkhai; paraDiMbhANa ya jaM pecchai taM niyamAyaraM maggai | aMbADio 20 jaNaNIe / rovaMto niggao gehAo / patto rAyamaggaM / diTTho ya sAgarassa seTThiNo putto ghaNo mayaraMduddAma viTTahArimahuyarI visarANugammamANamaggapupphachajjiyAvAvaDakaro, ghaNasArummI sasarasa gosIsabhAyaNasaMgao, viyaMbhaMtAmoyasugaMdhIkayaracchA muhagaMdhapariggaho caMdaNAgarukappUrasaMjoya jaNiyadhUyAipUyaMga " jutto jiNAyayaNe" vazcaMto / ciMtiyaM jasAicceNa - kahiM maNNe" esa gacchihI ? / mayA vi tattheva gaMtavvaM / gao ghaNo ceiyahare / kayA pavesanisIhiyA / paviTTho ThAviyamegattha pUovagaraNaM, pamajjiya dharaNIyalaM nivesio 25 tikkhutto muddhA | kayAo tiNNi payAhiNAo " / muhaM saMjamiya paviTTho gabbhahare / nimmalliyaM ca bhagabao usabhanAhassa biMbaM / vilitaM gosIsacaMdaNeNa / pUiyaM pahANa kusumehiM / pakkhittA sugaMdhigaMdhA / samukkhitto sayalajiNAyayaNamAUreM to gaMdhuddhuro dhUvo / kayaM "sugaMdhisAlitaMdulehiM jiNapurao sotthiyAi samAlihaNaM / ciMtiyaM jasAicceNa - aho ! punnavaMto esa puriso, jo devANaM evaM pUyaM karei / devANa vi esa eva devo, jamhA asAhAraNaguNehiM pUyaNIo hoi / jao - 1 1 B dhIriyA / 2 A annayA tiyasaMgha' / 3 A kouhalleNaM / 4 'ya' nAsti A 5 B vaMdanA / 6A nAsti 'tao' / 7 'saMsaya' nAsti AI 8 A maNovi / 9 B mA / 10 A pucchiuM / 11 B 'jaNagA ya / 12 B eeya / 13 'vi' nAsti B 14 B pucchissAmi / 15 A sA / 16 B uNa / t -1 etadantargatAnyakSarANi patitAni 19 B dhUyAi 17 B Adarze / 21 B matte A nisAmehi | 22 B payAhiyAo / 18 B khuTTulao / 23 A sugaMdha / yApU 20 B vyayaNesu / ka0 4 / 30
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [4 gAthA rAgaddosavasaTTA kAmaggahamohiyA ya annANA' / saMsAramaNusaraMtA devaM pUyaMti dukkhattA // devo vi tahArUvo katto tANaM tao u etasiM / tosiyajUyAriyalacchipatitulaM imaM neyaM // evaM vihassa evaM vihAu pUrya kareMti je niccaM / tANa kayatthaM jammaM anne saMsAradukkhaphalA // katto maNoraho vi hu majjhamabhAgassa Iise deve / evaMvihapUyAe karaNammi apuNNavaMtassa // kaiyA hohI diyahaM jammi ahaM erisaM mahApUyaM / devAhivassa sammaM eyassa kareja bhattIe // tao uttamaguNANurAgAo nibaddhamuccAgoyaM maNuyAuyaM pahANabhogA ya / suiraM acchiUNa io tao hiMDiUNa bhoyaNatthI gao jaNaNIsamIve / bhaNiyamaNeNa - 'bhoyaNaM me dehi' / bhaNiyaM dehaDIe - 'vaccha ! vacchae na rakkhasi, kuo me bhoyaNaM' / uDhio tatto avamANeNa, payaTTo egaM disaM gahAya paDio aDavIe / diTTho tattha phalabhAreNa' Nao kiMpAgatarU / bhukkhieNa bhakkhiyAI phalAiM / pasutto tasseva tale / 10 visaphalabhakkhaNeNa gao paMcattaM / ceiyapUyApasaMsaNanibaddhabhogo uvavaNNo dhaNasirIe kucchisi tti / tao IhApohaM kareMtassa jAyaM jAisaraNaM / paJcakkhIbhUyaM savvaM / tao pAyavaDio bhaNiumADhatto- 'aho! bhagavaMtANaM pUyAmAhappaciMtieNa vi erisaM phalaM' ti / tao gADhataraM logo pUyAe ujjamaparo jaao| vaMdiUNa bhagavaMtaM gayA savve saTThANesu / jiNadattarannA bhaNiyA paumasirI- 'ammo jai putvabhavajaNaNi ANAvemi, tA kiM juttamajuttaM vA ?' / bhaNiyaM paumasirIe- 'putta ! juttaM, ANAviUNa dhamme nijoi15 jai / 'iSTaM dharme niyojaye' iti janapravAdAt' / puNo bhaNiyaM rannA - 'ammo jai tA pUyAe ciMta Nassa vi evaMvihaM phalaM tA tumaM savviddhIe bhagavaMtANaM titthagarANaM pUrva karesu, sAhUNa ya phAsuya-esaNijaM bhattapANovagaraNAiyaM dejAsu / amhe" rAyasirINa vinaDiyA kuo evaM karissAmo?' / bhaNiyaM paumasirIe - 'putta ! pavvajaM karemi ahaM' / bhaNiyaM rannA- 'kimettha bhaNAmi / jaM tumme karissasi, taM piTThao ahaM pi karissAmi / tumha" virahe kiM mama gharavAseNa / tuma mama vioyaM puvvaM na sahaMtI, 20 tA kahamiyANi pi sahissasi / tA savvahA gihatthapAuggaM dhammaM karesu' tti / pesiyA AsavArA vasaMta pure, bhaNiyA ya te teNa- 'tattha gaMtUNa parapesaNakAriyaM dehaDiM nAma roramahilaM pucchejAha, taM uvalabbha bhaNejjAha - amhe tuha AvAhayA AgayA, jasAicceNa pesiyA / jasAicco rAyA jaao| tuma sigghamAgacchAhi' / gayA te, AgayA taM gahAya / sammANiyA ya sA / diNNaM gharaM, bhUri dhaNaM, dAsIo y| bhaNiyA ya- 'ammo ! dhammaM kareha / pUyAkaraNaciMtaNeNa mae rajaM pattaM; tA tumaM jiNapUyaM karesu / dANaM desu sAhUNaM' / paDissuyaM tIe / dhaNadhammo vAharittA bhaNio- 'bhadda ! tuma mama bhAyA; tA me jaM natthi taM bhaNasu, jeNa saMpADemi' / teNa bhaNiyaM - 'savvaM pujjai saMtosasArassa, kiM ca natthi jaM kuTuMbabhAre Thavemi / annahA padhvajaM karejjA' / bhaNiyaM rannA- 'jo pavvajaM karei so virattakuTuMbAikajjo karei / tA kiM bhe kuTuMbaciMtAe / bhaNiyaM dhaNadhammeNa - 'mA mA evaM bhaNasu / evaM kareMtANa samvannuNo" sAsaNaM mailijjai / avihIe mukkaM kuTuMbayaM sIyai / sIyaMtaM akajaM karei / tao logo bhaNejA30 pecchaha pAviTeNa kahaM kayaM kuTuMbayaM / kiha so samvanna , jo evaM kuTuMbayaM vinaDiya dhammaM karAvei / to visesalogA saMsAre pADiyA hojjA / ao "jhADaparivAheNAvi jo turiyau so turiyau ceva"tti pesio 1 A annaannii| 2A tao tti| 3A eyN| 4 B majjhamabhaggassa erise| 5A karaNaM pi| 6 B to| 7 A phlbhro| 8 A ttthev| 9A jaaii| 10 BhUyaM / 11 A amhN| 12 A rAyasirI / 13 Ajo| 14 A tujjh| 15 B svvnnusaa| 16B kuDaMbaM / "aDa...DaparivAheNI vi turito so turio ceva tti"-iti A AdarzasthitaH paatthH|
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jinapUjAviSayaka-sUrasenAkathAnakam / sagihaM dhaNadhammo / jaM kiMci kajjaM taM mama kaheyavvaM' -ti bhaNiUNa jiNadattarAyA vi kevalisamIve pavaNNo duvAlasavihaM gihidhammaM / pAlei jahAvihIe / pUei. tikAlaM jiNabiMbe / paDilAhei sAhuNo / adaMDakarabharA kayA sAvayA / ghosAviyaM nayare - 'jiNadhammaparassa sAvayaloyassa jaM na pujjai taM mama bhaMDArAu' ghettavvaM, na visIyavvaM' ti / evaM bahukAlaM sAvagadhammaM pAliUNa gao suralogaM jiNadatto / ao bhaNNai pUyApaNihANeNa vi jIvo surasaMpayaM samajjei tti / jai vi maNuyabhavaMtario suralogo jAo tahAvi taM ciya / nibaMdhaNaM sUraseNA-sirimAlINaM sammattapattIe' aNaMtaraM suraloyagamaNaM na virujjhai tti / // jinadattakathAnakaM samAptam // 3 // 04. sUrasenAkathAnakam / ___ sAMprataM sUrasenA-khiipaiTThiyaM nayaraM / tattha meho rAyA / piyaMgulayA se devI / tIe saha visayasuhamaNuhavaMtassa vaccai kAlo / sA vi' aviyAurI paritappai puttakae / aNNayA karayalamaliyA iva 10 kamalamAlA nitteyA parisusiyasarIrA karayalapalhatthakavolA asUNi muyamANI diTThA aMbadhAvIe / puTThA ya- 'putti ! kiM te soyakAraNaM / devI na dei uttaraM / tao dhAvIe niveiyaM ranno / samAgao rAyA / diTThA devI / pariyaNovaNIe uvaviTTho varAsaNe / bhaNiyaM ca- 'devi ! kiM te vAhai ?' / dIhaM nIsasiya bhaNiyaM devIe - 'deva ! tuha pAyAvannAe" kiM me jaM na vAhai ?' / bhaNiyaM rannA- 'nAhamappaNo" avarAhaM saMbharAmi, tA sAheu devI' / bhaNiyaM devIe - 'jai tumhe AyaravaMtA hoha tA taM kiM pi / asthi jaM majjha na sijjhai ?' / bhaNiyaM rannA - 'pANA vi .tuhAyattA, tA bhaNasu jaM te natthi' / bhaNiyaM devIe - 'kiM te bhaNieNa, jai devo dukkhassa aMtagavesaNaM na karei' / bhaNiyaM rannA - 'bhaNasu nIsaMka' / bhaNiyamANAe - 'kiM devo na yANai vihalajIviyAo josiyAo jAsiM thaNamUlA kakkhadesaM, kakkhadesAo thaNamUlamaisaraMto komalakarayalehiM gahio bAlo na dei "mammaNullAvae / mama maMdabhAgAe kuo eyaM ti / tA kiM mama jIvieNa taNayarahiyAe' / bhaNiyaM rannA - 'devi ! dhIrA bhava, jao aDDarate karA- 20 laveyAlabhIsaNamasANe kAlacauddasIe niyamasaM vikkiNeUNa, ahavA kaccAiNIpurao niyamasAiM huNiUNa devayamArAhiUNa savvahA te puttaM saMpADemi' / evaM bhaNittA uDhio raayaa| uvaviTTho bAhiratthANamaMDave / samAgayA maMtiNo / sAhio devivuttaMto niyapaiNNAkaraNaM ca - 'tA bho! sAheha kimettha kAyavvaM / bhaNiyaM maivihavamaMtiNA- 'deva! "daMDapahANaM kAyavvaM nII vido" na pasaMsaMti / deveNa puNa daMDapahANA paiNNA kayA / na hi paro jeNa saMtAvijjai / so ceva daMDo (pare pare vi daMDo") appadaMDaparihAranimi- 25 ttameva pariharijaI' ti / bhaNiyaM rannA - 'annahA marai nimaMtaM devI' / bhaNiyaM subuddhiNA- 'AtmAnaM satataM rakSed dArairapi dhanairapi' - iti vacanaM nItividaH / rAiNA bhaNiyaM- 'aNNa uvAyaMtaraM sAheha, bhaNiyaM vimalamaiNA-'deva ! vastukhabhAvo nAnyathA kartuM zakyate-vaMjhA avaMjhA kahaM kIrau' / tao pajjAulIbhUo rAyA ciThThai khaNaMtaramegaM / io ya ego devo AsaNNacavaNasamao titthayaravaMdaNatthaM gao mahAvidehe / vaMdio titthayaro / patthAve pucchio bhayavaM- 'mama io cuyassa kahiM uppattI bhavi- 30 ____1 A jinndhmmo| 2 B saavgaa| 3 B puji| 4 A bhNddaagaaraau| 5 B visiiyavvaM / 9A parihANeNa / 7 B smmttupttiie| 8 B nAsti 'sh'| 9 B sA y| 10 Bdhaaiie| 11 A pAyAavannAe / 12 B ahamappaNovarAha n| 13 B nAsti 'hoha taa'| 14 B nmmnnnnu| 15 B dNddN| 16 B vio| 17 A Adarzagato'dhikaH paatthH|
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 4 gAthA ssai ?' / bhaNiyaM titthayareNa - 'bhadda ! jaMbuddIve bhArahe vAse 'khiipaiTTie mehassa ranno piyaMgulayAe kucchisi puttattAe uvavajjihasi' / tao vaMdiya bhagavaMtaM devo tatthAgao paNNavaNaTThA tesiM, jeNa paDivannasammattANaM kule uvavannassa suheNa dhamme paDivattI me bhavai' tti / tao ya sAhurUvaM kAUNa atthANiare " Agao meharAyassa / dhammalAbhio* rAyA abbhuTTiyo / rannA dAviyamAsaNaM / vaMdiya uvaviTThA 5 savve vi / bhaNiyaM rannA - 'bhayavaM ! vaisasaM pattA saMpayaM tA nitthAreha' eyAu' / bhaNiyaM sAhuNA - 'kerisaM vaisasaM' ?' | sAhio vRttaMto / bhaNiyaM sAhuNA - 'mahArAya ! nisAmehi 1 uccaTThANagaesu gahesu guru- buhanirikkhie lagge / paDhamaM ciya AhANaM dhammeNaM hoi naranAha ! // uccAgoyaM jAI kulaM ca dIhAUyaM suruyattaM / aNukUlesu gahesuM jammo naranAha ! dhammeNaM // are - maNi - rayaNasAro vihavo jIvANa hoi dhammeNa / kari turaya- karaha - mahisI - gopasavo hoMti dhammeNaM // 10 garuyaniyaMbA khAmoyarIu uNNayapaoharAo ya / dhammeNa bhAriyAo hoMti' viNIyANurattAo // 15 tattha ya - rAgaddosavasaTTo micchattannANamohiyamaIo / kajjAkajjaaveyA saMsAriyadukkhasaMtatto // - saraNaM vimaggamANo parao' devANaM dhAvai logo' / saMsArakAraNAI" devANa vi tA kimeehiM " // itthIsaMgA rAgo doso naranAha ! paharaNehiMto / aNNANaM etto" cciya jamhA so" kaha bhave saraNaM // dosehiM jehiM logo vaTTai devo vi vaTTae tesu / tA kaha tatto tANaM jiyANa bhavajalahibuDDANaM // 20 jiyarAga dosamoho savvannU savvadaMsaNI bhayavaM / tiyasavaipUyaNijjo jo so devo bhave saraNaM // jo vigayarAyadoso savvannu tassa vayaNamavigappaM / hoi jahatthaM naravara ! tabbhaNio hoi so dhammo // sasamaya-parasamayaviU gaMbhIro dittimaM sivo somo / jiyarAgadosamoho majjhattho parahie nirao // savvatthApaDibaddho nissaMgo nibbhao nirAsaMso / appaDikammasarIro sAhai jiNadesiyaM dhammaM // evaMvi narIsara ! hoi gurU tArao bhavohAo / savvannubhaNiyadhammaM bhavvahiyaTThAe deto // 25 so purNa sammattAI jai - gihibheeNa vaNNio duviho / jaidhammo khaMtAI aNuvvayAI ya iyaro u // evaMvidhammarao niyamA sAhei icchiyaM kajjaM / tA narapuMgava ! kIrau maha vayaNA eriso dhammo // suviyaDDA aNuratA mittA dhammeNa hoMti naranAha ! / AejjaM jasakittI ya hoi dhammAo nannato // savvajaNANaM suhayA sUrA cAI kalA viyaDDhA ya / jaNaNi-jaNayANurattA dhammiTThasuyA vi dhammAo // so puNa dhammo naravara ! AgahaparivajjiehiM nAyavvo / AgahavasA na pecchai vatthusahAvaM viyaDDo vi // tassa puNa hoti mUlaM devAgamagurujaNo jao teNa / dhammatthamujjaraNaM te nidosA gaheyavvA || 30 1 eyAvasare viyalio savvesiM micchattamohagaMThI, uppADiyaM sammattaM / bhaNiyamimehiM savvehiM vi - 'avitahameyaM bhaMte ! tA desu amhANaM gihidhammaM' / diNNo ya so jahAvihANeNa / bhaNiyaM sAhuNA - 'mahArAya ! samma bhAiNiM" deviM piyaMgulayaM pi karejjAsi' / tao puttajamme samAgayapacayA suheNaM samma saMbujjhi sai sayameva / iha Auvveyammi puttalAbhanimittaM esa vihI bhaNio - gurudevayapUyarao mAsaM nivasejja" baMbhacereNa / khIramahukhaMDabhoI khaTTaM davvaM vivajjaMto // kisarapaDalapUyAI bhuMjai iyarI vi mAsamegaM tu / gurudevayapUyarayA paisejjaM vajjae sammaM // 1 B khIpaideg / 12 B bhavissai tti / rehi / 6 B va saMti / 7 B huMti / 12 B evaM 13 B so devo kahadeg / 3 B Agao atthANiyAe / 8B varau / 9 B loo / 14 A dhammo / 15 B bhAyaNaM / 4 B dhammalAhio / 5 B nitthA10 B NAI / 11 B kimeeNaM / 16 B nivisijja /
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jinapUjAviSayaka-sUrasenAkathAnakam / kuMkumanAesarasaMjuyaM tu liMgaMkalakkhaNAmUlaM / ghayapiDhe udusamae nAmaNayaM deja devIe // nissesakalAkusalo hohI putto na ettha saMdeho / ucchaMgagayaM vasabhaM tammi diNe picchihI sumiNe // navakAreNaM naravara ! dejaya pIhaM imassa jAyassa / paMcamadiNammi nAlaM navakAreNaM tu chiMdejjA // nAlanimittaM jattha ya khaNihaha' bhUmiM tu tattha ThANammi / guruyaM mahAnihANaM pekkhissaha rayaNapaDipuNNaM // taM gihijjaha nAlaM payaMtare ceva tassa nihaNijjA / nihisAro se nAma kAyavvaM bArase divase // ceiyagharammi nijaha pADejaha taM tu biMbapAesu / samaNANa suvihiyANaM neyavvo niccapAsammi // evaM bhaNiUNa gao sAhU / pahaTTho meharAyA dhammalAbheNa puttalAbhavattayA ya / gao rAyA devIsayAsaM / kahio vuttNto| tuTThA devI / samADhatto bhoyaNabaMbhaceravihI savvo vi / aNNayA "uduNhAyAe paiNo saMvAseNaM so devo devalogAu cuo samAhUo gambhe piyaMgulayAe / pecchai ya tIe ceva rayaNIe suviNe ucchaMgagayaM vasahaM / daTTaNa ya devIe niveiyaM rnno| bhaNiyaM rannA-'devi! sAhusamAiTuM diTThameyaM tae / suviNayaM / tA'vassaM te putteNa hoyavvaM / bahumaNNiyaM devIe / suheNa vaDDai gabbho / taiyamAse jAo dohlo| taM jahAgayaNayalamaNulihaMtaM dasadisipasaraMtanimmalamaUhaM / dhavaluvvelliradhayavaDamAlAkaliyaM jiNAyayaNaM // kArejjA kai ya ahaM tattha ya vararayaNahemanimmaviyaM / lahu kArAviya biMbaM tattha paiTThe karAvessaM // rahajataM pi karejA tattha ya saMpAviyANa sAhUNaM / phAsuyaakaya akAriyabhattaM pANaM sabhesajaM // vatthaM pattaM vasahiM dejA jai paramabhattisaMjuttA / jattAgayasAhammiyasaMgha pUemi dANeNaM // niveio dohlo| pUrio rannA savisesataro" / tao vocchinnadohalAe gabbho vviumaaddhtto|| jAva navaNhaM mAsANaM aTThamANaM rAiMdiyANaM bahupaDipuNNANaM jAo dArago / niveio ranno / dinnaM pAritosiyaM "piyNviyaae| kayaM vaddhAvaNayaM / dinno namokkAruccArapuvvaM se piiho| namukkAreNa ceva chinno nAlo / nihammaMte ya dihro mahAnihI / gahio rAiNA / aNNattha vivaraM kAUNa niyaM nAlayaM / 20 pUrio so paeso rayaNehiM / baddhaM hariyAliyAe pIDhaM / uciyasamae kayaM se nAmaM nihisAro ti| jAo kAleNa kalAjoggo / uvaNIo lehAyariyassa / gahiyAo kalAo / nIo sAhusamIve / suyA desaNA gurusamIve / taM jahApaMceMdiyattaNaM mANusattaNaM Arie jaNe sukulaM / sAhusamAgamasuNaNA saddahaNA rogapavvajjA / haM bho devANuppiyA ! imAiM dulahAiM savaThANAiM / labhrUNa mA pamAyaha kareha jiNadesiyaM dhammaM // bhaNiyaM nihisArakumAreNa - 'savvaviraIe asatto tti deha me sAvagadhamma' / dinno guruNA sammattamUlo taducio sAvagadhammo / pAlai sAvagadhamaM / evaM vaccaMti divasA / aNNayA samAgao pADivesiyadhammarAyapesio nAgavalo nAma pahANanAyago / sammANio meharannA / puTTho AgamaNakAraNaM / so bhaNiumADhatto-'caMpAe nayarIe dhammarAiNo lacchivaIe devIe kaNagAvalI nAma dhUyA / sA ca nemittieNa samAiTThA, jahA- nihisArassa aggamahisI bhavissai tti / tao dhamma- 30 rannA ciMtiyaM - sohaNameyaM, eyanimittaM ceva sohiyaM / bhavau amhaM meharannA "saha saMbaMdho / to ciMtiyA 1A pecchhii| 2Bkhnnihybhuumiio| 3 B gruuyN| 4 B uu| 5 B dittro| 6 B deggao vsbho| 7 B sumiNaM / 8 B degmkaaria| 9 B pANaM ca me| 10 B iha prm| 11 B visesyro| 12 B piyNviie| 13 nmokaaroccaarnn| 14 B smN|
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 4 gAthA sA nihisArassa - eyavaiyarasAhaNatthamAgao ahaM ti / tao jaha jANaha jogaM vA pattaM vA tA peseha nihisAraM jeNa kaNagAvaliM pariNei / jao -.. nihisAraguNakahA kavimuhAo viyarai samuddapajjataM / sayalakalApaDipuNNe cAe bhoe ya sojane // kannAe vi varaguNe vanneuM tarai chammuho navaraM / tA aNuruvaguNaDDhe guNAo ukkarisamAyaMti // * evaM Thie devo pamANaM' / bhaNiyaM rAiNA - 'ciMtemo' / dAviyamAvAsaThANaM nAgabalassa, khANa-pANAiyaM ca / samAhUyA mNtinno| sAhiyo vaiyaro - 'tAM kimettha juttAjuttaM ?' / bhaNiyaM subuddhiNA - 'deva ! dhammarAiNo amhANa ya paropparamAjammaM veraM sImAkajjAisu / tA verINaM ghare kumAro vaccai, na sohaNameyaM / mA diggahaM gehijjA / bhaNiyaM vimalamaiNA - ' kiM kumAro tA Na pAugo gacchihI / savvaggeNa vi, jaM se balaM taciyAo samahigeNa jAhI, tA na eyaM bhayaM / aNNaM ciMteha | bhaNiyaM maisAreNa - ' tahA vi tasa 10 ghare bhottavvaM bhavissai; tA jai verio tti avissAso, na gammai' / bhaNiyaM buddhisAreNa - 'eyaM pi asthi / nighaNo vereNa sohiyaM pi icchejA / tA iheva kaNNA vAharijjau' / bhaNiyaM maivihaveNa - ' kiM na jANaha ?, jaM bhaNiyaM nIIe - avissasio sattU dhUyaM dAUNa tIse hattheNa visAI dAviUNa haMtavvo' tti / rannA bhaNiyaM - 'puvi ceva rAiNA sattaNo pahANavaggo dANasammANAIhiM bhiMdiyavvo / pautto ya esa vihI amhehi / tao tassaMtiyAo maisAgarAmaccAo esa vaiyaro nijjihI / tA so pucchijjao' / savvehiM bahumaNiyaM rAiNo vayaNaM / pesio pacchaNNaM vissaMbhaTTANIo goho tassa samIve / teNa vi jahatthamuvalabbha bhANiyaM - 'bho hiya acchio esa tubbhehi samaM / ettha na koi doso / pacculaM uvagAraM kAhI esa karitura dANAiyaM' ti / tahAvi maMtiNo na pattiyaMti meharAyasaMtiyA / bhaNiyaM tehiM - 'ko sattumahaMtayassa uvari vissAso / mA niyasAmibhattIe amhe duhejjA' / bhaNiyaM subuddhiNA - ' na saMbhavai eyaM bahusu ThANesu diTThapaccao so devassa, aibahumANavaMto' tti / rAiNA bhaNiyaM - 'maidhaNaM bIyaM [ta]sseva maMtiNaM pucchAmo, tao 20 najjihI bhAvo / bhaNiyamiyarehiM / - ' evaM kIrau' / pesio aNNo goho tassa samIve / teNAvi bhaNiyaM - 'pesaha kumAraM, natthi bhayaM' ti / tao sammANio nAgabalo vatthAlaMkArehiM; bhaNio ya sigghaM laggaM nirUviya jANAvejjAha jeNa kumAro samAgacchai / gao nAgabalo / laggaM nirUviya puNo vi Agao kumA 15 vAhago / paTTio nihisAro cauraMgiNIe seNAe saha / tavvisae paviTThassa payANANuruvadvANe ghAsakhANa-anna-pANAiyaM savvaM pauNI karei nAgabalAiTTho logo / evaM suheNa patte dhammarAyarAyahANIe caMpA - 25 purIe baddhAvio dhammarAyapurisehiM / kAriyamUsiyapaDAyaM nayaraM / nIhario ranno annogaiyAe / samAliMgio sAyaraM / dAvio nayarIe bAhiM AvAso / niuttA purisA kAyavvesu / jAva, kameNa pattaM laggadiNaM / pariNIyA mahAvibhUIe kaNagAvalI / dinnaM bhUridANaM dhammarAiNA nihisArassa kaNagAvalIe y| ANIyA niyaAvAse' / volINAI kai vi diNAI bhoge bhuMjamANassa tIe saddhiM / jAyA pANANa vi vallahA kaNagAvalI nihisArassa / annadiyahe ya samAdattaM pecchaNayaM purao nihisArassa / avi ya - 20 vINA-tisariya-sAraMgiyA isammI sakAgalIgIyaM / gijjai veNuravo vi hu ucchalai tadaMtarAlesu // paNavamuiMgANa kho parimauu kAgalIe kAlammi / tArammi tArasaho ucchalai muiMgamAINa || suviyaDDUnaTTiyAe payakhena visuddha hatthaya visuddhaM / diTThIkheva kavolayabhUbhaMgajuyaM sahai nahaM // 1 A sukumAro | 2 B na ittha kovi doso / +- etadantargatA paGktiH patitA A Adarze / hANIe / 4 A annogayAe / 5 B niyayAvAsi / 6 B ucchalai / 3A dhammarAya
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jinapUjAviSayaka - sUrasenAkathAnakam / 31 6 o aIva rasasamAgae pecchaNae sahasA ucchalio duMduhisado nagarIe puvvuttaradisAbhAe / dIsaMli uvaramANA devA / nisummae jaya jaya saho / nagarovari mahayA saddeNa ugghosemANA summaMti devA, jahA'bho bho loyA ! rudda eNa' pAvidveNa joijasA mAriyA; akayapAvassa suddhasahAvassa aMgarisiNo dinno Alo' tti | nagarAo ya naipUro iva nIharaMto dIsai jaNasaMghAo egAbhimuho sahasaMbavaNe ujjANe vaccaM to / lao' taM dahUNa 'kimeyaM kimeyaM ?' ti jAyakougeNa bhaNio naMdaNanAmo niyapuriso kumAreNa - ' kimeyaM kattha vA esa jaNo 'jAi ? - tti sammaM nicchiUNa mAgacchasu' / 'jamANavesi' tti bhaNiUNa niggao naMdaNo / pecchai nIharaMtaM jaNaM, na dei ko vi se uttaraM rahasavasapajjAulo / tao avarovarajaNaM pucchaMto' tatto paDiuttara malahaMto gao nagarImajjhe / tattha ya rAyamagge AvaNAsINo ego diTTho vuDavANiyago / paNApuvvayaM puTTho naMdaNeNa - 'mAma ! kahiM esa logo jAi ?' / bhaNiyaM vANiyageNa - 'uvavisasu' / dAviyamAsaNaM, uvaviTTo naMdaNo / bhaNiyaM vANiyageNa - - 'suddhasahAvANa vi pAvakAriNo deMti 'chobhagamaNiGkaM / taM ciya kallANanibaMdhaNaM tu sarale jaNe hoi // -- 30 " vacchA ettheva nayarIe asthi kosiyaJjo uvajjhAo caTTe pADhei / tassa ya duve dhammacaTTA - aMgarisI, ruddao" ya / aMgarisI payaIe dhammasaddhigo", saralasahAvo, piyaMvao, saccapaiNNo, akohaNo, dayAlU yat / ruddao uNa " musAvAI, adattahArI, paraabbhakkhANarao, nigviNo ya / pAdatthiNo doNi vi" vRttANattayAi" viNayaM kuNaMti" uvajjhAyassa / annadivase vigAle" ANatA 15 ko siyajjeNa - 'pabhAe aNajjhAo, tA aDavIe" kaTThabhArayaM egaM egaM do vi iMdhaNaTThA ANejjAhe" / DissuyaM dohiM vi / pabhAe" gao aMgarisI aDavIe dAruyanimittaM / ruddao puNa" jUyakarapekkhaNayAisu" kougeNa io tao" hiMDato Thito," jAva majjhavhe sumario uvajjhAyAeso / pahAvio aDavihutto / uvajjhAo rUsissai - tti ciMtaMto diTTho teNa aMgarisI mahallakaTThabhAraeNaM gahieNaM AgacchaMto | suTTuyaraM bhIo / io ya" joijasA nAma" therI ettheva " nayarIe vatthavA, para- 20 ghare kammaM kAuM nihai / tIse ya Daharago paMthago nAma dArago / loyasaMtie vaccharue" rakkhai / gAvIo bAhiM dujjhaMti tti paNNiyamuggAhiUNa joijasA paMthagassa bhuMjAvaNaTThA" aDavIe gayA / bhuMjAviUNa paMthayaM dAruyANi " gahAya ( uMchavittIe baMdhiya bhArayaM gahAya * ) teNa maggeNa AgacchaMtI diTThA ruddaeNa | vijaNaM ca vaTTai / tao teNa nigghiNeNa galayaM moDiUNa mAriyA joijasA, pakkhittA maggAsannajhiriMDe / kaTThabhArayaM tIe saMtiyaM gahAya, sigghayaraM pahAvio maggaMtareNa / patto uvajjhAyasamIve / kaTTabhArayaM mottaNa sIsaM dhuNaMto hatthe malaMto bhaNai - 'uvajjhAya ! teNa tava duTThasIseNa iMdhaNanimittaM mAriyA varAI joijasA / pakkhittA jhiriMDe / hA! hA ! aho akajjaM kayaM pAvidveNa' / eyAvasare samAgato aMgarisI / mukko kaTThabhArao / tao anirUviUNa guNadoSaM, kimettha saccaM musaM vA, kA vA eyassa paI ruhagassa vA kerisitti aciMtiUNa" saMjAyakoveNa bhANio" uvajjhAeNa - 'are re pAviTTha ! 1 A bhaddaeNa / 2 A jAisA / 3B naiva / 4 B 'tao' nAsti / 5 B gacchai / 6 B rahassapajjA - ulo / 7 B pucchaMto uttaradeg / 8 B nAsti padametat / 9 B chohagadeg / 10 B vitthaecche kosiyajo' / 11 B nAsti / 12 A degsaddhiNo / 13A nAsti 'ya' / 14 'uNa' nAsti B 15 B durannivi / 16 B NattayaM / 17 B kuvvaMti / 18B viyAle / 19 B aDavIu / 20B ANijaha | 22 B uNa 23B jUyaphapikkhaNagAisu / 24 nAsti B 'tao' / 25 B Thio / 'nAma' / 27 B ittheva / 28 A lossa / 29 A vacchae / 30 B bhuMjAvatthaM / * koSThakagataH pATho nopalabhyate B Adarze / 32 'ca' nAsti B 25 21 B pahAe / 26 A nAsti 'ya' 31 B dAruvANi / 34B gao / 33 B muttUNa | 35 B kahUM vA / 36 B ciMtiUNa / 37B bhaNiyaM / 10
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 32 zrIjinezvarasUrikRta - kathAkozaprakaraNe [ 4 gAyA thI vajjhAparigaya tume joijasA mAriyA, tIe saMtiyaM kaTTabhArayaM gahAya Agaosi !" / so' varAo bhaNai - 'abhAsA abhAsa ci ! nAhaM eyaM vaiyaraM jANAmi' / tao rudaeNaM bhaNiyaM - 'are pAva ! mama vAreMtasa tu eyaM kayaM; tume ahaM vArio - mA uvajjhAyassa kahejjAsi' / tahAvi evaMvihaM kajjaM abhaNato acchAmi / tA pAva paccakkhAvalAvI tumaM' / bhaNio aMgirisI uvajjhAeNa - ' avasara * diTThimagAo, mA puNo diTThipahamA gacchejjAsi' / ' hA kimeyaM akayaM pAvamAgayaM' ti ruyamANo nimgao aMgarisI uvajjhAyagehAo / tao jattha jattha haTTamamgAisu gacchai, tattha tattha te' uvajjhAyasIsA rudda - yasameyA- 'eso evaMvihakAri ci - bhaNati / tao loeNa dhikkArijjaMto niggao nayarIo / gao ujjANe uvaviTTho jakkhAyayaNe / ciMtiumAdatto - divammi vihaDiyammi adiTTha-asuyANa bhAyaNaM jAo / parabhavakaya kammehiM va ruddao bhANio evaM // 10 kassa 'vi abbhakkhANaM dinnaM re jIva ! Asi kaiyAvi / tA tassa phalaM saMpai aNuhavasu arAgadosillo // emAisuhajjhavasAyassa jAyaM jAIsaraNaM / sumariyaM puvabhavakayaM sAmaNNaM suralogagamaNaM ca / sumariyaM puvvAhIyaM suyaM / viratteNa kao paMcamuTTio loo / uvaNIyaM devayAe liMgaM / suhajjhavasAyassa sukkajjhANaM, khavagaseDhikameNa uppaNNaM kevalaM nANaM / atha pabhAyasamae samAgayA kevalimahimAe devA / tehiM ya savvanayarIjaNassa siTThI esa puvvutto' tavvaiyaro | dhikkArio loeNa uvajjhAeNa ya ruddao / " kevalivaMdaNatthaM koUhaleNa ya " esa logo vaccai tti - evaM vuDavANiyagasihaM soUNaM" Agao naMdaNo nihisArasamIve / kahio sabo vRttaMto / tao" saMjAyahariso calio nihisAro kevalivaMdaNatthaM saha kaNagAvalIe, sesapariyaNeNa ya / patto ujjANaM / jahAvihIe vaMdiUNa kevaliM uvaviTThA savve vi / jahArihaM bhagavayA vi patthuyA dhammadesaNA / paDibuddhA pANiNo / avasaraM nAUNa puTTho aMgarisikevalI nihisAreNa - 'bhagavaM ! ko haM jammaMtare ahesi, kiM vA mae kayaM jeNerisA maNussiDDI pattA ko vA eyAe 20 kaNagAvalIe saha saMbaMdho Asi, jeNa auvvo ko vi pIiviseso jAo paDhamadaMsaNe vi?' ti / bhaNiyaM kevaliNA - 'nisuNesu ' - 25 iheva bhArahe vAse sAkeyaM nAma nayaraM / tattha balo nAma rAyA, raI se devI / tIse ghUyA sUraseNA nAma / rUveNa jovvaNeNa ya ukkiTThA / sA diNNA kaMcIe nayarIe sUrappahassa ranno "dhaNasirIe devIe puttassa tosalikumArassa niyayabhAiNijjassa / pariNIyA sA teNa / nIyA kaMcIe / kAleNa mao sUrappaho / jAo tosalI rAyA / sUraseNA se aggamahisI / avaropparaM pII / evaM vaccaMti vAsarAI rajjasuhamaNuhavaMtANaM / aNNayA samAgao samarakesarI nAma sUrI bahusIsaparivAro / niggao rAyA vaMdaNavaDiyAe / kayA desaNA / jAo sammattapariNAmo tosalirAiNo sUraseNAe ya / tattha ya titthamAhappe vannijjaMte pucchiyaM rannA - 'bhagavaM ! titthANaM kiM titthaM pahANaM ?' / bhaNiyaM sUriNA - paDhamaM ciya puMDarIo, siddho sattuMjayammi selammi / jAyavakumArakoDI sijjhissaMti agAo // mokkhaM gayA tammI " draviDanariMdANa paMcakoDIo / tA taM pahANatitthaM bhAvavisuddhIe heu ti // 30 tami jiNANa paDimA pUei visuddhabhAvao jo u / so pAvai nivvANaM bhavammi taiyammi avigappaM // 3 B kahijjAsi / 4 B avasarahi / 5 B tattha bhadatta / 6 'kaya" nAsti B | 7 B karaMsa i / 8 B aja / 9 B vRttaMto 1 'so' nAsti B 2 B evaMvihaM / 11 'soUNaM' nAsti B / 12 'tao' nAsti A / 13 A 'dhamma' nAsti / 14 B balasirI / 10 B eya esa | 15 A draviradeg /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jinapUjAviSayaka-sUrasenAkathAnakam / 33 eyaM satuMjayatitthapUyaNavaMdaNamAhappaM soUNa sUraseNAe rAyaggapattIe jAo tattha gamaNucchAho / kayatthA bhavAmi jai sattuMjae gaMtUNa jiNapaDimAo sahattheNa pUemi / tA rAyANaM tahA bhaNIhAmi jahA titthaM vaMdAvei' -tti vaMdiUNa sUriM, gahiUNa sAvagadhammaM, gayANi saTThANaM / annayA patthAve bhaNio rAyA- 'gacchAmi sattuMjae jattaM kareuM, tumhANumaIe, karemi sahalaM mANusaM jamma' ti / rannA bhaNiyaM'devi ! pararajje na tIrae gaMtuM, visesao devIe / kiM ca, tattha biMbAiM pUyaNIyAI, ihaI pi tAI saMti / tti, pUehi jahAruIe / sA puNo puNo bhaNai / rAyA vi dhArei / sUraseNA puNa sattuMjayatitthabiMbapUyaNe aIva ucchugA / rAyA vi kaha vi na mannai / tao asaMpattIe maNorahassa, devI kovaharaM pvitttthaa| niveiyaM dhAIe ranno / gato rAyA tattha / na abbhuTTio tIe / uvaviTTho sayaNIyaIsAe / nimmIliyacchI sUraseNA 'ThiyA tuhikkA / bhaNiyaM rannA- 'devi kiM te bAhai ? / na dei uttaraM / bhaNiyaM rannA'devi kimeyaM / bhaNiyaM devIe - 'mA kalayaleNaM' bhaMjasu' / bhaNiyaM rannA- 'devi ! niravarAha kiM- / / karassa kimakAraNe eso nibbaMdho ? / na sarAmi avarAhaM / bhaNasu jaM karemi' / bhaNiyaM devIe- 'AmAe kettiyaM palavasi?' / maNiyaM rannA-'devi ! pasAyaM kuNasu, bhaNasu jeNa paoyaNaM / jeNa tamavassaM saMpADemi' / devIe bhaNiyaM- 'piyayama ! rAyANo saccapaiNNA hoti / tumaM kahaM musAvAI bhavissasi ?' / IsiM hasiUNa bhaNiyaM rannA- 'bhaNa jaM kremi'| bhaNiyaM devIe- 'jai evaM, tA satuMjae ceie vaMdAvehi' / mAyAe bhaNiyaM rannA - 'samagaM ciya jAissAmo, ghIrA bhava, mA rUsasu / pararaje sAmaggIe gammai' ti / / tuTTA devI / evaM tappariNAmapariNayAe nibaddhaM devAuyaM puMvedaM ca / rannA vi mAyAvayaNeNa nibaddhaM isthiveyaM kamma, sAvagattaNo devAuyaM ca / maNuyAuyaM pAliya sUraseNA jAo devo / tosalirAyA se devI / devAuyaM paripAliya sUraseNAjIvadevo tumaM nihisAro jAo / tosalirAyajIvadevI esA kaNagAvalI jAyA / eso pulvabhavabbhAsAo jAo nehANubaMdho tti / IhApohaM kareMtANaM doNha vi' jaayN| jAIsaraNaM / tao saMjAyapaccaehiM dohiM vi vaMdio aMgarisI kevalI / bhaNiyaM ca-'avitahameyaM bhaMte ! 20 tA niviNNANi saMsAravAsassa, jai jogiyA tA deha dikkhaM / bhaNivaM kevaliNA-"juttamevaM bhaviyANaM, kiM tu bhogahalamasthi / kAhiha aMte saMjamaM / aMtagaDANi ya bhavissaha / mA aghiI kareha' / kevaliM vaMdiya udriyANi gayANi niyAvAsaM / aNNayA dhammarAyaM ApucchiUNa kaNagAvalIe saha samAgao khemeNa niyanagare nihisAro / pavesio meharanA mahAvibhUIe / ThAvio juvarAyapae / evaM kaNagAvalIe saha "visayasuhamaNuhavaMtassa aikkaMto koI kAlo / annayA samAgao sUraseNo nAma kevalI / 25 ujjANapAlaeNaM vaddhAvio rAyA / ghosAviyaM nayare - 'bho bho ! nAyarA ! kevalivaMdaNatthaM rAyA niggacchai / tA Agacchaha bhagavao vaMdaNatthaM / kareha appahiyaM' ti / niggao meharAyA saaMteuro, nihisAro kaNagAvalI ya / tipayAhiNI kAUNa vaMdio kevalI sabehi vi| nisannA saTTANesu / bhaNiyaM bhagavayAbhAviyajiNavaravayaNo naragAvAsAo dukkhamahiyayaraM / gihavAse mANasiyaM veei daDhaM avirao u // jaiyA sAvajjammI vaTTai gihavAsakAraNe" saDDho / taiyA hiyae dukkhaM jAyai se erisa viyappA // evaMvihakammAiM saMsAranibaMdhaNAI bhnniyaaii| so vi aNaMto bhaNio ajayANa cauppayAro ya" / tahA- tammi aNaMte narae sattasu vi kameNa NaMtaso gamaNaM / sayarAhaM paDibaMghaI nArayadukkhaM aNaMtaM pi // ___ 1 B ThiyA suursennaa| 2 B klphlenn| 3 A plvi| 4 B jhuursu| 5 B maayaae| 6 B pAliUNa / 7 Bdunhvi| 8B jai joggaM deh| 9 nAsti 'evaM B 10 nAsti 'visaya' AI 11A kaarnnaa| 12 Avi| 18 B tthaa| 14 B paDibiMbaha / ka05
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [4 gAbhA evaM tiriyagaIe aNaMtavArAu jammamaraNAI / sIuNha-chuhA-taNhA-damaNaMkaNa-vAhaNAIyaM // evamaNaMtabhavammI kujAi-kula-mANusattaNe dukkhaM / dAridda-vAhi-cAraga-kuputta-jara-maraNasogAI // abhioga-kivisAhamaviogacavaNAiyaM ca devesu / iya sayarAhaM veiyamaNeNa savAsu vi gaIsu // tA kaha tassa maNammI ahimANo navari maNNai sacitte / etto ciya jiNavayaNaM na jAu maha mANase vsi|| 5 emAi desaNA kayA kevaliNA 'vitthareNa / taM soUNa paDibuddho nihisAro kumaaro| ciMtiyaM ca - haMta ! kiM maha asArasaMsAranibaMdhaNeNa gihavAseNa / tA de panvayAmi eyassa bhagavao samIve / vaMdiya uTTiyA savve / gayA niyayaThANesu / bhaNiyA nihisAreNa kaNagAvalI- 'devi ! kiM kAyavvaM bhagavao erisaM vayaNaM souM ?' / bhaNiyamaNAe - 'ajautta! . pihiyAsavadArANaM tavovahANesu ujjamaMtANaM / samasattubaMdhavANaM jIviyamaraNesu tullANaM // 10 bhAviyasuttatthANaM muNivasabhANaM sumuNiyatattANaM / saMsAriyasokkhAu gaMtaguNaM tAva subhamihaI // pavvajAi visAo na jAu bhavvANa ucchavo navaraM / tA kimiha pucchiyavaM kIrau niravajjapavvajjA / / tao gao jaNaNi-jaNayANa samIve / kayapaNAmeNa bhaNiyaM kumAreNa - 'suyaM aMbAe tAraNa ya kevalivayaNaM / tehi bhaNiyaM- 'suGa suyaM / etto cciya jiNadhammo sAro loyammi na uNa aNNaM pi / eso ciya mokkhapaho eso ciya hoi kAyavvo // 18 bhaNiyaM kumAreNa - 'jai evaM tA aNujANaha, nivinno saMsAradukkhANaM, karemi pavvajja' / bhaNiyaM piyaMgulayAe suhocio tuma putta sukumAlo ya sumajio / na hosI ya tumaM pahU sAmaNNamaNupAliuM // bhaNiyaM kumAreNa - nAraya-tiriya-kumANusa-kudevamajjhammi kiM suhaM pattaM / jeNa duhaM aNusoDhuM na homi ammo samattho haM // 20 Aummi pahuppaMte jaM kIrai taM phuDaM kayaM hoi / taM puNa aNeyavigdhaM na najjai kA gaI tassa // sUla-ahi-visa-visUiya-pANiya-satthaggisaMbhavehiM ca / dehatarasaMkamaNaM karei jIvo muhutteNaM // bhaNiyaM rannA- 'devi ! jaM kumAro bhaNai taM saccaM / tA kumAreNa saha karemo amhe vi pavvajaM' / devIe bhaNiyaM- 'putta ! kaNagAvalI kiM bhaNai ?' kumAreNa - 'esA vi pavvaja icchaI' / tao AhUyA sAmaMtA maccAdao / ahisitto kaNagAvalIe putto ghaNavAhaNo rAyapae / mahAvibhUIe pavvaiyANi cattAri vi / * kAUNa pavvaja, pabhUyakAlaM nANAvihatavaM ca, kAUNa aNasaNaM cattAri vi jAyAiM aMtagaDAiM ti / tA jai pUyAmaNoraho vi evaMvihavivAgadAI, tA jiNapUyAe jaiyavvaM // // sUraseNAkahANayaM samattam // 4 // 05. zrImAlIkathAnakam |saamprtN sirimAli ti-iMdapuraM nagaraM, tattha iMdadatto nAma raayaa| tassa, pahANakulappasUyANaM adhari30 yasuraMgaNArUvANaM avarAvaradevINaM bAvIsaM puttA / sirimAlI savvesiM jeTTho / savve vi uvaNIyA lehAyari__11 B vitthareNa kevlinnaa| 2 B deggunne| 3 B piyNguliyaae| 4 A saMbhamehiM /
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ gyAlyA] jinapUjAviSayaka-zrImAlIkathAnakam / yassa / te ya nAhijaMti kalAo / aTTamaDheM ramaMti / jai uvajjhAo aMbADei, tA paDimallayAe uvaTThati, ruvaMtA mAUNaM sAheti / uvajjhAyAvarAhe tAo ya nivAreMti- 'mA amha putte aMbADesi' / evaM ca nAhIyaM kiMci vi / jaM pi ahIyaM taM pi asiliTuM / annayA sahAmacceNa rAyavADIe nIharaMteNa ratnA diTThA egA juvaI niyayahammiyatale / tIe rUveNa ajjhovavanneNa puTTho amacco- 'kassesA mahilA ? / teNa bhaNiyaM'tumha devI esA / subuddhiNo dhUyA / navaraM deveNa jai paraM pariNayaNakAle diTTha' ti / vigAlasamae 5 raNNA sovaNae samAiTThA / takkammaniuttAe pavAhariyA mahalliyAe / tIe ya puTTho piyA / bhaNiyaM piuNA'putti ! jaM kiMci rAyA jaMpai parihAsAiyaM, jaM ca tumaM karesi aMgarakkhaNAiyaM, muddhattaNau jaM ca tujjha rAyA puNo karei, jaM vA pasAei, taM savvaM jahaTThiyaM majjha sAhejjAsi'; gaccha' / paDivaNNaM tIe / sA ya uduNhAyA laggo gabbho / siTuM piuNo / teNaM vi savvaM pattae lihiyaM / kAleNa ya jAo se putto / kayaM suriMdadatto ti se nAmaM / kAleNa jAo kalAgahaNajoggo / samappio lehAyariyassa | 10 bhaNio ya eso- 'aMbADeto mA saMkejjAsi / savvAyareNaM kalAo gAhehi' / paDissuyaM kalAsUriNA / io ya tassa suriMdadattassa egadivasajAyAiM cattAri DiMbharUvANi gihadAsINaM taNayANi / taM jahAaggio, pavvayao, bahulI, sAgarao ya / cattAri vi kalAo geNhaMtassa vigdhaM kareMti / na ya so tANi gaNei / uvajjhAo vi uggIriyakhaggadhare maNUse ubhao pAsiM Thavei, khobhajayanimittaM / aNukUlapuNNodayabhAveNaM gahiyAo kalAo / io ya mahurAe nayarIe jiyasattU rAyA / tassa nivvuI 15 nAma dhUyA / mAUe pattajovvaNA piuNo pAyavaMdiyA pesiyA / so taM daTTaNa ciMtei- 'aNurUvo varo jai eIe hojjA / summai ya, iMdapure iMdadattassa bahave puttA / so ya sayaM kalAviyakkhaNo / tA nUNaM tassa puttA vi kalApattaTThA bhavissati / tA tersi majjhe jo rAyalakkhaNadharo tasseva varamAlaM pattau, pesemi tattha sayaMvara' ti / nirUviyA pahANamaMtiNo / bahuparicchayasaMgayA pattA tadAsannanivese / pesiyA vaddhAvayA, tuTTho iMdadatto / 'ahaM aNNarAINaM abbhahiu' tti kayA uciyapaDivattI / dAvio AvAso, khANa- 20 pANAiyaM ca / bhuttuttarakAlaM pesio iMdadatteNa subuddhI / gao tadAvAsaM / abbhuDio tehiM / uvaviTTho barAsaNe / bhaNiyaM subuddhiNA- 'sayaMvare ko vihI kAyavvo?' | bhaNiyamiyarehijiyasattuNo viyaDDhA kalAsu tuha sAmiNo ime puttA / AyanniyA imA vi hu pattacchejjAipattaTThA / / gaMdhava-naTTa-leppagacitte vivihAsu gaMdhajuttIsu / tarukamma-dhAuvAe rasavAe Auvee ya // vINAe vaMsammi ya churiyAe hatthakaMDavisayammi / nibaDiyA rAyasuyA rAhaM vidhaMtu' aviyappayaM // 2 ___ anbhuvagayaM maMtiNA / saMpatto so tatto niyanaravaisamIve / kahio vuttaMto / tao vimalamaiNA bhaNiyaM- 'deva ! na najjai, kA gaI kumArANaM ? / rannA bhaNiyaM- 'kimettha jANiyabaM / ee bAlabhAvAo Arabbha uvajjhAyasamIve ThiyA / tA kiM ettieNa kAleNa na eehiM sIliyaM ?' ti / ThiyA tuhikkA maMtiNo / kayA savvA sAmaggI / nihao thaMbho / tammi ya uvaruvariM vAeNa bhamaMtAI ajha cakkAI / uvarimacakke putaliyA, vAmacchio eya vidheyavvA / baddhA maMcA peraMtesu / pasatthadiNe gayA sabe sayaMvarA- 30 maMDave; rAyA devIo ya, sAmaMtAmaccA nAgaragA ya / nivvuI vi savvAlaMkAravibhUsiyA aMbadhAisameyA niyayaparivAraparivAriyA dAsIcakkavAla-kaMcuiparikhittA samAgayA tattha / ThiyA tatthegadese / bhaNAvio rAyA- 'tAya ! savvakalApattaTuM kumAraM peseha jeNa kalAsu paricchAmi, kumAro vi mamaM paricchaI' / ANatto rannA jeTTaputto sirimAlI- 'puttaya ! jasaM payaDesu pattacchejjAikalAo daMsiUNa' / vilakkhI__1 B bhnniyaa| 2 B saahijjaasi| 3 'ya' nAsti A1 4 B degruuvaaii| 5 B te ya so na gaNei / 6A nividdiyaa| 7A vihNtu| 8 nAsti B1 9 B vimlmNtinnaa| 10 Bvaamcchito|
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozamakaraNe [mAyA bhUo' so tao / nAyaM rannA-na esa eesu kusalo / tabbhAvannuNA bhaNiyaM subuddhiNA-'rAyANo bahusattuNo hoti / tA na devassa iha ThANe mahaI velA avatthANaM juttaM / tao 'savevi payA hatthipae paviTTha ti rAhAveheNaM ciya sesakalAkosalaM najihI' / bhaNAviyA nivvuI / paDivannaM tIe / bhaNio sirimAlI- 'putta ! rAhaM viMdhasu' / gahiyaM dhaNuhaM / kaha kaha vi sArio guNo / khasaphasIbhUeNa aNabbhasthakaleNa jatto vaccai tatto vaccau / saMdhiUNa guNo acchitA mukko saro upparAhutto / jAva bAvIsAe vi puttANaM na ekkeNa vi viddhA rAhA / vilakkhIbhUyA nivvuI / rAyA vi ahomuho Thio, dIhuNhe nIsAse nIsasaMto / bhaNio amacceNa- 'deva ! kimeyaM ? / bhaNiyaM rannA- 'peccha, dharisio mhi puttehiM' / bhaNiyamaNeNa- 'aNNo vi devassa asthi putto / taM pi pecchaha' / bhaNiyaM rannA- 'kuoM me putto anno| amaJceNa samappiyaM pattaDayaM / nAyaM rannA jahA - eyassa dhUyA mae pariNIyA Asi / bhaNiyaM rannA10 'mahAbhAga ! jaM eehiM na siddhaM taM kiM teNa sijjhihi tti / kiM teNa vigovieNaM?' / bhaNiyamamacceNa'Agacchau tAva, so vi paricchijjau' / bhaNiyaM rannA- 'evaM hou' / gao AbhariyavibhUsio paJcakkhaM kAmadevo va rUveNaM suriMdadatto piuNo sagAse / paNamio rAyA / kao ucchaMge / agpAhao uttimNge| nirUviyAI aMgAI / nAyaM jahA-asthi abbhAso kalAsu / bhaNio raNNA- 'puta! rAhaM vidhiUNa pariNesu nivvuI, pAvesu rAyasiriM' / bhaNiyaM kumAreNa - 'jamANaveha devo / tao // dhariyA duve khaggavAvaDA purisA uvajjhAeNa / jai cukkasi tA nasthi te jIviyaM-ki bahuNA / dohiM khaggadharapurisehiM tajjamANehiM, aggiyAihiM cauhiM samANavaehiM puvvaparicaeNaM roDaMtehiM, bAvIsAe ega. piiehiM vigyaM kareMtehiM, annattha cittaM akareMteNa lakkhekAbaddhadiTThiNA suiraM nijjhAiUNa muko baanno| viddhA rAhA / uddhAio kalayalo / samuTThio 'jaya jaya' saho / pakkhittA varamAlA / jAva pariNIyA nivvuI suriMdadatteNa / ThAvio raje piuNA eso / sirimAlI vi- 'ahaM rajjAriho jeThThaputto, tao mamaM 20 mottUNa kirADaduhiyAputto kaNiDao rajje Thavio, tA paribhUo'haM' -ciMteMto ahimANeNa niggao iMdapurAo / gao pADaliputte / Thio sUraseNassa tappuravAsiNo rAiNo olaggavittIe / teNa ya rAyaputto ti dinnaM jIvaNaM / so ya sUraseNo sAvago sAhusamIve vaccai vaMdao / sirimAlI vi teNa saddhiM vaJcai / annayA naMdIsaravattavvayAe bhaNiyaM guruNA- 'jo maNuo naMdIsare ceiyAiM pUei paramabhattIe, so mariUNa vemANio devo hoi' ti / tao ciMtai sirimAlI- 'aho kiM mama sevAe tucchaphalAe / OM pUemi gaMtUNa naMdIsare ceiyAI, jeNa paraloge vi suhio bhavAmi' / pucchio gurU- 'bhagavaM! kattha maMdIsaro jeNa tahiM vaccAmi cehae pUiuM' / guruNA bhaNiyaM- 'bhadda ! jaMbuddIvAo aTThamo dIvo nNdiisro| na tattha tavabalaM vijjAbalaM vA mottUNa aNNeNa baleNa gaMtuM sakvijai' / tao sirimAliNA ciMtiyaM'katva mama ettiyAI puNNAiM jehiM naMdIsaraM dacchissAmi, ceiyAI tattha pUyaissAmi' / eya pariNAmapariNaeNa nibaddhaM devAuyaM / mao ahAuyakkhae / uvavaNNo sohamme / tattha gaeNa puNaruttaM naMdIsaraga4 maNeNa / tattha mahAvibhUIe aMjaNapavayAisu ceiyANaM aTThAhiyAmahimaM pUyaNaM kareMteNa uppADiyaM visuddhatarasammaiMsaNaM / tao vi cuo sumANusattadevabhavesu AhiMDiya kiMci kAlaM, ladbhUNa sAmaNNaM, kAUNa kammakkhayaM, mokkhaM jAhi tti / evaM pUyApaNihANeNa vi jai evaM phalaM pAviyaM, tA suDeyaraM kAyabA jiNapUya ci // ||sirimaali tti gayaM // 5 // ___ 1 B huuo| 2 B deghyaa| 3 B picchaha / 7 B bhaavN| 8 'pariNAma' nAsti B / 4 B kuvo| 5 B pattaM / 6 'gaMtUNa' nAsti A /
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinapUjAviSayaka- roramArIkathAnakam / 6. roranArIkathAnakam / sAmprataM roranAriti / magahAvisae rAyagihaM nAma nayaraM / bamhA' iva caummuhaM, kesavo iva lacchInilayaM, saMkaro iva visappahANaM, tattha vikkatamahIvIDho seNio rAyA / tattha saMkaro iva anajjamANajaNaNi jayA, mahAmuNi vva susiyamaMsasoNiyA niTThiyAhaMkArA ya, khaggivisANaM va egajAyA, caMDiyA iva paNaTThajaDharA egA roratheranArI parivasai / sA ya parapesaNeNaM bhikkhAe ya kaha kaha vi udarapUraM kappemANI viharai / dayAThANaM viveINaM, uvahAsapayaM bAlANaM, uvvevaNijjA jovvaNaummattANaM / aNNA rAyamagge paribbhamaMtIe egattha diTTho jaNasamUhamajjhagao titthayara pauttivAhago seNiyani utto bhagavao caramatitthayarassa AgamaNaM sAhemANo ego puriso / 'kimesa sAhai' ci rorIe khaNaMtaraM ThiccA diNNo kaNNo / bhaNiyaM puriseNaM - 'bho bho ! nAyaragA ! niyakaMtIe disAcakkavAlamujjoviMto, uttattakaNayacchavI, suranimmiyavaracAmIyaramayapomapaMtIe pAe ThaveMto, dohiM vi pAsehiM siyacAmarAhiM ukkhi / ppamANIhiM upi siyacchattattaeNa piNaddhavarAbhogo, aNeyasamaNa samaNI sahassapariyario, vimANamAlAhiM nahaM gaNamApUrayaMtehiM purao piTThao ya dhAvaMtAmarakoDisaehiM thubaMto, tADijjaMtAhiM devaduduhIhiM pavAijjamANehiM aNegehiM devatUrehiM devabaMdivisareNa samukkittijjamANaguNaniyaro, bhagavaM nAyakulakeU telokkapiyAmaho 'dujjayaaMtarArijayaekkalapuhaivIro mahAvIrAbhihANo cauvIsahamatitthayaro bhavva kumuyapaDibohaNasArayasasI' ajja rAyagihaM nayaraM guNasilayaM ujjANaM padda saMpahArecchu ' AgamaNayAe / etthaMtare kathaM devehiM / samosaraNaM / avi ya 10 15 devAcyA ] maNi - kaNaga- rayaNacittaM bhUmibhAgaM samaMtao surabhiM' / AjoyaNaMtareNaM kareMti devA vicitaM tu // biMddhAI surabhiM jalathalayaM divvakusumanIhAriM / payareMti samaMteNaM dasaddhavaNNaM kusumavAsaM // maNi-kaNa - ramaNa citte cauddisiM toraNe viuviMti / sacchatta- sAlibhaMjiya-mayaraddhaya ciMghasaMThANe // AmiMtara - majjha - bahiM vimANa - joi - bhavaNAhivakayAo / pAgArA tinni bhave rayaNe kaNage ya ragrae ya // 37 25 emAi vihiNA kae samavasaraNe' pugvaddAreNa paviTTho bhayavaM / uvaviTTho siMhAsane / dhammaM vAgaremANo ciTTha / eyAvasare vaddhAvio mae rAyA bhagavao AgamaNeNaM / diNNaM me pAritosiyaM dANaM / tA bho devANuppiyA ! gacchaha tubbhe vi bhagavaMtaM vaMdiuM' ti / tIe vi roratherIe 'uddhasiyaromakUvAe suyaM taM / ciMtiyaM 'tIe - 'jAmi bhagavaMtaM" vaMdAmi / jai nAma evaMvihadullaliyA evaMvihabhattIe bhagavao vaMdagA jaMti, kimaMga puNa ahaM savvadukkhanihANabhUyA na gacchAmi' ci - mocUNa bhikkhamamaNaM gayA puvvovala -: ddhasiMduvArakusumuccayanimittaM aDavIe / gahiyAI siMduvArakusumAI | naIjale " dhauUNa daMDikhaMDaMcale" nibaddhAhaM / tattha (tao ! ) paTTiyA bhagavao pUyaNatthaM samosaraNAbhimuhA / chattAicchataM dUrao caiva paicchaMtI harisabhara nibbharaMgI - 'bhagavao pAe pUjiya vaMdissAmi' - ti ciMtaMtI sakaddamabhUmIe akkhuDiyA, mammapaesaghAeNa gayA paMcattaM / uvavannA sohamme devattAe / to ohiM pauMjai - 'kiM me kayaM ?' / diTTha niyakaDevaraM gahiyapuSpaM / nAyaM - 'eyapaccayameyaM' ti / tao devakiccaM parizvajja Agao bhagavao vaMdaNatthaM / io ya seNio nayarIDa" nIharaMto pecchai taM roranArI kaDevaraM / ciMtiyaM seNieNa - 'nissIlA nivvayA 5 B surahiM / 6 B jala11 B jaLeNa / 12 A 30 1 B baMbhA / 2 B dujaya ikaladeg | 3B paDibohasaraya N / 4 B saMpahAriccha / dharayaM / 7 B samosaraNe / 8 B uddhasiyadeg / 9B aNAe / 10 B bhayavaM / daMDikhaMDacalaM / 13 B nayarAja !
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [5 gAthA varAI kahiM gaya!" -tti pucchissAmi bhagavaMtaM / patto vaMdiya puTTho bhagavaM rorivutaMtaM / bhagavayA vi devo daMsio, sAhio' vuttaMto / pUyApaNihANassa evaM phalaM ti / tA visesao jiNapUyA kAyavva ti // ||rornaari tti gayaM // 6 // gataH pUjAdhikAraH / tadanantaraM vandanavidhimAha - je vaMdaMti jiNiMdaM vaMdaNavihiNA u sammamuvauttA / surasaMghavaMdaNijjA havaMti te viNhudatto vva // 5 // vyAkhyA- 'ye puNyabhAjo 'vandanti jinendram , vandanavidhinA' - paJcadaNDakakamarUpayA, 'samyak - sthAnavarNArthAlambanavizuddhyA, 'upayuktA- tadarpitAntaHkaraNAH, bhAvasAram / te kimityAha - 'surasaMghavandanIyA - devavrAtanamaskaraNIyAH, 'bhavanti viSNudatta iva' / bhAvArthaH kathAnakagamyaH / taccedam - 27. viSNudattakathAnakam - magahAvisae gobaragAme somasammo mAhaNo Asi / somA se bhAriyA / tIse putto viNhudatto' nAma / saDaMgaviU, caukveyavisArao, agnihottAisu mAhaNapasiddhAsu kiriyAsu rao, appANaM bahumaNNamANo, sesaM jagaM taNAhiMto vi lahuyayaraM gaNeto paribbhamai / uvahasai sAvage' - 'ee suddA suddhadANAo sohiM maNNaMte / 'dakSiNAyA dvijaH sthAnaM' - iti na buddhyante / annayA mAsakappavihAreNa viharaMto samAgao tattha dhammadevo nAma sUrI / logo niggao vNdnnvddiyaae| viNhudatto ciMtei - 'logamajjhe te samaNae hayamahie karemi, jeNa ee samaNovAsagA mama bhattiM kareMti' / gao so tattha, Thio purao / bhaNiumADhatto'bho bho ! tumaM kerisaM dhammaM vAgaresi / bhaNiyaM sUriNA- 'ahiMsAsAraM dhammaM vAgaremi' / bhaNiyaM dieNa - 'kiM nu jIvavaheNa hiMsA, sarIravaheNa vA ? / jai jIvavahAo-tA jIvo aNico pAvai / tao jeNa kayaM na so taM bhuMjai, kAragassa vinnaasaao| aha sarIravaheNaM-tA pii-mAINi mayANi DahaMtANaM // tavvaho; tahA muggAINaM kaDevarAI" bhuMjamANANaM sAhUNaM hiMsA pAvaI' / bhaNiyaM guruNA - 'bhadda ! na jIvavahAo, neva" sarIravahAo hiMsA icchijjai / kiM tu jIva-sarIravijojIkaraNeNaM' / emAivayaNavittharaM soUNa paDibuddho, vaMdiya uvaviTTho viNhudatto / bhaNiumADhatto- 'bhaMte ! ko devo tumha ?' / bhaNiyaM guruNA-'sakalo nikalo ya duhA devo / tattha uppADiyadivanANo, devasaMghaparigao, paJcakkhIkayaasesadavvakhetakAlabhAvo, sayaM kayattho vi tahAsahAvattaNao parahiekkarao dhammaM kahei / so bhayavaM vIyarAgo sayalAvattho bhaNNai / jo puNa sayalakammaMsavippamukko suddhajIvasahAvo, 'apANipAdo hyamanograhI te tyAdi veyavayaNapasiddho, so nikalAvattho bhaNNai' / bhaNiyamaNeNa - 'eyameyaM' ti / etthaMtarammi viyalio mohagaMThI, uppADiyaM sammattaM / tao bhaNiyaM" viNhudatteNa- 'dehi me gihatthadhamma' / AroviyA riNA daMsaNapaDimA / sAhio ceiyavaMdaNavihI / jAo sammattasAvago / vaMdai pUiUNa tikkAlaM ceiyAiM vihIe / muddAvinnAsANurUvaM viraei karacaraNAiM / vaNNasamaM "ghosasamaM "kaMThoTThavippamukaM uccarai __ 1 A saabhio| 2 A jinnNdN| 3 B vitthtthdttu| 4 B atthi| 5 B vitthtthdtto| 6 B chaDaMga / 7 B saavgaa| 8 B mnnNti| 9 B vitttthdtto| 10 B ahiNsaadhmm| 11 B kddevraanni| 12 B neya / 13B nAsti pdmidm| 14 BetthNtre| 15A bhnnidN| 16 B nAsti / 17 B kaMcha /
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jinaguNagAnaviSayaka siMhakumArakathAnakam / 39 5 baMdAsutaM / aNusaraha vaMdaNApayANaM atthaM / jiNabiMbAo diTThi maNaM ca annattha na nivesei / akhaliyaM amiliyaM aviccAmeliyaM suttaM vaMdaNAe bhaNato, atthANugameNa bhagavaoM' asAhAraNaguNesu kuNai bahumANaM / puNo puNo evaM bhAvasAraM ceiyavaMdaNAkaraNeNaM vaccai kAlo / pUei sAhUNo / annadANAiNA sammAi sAvage / annayA pUiyajiNabiMbassa, paDikaMtairiyAvahiyassa, thayabhaNaNapuvvaM sakkatthayaM par3hatassa; asAhAraNaguNe' bhagavaMtANaM maNe dhareMtassa; arahaMtaceiyANaM bhaNaMtassa; telokkAsINajiNabiMbANaM purao ThiyajiNabiMbe samANarUvattaNao samArovaM kareMtassa; na hi pamANavaNNAiyaM mokkhakAraNaM, kiM tu asAhAraNaguNAhArataNeNaM savve samANarUva tti saMbhAvayaMtassa; logassujjoyagaraM paDhaMtassa; egassa vi biMbassa purao vaNNapamANAi na vaMdaNAgoyaraM ti samANaguNattaNeNaM usabhAINaM sannivesaM kareMtassa; paJcakkhaM piva saMbhAvayaMtassa; pukkharakharadIvaGkaM bhaNaMtassa; viNayAisayadAreNaM bhagavaMtANaM ceva guNe samukkittayaMtassa; siddhathayaM paDhaMtassa; vaMdaNaphalaM siddhattaM saMbhAvayaMtassa ' ; nANaM jIvAu avvairitaM, tattha ya bhagavao biMbAgAraM avvai - 10 rittaM taM pitakkAliyabhagavaMtAo avvairitaM aNuhavaMtassa; kiM bahuNA - bhagavao biMbAgArassa ya niyavinANassa ya nANaM ca jIvAo avvairitaM; ao eehiM samarasApattimaNuhavaMtassa, jagassa vi vaMdaNIyatamattaNo saMpADayaMtassa; jao titthayarANaM na biMbeNa ya avvairittaM acANamaNuhavai, bhagavao biMbANi ya jagavaMdaNIyANi ceva, tehiMto avvairitto so vi taha cciyatti - evaM ca pavaDDumANeNa bhAveNa ciivaMdaNaM kareMtassa viDudattassa' Agao AuyabaMdhasamao / baddhaM devAuyaM / kAleNa ahAukkhapaNa mao, uvavanno aruNodaya vimANasAmI / ao jAo savvassa vi tavvimANavAsi devadevisaMghassa vaMdaNijjo ci / ao vaMdaNAe evaMvihaphalavivAgaM' dahUNa anneNa vi evaM jiNabiMbavaMdaNA kAyavvati / pAraMpareNa mokkho tamphalaM ti / // viNDudattakathAnakaM samAptam // 7 // gAyaMti je jiNANaM guNaniyaraM bhAvasuddhisaMjaNagaM / te gijjati surehiM sIhakumAro vva suraloe // 6 // CONG vyAkhyA - ' gAyanti' viziSTagItabandhena, 'ye' kecana, 'jinAnAM ' - sarva vidAm, 'guNAnAM' - jJAnAdInAM 'nikaraM ' - saMghAtaM 'bhAvazuddhisaMjanakaM' - cittanairmalyakArakam, 'te' darzanaprabhAvakatvenApareSAM mArge buddhijanakatvena pUrvopAttA gAyanA 'gIyante suraiH' - devaiH, 'siMhakumAravat suraloke' gatA iti zeSaH / iti / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH / taccedam - 1 B bhagavaMto / 2 A asAhAraNeNa / 3 A viNIyAi / 4 B bhAvayaMtassa / 5 B vitthayareNa tabbiMbeNa ya avvairittaM / 6A vitta 7 B evaM vivAgaM / 8 B uvayAi / 8. siMhakumArakathAnakam / bahudivasavaNNaNijjaM kusatthalaM nAma nayaraM / tattha ya rAyalakkhaNa saMpaNNo kusumaseharo rAyA / tassa ya adhariyagorIsohaggA paumasirI nAma bhAriyA / sAya puttakae paritappai gADhaM / pucchara jANae, bhayai jogiNIo, pUei nayaradevayAo, uvayAei kuladevayaM, piyai mUlIo, na ya jAyai se putto / annayA putaasaMpattIe niviNNA niyajIviyassa / putto vA hoi marAmi vA niccharaNaM - ti maNeNa kaya- 20 20 25
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikata-kathAkozaprakaraNe [ 6 gAthA nicchayA ThiyA kuladevayAe sIhiNInAmAe pADicaraNa / gayaM sattarataM / vArei rAyA amaJcAdao - 'na najai pamattAo devayAo kiM karei, annasthagayAo vA kahiMci hoti / tA kimaNeNa akaMDavihareNa / bhaNiyaM devIe tui thaNo va aha ei khIramannA gaI na jaM asthi / thIvajjhA devIe puttaM vA dei kiM bahuNA // 6 aTThamadige AgayA aDDarate devayA / maNiyamaNAe- 'halA kimeyaM / bhaNiyaM devIe - 'na nAhisi jaM evaM ? / bhaNiyaM devayAe- 'bhaiNi ! sajAI esA' / bhaNiyaM devIe - 'sAmiNi! tumaM pi uvahasasu / asamattapaiNNA jai jiyaMti uvahasai sAmi tA logo / aMgIkayamaraNeNaM uvahAsapayaM kimeyANaM // bhaNivaM devayAe - 'kiM bhaNasi tumaM suyaNu ? / devIe bhaNiyA- 'putaM desu, ahavA pANe paDicchasu / devakAe bhaNiyaM- 'na pasavaMti deSayAo, kuo me putto' / devIe bhnniyN|| 'vArijaMtAe vi mae paDivaNNamiNaM tu savvaloeNa / tA appattasuyAe sAmiNi! jIyaM pi me natthi // dujnnjnnhsiykddkkhkhggvicchinnhiyysaaraae| kiM jIviyamavisissai sAmiNi pANA paDicchAhi // bhaNiyaM devayAe- 'putti ! uThehi, hohI te putto' / bhaNiyaM paumasirIe- 'asthi evaM jaM bhagavaI bhaNai / kiM tu logAvahAsamIyA haM, tA devi! logapaJcakkhaM patte ThiccA uTThAvehi mamaM' ti / paDivannamimAe / jAva sUrUggame atthANagayassa ranno kumArIpatte ThiyAe uvaThThAviyA devI / ANaMdio raayaa| 15 kayadevapUSA jimiyA / jAva, kameNa samAhUo gabbho / dicho ya tIe rayaNIe sIho suvinne| siTTho paDibuddhAe suviNo ranno / teNa vi bhaNiyaM - 'sIhavikkamo te puto bhavissai' / bhaNiyaM devIe- 'avitahameSaM vayaNaM hou' / baddho uttarijaMcale sauNagaMThI / ThiyA suviNayajAgariyAe, gurudevayakahAhi jAva parivaDDai gabbho, jAo punnesu diyahesu / vaddhAvio rAyA dAsaceDIe / diNNaM se pAritosiyaM / karya vaddhAvaNayaM / bArasAhe aikkaMte kayaM devayAsuviSANurUvaM sIhakumAro ti se nAmaM / jAo kameNa aTTha20 vaarisio| samappio lehAyariyassa / gahiyAo klaao| sohaNadiNe ANIo gehe / diNaM pAritosiyaM uvajjhAyassa / bhaNiyaM rannA- 'putta ! kattha te payariso?' / bhaNiyaM sIheNa- 'devapAyapasAeNaM savvAsu vi; kiM tu viseso gaMdhavvakalAe' / bhaNiyaM rannA - 'tAtaM ciya sAhesu' / 'jaM devo ANavei' / maNiumADhatto sIhakumAro-'sAya ! tisamujhaNaM gaMdhavvaM / taM jahA-taMtisamutthaM, veNusamutthaM, maNuyasamutthaM ca / tatva taMtisamutthaM vINA-tisarI-sAraMmiyAiaNegavihaM, maNuyajAINa hiyae viyaMbhamANo rAgo maMdrAi23 bheyao taMtIe koNayacchivaNAivaseNaM samuppajai / evaM vaMse vi / tattha vINAe nAlasuddhI sallavajjaNeNaM, tuMbayasuddhI vaTTa samacauraMsaM ityAdinA, taMtisuddhI valiyohAruavalavajjiyavAlasaNasuttaviroho ya / evaM sAraMgiyAisu vi / veNusuddhI vaDhaM aNubbhasukkaM akIDakhaiyamityAdi / ahavA- tAya ! lakkhavittharAiM satthAiM, kittiyAiM bhaNAmi / maNuyabhavaM puNa - nAikiso, athUlo, muhagalarogavajio, ahavA savvahA nIrogo, pamuio, jovaNe vaTTamANo, tilatila-gula-kummAsAibhoyaNavivajjago mahu-sakkarummIsa payapAI 30 taMbolavisuddhamuho jo riso isthI vA, tassa payattaperio mAmIo vAU samucchalai / so ya ure visthinno kaMThe saMvaTTio' muddhANaM haNaMto muhe saMcaraMto tAlauTThajIhAdataparAvaktvaseNaM vaNNAiM saMjaNaMto nAdaM jaNei tAra-maMdrAibheyaM / so ya nAdo ThANAivaseNaM sattahA sarabheeNaM bhijai / te ya sarA sAmaNNavisesameeNaM" nirUvijjaMtA, tato gAmA havaMti / tesu vi" saresu gAmesu ya purisapayattavaseNaM egavIsaM 1 Buvahasau mA taM logo| 2 B kaalenn| 3 B mNdraav| 4A vi| 5B degskkrmiis| 6 B vicchitto| 7 B sNvddio| 8A hrNto| 9A degpraavttnnennN| 10 Bamhaa| 11 AdegruuvennN| 12 A.y| .
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkyA ] jinaguNagAnaviSayaka siMhakumArakathAnakam | 41 mucchaNAo bhavaMti / tesu ya saresu bAyAlIsaM rAgA samuppajjaMti' / tesu ya rAgesu duhA gIyaM uppajjai / taM jahA - AgamiyaM desiyaM ca / tatthAgamiyaM satta sIgaDA satta bhANiyAo' bhANayaduMbiliyAo ya / tattha desiyaM ca - elA-maTThiya- duvaI bheyamaNegavihaM kAleNAhijjiyaM / tA ya kAleNa bhaNiuM tIrai / tammi -3 thuI niMdA ya pa / na ya sajjaNamuhAo niMdA niggacchai / thuI puNa duvihA - saMtaguNukkittaNarUvA, asaMtaguNukkittaNarUvA / tattha nAsaMtaguNe saccapaiNNo samullavai, musAvAittapasaMgAo / saMtA vi duhA sAhAraNA, asAhAraNA ya / tattha je sAhAraNA te samANesu vA hINesu jaNesu saMbhavaMti / te vi suppurisANaM na thuigoyara tti | asAhAraNA puNa je aNNesiM na saMbhavaMti, uttamapurisANaM ceva saMbhavaMti / bahugo ya jaNo rAgaddosapANAivAyAisa vaTTamANo dIsaha / ao eyaguNa vaNNaNaM na asAhAraNaguNavisayaM ti / kiM tu eesiM paDivakkho vIyarAgi tti mAiyA / te ya na maNussametANaM, kiM tu devajAIyANaM kesiMci / tA tAo vAharAveu pAsaMDiNo, pucchau tesiM dhammaM devavisese ya; jeNa asAhAraNaguNassa 19 devarasa guNanibaddhaM gIyaM gAiUNa tAyassa gIyakalApagarisaM desemi' / rannA bhaNiyaM - ' evaM karemi ' / dAvio paDahago, jahA - 'bho bho ! savvapAsaMDiNo ! rAyA dhammaM suNei / Agacchaha savve, niyadhammaM sAheha' / samAgayA pAsaMDiNo / dAviyAI AsaNAraM / nisaNNA, pUiyA taMbolAiNA / bhaNiyA - 'niya - niyadhammaM kameNa sAheha' / tatthegeNa choDiyaM potthayaM, vAiumADhatto - - parihAsavasaNakaTTaNakarakamalanihittaacchijuyalassa / rudassa taiyanayaNaM pAvaiparicuMbiyaM namaha || bhaNiyaM kumAreNa - iyarajaNo iva devo itthIjaNasaMgao jayA ramai / tA kaha iyarajaNo iva vaMdijjara siTThaloeNa // tA alameteNa / anno koi' bhaNau / anno bhaNiumAdatto - girinaisamuddakANaNagAmAgaranagarasaMgayA vasuhA / udarammi jassa nivasai taM devaM namaha bhattIe // bhaNiyaM sIheNa - huM huM na juttameyaM dharaNI udaraTThiyA jayA jassa / tA rahavaro sayaM vA kattha Thio vAhayamiNaM tA // anneNa bhaNiyaM - saMhAra - siTThi- sattA payAvaI jo karei vissassa / taM namiuM baMbhANaM bhaNAmi tattaM nisAmeha || sIheNa bhaNiyaM - avaropparaM virujjhai na kayAi aNelisaM jagaM vayaNaM / saMhAra - siTThikaraNe baMbhassa imaM na ciMteha // avareNa potthayamucchoDiuM bhaNiyaM - avaharai bhayaM tuTTho ruTTho taM dei jo tamAiccaM / namiuM bhaNAmi tattaM egaggamaNA nisAmeha // bhaNiyaM sIheNa - rUsaha tUsai devo amhAhiMto visissa keNa / tA alamimiNA annaM bhaNasu tao bhaNiyamegeNa // 1 A uppajaMti / 2 B samuppaja / SA dekhijaM / 7 B kovi / 8 B tassa / ka0 6 4 B bhANio / 5 A guNANadeg / 6 B eNa 15 20 25 30
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 _ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [6 gAthA mAiMdajAlasuviNayauvalaMbhasamaM jayaM' imaM savvaM / jo bhaNai taM namaMsiya sugayaM tattAI vocchAmi // bhaNiyaM kumAreNa - jai savvamasaMtamidaM mAiMdasamaM jayaM ti tA kassa / ko vA kiM vA sAhai vayaNamiNaM juttiparihariyaM // 5 aNNo saMpayaM bhaNau / paDihAreNa bhaNiyaM - 'ettiyA ceva ee / tA uThUha, gacchaha saTThANaM' / gayA vilakkhIhUyA / bhaNiyaM sIheNa- 'ettiyA ceva kiM ee hvNti| bhaNiyaM paDihAreNa - 'anne vi seyaMbarasAhuNo atthi', te ya payattavAhariyA' tti / bhaNiyaM rannA- 'paDihAra ! tumaM gaccha, viNaeNa vAharAhi' / gao paDihAro / viNaeNa samAsyA samagganayakusalA, vAyaladdhisaMpaNNA, amiyateyariNo paviralasahAyA gayA rAyakulaM / abbhuTThiyA parisAe, dinnamAsaNaM, vaMdiyA rAyAihiM / taMbolaM dAumujao rAyA / 10 bhaNiyaM sUriNA- 'mahArAya ! rAgaMgaM taMbolo na kappai baMbhayArINaM / anyairapyuktam - brahmacAriyatInAM ca vidhavAnAM ca yoSitAm / tAmbUlabhakSaNaM viprA gomAMsAna viziSyate // tuTTho rAyA bhaNai - 'evameyaM bhaMte !' / kumAreNAvi maggANusArittaNao uppADiyaM nisaggasammaiMsaNaM / bhaNiyaM rannA'ko devo ko dhammo sAhaha, amhANa dukkhataviyANaM / saMsArasamutthANaM dukkhANaM hoja jaha aMto' // bhaNiyaM sUriNA- gayarAgadosamoho savvannU sayalajIvalogassa / egaMtahiyaM bhAsai so devo naravara jayammi // uvayAravayAresuM na ya so vaTTai sayAvi' loyANaM / vijo va hiyaM patthaM uvaisai jaNANa naranAha // jo taM karei vayaNaM jAyai bhavarogavajio sAhU / vejakiriyA va jAyai vivajae tapphalA ceva // evaMviho hu devo tavvayaNaM savvaloyahiyayannU / siddhaMto takkiriyA vihipaDisehANugo dhammo // kAragabheyA so puNa" dhammo duviho jaINa savANaM / khaMtAIo paDhamo bIo u aNuvvayAIo // emAi desaNAi paDibohiyA guruNA / gahiyAI sammattamUlAiM aNuvvayAiM / paripAleMti" sAvagadhamma / tao so sIhakumAro parAe saddhAe saMvegasAraM parANa vi saMvegaM jaNayaMto, asAhAraNe jiNaguNe gAyai / tatto ya paresiM dhamme ucchAhaM jaNei / IsaNapahAvaNA ya" hoi / taM jahA saMsArasamuddagatabhavikauddharaNA, kaamkohmaaymohmicchttavhrnnaa| 30 esiM kari gAyai rAyasIha kumArA, vIra tuha pAyavirahi sayala aMdhArA / - esiM kari gAyai rAyasIha kumArA / __ 1 B jgN| 2 B saMti / 3 B abhytey| 4 B degujjuo| 5 B sayA hi| 6 A vijAyai / 7 B tpphlN| 8 B vi / 9 B hiyytthN| 10 B kAraNakajjavayArA dhmmo| 11B parivAliMti / 12 'ya' nAsti BI
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinaguNagAna viSayaka siMha kumArakathAnakam / devasuramaNuyasivasaMpayatarukaMdA 2, narayaduhatiriyabhavasaMtativicchedA / - esiM kari0, ityAdi / vyAkhyA ] sammattanANacaraNatava viriyavarajANA 2, saMsAragatabhavika dinalesasamuttaraNA / - esiM kari0, ityAdi / asesasaMsayatarukaMdakuThArA 2, vivihaguNarayaNa saMpuNNabhaMDArA / - esiM kari gAyai0, ityAdi / uppadikAbaMdhaH // // evaM sAvagadhammamaNupAlayaMtANaM vaccaMti vAsarA / ito ya gayaure saMkho rAyA / baMdhumaI se mahAdevI / tIse dhUyA savvakalAkusalA jakkhakannagA iva ukkaTTharUvA jAyA samAraddhajovvaNAraMbhA / sA ya savvAlaMkAravibhUsiyA jaNaNIe pesiyA piuNo pAyavaMdiyA sukumAliyA nAma / nivesiyA saMkheNa 10 ucchaMge / bhaNiyA ya - 'putti ! varajoggA saMpayaM tumaM, tA jamicchasi tassa varemi' / bhaNiyaM sukumAliyAe - bhAviyajiNavayaNANaM visayasuhaM visasamaggalaM tAya ! / sAhINaaNAbAhe mokkhasuhe tANa paDibaMdho // jaM visayavirattANaM sokkhaM sajjhAyabhAviyamaINaM / taM muNai muNivaro ciya aNuhavau na uNa aNNo vi // 1 apparikammiya dehA navari na joggA imAe vatthAe / teNa visadiTTabhoyaNasame vi visara na niyamemi // tattha ya mai aNurato dakkhiNNamahoyahI viyaDDo ya / navajovaNo surUvo guNunnao cAi bhogI ya // aNuracapariyaNo micavacchalo raiviyakkhaNo suhao / jai navari tAya ! bhattA hojjA, bhuMjAmi tA bhoe // jaM tAya ! gohamete paDibaddhA bahusavattimajjhammi / na ya gihi na ya pavvaiyA appaM kaha appaNA duhimo || bhaNiyaM saMkheNa - dhannANa putti kANaI pavvajjA hoi puvvakammehiM / jaM visamA visayagaI viraIrayaNaM balA haNai // eyAvasare kusatthalapurAgaraNa paDhiyaM avasarannuNA rAmabhaTTeNa - sayalakalAkalAva suviyaDDu piyaMvaya vAyasArau, ruvaM kusumavANu raisuMdaru kAmiNihiyayacorau / pasaraha dasadisAsu anivAriu jassa guNohu nimmalo, sahakumAra keNa uvamija so jaNadANavacchalo // 43 jadda hojja vayaNalakkhaM vayaNe jIhA sahassamekkekke / jIvai varisasahassaM so vaNNai jai guNe tassa // nayare kusatthalammI rAyarisI kusumaseharo nAma / tassa suo narapuMgava sIhakumAro jae payaDo // bhaNiyaM saMkheNa - 'imA sukumAliyA tassa uciyA dijjai / kiM tu so sAvago nava cina ANAmo* / bhaNiyaM bhaTTeNa - iMdahAsuM viyarai daMsaNaNANAI guNagaNo tassa / naravara ! aNaNNasarisA bhattI jiNasAsaNe tassa // 1 B caupaikAbandhaH / 2 B pAlitANaM / 3A kiM vAyAyaDau tava / 4 B yANAmo / 5 bhaNiyaM rannA - ' are ko eriso sIhakumAro, kiM vAyADaMbaro Na tava bhaNie hohI ?, bhaNasu' | 26 bhaNiyaM bhaTTeNa - 15 20 20
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [6 gAyA ___ sammANio dANAiNA bhaTTo / pesiyA' pahANAmaccA / tattha gao bhaTTo vi saha tehiM / saMpattA kAleNa kusatthalae / aggao gaMtUNa paDhiyaM bhaTTeNa-raNNo sIhakumArassa ya purao diTuM deva ! kiM pi accherau~ tihuyaNacojakArayaM, ___ itthI rayaNu etthu dulaho vasumuNigaNahiyayahArayaM / uvvasi raMbha lacchi satilottima acchara gauri dovaI', naravara ! tIi pAi paDibaddhA agghU na kAvi pAvai // tA tIe kumAro naravariMda ! joggo varo na anno ti / aNusariso saMjogo sIhakumArassa eyAe / tadanaMtarameva AgayA saMkhasaMtiyA amaccA / dAviyAI AsaNAI / saMmANiyA taMbolAiNA / puTThA kusalapauttiM / etthaMtarammi tANaM majjhAo egeNa khuyaM, bhaNiyaM- namo arahaMtANaM ti / bhaNiyaM rannA10"kiM tubbhe sAvagA' / bhaNiyaM vidureNa- 'evaM' / bhiNiyaM rannA- 'saMkho vi kiM sAvago ? / teNa bhaNiyaM- 'bADhaM sAvago / bhaNiyaM raNNA- 'kerisaM tassa dhammANuTThANaM nivvahai ? / bhaNiyaM vidurAmacceNa - tattha titthanAhakallANagadiNAgamaNe vigAle ghosijai" - "kalle pahAyAe rayaNIe mA koI" egidiyAINaM vavarovaNaM kareu, kodAlalaMgalAihiM puDhavIe; arahaTTa-ussiMcaNAihiM AukAyassa; davadANaivAhapAgAraMbhAisu teukAyassa; lohadhavaNayAihi vAukAyassa, vaNachiMdaNAihiM vaNassaikAyassa; sippisaMkhamgahajalgAdANAihiM beiMdiyANaM; maMkuNajUyAgahaNAihiM teiMdiyANaM; mahugaDDara gahaNAihiM cauri15 diyANaM; AheDaeNa sUyarAINaM; vaggurAkUDAihiM mayAINaM; aNNaM pi evamAisavvajIvANaM hiMsaNaM jo kAhI so mahAdaMDAriho ti"- evamamAriM ghosAviya cAragAramoyaNaM kAUNa tao paJcUse balavAuyaM sahAveha / bhaNai-cauraMgiNiM seNaM pauNI karehi / tao dijaMti sAravaTThAI karivaresu, vilasati te ya jahArihaM / tao ya jayamaMgale samArohai rAyA saha devIhiM hatthikhaMdhe / aMtarAsaNaTThANe nibajjhai phalayaM / sArava TThamajhe ThAvijjai jahAvihiviraiyaNhANapUyovayAraM mahArihaM jiNabiMbaM / rAyA chattaM gahAya tassa piTThau 20 ThAi, devIo siyacAmare gahAya, ubhao pAsesu ThAyati / puttA dhUvAiyaM Dahati / vINAveNumuiMgapaNavAiyaM vAeMti / phalage hiThiyA" niuttA naccai vilAsiNI / sesasAmaMtA samAruhaMti annakarivaresu / ubhao pAsesu vAruyAo, tAsu samAruhaMti pecchaNagAiM / vAijati turAI, vagaMti caTTA, par3hati bhaTTA, maMtamuccAriti vippA, gAyati "pANapaMtIo samucchalai piTThAvayarao avaropparaM vAravilAsiNi juvANaehiM khippaMto / ukkuTTiyasIhanAyaM karemANA paharaMti paropparaM purao piTThao ya assArUDhA - juvANA / kuMkuMmamayanAhisaMgayajAlasiMgaehiM jayajayA biMti pariNayavayA / evaM viharato disAo nIharai rAyamaggeNaM jiNagehAo / viyarai hathiNAure tiya-caukka-caccarAisu / agdhijjaI paDigehaM paDimAo / pUijaMti pai AvaNavaNiehiM / evaM sabAhirabbhaMtaraM nayaramAhiMDiya Agacchaha jiNAyayaNe / tao rAyA gAyaMtIhiM vilAsiNIhiM, vajaMtehiM paMcahiM mahAsaddehiM, loNaM jalaM ArattiyaM ca 1 B pesiyA mccaa| 2 B tesiN| 3 B nAsti 'dev'| 4 B accherN| 5 A etthii| 6 A ettha / 7A devi| 8 A aggh| 9 B tynnNtr| 10 Bsmaagyaa| +-+ etadantargatA paMktiH patitA B Adarza / 11 B ghosaaviji| 12 B kovi| 13 A paagaaisu| 14 BdhammiNAi vaau| 15 B dattakuhADagAi vaNapphai / 16 B gNddr| 17 A phalage tthiyaa| 18 B nAsti padamidam / 19 B mggNti| 20 A paannN| 1-1 etadantargataH pAThaH patitaH A Adarza / 21 B nAsti padamidam / 22 B acijati / 23 A pUijai / 24 B aagcchti| .
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jinaguNagAna viSayaka - siMhakumArakathAnakam / 45 uttAreha / tao ceiyAlae paDimaM' kA (ThA ) UNa vaMdiya ceie rAyA sapariyaNo niyagehamAgacchai / tao sIhadAre kIraMti pavesa maMgallAI / paviralasAvayaparivAro rAyA posahasAlAe pavisai / devIo niyayAe posahasAlAe posahaM kariti / tato lakkhaNachaMdAlaMkArAinimmAyA suviNicchiya jiNavayaNacariyA susAvayA jiNacariyapaDibAI potthayAI gahAya' pavisaMti / evaM devINa vi posahasAlAe susAviyAo ajiyAo vA patthara vAeMti / rAyA vi ummukkamaNibhUsaNo sirivaNNipaTTovaviTTho muhavattiya thaiya-: muhakuharo, savvattha takkAlaM nirabhissaMgo niuttapurisaparivAliyaparikaro tAva suNei jAva veyAliyaM / tA samvehiM posa hisAvagehiM saha karei AvassayaM / tAhe sajjhAyaM kAUNa gurudevadhamma kahAsu suiraM acchiUNa baMbhaceraposaharao suvai sirivaNipaTTe nirAvaraNo / pahAe ya tUraraveNaM paDibuddho, ravidaMsao posaha pAtA, kayasoo devavaMdaNAiyaM kAuM atthANamaMDave nisIyai / kayAe logajattAe, 'sUyAro viSNave - 'deva ! bhoyaNakAlo' / tao uTThittA majjai, ceiyapUyaM kAuM vaMdara ceiyAiM / pahANamaMtI ya sAhuNo vAharai / ete daddUNa sAhuNo rAyA sIhaduvAraM jAva abhimuhamAgacchai / vaMdittA piTThao laggaha, jAva uciyamaMDave ThAyaMti / AsaNe dAvei, vaMdai, paDilA bhettA puNo vaMdai / sIhaduvAraM jAva aNuyaMcai / vaMditA niyattai / evaM ajjiyAo vi / tAhe sussAvagehiM pariyario dAiya DiMDimaghosaNApurassaraM taDiyakappaDiyAINa' bhuMjai / bhuMjittA' jiNasAhuguNakahAe thevavelaM acchiUNa rAyA sejjAe ThAi / sAvagA vi sa gacchaMti / eso tassa dhammANuTThANavihI' / bhaNiyaM kusumasehararaNNA sIheNa ya - sohaNamaNuTThANaM mahAbhAgassa suddhaM mANusajammaM jI viyaphalaM ca / bhaNiyaM raNNA - 'aho ! evaMvihasAhammieNa saha jai' pIti" hojja' tti / bhaNiyaM vidureNa - 'deva ! eyarasa ceva aTThassa kAraNe vayamAgayA' / bhaNiyaM rannA - 'kahaM ?' / bhaNiyaM vidureNa - devapAyANaM tAva kumAro supasiddhaguNo ceva / evaM amha sAmiNo saMkhassa raNNo dhUyA atthi sukumAliyA nAma / baMdhumaIe mahAdevIe attayA " | kerisA ? - avi ya - 1 B paDimAo / 2 B gahAya susAhuNo susAvayA vA pavisaMti / 5 B paDilA hittA / 5 B dAviyadeg / 6 B kappaDiyANaM / 7 A 'jai' / 10 B pII havijjatti / 11 B attiyA / 12 B mittAhe / 15 A 16 A kamalo vva / 17 B viva / 20 B kumAraTThAe / 21 Bari 22 B nariMda / mAi taralattamuvagayAiM avaMgapAehiM jonhadhavalAI / pisuNA iva kannaMtaM nicaM pattAiM nayaNAI || paDivajjai lAyaNNaM vayaNaM alayAvalIe pariyariyaM / kamalaM va chappayAvalipariyariyaM sUraudayammi | 1 IsIsi unnayA se paoharA hArarayaNamAlAhiM / uTTaMta nirujjhatI suhaDo" va raNaMgaNe tehiM // vittharai niyaMbaM jAhi" tIe parihAi " jaDharamettAhe / ahimANAhINassa u pavittharaM tAI" dahUNaM // paricahauM piva jaDharaM nivAsauvAsiya va kasiNa tti / uGkaM parisappatI saMjAyA romarAI se | saralatamuvagayAhiM nahaMgulIhiM mahAbhirAmAhiM / calaNA vi tIe naravara viyasiyakamala" vva sohaMti // deva ! macchIe vilolaloyaNe tihuyaNe na so jassa / na haraMti maNaM mocUNa jiNavaraM sAhuNo taha ya // sA gIya- naTTakusalA pattacchejjAikammasu viyaDDhA / vijjAguNehiM naravara ! sarassaI ceva" paccakkhA || dhammakaraNe" naravara ! iyarajaNeNaM na jAu se uvamA / jujjai na ceva bhaNiuM ajjAo motuM na hu annA // tA deva ! tI kaNNA " AgayA sIhakumaradANaTThA" / iya" jai juttaM jANaha kumarassa varijjau to " sA // 30 3 B muhaputtiyA Thaiya / 4 B sUvayAro / bhuMjAvittA / 8 A deg phalaM ti / 9A nAsti suhaDu vva / 13 A jAhe / 14 B jaThara18B kaje / 19 B kaje samAgayA / 10 15 20 25
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 6 gAthA bhaNiyaM rannA - 'sAhammiyANurAgamuvvahaMtANaM juttameyamevamamhANaM / laggaM nirUviya deha' tti / nivi laggaM / tao' devayANupurao ghosiyametehiM davbhahatthagaehiM jalaM hatthe detehiM - "esA mahArAyAhirAyasaMkhadhUyA baMdhumaIe mahAdevIe attiyA sukumAliyA nAma sIhakumArassa diNNA " / kayaM vaddhAvaNayaM / bhaNiyaM kusumasehareNa - 'je ete aMtararAyANo te savve mama daMDaM vahaMti / na ya sIho tANa pAugo / tahAvi eso aIvadulahalaMbhao, ao amha hiyayaM na tareha * annattha vaJcatassa / tA' iheva samAgacchau dAriyA' / bhaNiyaM vidureNa - 'mA devo evaM bhaNau / sIhakumAraguNagaNassa ummAhio saMkho mahArAo / tattha vaccau kumAro / jAva niyagA bhUmI tAva niruvaddavameva, parato amhaccayaM dalamAgamissaha / na kiMci dUsaNaM saMpajjissai' / bhaNiyamamaccehiM - 'deva ! vaccau kumAro, amhe vi devAseNa kumAreNa saha missAma / ko kumArassa jae paDimallo' / paDissuyaM rannA / nirUviyaM vivAhalaggaM / nirUviyaM patthA - 10 NadiNaM / gahiyA sauNA / mahayA vicchaDDeNa payaTTo kumAro / avi ya - 46 15 pakkalapAikkavimukkapokkasaMruddhajaNasuIvivaro / rahanemighaNaghaNAravapaDirava khubbhaMta' kariniyaro // karipAyapAyakaMpiyamahivIDhacalaMtasayalaseloho / varaturayakharakhurukkhayakhoNirayAUriya diyaMto // asisattikuMtasavvalasaM kaMtatavaMtataraNipaDibiMbo / saMbhaMtamahIyala ucchalaMta peraMta jalahijalo || karighaMTArahaghaNaghaNapakkalapAikapokkatUrakho / bahirei joisANaM devANa vi tattha' suivivaraM // patto kameNa gayaure, vaddhAvio saMkho / nIhario annogaiyAe, kayA uciyapaDivattI / dAvio AvAsoM / samAdattA aMgamaddayA saMvAhaNAikamme kumArAINaM / majjiyA jahAvihIe / kayakAyavvA nisannA paDimaMDave / etthaMtare samAgayA muddiyA paMcaulapariyariyA rasavaI / nivesio paDivakkhao / bhutuTThie tami ajAviyAre niviTTho sIho sapariyaNo / uvaTThAvio cakoro / bhutto jahAvihIe / AyaMtA suibhUyA sannisannA taduttaramaMDave / uvaNIyaM vilevaNAiyaM paMcasogaMdhiyaM taMbolaM ca / samAdattaM pecchaNayaM / 20: aiviyaDDA naTTiyA / dAviyA jahAvasaraM causaTTI hatthayA / saTTANesu kayA cauro bhUbhaMgA / evaM acchi tArAkavolanA sAharapaoharacalaNAibhAvA tesu tesu ThANesu / kumAro vi uvautto ciMte / ciMtiyamaNAe - kumAraparicchaNatthaM karemi vivajjayaM / kao kavolabhaMge vivajjao tArAbhaMge" ya | ciMtiyaM sIheNa - puvvaM satyabhaNiyA bhaMgA kayA imAe, saMpayaM vivajjao dIsai / tA kiM khaliyA ?, uyAhu" eso vi vihI katthai nibaddho ? tti pucchAmi / nivAriyA AojjiyA / vacchie " ! kuo tumAe esa bhaMgaMtaro ahIo ?, 26. satthAbhippAeNa vivajjao / darahasiyaM kAUNa bhaNiyamaNAe - 'deva ! bharahe bhaNiyaM' / bhaNiyaM sIheNa - 'bho mA evaM bhaNa, jao suttao vivaraNaoya bharahaM mama kaMThoTTaM / bhaNiyamaNAe - 'tA maNNe cukkA bhavissAmi' / kumAreNa - ' evaM pi hojjA, amha parikkhA " vA hojjA' / bhaNiyamaNAe - 'devo jANai' / etthaMtare samAgayA ranno sammayA viyaDasAvagA inbhAINaM puttA / niveiyA duvArapAleNa / vAriyaM pecchaNayaM / pavesiyA sammANiyA uciyapaDivattIe / bhaNiyA sIhakumAreNa - 'sAvagANa keriso dhammo ?' | bhaNiyaM 30 tANa majjhe ekkeNa paTubuddhiNA rAmAbhihANeNa - ' kumAra ! dhammo puNNaM, uyAhu" sahAvo nevatthAi - rUvo vA ?, kiM dhammaM pucchasi ?' / darahasiyaM kAUNa bhaNiyaM sIheNa - 'tivihaM pi sAhesu' / bhaNiyaM rAmeNa - 'sAyapuMveyaraihAsadevAuyAisuhAo kammapagaDIo dhammo tti vA punnaM ti vA egaTThA / aha 1 Bar 6 B laggaMti / 10 B bhaMgo ya / 2 B gahiehiM / 7 A khubvaMtakara | 11 A uvAhu | 3 B eso ya eka dullaha / 4 A bharei / 5 B tA dAriyA ihAgacchau / 8A saMtatta / 9B nUNa + etadantargataH pAThaH patitaH A Adarze / 12 B vacche / 13 B parikkhaNaM / 14 A uvAhu |
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jinaguNagAnaviSayaka-siMhakumArakathAnakam / 47 sahAvo, tA uvasama-saMvega-nivveya-aNukaMpA-atthittaM (kaM) ti / aha nevatthAio, tadA vikiyavayaNaparihAro, vikiyavesaparihAro, nikAraNaM paragharapavesapariccAgo, kIDAparivajjaNaM' / bhaNiyaM sIheNa- 'vayaniyamAio dhammo sAvayANa keriso?' / bhaNiyaM rAmeNa - 'sammattamUlAI duvAlasavayAI / tattha sammamicchApoggalANaM jIvapaesesu annonnANugayANaM jIveNa saha samarasIbhAvAto tattaruIbhUyassa' jIvassa vivajjAsakArayANaM khaovasamovasamakhayAo jIvassa jaM niyasahAvAvibbhAvaNaM taM sammattaM / ettha ya saMkA- 5 iyA aIyArA paMca' / bhaNiyaM sIheNa___ avivajjAso sammattamo u saMkAdao vivajjAso / tA kaha aiyAro so bhaNAi mUlaM na jaM tesu // kaha najjai annattha u bhaNai imo uvasamAiliMgehiM / bArasa aTThaya udae bhaNai kasAyA gihatthANaM // __ AillakasAyANaM katto najaMti jaM ime paDhamA* / tA kaha tesi uvasamo bhaNai imo paDhamayakkasAyANaM / iha uvasamo tti gammo bhaNati tao so kahaM neo / / to bhaNai rAmasaGlo paDhamakasAyANa uvasamo eso / aNNAvamANiyANa vi tattaIe na ja kovo // dahUNa pANinivahaM bhIme bhavasAyarammi dukkhattaM / avisesaoNukaMpa karei bharahassa kahameyaM / / rAmo bhaNei naravara ! avisesapayatthato na doso ttha / jaM sattumAi buddhIvigappiyA nANukaMpittha / / iccAi sakkahAe acchiUNa uTThiyA sAvagA / eyAe vihIe vaccaMti diNANi, jAva kameNa AgayaM / / laggaM / pariNIyA mahayA vicchaDDaNa sukumAliyA sIhakumAreNa / kayaM vaddhAvaNayaM / dinnaM karituragAiyaM saMkhaNa sIhassa / kayA savvesiM uciyapaDivattI / Thio kaivi diNANi / jAyA avaropparaM pII sukumAliyAe sIhassa ya / saMkharAyANuNNAo samAgao niyanayare saha sukumAliyAe, pavesio vihiNA ya / ThAvio puDho pAsAe / evaM visayasuhamaNuhavaMtANaM volINo koI kAlo / paidiNaM ca ceiyapUyaM kAUNa vaMditA bhattIe gAyai jiNaguNe / aNNayA samAgayA caunANiNo vijayadevasUriNo / vaddhA- 20 vio rAyA, kumAro ya / niggao saparivaro kusumasehararAyA kumAro ya vaMdaNavaDiyAe / vihiNA paviTThA oggahe / tipayAhiNI kAUNa, vaMdiya, niviTThA saTThANesu / patthuyA dhammadesaNA / jahAvasaraM nAUNa bhaNiyaM sIheNa - 'bhayavaM ! gADhANurAgavisayA esA sukumAliyA / tA kimatthi koi eyAe saha bhavaMtarasiNeho ?' / bhaNiyaM sUriNA- asthi, suNesu vaiyaraM___ iheva bhArahe vAse kosaMbIe nayarIe sAlivAhaNo rAyA / piyaMvaI se mahAdevI / tIe jiTTho putto 25 tosalI nAmA / so ummukkabAlabhAvo ukkiTTharUvo raiviyakkhaNo juvarAyA hotthA / tattheva kosaMbIe dhaNadatto satthavAho / tassa naMdA bhAriyA / tIe dhUyA suMdarI nAma aIva surUvA / tattheva sAgaradattaibbhassa sulakSaNAe bhAriyAe putteNa pariNIyA jasavaddhaNanAmeNa / so ya kAyaraccho, maNayamuiMturo, nAsAvaMso vi maNayaM ninnao, dIharA siroharA, tibhiMDA sIsakaroDI, piMgalA sIsakesA, nimmaMsA aMsA, khorayarassa" va piTThivaMso, puyA nibhamitteNaM, kharapharusAo bAhAo, nimmaMsA kavolA, ayApaiNo 30 vva se kucco / ao so na bhAvai suMdarIe / taiMsaNametteNa vi uviyai, kimaMga puNa saMbhogeNa / evaM ., 1 B ruuvss| * B Adarza evaitdgaathaarddhmuplbhyte| 2 B tss| 3 B iy| 4 B gambho / 5 B bhnni| 6 B kovi| 7A khaavsrN| 8B puriie| 9A tIe putto tosalI nAma jeTTa putto| 10 B tibhiNttaa| 11 B khorttaarss| 12 A kuNco|
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [gAthA sA nAragovamaM dukkhamaNuhavaMtI vi kulaMkusaniruddhA adiTThapayArA ya tatthacchai / aNNayA saMpaDhio jasavaddhaNo disAnattAe bhUribhaMDaM gahAya / bhaNiyamaNeNa - suMdarI vi mae saddhiM gacchissai / sA ya tassa nibinnA nAma pi necchai souM / bhaNiyamaNAe- 'mama sarIraM sAbAhaM poTTasUlamarocagaM apariNAmo niddAnAso-tA kaha tumae saddhiM vaccAmi / navaraM mae jai mayAe kajaM tA nehi' / bhaNiyaM sAsu-sasurehiM5 'acchau putta ! suNhA, tumaM kusaleNa gaMtuM Agaccha' / gao so, ThiyA suMdarI / piTThao ciMtiyaM sAgaradatteNa-dukkharakkhaNIyA eyA vacchA, bhattuNA' rahiyA, tA asohaNaM kuNaMtI jaM acoijihI taM pi kakkasaM bhAsissai / tao jasavaddhaNo vi vippayArissaI eIe / tA dhaNadattagehe ciTThau / maMtiyaM sulakkhaNAe saha sAgaradatteNa / aNumayaM doNha vi / kahio dhaNadattassa vuttaMto / tA osahaM mAusamIve karissai-tti bhaNittA sagharaM nehi / teNa bhaNiyaM-'amha AsaMghaeNa thovaMtareNeva rUsissai / aNNaM "tubbhe ahigAriNo pharusaM pi bhaNiuM, na ya amhANa vippaDivattI kAi vi etthacchi tti / tA acchau tumhANa ceva ghari' / ThAviyA uvarimabhUmIe / tattha ThiyAe ceva vattha-pupphAiyaM siNANa-bhoyaNAiyaM ca dAsIo ati / evaM vaccai kAlo / aNNayA sA ThiyA nijjUhage alae samArei dappaNavAvaDakarA / io ya teNogAseNa tosalI siNiddhavayaMsayaparivArio vaccai / miliyA doNha vi avaropparaM diTThI / jAo doNha vi annuraago| vayaMsamuhamavaloyaMteNa bhaNiyaM tosaliNA aNurUvaguNaM aNurUvajovvaNaM mANusaM na jassatthi / kiM teNa jiyaMteNaM pi mAmi navaraM mao eso|| bho bho ! evaM paDhaha tubne imaM gAhaM, annahA vaTTaha ti / moTTAyaMtIe tIe vi upparAhuttaM nirUviya paDhiyaM paribhuMjiuM na yANai lacchi pattaM pi punnnnprihiinno| vikkamarasA hu purisA muMjaMti paresu lcchiio|| laddhAbhippAo gao so tatto / sAvi tosalirUvahayahiyayA ThiyA jAva vigAlavelAe samAgayA mUhaviyA nAma dAsI / sA veyAliyaM dAUNa pupphataMbolAiyaM samappiya gayA saTThANaM / sAvi avaDhakkiUNa duvAraM, ugghADaM mottUNa nijUhagaM, ThiyA sejjAe / samaIe rayaNIe jAmamete samAgao tosalI / vijUkkhittakaraNeNa samArUDho gavakkheNa pAsAe / ThaiyANi' nihuyaM gaMtUNa suMdarIe acchINi / 25 bhaNiyamaNAe -mama hiyayaM hariUNaM gaosi re kiM na jANioM taM si / sacaM acchinimIlaNamiseNa aMdhArayaM kuNasi // tA bAhulayApAsaM dalAmi kaMThammi anja nibhaMtaM / sumarasu ya" iTThadevaM payaDasu purisattaNaM ahavA // emAi kahAviNoeNa acchiUNa bahu bhuttA sA teNa raiviyaDDeNa / raMjiyA sA raiguNeNa gADhamaNu3. rattA / pahAyaMtIe rayaNIe gao so jahAgayaM / suMdarI vi raikilaMtA pasuttA sUruggamaNaM jAva / samAgayA sUhaviyA daMtavANiyaM gahAya / pecchai nibbharaM pasutaM / ciMtiyamaNAe - na suMdaraM jaM pautthavaiyA eyAe velAe suvai / ThiyA moNeNa jAva, cirassa viuddhA / bhaNiyaM dAsIe- 'sAmiNi! kimayaM" eccira 1B bhttaar| 2 B pippriyaarissi| 3A thoyatareNA y| 4 B nAsti 'cev'| 5 B manAmi / 6 B sou| 7A.tthiyaanni| 8B mh| 9 B kttttmmi| 10 A sumarasu va itttthdeviN| 11Bihraa| 12 B kimiccirN|
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlyA] jinaguNagAnaviSayaka-siMhAmAraphathAnakam / suppai ? / bhaNiyaM suMdarIe- 'bhattuNo vioge rayaNIe niddA na AgayA, saMpayaM pabhAyaMte sutta mhi / bhaNiyaM dAsIe - 'sAmiNi ! kimeyamahare ?' / bhaNiyamaNAe - 'sIteNa phuTTo tti / bhaNiyaM dAsIe- 'parigaliyaM kIsa acchijuyalakajalaM?' / bhaNiyamaNAe - 'bhattuNo vioge ruNNaM, tao acchINi maliyANi' / bhaNiyaM dAsIe - 'sAmiNi ! suyacaMcusaNNihAI kiha nahakkhayAI pAsesu' / bhaNiyamaNAe - 'bhattuNo vioge gADhamappaNA AliMgaMtIe kahiMci jAyAI' / bhaNiyaM sUhaviyAe - 'ahaM te samIve sovissaM jeNa avaroppa- 5 ramAliMgayAmo' / bhaNiyaM suMdarIe-' hAhA paivaIe ajuttameyaM / bhaNiyaM dAsIe - 'sAmiNi ! kimajja kabarIbaMdho visaMThulo ?' ti / bhaNiyamaNAe- 'bhaiNi ! ainiuNA kerisAiM pucchasi / hayAse ! tattapuliNaM va sayaNIyaM bhattuNo virahe paDihAsai / tao' utthalla-patthallaM kareMtIe keriso kabarIbaMdho hoi tti / navaraM sasurakulassa khayamuppekkhasi evaM pucchaMtI tumaM' / bhaNiyaM sUhaviyAe - 'sAmiNi ! "thutthukkiyameyaM, na vija bhe" sasurakulassa khao bhavissai, paramA vuDDI uNNaI hohI eyassa' ti bhaNiUNa gayA / sUhaviyA / suMdarIe vi bIyarayaNIe Agayassa sihaM tosalikumArassa- 'jai mae kajaM karesi, tA aNNatva vaccAmo / jao viNNAyavaiyaro sasuro rAyANaM picchissai, rAyA vi rakkhaM kArissai / jaha puNa tumaM najihisi tA kiM rAyA karei, na najjai, tA niggacchAmo' tti / paDissuyaM tosalikumAreNa / gao sagihe / gahiyAI mahamgharayaNAI, pallANiyA jaccaturaMgA / ego appaNo, ego tIe / uttAriyA gavakkheNa / samArUDhA Ase / rAyaputto ti na keNai thANaMtareNa nivArio / nIhario nayarAo gao dUra-15 tareNa raje / Thio so tattha egammi nayare / vikkIyA AsA, saMgahiyA egA ghaDadAsI pANiyaraMdhaNAikajje, ego ya goho dhannidhaNAivisAhaNapaharagAikajjeNa / acchaMti do vi raipasacANi / sahAvao dunni vi dANappiyANi nimittAbhAvao payaNukasAyANi ya / annayA samAgayA se gihe bhikkhaTThA sAhujuyalaM / paDilAhiyA mAveNa / nibaddhaM uttamabhoga maNuyAuyaM / tao kAlamAse kAlaM kAUNa tosalI uvavanno tumaM sIhakumAro suMdarI vi sukumAliyA / evaM avaropparasiNehakAraNaM / ___ eyaM suNiUNa bhaNiyaM kusumasehararaNNA - 'hA hA, aho ! duraMto rAgo / kahaM rAgAurA" pANiNo kAgiNiheu koDiM hAreti / egao" kAgiNitullA vaNiyadhUyA, egao koDitullA rAyasirI / ghiratyu visayANaM kulakalaMkabhUyANaM / aho akajaM, jaM" jANaMtA vi jiNavayaNaM amhe vi visaesu payaTTAmo / bhaMte ! viratto haM visayANusaMgAo / jaM navaraM sIhaM rAyapae ahisiMcAmi / karemi sahalaM mANusattaNaM' ti / tao sIhaM rAyapae ahisiMciya pavvaio rAyA saha devIe / pavvajamaNupAliya gao suralogaM / eya 25 nimittaM ceva kumArassa sukumAliyApariNayaNaM vanniyaM ranno veraggakaraNatteNa / annahA sIhassa jiNaguNagAyaNa devalogagamaNameva patthuyaM ti kiM sukumAliyAe vaiyaraM ti / tao so sIho rAyA jAo / tisaMjhaM bhagavao biMba pUiUNa vaMdiUNa jiNaguNe gAyai paramabhattIe / nibaddhaM tappaccayaM devAuyaM / Aukkhae ya uvavanno sohamme kappe caMddajjhayavimANAhivaI / tattha ya gijaMti guNA tannivAsi-tahAvihasurasaMgeNa / evaM anno vi jo evaM karei tassa evaM ceva bhavai ti / sIhakumAro tti gayaM // 30 // sIhakumArakahANayaM samattaM // 8 // 1B phaayNte| 2 B siienn| 3A primliyN| 4 B piviyaae| 5B kerisyaaii| 6BhayAsi / 7 B taha utthllptthliy| 8 Bkhayamuvikkhasi ev| 9 Bthutthkkiy| 10 A vijume| 11A raagaao| 12 A kaagnni| 18 B ekkaao| 14 B nAsti 'jN'| ka07
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [7 gAthA sAmprataM caityapUjanAdivat sAdhuvaiyAvRttyAderapi mokSAGgatAM darzayitumidamAha - veyAvaccaM dhannA kareMti sAhUNa je u uvauttA / bharaho vva narAmarasivasuhANa te bhAyaNaM hoMti // 7 // vyAkhyA- 'vaiyAvRttyaM - bhaktapAnauSadhAdisampAdanam , 'dhanyAH' - puNyabhAjaH, 'kurvanti sAdhU5 nAm' - AcAryAdInAM sAdhutvAt tadgrahaNenaiva grahaNAt / 'ye' - kecana laghukarmANaste, kimityAha - 'bharatacakravartivat , narAmarazivasukhAnAM te bhAjanaM bhavantIti prakaTArtham / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH / tacca vistarata AvazyakavivaraNAdavaseyam / 'TapatakayA () sthAnAzUnyArtha kathyate suprasiddhatvAditi / 09. bharatakathAnakam / __ iheva jaMbuddIve dIve mahAvidehe puMDarigiNI nAma nayarI / mUlanivesAiyaM payaI sA sAsayabhAva10 muvagayA, ao kahaM amhArisehiM vannijai / tIe ya tammi kAle vairaseNo rAyA tihuyaNekkacUDAmaNI / tavivAgaphaladAyikammavaseNaM nibaddhatitthayaranAmagotto vi rajasirimaNuhavaMto ciTThai / tassa ya sAhukiriyAvasasaMpattapuNNapabbhArA devalogAo cuyA jAyA dhAriNIe devIe kameNa* paMca puttA / taM jahAvairanAbho, bAhU, subAhU, pIDho, mahApIDho ya / annayA bhayavaM vairaseNatitthayaro dAUNa saMvacchariyaM mahAdANaM, adaridaM kAUNa payaM, logaMtiyadevehiM coio vairanAhaM rAyapae abhisiMciya pvjjmuvgo| 15 chaumatthabhAveNa viharilaM kiMci kAlaM, annayA suhajjhavasAyassa kevalanANaM samuppannaM / pavattiyaM titthaM / vairanAho vi jAo cakkavaTTI / bhAuyANaM cauNha vi dinnA viulA bhogA / bhagavaM pi vairaseNo titthayaro bohito bhaviyaloyaM kevalivihAreNaM vihario suiraM kAlaM / aNNayA samAgao puMDarigiNIpurIe / viraiyaM devehiM samavasaraNaM / sannisanno bhagavaM puratthAbhimuho sIhAsaNe / saMniviTThA devAiyA sahANesu / vaddhAvio cakkavaTTI ujjANapAlaeNaM / diNNaM se pAritosiyaM / calio sabhAuo savviDDIe bhagavao 20 vaMdaNatthaM / suyA desaNA / paDibuddho vairanAho saha bhAuehiM / mahAvibhUIe aNegasAmaMtAmaccaparivArio pavvaio titthayarasamIve / kAleNa jAo codasapuvI / sesA cattAri ekkArasaMgasuyadhAriNo / ThAvio sahapavvaiyasAhUNa nAyago sUripae / sammaM gacchaM parivAleMto viharai / bAhu-subAhUhiM gahio abhiggaho, sAhuveyAvaccavisao / tao bAhU guru-gilANa-bAla-vuDDa-seha-pAhuNagAiyANaM bhattapANosahasaMpADaNeNaM kuNai uvaggahaM / subAhU puNa jo jahA sajjhAyAihiM parissamaM gacchai, taM tahA vissAmaNAe saMvAhiya sajjhA25 yAikhamaM karei / annayA agilANayAe veyAvaccaM kuNaMtA pasaMsiyA guruNA- 'dhannA ee mahANubhAvA, suladdhaM jammajIviyaphalaM / aho, aidukkarakArayA khaNaM pi vissAmaM na lahaMti / eyamesi kaDevaraM sahalaM jaM sAhukajje uvajujjaI' / bhaNiyaM sesasAhUhiM - 'evameyaM bhaMte ! paccakkhamuvalabbhai / bhagavaMto bhaNaMti' / pIDha-mahApIDhehiM na tahA guruvayaNaM bahumanniyaM / paJculaM citteNa maccharo bUDho / saccA rAyaThiI, aja vi' jo karei so salahijjai / amhe sajjhAyajjhANaparA kiM na salahijjAmo' / tappaJcayaM ca nibaddhaM dohiM vi itthiveyaveya0 Nija kammaM / bAhuNA vi uvavajiyA cakkavaTTibhogA suhANubaMdhA / subAhuNA vi bAhubalaM suhaannubNdhkmm| __ 1 B 'TapabhakayA' sarveSu AdarzeSu idaM padamupalabhyate / aspaSTArthakamidam / 2 B pyii| 3 B deggutto| 4 B nAsti 'kmenn'| 5A puNddriginniie| 6 B smosrnnN| 7 B avijevi| 8 A bddhN| 9 B itthIveyaNijaM / . 10 BdegbaMdhaM baddhaM kmm|
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] sAdhu vaiyAvRttyaviSayaka bharatakathAnakam / 51 kAlamAse kAlaM kAUNa uvavaNNA paMca vi savvavimANe, tettIsa sAgarovamAjyA / kameNa AukkhaNaM tatto paDhamayaraM cuo vairanA hasUridevo / puvvabhave vIsahiM ThANehiM nibaddhatitthayaranAmagoto iheva jaMbuddIve bhArahe vAse taiyaaragassa pajjaMte caramakulagarassa nAbhinAmassa marudevAe bhAriyAe coddasa mahAsumi - pisuNio uvavaNNo gabbhe puttattAe ti / sumiNadaMsaNapaDibuddhAe niveiyaM bhattuNo codasamahAsumiNadaMsaNaM / bhaNiyaM kulagareNa - 'pie ! mahAkulagaro te putto bhavissai' / bahumaNNiyamaNAe / jAva navaNhaM mAsANaM addhamANaM iMdiyANaM volINANaM aDDharattakAlasamayammi pasUyA marudevI paDhamatitthayaraM dAriyaM ca / cali - yAsaNAo samAgayAo chappaNNadisAkumArIo / kayaM sUikammaM / viuviyAiM cattAri causAlAI / tao gahiyA devIhiM marudevI bAhAhiM, annAe dhUyA, annAe ya saviNayamaNunnaviya gahio bhagavaM / ThAviyA maMDava vivisI hAsaNe marudevI / annattha sIhAsaNe bhagavaMtaM gahAya ThiyA egA devI / abbhaMgio bhagavaM dAriyA jaNaNI ya / lakkhapAgottamatelleNaM ubaTTiyAiM mayaNAhighaNasArasaNAhasAracuNNehiM / gayA bIyamaM- 10 Dave / tattha vi taheva NhANiyAiM phAsANurUvakhIrodavAriNA, nimajjiyAI sugaMdha kAsAIe, samAladdhAI gosI sarasacaMdaNeNaM / vatthagaMdhamallAlaMkAra vibhUsiyaM jaNaNi jahArihaM bhagavaMtaM dhUyagaMdhaM kAUNa gayAo taiyamaMDave / kayaM tattha aggihotaM 'jaDDAvaNayaNanimittaM Thii ti gahiyA rakkhA / gayAo cautthamaMDave / viraiyaM duhao uNNayaM majjhe gaMbhIraM miuphAsa gaMgApuliNaM va vitthiNNaM sayaNIyaM / nivajjAviyAI tattha / egAe devIe diNNA sayaNIyaperaMtesu bhUirakkhA / evamAi sabaM kAUNa bhagavao nimmalaguNe gAyaMti / " avi ya - * 1 1 egA u paMjaliuDA annA u cAmarehiM gahiehiM / bhiMgArakarA avarA aNNA u vAliyaMTasayA // ega dIva hatthA avarA u dappaNehiM gahiehiM / gAyaMti jiNiMdaguNe chappaNNaM disikumArIo // 25 eyAvasare sohamme kappe sabhAe suhammAe sakkassa caliyamAsaNaM / tao ya teNa nAyajiNajammavaiyareNa tADAviyA sughosaghaMTA, ugghosAviyaM ca / tato tADiyA kiMkareNaM sughoraghaMTA / akamhA TaNaTaNA- 20 iyA / tao jamagasamagaM egUNabattIsAra vimANalakkhesu caliyAo sughosaghaMTAo / tao ghaMTATaMkAraravaM soccA, uvautsu savvadevesu, kayA ghosaNA; jahA - 'bho bho devA sohammakappavAsiNo ! iMdo ANavei - bhara he paDhamatitthayaro jAo / tassa jammAbhiseyanimittaM save devA sabiDDIe samAgacchaMtu' tti / te vi tava kuvvaMti / evaM savvesu vi iMdaTThANesu / evaM ca kappavAsiNo dasa iMdA, duve niogao joisiMdA, vIsaM bhavaNavaiiMdA saparivArA mahayA iDDIsamudapaNaM samAgayA naMdIsare / sakko vi naMdIsarAo cauvvihaM : devanikAyapariyario samAgao jattha bhagavaM tiloyabaMdhU ciTThai / jaNaNIe osoyaNiM dalai / jiNapaDirUvayaM viuvvai, marudevIe samIve muyai / tao bhagavaMtaM vaMdiya aNuNNaviya karasaMpuDeNaM geNhai / maMdaraM vacca / tattha maMdaracUliyAe paMDagavaNamaMDiyAe dAhiNadisAbhAyavaTTamANAe ahapaMDukaMbalasilAe sIhAsaNe sakko bhagavaMtaM ucchaMge nivesiya nisIyaha / tAhe accuiMdAikameNa abhisiMcaMti khIroyavAriNA savve iMdA | jAva IsANocchaMgaTTiyassa sakko bhagavao NhavaNaM karei / apacchimaM eyaM / nivvattiyAsesa- 30 kAvvo ko bhagavaMtaM gahAya samAgao jaNaNIsamIve / uvasaMhariyA osoyaNiM / bhagavaMtaM pallaM nivesei, khomajuyalaM kuMDalajuyalaM ca UsIsadese Thavei / bhagavao diTThIe purao savvarayaNAmayaM siridAmaM laMbataM Thavei / ghosAvei ya devehiM savvattha - 'jo devo vA dANavo vA bhagavao tajjaNaNIe vA duTumaNaM 1 B dhUyaM ca / 2 C jammAviNayadeg / & B miupharasaM / 4A nAsti 'aviya' / 5 A jamhA /
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta kathAkozaprakaraNe [7 gAthA saMpahArejjA, tassa ajagamaMjarIva muddhANaM sattakhaMDAiM phuTTissai' tti-thuNittA gao naMdIsare / kayA tattha savvahaMdehiM mahAmahimA jiNabiMbANaM, gayA ya saTTANaM / bhagavaM pi vaDDai / kayaM nAmaM nAhikulagareNa usabho tti / saMvacchare puNNe iMdeNa vaMso ThAvio / jAva bhogasamatthaM nAuM varakammaM tassa kAsi deviMdo / doNhaM varamahilANaM vahukammaM kAsi devIo // naMdA-sumaMgalAhiM saha bhoge muMjaMtassa aikaMtA bahuppuvvalakkhA / etyaMtare savvaTThAo cuyA samANA bAhU pIDho ya sumaMgalAe kucchisi, bharaho baMbhI ya mihuNayaM jAyaM / subAhU mahApIDho ya sunaMdAe kucchisi bAhUbalI suMdarI ya juyalaM jAyaM / auNApannaM juyale puttANa sumaMgalA puNo pasave / rAyAbhiseyasamae iMdeNa abhisitto mahArAyapae bhayavaM / kayaM mauDAiyaM 10 AharaNaM nareMdajogaM / AsA hatthI gAvo gahiyAiM rajasaMgahanimittaM / aNNayA sArassayamAiehiM devehiM abhihiyaM- 'savvajagajjIvahiyaM bhayavaM ! titthaM pavattehi' / tao varavariyApuvvaM diNNaM saMvacchariyaM mahAdANaM / tahA bharahAiputtasayassa desasayaM dei / samAgayA battIsaM pi iMdA / uvaTThAviyA sudaMsaNA sibiyA devehiM / ArUDho tattha bhagavaM / samAhayAiM tUrAI devehiM / samukkhitvA sibiyA suravarehiM / saMpatto siddhatthavaNe / paDivannaM caritaM bhagavayA / / cauro sAhassIo loyaM kAUNa appaNA ceva / jaM esa jahA kAhI taM taha amhe vi kAhAmo // na vi tAva jaNo jANai kA bhikkhA kerisA ca bhikkhayarA / te bhikkhamalabhamANA vaNamajhe tAvasA jAyA / / bhagavaM adINamaNaso saMvaccharamaNasio viharamANo / kannAhi nimaMtijai vatthAbharaNAsaNehiM ca // aNNayA saMpatto bhagavaM hatthiNAure / tattha ya bAhubaliNo putto somajaso rAyA / tassa ya putto seyaMso nAma gavakkhAsINo ciThThai / io ya bhagavaM bhikkhaTThA paviTTho / tAva ya khoyarasakuDeNaM gahieNa' 20 goho samAgao / sejjaMso bhagavaMtaM daddUNa jAiM saMbharittA ikkhurasaM gahAya bhaNai - 'bhagavaM ! kappai ?' / bhagavayA vi pANI pasArio / nisaTToM kuDao pANIsu, pAriyaM bhagavayA / AgayA devA / AhayAo duMduhIo / vuTuM gaMdhodayaM / nivaDiyA vasuhArA / ghuTuM ca 'aho dANaM aho dANaM' AyAse / milio jaNo / puTTho jaNeNa seyaMso- 'kahaM tae nAyaM jahA bhagavaMto bhikkhA kappai ? / bhaNai - 'jaaiisrnnaao'| evaM viharai vAsasahassaM jAva chaumattho / 25 aNNayA purimatAle saMpattassa ahe naggohapAyavassa jhANaMtariyAe vaTTamANassa bhagavao samuppaNNaM kevalaNANaM / samAgayA battIsaM iMdA saparivArA / raiyaM samosaraNaM / uppannaM dhammacakkaM / niviTTho puvAbhimuho jiNo sIhAsaNe / niviTThA devA niyaniyaThANesu / ujjANapAlaeNaM vaddhAvio rAyA bharaho, jahAbhagavao keklanANaM samuppanna / etthaMtare samAgao AuhasAlAe pAlago / niveio ranno- 'deva ! AThahasAlAe cakkarayaNaM samuppaNNaM / tA devo pamANaM' / dAviyaM doNha vi maNorahAirittaM pAritosiyaM / "ciMtiyaM bharaheNa - 'kiM tAyassa paDhamaM pUyaM karemi, udAhu cakkassa ! / huM nAyaM ihaloyasuhanibaMdhaNaM cakaM, paraloyasuhAvaho tAo / tA tAyassa paDhamaM pUrva karemi' / gao sabiDDIe marudevisAmiNIpurao, samAroviya krivraaruuddho| chattAicchattaM surapUyAiyaM ca daTTaNa suhajjhavasAeNa samuppannaM kevalanANaM marudevIe / takkhaNa 1C nAsti 'ghienn'| 2 A nivaTTho kuddo| 3 A kevalamuppanna / |
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] sAdhuvaiyAvRttyaviSayaka-bharatakathAnakam / mAuyasamattIe ya aMtagaDA jAya tti / paDhamaM siddho tti kayA se dehassa' devehiM mahimA / saMpatto bharaho samosaraNe / uttiNNo karivarAo / chattaM khaggaM Dolaya-juMga-jaMpANAiyaM ca AmuyaI / pANahAo mauDaM cAmarANi ya muMcai / puppha taMbolAiyaM ca chaDDei / egasADaeNaM dasAo paTThIe pupphadaMtAI purao uttarAsaMgaM karei / cakkhupphAse aMjalipaggaheNaM tammaNe taccite tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei / tao tikkhutto dharaNitalaMsi muddhANaM nivesei / IsiM paJcunnamai, dasanahaM matthae aMjaliM kaTTa, dAhiNaM 5 jANuM dharaNitalaMsi nihittu, vAmaM maNayamAkuMciya bhaNai- 'namotthu NaM arahaMtANa mityAdi / tao vaMdaha namasai sakkArei sammANei / vaMdiya niviTTho saTThANe / patthuyA desaNA / tao saMsAranivveyakAraNabhUyaM mokkhasuhaucchAhajaNaNiM desaNaM soUNapaMca ya puttasayAiM bharahassa ya satta natuyasayAI / sayarAhaM pavaiyA tammi kumArA samosaraNe / / bharaho sAvao jAo / jAva jAo cauvihasaMgho / bharaho vaMdiya bhagavaMtaM gao saTThANaM / kayA // cakkarayaNassa aTThAhiyA / tAhe puvvAbhimuhaM pahAviyaM cakkarayaNaM / bharaho vi savvabaleNaM tamaNugacchai / kiM bahuNA saTThIe vAsasahassehiM bharaho bharahaM sAhiUNa viNIyanayarImAgao / jAyAI causaTThI sahassAI bhAriyANaM, caurAsI lakkhAI daMtINaM, tAvaiyA saMdaNA, tAvaiyA AsavArA, "channauI koDIo pAikkANaM, channauI gAmakoDIo / jAhe cakkarayaNaM AuhasAlAe na pavisai tAhe uvautto-kiM mama na siddhaM ! / huM nAyaM bhAuNo / tesiM dUe pesei - 'sevaM mama kareha, uyAhu rajjANi muyaha' / bhaNi- 15 yamaNehiM - 'Agacchau tAo, pucchAmi; jaM bhaNihI taM kAhAmo' / samAgao bhagavaM aTThAvae / samAgayA savve vi, bhaNaMti-'tAya ! tume dinnAiM rajjAiM bharaho avaharai, tA kiM jujjhAmo uyAhu sevaM karemo ?' / tao bhagavayA veyAliyaM nAma ajjhayaNaM aTThANauI vittappamANaM vAgariyaM / tao te nibinakAmabhogA savve pavvaiyA, kevalI jAyA / kAleNa tao bAhubalissa dUyaM pesei - 'sevaM vA karesu, rajaM vA paricayasu' / so Asurutto bhaNai - 'jai nAma te bAlA balAe taDapphaDAviya pavvajaM gAhiyA, tA kiM ahaM pi 20 taheva bhesijjAmi / tA kiM tae jiyaM, jAva nAhaM jio / niyarajaM vA cayasu, aMguliM vA daMtehiM gehasu, jujjhasajjo vA ciTThasu' / dUyavayaNaM suNettA Asurutto bharaho samAgao sImaMte / bAhubalI vi niyayaseNNasameo samAgao / jAyamAohaNaM / bhaNiyaM bAhubaliNA-'kiM niravarAheNa loeNa mArieNa? mama tava ya jujhaM ti| tao- paDhamaM diTThI jujjhaM vAyAjujjhaM taheva bAhAhiM / muTThihi ya daMDehi ya savvastha vi jippae bharaho / / 2 / so eva jippamANo vihuro aha naravaI vi ciMtei / kiM maNNe esa cakkI jaha dAI dubbalo ahayaM // etthaMtare uvaNIyaM se devayAe cakkarayaNaM / taM gahAya uddhAio bharaho / kuvito bAhubalIcunnemi cakkameyaM-ti ukkhitto daMDo / sAhuvissAmaNAjaNiyabAhubalavaseNa cuNNei ceva, na tassa avisao asthi tti / kiM tu logaTTiIvaseNaM bhaviyavvayAsAphalleNa" ya niyatvasaMraMbho jAo bAhubalI / paiNNAbhaTTho mao ceva, dhisi ghisi mayamAraNaM ti ciMtiUNa kao paMcamuTThio loo| samappio veso 30 devayAe / ciMtiyamaNeNa-kahaM uppannanANA lahubhAyare vaMdissAmi / tA nANaM uppADiya bhagavao aMtiyaM gacchissaM-ti Thio tattheva paese paDimAe / aikkaMto saMvaccharo jhANe Thiyassa / amUDhalakkho jiNo na putvaM pesei na samma paDivajjihI / Na ca nANAvaraNakkhayakAlo aja vi asthi tti 1C naasti| 2C aamuci| 3 Bchddddeuunn| 4 Bchnnvii| 5 B kijjhii| 6B atttthaannvaaii| 7A uhaaio| 8 B kunio| 9A maaklenn| 10C neva /
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 8 gAthA nAUNa avasara bhI - suMdarIo pesiyAo / tAhiM gaMtUNaM bhaNiyaM - 'bhAgya' ! tAo ANavei / na kira hatthivilaggassa nANamupajjai' / ciMtiyamaNeNa - ' kuo me hatthI mukkasaMgassa / huM, nAyaM mANahatthI bhavissai / hA ghI, aho na suMdaraM mae ciMtiyaM ciTThiyaM ca / guNA vaMdaNijjA na mANusattaNaM' / te ya tesu avitA, tA keriso majjha guNapakkhavAo / teNa ya viNA kerisa sammattaM / teNa ya viNA kerisI s me pavvajjA / aho aDDaviyaDDuM kathaM' ti saMvegamAvanno / evaM samArUDho khavagaseDhIe / tA gacchAmi vaMdAmi - tti pAyaukkheveNa samaM uppADiyaM kevalanANaM ti / kevaliparisaM gaMtuM, titthaM namiUNa AsINo / bharaheNa vi somajaso rajje abhisitto / tao egacchattaM meiNI kAUNa bharaho mANussae appADarUve bhoe bhuMjai / jAva puvvalakkhaM sAvasesaM / 1 annayA bharaho savAlaMkArabhUsio AyaMsagharamaigao aMgaM nirUvei / jAva, pecchai egamaMguliM vicchAyaM / 10 kiM kAraNaM ? - ti ciMtei, pecchai jAva pabbhaTThaaMgulIyayA esa tti / tao aNNaNaM muyaMteNa kayaM ucIyapaumaM paumasa va savaM sarIraM aIvavicchAyaM / tAhe veraggamamgamoinno ciMtiumADhatto - hA hA peccha peccha, mohavilasiyaM / jassa sarIrassa sAhAviyaM erisaM rUvaM, tassa kae gae erisaM mahAraMbha mahApariggahaM kAUNa narayapAugANi kammANi AsaMjiyANi / tahA 15 20 jaM visayaviratANaM sokkhaM sajjhAyabhAviyamaINaM / taM muNai muNivaro ciya aNuhavau Na uNa anno vi // jai nAma hoi rajjaM suhaheU tA kahaM tamujjhitA / tAo tavvayaNAu ya bhAyaro vayamihAvannA // tA appa verieNaM ahimANaghaNeNa mUDhahiyaeNa / eyaM mae na nAyaM tAto' kiM muyai rAyasiriM // eyaM pi' me na nAyaM akhaMDabharahA hivattaNamiNaM tu / kaha saMpattaM, jai puNa dhammAu, tA varaM eso // ahavA vi dukkhaheU pAraMparaeNa kaha bhave dhammo / na ya iddaha AraMbhA suhagaMdho labbhae iharA || vayagahaNAi niratthaM tAo asamikkhIyatthakAri ti / esA aNatthaphalayA ciMtA ciMtAmaNI tAo // tA aNumANA najjai rajjasirI sayaladukkhatarumUlaM / tA maMcAmi asesaM karemi tavasaMjamaM ahuNA || evaM suhajjhavasANeNa khavagaseDhI kevalaNANaM ca uppaNNaM / tAhe samAgao sakko bhaNai - 'davvaliMgaM paDi - vajjasu / aNNA kAleNa eyaM vi ya micchattakAraNaM bhavissai' tti / jahA rAyANo caurAsamaguruNotta iMde vaMdiyA / tA paDivajja davvaliMgaM, vaMdAmi / paDivaNNaM davvaliMgaM / vaMdio viNaNaM / kayA se kevalimahimA / samAgayA devA / atrAha - naNu' bharaheNa na veyAvaccaM kathaM tabbhaveNa' mokkhagamaNAo 25 ya na " surasuhamaNubhUyaM ti, tA kahameyaM ?" ti / atrocyate - " davvapajjAyANugayaM" tattaM na pajjAyamettaM ti khAvaNatthaM bharahagahaNaM / annahA 'bAhu vva narAmaraiccAI' bhaNNamANe vi na gAhAbhaMgo; kiM tu jo so bAhU, so ceva bharaho; jo bharaho so ceva bAhU / na hi egaMtucchee ihalogio vi vavahAro bujjhei"; kiM puNa pAriyAo ti / ao na doso / tao bhannai - jahA sAhUNaM veyAvaccaM kathaM bharaheNa bAhukAle, tahA ya aNaMtaraM surasuhaM, cuyassa tatto cakkibhAve narasuhaM, tayaNaMtaraM mokkhasuhaM jAyaM ti / * jai puNa veyA30 baccaM puvvabhave na kayaM hojjA, to te * mahAraMbhapariggahA takkAle kammabaMdhakAraNaM hojja" / taM puNa narayAiTThA 1 3 A uciyapacamasaraM va / 1 B bhAuyA / 2 A mANusamettaM / 2 A pabbhadvaM aMgulIyayaM / pavicchAyaM / 5 B tAo / 6 B evaM caiva na / 7 A avahe guNa / 8 A bhave yA kayaM / 10 B narasurasuhANubhAvo / 11 B davvapavvajjAyANu 12 A pajAyA guNayaM / ** etadantargatapAThasthAne B Adarze 'annA' ityeva padaM labhyate / AA ai9 B tabbhAvaNa / 13B jujjai / / 14 B nAsti 'hoja' /
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] sAdhudAnaphalaviSayaka-zAlibhadrakathAnakam / NagaehiM aNuha vijeja / jiyA puNa veyAvaccajaNiyasuhodayANubhAvamittameyaM taM pi khINe visuddhacArittapariNaI pAunbhavaha na hi tIe viNA cArittINaM veyAvaccaM kAuM sakkijjai / sA ya jIvavAsakAritaNau puNNa vivAge khaiya vi baMdhagAbhAvAo' samullasai ti / teNaM ciyamokkhagamaNavirahie vi kAle veyAvaccaM kIraMtaM puNNaphalANubhAvAoM taduttaraM sA samullasau tti / jahA bharaheNa kayaM putvabhave veyAvaccaM, evamaNNeNa vi kAyavvaM ti // ||bhrtkthaankN samAptam // 9 // sAmprataM sAmAnyena sAdhudAnasya phalamAha - je davva-bhAva-gAhagasuddhaM dANaM tu deti sAhUNaM / te pAveMti narAmarasokkhAiM sAlibhaddo vva // 8 // vyAkhyA- 'ye - kecana 'dravya'zuddhaM- AdhAkarmAdi varjitam , 'bhAva'zuddhaM- khyAtisaMstavAdivira-10 heNa, 'grAhaka'zuddha-mUlottaraguNazuddhasAdhugrAhakam , 'tu'- evakArArthe, sa ca sarvapadeSu sambadhyate / 'dadanti' =prayacchanti, kebhyaH sAdhubhyaH, 'te prAmuvanti narAmarasaukhyAni zAlibhadravat' - iti gAthArthaH / bhAvArthaH kathAnakagamyaH / taccedam - --10. zAlibhadrakathAnakam / egammi nayare ego rAyakulaolaggao / tassa ya dhanA nAma bhAriyA, saMgamao nAma se daaro| 15 evaM vaccai kAlo / aNNayA ya maraNapajjavasANayAe jIvaloyassa, mao so olaggao / tammi mae tANa vittivoccheo jaao| tAhe sA dhannA paragharesu kammaM karei, saMgamao vaccharUve rakkhai / annayA teNa bAhiMgaeNa ego sAhU AyAvemANo diTTho / tao saMgamagassa taM daTTaNa pII jAyA / so ya taM pajjuvAsei, tahaTTiyassa pAe malei / ciMtei ya-'kayattho haM, jo eyassa maharisiNo niccaM pAe pecchAmi' / nAyaM ca teNa jahA- esa na pArei bhayavaM, jai kaha vi maha ghare pArei tA kiM na pattaM ti / / aNNayA jAo tammi nayare chaNo / ghare ghare pAyasaM rajjhai / so saMgamao mAyaraM bhaNai - 'mama vi pAyasaM raMdhehi' / tAhe sA paruNNA / miliyAo pADivesiNIo / bhaNaMti-"kiM ruyasi / tIe bhaNiyaM - 'kiM bhaNAmi, dArayo na yANei gharasAraM kaha nivvAhaThii ti pAyasaM raMdhAveI' / tAhiM bhaNiyaM'mA ruyasu' / tAhiM se dinnaM duddhaM, taMdulA, ghayaM, gulaM ca / sAhio tIe pAyaso / uvavesio so bhuttuM / pajiyaM pAyasaM / mAyA se gharabhaMtare paviTThA / etyaMtare bhaviyavvayAniogeNa samAgao mAsa- 25 pAraNe tassa gehe so sAhU / tuTTho saMgamao / uDhio pariviTThapAyasaM gahAya parAe bhattIe / bhaNai - 'giNha bhaMte !' sAhuNA vi tassa bhAvaM nAUNa tadaNuggahaTThA dhariyaM pattaM / diNNaM savvaM / vaMdio sAhU, gao ya / saMgamao vi kayasthamappANaM maNNamANo jAva ciTThai, tAva gharabhaMtarAo niggayA se jaNaNI / t-1 etadantargatapAThasthAne A Adarza etAdRzo bhraSTaH pAThaH prApyate-'ja na ga puNa savva bhavetaraveyAkadajaggiapussa uhavasevvameyarajaM tayA tassi khINe puvyabhavabbhatthAtisuddhacArittapariNaI pAubbhUyA' / 1 A degbhAvAto tassa / 2 A degphlaannuhvaao| 3 A uttrkaalN| 4 B diti| 5 B pAviti / 6Bvcche| 7AB pjttN| 8A kaa| 9B mnnNto|
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozakaraNe [ 8 gAyA khaNiyaM bhAyaNaM daTTaNa ciMtiyaM tIe-nUNaM bhutaM taM tA annaM payacchAmi / dinnaM pajjatIe / bhutto AkaMThaM rasaloluyattAe / gao aDaviM vaccharUve gahAya / so ya sAhU pAritA Thio AyAvaNAe / saMgamao ya sassa sAhussa pAyamUle acchai / suhajjhavasAyAo baddhaM maNuyAuyaM / rayaNIe visUiyAe mao / uvavanno magahAjaNavae, rAyagihe nayare gobhahassa seTThissa bhaddAe bhAriyAe kucchisi putattAe / sujAyasA5 likhettasuviNayasUio vaDDai gabbho suhaM suheNa / / etthaMtare gobhaddaseTThI caumvihaM bhaMDaM gahAya poyavahaNeNa saMpaTTio / kayaM gurudevayApUyaNaM / nirUviyaM laggaM / gahiyA sauNA / jAva ya kayakouyamaMgalovayAro samArUDho seTThI jANavatte / ucchoDiyA varahA / pUrio siDho / niyaM tIe samuddavelAe, gaMtuM payattaM jANavataM / pattaM gaMbhIrajalaM samuddamajjhaM, tAva ya visamattaNao "divvavilasiyassa aNegatiyabhAvAo nimittAINaM, vicittattaNao vihi vilasiyassa, samu" ddhAiyA uppAyA / avi ya egatto ukkhippaDa dUrUNNayaguruyavIibhittIhiM / egatto avahIraha akaMDacaMDeNa vAraNa / uppai khaNaM vijAhari vva aigurutaraMgaukkhittA / nivaDai aho aho kheyari vva vijjAipanbhaMse // tao mukko siDho / laMbiyA naMgarA / muccai asArabhaMDaM / sumarijjati itttthdevyaao| uvavAijaMti viNAyagaduggAI devayAo / jAva dujaNo iva vihuravelAe vihaDiyA jhatti nAvA / nibuDaM bhaMDaM / gao 15 paMcattaM seTThI vi / samuppaNo bhavaNavaIsu / pavutto ohI, diheM viNaDhe jANavattaM niyakaDevaraM ca / nirUviyaM niyagehaM / diTTho gabbhattho putto / tao sAhudANovajiyapuNNakhittamANaso jAo sANukaMpo dAragaM pai / nisuyA pauttI bhaddAe jahA- viNaTuM pavahaNaM, mao seTThI / kayAiM mayakiccAI / pasUyA puNNasamae, kayaM vaddhAvaNayaM / kayaM suviNANusAreNa nAma dAragassa sAlibhaddo ti / pasiddhAI kahANagAiM / nANAvihA saMpayA ya jAtA / na bhANiyanvameyaM evaM na bhavai / paidiyahaM ca samAgacchai jaNagasuro vi / uciyaM savvaM 20 karei / jAo kAleNa kalAgahaNajoggo / ANIo kalAsUrI gehe / gAhio kalAo / jAo vAre jayajogo / battIsAe ibbhakaNNagANaM gAhio egalaggammi pANI / kArio nANAvicchittisaMjuyajalajaMtavAvIkheDDApokkhariNIsaMgao pAsAo / tattha nANArayaNapaNAsiyaMdhayAre adiTTacaMdasUrappahAloe uparimatale bhoe muMjamANo viharai / uvaNei devo vilevaNamallaAbharaNavatthAiyaM / na egadiNabhuttaM puNo bhuMjai / evaM suhasAgarAvagADhassa vaccai kAlo / 4 aNNayA rAyagihe dUradesAo samAgayA rayaNakaMbalavANiyagA / daMsiyA mahAjaNassa kaMbalagA / kiM mollaM ti puTThA mahAjaNeNa, te bhaNaMti- ekkakaM lakkhamollaM / aimahaggha ti na gahiyA keNAvi / tao gayA rAyakule / diTThA seNieNa, mahaggha tti na gahiyA rnnaa| cellaNA bhaNai - 'mama egaM geNhasu / rAyA necchai / niggayA rAyakulAo vANiyagA / bhamaMtA gayA bhaddAgehe / daMsiyA, bhaddAe vi kaMbalA gahiyA savve, mollaM ca diNNaM / cellaNA kaMbalakae ruTThA seNiyassa / nAyaM rannA, pesiyA purisA-vAharaha vANiOM yge| AgayA, bhaNaMti-gobhaddaseTThibhajAe bhaddAe savve rayaNakaMbalA gahiya ti / pesio tattha seNieNa pahANapuriso, jahA - 'kaeNaM mama cellaNAe egaM kaMbalagaM dehi' tti / bhaNiyaM bhaddAe- 'ko devapAehiM saha amha vavahAro, mollaM viNA vi kaMbalo dijjai / kiM tu te savve suNhANaM pAyapuMchaNayA kayA sejamAruhaMtINa / bahukAlagahiyA asthi / kiM tu tesu kisAriyAe katthai dorao pAyaDo kao / teNa 1 B C siyvddo| 2 A nipattaM / 8 B dev| 4 B C siyvddo| 5 C dilu gnme| 6 B vaarijy|
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] sAdhudAnaphalaviSayaka-zAlibhadrakathAnakam / tehiM na kayAiM paaypuNchnnaaii| mA doraeNaM sAlibhaddabhajANaM pAyA chaNijjissaMti / tao tehiM jai devapAyANa kajjamatthi, tA devo ANaveu, jeNa samappijjati' / niveiyaM rannA / tuTTho seNio / aho kayattho ahaM, jassa mama erisagA vANiyagA saMti, ti pecchAmi taM kerisavicchaDDo so / pesiyA pahANapurisA-sAlibhadaM rAyA vAharai / bhaNiyamaNAe-'mA devo evaM ANaveu / na kayAi ravicaMdadasaNaM sAlibhaddassa saMjAyaM / tA devo gihAgamaNeNa pasAyaM kareu' / maNNiyaM raNNA / bhaNiyaM bhaddAe- 5 'devo vAhario AgacchejjA' / tao tIe rAyasIhaduvArAo samArabbha ubhao pAsesu rAyamaggabhittisu nivesiyAo dIharavaliyAo uddhamuhIo uppikayavehesu nivesiyA vaMsA / nibaddhA vaMsadalehiM / nibaddhAo saNavaTTiyAo / tAo vi ucchADiyAo khAsaTTeNa / tao ubhayao drAviDAipahANavatthehiM kao ullovo, jAva niyagehaduvAraM / tao hArAvalIhiM kayAo kuNcliio| diNNAiM jAlaMtaresu palaMbaMtaveruliyAI / olaMbiyA tavaNijjalaMbUsagA / paMcavaNNapupphehiM ya kayaM nANAvicchittikaliyaM puppha- 10 harayaM / aMtaraMtarA nibaddhAI toraNAiM / sittA bhUmI sugaMdhapANieNa / nivesiyAo pae pae ddjjhNtkaalaagrumghmghNtdhuupghddiyaao| nirUviyA "AujjahatthA purisA / maMgalovayArakAriNIo vilAsiNIo / gIyavAiyaraveNaM samADhattAI pecchaNayAI tattha tattha dese / evaM savvaM pauNI kAUNa pesiyA pahANapurisA / viNNaviyaM tehiM - 'samAgacchau devo, uciyapariyaNeNa' / tao samArUDho seNio vAruyAe saha cellaNAe / jAva-pecchai sIhaduvArAo paccakkhaM pi devalogabhUyaM cakkhumaNanivvuikaraM / / ghANasuisuhajaNayaM maggaM jAva sAlibhaddagehaduvAraM, cellaNAe daMsaMto' vicchittivisese, kameNa patto / kayaM uciyamaMgalovayArAiyaM / aMto paviTTho pekkhai ubhao pAsesu toravAravaMdurAo / saMkhacAmarovasohiyagayakalahasaMghAyaM pecchai / pAsAyapaDhamabhUmigAe mahagghabhaMDasaMcayaM / bIyabhUmigAe dAsIdAsasaMtaie pAyaNabhoyaNAikiriyaM / taiyabhUmigAe sacchacchakusalasUyagAraraijtarasavaI visese, thaiyAniuttapurisehiM kappijjaMtapUgaphale, nibajjhaMtanAgavallIpattavIDae, tanniuttamIsijaMtamayanAhighusiNaghaNasAra- 20 vilevaNAI / cautthabhUmigAe sayaNAsaNabhoyaNasAlAo, avavaragesu ya nANAbhaMDAgArAiM / diNNaM tattha AsaNaM / suhAsaNattheNa bhaNiyaM raNNA - 'sAlibhaddo kahiM ?' / bhaNiyaM bhaddAe- 'deva ! Agamissai "devapAyANamuvayAre kae / tA devo pasAyaM kareu / aNugiNhau NhANa-bhoyaNAiNA / uvarohasIlayAe maNNiyaM rAiNA / ThaviyA vicittamaMDave cellnnaa| samANattAo" vilAsiNIo ya / samappiyAiM sugNdhinimmlpddiyddnnaaii"| samADhataM abbhaMguvvaTTaNAiyaM / evaM ranno vi / tao samArUDho paMcamabhUmigAe / 25 tattha pecchai savvouyapupphaphalovaciyaM puNNAganAgacaMpayAinANAdumasayakaliyaM naMdaNavaNasaMkAsaM kANaNaM / uvariM niruddharavisasipahaM bhittibhAesu thaMbhadesesu chayaNasilAsu ya nivesiyadasaddhavaNNarayaNa pahApaNAsiyaMdhayAre tassa majjhadesabhAe kIlApokkhariNI, kIliyApaogasaMcAriyAvaNIyapANiyA" caMdamaNighaDiyaperaMtaveiyA, toraNovasohiyA" devANa vi patthaNijjA / tattha ya kIlAnimittamoiNNo rAyA saha cellaNAe, majiumADhatto / avi ya devI guruyapaoharapaNolliyA garuyajalataraMgehiM / hIrai rAyA katthai devInivapaNolliyajaleNa // avaharai uttarijaM devIe nivapaNollio jhatti / aMbubharo raMgato niyaMbabiMbaM suyaM ca tahA // 1 B paauNchnnaaii| 2 B degbhAriyANaM / 3 B vaahurio| 4 A snnviihiyaao| 5 B Avaja / 6 pi' nAsti BI 7 B dsyNto| 8 B turvaar| 9 B devpaaes| 10 A samANattAto vilaasinnii| 12 BCrynnN| 13 BC pnnaasiytmNdhyaare| 14 A paanniyN| 15A sohiyN| 16A patthaNijaM / ka08
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [8 gAthA katthai uppalapahayA mucchijjai cellaNA khaNaM ekaM / katthai uppalapahao mucchijjai seNio rAyA / avaharai ghaNaMsuyamAyareNa kathai niyaMbabiMbAo / saMThaviya tayaM devI aharai nivassa kelIe // rAyA katthai deviM gurunIrabharaNa nolliyaM kuNai / hIraMtI uttatthaM' dharei uvagUhiyaM sahasA // evaM majaMtassa u raNNo mudaMgulIyayaM naTuM / tArataralaM nirUvai puTTho bhaddAe tahiM nivo // / bhaNiyaM rannA- 'muddArayaNaM paDiyaM jalamajjhe, kahaM najjihI ? / niuttA dAsI bhaddAe - 'halA ava Nehi pANiyaM' / tIe vi avaNIo bIDago, gayaM aNNattha jalaM / pecchai rayaNapahAvicchuriyaM pokkhariNIe talaM niyayamuddamaMgArasayalasarisaM / pasArio hattho / vArio bhaddAe- 'deva ! suNhANa nimmallameyaM ; kahaM devo hatthehiM chivejjA' / samANattA dAsI- 'halA ! pakkhAliUNa muddArayaNaM raNNo samappesu / nirUviyaM cellaNAe muhaM rannA / tume bhaNiyaM vANiNINaM pAyapuMchaNagAI kIrati mama pAuraNaM pi nasthi / " eyaM kahaM karesi / samuttiNNo pokkhariNIe / nimajjiyaM sarIraM sugaMdhakAsAiehiM / uvaNIyaM vilevaNaM gosIsAiyaM / samappiyAiM mahagyavatthAI sapariyaNassa / viNNatto eyAvare sUyAreNa - 'deva ! ceiyapUyAvasaro vaTTai' / uiNNA cautthabhUmIe / ugghADiyaM ceiyabhavaNaM / diTThAo maNirayaNahemamaIo jiNapaDimAo / ciMtiyaM raNNA- 'aho dhanno esa, jassa erisI ceiyasAmaggI' / samappiyaM pUjovagaraNaM / uva. NIo nANAviho uvayAro / vaMdiyAiM ceiyAiM / niviTTho bhoyaNamaMDave / uvaNIyAI cavvaNIyAI dADiIs madakkhAdaMtasaraborarAyaNAI / pasAiyAiM raNNA jahArihaM / tayaNaMtaramuvaNIyaM cosaM susamAriyaikkhugaMDiyA khajjUra-nAraMga-aMbagAibheyaM / tao susamAriyabahubheyAvalehAiyaM lehaNIyaM / tayaNaMtaraM asogavaTTisaggavvuya sevA-moyaga-'pheNiyA-sukumAriyA-ghayapuNNAiyaM bahubheyaM bhakkhaM / tao sugaMdhasAli-kUra-pahitti-sArayaghaya-nANA-sAlaNagAiM / tao aNegadavvasaMjoiyanivvattiyA kaDviyA / tao avaNIyAI bhAyaNAI / paDiggahesu sohiyA hatthA / nANAvihadahi vihattIo uvaNIyAo, teNa bhuttaM taduciyaM / puNo vi 20 avaNIyAiM bhAyaNAI / sohiyA tattha hatthA / ANIyamaddhAvaTTa pArihaTTi duddhaM, mahusakarAghaNasArasAraM / tayaNaMtaramuvaNIya AyamaNaM / tao uvaNIyAo daMtasalAgAo / nANAgaMdhasuyaM, samappiyaM hatthANamuvvaTTaNaM / ANIyaM maNayamuNDaM pANIyaM / nilleviyA teNa hatthA / avagao aNNAigaMdho / uvaNIyA. gaMdhakAsAiyA karanimmajjaNatthaM / uvaviTTho annattha maMDave / uvaNIyaM vilevaNapupphagaMdhamallataMbolAiyaM / ADhattaM" pecchaNayaM viyaDvagAyaNa-vAyaNasAmaggIsaMgayaM / bhaNiyaM rannA- 'sAlibhadaM pecchAmo' / bhaNiyaM 25 bhaddAe- 'AgacchaI' / gayA sA chaTThabhUmigAe / diTThA AgacchaMtI sAlibhaddeNaM, abbhuTTiyA ya / bhaNiyamaNeNa - 'aMba ! kimAgamaNakAraNaM / bhaNiyaM bhaddAe - 'putta ! cautthabhUmigAe Agacchasu, seNiyaM peccha' / bhaNiyaM sAlibhaddeNa - 'aMba ! tumaM ceva" jANasi samagyaM mahagyaM vA, gehasu' ti / bhaNiyaM bhaddAe - 'jAya ! na taM bhaMDaM, kiM tu rAyA; tuha sAmio seNio / so tuha daMsaNakoUhaleNaM Agao' / ciMtiyaM sAlibhaddeNa-majjha vi anno sAmI! / assuyaputvameyaM, ahavA akayadhammANaM jutameyaM-ti 7 oiNNo "jaNaNIaNuroheNaM / taM daTTaNa devakumArasarisarUvaM pasAriyAo bhUyAo raNNA / nivesio ucchaMge / khaNaMtarAo bhaNai bhaddA- 'deva ! visajjeha' / bhaNiyaM seNieNa- 'kiM kAraNaM ?' / bhaNiyaM bhaddAe- 'deva ! na mANussayANaM gaMdhamallAiyANaM gaMdhaM soDhuM sakkei; jamhA paidiyahaM devo divvavilevaNa 1 BC uttttho| 2 A avguuhiyN| 3 A muiMgulIo y| 4 A uvnniio| 5 B C uaahaaro| 6B asogapaTTi; C asogssssttii| 7A degsamAvya kevA goyg| 8 B maddhovarTa: C mtttthaavttuN| 9A paarihidi| 10 A smaaddhttN| 11'ceva' nAsti AT 12 B jaNaNiuvaroheNa /
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] sAdhudAnaphalaviSayaka-zAlibhadrakathAnakam / pupphagaMdhAiyaM devakuruphalANi ya bhoyaNaTThAe, pANiyaM pi tatto ceva Agacchai / na ya vatthAlaMkArAiyaM taM ciya bIyadiNe bhuMjai / ato visajjeu devo' / bhaNiyaM rannA- 'cellaNA na yANai, jA evaM bhaNai - vaNiyabhajjANaM pAyapuMcchaNAI kIraMti, mama rAyaggamahisIe pAuraNaM pi nasthi tti / aho suciNNANaM kammANaM eriso vivAgo / dhanno si tumaM / uddhehi puttaya !' / gao sAlibhaddo saTThANe / uDhio rAyA / samArUDho vAruyAe / tAhe uvaThThAviyA bhadAe jaccaturayA pahANagayakalahA ya / bhaNiyaM rannA- 'acchau / tA eyANa gahaNaM, aNNaM pi jaM bhe uvajujjai taM mama kahejjAha' / bhaNiyaM bhaddAe- 'deva ! evameyaM / devapAyA savvassa vi ciMtagA; kiM tu na annahA maha cittanivvuI hoi / tA giNhau devo' / bhaNiyaM amacehiM'- 'deva ! evaM kIrai' / uvarohasIlayAe gahiyaM raNNA / gao saTThANe / ucchoDAviyaM maggovagaraNaM saMguttaM' bhaddAe / sAlibhaddo vi paraM saMvegamAgao ciMtei - avi ya dhammavihUNANa jae havaMti eyArisA avsthaao| amhArisA vi bhiccattamuvagayA peccha annesi // 10 kittiyamettaM eyaM paramAhammiyavasaM samAvanno / narae ubiyaNijje paramAsuipaDalapaDahatthe // tatto uvvaTTo vi hu nANAtiriesu dukkhataviesu / bhamio aNaMtakhutto jiNavayaNavivajio jiivo|| maNuyattaNe vi patte loddhaya-caMDAlatucchajAIsu / uvavanno pAvarao patto narae tuma bahuso / Ariyadese laddhe kulajAivivajio tumaM bahuso / hoUNaM pAvarao patto aidAruNe narae // jAikulehiM sameo uccAgoyammi pAvie jIva / kuTTha-bhagaMdara-arisA-khasa-pAmAbhidduo jaao| 15 jai vi hu laddhArogo dAridamahAgaheNa kaiyAvi / gahio avamANapayaM jAo niyagANa dhI taMsi // aha saMpayAvi katthai laddhA re jIva! sAvi duhaheU / jAyA naravai-jala-cora-aggi-dAyAi bhyjnnyaa|| niruvaddavaM pi laddhaM tIe cciya jIva! vinaDio sNto| vaMdaNiya-niMdaNAhiM aNaMtakhutto gao narae // mANussa-khetta-jAI-kula-ruvArogga-saMpayAINi / laNaM jiNavayaNaM mA rajasu jIva ! visaesu / / devA vi atitcamaNA visaesu cavaMti devlogaaoN| cakkI vi atittamaNo nijai kammehiM sayarAhaM / / 20 telokapUyaNijjA dhannA logammi sAhuNo ege / dinno jalaMjalI jehiM haMdi ! saMsAradukkhassa // niravajjaM pavvajaM paDivaNNA je jayammi te dhannA / na kayAi bhiccabhAvaM urvati je tihuyaNassAvi // baladeva-vAsudevA vArasa taha cakkiNo suriMdA vi / paNamaMti jANa pAe te dhannA sAhuNo loe // te dhannA jANa gharaMgaNesu sAhUNa pAyarayapAo / dAridda-vAhi-AyaMkanAsaNo sayalasuhaheU // dhannA pariggahaM ujjhiUNa paricattavisayasaMbaMdhA / parajaNasayaNasamANA viharaMti anissiyA puhaI // 23 kiM nAma hojja taM majjha vAsaraM sukayapuNNajoeNa / jammi ahaM aNavajaM pavvajjaM saMpavajjissaM // tao evaM veramgamaggamoiNNo sarIraM parikammiumADhatto / annayA telokkaciMtAmaNI, tihuyaNamaMdirapaIvo, kohadAvAnalavijjhAvaNAsAro, mANagiridalaNakuliso, mAyAvaNavihAvasU, lohasAgarasosacaMDamAyaMDo, bhavajalahijANavataM, micchattatimiraviddhaMsaNasumAlI, mayaNakarikaraDadAraNekapaMcANaNo, kuppAvayaNiyagayakalahagaMdhavarahatthI, aMtarArijayaladdha mahAvIra nAmo carimatitthayaro tattha samAgato / samosaDho guNasilae cehae / vaddhAvio rAyA ujjANapAlaeNaM / dinnaM se pAritosiyaM / niggao vaMdaNavaDiyAe seNio nAyaralogo ya / 1B svvehi| 2A sNjuttN| 3C vivajjau / 4A niygaannmvitNsi| 5BtIyaiya; CtIicchaya / 6A niNdnnehiN| 7A privj| 8BCdegvnnprs|
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 20 25 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 8 gAthA io sAlima bhagiNIpaI dhannao nAma ibbhadArao bhajjaM bhaNai - 'majjAmi jeNa bhagavao vaMdaNatthaM vaccAmi / sigdhaM vhANovagaraNaM uvadvAvehi' / taheva kayaM tIe / abbhaMgiumADhatto / sA ya jeTThatarI sAlibhaddassa bhaiNI / tIse paTThi abbhaMgaMtIe dhannayapaTThIe aMsujalabiMduyA paDiyA / nirUviyaM teNa tIe muhaM / diTThA ruyamANI / bhaNiyaM dhannaeNa - 'hA, pie kimeyaM ? bhaNiyaM suMdarI - 'sAmi ! na mama pariyaNeNa avaraddhaM, neya sAsu-naNaMdAhiM' / bhaNiyaM dhannaeNa - 'tA kiM ruyasi ?' / tIe bhaNiyaM - 'tumaM na jANasi ?, mama ego bhAyA, so ya nivinnakAmamogo pavvaiuM icchaMto egegiM tUliM avaNei sayaNijjAo, visaesu ya parimANaM karei / tA mama imiNA sogeNa aMsUNi nivaDiyANi / bhagavaMte Agae so pavvaissai ti / kittiyA ya mama bhAyaro jesiM sohalayaM mANissaM' / bhaNiyaM dhannaeNa - ' mA ruyasu / kAuriso so kahaM pavvajjaM kAhI, jo ekkekkiyaM tUliyaM 15 muyai' / bhaNiyamaNAe - 'deva ! auggao accha, sappuriso tumaM ceva nUNaM jo jhatti patraissasi' / bhaNiyaM dhannaNa - ' mA tUrasu, jAva NhAmi, tAva karemi pavvajjaM' ti / bhIyA sA / bhaNiyamaNAe - ' sAmi ! mA evaM bhaNa / 30 60 so natthi pie maha pariyaNammi jo tujjha bhaMjae ANaM / avaNemi gharAu ' phuDaM bhaNa keNa vi kiMci te bhaNiyaM // aMbAe jai pharusaM bhaNiyaM maha bhagiNi- bhAgiNijjIhiM / tattha ya na rUsiyavvaM jagassahAvo pie eso // egattheva na eyaM ghare ghare esa vaiyaro suyaNu ! / AjammamiNaM suMdari appaDiyArArihaM jANa // amhArisehiM vallahiM kiM jujjai kiMci guruyaNe bhaNiyaM / tA eyamegamavarAhajAyamamhANa marisehi // parihAsakA duTThA vallaha ! kiM bhattuNA samaM loe / bhaNiyANa sAmi ! aMtaM gaMtavaM kittiyANaM tu // nAha ! tAva esa tuha nicchao jaM karesi sAmaNNaM / tA'vassamahaM kUve nivaDAmi na ettha saMdeho // bhaNiyaM dhannaeNa saMsArammi aNate bhattArA kittiyA Na paricattA / to marasu tahA suMdari ! jaha u mayA summayA hosi // visaehiM cakkavaTTI suhumo baMbho ya aparicatehiM / pacAo duruttAre narae tA kiM tha visaehiM // bhuMjittu bharahavAsa bhuMjiya bhoe aNannasAricche / paricatavisayasaMgA cakkaharA nivvuyA aTTha | salaM kAmA visaM kAmA kAmA AsIvisovamA / kAme patthaimANA akAmA jaMti doggaI // tA suNu visayasaMgaM tivihaM tiviheNa cayasu bhAveNa / saMsAriyadukkhAiM suviNe Navi pecchase jeNa // ahimuhajIhAjuyacaMcalehiM jalalavata raMgataralehiM / dhaNasayaNarUvajovvaNaguNehiM ko gavvamuvhara || ai dulahaM maNuyattaM jiNavayaNaM vIriyaM ca dhammammi / eyaM laDUNa pie saMsArajalaMjali desu // pAmArkaMDyaNasannihesu ko suyaNu tujjha paDibaMdho / visaesu dAruNesuM visarukkhaphalovamANesu // ko rasa pie bhAyA ko ya piyA ko ya piyayamo putto / mAyAmoho eso aNAibhavakammasaMjaNio // evaM bhAveja pie na koi majjhaM na kassaI ahayaM / savaM vi paricaiuM sabe vi gayA ihaM nihaNaM // tA maMca muMca suMdari ! visayAsaM sayaNajovvaNAsaM ca / jaM jIvie vi AsA kusaggajalasannihe kaha Nu // jaramaraNarogasogAulammi maNuyattaNammi jiNadhammo / saraNaM suMdari ! ekko tA so cciya hoi bhayaNijjo // / 1 B taM bharAu bhaNa / 2 B bhayanibhAyaNi jIhiM / -
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 vyAkhyA sAdhudAnaphalaviSayaka-zAlibhadrakathAnakam / bhaNiyamaNAe- 'ajautta! bhatcAradevayAo nArIo hoMti tA kimaNNeNa / kAhiha tubbhe jaM kira amhe vi hu taM karissAmo // bhaNiyaM dhannaeNamA mA evaM jaMpasu bhattArA devayAo nArINaM / majjha ya tujjha ya devo bhagavaM vIro tiloyagurU // jattha na jarA na maJcU na vAhiNo neya sogasaMtAvA / so jiNadhammA mokkho labbhai tA kinna pajjattaM / / bhaNiyamaNAe - 'majasu, karesu hiyaicchiyaM' / tao majio jahAvihIe / kayakouyamaMgalo savAlaMkAravibhUsio ArUDho rahavare / bhaNAvio sAlibhaddo- 'dhanno bhagavao mahAvIrassa vaMdaNatthaM niggacchai, sigdhamAgacchasu' / taM socA sAlibhaddo mahAvibhUIe niggao vaMdaNatthaM / do vi pattA kameNa guNasilae / tikkhutto AyAhiNa-payAhiNaM kAuM vaMdittA namaMsittA bhagavaMtaM, niviTThA saTThANe / bhagavayAvi saMsAravirAgakAriNI mokkhasuhaukkaMThAvaddhaNI kayA dhammadesaNA / saMbuddhA bahave pANiNo / paDigayA pari-10 sA / bhaNiyaM dohi vi- 'avitahameyaM bhaMte ! karemo sahalaM mANusattaNaM tumha samIve vayapaDivattIe' / bhaNiUNa gayA niyagehesu / bhaNiyA bhaddA sAlibhaddeNa-'muMcasu mamaM jeNa pavvayAmi' / bhaNiyaM jaNaNIe - 'putta ! jai te nibbaMdho tahAvi tAva niyamajjAo aNuNehi' / bhaNiyaM sAlibhaddeNa- 'aMba ! evaM karemi' / vAhariyAo savvAo suhAsaNatthAo, bhaNiyAo- 'bho bho kamalAvaI-paumAvaIpabhiIo kulabAliyAo! nisAmeha khaNamegaM avahiyAo hoUNa' / bhaNiyaM saviNayameyAhiM- 'bhaNau ajautto' / / bhaNiyaM sAlibhaddeNavisayAsattA jIvA AraMbhapariggahesu vaTuMti / dhaNavajjiyANa visayA sarisA te sArameyANaM // AraMbhapariggahao hoi dhaNaM tastha kammabaMdho ya / tatto bhavo aNaMto tattha vi ya aNaMtadukkhAI // suhumeyarapajjatteyaresu sAhAraNeyaresu tahA / uppajaMti cayaMti ya puNo vi tattheva tattheva // beiMdiya-teiMdiya-cauriMdiyabahuvihesu bheesu / uppajati cayaMti ya kAlaM saMkhejjayaM jIvA // paMceMdiyatiriesuM jala-thalayara-khayarameyabhinnesu / paMceMdiyavahakayapANavittiNo jaMti naraesu // tattha vi ya khettajaNiyaM paramAhammiyakayaM mahAbhImaM / avaropparasaMjaNiyaM dukkhaM aidAruNaM sayayaM // puDhavIbheyA satta u narayA eyAsu AuyaM jANa / ayarega tini satta ya dasa sattara duvIsa tecIsA // vikkhaMbhAyAmehiM joyaNamegAhiyAI vAlANaM / vAsasae vAsasae ekeke avahie paliyaM // dasakoDAkoDIhiM sAgaraeko jiNehiM akkhAo / tettIsa sattamAe aMtamuhuttaM ca macchesu // puNaravi tettIsaM ciya aMtamuhutteNa tattha aMtariyA / chAvahI ayarANaM vasio narae imo jIvo // tatto viya tiriesuM puNo vi narayammi puNaravI tirio / tattha vi ya veyaNAo sudUsahA nrysaaricchaa| aNNoNNabhakkhaNAo loddhy-dhiivr-svaagjnniyaao| chuhu-taNhA-sIuNhaM dahaNaMkaNavAhaNAIyaM // maNuesu bhogabhUmaya aMtaradIvA ya dhammaparihINA / kammayabhUmaya duvihA aNAriyA AriyA taha ya / / majjhimakhaMDA bAhiM paMca vi khaMDA aNAriyA jANa / paNuvIsA addhaM ciya AriyayA majjhime khaMDe // 30 tattha viya bhilla-bokkasa-khaTTika-machabaMdha-vAha-vagguriyA / nANAvihA ahammA majjAyavivajjiyA aNNe // Ariyadese jAyA bahirA aMdhA ya paMgulA saMDhA / koDhAivAhigahiyA dhammassa na joggaya pttaa|| nIrogA vi hu keI kulajAivivajjiyA na jogga ti / kulajAijuyA anne pAsaMDiyavinaDiyA bahave / / 1 B muysu| 2 B paMciMviehiM ky| 3 A avge| 4 B sammattassa / 20
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [8 gAthA nidaMti vaMdaNijje vaMdaMti pariggahammi paDibaddhe / mahumajjamaMsabhoI sabhAriyA kANa vI guruNo // tA punvaguNehiM juyA jIvA puNNehiM jiNamayaM suddhaM / laghRNa ujjamaMtI dukkhakkhayakAraNe viralA // bhaNiyameyAhiM - 'ajautta ! jaM bhaNiyavvaM taM bhaNasu' / bhaNiyaM sAlibhaddeNa - jAo nissalAo tAo kuvvaMtu saMjamaM suddhaM / iyarIo aMbapAse gihatthadhammaM pakuvvaMtu // A sattamavaMsAo bhottuM dAuM ca vilasiuM atthi / dhaNasaMcao mahaMto kareha jaM uciyakAyavvaM // tao jAo bAlavacchAo gabbhavaio ya tAo ThiyAo / tao samADhatAo aTThAhiyAo jiNAyayaNesu / kao rahanikkhamaNAimahUsavo / niuttaM ceiesu nIvIe dhaNaM / vAhariyA susAvayA, bhaNiyA ya'bho bho ! tumhe mama paramabaMdhavA / tA pavvajaM paDivajaMto pUremi, jeNa bhe aTTho, taM sAheha / ma ettha lajjA mANo vA kAyavvo / tao pUriyA tesiM maNorahA / niuttaM sAhAraNe viulamatthajAyaM / tahA ddiNddim| ghosaNApuvvaM samIhaMtANaM taDiyakappaDiyANa ya diNNaM bhattavatthamettaM sAsaNunnainimittaM / micchaviTThINa asaM jayANa dinno vi atthasAro paJculaM aNatthakAraNameva jIvaghAeNa micchattavaddhaNeNa ya / te micchattabhAviyamaI micchattaM ceva vavati tti, na samahiyadANavisao / samAhUyA sasissaparivArA gaNaharA- 'Agacchaha maMte / gihaceie vaMdaha' / samAgayANa ghaya-khaMDa-vattha-kaMbalAI diNNaM pajaMtIe / evaM ajacaMdaNAe vi / Agame'pyuktam - NaMtagaghayagulagorasaphAsuyapaDilAhaNaM smnnsNdhe| asai gaNivAyagANaM tadasai gacchassa savvassa // 1 // dhannaeNa vi evaM ceva jahAsattIe kayaM / tao sohaNatihikaraNamuhutte vhAyA siyacaMdaNavatthamallAlaMkArabhUsaNA samArUDhA sahassavAhiNIsu sibiyAsu do vi jaNA / tattha sIhAsaNe puratthAbhimuho nisanno sAlibhaddo, dAhiNeNa pAse bhaddA, pavvaiuM kAmAo ya suNhAo / vAme aMbadhAI uvagaraNa-paDalagAI gahAya ThiyA / piTThao egA varataruNI siyAyavattaM gahAya ThiyA / ubhao pAsesu varataruNIo siyacAmarahatthAo / egA ya mattagayamuhAgiibhiMgAraM salilapuNNaM gahAya purao ThiyA / tahA vINAveNuhatthA, tahA kalagAyaNIo ya paDahamuiMgahatthA ThiyA purao vAma-dAhiNesu samADhattaM pecchaNayaM / evaM dhannagassa vi / navaraM suMdarI bhajjA / tao paDhaMti mAgahA, gAyaMti pANapaMtIo, satthi' kareMti mAhaNA, samukkhittA sibiyA / pahayAiM tUrAiM / pUriyA saMkhA / piyA ya aMtarikkhapaDivaNNo muMcai sugaMdhi-paMcavaNNa-kusumAiM / tADeMti duMduhIo tassa kiMkarA, bhaNiti ya- aho sAhasaM aho sAhasaM ti / varisaha se piyA uvari dINAravariseNaM / adariddI bhUyA payA tadasthiNI / tao aMgulisahassehiM dAvijamANo, nayaNasahassehiM pecchijjamANo, pae pae agdhaM lahaMto, nAgaraehiM aNugammamANo, seNiyarAyasahiehiM bhaviyANa dhamme ucchAhaM jaNayaMto, savvannusAsaNaM erisaM ti pahAvaNaM kareMto, patto guNasilae / chattAichattaM pAsai / sIyaM Thavei / sIyAhiMto uttarai / tikkhutto, AyAhiNa-payAhiNaM karei / bhagavaMtaM vaMdai namasai / tao sAlibhadaM purao kAuM bhaddA bhaNai- 'esa NaM bhaMte! mama putte saMsAravAsabhIe tumha pAyaMtie sabhArio pavvaiumicchai / paDicchaMtu bhagavaMto sissa-sissiNIbhikkhaM' / evaM dhaNNago vi / bhaNiyaM bhagavayA-'juttameyaM vivegakaliyANaM' / tao pavvAviyA savve vi bhagavayA / suMdarI-paumAvaIpamuhAo diNNAo ajacaMdaNAe sissiNIo / sAlibhadda-dhannayA vi bhagavaoM tahArUvANaM therANaM aMtie ekkArasa aMgAI ahijaMti, ghoraM tavaccaraNaM kareMti / avi ya 1 B saMti kriti| 2 A bhagavaMto /
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] sAdhudAnaphalaviSayaka-zAlibhadrakathAnakam / kaNagAvalirayaNAvali-guNarayaNa-saMvaccharaM ca bhadaM ca / taha savvabhaddapaDimA-bArasa-harikIliyaM duvihaM / / chaTThama-dasama-duvAlasehiM mAsaddha-mAsakhamaNehiM / nANAtavehiM doNi vi jAyA jarakhANusAricchA // jarasamivakkalatullA pAyatalA pAyaaMgulIo ya / khIrayakalasaMgaliyA uNhe dinnA' jahA sukkA // bahunADipariggahiyA nimmaMsA jiNNacammasaMvariyA / pAyA uvarimabhAe dIsaMtAyArameteNa / / saMdhI ya gupphajANu ya gayA u ai ubbhaDA ya dIsaMti / kAlIpavvasamANA jaMghAo tANa doNhaM pi // 5 vaNakaMdalIu chinnA uNhe diNNAu jArisI' hoi / UrUNi tANa evaM pahINaruhirA nimaMsANi // nAma pi natthi tesiM puyANa duluyA u kaTThapurise v| jiNNakavellusamANA kaDIoM doNhaM pi eyANa / / khorajaraTArasariso paTTIvaMso tahA ya udaraM pi / cAmuMDAe~ samANaM uratthalaM vaMsagaDagaM 'va // ai dIharattapattA siroharA tANa dhIrapurisANa / mesavisANasaricchA aMsA tavasusiyadehANa // chagaNAchappA sarisA nimmaMsA karatalA virAyati / hatthaMguliyA komalakalasaMgaliyA jahA sukkA // . aharutarau?"dugaM parisusiyaM nAvarei daMtA u / nAma pi kavolANaM naTuM koTThA u kuTThasamA // jaMgalakUvasaricchaM loyaNajuyalaM sudUsaraMpattaM / nAsAvaMso suko AgiimetteNa najaio // tesi virAyai sIsaM komalatuMba va tAva parisusiyaM / gimhe sihaMDiNo iva lihilihae tANa galao vi|| kaDakaDai savvadehaM uTThANa-nivesamAyaraMtANaM / saMpattA rAyagihe saddhiM te vIranAheNa // chaTThassa pAraNammI vaMdiya bhagavaM karei uvaogaM / bho sAlibhadda ! ajaM jaNaNIhattheNa pArihisi // 1 bhaNiyaM jiNavIreNaM, te vi gayA tesu tesu gehesu / viharaMtA no nAyA "hallapphalaeNa jaNaNIe // jahA- aja bhagavaM samAgao, sAlibhadda-dhannayA vi smaagyaa| tA taraha taraha vaMdagA, vccaamo| evaM tAhiM gharaM saMpattA vi na nAyA" tavasosiyasarIra ti, na ya paDilAbhiyA vAulattaNeNa / khaNametaM ThiccA aladdhabhikkhA niggayA gehaao| ___io ya puSabhavamAyA sAlibhaddassa sA dhannA kuo vi gAvIo saMpAviya tANaM dahitakaM vikkeuM pANa- 20 vittiM karei / sA ya tammi diNe dadhiyaM gahAya rAyagiha "mAgayA / tIe goyarapaviTTho diTTho sAlibhaddo / taM ca puttamiva dahNa uddhasiyaromakUvAe paNhuyathaNAe" bAhavippuyacchIe bhaNiyamaNAe- 'bhayavaM ! geNhesu dahiM ?' ti iccAI / suovaogaM dAUNa gahiyaM sAlibhaddeNaM / 'ahApajjattaM' ti kaTTu paDiniyattA do vi| gayA bhagavato samIve / iriyaM paDikkamittA AloicA bhaNaMti- 'bhaMte ! tumhehiM vAgariyaM aja mAUe . hattheNa pAraNayaM bhavissai / tattha gayA amhe na keNai paccabhinnAyA / aladdhabhikkhAmettA niggyaa| tA 23 kahameyaM bhaMte ?' / bhaNiyaM bhagavayA- 'sAlibhadda ! jAe tuha dahiyaM dinnaM sA tava mAyA' / kahio bhagavayA puvvabhavo, pAyasadANaphalaM te sANubaMdhabhogalAbhe jAo' ti / evaM bhagavayA saMbhAriyabhavassa jAyaM jAI. saraNaM sAlibhaddassa / savisesaM jAyasaMvegA donni vi taM dahiM pAretA, bhagavayANuNNAyA AloiyapaDikaMtA vebhAragiri-viulasilAyale guMtuM, phAsuyapaese pAovagamaNaM paDivannA / eyAvasare samAgayA bhaddA tabbhAriyAo ya / vaMdiya bhagavaM puTTho- 'kahiM naM bhaMte ! sAlibhadda-dhannayA' / bhaNiyaM bhagavayA- 'uttimddheN| paDivaNNa' ti / gayAo tAo tammi paese ruyamANIo / seNio vi tANa pittttho| vAriyAo ruya. 1 A dinnhaa| 2 A jaarisaa| 3 C kunni| 4 A amaMsA y| 5 B C puriso| 6 B C jinu kvilu| 7 A degkaDaga vv| 8 C chglcchippaa| 9 B krylaa| 10 C htthNguliio| 11 B ahrottrd| 12 A kreNti| 13 B hllpphllenn| 14 A sNnaayaa| 15 B dahiyaM / 16 B rAyagihe AgayA / 17Cdhnniie| 18 C davAisu uvogN|
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [9 gAthA mANIo seNieNa-mA dhammavigdhaM kareha / aivigAlo vaTTai, tA Agacchaha, nagare vaccAmo / gayAo saTThANammi / te vi samAhIe kAlaM gayA, uvavannA aNuttarasurattAe / tao cuyA sijjhissati / ao sAhudANassa evaMvihaM phalavittivisesaM nAUNa bhavvasattehiM ettha jatto kAyavvo tti // // zAlibhadrakathAnakaM samAptam // 10 // dANaMtarAyadosA bhogesu vi' aMtarAiyaM jANa / pAyasavibhAgadANA nidasaNaM etthaM kayaunno // 9 // vyAkhyA- 'dAnAntarAyadoSAd' - dAnavighAtakArikarmaNaH sakAzAddoSAd dAne apravRttiH, tasmAt 'bhogeSvapyantarAyaM' - bhogAntarAyaM 'jAnIhi' / 'nidarzanaM' - dRSTAnto 'atrArthe kRtapuNyaH / kathamityAha - 'pAyasavibhAgadAnAt' - payasA nirvRttaM pAyasaM kSIrAnnam / tasya tRbhAgo dattaH kSapakAya, puna"zcintayati stokamiti, punarapi tRbhAgo dattaH, tRtIyavArAyAM sarva dattam / dAnAntarAyavazato na sarva sakRdeva dattam / tata eva bhogeSvapi antarAyaM vicchedo jAtaH / ekadA gaNikAgRhe, punarmUtabhartRgRhe, tataH khabhAryayA zreNikaputryA gaNikAdibhizca samAyogo jAta iti / bhAvArthaH kathAnakagamyaH / taccedam - 11. kRtapuNyakathAnakam / magahAjaNavae rAyagihaM nAma nagaraM / tattha seNio rAyA / dhaNadatto nAma inbhasatyavAho / 15 vasumaI nAma bhAriyA / sA ya puttakae piyai mUlIo, pUei devayAo, bhayai jANae, karei uvAiyAI devayANaM / annayA tahAvihabhaviyavvayAnioeNa AhUo se gabbho / paDipuNNadiyahesu pasUyA dArayaM / samAgao vaddhAvaNayajaNo / bhaNai-kayauNNo esa jIvo, jo erise kule uvavanno / bArasAhe aikkaMte tameva paiTThiyaM se nAmaM kayauNNau tti / jAo aTThavArisio kameNa / uvaNIo kalAsUriNo / gahiyAo klaao| bhogasamattho ya gAhio pANiM sAgaradattaseTThidhUyAe jayasirIe / acchai tIe 20 saha / tattha ya devadattA nAma gaNiyA udaggarUvajovvaNajuttA parivasai / tIe ya gihe gao kaya uNNao / abbhuTTio tIe, kayA ya AsaNAipaDivattI / AvajiyaM se hiyayaM / jao kulabAliyAo udaggajovvaNarUvajuttAo vi salajjAo adidvapurisaMtarapayArAo bhavaMti / vesitthiyAo puNa nillajAo divapurisaMtararaivisesAo raikAle citaM harati / teNa vesitthIsu rajati duviyaDDA, virajaMti niyamAriyANaM / vesitthI puNa AlattayaM va nippIliUNa muNce| raiguNaviyaDvayaM pi hu dhaNahINanaraM surattaM pi // 1 // jai jAhisi annaghare marAmi nissaMsayaM na me kajaM / jIeNa esa diNNo galae pAsa ti ya bhaNAi // 2 // 25 - 1BCy| 2 B itth| 3.BC punrprstRbhaago| 4 B 'nAma' naasti| 5B nAsti padamidam / 6C vesitthiyaao| 7C muNcNti| 8 B C me| 9 B C iha pAsao saami|
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA sAdhudAnaphalaviSayaka kRtapuNyakathAnakam / aNNaM ciMtai hiyae anna vAyAe bhAsae ahavA / vavaharai aNNamesA dhaNaluddhA purisaniravekkhA // 3 // nippIlie dhaNe puNa bAI ThaNaThaNai uccasaddeNa / iyarI maMdasiNehaM raI ya daMsei appANaM // 4 // jaha jaha khijjai davvaM taha taha bAI suniharaM bhnni| A mAi peccha eso na marai na maMcayaM dei // 5 // bhaNaI ya peccha pecchasu nillaja na yANai jahA hoti / vesitthiyA na kassai daviNaM ne dehi jai kajaM // 6 // nicchunbhai gaDDAe anno kira Avai ihaM puriso| evaM na sA na gehaM davvavihUNassa purisassa // 7 // . aNuvattaI puNa kulajA aviNIyapaI kulassa ljNtii| puNaravi jai lahai dhaNaM dei aNajo sa vesANaM // 8 // evaM ca so vi kayaunnao niyabhAriyaM aNurattaM pariccajja Asatto devadattAe gaNiyAe davvakkhayaM kuNei / tattha Thiyassa se piyA daviNaM pesei / kAleNa nihaNaM gayA jnnnni-jnnyaa| tao bhajjA peseha daviNaM / daviNaM jaM jassa hatthe taM teNa aMtariyaM / vesAvi niccaM jAyai / evaM savaM davaM niTThaviyaM / / / jAva aNNadiNe jayasirIe niyayAharaNaM pUNiAu ya cattA ya chajjiyAe kAUNa pesiyaM / bAiyAe nAyaM khINavihavo esa saMpayaM, aNNehiMto vi dhaNAgamaM bhaMjai acchaMto, tA nicchubhihI patthAve / sahassasahiyaM pUNiyAharaNAiyaM pesiyaM vAliUNa- varAI sAvi jIvau ti / nisAe mukko cauppahe / uDio pahAe ciMtiumADhato jaha jaha dhaNaM payacchai taha taha taM vallaho si jaMpaMti / muddhajaNaM dhuttIo musaMti kaha bho payAreuM // // najaha na saMti piyaro dhaNakkhao kaha Nu aNNahA majjha / na ya vihave vijaMte evaM eyAo ujjhaMti // tA bho ghiratthu ! majjhaM piyarANaM addhiI nimitteNa / niyakulakalaMkabhUo kassa muhaM daMsahassAmi // kIsa kayaM me nAmaM loe kayauNNau ti jaNaNIe / pIpajjAgayaritthaM viNAsiyaM jeNa pAveNa // niyabhuyaviDhattamatthaM ege u vayaMti dhammaThANesu / logaduge vi hu dhannA lahati maNavaMchiyaM atthaM // anne dujammajAyA majjha saricchA adhammasArA u / niyasirikaMdakudAlA logaduge hIlaNijjA u // huM vaJcAmi tAva gehaM, bhajjA kahaM ciTThai tti pecchAmi / gao ghare / abbhuTTio tIe / samappiyaM paDukkaNayaM / ANIyaM tellaM / abbhaMgiumADhatto / kayauNNau ciMtei pecchaha kulappasUyaM aNurataM viNayasIlasaMjuttaM / sahasA taNaM va mottuM dhuttIe samappio appA // pajjavasANaM evaM vesANaM kulavahUNa puNa eyaM / taha vi hu apuNNavaMto dhuttIe payArio kaha Nu // tatto uvvaTTio hANio ya / nimmajio kAsAiyAehiM / uvaNIyaM vilevaNaM, akkhayakhomajuyalaM . ca / kayaM bhoyaNajAyaM jahAvihavaM, bhutto, rayaNIe tIe saha pasutto ya / tIe ya uduNhAyAe paiNo ___ 1 B raDai; C cddi| 2 B C aamaai| 3 B C vesitthiyAo kssii| 4 A ge| 5 B mie| 6 A evaM ca na sA gehN| 7 B C aNuvattei vraaii| 8 B gamaNaM / 9A. nimittassa / ka.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 9 gAthA saMvAseNaM AhUo ganbho / bhaNiyaM kayauNNaeNa - 'asthi kiMci jeNa vaNijjaM karemi ' / bhaNiyaM jayasirIe - 'saharasamegaM suvaNNassa pesiyaM kuTTiNIe tamatthi, mamaccayamAbharaNaM ca ' tti / bhaNiyaM kayauNNaeNa - 'taM ciya gahAya vaccAmi desaMtaraM / ko ettha nIyataravaNijjaM kAhI' / ' evaM karesu' ci aNuNNAyaM tIe / diTTho vasaMtapurasaMpatthio' sattho / sohaNadiNe satyAsanna deuliyAe jayasirisamANIyakhaTTAe * sutto kauNNao / jayasirIe bhaNiyaM - pabhAe ahamAgaMtUNa sejjaM saMgovissAmi / kahaM ajja paDhamadiNe ceva bhUmI suvissasi' tti / gayA jayasirI / o 1 tattheva nare, egAe gAhAvaiNIe putto mottUNa ahiNavapariNIyAo cattAri bhAriyAo, gao bohittheNa vaNijjavaDiyAe / samuddamajjhe AgacchaMtassa vivaNNaM bohitthaM / mao ya so vANiyago / to yaha vi uttiSNo kammayarapuriso / teNa AgaMtUNa siddhaM gAhAvaiNIe egaMte / tIe vi diNArasayaM 10 dAUNa bhaNio kammayaro - 'na kassai esa vaiyaro sAheyavvo' / ciMtiyaM ca tIe - 'mA mamaccayaM daviNaM rAyakulasotthayaM hou / ciMtemi uvAyaM / huM mama cattAri suNhAo vasavattiNIo, to kiMci DaMbhaM kAUNa ANemi kiM pi purisaM, jeNa eyANaM dAragA jAyaMti' / niggayA suNhAsahiyA devaccaNamiseNa / diTTho satthAsannadevakuliyAe patto kayauNNao / nIo pasuto saha khaTTAe niyaghare / bhaNiyaM therIe - 'devayAe suviNe cirapaNaTTao esa me putto daMsio / tA tumha bhattA jANavivattIe mao / esa puNa tumha deuro 15] mae dinno bhattA saMpayaM' ti / tAo ya kaya uNNayarUva akkhittAo tIe vayaNaM bahu maNNaMti / so tAhiM saha mANussara bhoge bhuMjai / bArasahiM varisehiM jAyA savvAsiM do do tinni tinni dAragA / ciMtiyaM etthaMtare therIe - kiM esa viDo nippaoyaNaM posijjai / bhaNiyAo suNhAo - 'visajji - jau eso' / na bahumayaM tAsiM, kiMtu therIe bhaeNa na kiMci bhaNati / tAhiM puTThA sAsU - 'jai evaM, tA kiMci saMbala karemo eyassa' / aNuNNAyaM tIe / tao pahANarayaNagabbhA baddhA moyagA / pUriyA kottha20 liyA / pasuto tAhiM samukkhitto mukko tIe ceva devakuliyAe / bhaviyavayAvaseNa tammi diNe so vi sattho tattheva AvAsio / suyaM jayasirIe sattho Agao, ajjautto vi Agao bhavissai / gayA paccUse ceva / diTTho tIe ceva khaTTAe pasuto tattha devakuliyAe / ciMtiyamaNAe - esA vi 'khaTTA saha payaTTatthiyANaM samappiya tattheva nIyA ahesi / bohio tIe, jAva pucchara sacciya esA devakuliyA so ceva esa sattho / iMdiyAlasuviNameyaM ti maNNamANo samuTThio / gahiyA khaTTA kotthaliyA ya / bhajjAe kayaM NhANAiyaM / tIse ya jayasirIe paDhamasaMvAseNa gabbho AhUo ahesi / tattha dArago jAo / so ya ekkArasavArisio lehasAlAe paDhai / so Agao jemaNaM mamgai / tIe ego laDDugo kotthaliyAhiMto dinno / so taM gahAya niggao / khaddho moyago / pecchai majjhe maNiM / na jANai so tassa visesaM / pUiyassa uvaNIo, ghAriyAo dehi / diNNAo kAo vi / teNa vi mA nAsau tti kAUNa hatthakaraNa - pANiyakuMDiyAe pakkhitto, jAva pANiyaM duhA jAyaM / nAyamaNeNa jalakaMtamaNI esa / 25 I 30 1 io ya seyaNao gaMdhahatthI seNiyasaMtago pANie paviTTho, taMtueNa baddho / rAiNA ghosAviyaM - 'jo jalakaM tamaNimANei tassa rAyA dhUyaM dei, gAmasahassaM ca' / gao pUyago taM gahAya / vihADiyaM jalaM / naTTho taMtugo thalaM ti maNNamANo / rAyA pucchai - 'ko esa ?' / loeNa bhaNiyaM - 'kaMduio' / seNio ciMtas - 'kahaM * ahaM kaMduiyassa dhUyaM dAhAmo ?' / io ya kayauNNabhajjAe moyagamajjhe maNI diTTho / savve 1 B saMpaTTio / 2 B C DiMbhaM / 3 B khaTTA satthiyANaM / 4 C kiha /
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 vyAkhyA] saadhudaanphlvissyk-kRtpunnykthaankm| moyagA bhaggA / gahiyANi rayaNANi / daMsiyANi bhattuNo / 'kiM corAibhaeNa eyANi itthaM ANIyANi ?, kiM dINArA mamaccayaM ca AharaNaM na vaiyaM?' / kayauNNaeNa bhaNiyaM- 'annahA vi viDhatte kiM AbharaNehiM pheDiehiM / puNo vi avassaM kAyavvANi bhavissaMti tti / eyANi puNa rayaNANi corAibhaeNa itthamANiyANi' / bhaNiyaM jayasirIe-'mae ego moyago dAragassa diNNo / tattha vi ya rayaNaM bhavissai ?' / kayauNNaeNa bhaNiyaM- 'duDu kayaM / tA dArayaM pucchau' / puTTho daaro| kaMduiyaM dAei / bhaNio kaya- 5 uNNaeNa- 'kIsa tume dArayaM viyAriya rayaNaM gahiyaM ? / tA dAragagahiyaM mollaM gahAya' rayaNaM smppesu'| so na appei / jAo vivAdo / DhukkA rAyakule / rAiNA ciMtiyaM - 'aho sohaNaM jAyaM, jaM kayauNNassa saMtiyaM rayaNaM jAyaM ti / eyassa dAriyA dAumuciyA, na uNa savvAhamassa pUiyassa' / aMbADio kullUrio / uddAliyaM rayaNaM / diNNA dhUyA kayauNNassa saha gAmasahasseNa, pariNIyA ya / suyA vattA devadattAe- kayauNNao lacchi patto tti / tao nibaddhA veNI / cholliyA daMtA / niyaMsiyaM dhavalavatthaM / / bAhAsu avaNIyANi kaMkaNAI / nibaddhA dorayA / ummukaM gevejjahArAiyaM / gale viraiyA rattadorayagaMThimAliyA / pesiyA egA bhaNiikusalA DhollaDiyA / gayA sA kayauNNasamIve / mAyAe muMcai aMsUNi / bhaNai - 'sAmi ! jaddivasaM bAiyAe tumhe nicchUDhA tappabhiI devadattAe mukkamAbharaNaM, nibaddhA veNI, paricattaM siNANamallagaMdhataMbolAiyaM, paricattapANabhoyaNA ruyamANI ThiyA / tao AdaNNA bAiyA, bhaNai'putti ! mA evaM karehi / ANemi taM' / pesiyA tuha gavesaNatthaM dAsIo / AgayAhiM siTuM- 'na katthai 15 diTTho' / bhuMjAvijai devadattA, na bhuMjai / tAva ya samAgao ego nemittio| dinnaM AsaNaM / so bhaNai - 'ahaM devadattAe gahaNayaM demi' / sA bhaNai - 'mama kayauNNayaM mottUNa, aNNassa jAvajjIe nivittI' / so bhaNai - 'kattha so ? / tao sA tumha laliya-ramiyAvagUhiya-jaMpiyAI saraMtI rovilaM payattA / bAiyAe bhaNiyaM- 'bhaha ! tumaM jANasi nimittaM ?' / teNa bhaNiyaM- 'bADhaM jANAmi' / 'tA kahehi, kaiyA vacchAe daieNa saha saMjogo bhavissai ?' / nirUviyaM teNa tihi-vAra-velAbalaM nADI* 20 saMcAro ya / teNa bhaNiyaM- 'bArasahiM saMvaccharehiM / bhaNiyaM devadattAe- 'kiM pakkhitapANabhoyaNA ahaM bArasasaMvaccharANi jIvissaM?, kuo hiyayadaieNa saha melao' / bhaNiyaM bAiyAe- 'putti ! jIvaMtIe melau saMbhavai / jai puNa AhAraM muMcasi tA kuo melaNa ti / tao devadattAe bhaNiyaM - 'jai mamaM purisaMtarakae na kiM pi bhaNasi tA bhuMjAmi' / maNNiyaM bAiyAe / tao kar3hataratavanirayAe tIe volINANi ettiyadiNANi / aja suyA tumha pauttI / tao sAmiNIe ahaM pesiyA / tA de sAmiNIe / pANabhikkhaM deha ti / Agacchaha tanniyaM paesaM' / tao bhaNiyaM kayauNNaeNadiDhaM suyamaNubhUyaM kajaM pamhusai vayaNakusalAu / thIcarieNa viyaDDA mukkhajaNaM pattiyAti // lohamgalAu aivaMkuDAu paradukkhakaraNavittIu / aMkusasamAu vesA gayaM va purisaM ca manneti / / pattiyai ko Nu tAsiM aisikkhiyavAyavittharavaINaM / kiM tu jai asthi kajaM esa cciya eu maha gehe / / bhaNiyamaNAe- 'sAmi ! vivittaM gharaM samAisasu, jattha sapariyaNA ThAyai' / daMsiyaM niyapADa- 30 gabhaMtare gharaM / samAgayA sA sapariyaNA / dAviyaM vatthAbharaNavilevaNakusumAgarudhUvAiyaM / ciMtiyaM kayauNNaeNa - 1 BC ghettuunn| 2 B C tppbhi| 3 B C lliyaavguuhiy| 4 A niyapaduvAraM aJchitare; C niythaargmbhNtr|
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [10 gAthA aNuratA kulajAyA samadukkhasuhAiyA ya puttavaI / ammApiIhiM dinna tti sAmiNI hou gehassa // bIyA maNoramA puNa esA vi nariMdadAriyA majjha / sammANapUyaThANaM pahANamaNujaM ti vavahArA // vayaNapaDivattimettA' esA gaNiyA sarIrasuhaheU / daDDhA u vesiyAo raIguNeNaM tu suviyaDDhA // aNurattAo tAo cattAri vi theriyAe suhAo / kaha moyagesu rayaNe chuhaMti jai huMti u virattA // ___ tANaM gahaNe lacchI aimahaI hoi majjha niyameNa | kulakeuNo ya putte kaha Nu muhAe pamuMcAmi / / sAhio abhayakumArassa vaiyaro- tahA karesu jahA tAo najaMti / tao kayauNNayasamarUvaleppamayajakkhapaDimAhiTThiya duvAradugasaMgayaM kAriyaM devAyayaNaM / ghosAviyaM nayare jahA- 'jo nayare puriso vA itthiyA vA kumArago vA kumArigA vA bAlago vA bAliyA vA ettha devakule Agamma jakkhassa accaNaM paNamaNaM vA na kAhI so sattarattamajjhe marihI- evaM nemittieNa vAgariyaM / na . aNNahA kAyavaM sabeNa vi ettha AgaMtavaM ti / abhaya-kayauNNA gavakkhe nisannA paasNti| Agacchai logo / egeNa dAreNa pavisai, anneNa nIharai / jAva AgayAo therisahiyAo niyaputtapariyariyAo tAo cattAri vi / jakkharUvaM daTTaNa aMsugANi muyaMti / DiMbhagA vi 'bappo, bappo' tti bhaNaMtA ucchaMge AruhaMti / mAyaro bhaNaMti- 'Agacchaha puttA ! gharaM jAmo' / te bhaNaMti- 'bappagassa pAse acchissAmo, baccaha tubbhe' / abhaeNa gohA mukkA / viNNAyaM gharaM / majjhaNhe abhayasahio gayo kayauNNao tANa 1: ghare / tao tAo amayasittAo iva pattAo aNakkheyaM rasaMtaraM / nIyAo kayauNNaeNa sagihaM, ThAviyAo puDho bhUmibhAgesu / therIe jIvaNamettaM dAUNa ANIyaM sarva gharasAraM / evaM sattahiM bhAriyAhiM saha visayasuhamaNuhavaMtassa gao ko vi kAlo / ___ aNNayA samAgao bhagavaM mahAvIro / gao kayauNNao vaMdago / patthAve puTTho bhayavaM- 'kiM mae kayaM jeNa bhogA laddhA, aMtarA aMtarAiyaM jAyaM, eyAo satta bhajjAo ki jammaMtarasaMbaMdheNa keNa vi AgayAo, 20 uyAhu evamevaM ?' ti / bhaNiyaM bhagavayA- 'nisuNesu, egammi nagare surAico nAma puriso / ranA se bhajjA / tANa putto pasanAicco / mao annayA surAicco / anivahaMtI rannA paragharesu kammaM karei / pasanAicco vaccharUve rakkhai / jAe pAyasUsave mAyaraM bhaNai - 'ammo! mama vi pAyasaM sAhehi' / sA puvariddhiM pahaM ca saMbharaMtI roiuM payattA / miliyAo pADivesiNIo jAsiM gharesu kammaM kareha / bhaNiyaM'halA kIsa ruyasi ?' siTTho sbbhaavo| duddhaghayagulAiyamANIyaM tAhi; sAhio paayso| tAo vi cha-jaNIo tattheva vimAleti-jaM na pujai taM ANAmo' ti / uvavesio mAUe / parivesiyaM pAyarsa / bhariyaM bhAyaNaM / eyAvasare mAsakhavaNapAraNagaTThA samAgao sAhU / harisio dArao / uDhio pariviDhe gahAya / sAhuNA vi tassANuggahatthaM davvAisu uvaogaM dAUNa dhariyaM pattaM / dinno tibhAgo / aithovaM ti puNo dinno bIya-tibhAgo khIrAe / evaM avareNa kadannaNa viNassihI, na ya ettieNa eyassa pajaMtaM hoi-tA savvaM demi tti taiyavArAe savvaM dinnaM / jaNaNIe vi bhaNiyaM- 'dehi putta ! aNNaM te payacchissaM' / iyarAhiM chahiM pADivesiNIhiM aNumaNNiyaM, bhaNiyaM ca- 'jaM na pujjai taM amhe ANaissAmo / dehi mahAmuNiNo niisNko| dhanno tuma, jassa gehe khamagarisI samAgao' tti / nibaddhaM savvehiM maNuyAuyaM bhogA ya / takAle ratnAe evaM ciMtiyaM- 'keriso malamailo eso' ti / sA niyaAukkhae uvavaNNA devadattA, dugaMchApaccaeNa 1A pddivnmttaa| 2A jakkhapaDimaM accaNaM paNAmaM vaa| 3 B aNsuunni| 4 BC vcchaae| 5A jaatN| 6A bhuja; B jaMya puji| 7 B aannemu| 8 B ANissAmi /
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] sAdhudAnaphala viSayaka AryacandanAkathAnakam / 69 ya gaNiyA' / so ya dArago tumaM / tibhAgasarisaM sabbAhiM aNumodiyaM, tao savvANaM pajjavasANaM sohaNaM jAyaM' ti / bhaNiyaM kayauNNaeNa- 'bhayavaM! jai esA devadattA annabhave jaNaNI Asi, tA kIsa savvassaM gahAya nicchUDho / bhaNiyaM bhagavayA- 'nisuNesu, io tacce bhavaggahaNe tubme do vaNiyadArayA caMdabhaddAbhihANA ahesi / avaropyaraM siNiddhamittA / aNNayA kamhi vi paoyaNe savvasAraM bhAriyAnimittaM caMdeNa jAio bhaddo AbharaNaM / bhaddeNa vi sahariseNa samappiyaM / vite paoyaNe bhaddeNa maggiyaM / caMdo / luddho tammi AbharaNe / tao mAyAe bhaNiyaM caMdeNa- 'taM rayaNIe gahAya piTTArae chUDhaM / taM puNa piTTArayaM keNa 'vi nIyaM' / bhaddeNa bhaNiyaM- 'kimahaM bhaNAmi ?, tumaM lobhaM gao' / caMdeNa bhaNiyaM - 'pattiyAvemi diveNaM ghaDeNaM koseNaM' / bhaNiyaM bhaddeNa- 'na kiMci vAgADaMbareNa / kiM tu eyanimittaM na mettI mottavvA' / tao bhaddo ciMtei- 'nANAvihe uvAe mAyAe vaMcittA gihissAmi davaM eyassa' / eyapariNAmao bhaviyavvayA niyogeNa mao, uvavanno rannAbhAveNa / eyassa harAmi ti dhaNavajiyA jAyA / 10 caMdo vi mao, maNayaM pacchAyAvANugao jAo rannAe daargo| doNha vi jAyaM dAlidaM / tao vi jAo tumaM kayauNNao / rannA gaNiyA / jaM caMdeNa bhaddasaMtiyaM AbharaNaM hariyaM tassa kammassa udayAo tuha sanvassaM uddAliyaM devadattAe' / tao taM socA jAyaM jAIsaraNaM kayauNNa assa / tao saMjAyapaccao bhaNiumADhatto- 'avitahameyaM bhaMte !, tA kareha aNuggahaM pavvajjadANeNa / savvAsiM puttA kuTuMbasAre ThaviyA / gaNiyA vi aisaya nANiNo pavvAviyA / savvANi vi sAmannaM kAUNa gayANi suralogaM / 15 sijjhissaMti ya kameNa / iha ca nAnAsaMpradAyavazAdanyathAbhUto'pyarthoM bhagavanmukhena bhANitaH / tatra ca kila bhagavato'nRtAbhidhAyitA saMzitA bhavati / AzAtanA caiSA anantabhavaphaleti na cintanIyam / saMbhavitamarthamabhisaMdhAya vadato na doSaM manye / tattvArthAnyathAbhidhAne hi tadvacanAnyathAtvaM saMbhAvayanti janAH / iha ca na kiJcidAgamaviruddhamabhihitam / yadi ca na yuktaM marSaNIyaM sAdhubhiH; mithyAduHkRtam / evamanyatrApi nighisAra-20 kathAbhaveSviti // // kRtapuNyakathAnakaM samAptam // 11 // dhannANaM dANAo caraNaM caraNAu tabbhave mokkho| bhAvavisuddhIe daDhaM nidasaNaM caMdaNA ettha // 10 // vyAkhyA- 'dhanyAnA' - puNyabhAjAM 'dAnAt' - dravyabhAvagrAhakazuddhAt 'caraNaM' bhavati / yato guNa- 23 rAgAd dAnapravRttiH / guNAzca samyagdarzanajJAnacAritralakSaNAsteSu cAnurAgAt khayamapi tajjanyAt karmakSayopazamAcaraNaM jAyate / tatraiva tasyAnubandhAt / tasmAt 'caraNAt tadbhave' eva bhavAntarAyurbandhavirahAd 'mokSo' - nirvANam / kuta etadityAha - 'bhAvavizuddhIe' - bhAvo jIvakhabhAvo jIvapariNAmaH / tasya vizuddhiHkugrahatyAgastadbhAvastayA, kiMbhUtayA - 'dRDhaM' atizayavatyA, eSA ca dAne caraNe ca saMbadhyate / 'nidarzana' - dRSTAntaH, 'atra candanA' Aryacandaneti gAthAkSarArthaH / bhAvArthaH kathAnakAdavagamyaH / taccedam - 20 1 BC gnniyttaae| 2 B kenni| 3A atizayena /
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe 12. AryacandanAkathAnakam | - caMpA dahivAhaNo rAyA / so ya aIva visayapasatto / na muMbai vAre' paDirAINaM gihesu / na pecchai pAike / na maggai lihaNiyaM / na sammANei mahAsAmaMte' / na nijuMjai hatthIsu hatthivejje / na coei paumatAraM / na pecchai Ase / na juMjai Asamaddae / na coeha mahAsavArAiNo' / na nijuMjai ' jANasAlie / kiM bahuNA ratiMdiyA aMteuragao ciTThai / tao pAikA io tao gaMtUNa vittikAle AgacchaMti / sAmaMtA vi niyaniyaThANesu rajjasirimaNuhavaMtA ciTThati / maMtiNo vi jAyA uvehAparA / kaDappayApuNNehiM kiMci nivvaes | 70 io ya, kosaMbI sayANIo rAyA / teNa nAyaM jahA pamatto so / ao taggahaNaM samao vaTTaha / tao nAvAkaDaNaM gao egarAIe / naTTo dahivAhaNo pANe gahAya / viluttA nayarI sayANIeNa / jaggaho 10 ghuTTo / tao egeNa goheNa dahivAhaNaranno bhajjA dhAriNI, tIse dhUyA vasumaI do vi gahiyAo / so goho annesiM kai - 'esA me bhajjA bhavissai / eyaM ca dAriyaM vikkiNissAmi' / tao dhAriNI sIlabhaMga bhayA, dhUyAe ya kA gaI bhavissaha tti saMkhobheNaM mayA / tao taM vasumaI sammamaNucarIumAdatto goho / saMpatto ko biM; uDDaviyA haTTe / dhaNAvaha 'seTTiNA gahiyA, jahAicchieNaM dANeNaM / nIyA gharaM / samappiyA mUlAe niyabhAriyAe - 'esA te dhUyA, sammamaNucariyavtrA / jai tA eIe pubilagA moissaMti is tehiM saha pII hou ' tti pesaissAmi; no ceva amha dhUyA ceva esa' tti / paDivannaM mUlAe / tao sA jahA niyapiyarANaM tahA viNayaM karei / evaM vaccara kAlo / pariyaNassa vi aNukUlA / tao tIe bIyaM pi nAmaM jAyaM " caMdaNa ti / savvesiM sIyala tti kAUNa / 20 annayA mUlA upi oloyaNagayA ciTThara / seTThI ya haTTAhiMto gehamAgao / caMdaNAe jhatti AsaNaM dinaM / pAyasoyaM kAumADhattA / tIse ya mahaMto ke sapabbhAro, so pAyasohaNAyAseNa vilulio bhUmiM patto | teNogAseNa ya pAyasoyajalaM paloTTaM / tato seTThiNA lIlAjaTTIe samukkhittA kesA / diTTho esa vaiyaro mUlA | ciMtiyamaNAe - 'ahoM, viNaTTaM kajjaM / jai seTThI eyaM bhajjaM kareti tao ahaM tahA ghattiyA ceva bhavissAmi' / IsAe kuviyA caMdaNAe uvariM / jAva komalo vAhI tAva tigicchAmi / 1 [ 11 gAthA o seTThI / mUlA vi caMdaNAe muMDAviyaM sIsaM / IsAvaseNa dinnAI pAesu niyalAI / chUDhA uvvarae / diNNaM tAlayaM / bhaNio pariyaNo - 'jo seTTiNo sAhai tassAhaM pANaharaM" daMDaM nivvattemi' / vigAle 25 Agao seTThI / pucchai - 'kahiM caMdaNA ?' / mUlA bhaNai - 'na yANAmi, manne ramai kahiM vi' / bIyadiNe bhoyaNavelAe pucchai - 'caMdaNA na dIsai ?' / ko vina sAhai / taiyadiNe seTThI nibbaMgheNa pucchai / egAe therIe bhaNiyaM - 'seTTi ! mama ciraM jIvaMtIe, tA varaM mayA, mA sA sumANusA marau' ti siTTho savvavato / amugattha uvvarae acchai " / taiyadiNaM bhukkhiya-tisiyAe" / seTThI na lahai kuMciyaM / bhagaM tAlayaM / pecchai ruyamANI / bhaNiyaM seTTiNA - 'putti ! mA ruyaha' / mahANase gao tIe bhoyaNa30 kae / na kiMci tattha dihaM / diTThA pajja (jju) siyA kummAsA / te ya supako pakkhiviya samappiyA tIse / sayaM puNa gao lohAraghare niyalabhaMjAvaNanimittaM / caMdaNA vikariNi va viMjhaM piuharaM sumariuM royai". isI mama avasthA dahivAhaNadhUyAe vi hoUNa / I 1 C bhAre / 2 B C mahAvatte / 3 A nijuMjai / 4 A mahAsavaiNo / 6A cauppayA / 7 B C dhaNavAhadeg / 8 B C puvvilakA / 9BC ho / pANaharaNaM / 12 B ciTThA / 13 A tisAiyAe / 14 BC ruyai | 5 B vehAyarA; C uvahAyarA / 10 BC kayaM / 11BC
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA] sAdhudAnaphalaviSayaka-AryacandanAkathAnakam / tammi ya kAle bhagavaM vIranAho chaumatthavihAreNaM viharai / tassa ya abhiggahapaDivaNNassa paidiyaha bhikkhAyariyAe aDaMtassa jANaMtassa vi lAhakAlaM parIsahA ahiyAsiyA hoMtu tti chaTTho mAso vaTTai / na ya abhiggaho pujjai / abhiggaho puNa davvao' khetao' kAlao' bhAvao ya caubiho / tattha davvao'-rAyadhUyA, muMDiyasirA niyalabaddhA suppakoNeNaM kummAsA / khettao-dehalaM vikkhaMbhaittA / kAlao'-niyattesu bhikkhAyaresu / bhAvaoM- ruyamANI aTThamabhattapAraNae jai dei, tA kappai paDigAhettae, nannaha tti / paviTTho ya bhagavaM tattha / tIe ciMtiyaM - 'aho me nibbhaggAe vi puNNagoyaro jaM asAhAraNaguNarayaNAlaMkio bhagavaM saMpatto tti / tA sahalaM karemi jIviyaM bhagavaMtaM pArAviya / kuo puNa mama ettiyAI puNNAiM jaM bhagavao pAyamUle pavvajaM karissAmi / uttamaguNabahumANAto jaM puNa hoi taM hou-tti ciMtayaMtIe bhaNiyaM- 'bhayavaM! kappai ?' / bhagavayA pANI pasArio / dinnA tIe / pAriyaM bhagavayA / etthaMtare vuTuM gaMdhodayaM, nivaDiyA paMcavaNNakusumavuTThI, paDiyA vasuhArA addhterssuvnnnnkoddi-1|| parimANA, 'aho dANaM ! aho dANaM !' AgAse surehiM ghosiyaM, pahayAo duMduhIo tiyasehiM / ko| celukkhevo / samAgao sayaM sakko / tappabhAveNa caMdaNAe sayaM tuTTAI niyalAI / jAo saviseso siNiddhaM kuMciyakasiNadIharakesakalAvo / 'AbhariyavibhUsiyA kayA devehiM divvasattIe / suyA pauttI seTThiNA- mama gihe devAgamo jAo tti / samAgao turiya-turiyaM lohAraM gahAya, jAva pecchai, caMdaNaM siMhAsaNovaviDhaM AbhariyavibhUsiyaM, sakaM deve ya suvaNNaM ca nivaDiyaM / bhagavao pAraNayaM souM samA- 15 gao, sayANIo rAyA, migAvaI ya devI / aMbADiyA duTThasiTThiNI / bhaNiyaM raNNA- 'eyaM suvaNaM / kassa bhavissai / bhaNiyaM sakkeNa - 'jassa caMdaNA dei' / bhaNiyamaNAe - 'eyaM tAyassa hou' / maNNiyaM rannA / sakkeNa bhaNiyA migAvaI - 'tuha bhagiNIpaI dahivAhaNo / esA ya tassa duhiyA / tA tujjha bhAgiNeI / tA eyaM tumaM saMrakkhAhi, mA duTTaseTThiNI viNAsei / jao esA bhagavao paDhamasissiNI bhavissaha uppaNNaNANassa / bahumaNNiyaM migAvaIe raNNA ya sakkavayaNaM / tattha suhaMsuheNaM acchai / / uppaNNe ya bhagavao sissagaNe samappiyA pahANarAyakaNNagAhiM saha ya pavAviyA bhagavayA / chattIsAe ajjiyAsAhassINaM jAyA pavittiNI / avigdhaM vihariUNaM uppADiyakevalanANaM gayA mokkhaM ti / // AryacandanAkathAnakaM samAptam // 12 // pAtre'pi nidAnAnna mokSaphalaM bhavatIti darzayitumAha - jaM davvabhAvagAhagasuddhaM iha mokkhasAhagaM dANaM / ihaloganidANAo taM haNai mUladevo vva // 11 // vyAkhyA- 'yad' dAnaM 'dravya' zuddham - AdhAkarmAdidoSarahitam , 'bhAva'zuddhaM mantrasaMstavAdirahitam , niraticAramUlottaraguNasamanvita grAhaka yatizuddham / 'zuddha' zabdasya sarvapadeSvapi sambandhAt / 'iha' - jinazAsane 'mokSasAdhakaM' - nirvANaprApakam , ihaiva nAparatretyarthaH / kiM tad 'dAna' - vitaraNam , tat kiM / 'ihalokanidAnAd' - aihikaphalaviSayatvena niyojanAt , 'tad'-dAnaM mokSaphalasAdhakatvena, 'hanti' -10 vinAzayati / kiMvat ? 'mUladevavat' ityakSarArthaH / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH / taccedam - 1 BC surehiM / 2 BC Ahariyadeg / 3 A sudd| 4 A bhaaginnaaii| 5 A sArakkhAhi / 6 A viNAsassai /
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe 13. mUladevakathAnakam / _ratnar at nAma nayarI / tattha ya' ayalo nAma ibbhadArago parivasai / mUladevo ya dhutto / so ya' iviyakkhaNo surUvo kAmiNI hiyayadaio / kiM tu tassa varADiyA vi gaMThimmi na pAvijjai / tattha ya ujjeNIe devadattA nAma gaNiyA sayalagaNiyApahANA, laddhajayapaDAgA parivasai / sA a ya mUladevassa rattA / acalo devadattAe gehe ei / so ya mahaddhaNI / devadattA taM na ADhAi / tao bAiyA devadattaM bhaNai - putti ! vesAo kerisIo hoMti : 10 15 20 72 25 jo dei dhaNaM taM uvacaraMti na u rUvajovvaNaguNaDDuM / putti ! ghaNAo vilAsA savve vihu saMpayaTTaMti // kiM kAhI hI kulo kiM vA thero virUvalAyanno / kiM vA raiyaviyaDDo khaNametaM putti sevettA // AlattayaM va nippIliUNa gahiUNa atthasAraM se / muccara khaNaMtareNaM aNNo raisuMdarI ehI // goyi jANa paI surUvanavajovvaNo viyaDDo vA / ciMtA juMjai tAsiM imA u na u vesiyajaNammi // virUoM vi bhayai jai atthakAraNe puti ! kiMci kAlaM tu / ayalo puNa surasuMdaratullo ghaNau vva vihaveNa // ToTTaraDio' aNajjo jUyAro raiguNesu aviyaDDo / kANakavaDDiyara hio na puti ! so hoi bhaiyavvo / devadattAe bhaNiyaM - mA mA jaMpa ammo aikaDuyaM mUladevasAriccho / anno vi ko vi loe kiM labbhai puNNahINehiM // bhaNiyaM bAiyAe - hA hA hayAsi muddhe ! vesA tuha saNihA kahiM diTThA | aviyaDDo vi dhaNaDDo pUre maNorahe bhagge // aviDo dhaNavaMto suhaM payArita gheppai dhaNaM se / pacchA ghaNeNa suMdari ! kIraMti jahacchiyavilAsA || pihulaniyaMbA khAmoyarIo gurusihiNabharanayaMgIo / dhaNarahiyA vesAo dammaGkaM liMti bhADIe // tANa tumaM laTTha Na si jaM lahasi kaMcaNasahassaM / ADaMbarANi bhagge lahaMti vesA Na bhADIo // unnayagaruyapaoharapihulaniyaMbAo taNuyamajjhAo / ayalassa bhAriyAo tAo mottUNa taM bhayai || jAsaM pAya nibaddhA na'gdhasi bhAgaM pi caraNareNUNaM / nillajjimA hu nUNaM avisissai vesiyajaNammi // kulamahilAo salajjA paiNo vi nigUhayaMti aMgAI / vivarIyarayAi kuo na taM viNA cicaharaNIo // tAputi ! avahiyA iha houM avaharasu mANasaM tassa / pacchA avahiyasAraM muMcasu AlattayaM va tayaM // viDyA puNa doha vi samA / bhaNiyaM devadattAe - A mAi kiM bhaNAmo tolijjai mUladevo jaM tIe / jIe tulAe ayalo daDaviho kiM tha bhaNiyavvaM // bhaNiyaM bAiyAe sehi Ne visesaM vacche ! eyANa donha purisANa / daMsemi bhaNai iyarI vIsatthA bhavasu tA ammo // pesiyA dAsI ayalassa samIve - devadattA ikkhuM bhakkhiumicchai / teNa vi bhaNiyaM - Agacchai / tao sagaDaM bharetA samUlaDAlassa pesiyaM ayaleNa / hasaMtI devadattA bhagai - peccha peccha ammo, viya30 DDimA ayalassa / kimahaM hatthiNI jega evaM pesijjai / bhaNiyaM bAiyA e- mA mA evaM bhaNa / eyANi aggANi gAvIe cArI bhavissai, gaMDayANi puNa diyahaM pi pariyaNo khAyai / kiM te asuMdaraM jAyaM ?' | devadattAe bhaNiyaM - 'peccha ammo visesaM' / pesiyA mUladevassa samIve dAsI / jUyappharova viTTho 1 A tatyeva / 2 A so viraiyavi / 3B gaThiM / 4A guNaM vA / 5 A toTTaraDio / 6 B bhajasi / [ 99 gAthA - -
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkhyA ] sAdhudAnaphalaviSayaka-mUladevakathAnakam / 73 bhaNio-devadattA ikkhaM jAyai / gahiyA kavaDDayA sahiyAhiMto, gahiyAo duve ikkhultttthiio| avaNIyA challI, kayAo cauraMgulAo gNddiyaao| dinnAo peraMtesu sUlAo / sarAvasaMpuDe kAuM dhUviyAo / dinnaM uvariM cAujjAyayaM / samappiyaM dAsIe sarAvasaMpuDhaM / gayA dAsI / samappiyaM sarAvasaMpuDaM / tuTThA devadattA bhaNai - 'peccha ammo! mUladevassa viyaDDimA / mA hatthakuMkumeNa kaDuIo hohiM ti sUlAo dinnA / ko eriso viyaDDo?' / bhaNiyaM bAiyAe - 'tA kiM putti ! tumaM eyAo khAejjA, kiM: vA ahaM, kiM vA te pariyaNo ?' / bhaNiyamiyarIe - 'aMba ! kiM na pujjai mama ikkhu, jaM evaM jaMpiyaM, tassa viyaDDimA nidaMsiyA' / ruTThA bAiyA bhaNai - hohisi juyArabhajjA bhagge sahiyassa tAhiM aDDatvA / niyalanibaddharuyaMtI hiMDasi bhikkhaM paragharesu // bhaNiyaM devadattAeniyaroccaNeNa saddhiM bhujaMtIe aNiTThiyaM davvaM / jai atthi tujjha gehe tA kiM bhikkhaM bhamissAmi // // bhaNiyaM bAiyAebhaggamaNorahiyAe pecchaha ullAvayAiM rammAiM / jai maha davvassa kae khAisi chAraM kayAraM vA // eyAvasare samAgao mUladevo / ThiyA sejjAe teNa saha / sA ya ayalassa akkhaeNa acchai / bAiyAe pesiyA dAsI ayalassa - sigghamAgacchasu, esa mUladevo paiTTho acchai / samAgao ayalo / bhaNiyaM devadattAe - 'Agao ayalo / tassa ya akkhaeNa ahaM, tA sejjAe heDhau ThAhi' / iyarIe 15 kayaM sAgayaM ayalassa / paviTTho uvvarayamajjhe, Thio sejjAe, bhaNai - 'ahaM hAissAmi' / devadattAe bhaNiyaM- 'bAhiM ThAyaha' / so bhaNai - 'sejAe Thio vhAissaM' / sA bhaNai - 'sejjA viNassihI' / ayalo bhaNai -- "kiM tujjha, majjha hANI' / tao vhAo / mUladevo vi sejjAtalaM Thio kharaDio NhANodaeNaM / dUmijjai devadattA citteNa / majjaNAvasANe bhaNiyA purisA-re re khaTTAe hetu puriso ciTThai / taM kesesu ghetUNa bAhiM nINeha' / kaDDio bhaNio ya - 'are pAradAriya ! jai nivisao 20 gacchasi, tA muMcAmi, uyAhu mArAvemi / natthi annahA gaI' / mUladeveNa bhaNiyaM - 'mA mArehi nivisao gacchAmi' / nIhario NhANodayakharaDio vivaNimaggaM majjhaM majheNaM, accaMta avmaannio| natthi ya se saMbalaM / bhikkhamaDaMto payaTTo bennnnaayddaabhimuho| aMtarA aDavI khaMDiyA / aNasieNa tihiM diNehiM patto biNNAyaDe / palAsapattapuDayaM kAUNa aTThamabhattio paviTTho bhikkhAe / bhariyA puDiyA bhamaMtassa kummAsANaM / paTTio talAgaM pai / aMtarA ya bhikkhaTThA nayaraM pavisamANo mAsapAraNae diTTho 25 sAhU / mUladeveNa bhaNiyaM paramasaddhAe- 'bhayavaM! kappai ?' / sAhUNAvi davAisu kaovaogeNa tassANuggahapareNa pasAriyaM pataM / palhatthiyA tattha puDiyA / harisAiregAo bhaNiyaM mUladeveNa dhaNNANaM khu narANaM kummAsA hoMti sAhupAraNage / tao saNNihiyadevayAe bhaNiyaM - 'uttaraddheNa phalaM jAyasu' / bhaNiyaM mUladeveNa - gaNiyA ya devadattA hatthisahassaM ca rajaM ca // bhaNiyaM devayAe - 'bhavissai sattarattamajjhe' / tattha ya autto mao rAyA / ahisiyAI divAiM / jAva . ahisitto tehiM mUladevo / jAo rAyA / jAyaM daMtisahassaM / ANAviyA devadattA / jAyA tassa 1C gNddliio| 2 B puDiyA / 30 ka010
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 ata eva dAne etAvanti jJAtAni - bAhusAhuNo sammaddiTTiNo virayassa jAvajjIviyaM aNegasAhugoyaraM dANaM tahAvihaphaleNa phalavaMtaM jAyaM / saMgamassa sAlibhaddajIvassa micchaddiTTiNo avirayassa egasAhugoraM egadiNaM dANaM jAyaM / tao na tassa bharahassa va vivAgo / ao bheeNaM uvaNNAso / kaya unnayajIvassa na jahA saMgamaraNa sayarAhaM dANaM dinnaM tahA, kiM tu tucchAsayattAe tihiM vArAhiM / o bhoge vi aMtarAyaM jAyaM / teNa pubilANaM bheeNa bhaNiyaM caMdaNAra asAhAraNaguNesu asAhAraNapakkhavAeNaM / tao tecciya guNA tabbhaveNeva jAyA / tANa guNANa aNaMtaraphalaM mokkho so vi tIse jAo / mUladevasa tahAvihapattadANasaMbhave vi iha logakAraNe vikkIyaM, ao taM ciya rajjAiyaM phalaM jAyaM / ao evaM puvillANaM bheNa bhaNiyaM / annahA dANaphalavannaNe samANe egeNeva nAeNa so attho laddho, kiM bhUrinAyakahaNeNaM ti / evaM pUyAphalavaNNaNe vi bhUrinAyanidaMsaNaM sappaoyaNaM na jahA taheva tti, na annahA saMbhAvaNaM kAuM uvahAsaparehiM hoyavvaM ti // 10 // mUladevakathAnakaM samAptam // 13 // 15 20 zrI jinezvarasUrikRta - kathAkozaprakaraNe [ 12 gAthA agamahisI / ao bhannai - mokkha sAhagamavi teNa taM dANamihalogaphaleNa vikIyaM / tao tattiyamettaM jAyaM ti / 74 30 dAnAdhikAra eva vizeSamAha - OM bhAvaM viNAva diMto jaINa ihaloiyaM phalaM lahai / vesAli - puNNaseTThI suMdari sAeyanayarammi // 12 // vyAkhyA - 'bhAvaM' - samyaktvarUpaM bahumAnarUpaM vA, 'vinApi dadan' prayacchat, 'yatibhya iha laukikaM phalaM' - dravyabhAvakIrtyAdikaM 'labhate' - prApnoti / 'vaizAlyAM pUrNa zreSThI' - pUrNaH zrImAn, athavA pUrNAbhidhAnaH, 'sundarI' vaNikputrI 'sAketanagare' iti jJAte / zeSabhAvArthaH kathAnakAbhyAmavaseyaH / tatrAdyaM tAvat - 14. pUrNazreSThikathAnakam / vesAlie nayarIe jiNadatto nAma seTThI ahigayajIvAjIvo, uvaladvapuNNapAvo, niggaMthe pAvayaNe kusalo, aTThimiMjape mANurAgarato, ayameva niggaMthe pAvayaNe aTThe sese aNaTTe tti maNNamANo viharai / so ya tattha nayarIe bahujaNassa cakkhubhUo meDhibhUo rAyAmacca-nayarInivAsi - ibbha - satthAha - desisammao 25 sAhu-sAhammiyapUyaNarao nivasai / avi ya - citei so mahappA sAhINA kassa saMpayA niccaM / jAva tthi tAva dijjau jiNabhavaNe sAhu saDDANaM // sacciya lacchI jA jiNaharammi uvajujjai kayatthANa / jiNabhavaNa - biMba - pUyA - siNANa - AbharaNamAIsu // sacciya riddhI jayavacchalANa sAhUNa jAi uvaogaM / AhAra-vasahi-osaha - kaMbala - vatthAikajjesu' // taM ci dhaNaM muNijjai sAvagavaggammi jAi uvaogaM / jaM paidiNaM dhaNINaM sesamaNatthANa AvAso // tA demi jahicchAe ThANesu imesu suddhabhAveNa / puNNajuyassa na nAsai dhaNaM supatte dijjaMtaM // evaM pariNAmAo' dei supatte asaNavatthAI / aTThAhiyamahimAo karei jiNajammaNAIsu // 1 B C vatthAi niuttA / 2 A pariNAmarao /
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] sAdhudAnaphalaviSayaka pUrNazreSThikathAnakam / ___ evamaNusaraMtassa aNNayA pacchime vae vaTTamANassa puvvakammadoseNaM parihINA lacchI / tao na bahu maNNaMti nAyarA, nANuvAti niyagA, na suNei se vayaNaM rAyA, na posiMti tabbhaNiyaM saamNtaamccaado| tao ThAvio savvehiM vi anno puNNo nAma seTThI / vihavakkhae jaNAvannAe ciMtiyaM jiNadattaseTThiNA- 'etto ciya asAro sNsaaro| sA lacchI sA mahimA so ya tahA rAyanayarisammANo / sayarAhaM vocchinno ghiratthu saMsAravAsassa // / uvayArasahassAiM rAyA pamhusai peccha kaha iNhi / ahavA khIrakhaeNaM vaccho pariharai niyajaNaNiM // uvayArasahassAiM nayarassa kayAiM jAiM kiM taaii| vIsariyAi virattaM sahasa ciya jaM puraM eyaM // hA peccha peccha lacchi viNA u niyagA vi jaM viratta mha / uvayArasahassAiM jAyAiM anntthsaaraaiN|| lacchIeN jaNo dhAvai na uNo purisassa jaM mamaM iNhi / na bhayaMti taviNAse lacchisameyaM jaNA eyaM // puNNAbhihANamahuNA micchaddiSTiM bhayaMti sayaNA vi / majjha guNe' pamhusiuM ghiratthu loyassa cariyANaM 10 ahavA dhiratthu majjhaM vijaMtI saMpayaM pariJcajja / jeNa na gahiyA dikkhA eciyamettassa joggo haM // khIrodahiNo dhUyA sasiNo bhagiNI jaNaddaNakalattaM / hoUNa lacchijuttaM nIe jaM bhayasi pAvitu // payaIeN nIyagAmI jalaM ca itthIjaNo ti saccaviyaM / ahavA vi cattalajjo neva uvAlaMbhavisaoM ti / / acchaMtassa ihaM ciya dujaNadarahasiyavaMkadiTThIhiM / vihuriyahiyayassa vimANiyassa maha jIviyaM vihalaM // tA annadesagAme jujjai gaMtuM kimettha me kajaM / aha ya bhaissati gihaM pi dujaNamannattha gamaNeNa // 15 tA de iheva ciTThAmi / taona milai mahAyaNe so niyahaDhe vavahareja jaM kAlaM / taM ciya tattha nisIyai sesaM kAlaM mahappA so // gaMtuM posahasAlaM kAuM sAmAiyaM tao paDhai / ahavA guNei kiMci vi ahavA jhANaM jhiyAejjA // ahavA vi sAhumUle gaMtUNaM suNai samayasAraM so / saMvegavuDijaNagaM saMsAranidharisaNaM" dhIro // so puNa puNNo dhaNagAravio jovvaNummAyamatto rAyAmaccanAgarehiM bahumannijjato adiTThakallANo na kiMci appasamaM pecchai / bahiro iva na suNeI loyANa paoyaNe aNegavihe / aMdho va loyaNAI ummisai na jAu kaiyA vi|| DiMbhassa va khalai girA upahasai paresi laddhabuddhIo / taTTapaDiu va maccho talluvvelliM bahuM kuNai // annayA niggao so juNNaseTThI sarIraciMtAe / io ya bhayavaM tihuyaNanAho mahAvIro chaumatthakAliyAe viharaMto tatthAgao baladevassa AyayaNe paDimAe Thio / tassa ya bhagavao takkhaNagayassa 5 masiNavAlayAniviTThA cakaMkusAgArarehAlaMkiyA diTThA juNNaseTThiNA payAvalI / sarIraciMtaM kAUNa soyanimittamAgaeNa naIe puliNe ciMtiyamaNeNa - 'aho eyAiM pAesu lakkhaNAI na hoMti jiNa-cakkINaM annassa / cakkiNo duvAlasa vi aikaMtA, titthayarA puNa tevIsaM / ego ajja vi hojjA / so vi nisummai jaNavAyAo, jahA kuMDaggAme titthayaranikkhamaNaM jAyaM ti / tA kahiMci so bhagavaM' Agao bhavissai' / gao payANusAreNaM / jAva pecchai-baladevAyayaNe bhagavaMtaM paDimApaDivaNNaM ti / tipayA- 30 hiNI kAUNa vaMdio viNaeNa mahAvIro pajjuvAsio ya / ciMtiyaM seTThiNA- 'manne uvavAsio bhagavaM / tao patte vikAle naNIi / evaM paidiyahaM so bhagavaMtaM pajjuvAsei, ciMtei ya- 'jai mama gehe bhagavao ___ 1 A gunnaa| 2 A ahavA vi| 3 A bhissNti| 4 B dujaNaM ttth| 5 B taahe| 6 BC nivAraNaM / 7A nAsti 'bhgvN| 8BCnanIi /
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [12 gAthA pAraNayaM hoi tA tArio homi' / tattha vAsAratte kayaM cAummAsiyaM khamaNaM bhagavayA / jAva kattiyapuNNimAe vaMdiya niyatto juNNaseTThI- mama gehe bhagavao pAraNayaM bhavissai, tA gacchAmi caudhihamAhAraM pauNAmi / taM kAuM puNo puNo maggaM nirUvei - esa bhagavaM ei, eyaM eyaM ca dAhAmi / evaM suhajjhavasAyapariNao, pavaDDamANauttamaguNANurAgo, lesAhiM visujjhamANIhiM ciTThai / so ya puNNaseTThI jovva5 NummAyagahio, lacchipisAiyAnaDijamANo, 'nagaranAyagotti taNao vi lahuyayaraM jayaM maNNamANo AsaMdAe uvaviTTho, ullAluyAe palhatthiyAe kayAe tahAvihajaNANugammamANo sagihe ciTThai / bhagavaM pi cAummAsiyakhamaNapAraNae tasseva puNNaseTThissa gehe paviTTho / na ya so tahAvihaphalabhAyaNaM / na hi ajAe' muhe kuMbhiMDoM mAyai / na hi mAyaMgagehe erAvaNo bajjhai / na hi marutthalIe kappapAyavo uDhei / evaM tassa vi nibhaggaseharassa gihe bhagavaM bhikkhAyariyAe samAgao / kuo tassa ettiyAI 10 puNNAI, jaM bhagavaMtamanmuTThijjA, vaMdijA, sayaM parAe bhattIe paDilAbhejA / kiM tu teNa mayAvalitteNa ANattA dAsI - bhikkhugassa bhikkhaM dehi / tIe vi uridANaM Doo ukkhitto / bhagavayA pANI pasArio / dinnA tIe / pAriyaM bhagavayA / nivaDiyaM gaMdhodayaM, paDiyA dasaddhavaNNakusumavuTThI, vuTThA vasuhArA, kao devehiM celukkhevo, 'aho dANaM! aho dANaM!' dhuDhe AgAse surehi, pavajjiyAo nahe duMdubhIo / vilio ahiNavaseTThI- 'aho mahappA koi esa' - ucchalio sAhuvAdo loe / Agao 15 rAyA se gehe / seTThI aDDaviyaDDhe bhaNiumADhatto* - evaM evaM esa mahappA mae paDilAbhio' ti / surya tubbhehiM vi 'ahodANaM' surehiM ghosijjaMtaM?' / so puNa jiNadattaseTThI pavaDDamANasuhapariNAmo, jai khaNaMtaraM duMduhisadaM na suNeto tA khavagaseDhimAsAiUNa kevalamuppADejjA / sue duMduhisadde ciMtiyaM- 'hA! bhagavayA annattha pAriyaM' ti / tao Thio se tattio ceva pariNAmo / nibaddhamaJcue AuyaM ti / annattha bhagavaM gao / bIyadiNe samAgao pAsanAhassa sisso kevalI / jAo jaNe pavAo / gao rAyA tavvaM20 daNatthaM / avasaraM nAUNa puTTho kevalI raNNA - 'bhagavaM! ko ettha nagarIe dhanno' / kevaliNA bhaNiyaM'juNNaseTThI' / "kiM bhaMte ! tassa gihe puNNaseTThissa va titthayareNa pAriyaM ?' / tao kevaliNA siTTho tassa vaiyaro / evaM puNNasehissa avihidANAu mokkhaphalaM pi ihalogaphalaM jAyaM ti // // ahiNavaseTiakkhANayaM sammattaM // 14 // 15. sundarIkathAnakam / ____ sAmprataM 'suMdarisAeyanayarammitti bhaNyate - iheva bhArahe vAse sAyaM nAma nayaraM / tattha vasU nAma satthavAho / so ya" sAvago bhAviyajiNavayaNo / tassa suMdarI nAma bhAriyA / sA ya kammagaruyayAe na bahumannai jiNadhammaM / bhaNai ya- 'kiM ettiyA savve adhammA jeNa tumaM jiNadhammameva paDivanno ? / evaM kareMtANaM rAga-dosA hoti / na hi dosaM viNA nidosassa vi parihAro jujjai / na ya rAgaM viNA egapakkhanikkhevo ghaDai / tA na juttameyaM dhammi30 yANaM' / bhaNiyaM vasuNA-'na ettha ko vi rAgadoso suhatthiNA dhamme kAyavvo / tattha jo saMsArAo nitthArei, mokkhaM sAsayasuhaM ca dei, so ceva kAyavvo / na ya jiNadhamma muttUNa anno saMsAruccheyakArago dhammo atthi' / bhaNiyaM suMdarIe- 'savvannU esa loo / jaM bahujaNo karei dhamma 1 A ayaae| 2 A kuNbhddo| 3 A dAsI bhisii| 4 A bhnniumaardo| 5 B tnyte| 6 A vi / -
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] sAdhudAnaphalaviSayaka-sundarIkathAnakam / so kAyavvo / na ya jiNadhammaM savvalogo karei; kiM tu parimiyajaNo' / bhaNiyaM vasuNA- 'muddhe ! kiM hINajaNo macchabaMdhavAha-vAguriyAI jaM dhammaM karei so kAyavvo, uyAhu majjhimajaNo seTThi-sasthAha-puranAyarAI', uyAhu uttamajaNo deva-dANavarAyAI jaM karei so dhammo kAyanvo ? / jaI paDhamapakkho, tA na kiMci avarajjhaI / tuma pi tArisI, karesu tArisaM ahamajaNasamAiNNaM dhammaM / majjhimajaNA uttimajaNA ya paccakkhameva jiNadhammaparAyaNA dIsaMti / muddhe ! kiM na / pecchisi bhagavao mahAvIrassa samosaDhassa vAukumArA AjoyaNaM khettaM sohaMti, mehakumArA sugaMdhiudaeNaM paviralaphusiyaM paNaTTharayaM kareMti, uudevayAo AjANupamANaM dasaddhavaNNaM kusumaniyaraM muMcaMti, vemANiyA rayaNamayaM pAyAraM, joisiyA suvaNNamayaM pAyAraM, bhavaNavaiNo ruppamayaM pAyAraM kareMti / vANamaMtarA kavi. sIsaya-goura-toraNa-jhayapaDAyAiyaM / evaM kiMkarA iva savve devA jassa samosaraNavihiM kareMti / tahA; kiM na diTTho kiMkillipAyavo savvarayaNAmao majjhimapAyArabhitare maNimayapIDho, tattha cauddisiM divvasIMhAsaNAI sapAyavIDhAiM, uvariM ca chattattayaM, ubhao pAsiM suravarA sayameva camaradharA / kiM na diTThAo cacAri parisAo!, kiM nAvaloiyA rAyAmaccAdao tattha paramabhattIe vayamANA ?, puranAyagA ibbhasatthAhadao ya bhagavao caramatitthayaramahAvIrassa vaMdaNavattiyAe nIharaMtA / tA jaM te loyA bahave dhamma kareMti, amhe taM karemo' / bhaNiyaM suMdarIe- 'deva ! kettiyaM palavasi, kettiyAiM iMdajAlAI 'daMsesi / bhaNiyaM vasuNA- 'A pAve ! kiM paccakkhaM ee rAyA sAmaMtAie ya nIharaMte vaMdaNatthaM daTTaNa tahA vi kiM / iMdajAlaM ti bhaNasi ?, kiM vA te tava sammayA evaM iMdajAlaM na kareMti ?' / 'na mAyAe dhammo tti na kareMti / 'jIvavahaM kimAisaMti ? / kahaM vAvi-pokkharaNi-jAgAiyaM uvaisati ? / kiM so na gaNijjai jIvavaho / kiM tassa matthae siMgAI hoti / kiM na diTThA pAve ! aIya-aNAgaya-vaTTamANasaMsayavoccheyaNI egAvi aNegesiM bhagavao vANI joyaNanIhAriNI' / suMdarIe bhaNiyaM- 'ko eyaM na karei aTuMganimittabaleNaM' / bhaNiyaM vasuNA- 'te tava sammayA kiM na evaM sAheti ? / 'na kajaM ti na sAheti' / 'kIsa // na kajaM parANuggaheNa ?' / bhaNiyaM suMdarIe - 'appA tAreyavvo, kiM pareNaM / bhaNiyaM vasuNA- 'taa| kIsa dhammaM sAheti / bhaNiyaM suMdarIe- 'A mAe keriso jhAgaDuo esa, na yANAmo amhe'| bhaNiyaM vasuNA- 'saMpayaM ayANiyA jAyA / kIsa paDhamaM vAeNa uvaTThiyAsi' / tA ko tujjha doso,.. vihiNo esa doso, jeNa tumaM majjha ghariNI kaya' ti / bhaNiyamaNAe- 'kiM vihiNA avaraddhaM ? / kimahaM kANA khoDA tiMdU jeNa tava vihiNA avaraddhaM ?' ti / bhaNiyaM vasuNA- 'bhajjA rainimittaM kIrai / raI 4 vi paropparaM gaaddhpiiiie| pII puNa hoi egacittayAe / aNNahA sArameyavilasiyasamANameva visysuhN'| ti / bhaNiyaM suMdarIe- 'tA kiM mama annArisaM cittaM ?, hANuvaTTaNa-vilevaNa-bhoyaNa-sayaNAIsu na samma muvacarAmi ? jeNa evaM bhannaI' / bhaNiyaM vasuNA- 'tuha anno dhammo majjha anno / tA kA piI avaropparaM cittamIlio ti / tA kiM karemi, jai tumaM putta-dhyAsahiyaM nikhADemi, tA loe avavAo jAyai; aha egAgiNI nIsAremi tA kA dhiI putta-dhUyANaM / ao bhaNAmi kiM kIrau' ti / bhaNiyaM suMdarIe - 20 'mA mA ajautta! evaM bhaNa / seyaM kAlaM / jaM tuma bhaNasi taM majjha pamANaM / eyaM puNa parihAseNa mae bhaNiyaM / na ettha kovo kAyanvo' / seTThI jANai saccaM / sA puNa bhaeNaM-mA niddhADijissAmi ti mAyAe bhaNaha / evaM vaccai kaalo| 1A degnaaygaaii| 2A avrujjhi| 3C sNdNsesi| 4 B C sAmaMtAdao y| 5A pecchasi / 6 BC sire| 7 BC uThThiyAsi /
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 13 gAthA aNNA uttiDio ti saMkaMto se vANamaMtaro / so ya payaDaM viyAraM na daMsei, kiM tu aMtarattho' pIDei / bhaNai suMdarI - 'Dajjhai me 'sarIraM, na jANAmi kayamakathaM vA, na sarAmi jaM jattha gahiyaM mukkaM vA / tA vejjaM pucchasu' / puTTho vejjo / so vi aDDaviyaDDuM bhaNittA gao / sAvi taha ciya' ciTThA / 1 78 1 annayA Agao tattha telokkadivAyaro vIratitthayaroM / samosario naMdaNujjANe / kayaM devehiM samo* saraNaM / niggayA parisA / vasuNA bhaNiyA suMdarI - 'pie ! bhagavao vaMdagA vaccAmo' / sA bhaNai - 'na sakkuNomi gaMtuM' / so bhaNai - 'rahavarArUDhA gacchAmo' / suMdarI bhaNai - 'gaccha tumaM, ahaM na sakkuNomi ' tti / gao vasU / suyA dhammadesaNA / bhAvio citte / samAgao gehe / jAva saMpatte bhikkhAkAle bhagavaM goyamo chaTTakhamaNapAraNae, bhagavayA aNuNNAo, uccanIyagihesu samudArNito patto vasuNo gehe / diTTho ya pavito / gao sattaTTapayAI abhimuo vasU / tipayAhiNI kAUNa, pAe pamajjiya, vaMdittA bhaNai 1. 'bhagavaM ! ettha vicittamaMDave ThAha" / Thio goyamo / tattha bhaNiyA suMdarI vasuNA - 'pie ! ehi bhagavaMtaM goyamaM vaMdasu' / sA bhaNai - 'na sakkuNomi' / gahiyA gaMtuM bAhAe / ANIyA tattha / vaMdio bhagavaM davvao na bhAvao / bhaNiyA vasuNA - 'iheva ciTThasu' / gao abbhaMtare / bhariyaM thAlaM khaMDakhajjayANaM / samappiyaM suMdarIe - paDilAhehi bhagavaM / sA vi tadaNuroheNaM dAumujjayA / eyAvasare so vANamaMtaro ArArDa mottUNa naTTo, bhagavao dANapuNNaparAjio / bhagavayAvi divvAisu uvaogaM dAUNa jaM 'uvajujjai 18 saMgahiyaM / vaMdio dohi vi / vasuNo bhAvadANaM tassa mokkhaphalaM; iyarIe davvadANaM, ao ihaloiyameva phalaM sarIrArogyAmettaM jAyaM ti / // sundarIkathAnakaM samAptam // 15 // 25 dANaM viNAvi deto bhAveNaM devalogamAjjiNai / vesAli - juNNaseTThI caMpAe maNoraho nAyaM // 13 // 20 vyAkhyA0- - 'dAnaM vinA ' - bAhyamodanAdirUpaM vitaraNam Rte'pi 'bhAvena' bahumAnarUpeNa 'dadat' prayacchat 'surasaMpadaM samArjayati' / ka ivetyAha- 'vaizAlyAM jIrNa zreSThI, campAyAM manoratho' vaNik 'jJAtaM ' - dRSTAnta iti / iha ca jIrNazreSThikathAnakaM pUrNazreSThikathAnake kathitam / dvayorapi saMvalitasvAt / yattu ekagAthAyAM na dvayorupAdAnam, tat sundarIkathAnakena vyavadhAnAt / dvayorapi bhAvavikatayA aihikaphalamAtratayA sAmyAditi / ato manorathakathAnakaM kathyate - 16. manorathakathAnakam / caMpAe nayarIe maNoraho nAma samaNovAsago ciiya- sAhupUyArao sAhammiyavacchalo parivasaha / annayA bahUNaM samaNovAsagANaM posahasAlAe sammiliyANaM miho kahAlAve saMjAe, tattha vIreNa bhaNiyaM - 'gihatthANaM dANameva paro dhammo' / siddheNa bhaNiyaM - ' evaM, kiM tu davva-bhAvagAhagasuddhaM dANaM mokkhaMgaM' / bhaNiyaM nintreNa - 'kerisaM davvasuddhaM bhannai ?' | siddheNa bhaNiyaM - 'umgamAidosarahiyaM jaM dANaM dijjai taM " davvasuddhaM' / bhaNiyaM vIreNa - desa - kAlAvekkhAe uggamAiduThThe kiM suddhaM na hoi ? / jao bhaNiyamAgame - 3 B C taya / 4 B C vasuge / 5 B ThAhi / 1 B C aMtarahio / 2 A moTTaM sarIraM / -
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 vyAkhyA ] sAdhudAnaphalaviSayaka-manorathakathAnakam / phAsuyaesaNiehiM phAsuyaohAsiehiM kIehiM / pUIyamIsaeNa ya AhAkammeNa jayaNAe // 'tamhA gAhagasuddhaM; kiM davvasuddhIe ? / bhaNiyaM puNNeNa - 'kerisaM gAhagasuddhaM kahijjai ?' / vIreNa bhaNiyaM- 'gAhago sAhU, mUlaguNa-uttaraguNavisuddho / tassa jaM dijai, taM gAhagasuddhaM bhaNNai / jo Agame bhagavaIe bhaNNai - __ 'tahAvihaM samaNaM vA mAhaNaM vA paDihayapaccakkhAyapAvakammaM aphAsueNaM aNesaNijjeNaM paDilAmemANe bhagavaM kiM kajai ?-goyamA ! appe pAve kamme kAi, bahuyayariyA se nijarA' / ___ tA asuddhe vi dANe gAhagasuddhIe viulA nijjarA / tA gAhagasuddhaM suddhaM ti' / bhaNiyaM duggeNa - 'mA mA evaM bhaNasu, dAyagasuddhaM suddhaM' ti / bhaNiyaM cacceNa - 'kerisaM dAyagasuddhaM ?' / bhaNiyaM duggeNa_ 'jaM dAyago paramasaddhAe dei / kiM gAhagasuddhIe kiM vA davvasuddhIe kajaM ? / peccha rayaNIe siih-|| kesare jAyaMto kahaM visuddho gAhago, tahAvi dAyagasuddhIe gAhageNa kevalamuppADiyaM / dAyAvi viulanijjarAbhAgI jAo / tamhA dAyagasuddhIe mokkhaMgaM dANaM' ti / bhaNiyaM mudreNa - 'dAyagasuddhiM viNAvi, gAhagasuddhiM viraheNAvi, davvasuddhIe vi viNA mokkhaMgaM tubbhehiM ciya vaNNiyaM / tA na kiMci viyAreNa / jahA tahA mokkhaMgaM cevaM dANaM' / bhaNiyaM rAmeNa - 'mA mA, evaM palavasu / evaM hi taDiyakappaDiyAINaM haTThasamatthANa vi dijaMtaM mokkhaM sAhejjA' / bhaNiyaM muddheNa -- 'tA kiM viruddhaM jiNavaya-15 NAo ?, dijaMtaM mokkhaMgaM ceva / kahamaNNahA aNukaMpAdANaM puNa jiNehiM na kayAi paDisiddhamiti vayaNaM ? / bhaNiyaM rAmeNa - 'hA hA mahANubhAvaM mA ghoDayapucchaM kalhoDae vilAesu / suNe hi tA loiyamakkhANayaM [rAmakathitaM laukikAkhyAnakam / ] asthi kattha vi visae egammi nayare ego cAuvvedo mAhaNo / chattehiM bhannai - 'veyaMta amha vakkhA- 20 Nehi' / so ya parikkhAnimittaM bhaNai - 'tattha vihANamasthi' / chattA bhaNaMti-'kerisaM?' / so bhaNai'kAlacauddasIe seto chAlago mAreyavvo, jattha na koi pAsai / tAhe tassa maMsaM tehiM saMskRtaM bhuMjiyavvaM / tao veyaMtasuNaNajogo hoi' / tao taM soUNa ego chatto gahiUNa seyacchAlagaM kAlacauddasIrattIe gao suNNaratthAe / mArio chglgo| taM gahAya Agao / nAyamuvajjhAeNa- ajogo na kiMci vi pariNayameyassa / na vakkhANiyaM tassa veyarahassaM / bIo vi taheva gao suNNaratthAe ciMtei- ettha tAragA 25 pecchaMti / tao gao devakule, ciMtei - ettha devo pecchai / gao suNNAgAre, tattha vi ciMteitAva ahaM, eso' chagalago, aisayanANI ya pecchaMti / 'jattha na koi pAsai tattha mAreyavvo' ti iti uvajjhAyavayaNaM / tA esa bhAvattho eso na mAreyavvo ti / evaM etya vi dukkhiesu aNukaMpAdANaM ti aNukaMpAkaraNaM / te ya dukkhiyA savve vi saMsAriNo jIvA / tA puDhavAiyANamasaMkhejANaM viNAseNa AhArapAgaM kAUNa tahAvihANaM dANaM dAUNa jai aNukaMpA kIrai, tA kiM thAvarA tasA ya je mArijaMti te veriyA ?, aNukaMpArihA na bhavaMti / kahamaNNahA ___1 BC bhuyyraa| 2 A punnnnenn| 3 A bhvvenn| 4 BC prmbhttiie| 5 B seo chAlao / 6A etth| 7A biioy| 8BCnAsti pdmidm| 9BC haMti /
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [13 gAthA bhagavayA vAvI-kUva-talAgAikArAvaNaM' na desiyaM, parahiekkaniraeNa vi / tamhA aNukaMpAdANaM paramatthaoM' savvasAvajjajogaviraI / sA puNa sAhUNameva / sAvagANa puNa desao / tahA sabhUmigociyaM dINAINaM gAsAidANaM pi uciyaM ti / bhaNiyaM ca jaM jaha sutte bhaNiyaM taheva jai taM viyAlaNA natthi / kiM kAliyANuogo diTTho diTippahANehiM // .: bhaNiyaM siraM dhuNaMteNa jalleNa- 'nAo mae ettha bhAvattho / na kassai keNa vi kiMci dAyavvaM ti / chattachAganAyAo' / bhaNiyaM sAleNa- aho devANuppie ! Na suTTha bujjhiyaM, suGa / bhaNasu kiha na keNai kassai kiMci dAyavvaM / kahameyaM tumae nAyaM? ti / bhaNiyaM jalleNa- 'davvasuddhaM na kiMci vi asthi / na hi aciMtiyaM kassa vi saMbhavai / jao savveNa vi ciMtiyadhvaM sAhUNaM dAyavvaM ti / taM puNa tubbhehiM "nisiddhaM / dAyagasuddhI vi natthi, jao nAyAgayANaM aNNapANAidavvANaM dANe davvasuddhI / ko puNa amhANaM kUDavavahArINaM nAo / tA kahaM davvasuddhI / / *jai puNa taM davvasuddhIe eva gayaM,* tahAvi nirAsaMso jo dei taM dAyagasuddhaM bhaNNai / eyaM puNa natthi / jamhA savvo vi dakkhinneNaM AsaMsAe dei / parisAmajjhe ahaM gurUhiM saMlavio tti; paraloge ya me suhaM bhavissai / tA kahaM dAyagasuddhI ? / na ya gAhagasuddhI, jamhA ekkeNa vi sIlaMgeNa viNAsieNa savve viNassati / Agame bhaNiyaM-na ya maNaIs mAiyANaM karaNAibheyao AhArAikAraNe sAyAi paDucca puDhavAiesu khaMtAiyANa ya vivajao na hoi ti sadahiuM tIrai / tA kahaM gAhagasuddhI ?' tao keka-puNNa-dhammAiehiM bhaNiyaM-'mA mA evaM bhaNasu / micchattaM paDivanno bhavaM / jao vivajjAso micchattaM / na ya sire siMgAiM hoMti vivajjAsassa / tA tumaM eyassa ThANassa AloehiM niMdAhi paDikkamAhi pAyacchittaM paDivajAhi' / bhaNiyaM datteNa- 'mama tAva egaM akkhANayaM suNaha' / bhaNiyaM savvehiM vi bhaNasu' / datto bhaNiumADhato [dattakathitamAkhyAnakam / ] '' egammi gacche paMca sayANi sAhUNaM Ayariyarasa parivAro / sahassaM ajjiyANaM / sAhUNa majjhe nasthi koi niccavAsAriho / tao savve vi gurUhiM saha viharati / ajjiyANaM majjhe kAo vi vuDDavAsArihAo egammi nayare ciTThati / tArsi majjhe egA rajA nAma ajjiyA galaMtakoDhA' puDhovassae ciTThai / sA nivijai egAgiNI / tao tAsiM vasahIe AgayA jahAriha vaMdiyA niviTThA / bhaNiyamiyarAhiM - 2 'mahANubhAve rajje ! kerisaM te sarIraM ?' / tIe bhaNiyaM - 'mama phAsuudaeNaM erisaM sarIraM jAyaM' / taM "vayaNaM soccA savvAo ajjiyAo pakaMpiyAo-amhe vi evaM bhavissAmo, tA kiM bAhirapANayaM geNhemo tti ciMtaMti / egAe puNa ciMtiyaM- 'na juttameyaM; jao uvaladdhasavvabhAvasahAvA parahiyanirayA gayarAgadosamohA titthayarA te kahaM ihaloge sapaccavAyaM paraloge vA kiriyaM uvaissaMti / tA na saMgayamimAe bhaNiyaM' / evaM saMvegAisayAto uppADiyaM tIe kevalanANaM / tao jahaTThiyasavvabhAvovalaMbhe jAe bhaNiya30 meIe- 'halA ajAo mA viciMtiyAo hoha / ahaM savaM kevaleNa uvalabbha tumhANaM bhaNAmi / jaM tumhAhiM ciMtiyaM-jaM na bAhirapANayaM sevAmo taM Aloeha niMdaha pAyacchitaM paDivajaha / rajje ! tuma : pANagassa dosaM detI savvannU AsAehi / tatto ya aNaMto bhavo tumAe nivvattio asthi / dhaNAvaha- 1 A degkaarnnN| 2 B C nAsti padamidam / 3 A nAsti / 4 A Adarza 'na siddhaM tahA nAyAgayANaM' ityeva / * etad vAkyaM nAsti A aadrshe| 5A tahA AsaMsAirahio jaM dei| 6 BC nAsti pdmidm| 7 BC kutttthaa| 8 BC degsyaao| 9 A 'ajAe mA' ityeva / 10 B C tumhehiM /
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ myAkhyA ] sAdhudAnaphalaviSayaka-manorathakathAnakam / vANiyagassa dArago riTAe muhe kharaDio, reMTa avaNettA tumAe AukAeNaM muhaghoo' kao / tao te pavayaNadevayA' kuviyA-A pAve! sAsaNassa lAghavakArie ! daMsemi phalaM duNNayassa-ti- ciMtaMtIe / tao bhujaMtIe jogo koDhajaNago bhoyaNe pakkhitto / teNa tumaM erisA jAyA / na pANagadoseNaM' / savvajjiyAhiM AloiyaM, kevalipurao duviciMtiyaM / rajA bhaNai- 'ahaM bhaMte ! sujjhAmi / kevaliNA bhaNiyaM-'kiM na sujjhasi, jai koi dei pAyacchittaM / bhaNiyaM rajjAe- 'tubme kevaliNo, . deha / ko anno dAuM samattho ? / bhaNiyaM kevaliNA- 'ahaM pi demi, jai te suddhinimittaM pAyacchicaM pecchAmi / kiM tu evaMvihavayaNeNa titthayarAsAyaNAe baddhaM jaM kammaM taM na sujjhai pAyacchitteNa / avassaveyaNijjameyaM ti|| tA bho mahANubhAvA ! jai eyaM jANaha saccaM, tA kIsa bhaNaha pAyacchittaM paDivajAhi ti / natthi ettha / pAyacchittaM kahANagANusAreNaM ti / bhaNiyaM jalleNa- 'kA titthayarAsAyaNA' / bhaNiyaM datteNa- 'suNasu, 10 tumae bhaNiyaM natthi sAhuNo / bhaNiyaM puNa bhagavayA vaddhamANasAmiNA-duppasahaMtaM caraNaM bhArahe vAse bhavissai, taM musAvAyaM / tao je dhamma-kekkAI pavvajjAe abhimuhA tesiM bhagavaMte vipajjao / tahA, jai sIlaMgANamegeNa vi gaeNa savve jaMti, tA kiM muhA pavvajjAgahaNeNa / evaM ca sAsaNassa vocchittI kayA / je ya te pavvajAe parammuhA jAyA tesiM micchAbhAvaNAe viraiviraheNa ya aNaMto sNsaaro| annesiM ca takkao vaho aNaMto ceva / tattha tuma nibaMdhaNaM / na ko vi sAvago asthi tti bhaNaMteNaM kayA 15 ahimuhANaM maNe buddhI, jahA-viDaMbaNAsAro eso dhammo-ti / evaM ca na saMti sAhuNo, na saMti sAvagA, tA vocchinnaM jiNasAsaNaM / evaM bhaNaMtassa rajajiyAnAeNaM kiM pAyacchittaM hoja ?' ti / ____ bhaNiyaM pAsasAvaeNaM- 'bho bho mahANubhAvA / kiM sajjhAyaM na kareha, kiM tumha vicAreNa paoyaNaM / / jao agIyattheNa na kAyavvA desaNA vatthuvicAro vA / so hi na jANai juttAjulaM, jANateNa vi abhimuhANaM vigghajaNagaM na bhANiyanvaM / na ya jANato hoi suttameceNa, na ya sayamuppekkhiyaatthAgameNaM ti / " jaM bhaNiyaM-egasIlaMgaviNAse savve vi na hoMti ti / taM na yANaha jahaTThiyaM jaipAlaNaM pai eyaM haveja, tA pAyacchittavihANaM, AloyaNAi jAva cheyaMtaM na pAuNai / egaM ciya mUladANaM hojA / jaM ca 'bakusakusIlehiM jA titthaM ti vayaNaM, taM vA kahaM hojjA / jamhA paMcavihA sAhuNo bhavaMti / taM jahAsiNAyA', niggaMthA', pulAyA', bausA', kusIlA ya / tattha siNAyA kevaliNo / niggaMthA khINovasaMtakasAyA / pulAgA puNa tavasA jesiM laddhivisesA uppajjai / na te vavahArI, neva niggaMthA / kiM tu / siNAyagA bakusa-kusIlA vA vavahAriNo / tattha bakusA uvagaraNadehacokkhA, riddhIrasagAravA siyA nicaM / bahucheyasabalajuttA niggaMthA bAusA bhaNiyA // kusIlA vi-ege kasAyakusIlA saMjalaNodayAo pharasAiyaM bhayaMtA, aNNe sattAmetteNaM; te puNa suhumasaMparAyaM jAva labbhaMti / te puNa appamacA, chaumatthA, tisthayarA, gaNaharA, visiTTasAhuNo yasa bhavaMti / je puNa AsevAkusIlA, te duvihA mUlaguNapaDiseviNo paMcaNhaM AsavadArANaM aNNayaramA 1B 'dhoyo| 2A nAsti 'saasnnss| 3A devayAe kuviyaae| 4BC nAsti 'tti ciNtNtii| 5A B vipaayo|
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [13 gAthA seveti / katthai aikkame vaikkame aiyAre, katthai aNAyAre vi / uttaraguNapaDiseviNo puNa uggamAiavisuddha bhattapANovagaraNavasahimAi paDiseveMti / etehiM bakusa-kusIlehiM titthaM vahissai / kiMtu guNagAhiNA sAretaravibhAgaciMtAe guNesu pakkhavAo kAyanvo / jahAsattIe ya tesiM bhattI kAyavvA / jao saMpayaM pi dIsaMti davvAisu pddibNdhvjjiyaa| uvalabbhaMti ya jahAsattIe diyahaM pi sajjhAyaMtA, * vigahAvippamukkA / avaloijjaMti kei vi pAyaso samiisu appamAyaM kuvvaMtA' vibhAvijaMti ya jiNasamayasAraM jahAphuDaM parUvijaMtA / lakkhijjati esaNAe ya jahAvihi jayaMtA jaiNo aja vi dIsaMti / tA kahaM na saMti sAhuNo ? tti / tA bho bhaddA ! na annahAbhAvo kAyayo ti / sAvagA vi suddhadAyagA dIsaMti / cintaviyaM savaM (caM ?) hoi ti / micchAbhiniveso pAviTThANaM sAhupaDiNIyANaM / na hi vigAle sAhuNo viharaMti / tahAvi muggAIyaM uvvariyaM kiM na dijjai gheNUNaM / tumha gihesu uvariyaM karaM " kusaNitA dharijaMtaM kiM na pecchaha paJcUsabhoiDiMbharUvAinimittaM / kiM vA viyAle pakkamaMDagAi pavAe ThavijaMtaM na pecchaha niyagehesu; na sujjhai sAhUNaM ti jaM bhaNaha / evaM hi bhaNaMtehiM AhAkammAigAhINa sIyalavihArINaM thirIkaraNaM kayaM hoi / ujjayavihArisAhUNaM avannA kayA hoi / tA abhavo dUrabhavo vA- evaMvihavayaNehiM sAhasu abhimuhANaM saddhAbhaMga karei / jai koi vihArugo parivaDiyapariNAmo so vi lajai AhAkammAigahaNeNa / jAhe puNa tubbhe akae vi kayaM ti vAharaha, tAhe so 15 paJcUllaM lajaM ujjhittA AhAkammAigahaNaM karejjA / tA savvahA ugghADamuhehiM agIyANa purao evaMviho vivAo kammabaMdhaNakAraNaM ti na kAyabo / suNeha ettha ekaM akkhANayaM sAhusayAse jaM mae suyaM / bhaNiyaM savehiM vi-kahesu ti / [pArzvazrAvakakathitaM puNDarIka kaNDarIkakathAnakam / ] pAso bhaNiumADhatto-puMDarigiNIe nayarIe puMDarIyo rAyA / kaMDarIo kaNiTo se bhAyA, so 20 juvarAyA / therA smaagyaa| do vi gayA vaMdaNavaDiyAe / suyA desaNA / gayA sagihe / kaMDarIo rannA maNio- 'rajaM karehi, ahaM pavvayAmi' / so bhaNai- 'ahaM ciya pavvayAmi, tumaM raja pAlehi / annI natthi rajjadhurAjogo' ti Thio rAyA / mahAvibhUIe kaMDarIo pavvaio / chaTuMchaTeNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANassa annayA kaDU se jAyA / aIva aNahiyA sA / dAhajaraparigao viharaha / samAgayA therA puMDarigiNIe / ThiyA bAhirujjANe / parisA rAyA ya niggayA vaMdaNatthaM / suyA desaNA / diTTho kaMDarIo rannA rogAbhibhUo / vinnattA sUriNo-'tubbhe jANasAlAsu ThAyaha, jeNa ahApauttehiM vejosahapatthAiehiM kaMDarIyassa kiriyaM kAremi' / paDissuyaM gurUhi / ThiyA jANasAlAsu / samAraddhA kiriyA, rukkhimAe jAe vAhimmi siNeharUvA / tattha abhaMgo lakkhapAgAiehiM / AhAro upahasiNiddho nANAvaMjaNAulo / sayaNIyaM miuphAsaM / kameNa pauNIbhUo so / gurU vihariumicchanti / kaMDarIo puNa saMtapariccAI vi hoUNaM AhArAisu mucchio na ucchahaha vihari / tao puMDarIeNa nAyatadabhippAeNa bhaNio kaMDario-'dhanno si tumaM jo chinnasiNeho, amhe tuha virahakAyarA / tumaM puNa gurUhiM saha vihariumujao si / evaM ciya jujjai tujjha, saMtapariccAiNo hoUNa puNo vi amhe saMbharejjAsi' / kaMDarIo ciMtai- 'jai eyassa esA saMbhAvaNA, tamahaM kahaM annArisaM 1 BC degkuvvaMtA dIsaMti sADU / dIsaMvi ya jinnsmysaarN| 2 BC nAsti padamidam /
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhudAnaphalaviSayaka manorathakathAnakam / karemi, tAhe viharAmi' ti ciMtiUNa bhaNiyaM kaMDarIeNa - 'gurUhiM viharatehiM kiM mama jujaha acchiuM ?' / bhaNiyaM puMDarIeNa- 'juttameyaM tumhArisANaM' ti / evaM so viharAvio rannA udhAraNa / .. evaM anno vi aNukUlehiM vissAsamuppADiya vihAre ujjamaM kArijai / jo puNa muharayAe paDaNIyabhAvaM vAhayaMto' kaNNakaDayamasaMbaddhaM sAhai sahasA susAhuvisae, jahaTThiyamAgamamabujhaMto vA vicAraM karei, so nijiyakasAyANa vi sAhUNaM kasAe udIreti / kiM tu sAhugoyaraM evaMvihaM viyAraM soUNa / abhimuhANaM dhammavigyo hoi, sAhUNa ya asamAhI / sAhuabbhakkhANeNa ya appaNo dIhasaMsAritaNaM pAvai jIvo / Isaro va dukkhapauraM ti / __ bhaNiyaM sohi vi- 'ko so Isaro jeNa sAhUNa abbhakkhANeNa dIho saMsAro nivvatio' tti / bhaNiyaM pAseNa [pArzvazrAvakakathitamIzvarakathAnakam / ] io aIyakAle egammi saMnivese paccAsannagAmAo ego AmIraputto paoyaNeNaM aago| tammi ya sannivese rayaNIe titthayaro mokkhaM gao / tao devujoe jAe, vimANamAlAhiM nahaMgaNe samucchAie, so AhIradArago ciMtei - aho erisaM mae kahiMci dihra ahesi / IhApohaM kareMtassa jAyaM jAIsaraNaM / sAmannaM pAliUNa devaloge gao ti saMbhario putvabhavo / kameNa ya sumariyaM pubAhIyaM sutaM / jAyasaMvegeNa kao paMcamuTTio loco / devayAe uvaNIyaM liMgovagaraNaM / uvaviTTho vicitaThANe / milio jaNa- 15 samUho / tattha desaNaM kuNai / eyAvasare eyassa gosAlayassa jIvo aIyaegUNavIsaime bhave IsarAbhihANo kulaputtago / taM jaNasamUhaM dahaNa tatthAgao, uvaviThTho so / puTTho teNa pateyabuddho- 'tumaM kattha jAo, kassa putto' / so ya bhagavaM vIyarAgo na vitahaM bhAsai / tao bhaNiyaM teNa- 'amugattha gAme amugassa AhIraputto' / bhaNiyamIsareNa - 'kassa sayAse vayaM gahiyaM, kassa vA samIve paDhiyaM / ti / sAhU bhaNei - 'na kassai, patteyabuddho ahaM' ti / bhaNiyamIsareNa-bho / pecchaha AbhIraputto houM, kuo 20 vi aNahinjiya amhe payArei, tA kiM amhe tujjha vi hINA jeNa tuha samIve suNissAmo? / are re / udveha kiM esa jANai / gaNaharassa samIve vaccAmo' ti / taM vayaNaM sAhaahikkhevakArayaM soUNa dUmiyA parisA / kiM tu kiMkaroM ti na keNai kiM pi bhaNio / ThiyA moNeNa parisA / gao so gaNaharasamIve / jAva, tattha vakkhANijjai-jo puDhaviM saMghaTTei tassa tajjaNiyakammaM chahiM mAsehiM veyaNAe nijarai, paritAvajaNiyaM bArasahiM varisehiM, uddavaNAe varisalakkheNaM ti / taM soUNa bhaNiyamIsareNa - 25 'mA mA aDaviyaDaM vAharasu / tahA karesi, jahA bhikkhaM pi na koi dei / tubbhe puDhavIe uvariM hiMDaha, tA kahaM na saMghaTTo paritAvo vA ! / mutta-purIsAIhiM uddavaNaM pi kareha / tA annahA vAI, annahAkArI tumaM ti / are re ! uTTeha, eyassa sagAsAo / anno patteyabuddho dharma kaheM to ciTThai, tassa samIve vaJcAmo / gao so tattha / jAva tattha vi taM ceva vakkhANijjai / tattha vi bhaNiyamIsareNa - 'mA mA aDaviyarlDa vAharasu / tumaM AhIraputto hoUNa kiM jANasi! kiM puDhavIe uvari bhamaMto saMghaTTaNa-paritA- 3 vaNoddavaNAI na karesi! / tA tuha niratthA panvajjA / nicaM puDhavikAyasaMghaTTAijaNiyaM kammaM paraloe gaepa __ 1 B C vaabhyNto| 2 B C kulutto| 3 B C kNkro|
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [5 gAthA muMjiyavvaM / tA na tuma jANasi dhamma parikaheuM / bho logA! uTheha, Agacchaha, ahaM me sohaNaM dhamma kahemi, jo suheNa kIrai / uhittA gao so paesaMtaraM / logaM AgacchaMtaM vimAleha / evaM teNa bhaNaMteNaM, abhimuhANaM vivajayaM jaNaMteNaM, ahiNavadhammANaM saMdehaM kuNaMteNaM, dRDhadhammANaM savisesae kAlussamudIrateNa, sAhUNamabbhakkhANaM deteNa, nibaddhamAuyaM sattamapuDhavIe / etthaMtare bhaviyavvayAvaseNa paDiyA 5 se uvariM vajjAsaNI / mao gao sattamapuDhavIe apaiTThANe / tA bho mahANubhAvA ! sariyaM vicAreNaM, sAhujaNaniMdAe dhuvA duggii| tao AgayasaMvegehi bhaNiyaM savvehi vi- 'evameyaM jaM tumae bhaNiyaM / etthaMtareNa bhaNiyaM maNoraheNa-maMdabhaggANaM asavviyappA evaMvihA jAyaMti / jaM taM aciMtiyaM kahaM sAiNaM hojjA / jANaha ciya tubbhe mamAvaNesu ghaDagasayANi dhayassa gheppaMti, vikijaMti ya / khaMDa-gulANaM ca bhArasayANi, tahA vatthANaM 'colliyAsayAI, kaMbalANa vi koDiyAsayAI gheppaMti vikijaMti ya / tA // kiM tattha sAhUNamaNesaNijaM / tA bho! tubbhaM paccakkhaM mae esa abhiggaho gahio-jattiyA caMpAe sAhuNo vihAreNa AgamissaMti tesiM mae ghaya-gula-vattha-kaMbalAiyaM pajjattIe gehaMtANaM dAyavvaM / nannattha tesimaNicchAe / eyArUvaM abhimgahaM geNhaMteNa visuddhapariNAmayAe vemANiyadevesu nibaddhamAuyaM / sAhuNo payatteNa AgacchaMte nirUtassa vi na sAhusaMpattI jAyA / tappariNAmapariNao mao kAleNa / uvavanno IsANe vimANAhivaI devo / tao cuo mahAvidehe sijjhihi tti / u atra ca puDhavikAyasaMghaTTe kammabaMdhanijarAkAlavaNNaNaM kAliyasuyasamullaviyaM nannahA ciMtaNIyaM, na ya / kAliyasuyaM gaMyaMtareNa samatthaNIyaM / tahA vi bhannai - iha jiNavarehi bhaNiyaM dappiyapuriseNa Ahao thero / jA tassa hoja viyaNA puDhavi jiyANaM thkkNto|| - sAvagANaM sayA puDhavAisaMghaTTaNAisu payahatANaM kahaM devaloesu uvavAo ti, na suttaviroho ciMta50 NIo / jai ceiyapUyA sakAravaMdaNAiNA, tahA sAhUNa abhigamaNa-vaMdaNa-pajjuvAsaNa-bhatta-pANa-vattha-patta osaha-bhesajja-sejjApaDilAhaNeNa posahAvassayasajjhAyatavokammehiM ya jo viDhappai punnapabbhAro teNovahammai pAvaM gihavAsajaNiyaM / na ya bhaNiyavaM tA kiM pavvajjAe, pAvapaDighAyassa gihidhammeNa ceva jAyamANattAo / jao mokkhatthaM pavvajjA / mokkho ya na savvasaMvaramaMtareNa / so ya na savvasAvajajogaviraiM viNA / ao na devaloganimittaM pavvajjA, kiM tu kammakkhayatthaM / khINe ya kamme mokkho karaDio ceva / jaM puNa - sAhUNa kahaM pavvajA, puDhaviuvariM bhamaMtANa mutta-purIsAi vosiritANaM!, tatya suvvau-mamgA jaNakaMtA, te ya vigayapuDhavijIvA / mutta-purIsAiyaM phAsuyapaesesu kuNaMti / tao na saMjamavaho / tamhA na 'annahAbhAvo kAyabo tti / // maNorahakahANayaM sammattaM // 16 // na kevalaM khayaM dAnasya manorathasya vA devalokagamanalakSaNaM phalam , kintu ye'pi pareNa dIyamAnamanu20 modayante teSAmapi devalokagamanameva phalamiti darzayitumAha - 1 BC culliyA / 2 BC koddiisyaaii| 3 BC vsNtaann| 4 BC saunnA /
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA sAdhudAnaphalaviSayaka-hariNakathAnakam / aNumannati jaINaM dijaMtaM je ya annaloeNaM / suraloyabhAyaNaM te vi hoti hariNo vva kayauNNA // 14 // vyAkhyA - 'anumanyante' - anumodayanti, 'yatibhyo dIyamAnaM ye cAnyalokena' sAdhubhya iti prakramAd gamyate / 'suralokabhAjanaM te'pi bhavanti, hariNa iva' - mRga iva, 'kRtapuNyA: --puNyabhAja iti gAthArthaH / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH / taccedam - -017. hariNakathAnakam |baarviie nayarIe kaNho vAsudevo / so ya accherayabhUyaM bAravaI daddUNa arihanemi pucchai - bhayavaM! evaMvihAe bAravaIe nayarIe' kuo viNAso / bhaNiyaM bhagavayA- 'dIvAyaNAo' / 'so kiM nimittamevaM karissai ?' / bhaNiyaM bhagavayA- 'majjadoseNaM jAyavakumAre taM khaliyArissati / so ya kayaniyANo aggikumAresu uvavanno bAravaiM viNAsehI / 'mama bhaMte ! kuo viNAso ? / bhaNiyaM bhagavayA- 'kaNhA!" uttamapurisA niruvakamAuyA hoti / kiM tu nimittameteNaM jarAkumArAo' / taM socA parisAgaehi~ jAyavehiM paloiyaM sAsUyaM jarAkumarassa muhaM / tao tassa mahAdukkhaM jAyaM-peccha ahaM kaNhaM mAremo ti| sAsUyaM jAyavehiM paloio / tA ghiratthu me jIvieNaM / kimahaM niyabhAugaM vahissAmi / tA tattha vacAmi jattha kaNhaM na kaNNehiM suNemi ti / niggao so gehaao| paribmamaMto gao kosaMbavaNe / tattha mige mArecA pANavittiM karei / vAsudeveNa vi majaM nayarIe bAhiM ujjhAviyaM girikaMdare / tatto ya taM plo.|| taM' paDiyaM vaNanikuMjamajjhaTThiyanimiNapaese / jAyaM majjasarovaraM / taDaTThiyavacchasAhAhiMto kharapavaNaMdolaNaphuTTamahuyAlapagaliyamahahiM bahUehiM ya abhayAisakasAyaphalasaMjoeNa puNaNNavIbhUyaM dasa vi disAo niyagaMdheNa' gaMdhuddharAo kareMtaM ciTThai / io ya saMvasaMtito goho mayavahAe taM pesmaago| pecchai mayaghummiraM mayajUhaM ninmayaM parisakaMtaM / diTuM ca AmoyapUriyadisAmaMDalaM majasarovaraM / pIyaM ca kougeNa tajjalaM / jAva savveMdiyapalhAyaNijaM dappaNijaM majaM ti, gahiyaM taM teNa jalanimittANIyadIvaDayaMmi" / gaMtUNa samappiyaM saMbassa, teNa vi sesakumAragANaM / te taM gohaM bhaNaMti- 'daMsehi taM paesamamhANaM' / teNa vi daMsiyaM / pIyaM savvehiM vi jAyavakumArehiM jahicchAe / tao mattA io tao vaNaMtaresu kuharaMtaresu" priskkiumaarddhaa| diTTho ya tehiM egami vaNaniguMje AyAvaMto" dIvAyaNo / tehiM so jaTThi-muTThippahArehiM khalIkao'are ! tuma amha nayarI viNAsehitti bhaNaMtehiM / teNa bhaNiyaM- 'ahaM na eyassa kajassa kAragoza Asi / kiM tu durappANo tunbhehiM ucchAhiomhi; tA avassaM ciDiyaM pi na muMcissAmi' / taM souM" bhaeNa vigayamayA jAyA kumArA / gayA bAravaIe / niveiyaM jahaTThiyaM kaNhassa / bhaNiyamaNeNa - 'hA! duTTha kayaM / ahavA bhaviyavvamaNeNa na annahA jiNabhAsiyaM' / bhaNiyaM rAmeNa- 'gacchAmo, khAmemo, mA kayAi niyatei' / bhaNiyaM kaNheNa - 'gacchAmo / kiM tu jo bhagavayA tatto bAravaIe viNAso vajjario __1 A nAsti 'nyriie'| 2 BC degkumaaraa| 3A nnaaseii| 4 A parisAvagehi; B eriso ya gehiN| 5B palutaM / 6BhyN| 7 B'niya naasti| 8BC sNtio'| 9A ninbhrN| diivyNmi| 11 B nAsti padamidam / 12 B aavaaviNto| 13 B viNAsihisi ti| 14 B soUNa / A ninbhrN| 10 Bc
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 zrIjinezvarasUrikRta - kathAkozaprakaraNe [ 14 gAthA 1 so kiM annA kAuM sakeNAvi sakkijjai ?' | 'kiM tu purisAyAre' kIraMte na doso' / gayA tassa samIve do vi bhAyaro / uvayAravayaNehiM bhaNiumAdatto / so na ADhAi, bahuppayAraM bhaNNamANeNa / bhaNiyaM dIvA - - 'kayA me mahaI paiNNA, na annahA karemi / tubhe duve mottUNa natthi nippheDo annesiM' / niyattA do vi / gayA bAravaIe / ghosAviyaM nayarIe jahA - 'bAlatavassI dIvAyaNo kayaniyANo * bAravaraM viNAsi umujjuo / tA bho jassa jammajaramaraNabhIyassa ucchAho asthi, so pavvayau / taM kaNho aNujANai / jo na icchai pavvaiuM, so ceiya- sAhupUyArao sAmAiyAiguNajuto appamatto' ciTThau' / taM ghosaNaM soccA bahave dasArA devIo sAmaMtA ibbhAdao pavvaiyA sesA puNa guru- devayapUyaNarayA posaha sAmAiyAiparAyaNA sajjhAyavAvaDA ciTThati / so ya dIvAyaNo mao / uvavanno aggikumAresu / ohiM pauMjai / veraM sarai / Asuratto samAgao nayarIe pAsesu pariyaMcai / na ya kiMci kAuM sakei 10 appamattayAra jaNassa / evaM gayANi bArasasaMvaccarANi / tao jaNo bhaNai - 'natthi ko vi dIvAyaNo jo nayariM viNAsejjA' / tao pamattI bhUo logo / tao uddhaio saMvaTTagavAo / jo nayarIe bAhi nigacchai taM abbhaMtare khivai / laggo aggI causu vi disAsu / jAo akaMdasaddo- 'hA hA sAmi ! ive ! paritAsu parittAyasu' ti / tao jutto raho / tattha vasudevo rohiNI devaI ya AroviyANi / nizgaMtumujjayA, jAva jAlAmAlAhiM ruddhA maggA, AsA na sakkeMti gaMtuM / gahio raho baladeva - vAsudevehiM 15 jAva paulIkavADA saMpUDIbhUyA, na ugghaDaMti / hayA kaNheNa pahippahArehiM / paDiyA khaDahaDa tti dona vi / jAva, visamajAlAkalAveNa ruddhaM duvAraM / etyaMtare bhaNiyaM deveNa - 'bho' mahANubhAgA' ! mae tumhe duve jaNA aNuSNAyA / tA kIsa muhA kilissaha / niggaha tubhe doNi jaNA / annassa natthi nippheDo' / bhaNiyaM ammA- piyarehiM - 'jAyA ! nigacchaha tubbhe, puNo vi rAyasiriM pAuNaha / mA amha kAraNe viNasaha ti / amhe kayapaMcanamokkArANi devaloe uvavajjissAmo / kiM amhANa soyaNijjamatthi' / tao niggayA rAma kesavA / bAhiM ThiccA nayariM ijjhatiM nirUveMti / avi ya 1 .! 20 25 30 gomahisikaraha kharavAraNohalallukka mukkasuMkAraM / DajjhataturayanaranArivisara' ArasiyamaivirasaM // soU taha dahuM nayariM jalaNorujAlasupalitaM / gurusoo cuNNamaNo aha kaNhI bhaNiumAdatto // taM diNamekaM AsI amhaM jaMmI sayaMvare kaMso / cANUramuTThiyAvasaha AsakariNo ya niTThaviyA // bharahaDDavAsiNo nijjiNi bhuttaM jahiccha bharahaddhaM / gaMtUNa ANiyA dovaI vi taha avarakaMkAe | mottU jaNaNi jaNa purisAhamacariyamAyaritA NaM / niyabhuyapariyaNamettA vi niggayA ajja raMko ba // kiM jIvieNa kajjaM dAissaM kassa iNhi muhakuharaM / sabai vi hu rAyANo saMpai paDikUlamessaMti // dhanno bhagavaM nemI samuhavijayAiyA vi khalu dhannA / dhannA ya te kumArA aNAgayaM je u pavvaiyA // baladeva ! niyattAmo pavisAmo jaliyanayarimajjhami / veridara hasiyapaharaNavihuriyahiyayA kahiM jAmo // bhaNiyaM baladeveNa - yesvIro ajavi naranAha ! taM ciya taheva / mA paDivajja visAyaM ajja vi puhaIe taM rAyA // niyamuyaparakameNaM putraM pi hu kaNha ! sAhiyA puhaI / te ceva bhuyA amhaM sa cciya vasuhA ta eva narA // bhaNiyaM kesaveNaM - 'varabhAuya ! putriM niyapariyaNapariyariyA amhe ahesi; saMpayaM puNa kassai rano saMpaya muddAliyarAyANo bhavissAmo / kiM tu kassa bhoyaNa-saMyaNa - taMbolAIsu vissAsaM gamissAmo / jamhA 3 B hUo / 4 A savvAsu disAsu / 5 A pahiyApahArehiM / 9 A degvirasadeg / 10 BC visaraM / 1 A purisayAra / 2 B nAsti padamidam / 6 A hA / 7 B mahAbhAgA / 8 B tume /
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA] sAdhudAnaphalaviSayaka hariNakathAnakam / sattUNo parivAro sattubhUo ceva / tA visakammaNavisayA amhe / kA jIvie AsA' / baladeveNa bhaNiyaM- 'vaccAmo paMDumahuraM / te cciya savvaTThANesu amha rakkhagA' / bhaNiyaM kaNheNaM-'te mayA ninvisayA kayA, to kAe muhacchAyAe' tesiM samIve vaccAmo / kiM cadarahasiyakaDakkhAloyaNeNa pahareja tattha hiyyNmi| tAva cciya suhi-sayaNo pallaTTai jAva no divvo|| bhaNiyaM baladeveNasaMsArasahAvo ciya aMte virasattaNaM tu kajjANaM / ettiyagaIe kajaM jAhI kira ciMtiyaM keNa // niccaM ciya nisuNaMtA saMsArANiccayaM jinniNdaao| taha vi huna maNe jAo maNayaM pi hu crnnucchaaho|| bhaNiyaM kesaveNanisueNa kiMca kIrau' niyANadaDDANa ko guNo teNa / kiM ettiyaM na nAyaM kayAi paccakkhao ceva / / nANIyaM kira kiMci vi AyaMteNaM vimANavAsAo / na ya etto neyavvaM jaM teNa bhavaMtare kiM pi // // sukayaM vA dukayaM vA jIveNa samaM bhavaMtare jAi / taM sukayaM na kayAi vi ettha bhave saMciyaM kiMci // AsA hatthI bhiccA ettiya bhajjAo pariyaNo esa / rajasirI mama esA iya ahimANA na viNNAyaM // paMcadivasANa kaje aDDaviyarthaM mae bhamaMteNa / baddhaM narayaMmi aho AumahanneNa kiM bhaNimo / / rAmeNa bhaNiyaMmA mA vacca visAyaM tume viDhattaM aNuttaraM kaNha ! / tiyasesavaMdaNijjo hohisi titthaMkaro ammo|| 15 tA paMDumahurAe gammau / jai te uvahAsaparA amhANa bhavissaMti, kiM dUre ThiyANaM na hohiM ti / tesi ciya uvari vissAso kAuM tIrai, na annesiM / tA niyabhuyaparakameNa ajiUNa rajaM loyANa hAsapayaM niraMbhissAmo / payaTTA do vi / pattA kameNa" hatthikappe nayare / kaNheNa bhaNiyaM- 'chuhAio ahaM' / bhaNiyaM rAmeNa-'tumaM ettha uvavaNe ciTThasu / ahaM pUiyAvaNe vaccAmi / tattha jai me vihuraM hojjA, tao sIhanAyaM karissaM / jai puNa te, tA tumaM sIhanAyaM muMcijjAsi' - bhaNicA gao nayare / 20 tattha vi gao pUiyAvaNe / kaDayaM dAUNa gahiyA khaMDamaMDayA ghAriyA "iDDariya-pUraNAiM / tao gao majjAvaNe / aMgulIyayaM dAUNa gahiyaM majamuMbhulayaM / taM gahAya nIhariumAraddho / io ya niveiyaM acchadaMtassa ranno jahA- 'ahamahallappamANo eyaM evaM gahAya niya" nayarAto (?)" ti / teNa vi suyA pauttI-jahA daDDA bAravai tti / tA te rAma-kesavA bhavissaMti / te jiyaMtA kaMci sahAyaM kAuM amhe puNo vi sevaM kArissati, tA varaM nahacchejjo vAhI avnnijjo"| iya ciMtiUNa pihAviyAI nayaradArAI / 25 sayaM rAyA hatthiM guDecA" saMpaDhio tassa vahAe / baladeveNa taM daddUNa siMhanAo ko| to AlANakhaMbhamegaM gahAya" uddhAio acchadaMtassa-maosi dAsa ti bhnnNto| kaNho vi sIhanAyaM soUNa samAgao nayare / pecchai pihiyAI dArAI / hayAiM kavADAiM paNhippahAreNa / sayahA bhinnAiM paDiyAI bhUmIe / acchadaMto bhIo hatthIo uyarittA pAyavaDio bhaNai- 'cukko, bhullo haM, aNugeNha raaysiriie'| bhaNiyamaNehiM - 'are dAsa ! kiM tumae dinnaM rajaM muMjissAmo / anja vi te ceva amhe / aja vi 30 tahaTThiyaM taM balaM bhuyadaMDagoyaraM hariNo gayaturaehiM gaehiM vi|taa bhe katto parittANaM :, kiM pamhuDhaM taM diNaM? ___ 1A muhlcchiie| 2 BC tevi| 3 B degshaao| 4A kjenn| 5 A teNa / 6 A visunnetaa| 7 B kiiri| 8 A ekdeg| 9 A ahiN| 10 A niypr| 11 BC kameNa pattA hsthisiise| 12 B C iNddriy| 13 AbhuMbhulayaM; B bhubhlyN| 14 BcI; Cbiii| 15 BCnyraao| 16 B avnniio| 17 B guddiuunn| 18 B gahiUNa /
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [14 gAthA solasa rAyasahassA savvabaleNaM tu saMkalanibaddhaM / aMchati' vAsudevaM agaDataDaMmi ThiyaM saMtaM // ghettUNa saMkalamayaM lIlAe Isi aMchioM tumhe / sapparivArA savve suheNa loTTAvaI taiyA // iya bhaNiUNa do vi niggayA nayarAo / ThiyA dUrataraM ujjANe / pIyaM majaM, bhuttaM maMDagAiyaM sAraNisaDaTTiehiM, avaNIo parissamo surAe / viyalio sogo / samuddhAio ucchAho / payaTTA paMDumahuraM * pai / pattA kosaMbavaNaM / bhaNiyaM kaNheNa - 'rAma ! nirahaM pivAsio mhi' / bhaNiyaM rAmeNa - 'tuma etya naggohacchAyAe vIsamasu / ahaM pANiyaM gavesAmi / ato vitthariyaM kAuM nivannoM kaNho / vAmaM pAyaM bhUmIe, dAhiNaM pAyaM vAmajANugovari kAUNa pIyavatthaMcaleNa sapAya' sarIramocchADiUNa sIyalapavaNANubhavaM kareMto ciTThaha / rAmo vi gao jlaannynnddhaae| etthaMtare so jarAkumAro mayavahAe vaNaniuMjesu saMcaraMto patto kaNhAsannavaNanijaM / vaNaMtarieNa "diTTho NeNaM pIyavatthohADio knnhpaao| ciMtiyamaNeNa-kaNayapaTTho mio esa / AkaNNaMtaM AkaTiUNa mukko bANo / viddho pAyatale kaNho paumaTThANe / bhaNiyamaNeNa - 'are re ! keNa evaM niravarAhassa pahariyaM mama, sAheu so nAma-goyamappaNo kAraNaM ca pahariyavvassa' / bhaNiyaM jarAkumAreNa- 'bho mahANubhAga ! na mae tuha vahAe bANo mukko, kiM tu kaNayamayapaTTabuddhIe / tA na kiMci verakAraNaM / jaM puNa ko si tumaM? - tamahaM jAyavakulatilayassa vasudevassa putto jarAkumAro nAma / niyabhAuNo ekallapuhaivIrassa // vAsudevassa neminAhasamAiTTamamahatthamaJcassa rakkhAnimittaM paDivaNNasabaraveso ti / tumaM pi sAhehi niyanAmadheyaM / bhaNiyaM kaNheNa- 'ehi ehi bhAuya ! sohaM vAsudevo jassa kAraNe vaNavAsaM paDivanosi' / tao so taM soUNa - 'hA hA! haohaM haohaM, pAviTThohaM pAviTThohaM / hA hA ! akajaM akajaM kayaM' ti akaMdasahaM kuNeMto samAgao kaNhamUle / bhaNiyaM kaNheNa- 'jAva na ei baladevo tAva khippaM nassAhi / gaccha paMDuramahuraM, bhaNejjAsi paMDavANaM-bAravaI daDDA dIvAyaNeNa; pujvapaDivaNNasA* maNNe motUNa palayaM gayA sadhe vi jAyavA / rAma-kesavA bAhubIyA niggayA / paMDumahurAbhimuhamAgacchaMtANaM kesavassa esa vaiyaro jaao| eyaM ca kotthubharayaNaM tappaccayanimittaM geNhesu, jeNa tumaM rAyasirIsaMvibhAeNaM saMvibhAyati / sigdhaM gaccha jAva na rAmo Agacchai / mA te AbAhaM karissai' / gao jarAkumAro / vAsudevo vi tIe veyaNAe aNiccayaM bhAveto saMsArassa paramasaMvegamAvanno gao paMcattaM / gao selAe / tattha satta sAgarANi se AuM / baladevo vi Agao pANiyaM gahAya / bhaNai- 'udvesu bhAuya ! 23 pANiyaM piyasu' / jAhe na dei paDivayaNaM tAhe nirUvio, diTTho gayajIvo / taM daTTaNa gao mohaM rAmo / khaNaMtarAu laddhaceyaNo bhaNiumADhatto hA kaNha ! kIsa kuvio ciraM bhamaMteNa pAviyaM toyaM / piyasu jahicchaM eyaM vacAmo jeNa mhuraae| visamaM rannaM bhAuya ! na juttametthaM tu acchiuM amha / divvaMmi vihaDiyaMmI vigyasahassAI jAyaMti // tA udvesu na kajja vihurasahAyaM mamaM pricciddN| avaherIe narAhiva vaccAmo paMDumahurAe // " pecchaMto vina pecchai devI bhUyA imassa jaM diTThI / na niyai sIyalibhUyaM aMgaM taha vihasiyaM vayaNaM / bahuvihaM paritoseMtassa vi jAhe paDivayaNaM na dei, tAhe ciMtaha-'kiM mao eso' / tAhe palaviuM pautto- 'aho keNa evaM vavasiyaM ! jAyavakulanahayalamiyaMko puhaivIracUDAmaNI bharahaDDasAmI rAyAhirAo niravarAho keNa vi nikAraNaverieNa jeNa paMcattaM nIo daMseu so appANaM / payaDeu niyabhaDAvalevaM / __1 B acchiti| 2 B acchio| 3 B tunme| 4 B luhaavii| 5 A smucchaaho| 6 A nivinnnno| 7 B spaauyN| 8 B slilN| 90 devobhuuyaa| 10 C diho|
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA sAdhudAnaphalaviSayaka-hariNakathAnakam / pasuttaM kaNhaM jo vAvAei na so sappuriso' / evamAi rasiUNa puNo vi mohapisAiyAnaDijaMto bhaNai'kaNha ! na vippiyassa kAlo / uDhehi, pIyasu pANi yaM, jeNa vaccAmo' / jAhe paDivayaNaM na dei, tAhe kayaM kaNhakaDevaraM khaMdhe, payaTTo taM gahAya / jarAkumAro vi kameNa patto paMDumahurAe / siTTho svvvuttNto| tehiM vi saMsArAsArAyaM bhAveMtehiM dinnaM jarAkumArassa raja paMca vi bhAuNo saha dovaIe suTTiyamUrisamIve pavvaiyA / ahijjiyAI aMgAI / / aNNayA suyaM tehiM-bhagavaM ariTThanemI suraThAe viharai / gurUhi aNuNNAyA caliyA paMca vi ariTThanemiNo vaMdaNavaDiyAe / kameNa pattA hatthisIsae / ThiyA ujjANe / patte bhikkhAkAle paviTThA dohiM saMghADaehiM / Thio ujANe juhihiro / goyarapaviTehiM suyA pauttI jahA- neminAho ujjayaMte patto nivvANaM ti / taM soUNa niyattA goyarAo siTuM juhidvirasAhuNo / teNa vi bhaNiyaM - 'bhattaM pariThThaveha / jai tumha bhAsai tA sattuMjae gaMtUNa karemo pAovagamaNaM' / bahumayaM samvesiM / vihIe bhattaM pariThThavitA gayA / sattuMjae / ThiyA pAovagamaNeNaM / paMca vi jAyA aMtagaDa tti / / io ya puTviM sArahI baladevasaMtio pavvajjApaDivattinimittaM appANaM moyAvei / baladeveNa bhaNiyaM'jai AvaIe mamaM paDibohe si tA visajjemi' / paDivaNNaM sArahiNA / kayaM sAmaNNaM / mariUNa uvavanno devaloe / so ohiNA pecchai - gahiya kaNhakaDevaraM baladevaM io tao vaNaniguMjesu paribbhamaMtaM / Agao devo baladevabohaNatthaM / silAe pomiNIo rovei / bhaNiyaM rAmeNa - 'kiM karesi ? / so 15 bhaNai - 'pomiNIo rovemi' / bhaNiyaM rAmeNa - 'are murukkha ! silAe pomiNIo jAyaMti ? / bhaNiyaM deveNa -- 'jai mao tuha bhAyA jIvissai tA silAe pomiNIo vi hohiMti / 'A pAva ! duTThabhAsaga tti bhaNittA gao baladevo / puNo vi pecchai - pavvayAu raho uttArio same bhUmipaese Agao sayakhaMDo va gao, tANi khaMDANi devo melei / tattha vi rAmeNa puTTho taheva bhaNai - 'tava bhAyA aNeyasamaraladdhavijao na mao, pAyatalakaMDappahAramao jai jIvissai tA mama raho vi milissaI' / evamAiva- 20 yaNasaMcoio maNayamAgayaceyaNo bhaNai- 'are ko si tuma, puNo puNo mamaM coesi ? | payaDIbhUo' devo niyarUvaM daMsei / siTTho kaNhamaraNavaiyaro / bhaNiyaM baladeveNa - 'saMpayaM kiM karemi ?' / deveNa bhaNiyaM- 'ettha naIsaMgame eyaM kaDevaraM saMkAremo' / deveNa vi mahAvibhUIe saMkAriyaM kaNhakaDevaraM / tattha ya titthayaravayaNasamAgayacAraNasamaNeNa pavvAvio baladevo / kuNai uggaM tavaM / annayA kayAi rAmo egami sannivese bhikkhAe pavisai / jAva sukkanaIkUviyAe ghaDaeNaM jala- 25 kaDaNanimittamAgayA egA saputtiyA itthiyA, baladevaM iMtaM pAsai / sA tassa rUveNa akkhittA / pamhuTTho appA / tAhe jaMghAvilaggaputtassa ghaDagabuddhIe pAsayaM dAumujjayA diTThA baladeveNa / hA hA aNattho-ti sigdhaM samAgao tattha baladevo / bhaNai - 'dhammasIle ! kiM karesi ?' / tao amayaM va tavvayaNaM mannatI aNimisanayaNehiM tameva paloyayaMtI bhaNai - 'pANiyaM kaDDissAmi' / 'keNa pANiyaM kaDDesi ? / sA bhaNai'ghaDaeNa' / 'dhammasIle ! sammaM pecchasu' / sA jAva nirUvei tAva pecchai dArayagalae nisiyaM pAsayaM / 30 tao lajjiyA sA / rAmo vi tato cciya niyatto / na gAme pavisAmi, jao erisI gai ti / tao rannaM samAsio / tattha jai koi taNakaTThahArago dei taM AhArei annahA tavamahiyAsei / so ya devo 1B juhittrilo| 2 A hoti| 3A nAsti 'bhnnittaa'| 4 A degvynncoiyo| 5B hvo| 6B nAsti pdmidm| 7 B kammaM / 8A pecchasi / ka. 12 ti
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [14 gAthA sIharUveNa pADiharaM karei / bhagavao somayAe AgacchaMti bahavo rojhahariNAdao / bhagavaM tesiM desaNaM karei / tattha ego hariNo saMbhariyapuvvajammo appaNo duppauttavaijogassa niMdaM kareMto jiNavayaNe saMjAyapaccao ciTThai / kira so annajamme dhaNadevo samaNovAsago kammivi gAme Asi / payaIe kelippio| tattha ya 5 muddhasahAvo saraNo nAma dhammasaddhio vaNI parivasai dhaNadevassa vayaMso / teNa puTTho aNNayA dhaNadevo'vayaMsa ! keriso devo, keriso vA gurU kahijai ?' bhaNiyaM dhaNadeveNa- 'arihaM devo, sAhu gurU' / saraNeNa bhaNiyaM-'keriso arihaMto kahijai / dhaNadeveNa bhaNiyaM - 'arI sattU kahijai / taM jo haNaha so arihaMto' / saraNo muddhasahAvo bhaNai- 'nAyaM mae rAyA arihaMto hojA' / parihAseNa bhaNai dhaNadevo- 'suTTha nAyaM piyavayaMsaeNa' / so sabbhAvaM mannai / saraNo bhaNai - 'sAhU jo vaNijjAragANaM 10 rAsiM samappei' / tattha vi bhaNai dhaNadevo- 'suTu bujjhiyaM piyavayaMseNa' / tao saraNo taM ceva bahu mannai / evaM ummaggadesaNAe paccayaM vivajayaM kAUNa, micchattabhAvaNAe tiriyAuM baMdhettA dhaNadevo hariNo jAo / rAmaM daDaM jAIsaraNe jAe ciMtei saccaM jiNavayaNaM ummaggadesao magganAsao guuddhhiyymaaillo| saDhasIlo ya sasallo tiriyAuM baMdhaI jIvo ti // / tA kiM karemi saMpayaM ? / imAu mama jAIsaraNaM jAyaM, tA eyaM ceva pajjuvAsemi-evaM so hariNo phAsuyataNehiM kayapANavittI, pAuse puNa parittataNakayAhAro kAlaM gameha / tattha ya taNakaTThahAragAINaM bhoyaNakAlaM nAUNa bhagavao rAmassa purao ThiccA tatto hutto gacchai / tao rAmo tattha gacchai, katthaha lahai, katthai na lahai, jaM lahai tamAhArei / aNNayA rAyAdeseNa' rahakAro ego bahujaNasameo paurabhattapANe gahAya tattha vaNe vnnchiNdnntthmaago| kuhADaghAyasadaM soUNa gao tattha hariNo / bhoyaNAvasaraM nAuM " Agao puNo rAmassa purao ThiccA sannaM karei / rAmo vi pattaM gahAba calio taM paesa' / so ya vaDDaI jaNaM bhaNai - 'esa mahAlao dumo, tA addhacchinnasseva tAva chAyAe bhuMjAmo, pacchA chidissAmo' / uvavile bhoyaNaTA / parivesiyaM thAle laDDagakhajjagAiyaM / eyAvasare patto baladevarisI / taM daTTaNa tuTTho rahagAro ciMteha - 'aho! marutthalIe vi kappapAyavo, timisaguhAe vi rayaNappaIvo, mAyaMgagehe vi erAvaNo, daridagehe vi rayaNavuTThI; jao kattha esa paeso kaMtArADavI paNaTThamaggA Na satthavAho !, kattha esa magavaM OM mama puNNappabmAracoio samAgao tti / tA dhanno haM / karemi sahalaM maNuyattaNaM / eyaM mahAbhAgaM paDilAhemi' tti paramasaddhAe taM ceva thAlaM gahAya uDio dAuM / bhagavayAvi kappai ti pattaM pasAriyaM / hariNo vi uddhasiyaromakUvo ciMtei - aho ! dhanno esa mahANubhAvo jo eyaM mahAtavassimevaM paDilAmei ti / eyAvasare bAhUlaeNaM Avalio dumo / nivaDio tiNhaM pi majjheNa / tinni vi gayA paMcattaM / baMbhaloe kappe uvavanno baladevarisI vimANAhivaI dasasAgarovamAU / rahakAro dANANubhAveNa, hariNo vi dANA" NumoyaNeNaM, tattheva vimANe uvavaNNA do vi tasseva devassa aNucara ti / tA dANANumoyaNassa vi baha evaMvihaM phalaM, tA anneNa vi ettha jatto kAyabo tti // // hariNakahANayaM samattaM // 17 // 1B raayaaesenn| 2B disN| 3 B mANusattaNaM /
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA sAdhudAnaphalaviSayaka-ghRtadAnakathAnakam / yattu dattvApi dAnaM pratipatati sa tathAvidhaphalabhAjanaM na bhavatItyetadAha - dAUNaM pi jaINaM dANaM parivaDai mNdbuddhiio| ghaya-vasahi-vatthadAyA nAyAiM ettha vatthumi // 15 // __ vyAkhyA- 'dattvApi yatibhyo dAnaM pratipatati mandabuddhika' / kiM vadityAha - 'ghRta-vasati-vastradAtA' ghRtadAtA vasatidAtA vastradAtA iti / dAtRzabdasya pratyekaM sambandhAt / 'jJAtAni atra dAnava- 5 stuni' / bhAvArthaH kathAnakebhyo'vaseyaH / tAni cAmUni / ghRtadAtRkathAnakamAdau kathyate 018. ghRtadAnakathAnakam / iheva bhArahe vAse vasaMtapuraM nayaraM / tattha jakkho samaNovAsago, sAhuNo bhattapANehiM phAsuyaesaNiehiM paDilAmemANo viharai / annayA loyaviraluttimaMgaM tavokisaM jallakhauriyasarIraM / jugamettanimiyadiTThI aturiyacavalaM sagihamitaM // // datRRNa ya aNagAraM saddhAsaMvegapulaiyasarIro / ghayabhAyaNamukkhiviuM sahasA anmuTThio jakkho // so vi ya sudattasAhU aisayaNANeNa ciMtae evaM / evaM vihapariNAmo baMdhai AuM kahiM eso // jakkho vi paramabhattIe ghayaM dei / deMtassa bhariyaM bhAyaNaM / sudattamuNI vi tadAue uvautto na bhaNai icchAmo ti; jakkho vi deMto na thakkai; jAva bhariyabhAyaNAu nivaDiumADhattaM ghayaM / jakkho ciMtei-hA peccha, keriso pamatto sAhU eso, icchaM ti na bhaNai, kiM eyassa dineNa / tAhe' jahA jahA se ajjha-15 vasAo parivaDai tahA tahA so pubillaAuyabaMdhajogayAe paDai / taM paDataM dadrUNa bhaNiyaM sudatteNa - 'mA mA paDasu' / jakkho bhaNai - 'vArehi paDataM dhayaM / aho ummatto esa sAhU' / sAhuNAvi dhayaM ti soUNa kao uvogo| pecchai bhUmIe ghayaM luDhaMtaM / tao bhaNiyaM sudatteNa - 'micchAmi dukkaDaM, parisADI jAya' tti / jakkheNa bhaNiyaM - 'ettiyaM kAlaM kahiM gao Asi, jeNa saMpayaM micchAmi dukkaDaM desi / vAriyaM ca tume ghayaM paDataM kiM tu na Thiya; natthi ANAjoggo dhayassa jaM vArijaMtaM pi na ThAi' / bhaNiyaM suda- 20 teNa - 'kIsa ulluMTha vayaNehiM attANaM musasi, gaMDovari te phoDiyA esA' / jakkho ciMtai jahA'kimeyaM esa sAhU asaMbaddhamullavaI' / bhaNiyaM jakkheNa - 'bhayavaM ! sarosaM vayaNaM' / bhaNiyaM sudatteNa 'puviM ca iNhi ca aNAgayaM ca maNappauso na me asthi koI / jahaTiyaM bhAsai sAhuvaggo tA saccameyaM na vigappaNIyaM // bhaNiyaM jakkheNa - 'bhayavaM! sAheha ko esa vaiyaro' / bhaNiyaM sudatteNa- 'jAhe ahaM tava gehe paviTTho 25 tumaM ca dAumuTThio tao tumaM pavaDhamANapariNAmaM daTTaNa tava AubaMdhe uvautto haM / ghae uvaogo tutttto| tumaM sohammAikameNa uvariM uvariM gacchaMtaM pecchAmi, pavaDDamANasuhajjhavasANeNa pato aJcuyaM, jAva AuyabaMdhajomgayaM paDucca / tato jayA mama aNuvauttassa ghayaM bhariyabhAyaNAo nivaDiumAraddhaM, tayA tumaM pi ajjhavasAyavasAo accuyAo paDato dittttho| teNa mae bhaNiyaM - 'mA paDasu' ti / jayA tume ullaMThavayaNaM 'samullaviyaM tayA tumaM bhaTTadaMsaNo tiriyAuyabaMdhajoggaya patto / teNa mae bhaNiyaM - 'gaMDovari // 1 A thaa| 2 B ullNdd| 3 A vayaNamulla /
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [15 gAthA te phoDiyA esA / egaM tAva tae devAuyaM nAsiyaM aNNaM ca jaM tumaM tiriyAuyabaMdhajoggaya ptto| esA te gaMDovari phoDiyA jAya tti / na me koI maNappauso atthi' / AgayasaMvegeNa bhaNiyaM jakkheNa'bhayavaM ! puNo vi ghayabhAyaNaM dharesu jeNa puNo sagge AuyaM baMdhAmi' / bhaNiyaM sudatteNa - 'bhadda ! na ghaeNa devAuyaM labbhai kiM tu tahAvihapariNAmeNa / so puNa nirIhANa saMbhavai / annahA kayavikkayameveyaM / hojjA' / bhaNiyaM jakkheNa - 'kahiM bhaMte ! acchaha' tubbhe?' / sAhuNA bhaNiyaM - 'amugattha ujANe' / bhaNiyaM jakkheNa - 'ahaM AgamissAmi, jai aNuvaroho bhagavaMtANaM' / bhaNiyaM sAhuNA-'na khalu suhajogArAhaNeNa kammakkhayaM kareMte bhave sAhuNo nivAreti / neva ya evaM bhaNaMti AgacchejAsi, iriyAvahiya annumiipsNgaao| tamhA kimettha bhaNAmo ?, tAva amhANa natthi uvaroho' -tti bhaNiUNa gao sAhU / jakkho vi gao uciyasamae, vaMdiya uvaviTTho bhaNiumADhatto- 'kiM naM bhaMte ! tahAvihaghayapaloDaNAiyaM 10 kiriyaM daTTaNa- aho pamatto esa sAhu-tti duDu ciMtiyaM / sudatteNa bhaNiyaM- 'haMtA samaNovAsagA! annahA tahA kahaM accayAo parivaDato diTThosi / jaM puNa tume ulluMThaM bhAsaNaM kayaM, taM duDu kayaM; jamhA taM paDiniviTThassa ceTTiyaM / paDiniveso ya paosarUvo / so ya vesadhAriNo vi uvariM na jujjai kAuM / jamhA tabbhAvaNAbhAviyANaM jammaMtare vi tabbhAvaNAvasAu tassa rUvassa uvariM paoso aNuvattejAsi / jahA nAmae kharatADapatte siyAseAvalittA kaNNe Aviddhe tabbhAvaNAbhAvie, jai tatto avaNettA pasA15 riya muccai, tahAvi jhatti vaMkattaNamuvei ! evameva jIvo vi sAhuvesapaosabhAvao jammaMtare vi taM bhAvamaNuvattejjA / kahamaNNahA verANubhAvA aNuvattaMti' / 'kIsa NaM bhaMte ! paJcakkhe vi dosadiDhe vippariNAmo na uppajjai ?' / sAhU bhaNai - 'kassai uppajjai, kassai na uppajjai' / 'ko bhaMte ! eyANaM ltttthyro| 'jakkhA! jo na vippariNamai / liMgamettAvasese vi vatthusahAvo bhAvaNIo, na vippariNAmo kAyavvo / nApauTThassa vippariNAmo' ti / 'tA kiM bhaMte! AloyaNArihameyaM ?' / sAhU bhaNai- 'bADhaM' / 20 'tA deha bhaMte ! pAyacchittaM' / dinnaM ca sAhuNA / jakkhasamaNovAsago vi pAyacchittaM paDivajjiya gao sagihaM / ao evaM na kAyavaM ti uvaeso // // iti ghRtadAnakathAnakam // 18 // atrAha kazcit - 'zrAvakANAM prAyazcittaM ka bhaNitam ?' 'yatyanusArato nisItha iti brUmaH / kathamanyathA gautamasvAminoktam - 'atthi AgAramAvasaMtANa uppajjai ohinANaM, na uNaM eya mahAlae, tA NaM tuma 25 eyassa ThANassa Aloehi niMdAhi garihAhi paDikkamAhi / ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajAhi' tti avazyaM prAyazcittamasti zrAvakANAM tato gautamenaivamuktamiti // gha yattigataM // vasahidAya tti bhannai - 19. vasatidAnakathAnakam |ujenniie balamitto nAma rAyA / bhANumitto se lahubhAyA juvraayaa| bhANusirI tesiM bhagiNI; 30 bhANudatto tIse putto / annayA vAsArattanimittaM kAlagAyariehiM vasahI jAiyA / dinnA sagihe raNNA / paDhamasAvaNo vaTTai / raNNo juvaraNNo ya esa pariNAmo jAo-bhANudattaM rajje ahisiMciya panvaissAmo / 1A acchasu; B acchai /
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] sAdhudAnaphalaviSayaka vastradAnakathAnakam / suyaM taM bhANudatteNa / ciMtiyamaNeNa - mahAraMbhapariggahe kAuM narae gaMtavaM bhavissai-tti, Ayarie bhaNai'mamaM pavvAveha' / AyariehiM - avvucchittikArao bhavissai-tti aNApucchiya rAyANaM jaNaNi-jaNage ya pavvAvio bhaannudtto| tao ciMtiyaM rannA - vasahidANajaNio esa aNatyo tti / nissAriyA kAlagAyariyA / gayA paihANe nayare / bahumanniyA sAlavAhaNeNaM / so cciya tahAvihanijjarAe bhAgI jAo na iyro| ___ aha kA puNa vasahidANAo nijarA ? / bhaNNai -jaM tattha ThiyANaM sAhUNa koi bhattaM dejA, koi pANayaM, koi vattha-patta-kaMbalAi dejA / koi osaha-bhesajjAiehiM gilANabhAve uvayAraM kujA / tattha vasahidAyA nimittaM / tahA koi sAhusayAse desaNaM socA sammattaM labhejA / tao so ceiyANaM pUrva karejA, rahanikkhamaNAiNA vA sAsaNuNNaiM kujjA / tatto bhavvasattA bohibIyaM labhejA / te ya kAleNa saMsArAo nIharejA / tao takao vaho AsaMsAraM jIvANaM rakkhio hojjA / tattha vi vasahidAyA 0 nibaMdhaNaM / kei puNa saMpayaM ceva desaviraiM savvaviraI vA labhejA / te ya desao savvao ya jIve rakkhejjA / evaM ca telokke vi abhayaM ghosAviyaM jeNa sAhUNaM vasahI dattA' / ao evaMvihanijarAvisayabhAvaM laddhaNa vi na evaMvihanijjarAe AbhAgI rAyA jAo / ao evaM na kAyavvaM ti uvaeso // va sa hi tti gayaM // // vasatidAnakathAnakam // 19 // vatthadAya tti saMpayaM bhannai -020. vastradAnakathAnakam / egami nagare ego taccaNNiyasamaNovAsao dhaNaDDo sAhUNaM nADhAi dhaNadevo nAma / tattha ya aNNayA viharaMto samAgao dhammasIlo nAma sUrI / tassa taruNasamaNA egastha miliyA avaropparaM bhaNaMti-'kiM tumha jA(nA)NavijAviNNANehiM sarai taM dhaNadevaM dhaNavaMtaM sAhUNaM bhatta-vattha-kaMbalAiM na davAvijjai' / 20 tattha egeNa sAhuNA bhaNiyaM- 'atthi mama sattI davAvemi / kiM tu vijjApiMDo so, akappaNijjo so sAhUNaM ti / jai jANaha taha vi saMjamo ussappau tAva davAvemi' / bhaNiyaM sAhUhiM- 'davAvehi' / tao pesiyA tassa ghare duve sAhuNo teNa / sayaM pi egaMte Thio vijaM AvAhei / vijAe ahiDio dhaNadevo sAhUNo daTTaNa uDhio bhaNai - 'saMdisaha bhaMte ! kiM karomi' / jAio vatthAI sAhUhi, paramabhattIe dAumADhatto / diNNANi pavaravatthAiNi / paDisiddho vi na ThAi / bhaNai - 'annaM pi geNheha, mamANugga- 25 heNa' / pajjattIe ghettUNa vattha-kaMbala-ghaya-gulAiM AgayA saahunno| uvasaMhariyA vijjA teNa sAhuNA / jAo sattho dhaNadevo / hA duTTho! hA duTTho! tti bhaNiumADhato / milio logo / pucchai - 'kiM kahaM ?' ti / so bhaNai - 'na yANAmi mae savvaM 'seyavaDANaM diNaM gharasAraM' / logo bhaNai - 'jai tume dinnaM, sAihiM gahiyaM, nasthi maNayaM pi sAhUNa doso / evaM bhaNaMto tumaM kevalAo dANaphalAo cukisi' ti / dAUNa vi parivaDiyassa na nijarA, na kittI jAyai / evaM na kAyavvaM ti // vattha tti gayaM // 30 // iti vastradAnakathAnakam // 20 // samAsaM gAthoktaM kathAnakatrayam / 1 B sAlivAhaNeNaM / 2 C dinnaa| 3 A sevaDayANa /
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [16 gAthA aNugiNhaMti kucittA bhAvaM nAUNa sAhuNo vihiNA / jaha sIhakesarANaM dAyA rayaNIe vrsddddo|| 16 // vyAkhyA - 'anugRhNanti' - dAnAdinopakurvanti, 'kucittA' na samAhitamanaso, 'bhAvaM jJAtvA sAdhUna vidhinA' - Agamoktena' cittavAsthyakaraNalakSaNena / kiMvadityAha - 'yathA siMhakesarANAM' : modakavizeSANAm , 'dAtA rAtrau varazrAddhaH' pradhAnazrAvaka iti / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH / taccedam - 21. siMhakesaramodakakathAnakam / caMpA nAma nayarI / tattha suvvayA nAma sUriNo sAhukappeNaM viharaMtA AgayA, ThiyA ujjANe sAhu-. jaNapAugge / niggayA parisA / dhammo kahio / annayA tIe nayarIe ucchavo jAo / tastha ego khamarisI ciMtei - ajja mama pAraNayaM, loge ya ucchavo / mahalliyA nayarI caMpA, logo ya mahaddhaNo / 10 sAhujaNo ya abbhaccaNIo savvesiM / tA ajja mae sesapariccAeNaM bhikkhApavidveNa sIhakesarA moyagA ghettathA / evaM ciMtiya patte bhikkhAkAle paviTTho goyare / tattha katthai maMDage, katthai somAliyAo, katthai gayapUre, katthai iyaramoyage labbhaMte / paDisehei / logo jANai- abhiggahavisese kaMmi vi' vaTTai, tA taMmi apujaMte na geNhai / jAva se pattayaM aNAuttaM pi na jAyaM / so addhiIe vinaTThacitto jaao| ativAhiyaM diNamaDaMteNa / na yANai diNaM vA rAiM vA / AyariehiM aipabhUyayAe sAhUNaM na nAyaM jahA 15 nAgao khamarisI, annahA paricariya ANio hojaa| jAva aDDarattakAlasamayaMmi paviTTho sAgarasehissa gehe / dhammalAbhaTThANe bhaNiyaM sAhuNA- 'sIhakesara' ti / ciMtiyaM sAgarasAvaeNa- aho! akAle kahaM esa sAhU goyare paviTTho? / tA de eyassa kuo vi cittacAlo asthi / eeNa ya vajjariyaM 'sIhakesara' tti / tA mA tANaM kae cittacAlo jaao| tA daMsemi te ceva / mA cittaM saTThANe eja' tti / sIhakesaramoyagANaM thAlaM bhariUNa Agao bhaNai - 'aNugeNheha bhaMte !' sIhakesare daTTaNa paDisIyalihUyA se diTThI / pUriyaM 20 bhAyaNaM / bhaNai - 'ANemi anne vi geNhesu' tti / sAhuNA bhaNiyaM- 'pajjattamettiehiM / sAvageNa ciMtiyaM - sAhAviyaM vayaNaM, tA kiM manne kAraNigo ettiyavelAe paviTTho, uyAhu saMpayaM cittaM saTThANamAgayameyassa-ciMtiUNa bhaNai - 'icchAkAreNa na me paJcakkhAyamAsi, tA paJcakkhAveha purimaDDhe' ti, bhaNie saMjAyaceyaNo sAhU uvautto kAlaM pecchai / rayaNIe tArayagaNasaMparivuDaM puNNimAcaMdaM aDarataM ca vaTTai / __AgayasaMvegeNa bhaNiyaM khamageNa- 'icchAmo aNusahi sammaM aNusAsio ti / te moyage akappie 25 rAibhattaM ti / tasseva purohaDe pariTThaveMtassa suhajjhavasAyassa samuppaNNaM kevalanANaM / kayA ahAsaNNihiya devehiM kevalimahimA / uvavUhio sAgarasAvago devehiM - 'dhanno si! tuma, jeNa esa mahappA visamaavatyaMtaraM patto tume uddhrio| etto cciya taM dhanno etto cciya tujjha moyagA sahalA / etto ciya jiNadhammo suvisuddhA pariNaI tujjh|| etto ciya tuha cariyaM cittacamukaM karei devANaM / etto ciya salahijjasi amhehiM tumaM mahAsatta ! // ____30 eto ciya jairUvaM dumapuvaM bhaeja bhattIe / taha kiMci nAyadosaM pi bhaejjANuggahaTThAe // jaha tA aNukUleNaM Araddho bhayai kaM pi guNalesaM / tA taM appANaM ciya dunni vi uttArae salo // 1A nAsti padamidam / 2B nAsti 'vi'| 3 Bannaagheh| 4AkiNpi|
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] sAdhudAnaphalaviSayaka-subhadrAkathAnakam / jai vi hu ajogayAe saMpatto neya tassa guNaleso / taha vi pariNAmasuddhI tassa guNaM dei avigappaM // jaM khalu avihipavatto jiNasAsaNamailaNaMmi ujjutto / taM ThAveMteNa guNo sAsaNavaNNo kao hoi / / guNahINo aNukUleNADhatto' jai guNaM na saMbhayai / to muccai iharA so thirIkao hoja pAvaMmi // evaM bhaNiUNa gayA devA / sAhU vi uppaNNaNANo gao niyasUrisagAse / coio kahei savvaM vuttaMtaM / 'aho bhaviyavvayAe vilasiyaM' ti bhaNiUNa savve vaMdaMti namasaMti ti // evaM aNNeNa vi / aNukUleNa sAhujaNaguNAhANakaraNe jaiyavvaM ti // va rasa ho tti gayaM // // iti varazrAddhakathAnakam // 21 // na kevalaM dAnadvAreNa jinazAsanaglAnirakSA kAryA, kiM tu yathA tathA jinazAsanAparAdhagRhanena tadunatikaraNe yatnaH kArya ityupadizannidamAha jiNasAsaNAvarAhaM gRheuM sAsaNuNNaI kujjA / nAyAiM iha subhaddA maNoramA seNio datto // 17 // vyAkhyA- 'jinazAsanAparAdhaM gRhayitvA' pracchAdya, 'zAsanonnatiM kuryAta' / 'jJAtAni'udAharaNAni, 'atra subhadrA manoramA zreNiko dattaH / bhAvArthaH kathAnakebhyo jJeyaH / tatra subhadrAkathAnakaM kathyate 022. subhadrAkathAnakam |cNpaae nayarIe dhaNo satthavAho, sulasA se mAriyA / tANi ya sAvayANi bhAviyajiNavayaNasArANi / tANa ya cauNha puttANamuvari jAyA dAriyA / putajammeva kayaM vaddhAvaNayaM / aikkaMte bArasAhe kayaM tIse nAmaM subhadda tti / kameNa jAyA aTThavArisiyA / ANiyA sagihe uvajjhAiyA / samappiyA tIse subhadA / gahiyAo itthIjaNajoggAo kalAo / nIyA pavittiNisamIve / suo jiNadesio dhammo / jAyA tattha aIva pattahA / paDivannaM sammattaM / gahiyANi aNuvvayANi / kameNa pattA jovaNaM / // avi ya-gayaM hANiM jaDharaM, pAviyA unnaI sihiNA, paDivannaM taralattaM loyaNehiM, pavitthariyaM niyaMbaM, khalai bhAratI, paDivannaM lAyannaM kavolehiM / tao piyA ciMtei - esA varajoggA / eyANurUvo ya varo na uvaladdho tA kimetya kIrau / io ya tattheva nayarIe sudaMsaNo ibbho taccaNNiyasamaNovAsago, dhaNasirI se bhAriyA / tANaM putto sAgaradatto nAmaM / annayA teNa subhaddA ceDiyAcakkavAlapariyariyA kaMcuijjaparikhittA ceiyabhavaNAisu 25 parisakaMtA diTThA / ajjhovavanno tIe rUvadaMsaNeNa / pucchiyANeNa dAsaceDI- 'kA esA ? / bhaniyamagAe- 'tumaM kattha vasasi ?' / bhaNiyamaNeNa- 'iheva caMpAe' / 'tA tihuyaNavikkhAyaM kahameyaM pucchasi / tao teNa dino tIse taMbolo, gahiyA bAhAe bhaNiyA ya-'kassa dhUyA esA ? / bhaNiyaM ceDiyAe- 'esA dhaNadattasasthavAhadhUyA, sulasAe attiyA, subhadA nAma kaNNagA' / gao so niyagehe / Thio 'chikkaDamaMcae / tattha puliNapaDio iva macchao tillovelliM kuNaMto puTTho jaNageNa-putta ! " __ + B C Adarza 'jaM so yavihipautto havija jiNasAsaNaMmi ujutto|' etAdRzo'yaM gaathaarddhH| 1 B C'hINo vi hu aNukUlaM aaddhtto'| 2 A chiddmNce| 3 B tallu villiyaM /
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [17 gAthA kimayaM ?' / so bhaNai- 'na jANAmi / araI savvasarIre vaTTai' / samAhUo vejjo daMsio tassa / bhaNiyaM vejjeNa- 'natthi koi AyaMko / paraM jai mANasio havejjA' / bhaNiyaM piuNA-- 'putta ! sAhasu niyayAbhippAyaM' / tao vAmayAe mayaNassa bhaNai - 'na kiMci jANAmi' / samAhUo se bAlavayaMso vasuNaMdaNo nAma; puTTho- 'jANasi sAgaradattassa cittakheyakAraNaM ?' / bhaNiyamaNeNa - 'jANAmi kiMci' / / bhaNiyaM seTThiNA- 'tA sAhasu' / bhaNiyaM vasunaMdaNeNa - saviyAraM pekkhaMto dhaNadhUyaM aNamisAe diTThIe / avarAhi tti khaleNaM viddho mayaraddhaeNesa / tA seTTi ! tIeN karaphaMsaosahaM jai paraM guNaM karai / aNNaM ca mUlajAlaM nirasthayaM ettha mannAmi // hasiUNa bhaNiyaM se piuNA- 'sulabhamamhANameyamosahaM / tA uddhehi putta ! bhoyaNaM kuNasu / akAla* * 10 hINaM saMpADemi / na addhiI kAyavvA' / tao evaM piuNA AsAsio uDhio sAgaradatto / kayaM bhoya NAiyaM / sudaMsaNeNAvi pesiyA varagA subhadAe dhaNasatthavAhapAse / gayA te tattha / diTTho satthavAho / teNa vi dAiyAiM AsaNAI / bhaNiyaM dhaNeNa - 'kuo tubbhe ?, kiM vA paoyaNamAgamaNassa ?' / bhaNiyametehiM- 'amhe ettheva nayarIe vatthavvA / sudaMsaNaseTThiNA tumha samIve pesiyA' / bhaNiyaM satthavAheNa'bhaNaha paoyaNaM' / bhaNiyametehiM - 10 seTThI niyaparisAe nicaM guNakittaNaM tuha karei / dhaNasatthAho' dhanno cAI bhoI kayannU ya // dakkho kalAviyaDDho piyaMvado desakAlabhAvannU / dhIro daDhavvao dhammio ya taha parahie nirao // gotte gaggarae vA susurakule vA na hoi so amha / to kaha tassa gharammI gammai saha bhujai vAvi / / kiM jIvieNa amhaM teNa samaM jaM na suha-duhaviyAro / tA keNa uvAeNaM teNa samaM sohiyaM hojjA // ___ tao satthavAha ! amhehiM bhaNiyaM - 50 mA seTTi ! kuNa visAyaM sAgaradatto tuhatthi jo putto / rUveNa kAmadevo buddhIeN bihapphaI tullo / / cAeNa balI sacceNaM paMDavo dhaNukalAe doNo vva / jIvadayAe sugao khIroyanihi vva gaMbhIro / / sayalakalApattaThTho ramaNImaNamohaNo riisuho| niyakulaakalaMkasasI putto te tihuyaNapavitto / tassa ya dhUyArayaNaM adhariyaraivibbhamaM jayaccheraM / tANa vivAhanimitto hohI tuha teNa saha pII // tato satthAha ! amha seTTiNA bhaNiyaM- 'suTTha bhe! buddhI suTTha / tA jAha, pattheha taM dAriyaM, jeNa 25 satthAheNa samaM amhANa sohiyaM bhavai / tA sasthAha tubbhe jANaha cciya kannA tAva na sagihe uvajujjai / kiM tu agottassa kassai dAyavvA / na ya IsaradhUyAo dAridiyagehesu varijaMti, kiM tu Isaragihesu / IsaraputtANa vi na kANa-khujjAiyANaM, na ya jUyamajjadAsipasaMgINaM; kiM tu naya-vinayasaMjuttANaM kalAkulaharANaM dakkhinnAidhaNANaM parovayAranirayANaM / evaMviho ya so seTThiputto / tA jai jANaha juttameyaM seTThiNAvi saha sohiyaM kaMkhaMteNa tamaNupAliyaM hojjA / tA dijau subhaddA sAgaradattassa' / bhaNiyaM dhaNeNaM- 'saccameyaM 30 jaM tubmehiM bhAsiyaM, kiM tu jahA ihaloe nivvAhaTThANaM piyA ciMtei, tahA paraloe vi nivvAhaTThANaM ciMtaNIyaM / na ya paraloe nivvAho dhammaM viNA / na ya jiNamayaM mottumaNNattha ahiMsAilakkhaNo niruvamacario dhammo labbhai / so ya tumha seTThI sugayamayabhAvio mahAmicchaddiTThI / tA kiM teNa saha sohi_1 A stthvaaho| 2 B C nihssi| 3 BC 'saMpattaM guNarayaNanivahassa' etAdRzaH paatthH| 4 A jamatthi ri|
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 vyAkhyA] sAdhudAmaphalaviSayaka-subhadrAkathAmakam / eNa kajaM vibhinnadhammeNa / lacchI vi se jariyamajiyApANatullA' mahANatthaphalA / ki tIe / tA sAvagassa jiNamayabhAviyassa mae niyadhUyA dAyavvA / kiM na suyaM me ! jaM sAvagehiM paDhijjai - sAvayagharaMmi vara hoja ceDao naann-dNsnnsmggo| micchattamohiyamaI mA rAyA cakavaTTI vi // tA gacchaha sAheha jahA- 'sAvagasseva so niyadhUyaM dei, na annassa' / gayA te, siTTho svvvuttNto|| tao ruTTho sudaMsaNaseTThI dhaNassa / sAgaradatto puNa kavaDeNaM sAhumUle vaccai / jAo kavaDasAvago / sAhUNaM dei vattha-pattAI / dhaNo vi pecchai taM AgacchaMtaM jiNahare sAhuvasahIe ya / evaM vaccaMti vAsarA / annayA bhaviyavvayAvaseNaM vigalio mohagaMThI uppADiyaM sammattaM / teNaM ciya bhaNiyaM puvvasUrIhiM saMsaggIe doso guNo ya jIvANa jAyai avassaM / vajjittu kusaMsaggi bhaeja sai saahusNsggi| tao bhaNio sabbhAvo sAgaradatteNa, jahA- 'bhayavaM! ahaM puviM kavaDeNa sAvago Asi subhaddAdAriyAkae / saMpayaM puNa paNaTTho me mohapisAo, pAubbhUyaM sivatarubIyabhUyaM sammattaM; tA deha me saMpayaM sammatamUlaM duvAlasavihaM sAvagadhamma' / dinno sAihiM se sAvagadhammo / jAo sAvago / pucchiyA sAhuNo dhaNeNa - 'kimesa sAvago, uyAhu kAvaDio ?' / siTTho sAhUhiM se vuttNto| nicchayao puNa na najai chaumatthehiM kassa ko bhAvo / aNNayA sAgaradatto bhaNio dhaNeNa - 'bhadda ! kimeyaM / bhaNiyaM sAgaradatteNa-15 'kiM taM pucchai satthavAho' / bhaNiyamaNeNa- 'tubbhe tacaNNiyasamaNovAsagA, tA kiha sAvagattaNaM pattA' / bhaNiyaM sAgaradatteNa - 'satthAha ! kinna suyaM pallayagirisiriuvalA pivIliyA purisapahajaraggahiyA / koddavajalavatthANi ya sAmAiyalAbhadidaMtA // saccaM satthAha ! Asi amha eso ahiniveso, jaM sugayamaggaM motUNa na anno mokkhasAhaNovAo' / 20 tuTTho dhaNo, gao sagihe / uvaviTTho AsaNe / nisannA se samIve subhaddA / vAhario sAgaradatto sgihe| Agao so / dAviyamAsaNaM / nisanno tattha / kayA uciyapaDivattI dhaNeNa / subhaddA vi sAgaradattaM dalUNa AbaddhaseyA romaMcakaMcuiyataNU jAyA / piuNo dihiM rakkhaMtI addhacchipecchiehiM savaMgaM nirUviumADhattA / nAyaM satthAheNa / asthi subhaddAe imami aNurAgo / bhaNiyaM satthAheNa - 'putta sAgaradatta ! tuha piuNA subhaddAnimittaM tuha kae varagA pesiyA Asi / jAiyA tehiM, micchadihi ti mae na dinnA / 23 saMpayaM tumaM sAhammio ti joggo, kiM tu tuha piyaro dhammavigdhakArayA bhavissati / tA tumaM mama gehe acchasu tti; pariNesu subhadaM / bhaNiyaM sAgaradatteNa- 'satthAha ! na juttameyaM kulappasUyANaM jaM sasurakulanivAso ti / kiM tu pariNIyA puDho pAsAe ThAvaissAmi / sasthAha ! esA mama paramovagAriNI; jao eIe kae mae kavaDasAvagattaNamanbhuvagayaM, abbhAsakiriyAe khaovasamamuvagayaM micchattamohaNIyaM, jAyaM sammacaM, parittIko saMsAro / tA bhajataNaM viNA vi mama sammANaTThANamesA / kahaM puNa ghariNIsaddamunva- 3 // haMtI avamANaTThANaM bhavissai' / bhaNiyaM dhaNeNa- 'tA vaccasu, piuNo saMtiyA varagA pesesu' / gao so sagihe / bhaNio piyA - 'subhadAe varae pesehi' / bhaNiyaM piuNA- 'pesiyA, kiM puNa na mannai so' / bhaNiyaM sAgaradatteNa- 'puNo pesijjaMtu, ko doso' / pesiyA dinnA teNa / kameNa pariNIyA subhaddA mahA__ 1 A jriymaamcchiynnpaann| 2 B vari / ka. 13
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [17 gAthA vibhUIe / ThiyA kai vi diNANi sAsumajjhe / tao ThAviyA puDho pAsAe / paosamAvaNNAo saasu-nnnNdaao| aNNayA bhikkhUhiM bhaNio sudaMsaNo- 'sAgaradattaM kIsa na ANesi amha sagAse ?' / bhaNiyaM sudaMsasaNeNa - 'ajoggo so tumha pAyANaM / so bhajjAe kammaNakAriyAe vinaDio; jahA amhehiM na kiMci *vi siddhaM tahA bhayavaM! tunbhehiM vi kiMci na sijjhai !, kIsa na paNNaveha ?' / bhikkhU bhaNaMti-'kiha tatya ThiyaM paNNavemo ?, jai ettiyaM bhUmimANeha tA pecchaha jaM karemo' / bhaNio sAgaradatto piyarehi'putta ! bhadaMtaraviguttapAyA bhaNaMti - pariNIyaeNa vi na vaMdiyA amhe / tA gaccha, vaMdasu tAva ekavArA' / gurunimgaheNaM ti mukko AgAro, tA na sammattAiyAro bhavissai; ee vi maNNiyA hoti tti ciMtiUNa gao sAgaradatto saha piyarehiM / vaMdiyA bhikkhuNo / tehiM vi abhimaMtiyaM dinnaM se bIjapUrayaM / 10 paDicchiyaM teNa / takkhaNA ceva vipariNao so jiNadhammAo / AmaMtiyA bhikkhuNo teNaM- 'aja mama gehe bhottavaM / maNNiyaM bhikkhUhiM / gao so sagihaM / subhadaM bhaNai - 'sigdhaM bhikkhUNa bhattaM sajehi / ciMtiyamaNAe- 'hA! kimeyaM ?' tahA vi na paDikUliyaM tassa vayaNaM / samADhattAo kammakarIo / sajijai bhattaM / subhaddA gayA sUrisamIve / vaMdio paumappahasUrI / sAhio vuttaMto- 'tA kiM pi bhayavaM kareha paDijogaM / aNNahA saMsAre paDihI micchattamohio bhaTThasammadaMsaNo' / bhaNiyaM sUrIhiM- 'dhamma15 sIle ! samappehi pUgaphalANi' / samappiyANi tIe / tao sUriNA abhimaMtiUga samappiyANi tIe / bhaNiyaM ca- 'taMboleNa samaM payacchejjAsi / nAsissai khuddavijApahAvo / bhavissai sabbhAvio / na addhiI kAyavvA' / gayA subhaddA sagihaM / samappiyANi taMboleNa saha pUgaphalANi / muhe pakkhitamettehiM jAo sabbhAvio / bhaNai - 'ajja kimesa edaho samAraMbho ?' / bhaNai subhaddA- 'bhikkhUNaM tume bhattaM sajjAviyaM / teNa edahAraMbho' / bhaNiyaM sAgaradatteNa - 'kimahaM micchadiTThINa bhoyaNaM payacchissaM ? / kIsa 2. tume na coio'haM ?' / sA bhaNai - 'kiha tumha vayaNaM paDikUlemi' / 'sohaNaM kayaM, sAhuNo vAharAmi / tesiM akayaM akAriyaM phAsuyamesaNIyaM uvajujihI' / gao sAhusamIve - 'aja mama gihe dhammalAho dAyavvo / tao aNNagehesu gaMtavvaM bhikkhAnimittaM' / samAgayA sAhU / phAsuyamesaNIyaM ti dinnaM savvaM / taha cciya ThiyA bhikkhuNo / tao gADhataraM paosamAvaNNAo se bhaiNi-jaNaNIo subhaddAe sAgaradattassa purao dUsaNasayAI ghoseMti / esA kammaNakAriyA samaNapaDilehiya tti / sA ya paramasAviyA / tassa gehe 25 sAhuNo osaha mesajjAikajjeNa samAgacchaMti / sA vi paramabhattIe saMvibhAei pavarabhatta-pANosaha-bhesa jAIhiM / sAgaradatto puNa sAsu-naNaMdANaM sahAvamavagacchaMto na vipariNamai subhaddAe uvariM / tAo vi sAhujaNaM niccaM taggihe samAgacchaMtaM daTTaNa suTThayaraM chobhagavayAI ghoseMti / subhaddA puNa tAsiM uttaraM na dei / evaM vaccai kaalo| __ aNNayA so jaNaNi-jaNaya-bhaiNisamIve acchai / io ya appaDikammasarIro malamaliNo loyavira" luttimaMgoM paMtovahI vAyAhayareNuNA paDieNa vahaMtacchI paviTTho tANa gehe sAhU bhikkhaTThA / bhaNio dhaNasirIe -'niyasAviyAgehe ettha gacchasu' / gao subhaddAgihe / vaMdiya bhattIe paDilAbhito tIe / acchi galaMtaM daTTaNa bhaNiyamaNAe - 'bhayavaM ! ummisiyaM acchi khaNaM dhareha, jeNa avaNemi kaNugaM' / sAhU necchai parikamma, visesao itthiyAe kIraMtaM / subhadAe bhaNiyaM - 'bhaMte ! iriyaM soheuM acchimmi __-1 etadvidaNDAntargatapAThasthAne B Adarza 'ThiyA puDho pAsAe' ityeva pATho lbhyte| 1 A chobhagayAiM; C chobhgsyaaii| 2 B loyvirulottimNgo| 3 BC kaNagaM /
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] sAdhudAmaphalaviSayaka subhadrAkathAnakam / jatto kAyanvo / annatya nippaDikammA hoha' / sAhU bhaNai - 'sAvie ! na tahA vi isthisaMghaTTo jutto' / tIe bhaticoiyAe aliyaM bhaNiyaM- 'bhaMte ! tahA kAhaM jahA me vayabAhAna hoi' / dhariyamummisiyaM nayaNaM sAhuNA / tIe vi kayakaraNAe jhatti jIhAe avaNIo kaNugo acchIo / laggaM niDAle niDAlaM / bhaNiyaM sAhuNA - 'micchAmi dukkaDaM, itthisaMghaTTo jAo' / eyaM puNa na nAyaM jahA me niDAlatilago saMketo tti / nIhario so tatto / bhaNiyaM sAgaradattassa jaNaNIe - 'putta ! na pttijNto| tumaM niyabhagiNINaM / saMpayaM peccha, sAhuNo niDAle tilayaM saMkaMtaM / kahameyassa aNNahA saMbhavo, jaha eso na eehiM saha acchaI' / tao aciMtiyaguNadosaM, aviyAriUNa aNAsaMkaNIyattaM nippaDikamma. sarIrasANaM, annayA vi na ukkaDaisthiveyA subhadda tti avibhAviUNa, eso jhatti niggao na itio rayAvasANakAlo tti akAUNa hiyae, subhaddA niMdai visayapasaMgaM, pasaMsai baMbhayAriNo aNNayA vi kahamevaMvihaM mae niccamuvabhujaMtI karei ti akaliUNa, bhaviyavvayAvaseNa vipariNao sAgaradatto jaao| maMdANurAgo / kovAruNadiTThIe nirikkhai / sAsuyamullavai / na muMjai tIe hattheNaM / tao subhadA ThiyA rayaNIe devayAe kAussaggeNa / jai kAi pavayaNadevayA karei pariyAraM tA pAremi, annahA no tti / khaNaMtarAo payaDIhUyA devayA / bhaNai - 'sAvie ! pArehi kAussaggaM / bhaNasu jaM karemi' / kAussamgaM pAriUNa bhaNiyaM subhaddAe- 'bhayavai ! jammaMtarovajjiyaasuhakammavasagANaM ayasAgame nasthi coja, sammamahiyAsiyavvaM avassakayaM kammaM veyaNijja ti viyANaMtehiM / kiM tu mama / paJcayaM paSayaNamAliNNaM samAgayaM / tA pakkhAlesu eyaM ayasakalaMka' ti / bhaNiyaM devayAe - 'pabhAe nayariduvArAI pihissAmi / AgAse ghosaissAmi samAulIbhUe loe-jahA jA akhaMDiyasIlA paivaI sA cAlaNiyAkaeNa mIreNa kavADAiM AcchoDe uM, jeNa ugghaDaMti / tao tumaM ugghADejjAsu savvanayarimahilANaM pacchA, aNNAsiM na ugghaDaMti, tuha ugghaDissaMti mamANubhAvAo' / bahu maNNiyaM subhaddAe / jAba jAe pabhAe na ugghaDaMti nayaridArAI / jAo nayarikhobho / ullaviyaM devayAe AgAsaTThiyAe jahA-" jA mahAsaI sA cAlaNichUDhaudaeNa abbhukkheu', jeNa ugghaDaMti duvArAiM / tao khattiya-baMbhaNavANiyaga-ibbhasatthAhadhUyAo suhAo ya niyasIlagaviyAo parihiyasiyavasaNAo siyacaMdaNacacciyAo siyakusumasohiyAo maMgalasaehiM karatehiM caliyAo dAraugghADaNanimittaM / avi ya siyavaNNayalittAo siyasuddhaniyaMsaNAo bahugAo / sottiya-baMbhaNadhUyAo patthiyA gvyjuttaao|| jAva cchUTaM na ThAi udagaM cAlaNimajhami tAhiM to / bhaNiyaM puridAra saNNihANe udagaM pattissaM // 25 tattha vi na ThAi udagaM kato acchoDaNaM kavADANaM / ubhayakulaluttachAyA savilakkhA AgayA gehaM // taosIlaMmi gaviyAo khattiyadhUyAo suisamAyArA / saMpaTThiyA aNegA puradArugghADaNanimittaM // jaNaNi-jaNaehiM bhaNiyA kIsa na tuNhikkiyA ghare ThAha / jo navi jANai tassa vi duTuM sIlaM ti kiM vayaha // bhaNiyamaNehiM mA mA bhAyaha piyaro avassa kAhAmo / tumha vayaNAraviMdaM sunimmalaM kiM viyappehiM / / 30 vhAyA caMdaNalittA siyanimmalavasaNapupphajuttAo / cAlaNiudare udagaM khivaMti taM nIi sahasa tti // tao vArijjaMtIo gurujaNeNaM tattheva gayAo jalaM pakkhiviya jhatti kavADAiM acchoDessAmo ti 1 A bhe aabaahaa| 2 A acchoddeu| 3 B purdaarss| 4 B sNtthiyaa| 5 B viyappeha /
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 17 gAthA jAva, tAo vilakkhAo niyattAo / evaM sasthAha-ibbha-puranAyagadhUyAo suhAo ya viguttaao| na ugghaDaMti dArAiM / natthi kA vi sai ti rAyA vi adnno| ___ etyaMtare subhadAe bhaNiyAo sAsu-naNaMdAiyAo-'tumhehiM aNuNNAyA' ahaM vaccAmi dArugghADaNanimittaM' / bhaNiyaM savvAhi vi- 'aNNAhiM mahAsaI hiM na ugghADiyAI dArAI, tuma appaNaM na yANasi / samaNapaDilehie khuDDakhaDahaDie? tuhikkA acchasu' / bhaNiyaM subhaddAe - 'eyassa vi tumha vayaNassa eseva parikkhA / kIsa muhA pharusaM vayaha' / hAyA kayavibhUsA pauNI bhUyA cAlaNi gahAya / vAhariyA tUriyA / milio se sayaNavaggo / paccakkhaM sayalasasuravaggassa puraloyassa ya bhaNiyaM subhaddAe - 'jai mae niyabhattAraM sAgaradattaM mottUNa anno puriso maNasA vi kAmio, tA jahA aNNAsiM tahA mamAvi cAlaNIe mA udagaM ciTThau; aha paIvayA egapattI ahaM, tA cAlaNIe udayaM ThAu' tti namokAraM bhaNiUNa khittaM udagaM cAlaNIe, jAva biMdU vi na galai / samukkhittA cAlaNI / samAhayaM tUraM / vimhio sayalalogo / samAgao rAyA / suvIsatthA saMpaTThiyA nagaraduvArAbhimuhI / tao puvvaduvAradesaM pAviUNa bhaNiyaM subhaddAe- 'maNeNaM vAyAe kAraNa ya jai mama sIlaM kalaMkiyaM tA mA ugghaDaMtu; jai puNa akalaMkA tA ugghaDaMtu jhatti' - namo arahaMtANaM ti bhaNecA acchoDiyAI cAlaNiyAjaleNaM kavADAI, vihaDiyAI kuMcAravaM karemANAI / ucchalio sAhuvAdo / 'jayai jiNasAsaNaM' ti jAo jaNappavAo / esA // ekA sIlavai ti pasaMsiyA rAiNo / tao aMgulisahassehiM dAijjamANA, nayaNasahassehiM pecchijjamANA, vayaNasahassehiM thuvvamANA, puratthimaM duvAraM ugghADiya pattA dAhiNaduvAre / taM pi taheva ugghADiyaM / evaM pacchimaduvAraM pi / tAhe pattA uttarillaM duvAraM / jalaM ghettUNa bhaNai- 'jA mama sarisA sIleNa tIe hattheNa ugdhaDejA, mA annAe / aJja vi DhakkiyaM taM suvvai / tao vaDhatI hiyayANaMdaM sayaNavaggassa, nimmalaM kuNaMtI muhacchAyaM jaNaNi-jaNayANaM, maliNayaMtI sAsu-naNaMdANaM vayaNAI, pasaMsijaMtI guNagA. - hiNA jaNeNa / 'sAvigA erisa'tti pabhAvitI jiNasAsaNaM nAyaranaranArIsahassehiM aNugammamANA pattA niyanikeyaNaM / harisio sAgaradatto milio ya / sahAgayaloyANaM AsaNataMbolAidANapaDivarti karei / samADhataM vaddhAvaNayaM / ei nayarilogo pahANakosallieNa vaddhAvago / AgayANa kIraMti paDivattIo / tao mahAvibhUIe gayA ceiyAlaesu / samADhatAo aTThAhiyAmahimAoM / gayA sAhusamIve / vaMdiyA sAhuNo / pasaMsiyA tehiM / avasare bhaNio bhattA- 'peccha, tumae vi ahaM kalaMkeNa nijojiyaa| kettiyaM erisaM kahijihI / dhiratthu bhogANaM jANa kae asaMbhAvaNIyapae jojiyAhaM / avi ya sambhAvanehakaliyA kaNNavisAliddhamANasA jIvA / ahiNavadaDhaverA iva vavasaMti na saMgayaM kiM pi // jANa kae gihavAso duhapAso vAsaoM va narayassa / bhavavAsavirattehiM vi sevijai te vi kahaM riunno|| tA muMca muMca sAmiya ! pavvajaM jA karemi niravajaM / jamhA na koi kassai paramattheNaM suhI asthi // tao lajjAviNamaMta vayaNeNa bhaNiyaM sAgaradatteNa - "ja bhaNasi pie ! savaM taM saccaM nasthi ettha saMdeho / kiM tu piyarANurattA pahANavaMsubbhavA hoMti // . AjammaM piakAraNakharataraveraM tu divvajoeNa / suhAe samaM suMdari ! sAsu-naNaMdANamaviyappaM // laddho jiNiMdadhammo dulaho tuha kAraNeNa sasivayaNe! / so vi aNNeNa mae viNAsio sAhuniMdAe / 4 B annyaae| 5 B vilio| 6 nAsti A1 7A 1-2 nAsti padadvayam B1 3 B appyN| kjihi| 8 BovinnymNt|
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 vyAkhyA] sAdhudAnaphalaviSayaka-manoramAkathAnakam / jaNaNi-bhayaNINa vayaNaM abhikkhaNaM visarisaM suMNaMtassa / tuha visae vi kisoyari ! sahasA maha dUsiyaM cittaM / / tA tANa pariccAe mayacchi ! purisattaNaM kuo loe / tAhiM samaM ca nivAse kalusijjai mANasaM kinno / / egato kila vagyo aNNatto duttaDIo ghaNasihiNi ! / nAe vi hu jiNavayaNe tuha kajje ThAmi gihavAse / / jai jIvieNa kajaM majjhaM iMdIvaracchi ! nisuNehi / nAUNa jagasarUvaM sAsuya-suNhANamAjammaM // dukkheNa vi gihavAso vAsijjau majjha kAraNe suynnu!| pavvajjAe na ajja vi ucchAhu dujammajAyassa // paDhamaM tujjha avaNNaM kAUNa mayacchi ! kiM bhaNAmittha / maha pANadayaM kAuM nivasijjau tAva' gihvaase|| suha sIlamaciMtamidaM paJcakkhaM jANiUNa kiM bhaNihI / ruTTho jaNo ahaM vA bhaiNI vA majjha jaNaNI vA // ___tA savvahA vimAlesu kettiyaM pi kAlaM / tuha accherayabhUyaM saittaNaM daTThaNa na ko vi kiM pi bhaNihI / acchasu tAva muNigaNassa dANaM deMtI' / paDivaNaM taM subhadAe tti / ao bhaNNahajiNasAsaNAvarAhaM gRheuM pavayaNuNNayaM kujjA, jahA subhaddAe kaya ti / ||subhddaakhaannyN samattaM // 22 // saMpai ramaNorama ti bhannai 23. manoramAkathAnakam |bhudivsvnnnnnnijjaa asthi sAvatthI nAma nayarI / tattha saMkho rAyA, paumasirI se mahAdevI / tatya ya nijiyadhaNado vihaveNa vijiyANaMgo rUpeNaM vasU nAma satthAho / tassa ya puvvasukayataruphala- 15 bhUyA maNoramA nAma bhAriyA aIva rUvavaI / sAvagANi donni vi / ciivaMdaNa-Avassaya-sajjhAyaposaha-tavovahANehi appANaM bhAvamANANi sAvagadhamma pAleti / bhaNai jaNo tIse accherayabhUyaM rUvaM pAsiUNa - 'dhanno vasU jassa erisI bhajjA' / avi ya narse vihiNo biMbaM annA bhuvaNe vi erisI jannoM / eIe va lajaMto jAo mayaNo aNaMgo tti // suyA pauttI saMkharAiNA / ciMtiyamaNeNa-kahaM tamahaM pecchejjA / annayA mayaNaterasIe samANacA / mayaNajattA / ghosAviyaM nayarIe jo mayaNamahUsave mayaNahare nAgacchejjA itthI vA puriso vA tassa sArIro daMDo / Thio mayaNadeuladuvAradese rAyA / samAgacchai jaNo / pucchai itthIyaNaM pavisaMtaM rAyA- 'kA esA !, kA esa?' ti / jAva samAgayA maNoramA / pucchiyaM rannA- 'kA esa !' ti / bhaNiyaM pAsavattiNA vidureNa - 'vasusatthAhabhAriyA maNoramA nAma' / tao ciMtiyaM ratnA'sacaM jaMpai logo natthi aNNA erisa tti, tA kaha maha hoja bhajjA esa ti / jai nirvraa-|| hassa vasuNo balA ghetUNameyamaMteure khivAmi tA payaivirAgo hojjA, virattapariyaNoM na rajamAyaNaM / sahasA chUDhA vi aMteure esA jai na maNNejjA tA kiM niratthayalogavirAgeNaM, na ya paropparANurAyaM viNA raI suhAveha / tA uvayAreNArabbhai / tao egA cariyA bhaNiyA uvayArapuvvamegaMte jahA- 'maNoramaM pauNI karehi, jeNa te suvaNNasayaM demi' / bhaNiyamaNAe- 'jaM devo ANavei' / tao susaMgayavayaNaNevatthA gacchai maNoramAe gehaM / maNoramA vi niyagevAvAre pariyaNaM nijuMjiya sayaM sAmAiyasajjhAyA- " vassayaciivaMdaNAikaraNavAvaDA sayA hoi / na puNa tIe vayaNAvasaro asthi / tahA vi sA tadanbhAse uvavisai / maNoramA vi tIse dhammaM kahei / avi ya 1 A taann| 2 A jttaa| 3 A. pariyaNo vi raayaanno|
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [17 gAthA asthi aNaMtA jIvA jehiM na patto tasattapariNAmo / uppajaMti cayaMti ya puNo vi tatthaiva tattheva // tatto ya kei jIvA patteyasarIriNo ya egiMdI / houM ThaMti asaMkhaM kAlaM tattheva jAyaMtA // tatto ciya' ubaTTA biya-tiya-cauridiesu jAyaMti / puNaruttaM tattheva ya kAlaM saMkhejayaM varayA // saMpuNidiyajoge asaNNiNo kei tattha jAyaMti / sannI vi kaha vi houM pAvarayA jaMti naraesu // / assannI khalu paDhamaM doccaM ca sirIsivA taiya pakkhI / sIhA jaMti causthiM uragA puNa paMcami puDhavi / chaTiM ca itthiyAo macchA maNuyA ya sattami puDhaviM / aipAvapasattamaNA vayaMti eyAsu puDhavIsu // lahutarapAvA anne rayaNAisu jaMti ke vi haluyatarA / tiriyamaNuyAiesu ya vayaMti niyakiriyasAricchaM / kaha kaha vi mANusattaM sukuluppattI nirAmayasarIraM / laNa vi pAvarayA paDaMti aidAruNe narae / tatto tirikkhajoNI sura-nara-tiriesu hiMDiuM bahuso / egidiesu jaMtI kAlamaNaMtaM tahiM vasiuM // // vigaliMdiya-paMceMdiya-asaNNi-saNNIsu hiMDiuM bahuso / desa-kula-jAisuddhaM maNuyattaM kaha vi pAveMti // ladbhUNa vi taM jIvA visayAmisamohiyA bhaNaMtIha / nasthi kira koi jIvo na puNNapAvaM na paralogo // anne u muddhaloyassa veriyA paNNaveMti duviyaDDA / bhUmi-hiraNNapayANaM diyANa sagaM samappei // uktaM ca taiH- dakSiNAyA dvijasthAnaM rAjA taddAyako ytH| zUdrAdhame tu yadAnaM dAtAraM narakaM nayet // parabAha-na mAMsabhakSaNe doSo na mayena ca maithune / pravRttireSA bhUtAnAM nivRttistu mahAphalA // aparastvAha - na strI duSyati jAreNa nAgnirdahanakarmaNA / ___ nApo mUtra-purISAbhyAM na vipro vedakarmaNA // iya saparaveriyANaM duviyaDDANaM vasaM gayA jIvA / saMsArasAyaramaNorapAramuvayaMti kammahayA // 7 dulahaM tA jiNavayaNaM saMsArasamuddataraNabohitthaM / tattha sayA jaiyavaM saMsAraduhANa bhIeNa // evaM paidiyahamAgacchai pavvAiyA / karei dhammadesaNaM maNoramA tao jAyA kavaDovAsiyA / alliyaha niccaM tadaMtie / aNNayA kahaMtaramegaMtaM ca nAUNa bhaNiyaM pavAiyAe cAI bhoI sUro raibaMdhaviyakkhaNo ya miyavego / paNaiyaNapUriyAso savvAsu kalAsu pattaho / / na ramai jA saMkhanivaM navajovvaNarUvagavviyA mahilA / kiM tIe jIvieNaM rUveNa va jovvaNeNaM vA / / 9 bhaNiyaM maNoramAe - 'hA hA muddhe ! muhA palavasi, na juttameyaM / kucchiyacilINamalasaMkaDesu aMgesu raisuhamaNaja / sAsayamaNimittamaNovamaM ca muddhe suhaM bhaNiyaM // taM puNa jiNiMdavayaNA pavannaniravajasuddhacArittA / tattha sayA jaiyavaM jai atthasi akkhayasokkhe // jiNavayaNabhAviyANaM na hoMti dhammassa vigyakArINI / evaMvihavayaNAI tahA vi no bhaasiyvvaaiN|| kIsa na yANasi muddhe! tumAe niyasIladUsaNaM bhaNiyaM / raiguNaviyaDDimA haMdi tassa tumae kahaM nAyA / / jai paradArarao so tuma pi eyArisI sayA NUNaM / tA sAviga tti keNa u sAsaNakhiMsAvahA muddhe ! // tA alamimiNA vaivitthareNa mA ejja amha gehaMmi / sA vi sarosaM gaMtuM bhaNai nivaM sA ajoga ti // 4 A. anno| 5A miuvego| 6 B'jai icchasi 1 B'ciy"naasti| ----2 B1 3 B ko vi| sAsayaM sukkhN|
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA sAdhudAnaphalaviSayaka-manoramAkathAnakam / tao visano rAyA uvAyaM ciMtaha tappAvaNe / aNNayA samAhUo rAiNA vasU , sammANio AsaNapaDivasIe / pUio vatthAbharaNataMbolAihiM / bhaNio ya-'tume niccaM rAyakule smaagNtvvN'| paDissuyaM vsunnaa| gao sagiha, tuTTho maNoramAe purao rAyAsaMmANavattaM kahei / tao bhaNiyaM maNoramAe- 'na suMdarameyaM; jao evaMvihA juvai kavaDovAsiyA houM evaM evaM ca rAyaguNA vannei / tao mae sA sagihe nisiddhaa| to akAraNe pasAo esa kiM pi kavaDaM kAUNa mama sIlabhaMga kAhI / ao na kiMci rAyasammANeNa' / / bhaNiyaM vasuNA- 'kiM ranno natthi suMdaratarAo mahilAo, jeNa evaM kAhI ? tA pie ! mA bhAhi' / bhaNiyaM maNoramAe - 'ajautta ! na mae niyasohaggakkhAvaNathameyamullaviyaM / kiM tu mA kavaDovAsiyA duI rannA niuttA manne / kahamannahA evaM vehA ullAvA tIse? / eyaM pi akAraNe pasAyakaraNaM evaM phalameva saMbhAvemi / tA na kajaM rAyakulagamaNeNaM' / bhaNiyaM vasuNA - 'jai ranno esa nicchao, tA kiM agayANaM pi choTTikkao asthi / navaraM bhaviyavvayA pamANaM / kiM tu daDhavvayA hojAsi' / tao vAha- / / rijai paidiyahaM rAyakule vasU / paDisehei maNoramA / niyagA puNa bhaNati- 'vaccasu, rAyasammANo punnehiM lagabhai / jAva ThAvio vasU savvAhigAresu / savvattha apaDihayagaI / aMteurAisu na nisijjhi'| annayA piMDavAsisthiyA vallahiyA nAma rannA aMteure chUDhA / sA bhaNiyA saMkheNa - 'vasuM khaliyArijAsi' / paDispuyamaNAe / aNNayA bhaNio rAiNA vasU- 'aMteure eyaM eyaM ca paoyaNaM sIlehi / paDissuyamaNeNa / tatthagayassa viyaNe laggA sA tassa / nicchiyA vasuNA / tao pokkariuM vallahi- 15 yAe / samAgayA kaMcuiNo / gahio tehiM / uvaNIo saMkhassa / kavaDakovAruNaccheNa bhaNiyaM rannA- 'are! jaha tuma mae savvaTThANesu niutto tA kiM aMteure cukkasi ?' / samANato vajjho / niuttA gohA haTTaya. rasArasaMgovaNatthaM / gahiyA maNoramA / chUDhA aNteure| vajjho nINioM vasU / kAUNa sAgArapaJcakkhANaM ThiyA kAussaggeNaM sAsaNadevayAe maNoramA / khaNaMtarAo payaDIhUo devo bhaNaI' - 'bhaNasu sAvie! kiM karemi ?' / bhaNiyaM maNoramAe - 'mama sIlarakkhaM vasuNo ya pANarakkhaM karehiM / evaM kae jigasAsaNassa pahAvaNA kayA hoI' / paDissuyaM deveNa / vasU nIo vajjhabhUmIe / uttArio rAsahAo / bhaNiyaM ArakkhieNa- 'sudiTaM kuNasu jIvaloyaM / sumarAhi iTThadevayaM' / vasU pi paMca namokkAraM sumaraMto samArovio tikkhasUlAe / jAyA sUlA cAmIyaramayasIhAsaNaM / bhIo aarkkhio| niveiyaM ranno / so vi. bhIo ullapaDasADago samArUDho vArUyAe / gao tattha turiyaturiyaM / diTTho sIhAsaNovaviTTho / pAyavaDio bhaNai - 'khamasu avarAhaM / ahaM loyANa pattiNNo, tattaM na vImaMsiyaM ti / tA eha vacAmo naya-28 rIe / pavesio mahAvibhUIe / nIo rAyakule / kayAI maMgaralAiM / bhaNiyaM ratnA- 'ko esa vaiyaro ? ki maMtasattI dhammasattI vA, jaM sUlA sIhAsaNaM jAyaM?' ti / bhaNiyaM vasuNA- 'deva ahaM pi sammaM na yANAmi' / tao paJcakkhIhao devo bhaNai- 'eyassa bhajAe kayakAussaggasAmathasamAgaeNa mae eyaM kayaM / tA mahArAya ! jai itthImettassa vi eriso sIlarakkhAe vavasAo, tA tumaM mahApuriso hoUNa kahaM attaNo parassa ya sIlabhaMge payasi ? ti / mahAbhAga ! kahakaha vi tume mANusattaNaM patraM / taMmi vi pahANakula-jAiniruvahayapaMceMdiyattaNaM pahANabhogA ya / to paraloe vi jahA sukayabhAyaNaM hohi tahA kAyacaM ti / na ya jiNadhammAo anno uvAo sukayasAhaNassa / peccha jiNadhammapabhAveNaM itthImetteNa vi AkaMpio ahamAgao / jai evaM tumaM vasuNo viNayapaDivattiM na kareMto, to na tumaM, na rajjaM, na raddhaM havejjA / savaM niTThaviyaM hojjA / tA kuNa appaNo hiyaM jiNadhammapaDivattIe' tti / eyAvasare saMkhassa 1A nAsti pdmidm| 2B niio| 3 'bhaNai' nAsti A1 4 B aarovio| 5 B kuNasu /
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 104 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 17 gAthA no jiNasAsaNamAhappaM pecchamANassa viyalio mohagaMThI, uppADiyaM sammattaM, jAo sAvago saMkharAyA / jAyA sAsaNapabhAvaNA / paDivaNNA maNoramA bhagiNI / sakkAriUNa pesiyA sagihe / ao bhannai - jahA 1 maNoramAe vasuNo sAvagassa samAroviyAva rAhagRhaNeNa kayA sAsaNuNNaI, evamantreNa vi kAya ti / // samattaM maNoramA kahANayaM // 23 // 24. zreNikakathAnakam / magahA jaNavae rAyagihe nayare seNio rAyA jiNasAsaNANurato ahesi / io ya sohamme kappe hammA sabhA sakko aNegadevaparivuDo ciTThara / so ya guNANurAgI seNiyassa guNagahaNaM karei, jahA - 'dhanno seNio rAyA, no sakkA keNai deveNa vA dANaveNa vA nimgaMthAo pAvayaNAo cAlittae, 1. bhaNiyamegeNa deveNa - 'eto ciya pahuttaNaM sohaNaM hoi / jaM ciya paDihAsai juttamajuttaM vA taM ciya ullavijjai / pAsaTThiehiM sabehiM' taM manniyavaM / jo na mannai so galae ghetUNa nicchubbhai / annahA kimettha saccaM jaM maNuyamettaM devehiM na khobhijjai' / bhaNiyaM sakkeNa - 'tumaM ciya sigghaM khobhehi' / devo bhai - 'jeNa saMgamagaM va mamaM pi nicchubhaha' / bhaNai sakko - 'pasAyAriho bhavaM, jai taM khobheuM Agacchasi / saMgamayanAyamanAyaM / jai khobheuM na sakkei tA kiM paDiniveseNaM tA kiM vahAya samuTThei / tujjhavi 15 eseva kamo / acayaMtassa se khomeuM paDiniveseNaM vahAya samudvetassa' / tao samAgao devo / seNio vi rAyavADIe nimgao / devo samaNarUveNa dahamoyarittA jAleNa macchae geNhai / diTTho se NieNa, bhaNio ya - 'bhaddamuha ! kimeyaM karesi ?' / so bhaNai - 'paccakkhaM pekkhasi / kimettha pucchiyavaM / jAleNa macchae gehAmi' / seNieNa bhaNiyaM - 'kimeyaM kaDIe baddhaM ?' / so bhaNai - 'rajoharaNaM' / rannA bhaNiyaM - 'kimeteNa kajjai ?' / so bhaNai - 1 20 saMpayaM seNio ti bhaNNai - 25 1 ratnA bhaNiyaM - 'tA kIsa macchae geNhasi ?" / so bhaNai - 'nAhaM sayaM bhakkhaNanimittaM geNhAmi / kiM tu haTTe vikkaNissAmi' / bhaNiyaM rannA - ' kimatthaM ' / so bhaNai - 'mama kaMbalo natthi' / bhaNiyaM rannA - 'kiM teNa kajjihI' / so bhaNai - 'vAse vAsaMte kAraNeNa AlyAu niggamaNe kaMbalo pAuNijjai / annahA AukAyavirAhaNA / AukAyavirAhaNAe saMjamavirAhaNA / evaM teukkAya-duddiNavAukkAyAijIvarakkhA kIrai / na ya kaMbalaM viNA jIvadayA kAuM tIrai' / tato rAyA ciMtai - dhammasaddhio esa / kiM tu mUDho varAko / bhaNiyaM rannA - 'muMca macchae, gevha kaMbalayaM / bhaddamuha ! dhammasaddhiyANaM gurukulavAso jutto / jamhA agIyattho dhammabuddhIe vi jaM kuNai teNaM ciya pacalaM pAvamajjiNai / jao ergidiyavirAhaNAra tasakA virAhaNA guruyarI / tumaM puNa egiMdiyarakkhaNaTTA paMceMdie virAhesi / jalaphusiyArakkhago kIsa OM jalamavagAhasi ? / ao aNNANavilasiyameyaM / tA gaccha tumaM gurusamIve / na gurukulavAsaM viNA saMjamo hoi' / so bhaNai - 'sabAlavuDDAule ' gacche esaNA Na nibahai' / bhaNiyaM rannA - ' paNagAi pari 1 B nAsti / 2 A buDDhAulaM gacchaM / AyANe nikkheve ThANanisIyaNatuyaTTasaMkoce / purviva pamajaNaTThA liMgaTThA caiva rayaharaNaM //
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] zAsanonnatikaraNaviSayaka zreNikakathAnakam / 105 hAreNaM jayaMtANa gIyANa esaNijameva / 'esaNijaM agIyassa aNesaNija / kiM ca, piMDavisohI uttaraguNA, tumaM puNa mUlaguNANaM pi viNAse payaTTo, tA gaccha tuma gurusamI gurukulavAse, na kiMci viyAreNa' / ciMtiyaM deveNa - na saMpayaM khohio; niyattataM khobhissAmi / / ___ tao niyattaMtassa seNiyassa nagare pavisaMtassa viuviyA saMjaI guruhArA haTTesu kavaDDiyAo" mggNtii| daTTaNa ciMtiyaM seNieNa- aho bhaviyavvayAvilasiyaniuttA kiM kareu varAI, eddahakoDIgayA vi 5 peccha vilasiyamimIe / ahavA kiM appaNo panjiyammi ko vi chAraM pakkhivejjA / cArittAvAragakammavinaDiyA kiM karei varAI / kiha amhe jANaMtA vi jiNavayaNaM AraMbhapariggahesu vaTTAmo / tA kiM imIe saMbhAviyAe / eyaM daTThaNa sabo vi sannihiyajaNo uDDAhaM karejA / tA evaM saMgoviya rakkhAmi sAsaNamAlinnaM / patto gehe / vesaparAvattaM kAUNa gao tIse samIve / bhaNai - 'kIsa caMdakarasannihaM jiNasAsaNaM niyaducceTThiyapaMsuNA guMDesi ?' / sA bhaNai- 'sutthio tumaM kiM na pecchasi ? mama eyamavatthaM saMpai, 10 jAiyakavaDDiyAhi mama pacchAiNA nivvAho bhavissaI' / rAyA bhaNai - 'kiM mae nivvAhage anivvUDhate kiMci vi bhavissai / tA Agaccha mama gehe / savvamahaM karissAmi' / nIyA niyagehe / ThAviyA ajaNasaMcArapaesaTThiyapacchannauvvarae / dAviyA pariyacchA pAsesu / nisiddho jaNo teNogAseNa saMcaraMto / pacchannaM bhattapANAiNA uvacarai sayameva rAyA / mA devIo pariyaNo vA sAsaNaduguMcha kAUNa kammabaMdhabhAyaNaM bhavissai / aNNadiyahe bhaNiyamaNAe - 'mama sUlaM kaDDaI / tA ANehi kaM pi itthiyaM jA sUikamme 15 pdduii| bhaNiyaM rannA- 'ahaM ciya sUikamme paDuo, na ya mama puttaTThANIyassa lajjiyavaM / annA jA kAi Agamissai sA uDDAhaM kAhI / tao loyA sAsaNAvannaM kAuM kammabaMdhabhAyaNaM bhavissaMti / visiTThANa ya sAsaNe 'appavittI kayA bhavvA saMsAre paDatA uvehiyA hojjA / to ahaM ciya nissallI karaNaM karessAmi' / paDissuyamaNAe / kayaM sUikammaM rannA / malaM duggaMdhaM devamAyAe muNcii| jAva jAo dArao, rovai / rAyA ciMtei - hA dhI, karissai esa uDDAhaM / jai koi eyaM jANissai / eyAvasare tuTTho devo / 20 uvasaMhariyA devamAyA / payaDIbhUo devo / jAo divvujjoo / milio logo / mahAjaNapaccakkhaM devo bhaNiumADhatto- 'dhanno si tuma seNiya ! kayalakkhaNo si tuma, suladdhaM te jammajIviyaphalaM; tuha sakkeNa pasaMsA kyaa| tamasadahateNa mae sohammakappavAsiNA deveNa tuha khohaNatthaM savvameyaM mAyAe kayaM, na ya tumaM maNayaM pi khohio| tA sakko saccapaiNNo, ahaM bhaggapaiNNo / bho bho lokA! erisA sammaddiTThiNo bhavaMti / je puNa maMdabhaggA dIhasaMsariNo te avaropparamacchareNa sAhu-sAvagagayaM dhammAvarAhaM thovaM pi vAyAvitthareNa 25 loe bahuM payAseti / te adiTThadhammA aviNNAyajiNavayaNA sa-paresiM saMsAravaDDagA na te jiNANaM ANaM ArAheti / ao dhanno esa seNio rAyA, jo sakkassa thuigoyaraM patto tti / tA bhaNasu kiM te piyaM karemi ?' / bhaNiyaM rannA- 'ihaloyakAmabhogA pajjatIe saMti, tA kiM jAemi; pArattiyaM dAuM jai asthi te sattI tA jAemi' / bhaNiyaM deveNa - 'na puNNapAvA parakaDA veijjaMti, kiM tu pArattiyaM tume sayameva viDhattaM, jaM AgamissAe osappiNIe paDhamatitthayaro bhavissasi / dinno tumae savvadukkhANa jlNjlii| 30 kA sA saMpayA jA titthayaramAve na saMpajihi tti / tao paDibuddhA bahave logA / jAyA sAsaNuNNaI / gao devo saTTANaM / // seNiyakahANayaM samattaM // 24 // 1-2 nAsti vAkyamidaM B1 3-4 nAsti padadvayaM B] 5 B vttttiyaao| 6 B nivvuuhge| 7 B bhalissAmi / 8B kjjd| 9 B ppvittii| ka014
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [18 gAthA ___ saMpayaM datto bhannai -> 25. dattakathAnakam |bhgvNte vIranAhai' mokkhaM gae kAleNa samuppaNNesu boDiyaniNhaesu paMcasayasissaparivArA saMgamatherA sUriNo ujjayavihAreNa viharaMti / tesiM datto nAma AhiMDago sAhU / so ya kamhi' payoyaNe sUrIhiM 5 gAmaMtaramegAgI pesio / so ya viyAlavelAe patto egattha sannivese vasahiM maggai / na laddhA vasahI / to boDiyaceiyAlae boDiyAvasaho esaNijjo tti tattha paviTTho rayaNimaivAheuM / diTTho boDiyasAvagehiM / nikAraNaveriehiM pacchannA bhADi dAUNa pesiyA tattha gaNiyA tehiM, eyANaM uDDAho hou tti / duvAraM pihittA tAlayaM dinnaM / rayaNIe jAmamette gae gaNiyA uvasaggaM karei / datto ya nippakaMpo mahAbhAgo / AvajiyA sA nippakaMpayAe / uvasaMtA saMtI bhaNai- 'ahaM tuha khohaNatthaM diyaMvarovAsaehiM 10 pesiyA bhADi dAUNa / so bhaNai acchasu, egaMte suvAhi, tuha bhADIe kajaM / datteNa ya daI savvamuvagaraNaM rayaharaNAiyaM tIe ceva purao vidittadIvayajalaNeNa / gahiyA tANa saMtiyA junnA morapiMchiyA / sAvagA diyaMvarA ya loga meletA bhaNaMti- 'ettha seyavaDao saha gaNiyAe acchai; pecchaha bho logA! ugghADiyaM dAraM suruggame / datto vi tIse khaMdhe bAhuM nivesiya niggaMtumAraddho / diTTho logeNa - 'khavaNago esa, vesAe saha ettha vasio nillajjo / saMpayaM pi galae vilaggo niiii'| datto bhaNai- 'kiM mamaM 15 hasaha egaM, anne vi rattIe vesAhiM saha vasaMti khavaNayA' / tao hasiyA boDiyasAvagA logeNa- 'erisA tumha guruNo! ahavA payaDabhaMDANaM esa cciya gaI hoi / etto cciya seyaMbarehiM vatthagahaNaM kayaM / so ciya pakkho savvannuppaNIo na tumha saMtio' ti / iha ca subhadrayA AtmadoSakSAlanena sAdhudoSApahAraM kRtvA zAsanonnatiH kRtA / manoramayA svakIyabhartRzrAvakadoSApahAradvAreNa, zreNikena tu kevalaM sAdhu-saMyatIdoSapracchAdanena, dattena tu Atmani samA20 ropitadoSamadhyAropakeSveva samAropya zAsanonnatiH kRtA / tena bhedena catvAryudAharaNAni darzitAnIti // // dattakathAnakaM samAptam // 25 // vyAkhyAtA prastutagAthA / viparyaye doSamAha - kei puNa maMdabhaggA niyamaiuppekkhie bahU dose / ubbhAveMti jaINaM jaya-devaDa-duddadiTuMtA // 18 // * vyAkhyA - 'kecana mandabhAgyA' - praNaSTapuNyAH, 'nijamatyutprekSitAn' - svakIyabuddhivikalpitAn , 'bahUn' - pracurAn , 'doSAn' bhraSTabrahmacaryAdIn , 'udbhAvayanti' - prakAzayanti, 'yatInAM' - sAdhUnAm / atrArthe 'jaya-devaDa-duddakA' vakSyamANA 'dRSTAntA' iti / bhAvArthaH kathAnakebhyo'vaseyaH / tatrAdau jayakathAnakamucyate 26. jayadevakathAnakam / 30 iheva bhArahe vAse sAkeyaM nAma nayaraM / tattha jau nAma rAyA / so ya tacaNNiyabhatto, tesiM samae viNicchi yo bhikkhumayameva aTTho seso aNaTTho ti bhAviyamaI na sAhuNo bahu mannai, paJculaM uvaha 1 B vddhmaanne| 2 A kimhai /
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] zAsanonnatikaraNaviSayaka-jayadevakathAnakam / 107 sai - 'siyavAyamuvvahaMti sAhuNo / tammi ya logavavahAro vi na sijjhai / mAyA vi amAyA, piyA vi apiyA, dhammo vi adhammo, mokkho vi amokkho, jIvo vi ajIvo / tA kahameyaM ghaDai / eto ciya kahamarihaMto savvaSNU, evaM paNNavei' - atthANiAgao evaM bahuhA uvahasai / tattha ya jayassa ranno maMtI samANovAsago subaMdhU nAma / teNa niyapakkhauvahasaNama sahateNa dUmijamANamANaseNa tatthAgayasucaMdasUrINa siTTo vaiyaro - 'evaM evaM ca rAyA ullavai' / bhaNiyaM sUriNA - 'vaccha ! vADiyAe je taDuMti te ghare ghare saMti / jAyakhaMdhasuvitikkhasiMgavasahapurao dukkhaM taDDijjai / tA na kiMci vi eeNa' / pacchannacareNa niveiyaM ranno / teNa vi bhaNiyaM jayagutto bhikkhU seyaMvarANaM pattaM dehi / teNa vi dinnaM, sIhaduvAre olaiyaM / sucaMdasUriNA gahiyaM bhinnaM ca / gao rAyakule vAharAvio jayagutto sucaMdasUriNA / cakkhANiyaM pattaM / eso ettha pattattho paiNNA y| kiMtu 1 jamalajaNaNIsaricchA pAsaNiyA savvanayasamaggA ya / saccapaiNNA niuNA tAriMti narIsaraM niyamA // jAi - kulapakkhavAyA lobheNa va annahA vaittA NaM / paccaMti kuMbhipAge vAsasahassAiM narae || daMDadharI aNNANA lobheNa va pakkhavAyadoseNa / vitahaM parUvayaMto narae kuMbhIsu pacejjA // iya nAUNaM sadhe pecchaha sammaM jahaTThiyaM vAyaM / tAreha jaM kulAI sattamahAdukkhanarayAo // aNNaM ca kA jaya-parAjayavavasthA ? - vaggakkharAicAgA NANAchaMdehiM puvvapakkho Ne / ahavA geNhaha tubbhe aNuvAyaM to karissAmo || na hi na hi pameyamette akkharasavvANuvAyarUtreNaM / vAyaM chaMda nibaddhaM vaggakkharacAgarUveNa // kAU ya aNuvAyaM uttarapakkhaM tahA karessAmo / egattha vi avarAhe savvattha jiyA na saMdeho || 1 rAyA evaM uvahasai / o khaNigavAyaM ahigicca bhaNiumADhatto jayagutto / aNuvaiUNa dUsiyaM sUriNA / niruttarI kao bhikkhU / tahA vijayavattaM na dei rAyA - ajja vi vAyaM kareha tti bhaNai / uTTheha tAva / samuTThiyA tato sabai bhikkhuNo bhaNati loyapurao - 'amhehiM jiyaM' / vijiyA maha guruNo ti rAyA paosamAvaNNo sAhUNaM chiddANi maggai / nAyaM sUriNA / taccaNNiyA rAyANaM bhaNaMti - ' nibisae karesu seyaMbare' / rAyA bhaNai ' avasare karissAmi / bahU logo eesiM bhatto / tA mA payaivirAgo hou' / sUrIhiM khavarisI bhaNio - 'devayaM sumarAhi' / Thio so kAussaggeNa / samAgayA devayA bhaNai - 'saMdi saha kiM karemi ?' / khamarisiNA bhaNiyaM - 'rAyA pauTTo, taM aNusAsehi' / bhaNiyaM devayAe - 'jayA avarajjhihI tayA aNusAsissAmi / acchaha niruviggA saMpai' / io ya jaeNa egA cariyA bhaNiyA - 'sucaMdANa chobhagaM dehi' / paDiyaM tIe / samAgacchai sAhuvasahIe avelAe / paDisiddhA sUriNA - 'egAgiNI itthiyA na ei sAhupaDi * ssae' / sA bhaNai - 'ahaM dhammaM soumAgacchAmi' / sUrI bhagai - 'saMjaipa Dissae gaccha' / sA bhagai - 'kiM mae AgacchaMtI tumha avarajjhai; tumhehiM cittasuddhIra jaiyatraM / kiM rAyamagge ceiyAlaye goyare ya gacchaMtA acchI paTTabaMdhaM kAUNa viharaha / tA na kiMci cakkhi diya niroheNa / aMtarakaraNaM niruMbhaha / tassi niruddhe paJcallaM thirayA' baMbhacere niviDai / mae AgacchaMtIe tA nirahaM loyapUyaNijjA hoha / muhA 30 mamaM paDiseheha' / bhaNiyaM sUrIhiM - 'eyaM loyasamakkhaM viyArejjAsi | saMpayaM na jujjai tumae egAgie saha vayaNakkamo kAuM' / sA ruTTA uTTiyA / tao loyANa purao bhaNai - 'sAhuNo baMbhacerabhaggA, vayaM muyaMtA mae paDicariya puNo saMThAviya' ti / tao te logA sAvage dahuM sahatthatAlaM hasaMtA bhaNati - 'suNeha, 1 2 C virayA / 3 C nivviha / 10 - 15 20 25
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [18 gAthA niyagurUNaM pautti' / tao sA hakkiyA sAvagehiM - 'pAve ! mahAmuNINa uvari erisaM bhaNaMtI narayaM vacasi / paDiyatthaNi cuDiyagalle bhUsaNaparivajjie saha tumAe / ko sevai visayasuhaM iyaro vi hu daDDhanillajje ! // ummUliyamayaNANaM niccaM sajjhAyabhAviyamaINaM / devIo vi na cittaM harati kimu annanArIo // raayaamccpurohiykhttiystthaahsetttthidhuuyaao| bhUsiyaalaMkiyAo pAe vaMdaMti eyANa // na ya tesi tAsu maNayaM diTThinivAo havA bhaNejjAsi / loyANaM lajjAe yAsi eyaM nisAmehi // aNNAvaesao vihu kalusiyahiyayANa najae diTThI / mayaNAurassa diTThI lakkhijjai lakkhamamaMmi // sA bhaNai - 'are ! kiM tubbhe jANaha ?, ahaM jANAmi, jIe aTTha vi aMgAI tehiM bhuttaaii| bhaNiyaM sAvagehiM - 'jANihisi, evamullavaMtI jAhe rAyakule Dhoijasi' / gayA disodisiM save vi / subaMdhumaMtiNA saha melAvaM kAUNa samAgayA sucaMdagurusamIve / siTTA pauttI gurUNaM / bhaNiyaM sUrIhiM - 'sA ihAgayA 10 evaM evaM bhaNaMtI amhehiM savvahA niddhADiyA / evaM ullavaMtIe najjai rAyasego vi ko vi asthi / tahAvi puNo bhaNaMtI bAhAe ghettUNa rAyakule neyavvA / na vilaMbo kAyavvo / pajjavasANaM sohaNaM bhavissai' / puNo vi sA diTThA jaNamajjhe ullavaMtI gahiyA bAhAe / samappiyA baMdhussa / teNa vi bhaNiyA'pAve ! vaccasu rAyakulaM / sA jhatti payaTTA / nAyaM sAvagehiM - rAyasego dhuvaM atthi eIe / kiMtu sAsaNadevayA' bhalissai / bhaNiyaM subaMdhuNA-rAyA pauTTho teNesA evaM kAriya tti / tahAvi gammau rAya15 kule / pattA jayarAiNo samIve savve vi / bhaNiyaM jakkhaseTiNA- 'deva ! rAyarakkhiyAI tavovaNAI suvvaMti / uktaM ca dharmAt SaDbhAgamAdatte nyAyena paripAlayan / sarvadAnAdhikaM tasmAt prajAnAM paripAlanam // esA ya paDiyapUyatthaNI cuDiyakavolA diTThA vi ya uvveyaNijjA jammaMtarovajjiyaasuhataruphalamuva20 bhuMjamANA vi kuo vi sAhUNa paDiniviTThA asamaMjasAiM jaMpai / tA devo pamANaM' / bhaNiyaM rannA'hayAsi! jai te appA samappio dhammanimittaM tA ko vivAo / aha bhADI esA jai laddhA tA ko vivaao| aha na laddhA te bhADI, tA dhammo te bhavissai, na kiMci vivAeNaM / aha bhADi maggasi, sAvagA dAhiMti; tahA vi ko vivAdo / aha sAvagA na deti mama dhammo havau, ahaM dAhAmi / gacchaha na kiMci vivAeNaM' / bhaNiyaM jakkheNa- 'deva ! kiM te baMbhacerabhaTThA, jaM devo evaM bhaNai ?' / bhaNai 25 rannA- 'mae dANaM pi dAuM niyadaMDaM pariccaja tumha vivAdo chinno / jai na royai tA sAhuNo suddhiM kuNaMtu' / bhaNiyaM jakkheNa - 'deva ! jo jo jassa pauTTho hoja, so so niviNNajIvieNa "paMgulaMdhalakoDhiyAiNA jai chobhagaM davAvejA, tattha tattha jai suddhI kajjihI, tA hagiyamuttiyae suddhIe paoyaNaM / nirahiTThANANi ya divvaThANANi kiM na hoti / tao je ciya rakkhagA te ciya vilupaga tti kattha gammau ? / bhaNiyaM rannA- 'aho pecchaha vANiyagANaM vayaNANi ? tunbhe ciya bhaNaha -kA annA 30 gaI ? / tumha bhajjA suNhA dhUyAo viDANaM kaha chuTTissaMti; jai suddhI na kIrai ?' / __ bhaNiyaM someNa-deva ! samANadhaNeNaM chobhage dinne divvAiNA suddhI kIrai / hINo chobhagadAyA niggahijau' / bhaNiyaM rannA- 'akhaMDabaMbhayArI bhikkhuNo ceva, seyaMvarA puNa na tahA / to te jai divveNaM na sujjheja, tahA vi nAhaM tesiM jIviyaharaNaM karemi tumhANaM dakkhinneNaM / nAsAicchee vi kate tumha uvagghAo bhavissai / tA varaM acchau esA bhaNaMtI / nAhaM nAsAcheeNa vi te niggahissAmi / vaccaha gharesu' / 1A devayAe dhuvaM / 2 B bhvtu| 3A baMbhaceraThThINaM / 4 A pNgulNdhkotthi| 5 B nAsti 'jii'|
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] zAsanonnatikaraNaviSayaka devaDakathAnakam / 109 bhaNiyaM jakkheNa - 'ko eIe edahametto avaTuMbho jA evamullavai / nAso sirae kajau jo evaM bhnnei'| bhaNiyaM rannA- 'so kahiM najai / nAsao vi so tumha goyaro bhavissai na vA na najai' / bhaNiyaM datteNa'devassa goyaro amha goyaro' ti| bhaNiyaM rannA - nAso amhANa na daMDagoyaro tti tA kiM kAyaba' / bhaNiyaM jakkheNa -- 'deva ! naNu tubbhe cciya aNumaNNaha eyaM / tao esA na niggahijjai / kiM tu na sohaNameyaM vaMsassa va viNAsasamae phalaM / evaM vihA tumha maI sNjaayaa| kiM amhe bhaNAmo' / tao ruTTho rAyA bhaNai -: 'are re! te durAyAre sAhuNo khivaha gotIe / ee puNa kirADage avahaDasavvasse kAuM nikhADeha' / uThThiyA sAvagA / sAhuNo vi rAyapurisehiM akkhittA pakkhittA gottIe / Thio kAussaggeNa khamarisI / AgayA devayA bhaNai - 'acchaha nirubiggA, sohaNaM karissAmi' / tao uttaTThA devayAhiTThiyA' kariNo / tehiM ummiThehiM viccholiAo jaccaturayavaMdurAo / mAreMti rAyaMgaNe saMcaraMtaM jaNaM, bhaMjaMti raaybhvnnbhittiio| jAo kolAhalo / vidaliyAI koTThAgArAiM / dukkA koTTikArA, te vi cuNNijjaMti hatthIhiM / gayA // kariNo bhikkhugAlae; mArijaMtA naTThA bhikkhuNo / bhaMjaMti vihArAI / saMmuhIbhUyaM pi na mAreMti sAvagasamUhaM / karIhiM bhaggA AvaNA / jAo jaNasammado / mahAkolAhalIbhUyaM nayaraM / evaM daTTaNa addanno jayarAyA / tao ullapaDasADago dhUyakaDacchayahattho saha pahANasAmaMtehiM bhaNiumADhatto- 'diho kovo, khamau jassa mae avaraddhaM / pasAyaM kareu, uvasaMpanno ahaM ti / etthaMtare aMtarikkhapaDivannAe devayAe bhaNiyaM- 'mao si dAsa ! kahiM jAsi' / rAyA bhaNai - 'bhaNau sAmiNI, jaM mae ayANamANeNa avaraddhaM / teNa khAmemi' / / devayAe bhaNiyaM - 'pAviTTha ! sAhUNa kalaMkadANakAle buddhimaMto Asi / saMpayaM ayANago jaao| kIsa tume deviMdavaMdiyA sAhuNo avamaNiyA ?, kIsa sAvagA nAyamullavaMtA nirasiyA ?, kahiM te bhikkhuNo je sAhU nidhisae kAreMti ? / tA sumarAhi iTThadevayaM / natthi te jIviyaM' / bhIo rAyA bhaNai-'mA sAmiNi ! evaM kuNa / dehi pANabhikkhaM / kayassa pAyacchitteNa paoyaNaM' / devayAe bhaNiyaM- 'tumaM abhavvo iva lakkhIyasi / tA saMpayaM mukko, puNo vi jai sAhUNamuvari paosaM kAhisi sAvagANa vA, tA tahA karissAmi 24 jahA bhaggo' na lAgasi' / rAiNA bhaNiyaM-'jaM sAmiNI bhaNai taM savvahA krissaami'| 'jai evaM tA gaccha, sAhuNo sakkArehi; sammANehi sAvagajaNaM' ti / tao taha tti saMpADiyaM jayarAiNA / saTThANaM gayA hatthiNo / niyattaM viDDaraM / kiM tu sAhupadosajaNiyakammuNA aNaMtasaMsAraM bhamihI, dukkhaparaMparamaNuhavaMto ti / jauttigayaM // 26 // ||smaaptN jayadevakathAnakam // 26 // sAmprataM devaDakathAnakaM kathyate 027. devaDakathAnakam / - rohIDayaM nAma nayaraM / tattha devaDo nAma kulaputtago parivasai / so ya payaIe attagavio dubviyaDDoM" ya / aNNayA tattha sAhukappeNaM viharamANA bahusissasaMparivuDA samAgayA suhaMkarA nAma suurinno| samosaDhA sAhujaNocie caMdaNadume ujjANe / parisA niggayA vaMdaNatthaM / devaDo vi, khalIkaremi te aIva paMDiyA 30 suvvaMti, jeNa tajjaeNa mama sAhuvAdo hoi tti buddhIe niggo| samADhattA desaNA guruNA, jahA- 'desao vi viraI kAyavvA / jai puNa savvao kAuM tIrai tA kiM na pajjattaM' / etyaMtare bhaNiyaM devaDega - 'kesu 1 B nAsti pdmidm| 2 A jenn| 3 A eyN| 4 B ruggo| 5 B kremi| 6 A. ducciyttttho|
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 18 gAthA ThANesu viraI kAyavvA ?' | sUriNA bhaNiyaM - 'pANAivAyamusAvAyAdattAdANa mehuNaparihesu jaINa savvaviraI / maNeNaM, vAyAe, kAeNaM, na karei, na kAravei, kareMtaM nANujANai, esa kamo / aha desaviraI to duvihaM tiviheNa vA, duvihaM duviheNa vA, duvihaM egaviheNa vA, egavihaM tiviheNa vA egavihaM duviheNa vA egavihaM egaviheNa vA gheppai' / bhaNiyaM devaDeNa - 'tubbhehiM kahaM gahiyA ?' / sUriNA * bhaNiyaM - 'tivihaM tiviheNaM' ti / devaDeNa bhaNiyaM - 'na juttameyaM, jao AhAre sijjhamANe je jIvA mayA tavvaNaM tubhe chappaha' | gurU bhaNai - 'natthi eyaM, jamhA vayaM na payAmo, na anneNa payAvemo, payaMte na samaNujANAmo / tA kahaM tavvaheNa chippAmo ?' / devaDo bhaNai - 'aNumaI savvahA asthi / jai gihatthA raMghati tA bhikkhaM hiMDAmo / jai gihatthANaM dhannasaMcao hoi tA suhaM raMdhiUNa payacchaMti / so ya kaNasaMcao na karisaNaM viNA; tA pasaMgeNa karisaNaM pi bahumanniyaM hojjA / karisaNaM na goNAiviraheNa / 10 te vi na bhattapANaM viNA / tA kahaM tivihaM-tiviheNaM me vayagahaNaM ?' ti / bhaNiyaM sUriNA - 'na bAhagamiNamamhANaM; jassa AsaMsA payaTTai' tassa esa doso / sAhuNo puNo sahAvapavittesu gehesu' niyapariyaNanimittaM nivvattie pAge saMsaTTe hatthe saMsaTThe matte sAvasese dabe paDirUvaeNa esiyA bhuMjaMti / teNaM ciya kaNakarisaNAigoyaro AsaMsAvibhAgo dUraM nivArio ceva / bhaddamuha ! sikkhiUNa vAe uTTijjai' / tao devaDeNa ciMtiyaM - ' ahaM uvahasio eehiM' ti; paosamAvaNNo tesiM chiddANi maggai / bhaNai loyapu15. rao - 'ee pacchannacarA kassai rAiNo vA pallIvaiNo vA' / evaM teNa ullavaMteNa anno jaNo bhaNiumADhatto / evaM kaNNaparaMparAe gayaM ranno kannaM taM vayaNaM / rannA vAharAviyA suhaMkarasUriNo / egaMte bhaNiyA purisadattarANA - ' tu savvassa vi vissaMbhaNIyA; ao ahaM bhe! suvaNNasahassaM dAhAmi; to saMpai mama paDi - rAI tUNa tesiM chiddANi maggaha, mamaM niveeha " / sUriNA bhaNiyaM - 'mahArAya ! samatiNa-maNi- lehu-kaMcaNA samasattu-mitA sAhuNo bhavaMti / bhikkhAmettasaMbalANaM paricattapariggahANaM kiM suvaNNeNa kajjaM / samasatu-mi20 tANaM ko atthi jassa chiddANi maggijjaMti ? / tA mahArAya ! suparikkhiyavAiNo mahApurisA havaMti / tA kimeyaM bhavayA vAgariyaM ?' / bhaNiyaM rannA - ' kiM mae thovaM suvaNNayaM paDinnAyaM annarAIhiMto, jeNa tANa saMtiyA houM tubhe ihAgayA pacchanna carA; na mama saMtiyA aNNattha gacchaha ?" / sUriNA bhaNiyaM - 'mahArAya ! suNicchiyaM kathaM bhavayA eyaM, jaM amhe annanivacarA ihAgaya ? tti / na ya khuddajaNavayaNAvarAheNa evaM vatumarihara mahArAo / 25 pANacae vi pAvaM pivIliyAe vi je na icchaMti / te kaha jaI apAvA pAvAI kareMti aNNassa // rAyA cauNDa vi AsamANaM gurU / tA gurutappakA kahaM homo jeNa tujjha chiDDANi nirUviya annesiM kahissAma / tuha taNaeNaM (?) savvAssa aNabhibhavaNIyA / tA kahaM dhammasahAyassa khaliyamicchAmo / tA mahArAo sammaM nirUveu' / 30 etyaMtare bhaNiyaM subuddhimaMtiNA - 'deva ! evameyaM mahAtavassiNo / ee na khaliyAraNIyA / kiM na suyaM * deveNa rAyagihe nayare meyaJjarisI nAma seyaMbarasAhU bhikkhamaDato suvaNNagAragihamaNupaviTTho / tammi ya samae suvaNAraM motuM natthi annaM mANusaM tassa gehe / so ya seNiyaranno devaccaNanimittaM aTThasayaM sovaforyajavANaM ahiraNIe ThavettA bhikkhAnimittaM abhitare paviTTho / eyAvasare gharakuMcaeNa javabuddhIe savve te teDDiyaM caMcuM kAuM muhe kayA / bhikkhaM gahAya niggao suvaNNagAro, jAva jave na pecchai / bhikkhaM dAUNa sAhuM bhaNai - 'kahiM javA ?" / kuMcANukaMpAe bhaNiyaM sAhuNA - 'kA mama javesu tattI ? tAva 1 A payaDai / 2 A nAsti 'gehesu' / 3 A kanno tavtrayaNaM / 4 B nAsti padamidam / 5 C parinnAyaM / 6 C tANayaNaM /
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] zAsanonnatikaraNaviSayaka devaDakathAnakam / 111 na mae gahiyA' / suSNAro' bhaNai - 'anno ettha na koi Agao; tA savvahA desu jave, aNNahA seNio mArissai mamaM ' / sAhU bhaNai - 'peccha jai mama pAse saMti' / suNNAro' bhaNai - ' na kiMci eeNaM, appehi; uyAhu natthi te jIviyaM' / sAhuNA bhaNiyaM - 'jaM jANasi taM karesu' / tao ruTTho sunnAro baddhaM allavadveNa se sIsaM / pahayAo phaJcarAo saMkhANadesesu / niSphiDiyA do vi acchigolayA / tahA vi kuMcANukaMpAe na kuMcaM sAhei, na suNNayArassa paussaI / tA deva ! sAhuNo evaMvihA hoMti / tAna ee evaMvihakAriNo' / bhaNiyaM rannA - 'mahAbhAga ! na sabe vi egasahAvA bhavaMti / vicittasahAvA pANiNo' / bhaNiyaM subuddhiNA - 'asthi deva ! evaM, kiMtu bajjhaceTThAhiM aMtaraMgo bhAvo lakkhijjai / peccha nikkasAyA thimiyA diTThI, pasaMtaM vayaNaM, aparikammaM tavasA kisaM sarIraM mahANubhAvANaM / tA na hoMti evaMvihA cArapurisA" / rAiNA bhaNiyaM - 'mahAbhAga ! kiM gUDhamAyAvato na hoMti kei vi / kiM na suyaM eesiM ci samae vaNijjaMtaM aMgAramaddagacariyaM / sa hi kila gUDhamAittaNao' aviNNAyasarUvo gaccha - sAmIkao' tti / bhaNiyaM maMtiNA - 'deva ! tubbhehiM kuo esa vaiyaro nicchio jamete carA paDirAINaM ?' | bhaNiyaM rannA - 'kannaparaMparAeNaM' / bhaNiyaM maMtiNA - 'jassa sagAsAo tumehiM AyanniyaM, taM vAharAveha' / vAhario puTTho ya - 'tumae' kahaM nAyaM carA ee sAhuNo ?' tti / teNa bhaNiyaM - 'mama amugeNa kahiyaM / evaM paraMparAe vAhario devaDo puTTho" ya- 'tumaM kahaM jANasi carA ee muNiNo ?' / teNa bhaNiyaM - 'logAhiMto' / maMtiNA bhaNiyaM - 'taM ANehi, jeNa te sAhiyaM' / devaDo bhaNai - 'no 13 jANAmi bahU logo jaMpa, kettiyaM daMsemi' / bhaNiyaM maMtiNA - ' ahavA tumaM pi" nicchayaM karehi, ahavA paraM daMsehi" / uyAhu natthi me jIviyaM / ee mahAmuNiNo akAraNe koviyA sabalavAhaNaM saraGkaM rAyANaM niDDahejjA / tA eddaha AvaIe tume joio rAyA / kiM tumae" viNAsieNa, sigghaM nivvisao gacchasu" / rahA natthi te jIviyaM / sakuTuMbayaM tellakaDAhIe "talAvissAmi' tti / tao niMdijjaMto niyagehiM, soijjato pariyaNehiM, hasijjaMto" taruNaehiM, akkosijjaMto jAyAe, uddAliyasavvasso niddhADio rohIDagAo / dukhio pariyaDato patto tAmalittIe / parapesaNakaraNovajjiyadaviNaleseNa kiccheNa nivvahai | tattha vi sAhUNaM pao bahai / logANa purao bhaNai - 'seyaMbara sAhuNo bhikkhAchaleNa gharAI heraMti, rayaNIe corANa sAheMti; te ya bhAgaM payacchaMti / paDirAINa ya suvannaM giNhaMti / tao nagarassa atthasAraM ranno ya pamattayaM sAhiMti annarAINaM / tA na tesiM gehe nagare vA paveso dAyavvo' / tao keha tabayaNaM saddahaMti, paDisehaM ca kareMti sAhUNaM niyagehesu bhikkhaTTamahaMtANaM / anne na saddahaMti / evaM vaccai kAlo | 25 1 20 annayA viharaMtA samAgayA suhaMkarasUriNo tattha / ThiyA dhaNavahaseTThi" jANasAlAsu / samAgacchai logo dhamakAe / AuTTio bhartti karei / ucchalio sAhuvAdo / diTThA devaDeNa paJcabhinnAyA ya / pauTTheNa ciMtiyaM - karemi kayapaDikkiyaM / tao milio Arakkhiyassa bhaNai - 'ghaNavaha seTThigehe je acchaMti pavvaiyA, te agaThANesu cAriga ci baddhA niddhADiyA ya / tA tumme jANaha' / teNa vi ranno sihaM / rannA vivAhavio ghaNavaho bhaNio ya - 'je tuha jANasAlAsu ciTThati tesiM pAraM tumaM jANasi ?' | 30 seTThiNA bhaNiyaM - ' ko eyANa pAraM jANai ? / ete hi savvatthApaDibaddhA gAmAgaranagaramaMDiyaM vasuhaM 1 B sunnayaro / 2 B suvannayAro 3 B pavvarAu | 4 B paosamAvahai / 6 B cAragadeg / 7 A deg mAya taNaviNNAyadeg / 8 B vAharAvidho / 9 A tume / 11 A nAsti 'pi' / 12 A samappehi / 18B14 A gacchau / 15 B talAvesAmi / isijja mANo / 17 B nAsti 'ghaNavahasreDi; C dhaNAvahadeg / 5 B nAsti 'tavasA kisaM' 10 B nAsti 'puTTho ya' / 16 A
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [18 gAthA niyakappeNaM viharati / na tesiM davvao dhaNe vA sayaNe vA; khettao dese vA visae vA nagare vA gAme vA; kAlao subhikkhe vA dubbhikkhe vA; bhAvao suhe vA duhe vA jIvie vA maraNe vA, paDibaMdho asthi / to deva ! tuma dhanno jassa rajje' raTe nagare vA eyArisA sAhuNo nivasaMti' / tao rannA vAharAvio Arakkhio, bhaNio ya - 'kahesu seTThissa jA tume suyA pauttI' / bhaNiyamArakkhieNa- 'seTTi ! tuma jANasi * visesaM / kiM tu devaDAbhihANeNa goheNa mama siha~ jahA - ete rohIDage nagare cAriga tti gahiyA, baddhA, niddhADiyA ya / ettha vi cAriga tti AgayA' / bhaNiyaM seTThiNA- 'vAharAveha taM gohaM mama paJcakkhaM' / vAharAvio Agao, bhaNio sehiNA- 'tumaM rohIDagAo nagarAo kahamAgao?, jahA phuDa bhaNejjAsi' / devaDeNa bhaNiyaM - 'amhe vi bhamaMtabhamaMtA AgayA / bhaNiyaM seTTiNA - 'kIsa ranno purao ullaMThamullavasi / amhehi vi suyA kAvi pauttI, teNa pucchAmo' / tao-nAo mama vaiyaro imeNaM ti "saMkhuddho devaDo / na kiMci sAhei / rAyA jANai - nAo seTTiNA, esa eva caro, teNAM saMkhuddho / bhaNiyaM rannA- 'kIsa na sAhesi ? / etthaMtare ranno camaradhArIe avayariyA pavayaNadevayA suhaMkarasUriNo guNAvajiyA / tIe kahiyA savvA puvvuttA tassa pauttI / ruvAe devayAe kao ummatto / gahio rogehiM sudUsahehiM / bahukAlaM kilesamaNuha viUNaM mao gao narage / tao akae vi dose aNeyaabbhakkhANadUmijaMto bhamihI aNaMtasaMsAraM sAhujaNapadosajaNiyaM asuhakammaparavaso ti / deva DottigayaM // // devaDakathAnakaM samAptam // 27 // 028. duddakathAnakam |iyaanni duddo bhannai-kosalAe duddo nAma mAhesaro sasarakkhabhatto / annayA so gao ujjANe / tattha bahujaNamajjhagayaM sIhagiriM nAma sUriM dhammaM kaheMtaM daTTaNa kougeNa tattha gao uvaviTTho / tattha 20 tAmalibAlatavassicariyaM vannijai-jahA tAmalI' seTThI vAsasahassAI kaTuM tavacaraNaM kAUNa aNasaNe Thio / io ya palicaMcArAyahANIvatthavvA devA tassa nidAnakaraNAya AgayA / iDDhei daMseMti - 'amhe aNiMdA cuyaiMdA tA niyANaM karesu, jeNa amha iMdo hohisi' / tAmalI vi tesiM vayaNaM aNADhAyamANo ciTThai / teNa ya paeseNa gacchaMtA sAhuNo suttAuttA' jugamettanimiyadiTThI payaM payaM cakkhuNA sohemANA diTThA / te daTTaNaM ciMtiyaM tAmaliNA- 'aho sohaNo esa dhammo, jattha parANuvaroheNa gammai / 25 saccaM savannU so devo, jo evaM parUvei' - evaMvihasuhajjhavasAeNa uppADiyaM sammattaM / tao mao uvavanno IsANe kappe IsANo nAma iMdo, sUlapANI vasahavAhaNo, jAva ahiNavuppaNNadevakiccaM karei, jAva ceiyAlae gao, tattha siddhapaDimANaM siNANAi karei / eyaM savittharaM vannijjamANaM soUNa paosamAvanno duddo bhaNai - 'mAmA evaM bhaNaha / esa bhagavaM mahAdevo, so ya sayA sAsao, teNa ceva savve deva-dANava-gaMdhavva-arahaMta-buddha-vihu-baMbha-sUra-caMdAdao kayA / tA so uppanno tti na juttaM / na ya so devANaM 0 siNANAI karei / so cciya mahAdevo annehiM hAvijaI / tA musaM tunbhe vayaha / vippA vi 1 A. nAsti 'rje| 2 B nAsti 'mgre'| 3 A nAsti 'ngraao'| 4 B bhamaMta smaagyaa| 1-1 etadantargatapAThasthAne B Adarza 'amhehi vi kiMpi nisuyaM mA annahA bhaNasu' ityeva vaakym|| B ruTA devyaa| 6B koslaaure| 7 B tAmaliM settiN| 8Csunaao| 9 B nnhvnnaai| 10A haannijji|
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] sAdhugaNadoSodbhAvanaphalasUcaka- kauzika kathAnakam / 113 bhaNaMti - 'seyaMbarasAhuNo trayIbajjhA, na mokkhasAhaga' tti / bhaNiyaM sUriNA - 'bhaddamuha ! mA nikkAraNaM kuppAhi / amhe na kiMci tuhaccaya devassa kahemo / eso puNa devaloyAhivaI iMdo, tassa saMtiyA vattabA amhehiM kahiyA, na tuhaccaya devasaMtiyA, tA mA tumaM kheyaM kare hi' / duddo kuvio bhaNai - 'kareha vAyaM jai tumha daMsaNaM asthi' / sIha giriguruNA bhaNiyaM - ' kA tuha sattI jo tumaM amhehiM samaM karesi vAyaM / paDhAhi tAva mAjhyaM / na kiMci te kuvikappehiM' ti / uDio so, gao sasarakkhasamI / bhaNai - 'seyaM - s barehiM samaM vAyaM kareha' / te bhAMti - 'rAyA sAhubhattao, tA aTTamaTTAI na tIraMti kAuM; te ya vAe paDuyA / ao na kajjaM amha vAeNa' / tao so sayameva uTThio vAe / niruttarI kao khullaeNa / tao gADhayaraM paosamAvaNNo chiddANi maggai, kUDalehavAhae karei / kira AyariyA lihaMti vijayadhamassa - 'esa kosalAvaI pamatto, tA avasaro gahaNassa vaTTai, tA sigghamAgacchasu' / evaM tattha lihiyaM / tao kavaDe gAhiyA ya rAyapurisehiM, nIyA rAyakule / pucchiyA bhaNaMti - 'sIha girisaMtiyA amhe' / " duddeNa bhaNiyaM - 'deva ! kimetehiM mAriehiM muccaMtu ee / sAhU nimgahaTTANaM devassa, je evaM kareMti' / ruTTho rAyA bhaNai - 'khivaha guttIe' te savve' - jAva evaM samAisai rAyA, tAva rAiNo jaNaNI ahiTTiyA khettadevayAe sAhujaNabhattijuttAe vikiyarUveNa, ThiyA dhuNei sIsaM na kiMci jaMpai / pariyaNeNa ranno siddhaM / samAgao rAyA / dhUyaM uggAhei / jaNaNIe gahio kucce, pahao caveDAe - 'hA pAviTTha ! sAhuNo niravarAhe kayatthAvesi ! sabalavAhaNaM tumaM samudde pakkhivAmi / natthi te jIviyaM ti / pAviTTeNa duddeNa kUDaleha - 15 vAhayA kayA sAhUNaM pauTTheNa / natthi sAhUNa doso | to sAhuNo vAharAhi niyagehe, pUehi vatthakaMba - lAIhiM' / tahA kayaM rAiNA / duddo vi avahaDasavvasso niddhADio desAo / aTTavasaTTo hiMDato aNeya - rogAyakapIDio mao uvavanno narae / tatto uvvaTTo bhamihI anaMtaM saMsAraM / duddo tti gayaM // 28 // vyAkhyAtA gAthA // // duddakathAnakaM samAptam // 28 // dose samaNagaNANaM aNNeNubbhAvie vi nisurNeti // te vihu duggaigamaNA kosiya- kamalA' idaM nAyaM // 19 // vyAkhyA - 'doSAn zramaNagaNAnAM' sAdhusaMghAnAM, 'anyena' - apareNa, 'udbhAvitAn' - prakAzitAn, 'nizRNvanti'-AkarNayanti / 'te'pi durgatigamanAH' - kugatiyAyino bhavanti / 'kauzika - kamalo' vaNijau 'atra dRSTAntA' viti / bhAvArthaH kathAnakAbhyAmavaseyaH / te ceme 29. kauzikavaNikkathAnakam / 20 pADaliputte nayare kosio nAma vANiyago parivasai jammadAliddio / tattha ya nayare vAsavo nAma iort samaNovAsao / tassa bAlavayaMso kosio dhijjAiyANa bhatto / tattha ya somaDo baMbhaNo jAimaummato kosisa pADivesio / te do vi ettha uvavisaMti / aNNayA egattha uvaviTTho kosiyassa purao / DoDo sAhUNamavaNNavAyaM geNhai / kosio taM na vArei, tusiNIo saMciTThai / etyaMtare vAsavo 30 teogAseNa samAgato / somaDeNa vi kao AgArasaMvaro / bhaNiyaM vAsaveNa - 'kosiyA ! kiM kuNaMtA acchaha ? kiM pi pariosakAraNaM jAyaM te ?' / bhaNiyaM kosieNa - 'na kiMci vi tahArUvaM' / bhaNiyaM 1A saha / 2 A gosIe / 3 B kamalo / 4 B nAsti 'vi' / ka0 15 25
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [19 gAthA vAsaveNa - 'kiM na tahArUvaM ? nahi sAhuniMdAe vi annaM pahANataraM paritosakAraNaM visiTThANaM' / kosieNa bhaNiyaM - 'kiM mae avaraddhaM ?' / vAsavo bhaNai - 'jai DoDhuM vAre na tarasi, kiM udvettA annattha na gacchasi ? / yata uktam nivAryatAmAli kimapyayaM baTuH punarvivakSuH sphuritottraadhrH| na kevalaM yo mahatAM vibhASate zRNoti tasmAdapi yaH sa pApabhAk // tA tumaM eyAo DoDDAo pAvidvataro / are DoDDa ! keriso bhavaM jeNa sAhuNo niMdasi ?' / 'soyavajiya' tti / bhaNasu - 'kerisaM soyaM, jeNa vajiyA sAhuNo ?' / somaDeNa bhaNiyaM ekA liMge gude tisrastathaikatra kare daza / ubhayoH sapta vijJeyA mRdaH zuddhau mniissibhiH|| etacchaucaM gRhasthAnAM dviguNaM brahmacAriNAm / triguNaM vAnaprasthAnAM yatInAM ca catuguNam // iti // vAsaveNa bhaNiyaM- 'haMta ! hato'si yato bhavatAM darzane sarvagato madhusUdanaH / tathA coktam ahaM ca pRthivI pArtha ! vAyvagnijalamapyaham / vanaspatigatazcAhaM sarvabhUtagato'pyaham // yo mAM sarvagataM jJAtvA na haniSyati kadAcana / tasyAhaM na praNasyAmi sa ca na me praNasyati // tato bhavatAM pRthvI vAsudevaH, jalaM vAsudevaH / zaucaM ca tAbhyAmeva kriyate / tato devenApAnadhAvana. masaMgatamAmAtIti, vada kiMcit / jaM bhaNasi suddA sAhuNo, tattha tilamAtrapramANAM tu bhUmi karSati yo dvijaH / iha janmani zUdratvaM mRto hi narakaM vrajet // __tA juttahalaM dAveMtA sayaM paDicchaMtA ke tubbhe ? tA are DoDDa ! kiM muddA jIhAe DabbhaM laNasi / Usara diTimaggAo / esa puNa kosio amha bAlavayaMso amha guruNo nidijaMte socA duguNataro'yaM harisijai / tA mahAbhAga ! amha maMtakkheNa vi na esa tumae paDisiddho, tA kiM bhaNAmo' / kosio bhaNai - 'kimahaM loyANamuhaM baMdheuM sakkemi / ko mamAvarAho ?' / gayA DoDDa-kosiyA annattha / 25 annayA puNo hamajjhe so DoDDo sAhUNa dose samullavai / kosio addhahasiyAiM karei / io ya teNogAseNa AyAsapaDivaNNaM vijAharamihuNayaM baccai / bhaNiyaM vijjAharIe - 'anja utta ! peccha peccha DoDDo sAhUNa khiMsaM karei / tA sikkhAvehi eyaM' / to vijjAhareNa vijApahAvAo uppAiyA tassa sarIre solasa rogAyaMkA / kosiyassa puNa duve - jaro sAso ya / tehiM rogAyaMkehiM pIDiyA duve vi ciraM kAlaM avasaha mariUNa gayA narayapuDhavIe / uvavannA do vi majjhimAuyA / somaDo bhamihI aNaMtasaMsAraM, 30 iyaro vi kai vi bhavaggahaNAiM nasyatiriesu AhiMDiya dhammabohiM kiccheNa labhihI / tA je sAhUNa niMdaM anneNa vi kIramANiM nisuNeti, te kosio vva duhabhAyaNaM bhavaMti ti / ko siko tti gayaM // 29 // // iti kauzikakathAnakam // 29 // 1 A shuudrstu| 2 B AyAseNa /
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] sAdhugaNadoSodbhAvanaphalasUcaka-kamalakathAnakam / sAmprataM kamalo bhannai - 30. kamalakathAnakam / - - kosaMbIe nayarIe kamalo nAma vANiyago / so ya tidaMDINaM bhatto / tammayagahiyasAro sAhuNo na bahu mannai / annayA jaNasamUhamajjhagao eso tidaMDI sAhUNamavannavAyaM karei - 'erisA tArisA seyavaDa' tti / kamalo bahu mannai, na taM bArei / io ya jiNadattainbhaputto arihadatto nAma sAvago 5 teNogAseNa vIIvayai / suyaM taM teNa / sAhuniMdamasahamANo arihadatto gaMtUNa tattha uvaviTTho / bhaNai - 'kamala ! tumaM sAhuNo khiMsAvesi / juttameyaM tumhArisANaM ? / ee puNa sayA maccharadaDDA sAhUNa teyamasahaMtA virasamArasaMti / tumaM puNa majjhattho, to na vArisi; majjheThio sAhuNo khiMsAvesi / mA tujjha vi royai eyaM' ti / kamalo bhaNai - 'vatthusahAvaM suNetANaM ko doso ? / ikkhU mahuro, liMbo kaDuo tti suNaMtANaM kiM virujjhai kiMci, jeNa rUsiyavvaM jutaM / kIsa mahuro liMbo na hoi, 10 jeNaM na uvAlabbhai / tA bho inbhaputta ! sAhuNo sikkhaveha / bhaNiyamarihadatteNa - 'kiM virUyamAyaraMti sAhuNo?' / kamalo bhaNai - 'te hi lokAcArarahitAH / na ca lokAcArabAdhayA dharmaH sidhyati / uktaM ca - tasmAllaukikAcArAn manasA'pi na laMghayet / / bhaNiyamarihadatteNa - 'ko esa logo?; kiM vA pAsaMDilogo, uyAhu gihatthalogo? / jai pAsaMDilogo tA savve pAsaMDiNo avaropparamAyAraM dUseMti / aha gihatthalogo, tattha gihatthA uttamuttamA 15 cakkidasArAiNo; uttamA rAyAdao; majjhimA inbhasatthAhAdao; vimajjhimA sesakuTuMbiNo; ahamA seNigayA; ahamAhamA cNddaalaado| tattha jai cakkisamAyAro, na hu~ti saahunno| kiM ete tujjhaccayA causaTThisahassajuvaibhattArA; kiM vA navanihivaiNo, kiM vA culasIIsayasahassappamANahayagayarahAhivaiNo, channauipAikkakoDisAmiNo, jeNa tumaM evaM 'samullavasi / aha uttamajaNo logo sammao / tA kiM ete tidaMDiNo paradesabhaMgadAhadhaNAvahArAi kuvvaMti, migayAe vaccaMti, maMsAiyaM 20 bhakkhaMti ? / jai evaM, kahaM tumaM eesiM bhatto na rAyAINaM? / aha majjhimo logo sammao tujjha / tahAvi AvaNapasAraNaM, poyapesaNaM, karisaNakAraNaM, vaDDIe davvadhannapauMjaNaM, dAraga-dArigAvivAhakaraNaM, go-mahisi-karaha-turayAisaMgaho emaaismaayaaro| vimajjhimajaNassa pattadANaM ca / jai ee vi tahacciya payati, ko viseso tumhANameyANa ya? / aho suladdhaM gurudvANaM tumbhehiM / aha sesakuTuMbikalogo logasaddeNa sammao, tA kiM ete kUDatulAivavahAriNo, kiM vA karisaNa-ikkhuvADa-unnA- 25 bha-keyArAikAriNo ? tahA vi suTTha bhe guruNo! / aha ahamalogo logasadeNa sammao tAva kaDa-rayaga-sohagasamAyArA ete tuha guruNo / aha ahamAhamA soyariyAilogasamAyArA ete, juttameyaM evaMvihANaM tuha gurUNaM, evaMviho samAyAro'tti / tao ruTTho kamalo / bhaNiyamaNeNa - 'are tumaM kattha erisAI sikkhio| lokasamAcAra eSo'bhidhIyate- 'nityasnAyI narakaM na pazyati / tathA zaucakaraNaM 'ekA liMge gude tisra' ityevamAdikam / eSa lokasamAcAro seyaMvarANaM natthi' / bhaNiyamarihadatteNa - 'kamala ! // avAvago' esa samAyAro / na hi suivAI evaMvihaM soyaM kareMti, kiM tu chAreNa savvaM soyaM kijjai ; to kaha te loyabajjhAyArA na hoti / kiM ca- loge vi aNico eso samAyAro / jao aisArAisu na ___1B saahunno| 2 A sikkhvehi| 3 B maarsNti| 4 B ullvsi| 5 B kuTuMbiga / 6 A bhaDa / 7 A abaadhgo| 8.A kribi| . .. .
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [19 gAthA eyaM kIrai / aNNaM ca-kaha' ete tuha guruNo suisamAyArA viyArehiM / bhoyaNAisu dhArAe ego aMto tadAdhArabhAyaNo, ego AluyAnAlayadakkhAiyANa takkanIrAiyANaM / tANa kiM tattha soyaM / tahA, tumha gihesu savve bAlA voDDA liMtA parisakkeMti chittAchittiM kareMti / savve vi jovaNadhaNagamviyA aNNAyapudhiyANaM vesANaM muhesu laggati, aharapANaM kuNaMti / tao na najaMti, kiM / dhoviyA rayagAiyAo DoMbiNIo vA / tANa muhe lAlAghoTTaNaM kareMtANaM kA suddhI / te ya sagihamAgayA bhaMDaesu laggati / tesiM gehesu bhuMjamANA kahaM suisamAyArA tidNddinno| rAyamaggeNa ya saMcaraMti jalavAhiyAo, tattha ya vaNNasaMkareNa spRSTAspRSTiriti / tA kiM bho' soyavAittaNaM ? / jaM puNa, niccasiNAyaMtA narayaM na passaMti tti / tattha mayaramacchaehiM jiyaM kiM tidaMDIhiM / tamhA kamala ! sunirUviyaM vattavaM visesao tumhArisehiM / bhaNiyaM kamaleNa - 'logaM vAresu, na amhANaM kAi dutattI' / bhaNiya10 marihadatteNa - 'kiM tubbhe anIivAragA na hoha / tA tubbhehiM logo vaarnniio| kiM ca siNAyabhagavayAINaM kiM na viruddhamullavai logo' / bhaNiyaM kamaleNa - 'are ! kiM viruddhamAyaraMti tidaMDiNo seyaMbarA iva ? / bhaNiyaM arihadatteNa - 'nAhaM bhaNAmi, logaM pucchasu' / evaM so kamalo suTThayaraM tidaMDiNo sAhukhiMsaM kuNaMte uvavUhai, na vArei / tao baMdhittu nIyAgoyaM asAyaM ca tahAvihamaMtarAiyaM ca mohaNIyamukkosaThiiyaM AvaraNadugaM ca, kAlamAse kAlaM kAUNa, egidiyAisu bhamio asaMkhaM kAlaM 18 dukkhsNdohmnnuhvNto| aNNayA tahAvihabhaviyavvayA niogeNa mahAvidehe sukule ibbhaputto jaao| tassa paMcavArisiyassa mArIe ucchannaM savvaM kulaM / so vi gharAgharesu bhikkhaM hiMDai / annayA samAgao kevalI / gao logeNa saha vaMdaNavattiyAe / avasaraM nAUNa puTTho kevalI- 'bhagavaM! kiM mae aNNajamme asuhaM kayaM, jeNa ibbhakule jAo vi dukkhio'haM / bAlabhAve piyaro paMcattaM gyaa| davvaM jaM jassa hatthe taM 20 tasseva / jaMpi dharaNItalagayaM taM dharaNIe ceva ThiyaM / ahaM puNa tArisatAyassa putto bhikkhaM hiMDAmi / taM pina lahAmi', ghare ghare akkosasayANi labhAmi / tA kassa kammassa phalameyaM / bhaNiyaM kevaliNA- 'bhaddamuha ! jinna sesakammassa phalameyaM / kahio putvavaiyaro sabo kevaliNA / 'tA sAhujaNaniMdANumaipaccayakammajaNio te esa vaiyaro' / bhaNiyaM dAraeNa- 'saMpayaM kimettha pacchittaM suddhinimittaM ? / bhaNiyaM kevaliNA- 'sAhujaNasammANa-bahumANa-sakkArapaDivattirUvaM' / tao jAo sAvago / 25 gahio abhiggaho jahA-je kei sAhuNo 'sAhuvihAreNa iha pure AgamissaMti te abhigamaNa-vaMdaNa-namaMsaNeNa niyabhUmigANurUvaM asaNAiNA vatthAiNA ya paDilAheyavvA / jai pamAyAiNA eyaM na karemi, tA taMmi diNe'na bhuMjAmi tti- evaMvihaM abhiggahaM geNhiUNa" gao gharaM / tao bhAvavisuddhIe jAo tadAvaraNijjANaM kammANaM khaoksamo / tao kameNa pAunbhUyA se saMpayA / karei parAe bhattIe sAhUNaM abhigamaNa-vaMdaNAI / paDilAbhei asaNAiNA / sammANei vatthapaDiggahakaMbalAIhiM / evaM pabhUya30 kAlaM sAvagadhammaM pAliUNa, pacchimavae samaNattaNaM ArAhiUNa, sammaM kAlamAse kAlaM kAUNa, gao sohamme / tao kAleNa gao sivaM ti| // kamalakahANayaM samattaM // 30 // ___ 1 E evN| 2 B C ah| 3 C vesaamuhesu| 4 B C dhnn| 5A me| 6 B C ThiyaM / 7 nAsti 'taM pina lahAmi' BCI 8A jiiv| 9A nAsti 'saah| 10Cginnddittaa|
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA] sAdhujanApamAna nivAraNaviSayaka-dhanadevakathAnakam / 117 sAmprataM ye sAdhUnAmavajJAM kriyamANAmanyairapi na sahante tadguNamAha -- sAhUNaM avamANaM kIraMtaM pAviehiM na sahati / ArAhagA u te sAsaNassa dhaNadevaseTThi vva // 20 // vyAkhyA- 'sAdhUnAM'- munInAm , 'apamAnanaM-tiraskAram , 'kriyamANaM' - vidhIyamAnaM, 'pApakai'pApiSThaiH, 'na sahante' sAmarthyAd ya iti gamyate / 'ArAdhakAstu te zAsanasya dhanadevazreSThivat' / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH / taccedam - 031. dhanadevakathAnakam / avaMtIjaNavae ujeNI nAma nayarI / tattha ya dariyArimaddaNo' vimalavAhaNo nAma rAyA / tassa ya adhariyagorIsohaggA asogasirI aggamahisI / tANaM visayasuhamaNuhavaMtANaM vaccai kAlo / na ya putto atthi asogasirIe / tannimittaM paritappai sA / uvavAei devayANaM / pucchai jANae / na ya iTThasiddhI / / jAyai / io ya sohammakappavAsI devo sammadiTThI niyaAuyaM thovaM nAuM titthayaravaMdaNatthaM mahAvidehamAgao / tao vaMdiUNa bhagavaMtaM pucchai- 'bhayavaM! io cuyassa kattha me uppattI' / bhaNiyaM jiNeNa - 'bhArahe vAse ujjeNIe vimalavAhaNassa ranno aggamahisIe asogasirIe suyajammakaMkhirIe puttattAe uvavajihisi' / bhaNiyaM deveNa - 'bhaMte ! kiM so sammaddiTThI?' / bhaNiyaM bhagavayA - 'tumae paNNavio hohI' / vaMdiya bhagavaMtaM devo Agao ujeNIe / siddhaputtarUveNa Thio paDihArabhUmIe / 15 niveiyaM duvArapAleNa ranno jahA-Nemittio duvAre ciTThai / pavesio rAyANuNNAe / dAviyamAsaNaM, nisanno tattha suhAsaNattho, pUio vatthataMbolAiNA / bhaNiyaM ratnA- 'kattha bhe parinnANaM?' / teNa bhaNiyaM- 'pucchaha iTuM, sayameva najjihI' / puTTho rannA nivvUDho ya / tao bhaNiyaM rannA - 'asogasirIe puttajammaM sAhehi' / bhaNiyaM siddhaputteNa - 'jhayavasahagae lAbha, tumaM puNa vasahaThThANe Thio pucchasi, tahA bharie bhariyaM viyANAhi / bhariyAe disAe tumaM ciTThasi, tA asthi puttalAbho / kiM tu uvAeNa 20 sijjhai / etyaMtare bhaNiyaM bhaMDeNa- 'rAyA tammi uvAe niccaM ciya laggo ciTThaI' / bhaNiyaM siddhaputteNa - 'are pAva ! mA palavasu' / vArio rannA / bhaNiyaM siddhaputteNa - 'mahArAya ! solasa mahAvijjAdevIo jiNasAsaNe kahiyAo', tANaM majjhAu jaM bhaNasi taM kumAriyAe avatAremi' / bhaNiyaM rannA- 'pannatti avatAresu' / 'evaM karemi'ti bhaNiyaM siddhaputreNa / kayA sayalasAmaggI / uvaviTTho paumAsaNeNaM / nivesiyA kumAriyA maMDalae / samAraddho mAyAmaMtajAvo / jAva mohAiumAraddhA dAriyA / 23 dhUvaM ukkhiviya bhaNiyaM siddhaputteNa - 'bhaNasu bhayavai ! kahaM asogasirIra putto hoi ?" / bhaNiyaM devayAe - 'uvahayajoNIe kahaM putto hoi ?' / siddho bhaNai - 'etto ciya tumaM maggijasi ?' / devayA bhaNai - 'kiM tuma ahigaraNassa na bIhesi ?' / siddho bhaNai - 'kimahigaraNaM?' / devayA bhaNai - 'micchaTThiI avirayA uppaNNA pAvaM kAhiMti, tassa tuma nimittaM bhavissasi' / siddho bhaNai- 'mahArAya ! suyaM devayAvayaNaM? esA sAvagANa putte dei / jaM bhe royai taM kAya' / rAyA bhaNai - 'mahAmaJca ! kiM 30 kAyacaM?' / bhaNiyaM subuddhiNA- 'devo jANai' / rannA bhaNiyaM- 'na esa amha kulakkamAgao dhammo / tA deviM vAharaha / jai puttatthiNI tA sAviyA hou' / vAhariyA, samAgayA devI / dAviyAsaNe uvaviTThA / 1A vidrimhnno| 2 B degaauN| 3C khiti| 4C smaaddhtto| 5A rocaya /
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [20 gAthA bhaNiyA rannA- 'devi ! jai sAviyA hosi to bhayavaI dei tuha putta' / bhaNiyaM devIe - 'kerisA sAviyA kahijai ?' / devayA bhaNai - 'jiNadhammaM jA paDivajjai sA sAviyA kahijjai' / devI bhaNai - 'ko jiNadhammo?' / bhaNiyaM devayAe- 'pAvapaDivakkho dhammo / hiMsAliyacorikkamehuNapariggahA pAvakAra NANi / annahA jai jIvavaheNa vi dhammo hojjA, tA ahiMsA pAvaTThANaM pAuNai / tattha ya savvahA 5 sAhuNo vaTTati, desao uvAsagA' / te ya iyaralogAhiMto thovA / tA te dukkhiesu jAyanANataNau thovA haveja dukkhiyA, thovA puNa sutthiyA dIsaMti raayaado| dariddavAhiyahINajAipaMgulaMdhalaparapesaNarayA bahave dIsaMti / tA najjai jIvaghAyavirayA dhammiga tti / jattha puNa jIvaghAo dhammatthamuvaisijjai pasumeha-assameha-gomeha-rAyasUyAisu / tathA - dvau mAsau matsyamAMsena trIn mAsAn hAriNena tu / aurabhreNAha caturaH zAkuneneha paJca vai // 10 ityAdinA mAMsadAnena pitRkarmajesu uvaisijjai, tAI kumayAiM, na sumayAiM / tammayavivajaNaM tammayabhaNiyakiriyAparihAro ya dhammo / tesu pavittI pAvaM' ti / subuddhiNA bhaNiyaM- 'ko ettha viroho, puttaM viNA vi esa dhammo kAyavvo buddhimaMtehiM, visesao puttaTTA' / puNo bhaNiyaM devayAe - 'jattha samae aliyabhAsaNeNa dhammo vannijai / yathA - brAhmaNArthe'nRtaM brUyAta kUTasAkSi tathA vadet / anyathA brahmahatyaiva saMgirante manISiNaH // tathA caturthavrate'nRtAbhidhAnam - gate mRte pravrajite klIbe ca patite patau / paJcasvApatsu nArINAM patiranyo vidhIyate // tathA - aSTau varSANyudIkSeta brAhmaNI proSitaM patim / aprasUtA tu catvAri parato'nyaM samAcaret // ityAdi yatrAbhidhIyate tAni kumatAni / jattha puNa bhaNNai - savyajIvA vi icchaMti jIviDaM na marijiuM / tamhA pANavahaM ghoraM niggaMthA vajjayaMti NaM // musAvAdo ya logaMmi savvasAhUhi garahio / avissAso ya bhUyANaM tamhA mosaM vivajae / cittamaMtamacittaM vA appaM vA jai vA bahuM / daMtasohaNamettaM pi uggahaMsi ajAiyA // taM appaNA Na geNhaMti neva geNhAvae paraM / aNNaM vA geNhamANaM tu NANujANaMti saMjayA // abaMbhacariyaM ghoraM pamAyaM durahiTThiyaM / nAyaraMti muNIloe meyaaynnvivnjinno|| mUlameyamahammassa mahAdosasamussayaM / tamhA mehuNasaMsaggi niggaMthA vajayaMti NaM // 1C saavgaa| 2 C tesi| 3 A duruhaTThiyaM /
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] sAdhujanApamAnanivAraNaviSayaka dhanadevakathAnakam / 119 , iccAi jattha vaNijjai so dhammo na anno tti / tA devI rAyA ya jai jiNadhamma paDivajjati tA demi puttaM, na aNNaha' tti / paDissuyaM dohiM vi / jAyAiM do vi sAvayANi / devayAe bhaNiyaM- 'bhavissai putto / sUrasumiNe gabmasaMbhUI bhavissai / taMmi sUriyaM ucchaMgagayaM sumiNe pAsittA paDibujjhissaI' / ettiyaM bhaNittA uvarayA devayA / pUio siddhputto'| gao saTTANaM devo, mama vi etthAgayassa jiNadhammasaMpattI bhavissai tti phtttthmnno| annayA cuo so devo / uvavanno devIe kucchisi / didyo / samAiTThasuviNo, niveiyaM paiNo / bhaNiyamaNeNa - 'devi ! saccaM devayAvayaNaM bhavissai' / devI vi suhaMsuheNa gambhaM vahai / tiNhaM mAsANaM jAo dohalo devIe-jai jiNaharesu mahUsavA kIraMti, jai sAhuvaggo phAsuyaesaNijjehiM AhAravatthAI ehiM paDilAbhissai, jai sAvagavaggo vimukkakaradaMDo kIrai / pUrio rannA, vaDDai gabbho / aNNayA suhagahanirikkhie lagge, uccaTThANaThiesu gahesu, jAo dasa vi disAo ujjoeMto dArago / niveio rannA / kayaM vaddhAvaNayaM / vaikkaMte sUikamme nimaMtio 10 sayaNavaggo / kayaM se NAmaM, jahA-sumiNe sUro diTTho, sUro iva ujjoei dehadittIe, tA hou sUradevo eyassa nAmaM ti / paMcadhAIpariggahio vadbhiumADhatto / kameNa jAo attttvaarisio| samappio lehAyariyassa / gAhio klaao| nissesiyakalo samANIo gehe / gAhio battIsahaM rAyavarakaNNagANaM pANiM / saha tAhiM visayasuhamaNuhavaMtassa vaccai kAlo / viyaMbhai se jaso / pasarai NimmalA kittI / parisakkai rAyasahAsu kalAkosallaM / nimmahai suhaDANa bhaDavAyaM / se kahAe vaDDei ANaMdaM / / sajaNANaM, dUmei hiyayaM dujaNANaM / aviya - saMcarai jeNa jeNaM teNaM teNaM pahANajuvaIo / cittagayA iva ThANA Na calaMtI taMmi volINe // suttAo iva ummattAo iva hiyahiyayAo iva Na muNaMti appayaM, Na vidaMti sIuNhaM, NANubhavaMti chuhaM, na jANaMti pivAsaM, Na bujjhaMti kajjAkajaM, na bahu maNNaMti guruyaNaM', na saMThAviMti uttarijjayaM, 20 puNaruttaM baMdhati nIviM, moTTAyati nibbharaM, samullavaMti khaliyakkharaM, kareMti maMnuyAiM / tao evaM asamaMjasIbhUyaM taruNanArIjaNa daTTaNa' NAyarehiM ciMtiyaM- aho ! viNaTuM kajaM / milio mahAjaNo ciMtiumADhatto- kimettha kIrau, ega tAva bahumaNorahajAo ranno putto, NiravarAho ya; bIyaM puNa eriso juvaijaNo saMvutto, tA kimettha kIrau / bhaNiyaM "aMbaDeNa - 'tAva mama natthi ettha vAso / mama taruNIo dhUyA-suNhAo tAo savvahA prvvsiibhuuyaao| tA saccaM logo bhaNai -jIvaMto naro-22 bhadrANi pazyatIti / ato gaMtavvamavassaM aNNattha' / bhaNiyaM saMpuNNeNa - 'saccaM bhaNai / kA aNNA gaI.' / bhaNiyaM vasudevaseTTiNA- 'savvesiM samA AvayA / tA kiM samvehiM gaMtavaM / savvesiM gamaNe rAyA bhaNihI-bhaNaha, kiM mae avaraddhaM / tao kiM bhaNissaha' / bhaNiyaM saccaDeNa - 'na kiMci vi deva ! tumbhehiM avaraddhaM ti bhaNissAmo' / bhaNiyaM sIlAicceNa - 'to bhaNihI rAyA kIsa gacchaha' / bhaNiyaM savvadeveNa- 'kiM muhA palavaha, jahaTTiyaM ceva ranno sAhijau' / bhaNiyaM saMtaDeNa- 'rAyA rUsissai, 30 bhaNissai tA kiM karemi, puttaM niddhADemi ? ! are kerisA kirADagA mama ghare udayaM necchaMti / jai kAi kassai dhUyA vA suNhA vA bAhAe gahiyA tA bhaNaha; iogayA kiM nivisayA bhavissaha; kiM aNNadesesu kumArA surUvA na bhavissaMti-evaM raNNA bhaNie, kiM bhaNiyavvaM ti nirUveha' / bhaNiyaM 1Cnnemittio| 2 C gurUNaM / 3 A nAriyANaM / 4 nAsti 'daTTaNa' A / 5 A ammaDeNa /
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 20 gAthA I devAicceNa - 'na kiMci uccara - paccarAhiM kajjaM / annayA annayA virala - viralaM atakkijjamANaM gammau' / bhaNiyaM dattasehiNA - 'dhIrA bhavaha / mA visAyaM gacchaha / tAva ahaM egAgI rAyANaM pecchAmi / pacchA najjihI, jaM jogaM' ti / maNNiyaM savvehiM vi / ciMtiyaM datteNa - rAyA purasthAbhimuho nisIyaha, paDivayA puvvadisAe jogiNI hoi / tattha mama AsaNaM bhavissai / tahA AinccavAro ya tayA ' bhavissaha / tattha paDhamamapaharaM rAhU bhavissara, tahA vasaha - jjhao mittaTTANaM, tahA paDivayanavamI e tihibalaM ca / tathA, 'prathame dhvajadhUmasye 'ti velAbalaM ca / tA eyAvasare pecchissAmi rAyANaM / gao patthAve dattaseTThI pahANakosallieNaM / paDihAraniveio paviTTho / uvaNIyaM kosalliyaM / dAviyamAsaNaM / pUio taMbolAiNA / bhaNio rannA - ' bhaNasu seTTi ! kimAgamaNapaoyaNaM ?' / bhaNiyaM datteNa - 'devapAyANamukkaMThiyA AgacchAmo, Na aNNaM kiM pi tArisaM paoyaNaM / eyAvasare samAgao sUradevakumAro / paDio ranno pAe / nivesio ucchaMge / agghAio uttimaMge / taM daTThUNa vigayaceTThAo jAyAo camaradhAriNIo / savisesaM pacchAiyaM NiyaMsaNamuttarijjeNa / nAyaM rannA, kathaM darahasiyaM / bhaNiyaM datteNa - 'deva ! na najjai jammaMtare kiM pi diNNaM vA huyaM vA devArAhaNaM vA mahAtavassipa DilAhaNaM vA kayaM kumAreNa / pecchaha deva ! tihuyaNe parisakkai kumArajaso, AsamudaM sattugihesu vi anivAriyA pasarai kumArakittI / NavaraM mayaNo vi aNaMgo jAo kumAralajjAe / deveNa vi nAyaM 15 kumAradaMsaNAo vilAsiNIvilasiyaM / deva ! kumAro jayA bAhiM nIharai, tayA amha dhUyA suhA bhAgiNijjAo eyamavatthaMtaraM pAveMti / volINe ya cakkhupahA umattAo iva, suttAo iva, mucchiyAo iva, nihayadArumayapaDimA iva, niciTThAo jAyaMti / na niyayavAvAraM kiM pi sumaraMti / tA kiM pi suciNaM tavaccaraNaM kumAreNa, jasserisI rUvasaMpayA / tuTTho rAyA sammANio seTThI / gao sahiM / uo kumAro | bhaNiyaM subuddhiNA- 'deva ! viyANiyaM tubbhehiM jaM seTThiNA samullaviyaM ?" / raNNA 20 bhaNiyaM - 'na sammaM' / bhaNiyaM subuddhiNA - 'deva ! asamaMjasaM vaTTara paTTaNe juvaijaNassa tti samullaviyaM seTTA / tA aI bAhA NAyarANaM daMsiyA' / bhaNiyaM rannA - ' tA kiM kIrau' / bhaNiyaM subuddhiNA'sucinnaM tavamaNeNa, dinnaM supatte dANameeNa, cakkhusuhayaM rUvameyamsa, kaNNasuhayaM vayaNaM visesao taruNIyaNassa / annabhavanivvattiya suhakammaphalavisesaM paccaNubbhavai kumAro / tA dhaNNo tumaM jassa erisa putto, sayalaloeNa salahijjai, sayalamahilAhiM patthijjai' / bhaNiyaM raNNA - 'saMpayaM kahaM 25 jaNarakkhA bhavissai ?' / bhaNiyaM subuddhiNA - ' mAseNa egadiNaM kumAro rAyavADIe nINeu / tattha ya logo bhANijjai - puNimAe josiyAhiM Na bAhiM NiggaMtavvaM / auNatIsaM diNANi mokkalANi / kumAro vi bhaNNai jahA - puta ! na tume niccaM bAhiM gaMtavaM / jamhA migayA ahammo kAyakilesaheU, sattuAha gAigoyarattaNaM vAiyapittAiNibaMdhaNaM bhogaMtarAyaM, tA gIyakavvanaTTa viNoeNaM dhammiyajaNasaMgameNaM aMte uraparivAraNeNaM ciTThasu / mAsametteNa diNamegaM koUhaleNa rAyavADIe gaMtavaM na sesadiNesu' iti / 30 paDissuyaM rannA / bhaNiyaM loyANaM savaM / kumAro vi bhaNio jahArihaM, paDissuyaM ca teNa vi sutthIbhUyaM savaM / 10 annayA samAgao tattha cittaMgado nAma kevalI bahusissagaNasaMparivuDo / Niggao logo vaMdaNavaDAe / rAyA va saha kumAreNa sapariyaNo gao / vaMdiya NiviTThA savve vi saTTANe / patthayA bhagavayA desaNA / kahaMtare pucchiyaM rAiNA - 'kiM jammaMtare kayaM sukathaM sUradevakumAreNa, jeNa urAlasaddA 1 B C tahA / 2 C gIyaNa kathAvideg /
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 vyAkhyA sAdhujanApamAnanivAraNaviSayaka-dhanadevakathAnakam / jasakittigabbhiNA disi disi pasaraMti / kAmiNINaM hiyayadaio piyaMvao piyadaMsaNo pUNNimAcaMdo vva sayalakalApaDipuNNo' / bhaNiyaM kevaliNA- 'NaranAha ! NisuNesu kusatthalaM nAma nayaraM / tattha haricaMdo nAma rAyA / tattha ya nayare dhaNadevo nAma seTThI ahesi / ahigayajIvAjIvo uvaladdhapuNNapAvo, gahiyasammattamUlANuvvao, ceiyajaipUyArao, sAhammiyavacchalo, ibbha-satthAha-nigamajaNassa cakkhubhUo, meDhibhUo, bahusu kajesu pucchaNijjo, sammao, bahumao, sAvagadhamma parivAlei / aNNayA vidattabaMbhaNeNaM akAraNakuvieNaM desaMtarAgao suvvayasUrisAhusaMghADao bhikkhamaDato dittttho| uNheNa paritAvijjai tti chattehiM ruNdhaavio| diTTo seTTiNA vaMdio ya / bhaNio- 'kIsa bhaMte ! uNhe ciTThaha ?' / bhaNiyaM guNacaMdajeTThasAhuNA- 'viTThadattamAhaNeNaM raMdhAviyA chattehiM, na dei hiMDiuM' / so ya pAsAyauvariThio bhaNio seTTiNA - 'bhadda ! kIsa sAhuNo ubaddavesi?' / so bhaNai - 'mama eehiM kammaNaM kayaM teNa evaM karemi' / bhaNiyaM seTThiNA - 'gacchaha bhaMte ! vasahIe' / 10 galae' gAhiyA chattA maNUsehiM / te pukkariumADhattA / viThThadatto uppi Thito bhaNai- 'are kirADa ! kIsa muhA machu patthesi' / na kiMci bhaNiyaM seTThiNA / gayA sAhUNo saTThANe, seTThI vi / tamhA saisAmatthe ANAbhaTTami No khalu uvehA / aNukUlagoyarohiM aNusaTThI hoi kAyavvA / / iti vayaNaM saraMto gao rAyakule / bhaNio rAyA- 'deva ! anAryairnirdayaiH pApairabhibhUtAMstapodhanAn / jJAtvA svato'nyato rAjA pitRvat trAyate tataH // jJAnadhyAnatapoyuktAn mokSArAdhanatatparAn / paDaMzaM labhate dharmAt sAdhUna rakSan narAdhipaH // aparaH prAha - puNyAt SaDbhAgamAdatte nyAyena paripAlayan / sarvadAnAdhikaM yasmAt prajAnAM paripAlanam // anyastvAha - pAdo dharmasya kartAraM pAdo yAti sabhAsadam / pAdaH sthAnAdidAtAraM pAdo rAjAnamRcchati // anyaH punaridamAha - nyastadaNDAn jitAkSAMzca bhikSAhArAnakizcanAn / tatpuNyaM labhate dharma rAjA rakSastapodhanAn // evaMvidhAni pUrvarSivAkyAni' / bhaNiyaM rannA- 'seTThi ! kimeyaM ?' / seTTiNA bhaNiyaM - 'deva viThThadattamAhaNeNa sAhuNo chattehiM niruddhA uNhe / tA arajjage evaM jujjai, na deve dharate esA nII ettiyaM kAlamahesi / saMpayaM devo pamANaM' / bhaNio rannA talAro- 'sigyaM taM DoDDa ANehi' / etyaMtare so vi bhUriDoDDe samAhUya samAgao rAyakuladuvAre ciTThai / paDihAraniveiyA paviTThA 'svasti na indro vRddhazravA' ityAdi bhaNittA akkhae samappeMti, na gahiyA naravaiNA / uvaviTThA 30 dharaNIe / bhaNiyaM raNNA- 'kiM tubbhe rAyANo kiM vA ahaM ? / bhaNiyaM mAhaNehiM - 'kimeyaM pasiNijjai ?' / bhaNiyaM rannA - 'rAiNo iva jeNa tubbhe vavaharaha' / bhaNiyaM mAhaNehiM - 'kehiM kahiM vA / 1C nAsti / 2 B C aprsvaah| 3 B C pasaNijjai /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [20 gAthA bhaNiyaM raNNA- 'kIsa sAhuNo kilesiyA ?' / so DoDDo bhaNai - 'mama tehiM kammaNaM kayaM, tA te nigRhemi / pakkhitto NAsao dhaNadevaseTThiNA lakkheNaM dINArANaM' / rAyA bhaNai - 'tehiM bho kammaNaM kayaM, mama sAheyavaM / ahaM daMDaM nibattissAmi, ke tubbhe?' / seTThI bhaNai - 'ukkhivaha nAsayaM' / DoDDA bhaNaMti na amha dINAralakkhamasthi / rAyA bhaNai - 'jai tehiM jaMtAiyaM kayaM tA tANaM hatthaccheyaM 5 kAremi, aha tehiM na kayaM tunbhehiM asaMtamullaviyaM tA tumha jIhAchedo kIrai / kareha suddhi, sire baMdhaha' / bhaNiyaM mAhaNehiM - 'mahArAya ! kiM baMbhaNANaM abhimuhaM evaM jujjai samullaviuM ? na jAtu brAhmaNaM hanyAta sarvapApeSvapi sthitam / rASTrAt tvenaM bahiH kuyot samagradhanamakSatam // ranA bhaNiyaM - kiM na suyaM tubbhehiM - ye kSAntidAntAH zrutipUrNakarNA jitendriyAH prANivadhAnivRttAH / pratigrahAt saMkucitAgrahastAste brAhmaNAstArayituM samarthAH // na jAtimAtreNa akAryapravRtto'pi brAhmaNo bhavati / tA suddhiM kareha, uyAhu nivisayA hoha / aNNA bhe natthi gaI' tti / etthaMtare bhaNiyamegeNa DoDDeNaM - 'mahArAya ! annAo me galae olaemi laggo, evaM bhaNaMtassa tuha' / tao rannA sanniyA bhUvikkheveNa purisA / gahiyA tehiM jamaga-samagaM savve 15 mAhaNA / bhaNiyaM ca- 'kIsa sayaM maraha, ahaM ciya mArAvemi' / bhaNiyaM mAhaNehiM- 'mahArAya ! kiM suddAhamANaM kae evaM mAhaNANaM NiddayaM kAumuciyaM / bhaNiyaM rannA- 'kiM DoraeNa tubbhe mAhaNA, uyAhu kiriyAe ?; jai suttamitteNa, tA Na koi ababhaNo hojjA / aha kiriyAe, tA sAhuvahanirayANaM ummaggapayaTTANaM, kA tumha kiriyA ?, na sAhuvahakiriyAe mAhaNehiM bhavijai / evaM DaMba-caMDAlAdao mAhaNA pasajjaMti / aha homakiriyAe, tahAvi na sAhujaNakilesakAriNo mAhaNA' / bhaNiyaM 20 mAhaNehiM - 'are kirADa ! tuha baMbhahaccA', kahiM gao muccasi ?' / bhaNiyaM rannA- 'mae tubbhe aNNA yakAri tti ruddhA gahiyA; kiM kirADaM parisavaha / jai kAi bhe sattI mamaM bhaNaha, nIIe vA vaTTaha / na kiMci vAyADaMbareNaM / navaraM na mamAhiMto atthiM mokkho, jai te sAhuNo gaMtUNa khAmeha seTiM ca / tao maNNiyaM mAhaNehiM / khAmiyA sAhuNo seTThI ya / jAo vaNNavAo loe / aho seTTiNA sAhuNo pahAviya ti / tao sAvagadhammaM pAliUNa gao devaloe / tao cuo eso tumha gehe samuppaNNo ti / 25 tA sAhusammANakAraNeNa evaMviho sUradevakumAro jAo surUvo tti / etthaMtare kevalivayaNaM suNaMtassa IhApohaM kareMtassa samuppaNNaM jAIsaraNaM sUradevakumArassa / tao mucchAvasANe AgayasaMvego pAyapaDio bhaNiumADhatto- 'avitahameyaM bhaMte ! mamAvi paccakkhIbhUyaM savvameyaM jAIsaraNAo / tA saMpayaM virattaM me cittaM saMsAranibaMdhaNadhaNa-pariyaNa-kAmabhogehiMto; bhIo NarayapaDirUvAo gbbhvaasaao| NiviNNo jammaNa-maraNehiM / uviggaM cittaM gihvaaspaasaao| tA tumha pAyasaraNaM 10 saMpayaM ti / saMsArAvaDapaDiyassa tubbhe hatthAlaMba dAuM samatthA, micchattAviraikasAyasappaduTThavisaghAriyassa tubme paramagAruDiyA, rogAitakkaramoyaNe tumbhe paramasUrA; tA nitthAreha maM imAo mhaaviio'| bhaNiyaM bhagavayA- 'mahAbhAga ! ammApiyarANuNNAo kuNasu jahicchiyaM' / uTThiyA svvprisaa| gao rAyA kumAro ya sagihaM / jaNaNi-jaNayANa purao bhaNiumADhatto 1 A baMbhavajjhA / 2 A hoi /
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] sAdhujanApamAnanivAraNaviSayaka-dhanadevakathAnakam / 123 saraNavihUNo aNAho paramAhammiyavasaMgao tAya / aniyattagihAraMbho dukkhANa nikeyaNaM hojaa'|| tA taha kuNaha pasAyaM piyaro jaha tesi goyaro kaha vi / na hu homi homi sivasokkhabhAyaNaM taha dayaM kuNasu // bhaNiyaM piyarehiM tao puttaya ! eyaM tu kiM tae na suyaM / ekkaM pi suparisuddhaM sIlaMgaM sesasabbhAve / / ekkaMmi vi bhaggaMmI savve NAsaMti tA kahaM caraNaM / uvautto vi na puDhavIkaNeruyaM kiM virAhejjA // / kAyakiriyAe puttaya! laddhA chacceva tANao sahassA / ekkaviNAse savve viNAsiyA kattha pavvajjA // ___ kumAreNa bhaNiyaM - pAyacchittavihANaM savvamaNatthaM pasajjae evaM / pariNAme kiriyA yava pAyacchittaM tu ullaviGa / / jai savvassa na tAyA sIlaMgasahassa jati NivvAhaM / tA kaha kevalaNANaM teNa viNA sAvagA kahaNu // tA daMsaNavoccheo kevalijoge vi pAvaI evaM / esA ya parA tAyA bhagavaMtAsAyaNA bhaNiyA // kettiyamittaM annaM bhagavaMtAsAyaNAo duttariyA / pADei jammamaraNAulaMmi saMsAranainAhe // bhaNiyaM rannAAgamiyaM vavahAraM vavaharamANANa puttaya! na juttaa| AsAyaNA jiNANa u iharamuNINaM pi sA hojA // bhaNiyaM ca sue puttaya ! ekkaMmi vi nAsiyaMmi jaM savve / nAsaMti iharasaMkhAgahaNaM puttA muhA hojjA / / bhAvo jai se UNo kaha Nu pavajjejja svvviriio| aha pacchA se UNo tahAvi kaha savvaviraIo / / 15 tA' putta davvao vi hu eyANa viNAsaNaM viNiddiTuM / sesasIlaMgaNAsaNaNibaMdhaNaM kiM payAseNa // iharA Na cAraNAe aTThArasasahassaANaNaM jutaM / leseNa vipariNAme NaDe NaTTa ti vattavvA // bhaNiyaM sUradeveNaetto cciya vinnaviyaM tAyassa maeNa hoi eyaM jaM / paDivAlaNeNa eso paDivattIe kamo eso // iharA pAyacchittaM cheyaMta kaha Nu pAuNijjati / taM puNa bhaNiyaM sutte puDhavIsaMghaTTaNAIsu // __ aNNaM ca - apamattaguNavANaM ega ciya tAya hoja Na pamatto / samiIsu kiM pamatto sIlaMgaviNAsaNo na bhave // tA kaha sutte bhaNiyaM nAliM pakkhivai sohae kuMbhaM / je saMjae pamatte bahuNijjarabaMdhae thovaM // bhaNiyaM raNNA, tahA vi duraNucaro puNa eso maggo vara kumara ! kiM na yANAsi / sejjAyarapiMDAisu avaMdaNijjA jaI bhaNiyA / tA putta kayAi imaM haveja kAyavvayaM tu tujjha vi ya / tA kaha avaMdaNijjo hohisi puttA ! tuma tesiM // __ bhaNiyaM kumAreNa - nikAraNami tAyA esastho kAraNA Na evaM tu / taM puNa niyagamaIe Na kappiyaM suttaviraheNa // 30 kiM casabajiNANaM tAyA ! bakusa-kusIlehiM vaTTae titthaM / Navara kasAyakusIlo apamattajaI vi saMteNaM // 1C hohN| 2 A pcaa| 3 A th| 4 B C davvajogga eyaann| 5 B kAraNe /
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [20 gAthA tA taratamajoeNa sayA vi naranAha ! sAhuNo neyaa| bausA vi bahuviyappA jANa kusIlA vi bahubheyA // __ annaM ca-kiriyAo kahiMci NANameva phaanntrii| annANasaMjameNaM desassArAhago sue bhaNio / assaMjamaNANANaM desassa virAhago bhaNio // kAlAidosarahiyaM aMgANagaM suyaM viNididaM / sammaM suttatthapae parUvayaMto sa vinneo // 5 kIsa muhA paritammasi tAyA maha putao kahaM hohI / jaM ussaggavavAyANa' jANagA sAhagA tassa / / je u asaggahajuttA sammaM gurulAghavaM ayANaMtA / manne abhinnagaMThI pAeNa na te pamANaM tu // niyamaiviyappieNaM jiNavayaNaM bhaNai jo ayANato / kuggahavasapaDivanno sa bohibIyaM haNai niyamA* // jo juttiNayapamANehiM bAhiyaM appaNA samullaviuM / jiNavayaNaM ti parUvaha teNa pamANaM suyaM Na bhave // tatto visiTThajaNaappavicio haMdi titthavoccheo / na visiTThajaNeNa viNA titthassa pabhAvaNA tAya! // "tA narasAmiya ! NANA titthassa pabhAvaNA Na kiriyAo / tabirahiyAo Na khamaM parUvaNaM tA agIyassa // parahiyanirao arihA bakusa-kusIlA ya dikkhae kIsa / jai te saMjamaviyalA pavayaNahANI tahA ttto|| tahApAsatthAiNa anno pamattaguNaThANayAo viNNeo / aNNaha guNaThANAiM pannarasa haveja Na ya hoMti // pAsasthAIyANaM abbhuTTittANa jesi pacchittaM / mUlAIyaM vuttaM te niccaraNA Na uNa anne // kiM caannANiyamaccharadUsiehiM parajIviehiM pAvehiM / gihisaMjayavesaviDaMbagehiM muddhovajIvIhiM // jA jassa ThiI jA jassa saMtaI putvapurisakayamerA / so taM aikkamaMto aNaMtasaMsArio hoi // emAi padaMseuM muddhajaNaM pADiUNa niyagavase / uvajIvaMti varAyA egabhavaM bahuguNaM kAuM / pavvajjAe pasattA muddhajaNaM tAya ! aha payArettA / je vi ya uvajIvaMtI tavassiNo bhAsiyaM eyii| 20 jai pavvajjA hojjA tA kiM amhe Na pavvaejjAmo / jaM tIrai taM kIrai thevaM pi virAhiyaM na varaM // -evaM pi juttijuttaM savvaahikkhevaNaM na juttaM ti|| tesi Na juttaM caraNaM na ya sammattaM na desavirai tti / tA alamimiNA kIrau aNuggaho maha mahArAya ! // __ rannA bhaNiyaMjai putta ! tujjha rajje natthi ruI tA kimettha vattavvaM / jaM tuha siNehamUDhehiM jaMpiyaM taM khamejAhi / / [25 tao nirUviyaM laggaM / samADhattAo jiNAyayaNesu aTThAhiyAmahimAo / kayaM cAragasohaNaM, ghosAviyA amArI, paDilAhio sAhuvaggo vatthAIhiM / tao sAmaMtAmaJcakumAraparivArio mahAvibhUIe sahassavAhiNIsibiyArUDho satthikkArijaMto mAhaNehiM, thunvamANo mAgahehiM, gijaMto gAyaNehiM, sAhilAsaM paloijaMto purabAliyAhiM, dAvijamANo aMgulisahassehiM, paloijjamANo 'NayaNasahassehi, jayajayAvi jaMto atthathiehiM, deMto varavariyAdANaM, ammApiIhiM saha pariyaNehiM aNugammamANo patto ujjANe / 30 vihiNA vaMdio cittNgykevlii| pavvAvio paMcasayapurisaparivArio kevaliNA sUradevakumAro / bhaNaMti pAsaTThiyA jaNaNi-jaNayA- 'pAliyatvaM jAyA, parakkamiyavaM jAyA, jaiyavvaM jAyA, khaNamavi assi t-1 iyaM paMkti!palabhyate BC aadrshdvye| 1CvAyANaM viyaanngaa| * B'sa haNai bohiM sakirio vi|' 2 A uvajIvijai jehiN| 1 BC Adarzadvaye 'uvajIvaMti varAyA egabhavaM bahuguNaM kAuM / ' etAdRzo gAthottarArddhaH / TA Adarza na vidyate iyaM pNktiH| 3 B C prigo| 4 BC loynn| 5BC nAsti 'saha priynnehiN'| 6A ghaDiyavvaM /
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] viparItajJAnaphalaviSayaka- dhavalakathAnakam / 125 aTThe no pamAiyAM' ti / vaMditA gayA savve vi niyagehesu / sUradevarisI vi ahijjiumADhatto / ahijjiyAI cohasapuvvAI | ThAvimo kevaliNA sUripae / bahukAlaM vihIe gacchaM pAliUNa, Niyayapae aNNaM sUriM ThAviUNa, kayaaNasaNo aMtagaDo kevalI jAo ti / ao bhaNNai - jiNasAsaNe sAhUNa avamANaM kIrataM pAviehiM na sahaMti te dhaNadevaseTThi va ArAhagA bhavaMti mokkhasse ci / // dhaNadevaseTThikahANayaM samattaM // 31 // upadezAntaramAha - * adiTThasamayasArA jiNavayaNaM aNNahA viyArettA / dhavalo vva kuibhAyaNamasaiM jAyaMti iha jIvA // 21 // vyAkhyA - 'adRSTasamayasArA' - avijJAtasiddhAntaparamArthAH, 'jinavacanaM' - sarvajJabhASitam, agItArthatvAt, 'anyathA vicArya' - viparItamavadhArya, 'dhavalavaNik putra iva', 'kugatiH' - narakatiryagrarUpA, 10 tad 'bhAjanaM' - tadAdhArA, 'jAyante' - saMpadyante, 'asakRd' - anekazaH, 'iha' - jinamate'pi vartamAnA 'jIvAH' - prANina iti / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH / taccedam - 32. dhavalakathAnakam / sa bhAra vAse asthi jayauraM nAma nayaraM / tattha ya niyavikkama kaMtariuvikkamo vikamaseNo NAma rAyA / tasya sayalaMteurapahANA vijiyasurasuMdarIlaliyA laliyA nAma mahAdevI / tassa 15 rAiNo tIe saha visayasuhamaNuhavaMtassa jAo putto / kayaM se nAmaM vikkamasAro ti / vaDio' deho -' vacaeNa kalAkalAveNa ya / tassa ya raNNo maivihavo nAma pahANamaMtI / raI se bhAriyA / tIe putto subuddhI nAma vikkamasArassa bAlavayaMso samANavao kumArAmacco / pattA do vi kameNa jovvaNaM jubaI - jaNamaNaharaM / sUro sAhassio cAI vikkamasAro / 5 -- aNNA AsavAhaNiyAe niggao saha subuddhiNA kumAro / AvAhiA kameNa AsA / etthaMtare 20 dUradesAo pAhuDeNa pesiyA vivarIyasikkhA uvaNIyA duve AsA kumArassa | tANa vAhaNanimittamArUDho kumAro egattha, bIe subuddhI / tehiM vegapahAviehiM avahariyA do vi kumArA / pADiyA aDavIe / parissaMtA dUradesagamaMNakhiNNA nivaDiyA turayA / tisAe abhibhUSA do vi kumArA / jAva pAehiM vaccaMti tAvadihaM taM mahaMtaM jalabhariyaM sarovaraM, aNeyatarutaMDa maMDiyaM, gayaNayala maNulihaMta devaulabhUsiyapAliparikhitaM / uiNNA do vi sarovare / vhAyA, pIyaM pANiyaM / samAsatthA paviTThA devaule / diTThA tassa 25 majjhaTThiyA jakkhiNIpaDimA / paNaviUNa nIhariyA / tadaMgaNe mahaMto diTTho NaggohapAyavo / ArUDhA tattha, na ettha sAvayAibhayaM bhavai ti buddhIe / etthaMtare atthaMgao sUrio / AgayA rayaNI / pasario timirasamUho / vAsaMti ghUyA / phekkAraMti sivAo / guMjAriti vagghA / abhIyamANasA do vi kaMci kAlaM kahAe acchiUNa pasutA viyaDasAhA - kottharucchaMge / jAva aGkurattakAlasamayaMsi nisuo bhIsaNaDamaruyasaho / kimeyaM ti samuTThiyA do vi / 30 haTTiyA paloiuM patA / jAva samAgayA duve kAvAliyA jakkhiNIe purao devaMgaNe / egeNa AlihiyaM maMDalaM, pauNIkathaM homakuMDaM, pajjAlio tattha aggI / maMDalapAsesu pajjAliyA purisavasAe dIvayA / 1 A udvibho /
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [21 gAthA Alihio NiyaruhireNa mANusakaroDIe maMto / pauNIkayAiM rattakaNavIrakusumAiM / kayaM paumAsaNaM / samAraddho vijjAsAhaNavihI / javiUNa maMtaM kaNavIrakusumehiM acchoDei maMtakkharAiM; bIo khaggavaggakaro Thio uttarasAhago devaulabalANagapaese / evaM egaggamANasassa jAvaM deMtassa kAvAliyassa purao maMDale sahasa tti nivaDiyAo AgAsAo aIvarUvakaliyAo paDhamajovvaNe vaTTamANIo duve knnnngaao| 5 gahiyAo kAvAlieNa / maMDiyAo vajjhamaMDaNeNa / savisesaM pajjAlio kuMDe aggii| bhayakaMpaMtagattAo bhaNiyAo kAvAlieNa uggIriyanisiyakattiyAhattheNa - 'sumaraha iTThadevayaM, ettio tumhANa jIvalogo' / egAe kaNNagAe bhaNiyaM- 'hA! hA! na juttaM tujjha, pavvaio iva dIsasi, nigghiNakamma itthivahaM kIsa kuNasi' / kAvAlieNa bhaNiyaM- 'jakkhiNIpUyaM kaNNAitthIjuvalahomeNa karisa / sA siddhA me savvakAmiyaM NihANaM payacchissai / tA sumaraha iTTadevayaM' / tao maraNabhayabhIyAe pukkAriyaM // kaNNagAe- 'aho apurisA puhaI, aho apurisA puhaI ! jeNa amhe eeNa evaM mArejAmo' ti / taM socA vikkamasAro samuTThio khaggaM gahAya / oiNNo NaggohAo / hakkio kAvAlio / iyaro uDhio katiyaM gahAya / kayaM juddhaM / mArio kumAreNa / AsAsiyAo kaNNagAo / bhaNiyAo- 'kAo tubme, kahiM vasaha ?' / egAe bhaNiyaM - 'pANadAyaga ! nisuNesu - sIhaure nayare kittidhammo rAyA / tassa kumuiNIe devIe dhUyAhaM paumasirI nAma / esA vi 15 majjha vayaMsiyA usahaseTTidhUyA bhANumaI nAma / saha jAyAo, saha vaDDiyAo, pIIe egastha abhiramAmo / pattAo jovvaNaM / annayA tatthAgao nnemittio| puTTho tAeNa - 'ko eyANaM kaNNagANaM bhattAro hohI' / bhaNiyaM NemittieNa - 'io mAsamitteNa eyAo vijAsAmattheNa rayaNIe kAvAlio avaharissai / aranne devayApurao balihomaNimittaM tattha mArijaMtIo teNa kAvAlieNa, jo eyAo rakkhihI, so paumasirIe bhattA / bhANumaIe vi tasseva mitto bhattAro bhavissai' tti bhaNiUNa gao 20 Nemittio kayasammANo rannA / amhe vi aja rayaNIe saha pasuttAo kaha vi ihANIyAo imeNa pAveNaM ti / AsAsiyAo kumAreNa / jAva pahAyA rayaNI / ANaMdiyA kumArakhavadaMsaNeNa paumasirI; subuddhIdasaNeNa bhANumaI vi / jAva paropparaM vaDDatANurAyANi tattha acchaMti, tAva turayaaNumaggeNa AgayaM kumAraseNNaM / nIyAo do vi jayaure / pesiyA sIhaure gohA / tesiM sAhiyA pauttI kittidhammassa seTThiNo ya / diNNAo jaNaNi-jaNagehiM, pariNIyAo mahAvibhUIe paumasirI vikkamasAreNa, bhANumaI 25 subuddhiNA / jAyAo pANapiyAo / aNNoNNaM siNehasArANaM visayasuhamaNuhavaMtANaM vacaMti vaasraaii| aNNayA vikkamaseNo rAyA mo| jAo rAyA vikamasAro; subuddhI tassa maMtI / bhANumaI vi jAyA ghassAmiNI / subuddhI sAvago tIse dhammaM kahei / sA pucchai paumasirI, tIe puNa puvvakammavasAo na paDihAi jiNadhammo / tao tIe maMtakkheveNa bhANumaI vi Na sammaM jiNadhamma paDivajjai / aNNayA samAmayA cauNapaNovaveyA samaMtabhaddAbhihANA sUriNo bahusissasaMparivuDA jayapure / ThiyA sahasaM"bavaNe ujjANe / NiggayA parisA / vaddhAvio rAyA ujjANapAlaeNaM, jahA- 'deva ! sahasaMbavaNe ujjANe seyaMbarAyario mahaimahAliyAe parisAe majjhagao dhammamAikkhamANo ciTThai / ettha devo pamANaM' / nisvaviyaM snA paumasirIe vayaNaM / bhaNiyamaNAe- 'deva ! Na me seyaMbarANaM saMtio dhammo royai / tamhA te loya-beyaviruddhaM dhammamAikkhaMti / jaM loe vi virujjhai taM kahaM paramapayasAhagaM hojjaa'| maNiyaM rannA- 'gammau tAva, evaM pi tattha gayA pasiNissAmo / saddAvio subuddhI saha bhANumaIe /
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] viparItajJAnaphalaviSayaka-dhavalakathAnakam / 127 sajjiyA rahA / ArUDhANi tesu savvANi / pattANi kameNa ujjANe / vihiNA oMmgahe paviTThAmi, tipayAhiNIkAUNa vaMdiya uvaviTThANi saTTANe / patthAviyA desaNA sUriNA / etyaMtare jaNappavAyaM nisAmiya paMtacIvaradharo bhiNibhiNaM tamacchiyAniyarANugammamANamaggo jalla malakilinnagatto, ubiyaNijjo taruNINaM, kiriDAvAso kumAragANaM, uvahAsapayaM jovvaNAbhimANINaM, karuNANikeyaNaM vivegajuttANaM, diTThato pAvaphalANaM, ego aMdhapuriso tadAgarisagasisunIyamANo samAgao tattha / bhagavaMtaM vaMdiya niviTTho egaMte / diTTho rannA / puTTho sUrI - 'bhayavaM ! kimeteNa jammaMtare kayaM pAvaM, jassa vivAgAo eriso dukhio esa jAo ?' tti / bhaNiyaM sUriNA - 'mahArAya ! nisuNesu - iva bhAra vAse aujjhAe NayarIe caMdakeU rAyA / tattha nayarIe tiNNi vANiyA dhavala- bhImabhANAmANa avaropparaM baddhANurAyA samAyavvayA saha saMvavahAriNo parivasaMti / sAvayadhammaM paripArleti / aNNA sAhuvihAreNa viharaMtA samAgayA ajiyaseNaNAmasUriNo / samosaDhA naMdaNujjANe / jAo 10 NayarIe pavAo - eyArisA sUriNo samAgayA / niggao rAyA saha nAyara logeNa vaMdaNavaDiyAe / dhavala - bhIma - bhANuNo vi NiggayA / vaMdiya niviTThA saTTA sa vi / patthuyA desaNA / taM jahA - bho bho ! bhaddA ! visayA suhaheU, kila te ya AvAyasuMdarA, pariNAmadAruNA kiMpAgaphalovamA / micchataM savvANatthanibaMdhaNaM / taM puNa paMcavihaM - 1 abhiggahiyaM ( ) aNabhiggahiyaM ( 2 ) taha abhinivesiyaM ( 2 ) ceva / saMsaiya (4) maNAbhogaM (5) micchattaM paMcahA hoi || tattha - ( 1 ) AbhiggahiyaM kudiTThidikkhiyANaM gADhatarameyaM jIvANa dIhatarasaMsAriyANa pAyaso hoi / ( 2 ) aNabhiggahiyaM puNa asaMpattasammattANaM kudiTThiadikkhiyANaM maNuyatiriyANaM / (3) AbhiNivesiyaM tu saMpattajiNavayaNANaM egeNa sabbhAvaparUvaNakae maccharAiNA tamaNNahA vAgaremANANaM; paDiniveseNa vA - mayA esa attho samatthaNIo tti; aNAbhogeNa parUie vA / pacchA nAe 20 vi vatthutatte sabhaNiyapaDippaveseNa vA ajANaMto vA bhAvatthaM parUvei / vArio viNa ciTThai / eesiM jIvANaM AbhinivesiyaM micchataM / 1 (4) saMsaiyaM puNa sute atthe vA ubhayaMmi vA saMkio parUvei / so ya annaM na pucchai / kahamahameddahaparivAro vi aNNaM pucchAmi / pucchijjamANo vA jANejjA esa eyaM Na jANai tti / ahavA je maha bhattA te jANejjA - eyAhiMto vi esa varatarao, tao pucchijjai / tao mamaM mocUNa ete eyaM bhai - 25 saMti / tao aNNaM na pucchai / tassa saMsaiyaM micchattaM / (5) aNAbhogaM ergidiyANaM | jamhA Abhogo tAva uvaogo' bhaNNai / eyaM kerisa, eyaM evaM ti / eso paNa tesiM Natthi teNa tesimaNAbhogaM micchattaM / ahavA suddhaM parUvaissAmi, aNuvaogAo asuddhaM parUviyaM, taM pi aNAbhogaM, paresiM micchattakAraNatteNa / 15 eyaM puNa paMcavihaM pi micchattaM thUlabhAveNa paramatthao vivajjAso / so puNa evaM - na mae, mama pulba - 30 purisehiM vA kAriyaM eyaM jiNAyayaNaM; kiM mama ettha pUyAsakkArAiAyareNa / ahavA mayA eyaM jiNa 1 B C nAsti padamidam / 2 A NANamuvaogo /
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [21 gAthA biMba kAriyaM, mama putvapurisehiM vA; tA ettha pUyAiyaM nivvattemi; kiM mama parakIesu adhAyareNaM / evaM ca tassa na savvaNNupaccayA pavittI / aNNahA sabesu biMbesu arihaM ceva vavaisijjai / so arihA jai parakIo, tA pattharaleppapittalAiyaM appaNijayaM / na puNa pattharAisu vaMdijamANesu kammakkhao, kiM tu titthayaraguNapakkhavAeNaM / aNNahA saMkarAibiMbesu pAhaNAisabbhAvAo tesu vi vaMdijjamANesu kamma5 kkhao hojjA / macchareNa vA parakAriyaceiyAlae vigghamAyaraMtassa mahAmicchataM / na tassa gaMThibhedo vi saMbhAvijjai / je ya pAsatthAikudesaNAe vimohiyA suvihiyANaM bAhAkArA bhavaMti, te vi taheva / je vA jAi-NAipakkhavAeNa sAhUNaM dANAisu payaTTati, na guNAguNaciMtAe, te vi vivajjAsabhAyaNaM / jamhA guNA pUyaNijjA, te ceva dANAisu payaTTati, teNa NimittaM kajjaMtu, kiM jAi-NAipabhiIhiM / jao sajAIe niddhammA vi atthi, nAIsu ya / tA tesu dANaM 'mahAphalaM hojjA / aha tesi guNA asthi, 10 tahAvi te ciya pavisinimittaM dANAisu kIraMti, na kiMci jAisayaNAiNA / eyammi ya vivajjAsarUve micchatte sai subahuM pi paDhaMto annANI ceva / na hi vivarIyamaiNo NANaM kajjasAhagaM / tao aNNANaM taM / eesu ya hotesu aidukkarA vi tavacaraNakiriyA Na mokkhasAhigA / jamhA so jIvarakkhA musAvAyAivajaNaM kareMto vi avirao kahijjai / paMcamaguNaTThANe desaviraI, chaTTaguNaTThANe savvaviraI, na paDhamaguNaTThANe / tassa ya aNaMtANubaMdhipamuhA solasa vi kasAyA bajhaMti uijaMti ya / tannimittAo 15 asuhAo dIhaTTiIo tivvANubhAgAo payaDIo bajhaMti / tAsiM ca udae Nara-Naraya-tiriya-kumANusatta kudevagairUvo saMsAro, tannibaMdhaNANi ca bhUri dukkhANi piTThao aNusajaMti / eyaM NAUNa bho bho mahANubhAvA ! sammattaNANacaraNesu jaiyatvaM / tesu bahumANo kAyabo' / ___ etthaMtare bhaNiyaM dhavaleNa-'mA mA evaM bhaNasu / jaM naM mayA mama piyarehiM vA eyaM jiNabhavaNAi kAriyaM payasa'tassa vivajjao tti / evaM na saddahAmo / jai jiNabhavaNabiMbamahUsavapUyAikaraNA vivajjAso, 20 tA sammattakAraNaM na kiMci vi atthi' / bhaNiyaM sUriNA- 'bhaddamuha ! Na paramatthao sA jiNAlaMbaNA pavittI / yadAha - samayapavittI savvA ANAbajjha tti bhavaphalA ceva / titthayaruddeseNa vi na tattao sA taduddesA // mUDhA aNAimohA tahA tahA ettha saMpayasa'tA / taM ceva u mannaMtA avamaNaMtA na yANaMti // jeDemi vijamANe ucie aNujeTTapUyaNamajuttaM / logAharaNaM ca tahA payaDe bhayavaMtavayaNami // tA na evaM bhaNiyavvaM-vaDDavaDDajaNA evaM evaM ciya payaTTati, tA kiM te savve ayANaga tti / jamhA logo gurutarago khalu evaM sai bhagavao vi iTTo tti / micchattamoyae ya (?) bhagavaMtAsAyaNaniyogA // ___ bhaNiyaM bhImeNa - 'dhammAdhammA logavavahAranibaMdhaNA / na hi aNi diyamaggo keNai dhammatthiNA paccakkhAiNA nAUNa samAiNNo / kiM tu logo dhammatthI dANAisu payaTTai' / bhaNiyaM sUriNA- 'bhadda ! ko esa logo ? / jai pAsaMDilogo, so avaropparaviruddho Na savvasammao kAuM tIrai / aha ___1C aha thaavi| 2 B C vaDava /
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] viparItajJAnaphalaviSayaka-dhavalakathAnakam / 129 gihattha logo, so vi avaropparaviruddhasamAyAro, NANAdesesu NANAsamAyArA loyA; tA kahaM egatIbhAvo tammassa / tA na kiMci eeNa' / bhaNiyaM bhANuNA - 'jiNa sAsaNapaDivaNNo logo amhehiM pamANI kajjai, na seso / dIsaha bahugANaM tAva esa vavahAro, jo tumhehiM paDisiddho / tA kiM te savve ayANagA ? / te vi dhammatthiyA katthai suyaM vA diTTaM vA tao kuNaMti / tA kiM tesiM pavittI samAyarijjau; kiM vA tumha egAgINamevaMvihaM s aNaM' ti / bhaNiyaM sUriNA - 'bhadda ! mama vA aNNassa vA sataMtassa chaumatthassa vayaNaM na kiMci pamANaM, kiM tu amhe jiNavayaNANuvAyaM karemo / Na puNa niyagaM kiM piparUvemo' / bhaNiyaM dhavaleNa - ' kiM sesajaNA niyamaivigappiyaM paNNaveMti ? / te vi dhammatthiyA AgamaM parUveMti' / bhaNiyaM sUriNA - 'kiM egammi jiNasAsaNe appaNapaNA savvannuNo, appaNappaNA AgamA ya, jeNa 10 evaM bhaNNai ? | bhavaMtu vA bhiNNabhiNNA savvannuNo, tahA vi na mayabhedo tesiM juto / jamhA so mUDhANaM saMbhavai / na ya savvannuNo mUDhA' / bhaNiyaM dhavale - 'jai vi na mayabhedo savvannuNaM, tahA vi mayabheeNaM desaNAo dIsaMti / tA kiM amhArisehiM najjai chaumatthehiM - eso jiNamayaM parUvei, esa puNa annaha tti / tA kevalaNANaM uppADiya sAvagehiM hoya iti tumha maraNa pAuNai / na ya savvannuNo sAvagadhammeNa sayaMkaraNarUveNa paoyaNaM / 15 tA savvA kevalanANao Arao na katthai payaTTiyavaM / na ya suhapavittiviraheNa nANaM samuppajjai / 'tA visamameyaM' | bhaNiyaM sUriNA - 'kiha savvannupaNIya chaumatthapaNIyavayaNANaM na najjai viseso ? / puvvAvaraviroho na hoi savvavaNe, iyaravayaNe puNa hoi'ti / bhaNiyaM dhavaleNa - ' jai evaM tA tumha vayaNe amha viroho bhAsai / bahulogapa vittiviruddhaM viruddhameva' 1 20 bhaNiyaM sUriNA - 'savvannuvayaNe dIvagatthANIe kahijjamANe vi jaM logAcariyamullavasi taM najjai micchattamohaNijjassa kammarasa vilasiyaM' / bhaNiyaM bhImeNa - ' kiM jIyamappamANaM ?' / bhaNiyaM sUriNA - 'pamANaM, kiM tu tallakkhaNaM na jANasi' / bhaNiyaM bhANuNA - 'tubbhe bhaNaha' / bhaNiyaM ajiyaseNasUriNA - asaDheNa' samAiNaM jaM katthai kAraNe asAvajaM / na nivAriyamanehiM bahumaNumayameyamAyariyaM // bhaNiyaM dhavaleNa - 'sayaMkAriya-niyagakAriyajiNabhavaNabiMbapUyAikaraNaM kiM sadehiM AiNNaM ?" / bhaNiyaM sUriNA - 'suNehi akkhANayaM egaM - [ mohakRtajinacaityapUjAphalopari kuntalA- AkhyAnakam ] khiDpaiTThie nayare jiyasattU rAyA sAvo / tassa ya sayalaMteurapahANA kuMtalA nAma mahAdevI | 30 aNNayA rAyA ciMtei - pavvajjaM kAumahamasamattho, tahAvihadesavirahaM pi tA daMsaNavisuddhikAraNaM kAremi ceiyabhavaNaM / evaM ciMtiUNa kAriyaM bhavaNAsannaceiyabhavaNaM / tattha mahArihA paDimA paiTThAviyA / 1 B tahA visama / 2B asadehiM / 3 B keNai / ka0 17 25
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [22 gAthA paidiyaha pUyaM karei / 'jahA rAyA tahA paya' tti tassa ranno devIo vi sAvagattaNaM pvnnaao| tattheva rAyakAriyajiNAlae niyavihavANurUvaM savvAhi kAriyAo devakuliyAo jagaIe / kuMtalAe vi kAriyaM mahaMtaM tattha devaulaM / tastha ya nicaM pUyA-siNANAi ADhavaMti / tayA sA kuMtalA mAlAgAre ghArei - 'aNNattha na deyANi pupphANi, mama ANeUNaM dejAha' / evaM gAyaNa-vAyaNa-naTTiyAi savvaM vArei / / jai suNeja vA piccheja vA- mahUsavo jAo aNNadevINaM ceiesu, tao dUmijjai gADhaM / aha suNejja piccheja vA- na kiMci suMdaraM jAyaM, to aIva tUsai / tassa ThANassa aNAloiyapaDikaMtA mayA jAyA tattheva nayare kasiNasuNahiyA / sA ya puvvabbhAseNa tammi niyaceie 'jAi niccapaDiyA acchai / aNNayA kevalI samAgao tattha / gao rAyA saha devIhiM / avasare puTTho kevalI raNNA- 'bhayavaM! kuMtalAdevI katha devaloge gayA ? / bhaNiyaM kevaliNA- 'atthi kAlasuNigA, tammi ceva tIe ceie 10 jA niccapaDiyA acchai sA kuMtala' tti / bhaNiyaM raNNA - 'kahaM tArisaceiyabhattIe, eyArisaM phalaM jAyaM ' / bhaNiyaM kevaliNA-'na tIe ceiyabhattI Asi, kiM tu attabahumANAo tahA pavittI, mae kAriyaM eyaM / jayA aNNadevIjiNabhavaNesu mahUsavo hojjA, tayA tabhaMsaNovAyaM savvAyareNa karethA, tahA vi jai hojjA mahUsavo appANaM mayamiva mannitthA / tA kahaM tIe jiNabhattI / paosajaNio esa phalaviseso' ti / 15 tA bho mahANubhAvA! kiM annaAlaMbaNeNaM, jiNaguNabahumANeNa pUyAi kAyavvaM; na aNNAlaMbaNeNa / tao bhaNiyaM dhavaleNa - 'aho! ettiyaM kAlaM savve vi appaNa-appaNijjA ceiyAlaesu pUyAsakkArAiyaM kAuM dhammaM kareMtA Asi, saMpayaM tubbhehiM eyaM micchattaM parUviyaM ti / anno puNa jo sUrI Agamissai, so tubbhehiM jaM vanniyaM taM pi micchattaM paNNavehI / tA kahiM vaccAmo? ao na kiMci dhammasavaNeNaM' / evaM bhaNittA uDhio dhavalo / guruNo uvariM gADhaM pauTTho, gao sagihe / 20 tatto micchattabhAvaNAe appANaM paraM ca vuggAheMto aNAloiyapaDikaMto tahAvihaM cehayAipUyaM kAUNa, micchAbhAvaNANugao, kiM pi tavacaraNaM pi kAUNa, kAlamAse kAlaM kAUNa, mao uvavaNNo kibbisiyadevesu / tao vi nara-tiriya-narayagaIsu bhamiUNa ciraM kAlaM, eso aMdhapuriso samuppaNNo / bhImadevajIvo puNa esA rAiNo paumasirI jAyA / bhANujIvo puNa seTTiNI bhANumaI jAya' ti / evaM samaMtabhaddasUrivayaNaM socA tiNhaM pi jAyaM jAIsaraNaM / paJcakkhIbhUyaM savvaM niyaduccariyavilasiyaM / tao jAyasaMvegehiM bhaNiyaM savvehiM - 'evameyaM bhaMte ! jaM tubbhe vayaha ; tA nitthAreha eyAo saMsArasamuddAo' / bhaNiyaM guruNA- 'bho bho mahAbhAgA! vayaNamitteNaM vayaM moyagA / na parakIyaM kammaM titthayareNAvi khavijai / jahA jammaMtare guruNo vayaNaM tubbhehiM na kayaM tahA saMpayaM pi jai na karejA, tA kuo mamAhito nitthAro / suvejanAeNaM kiriyaM ciya uvaisaMti guruNo / taM puNa bhaviyavvayAniogeNaM kassai taha ti pariNamai, kassai na taha' tti / bhaNiyaM rannA- 'kiM bhaMte! asesasaMsaya330 nivarihaNaM jiNavayaNaM tubbhehiM kahijjamANaM pi kassai na pariNamai ?' / bhaNiyaM guruNA- 'mahArAya ! micchattamohiyANaM dIhasaMsAriyANaM kuggahagahiyANaM jiNavayaNaM kahijjamANaM na jahatthaM pariNamai, khIraM va jariyassa / nisuNehi, ettha akkhANayaM kAliyasuyanibaddhaM 1 A nAsti 'jaai'| 2 BC nAsti 'ttth'| 3 A tammi ceie| 4 BC ceiyANa pUyaM / 5 A micchattabhAvaM nnaannu| 6A nAsti 'jaM tumme vyh'|
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] viparItazAnaphalaviSayaka-dhavalakathAnakam / [ sAvajAyariya-akkhANayaM] io atItAsu aNaMtausappiNIsu aNNAe huMDAavasappiNIe ettheva bhArahe vAse, volINesu cauvIsesu titthayaresu carimatitthayaratitthe asaMjayANa pUya ti accherayaM Asi / tattha sAhuNo bahave vihArAo bhggaa'| tao punne vi mAsakappe na viharaMti, jAva varisaMteNa vi nannatya gaMtumucchahaMti / tao paribhaggA sejjAyarA / jai kahaM vi nIhariyA bhavaMti te sAhuNo, tA puNo vasahiM na deMti / 'tAhe / vasahimalahaMtehiM tehiM ciMtiyaM-kiha amhANaM sAsayA vasahI hohI / laddho uvAo / jai ee gihiNo ceiyAlaesu nijojijaMti, tA taddAreNa AhAkammiyA vi vasahI sAsayA hoi / tao uvAsagANaM desaNaM kuNaMti- 'jo aMguTThamettaM pi biMbaM kArei so suhaparaMparAe bohilAbhAikameNaM sijjhai / jo puNa jiNabhavaNaM kArei tassa puNa bahutaraM phalaM ti / tA tubbhe mahANubhAvA ! ADhaveha ceiyAiM / jaM bhena pahuppai, tattha amhe jaissAmo' / evaM tehiM paritaMtajogIhiM ummaggapayaTTehiM liMgovajIvIhiM iha-10 logapaDibaddhehiM paralogaparammuhehiM kAriyAiM tattha sannivese bahUyAI ceiybhvnnaaii| etthaMtare bhaNiyaM vikkamasAraraNNA-'kiM bhaMte ! ajahatthameyaM jaM jiNabhavaNa-biMbakAraNaM evaM? / bhaNiyaM samaMtabhaddasUriNA- 'mahArAya ! kAyavvamiNaM gihatthANaM AgamuttavihANeNa, na sAhUNaM / kiM tu sAhUhiM davvatthao parUveyavvo uciyANaM desaNAkAle, na puNa kiriyAkAle / ettha gaDDhAo rayaM khaNeha, pAhANanimittaM gaDDIo pauNI kareha, malae gaMtUNaM phullAiM cuMTeha-evamAirUvo / jamhA tivihaM 15 tiviheNa puDhavAIsu vaho paccakkhAo / evaM bhaNaMtassa vaha nivittI virujjhai / kiM tu vaNiyadAragavimoyaNadiTuMteNaM dhammadesaNA gihatthANaM kAyavva' ti / bhaNiyaM vikkamasAreNa - 'sAheha keriso vaNiyadAragadiDhato'tti / bhaNiyaM guruNA [vaNiyadAragadiluto] egaMmi nayare raNNA pure ghosAviyaM komuImahasave; jahA- "ajja rAIe jo kacchaM baMdhai teNa savveNa vi 20 ujjANe gaMtavvaM / aja devINa nayare payAro hohI / tA jo puriso bAhiM na nII tassa sArIro dNddo| rAyA vi nayarabAhiM esa niggacchai / tA niggacchaha bho nAyarA ! samve" tti / evaM ghosaNaM socA savvo logo nimgao / navaraM egassa seTThiNo chaputtA vavahArAsattA tAva ThiyA, jAva dArANi pihiyANi / na niggayA te, khaMDihare egami pasuttA / pahAe rAyA nagaramAgao / te vi uddhUliyajaMghA hoUNa raNNA saha alakkhA hoUNa paviTThA / raNNA puTTho pariyaNo- 'ko piTThao Thio? keNa mama ANA laMghiyA ?' 25 asthi puNa paraloyatattinirao dujjaNo / tao kahiyaM keNa vi, jahA - 'amugavANiyagassa puttA na aagyaa| te bhaNaMti ranno samakkhaM - ete amhe tumhehiM saha mahArAya ! nayaraM paviTThA; musAvAI esa' / teNa ya dujaNeNa bhaNiyaM-'na tubbhe bAhiM Asi, kiM tu pavisaMtassa ranno miliyA / annahA kareha paNaM' / ThiyA tuhikkA te / tao rAyA ruTTho vajjhe ANavei / milio logo', mahAjaNo ya / moei na muMcai raayaa| tAhe jaNago bhaNai- 'mA deva! evaM karesu, muyAhi, savvaM gharasAraM geNha' / na mannai rAyA / 20 tahA vi paMca muMca, egaMmi devakovo vIsamau / evaM cattAri, tinni, do; jAva ruyaMto pAesu laggo bhaNai- 'mA deva ! kulanAsaM karehi, jai egaM tahA vi muMcasu' / tao ego jeTTaputto mukko| . 1 A parA bhggaa| 2 B C nAsti 'taahe'| 3 B nijoijti| 4 A ceiyaalyN| 5A bhuuii| 6 A niyai / 7 BC nAsti 'logo'| 8 BC nAsti 'dev'|
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [22 gAthA ettha rAyatthANIyA sAvagA, dArayA kAyA, piyAtullo sAhU / jahA jaNayassa na sesasuyavahANumaI, evaM sAhuNo vi / jaiNo paDhamaM sAhudhammaM parUvejjA, tatthAsattassa posahasAmAiyAiaNuTThANaM, tattha vi asattassa jIvaghAo vi varaM suhajjhavasAyanimitta hou tti davvatthao jiNabhavaNakArAvaNAi uvaisijjai / tatto vi visuddhasammattAiguNalAbho, tatto kameNa mokkho tti / jiNabhavaNa-biMbapUyAsiNANAiyaM daddUNa aNNesiM / pi bhavvasattANaM sammattAiguNalAbho hoi / te vi tatto paDibuddhA viraisabbhAvAo jIve rakkheja / mokkhaM gayA AsaMsAraM jIvANaM abhayadAyagA, takkao vaho na hoi tesiM ti / ao jIvaghAo vi suhajjhavasAyanibaMdhaNateNa sa-paresiM mokkhaheu ti / jaM puNa paDhamaM ciya jiNabhavaNAi uvaisijjai, tattha kAyavahANumaI / tatto baMdho asuho tti / tA mahArAya ! tatkAlIyasAihiM na vihIe jiNabhavaNAiyamuvaihU~ / kiM ca-saMjamaparataMta'jogIhiM sanivvAhavasahinimittamAraddhaM / na parovayAraniraehiM guNa-dosanirUvaNeNaM ti|| bhaNiyaM rannA- 'kayasAmAiyassa pupphAiehiM pUyA kAuM jujjai nava?' ti / bhaNiyaM sUriNA-'na jujjaI' / bhaNiyaM rannA- 'kahaM na jujjai ? / jao kaDasAmAieNa sAvajajogA paJcakkhAyA / na ya pUyA sAvajjA / kahamaNNahA sAhuvaMdaNAsutte bhaNaMti "vaMdaNavattiyAe, pUyaNavattiyAe, sakkAravattiyAe0" tti / bhaNiyaM sUriNA- 'mahAbhAga ! tattha evaM bhAvattho / sAhUNaM vAyAmetteNaM ciya davvatthae ahigAro, na kAeNaM / vAyA vi desaNAkAle; na puNa-tumaM vADiyAe gaMtUNaM pupphANi uciNasu, pUrva vA kuru, dhUyaM vA ukkhivasu, ArattiyamuttArehi [ evamAi kiriyAkAle nijuMjaNAhigAro] / kiM tu desaNAkAle davvatthayaM savitthara parUveMti muNiNo' / bhaNiyaM rannA- 'ko esa viseso ? kiriyAkAle na nijhuMjai, desaNA puNa kIrai savittharA davvatthayavisaya ti / jao sA vi nijhuMjaNarUvA ceva' / bhaNiyaM guruNA-'naranAha ! bhaNiyamamhehiM jIvaghAyanirayassa thUladiTThiNo desaNA kIrai / jIvaghAo "vi suhabhAvaheU havau tti / etto cciya sAhuNo na davvatthae payasa'ti / davatthao hi bhAvatthayaheU / so ya siddho jaiNo / na ya jaiNo tatto annaM phalaM iTuM / jamAhu guravo-'tA bhAvatthayaheU, jo so davvatthao ihaM iTTo' tti / jaM puNa pUyAsakAravattiyAe ussaggakaraNaM jaINaM na najjai, na sakkhA kAyakiriyAe davvatthayapavittI / kiM tu ussaggocie kAle nisiddhe vaijogo asthi / so vi maNapuvvo vaijogo, na sakkhA nijhuMjaNA, kiM tu desaNAkAle desaNAe, jIvaghAyAo 25 aniyatto saDDo ghAo vi saya-paresu suhabhAvaheU hou ti pUyAe nijojijai / jaM bhaNasi ussaggo kiM kIrai ?, tattha bhannai -uciyANaM davvatthae pavittI sAhUNaM samayaM ti khAvaNatthaM / teNa davvatthayAhigAratte jIvadhAo sabhAo payaTTo sa-parANuggaho uvavUhAgoyaro sAhUNaM / aho sohaNaM nhavaNAi kayaM ti| jA puNa pasajjhadesaNA sA evaM kIrai- "saMsArAsArayaM nAUNa kuNaha pavvaja savvasAvajajogaparivajaNarUvaM / jamhA na anno saMsAranittharaNovAo" / tatthAsamatthassa sAvagapaDimA. guTThANaM kahijjai, jamhA-"chajjIvavahAo kammabaMdho / tatto saMsAro / tattha ya dukkhANi / tA dukkhabhIruNA saMsArasamucchee jaiyavvaM / tassa ya samuccheo AsavadArasaMvarAo / so ya savvao desao vA sattANurUvaM kAyavyo" / jo bhaNai - 'ahaM eyaM kAuMna sato'; tattha imaM ciMtiyavvaM sAhuNA- esa mahANubhAvo payaIe thUladiTThI jIvadhAyANugao, to varaM pUyAisu nijojiju| sa-paresiM suhbhaavpvittinimittbhaavaao| tao tassa bhannai - 1 A degpritNt| 2 C tA varaM pUyAe /
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ . vyAkhyA] viparItazAnaphalaviSayaka-dhavalakathAnakam / 133 jinabhavanaM jinabimbaM jinapUjAM jinamataM ca yaH kuryAt / tasya narAmarazivasukhaphalAni karapallavasthAni // sakkiriyAkAle nijojijjaMte gihatthe na esa kamo labbhai / tA na kappai kiriyAkAle davvatthaovaesaNaM sAhUNaM / jaM puNa sAmAiyaThiyassa sAvagassa na pupphAiehiM pUyA kAuM jujai tti, ettha eyaM kAraNaM - sAmAiya-posahANi bhAvatthayasarUvANi / davatthao ya bhAvatthayaheU / 'tA bhAvatthayaheU' jo so davvatthao iha iTTho' ti vacanAt / to kajasiddhIe kAraNAhANaM nirasthayaM / na ya aNNaM phalaM davvatthayassa / tA siddhe bhAvatthae kiM teNa / kiM ca- kaDasAmAiyassa takkhaNe savvajIvAbhayadANapariNAmo / ao saMghaTTaNamettaM pi tassa maNaM dUmei - hA virUvamAyariyaM / na ya virUvANuTThANAo kammakkhao / iyarakAle tassa aNNassa ya jIvadhAyapavittajogattaNeNaM, na pUyAipavittikAle jIvadhAo' maNami paDibaMdhai / pUyAkaraNeNaM "puNa 10 sa-paresimaNuggaho viyarai citte / ao tassa suhAsayasaMbhavAo tayaNurUvaM phalaM juttaM ti| teNaM ciya na sAhavo pUyAisu payada'ti / jamhA te sayA jIvaghAyavirayA / tesiM pUyAkAle na tahA sa-parANuggahoM citte laggai / tassa payAraMtareNAvi sayA aMgaMgibhAveNa pariNayattaNao / aNAseviyaM puNa puDhavAisaMghaTTaNAiyaM / ao taM ciya pavittikAle citte caDai 'micchAmi dukkaDa' saMghaTTo kao tti / tao micchAmi dukkaDagoyarANuTTANAo kahaM suhaphalaM, suho vA ajjhavasAo ?, ciMteu nariMdo sayameva' / / bhaNiyaM rannA- 'evameyaM bhaMte ! patthuyaM saMpayaM bhaNaha' / bhaNiyaM sUriNA- 'tao jassa jattiyA sAvagA samAgayA, teNa tattiyA AgAreUNa ceiyAlaesu nijojiyA / na ya tANi sasattiaNurUvamADhattANi, jeNa jhatti nippajaMti / kiM tu uvayAragahiyANuroheNa / tao biMbamettAhArANi bhavaNANi kAriya, tadAsanne kAriyA susiliTThA maDhA / tesu ciTThatti suheNa / io ya jiNabhaNiyAgamakiriyArao sa-paresiM suhajjhavasAyanibaMdhaNo sAhukappeNaM viharato 20 paMcasayasAhupariyario patto tattha sannivese kuvalayappabho nAma sUrI / nAo iyarehiM / bahu mannaMti sAvagA / tao ciMtiyaM tehiM vatthavvagasAhUhiM - esa kiriyaTio tti loyamANaNijo / ao eyassa vayaNe logo vaTTissai / tA eyamaNukUlaM saMgahiya karemo ti, taM vaMdaNAIhiM uvacariumADhattA / aNNayAM so kuvalayappabho sUrI mAsakappasamattIe tatto vihariumujuo bhaNio tehiM- 'bhaMte ! iheva vAsArataM. kareha' / sUriNA bhaNiyaM - 'na kappai, kiM me paoyaNamasthi ?' / bhaNiyaM tehiM - 'mA mA evaM bhaNaha / 23 tumhANuratto logo / tao tumha vayaNeNa imAiM addhasiddhaceiyAI jhatti nippajaMti, aNNANi ya apuvvANi bhavaMti / tA kIsa kappAikkame nimittaM natthi' / bhaNiyaM sUriNA-'na sAvajA vaI kappai sAhUNaM bhAsiuM' / bhaNiyaM iyarehiM- 'ko'vasaro sAvajAe vaIe? / bhaNiyaM sUriNA- 'jamAhacca ceiyakAraNaM / kiM tu davvatthayAvasare davvatthayaparUvaNamaNavajaM' / bhaNiyamiyarehiM - 'aho! ceiyabhavaNAiM sAvajjAI vAgarei tA sAvajAyario esa' / gayaM taM ceva nAma se pasiddhi / viharito so ttto| tA kiM nariMda ! 30 tumaM bhaNasi, kiM jiNavayaNaM pi koi na bahu mannai ?' ti / bhaNiyaM rannA-'tA kiM so sUrI puNo vi tattha no Agao' / bhaNiyaM sUriNA- 'aNNayA tesiM siDhilIbhUyANaM avaropparaM vivAdo jAo / ege bhaNaMti- 'gihiNo puvvaM ciya balA niuttA pUyAisu / te ya pamattayAe maMdadhammayAe ya na ceiya1C jIvaghAo aalNbi| 2 'puNa' nAsti / 3 B C sAvajAi /
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 22 gAthI 1 je pUyAsu payati / tA jai sayaM na kIrai tA magganAso / naya saMte bale saMte vIrie ceiesa uhA kAuM jutA / tA kAlociyaM sAhUhiM sayameva kAyavvaM' / anne bhaNaMti - ' sayaM na kIrai' / evaM tesiM pakkhApakkhIe jAo mahaMto vivAdo / na ya kaha vi chijjai / tao savvehiM bhaNiyaM - 'sAvajjAyario bahussuo, so ANijjau / tassa Agamo atthi / AgamaM viNA evaMvihA vivAyA na * chijjaMti' / savvesiM saMmayaM - so ANijjau / pesiyA duve sAhuNo tassa samIve / pattA kAlena / bhaNiyaM tehiM - 'amhe saMgheNa tumha pAse pesiyA' / so bhaNai - 'kiM nimittaM ?' | sAhU hiM bhaNiyaM - ' evaM - viho vivAdo avaropparaM jAo / so ya tumbhehiM AgaehiM chijjihI' / bhaNiyaM sUriNA - ' egasiM sAvajjAyario tAva kao / saMpayaM gayassa taM kiM pi kAhiha, jaM na vIsaraha / tA kiha tubbha vayaNeNa gammau / gaesu vi tattha amhesu novagAro / pivayaNabhattivajjiyA jao te / na hi jiNavayaNe 10 bahumANajuyANa tArisA ullAvA hoMti / jai nAma tatte saMsao hojja kahijjamANe kahagavaseNaM, tahA vi kAraNaM pucchiyavvaM / teNa vi jiNavayaNaM daMsiyavvaM / taM puNa taha tti maNNiyavvaM hoi / jesiM puNa sA' nII natthi tesiM majjhe ahaM gao kiM karissA mi' / bhaNiyaM AgayasAhUhiM - ' mA mA evaM bhaNaha bhaMte! tumhAgamaNe bahuyANa aNuggaho hohI / tA Agacchaha' / bhaNiyaM sUriNA - 'kammANa khaovasamo aNu kAraNaM, sUrI paraM tassa nimittaM kassai bhaviyvvayAvaseNa jAyai / kiM tu saMdiddhe vi uvayAre 18 chaumattheNa dekhaNA kAyavvA / mA koi bujjhejjA / to vaTTamANaM jogeNaM vihArakkameNa AgamissAmo, nannattha sarIrAikAraNaM' / gayA AvAhagasAhuNo / so vi sAvajjAyario viharaMto saMpato kAle / nAyaM ca vatthavvagasAhUhiM / tao mahAvicchaDDeNa niggao cauvviho saMgho annogaiyAe kuvalayappabhasUriNo / tattha ya egA muddhasaMjaI ciMtei - mahappA koi esa titthayaratullo, jassa eriso saMgho annosure niggao / tao paramabhacicoiyAe Asanne ThiccA vaMdio sUrI tIe / laggA pAyaMtesu se 20 sIsa kesA / nAyaM sUriNA sesehiM vidiTThameyaM; navaraM na yANaMti te kiM sohaNamasohaNaM vati / pavisio mahAvibhUIe / dinnA vasahI / vIsaMtANaM bhaNiyameterhi - 'amhANaM evaMviho vAdo atthi; so tumhe tattha pamANaM' / bhaNiyaM sUriNA - 'amhe AgamaM vakkhANemo, tubbhe juttAjuttaM sayaM viyArejjAha / annA egassa pakkhassa mamovari addhiI hojjA' / bahu manniyaM taM vayaNaM savvehiM vi / sohaNadiNe samAdatta aNuogo / uvavisaMti savve vi / so vi kaMThagayaM suyaM vAei vakkhANei ya / na ajja vi 25 putthagANi hoMti tti / vakkhANaMtassa uvaTTiyA gAhA / jahA - / jatthitthIkaraphari uppane kAraNe vi NaMtariyaM / arihA vi kareJja sayaM so gaccho mUlaguNabhaTTho || eIe attho - jattha gacche itthIe saha kareNa pharisI saMghaTTaNaM arihA vi kevalI vikarejja, uppaNNevi kAraNe anaMtario, kAraNe vatthaMtario kIrai, gilANa uvvattaNAisu / jattha aNaM30 tario kIrai tattha rAgabuddhI, tao sevAbuddhI, tatto paDisevA vi jAejA / tatto mUlaguNabhaTTho gaccho hoi ci / 'nikkAraNa paDisevA savvattha viNAsae caraNaM' / imAe gAhAe AgayAe, so sUrI putriM tehiM tAsio tti bhIo ciMtei - eyaM gAhaM na paDhAmi; + idaM vAkyaM nAsti BC 1. B C 'jiNavayaNapakkhavAo natthi tatthAhaM gao /
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] viparItajJAnaphalaviSayaka-dhavalakathAnakam / 135 jao imIe suyAe, ee duraMta paMtalakkhaNA mama uDDAhaM karissaMti; saMjaIsira kesasaMghaTTaM sumaraMtA / tA kiM na paDhAmi ? ahavA, nahi nahi; AgamapacchAyaNaM hi aNaMtasaMsArabhavabhamaNanibaMdhaNaM, tA jaM hoi taM hou, paDhAmi tAva; eyaM ciMtiya paDhiyA teNa gAhA, vakkhANiyA ya / tao jamagasamagaM te bhaNiu - mADhattA - 'tumaM taMmi diNe vaMdaMtIe saMjaIe pAesu saMghaTTio; tA tumaM mUlaguNabhaTTo / tA ettha kiMci samAhANaM vA desu, AsaNaM vA muMcasu / iharahA pAesu ghetuM kaDDissAmo' / tao bhIyassa khasaphasIbhUyassa Agayapassessa sUriNo nAgayamuttaraM; jahA- ko'vagAso eyassa tumha vayaNassa ? jao 'karejja sayaM' ti vayaNaM AuTTi sUcei / na ya amha tattha kA vi AuTTI saMpaNNA / AuTTisaMghaTTe eyaM sutaM nivaDai, na aNAbhogasaMghaTTe / goyaragayassa sAhuNo sAviyAkare lage vi na mUlaguNanAso / jai puNa sAijjai tA havejja doso, na puNa amha tattha ko vi bhAvadoso jAo / tattha vi aNAbhogasaMghaTTajaNiyadosassa pAyacchitaM kathaM amhehiM tavAiyaM, tA na kiM pi erisavayaNehiM ti / kiM tu tesiM bhIeNa bhaNiyaM " sUriNA - 'bho bho ! na yANaha tubbhe ussaggAvavArahiM Agamo Thio / tao taM vaya pAusagajjiyaM va sihikulANaM savvesiM tesiM hiyayanivvuikaraM jAyaM / sabbe vi niyaniyapakkhesu thiratarA jAyA / sAvajjAyarieNa vi ussutathirIkaraNAo aNaMto saMsAro nivattio ci / 15 tA mahArAya ! abhavANaM dIhasaMsAriyANaM vA na jahattha jiNavayaNaM pariNamai / AgahiyANaM hi niyayAbhippAyaposaNanimittamuvajujjai, na sesa' ti / bhaNiyaM vikkamasAraraNNA - 'evameyaM bhaMte!'. bhaNiyaM aMdheNa - 'jai jANaha ArAhissaM, tA deha me aNasaNaM' / dinnovaogeNa sUriNA dinnaM se aNasaNaM / ArAhiUNa sammaM gao suralogaM ti / ao bhaNNai - upadezAntaramAha - na vi kiMci aNuNAyaM paDisiddhaM vAvi jiNavariMdehiM / esA tesiM ANA kaje sacceNa hoyavvaM ti // adiTThasamayasArA jiNavayaNaM aNNahA parUveMtA / dhavalo vva kugaibhAyaNa taha caiva havaMti te jIvA' // // dhavalakahANayaM samattaM // 32 // ucchAhiMti kayatthA gihiNo vi hu jinavariMdabhaNiyaMmi / dhammaMmi sAhu- sAvagajaNaM tu pajjuNNarAyA va // 23 // vyAkhyA - 'utsAhayanti' - udyamaM kArayanti, 'kRtArthAH' - kRto vihito'rthaH samyaktvAdiguNo yaiste / tathA 'gRhiNo'pi' - gRhasthA api, na kevalaM sAdhavaH / 'hu:' - avadhAraNe / 'jinavarendrabhaNita eva dharme', kaM ? - 'sAdhu zrAvakajanaM tu pradyumnarAja ive' ti / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH / taccedam33. pradyumnarAjakathA / 20 kosalA visaye kosalAuraM nAma nayaraM / tattha supaiTThiyajaso gADhamucchAha jutto udiNNabalavAhaNo 30 aniTThiyakosakoTThAgAro' aNurattabhattimaMta sAmaMto "adharIkayasuraguru pahANAmacco avahatthiyA se sapaccaho 1 B C deg bhAyaNamasaI jAyaMti iha jIvA / 2 C koThAro / 3 C adhariyasuradeg / 25
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe / [ 23 gAthA pakkalapAikkacakkanirAkiyAsesasImAlarAyasamUho, kusalo kalAkalAve, pajjunno ica kAmiNIjaNamaNadaio, pajunno nAma rAyA / so ya payaIe dhmmsddhigo| kiM tu na yANai dhammAdhammavisesaM / tao ciMtaieesiM ceva pAsaMDINa majjhe kei dhammigA bhavissaMti / to aviseseNaM savve vi. pUemi / jo ceva saJcaM dhammigo so ceva nitthArehi tti -ciMtaMto savvesiM pAsaMDINaM aviseseNaM karei pUyaM / tassa ya subuddhI 5 nAma pahANAmacco / so ya sAvago / kiM tu rAyA na yANai, jahA sAvago eso ti / annayA rahasi pucchio rannA subuddhI, jahA-jamahamaviseseNa save pAsaMDiNo pUemi taM kiM tuha juttamajutaM vA bhAsai ?' bhaNiyaM subuddhiNA - 'kimettha viyAriyavamasthi / jaM devo karei taM kahamajuttaM hoi ?' / bhaNiyaM rannA - 'na evamuvayAravayaNaTANaM, paramatthaviyAraM ciMtesu' / bhaNiyaM subuddhiNA- 'devapAyANamaNudiyahaM paJcUhavAraNaniuttamaivihavANaM ko amha maiviseso samullasai, jo evaMvihaviyAre vaTTai' / bhaNiyaM rannA- 'jahA 10 ihaloiyAvAyanivAraNamaI bhavaM, tahA bhavaMtarAvAyanivAraNe vi niyamaiaNusAreNa pavaTTiyavaM bhavayA / tahA jaM ubhayavaggeNa vi nirUviya kIrai taM saMgayaM hoi' / bhaNiyaM subuddhiNA- 'deva ! iha loiyAI kajjAiM paccakkhANumANAI hiM najaMti, pAraloiyakajAiM puNa accaMtaparokkhAiM, na tesiM sAhaNAI nicchaeNa nAuM pArijaMti / tA kiM bhaNAmo' / bhaNiyaM rannA- 'tA kiha ettiyA loyA mokkhatthiyA kilissaMti ? / avassa kiM pi eehiM nAyaM havejjA' / bhaNiyaM maMtiNA - 'jai eehiM kiM pi nAyaM tA kiha 15 avaropparaviruddhakiriyAsevaNaM / na ya aNege mokkhA jeNa niyaniyamokkhesu niyaniyakiriyAe gammai' / bhaNiyaM rannA- 'satthabhaNio maggo dhammamaggo, iyaro adhammamaggo' tti / bhaNiyaM subuddhiNA - 'savvesiM pAsaMDINaM niyaniyagA puDho AgamA, tA ko gheppau, ko vA muccau / na ya avaropparaviruddhakiriyAo tabbhaNiyAo kAuM sakkijaMti' / bhaNiyaM rannA - 'viyArijaMtu satthANi arattaduDhehiM' / bhaNiyaM subuddhiNA- 'juttameyaM, evaM kIrau' / 20 tao samAhUyA mAhaNA / bhaNiyA rannA- 'kANi bhe paralogasAhagakiriyAsatthANi ?' / bhaNiyaM diehiM - 'vedo paralogasAhagakiriyAnicchayaheU / bhaNiyaM rannA - 'kiM vede paralogasAhaNatthaM kahijai ?' / bhaNio diehiM ranno- 'veyajjhayaNaM, 'diyANa dANaM', yajaNaM / jamhA na rAyANo dakkhiNaM gehaMti / na ya suddAhamANaM dakkhiNA phalavaI / ata evoktam - 'dakSiNAyA dvijasthAnam' iti / tahA jAgavihI pasumehassamehAio bahuppayAro / tahA nicaM pi aggihottkiriyaa| esa dhammo amhANa dNsnne'| 23 bhaNiyaM subuddhiNA- 'deva ! jIvaghAeNa keriso dhammo ?' / bhaNiyaM diehiM - 'vedavihiyA hiMsA ahiMse' ti / kiM ca - 'mukhaM te sunAmI'tyAdi mantraiH asau varga nIyate / kiM ca - 'yAgArtha pazavaH sRSTA pUrvameva svayaMbhuvA' ityAdivacanaprAmANyAnnAsau hiMsA doSAya' / bhaNiyaM maMtiNA- 'bhaNaMti dhIvarA vi evaM- amhaM vittI parikappiyA payAvaiNA, natthi amhANa doso' tti / bhaNiyaM rannA - 'jai pANavahAo vi dhammo hojjA, tA amhe niccaM ciya tattheva payaTTA / tA amhANa so siddho ciya, kiM anneNa / tA 30 uTTeha tumbhe'| samAhUyA naiyAiyA / bhaNiyA naranAheNa - 'bhaNaha kANi tumha paralogasAhagadhammasatthANi / / bhaNiyametehiM - 'amha sivo devo, tappaNIyANi dhammasatthANi umAmahesarAINi' / bhaNiyaM rannA- 'umAmahesara tti ko saddattho ?' / bhaNiyaM tehiM - 'umA bhagavaI gorI; mahesaro bhagavaM mahAdevo / bhagavaI pucchai ____1 A paaryti| 2 A nAyaM eehiN| 3A tatto / 4 B jayaNaM diyaann| 5 B nAsti 'dANaM' / 6 A jaNaNaM,CnAsti /
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] dharmotsAhapradAnaphalaviSayaka pradyumnarAjakathAnakam / 137 bhagavaM kaheha' / bhaNiyaM rannA - 'kA esA gorI ? kiM tasseva sissiNI' / bhaNiyameehiM - 'sA hi bhagavaI bhagavao bhajjA' / bhaNiyaM rannA- 'so bhagavaM jai dArasaMgahI tA kahaM bIyarAgo / avIyarAgassa vayaNaM kahaM kIrau pamANaM / tA gacchaha stttthaannN'| tao samAhUyA ghaisesiyA / te vi taheva puTTA, taheva vAgariyaM, taheva visajjiyA / tao samAhUyA bhikkhuNo / te vi puTThA- 'ko tumha mokkhasAhaNovAo ?' / bhaNiyaM bhikkhUhiM - 'rAgadosaniggaho mokkhasAhaNovAo / te ya rAgAdao avaTie jIdhe saMbhavaMti / amhANa khaNakkhaI jIvo' / bhaNiyaM rannA- 'kiM nimittaM siratuMDamuMDaNAiyaM aNuTThANaM; jayA khaNakkhaI jIvo tayA kiriyAphaleNa ko jujjai / akayAgama-kayanAsAdayo dosA kahaM parihariyavvA / tA uTeha, saTThANaM gacchaha' / vAhariyA bhagavA / te vi puTTA- 'ko me mokkhasAhaNovAo?' / bhaNiyaM bhagavehiM - diTThamaNumANamAgamarUvaM tivihaM pamANamamhANa / paNuvIsA tattANaM vinANI hoi mokkho vi|| tathA coktam - paJcaviMzatitattvajJo yatra tatrAzrame rtH| jaTI muNDI zikhI vApi mucyate nAtra sNshyH|| bhaNiyaM rannA- 'jai evaM, vihalA me niyadaMsaNapariggaheNa dikkhA, tA kIsa muddhA paritammaha, tatta. vinnANe sai kiM na visayasuhamaNuhavaha / tA na kiMci eeNa / uTheha, bacceha stttthaannN'| __ bhaNiyaM rannA- 'kiM ettiyA ceva pAsaMDiNo?' / bhaNiyamamacceNa - 'deva ! saMti anne vi seyNbrsaahunno| kiM tu iha te na saMti' / bhaNiyaM rannA- 'kiM kAraNaM jeNa iha te na saMti ?' / bhaNiyaM subuddhiNA- 'te aniyayacAriNo dvv-khet-kaal-bhaavpddibNdhvjiaa| tattha davao AhAra-leNa-pITha-phalagAisu paDibaMdho na tesiM / jamhA AhAraM phAsuyaM esaNijaM / annatthakaDamannatthaniTThiyaM / muhAladdhaM muhAdinnaM / vaNalevaakkhovaMgakameNaM arattaduTThA saMjamabharanivvahaNaTThA geNhaMti / ArAmujjANasunnaharajAiyaparagharesu vasaMti / 20 pITha-phalagAINi vi pADihAriyANi geNhaMti, kappasamattIe muMcaMti / tA na eesu tesiM paDibaMdho / evaM khece vi suMdarAsuMdaranagarAIsu ArAmujjANalayaNAIsu paDibaMdho na tesiM / kAle vasaMtAisu na tesiM paDibaMdho / bhAve vi kohAisu natthi paDibaMdho / jiyarAgadosA hi te bhagavaMto samatiNa-leTu-kaMcaNA, samasattu-mittA, niccaM ciya parovayAranirayA nANajjhayaNasaMgayA / lAbhAlAme suhe dukkhe jIvie maraNe thaa| AsaMsAvippamukkA hi tIrahI te mahAyasA // tANaM guNagaNo deva ! ko vaNNejjA / miyAu egajIhA saMtANaM guNANaMto na labbhai / bhaNiyaM rannA - 'mahAmaJca ! tuha esa niogo jayA AgacchaMti te mahAmuNiNo, tadA mama sAheyatvaM' / bhaNiyaM subuddhiNA- 'evaM karissaM' / niuttA sAhugavasaNaTTAe niyapurisA / annayA-iMdA iva vibuhapariyariyA, sAgarA iva amukkamajjAyA, mAyaMDA iva nihayateyassiteyA, sa- 30 yalasatthattha vittharavihannuNo caunANovagayA aNegasIsasaMparivuDA samAgayA sAhukappeNaM viharaMtA uggaseNAbhihANA sUriNo / samosaDhA sahasaMbavaNe / niveiyaM niuttapurisehiM maMtiNA subuddhissa / teNAvi gaMtUNa sAhiyaM pajunnarAiNo / rAyA vi mahayA bhaDacaDayareNa niggao sUrivaMdaNathaM / patto sahasaMbavaNe ujjANe / diTTho sUrI / tuTTho rAyA tipayAhiNI kAUNa vaMdiya uvaviThTho saparivAro jahArihaM suddhadharaNItale / ka. 18
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [23 gAthA sUridasaNAo ceva saMjAyasammattapariNAmeNa bhaNiyaM rannA- 'bhayavaM ! tubbhe nisaggao ceva saMsArADavi. paDiyajaMtusamuddharaNekkamANasA, na jai aNuvaroho tA sAheha saMsAranittharaNovAyaM' / bhaNiyaM sUriNA'devaguruparinnANAo taduttakiriyAkaraNAo ya saMsAravoccheo mokkhasaMpattI ya hoi / tattha devo savyanU ghIyarAgo vIyadoso ya aMgIkAyabo / jai vi saMpayaM parokkho devo, tahA vi tabbhaNiyAgamavasakIraM5 tataliMbabadasaNAo najai puvvuttaguNaniyaro / jamhA na savvannuNo akkhasuttagaNaNA payaTTai / na gayarAgassa itthIpariggaho / vigayadosassa na paharaNADovo / tA akkhasutta-mahilA-paharaNarahiyabiMbadasaNAo najai jahoiyaguNo devo / iyaro annaha ti / tassa ya bhagavao vayaNaM naTThamuTThiciMtA-nilukkaNacaMdovarAgAigoyaraM paccakkhAiNo avitahaM jANiUNa parokkhavisae vi eyamavisaMvayai ti nicchayaM kAUNa' kiriyAsu payati viyakkhaNA / tattha kiriyA paMcAsavasaMvaraNaM, kasAyaniggaho, micchattapaDikkamaNaM, 10 khaMtAidasavihadhammAsevaNaM, paMcasamiisevaNaM, akusalamaNAI joganiroho, sajjhAyajjhANatavokammAsevaNaM saMsAranivveyasUyagamappaDikammasarIrataNaM, savvatthA'paDibaMdho, samasattu-mittayA / esa jaidhammo akkheveNa mokkhasAhago' tti / bhaNiyaM rannA- 'bhayavaM! evameyaM, vilINo me moha pisAo / sahahAmi tumha vayaNaM / kiM tu eyaM na sakkuNomi kAuM / annaM gihatthapAuggaM dhamma sAheha' / bhaNiyaM sUriNA- 'etthAsatto samaNovAsagapaDimAo karei / tAo daMsaNapaDimAiyAo ekkArasa havaMti / taM jahA dasaNa) vaya(2) sAmAiya(3) posaha() paDimA(5) abaMbha(6) saJcitte(7) / AraMbha0) pesa(5) uddiTTa(10) vajae samaNabhUe(1) ya // tattha (1)dasaNapaDimA-jAyAe jiNavayaNaruIe jAyAe kutitthiyamaesu aruIe guNadosavibhAgannuNo jiNabhaNiyamaggo avvAhao sammaM mokkhakAraNaM kutitthiyamayAiM puvAvaravAhagANi mokkhasAhagakiriyAe micchArUvANi ti / nicchae jAe, pasatthe tihikaraNamuhutte AgamavihiNA samosaraNe gurusahio 20 kayaciivaMdaNo bhaNai- 'ahaM bhaMte puvvameva micchattAo paDikkamAmi, sammattaM uvasaMpajjAmi' ityAdi / evaMkameNa jA paDivajijjai sAvayajaNeNa sA dasaNapaDimA; jAvajjIviyA ya esA / eIe puNa kAyavvaM nissaMkiya nikaMkhiya nivvitigicchA amUDhadiTThI a| uvavUha thirIkaraNe vacchalla pabhAvaNe atttt| esaTTaviho daMsaNapaDimAyAro / (2) tadaNaMtaraM bIyA vayapaDimA- sammattapaDimaM viNA esA na hoi ti| OM duvAlasa vi vayANi paDivajai puvvakameNa / (3) taiyA sAmAiyapaDimA- ubhao kAlaM sAmAiyaM karei / jahAvasaraM sAmAiyaM phAsei / esA timAsiyA hoi / (4) cautthA posahapaDimA- putvoiyaguNajuttassa aTThami-cAuddasIsu cauvvihaM posahaM savvao kareMtassa hoi cattAri mAsA / (5) paMcamA paDimAbhihANA paDimA-sA posahadiyahesu rAIe vagdhAriyapANissa kAussaggeNa Thiyassa paMcamAsA hoi| (6) chaTThA baMbhapaDimA - tattha siMgAravikahAvirao itthIe samaM vivitte no ThAi akhaMDabaMbhayArI putvoiyaguNajutto 30 hoi, chammAsA esA; jAvajIvaM pi koi pAlei, na paDiseho / (7) sacittaparihArapaDimAe- sacittamAhAraM cauvihaM vi vajjai / esA sattamAsA kAlamANeNa / (8) AraMbhAbhihANAe - puNa vajjai sayamAraMbha sAvajaM / uppanne kAraNe puttehiM vA nAiehiM vA pesehiM vA kAravei / esA puNa aTThamAsiyA / (9) tathA navamAe pesavajAbhihANAe puttAisu nikkhittabharo pesehiM vi sAvajjamAraMbhaM na kArAvei puboiygunnjutto| 1 A naauunn| 2 B C degmaNa Ai / 3 A nAIhiM /
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA 1 dharmotsAhapradAnaphalaviSayaka pradyumnarAjakathAnakam / 131 navamAsA esA paDimA bhavai / tahA uddiTThakaDaM bhattaM vi vajejjA', kiM puNa sesasamAraMbhaM / (10) dasamAe paDimAe - so sIsaM khureNa muMDAveI, koi sihiM vA dhArei / esA puNa dasamAsA / (11) tahA khuramaMDo loeNa vA rayaharaNamuhapottiyasaMthArAisavvasAhUvagaraNadhArI, jai iva bhikkhaM hiMDai sabAsu puboiyaguNajutto / ekArasamAsA esA / tao pavajaM vA paDivajjai, tattheva vA ciTThai, puNo gihaM vA paDivajjai / eyAo ekkArasapaDimAo karei jo pavvajaM kAuM na sakei' / bhaNiyaM rannA- 'bhayavaM! jo eyaM pi kAuM na sakai, so kiM kareu?' / bhaNiyaM sUriNA-'uttimaguNabahumANo teNa kAyavvo, tatto visiTThakammanijjarA diTTha ti / savvuttamaguNA bhagavaMto tiloganAthA jiNavariMdA / tesu bahumANagamagAI imAiM liMgAiM - gayaNayalamaNulihaMtaM dasadisipasaraMtanimmalamaUhaM / dhavaluvvelliradhayavaDamAlAkaliyaM jiNAyayaNaM // kArAviya suyavihiNA nimmalaveruliyanIlavajehiM / varapomarAyasasiravimaNimaNaharahemaruppehiM // // kArecA jiNabiMbaM tattha mahAsuttahAranimmaviyaM / suyavihiNA puNa tassa u duyaM pai8 karAvei // tatto paidiNapUyaM visiTThapupphAiehiM so kuNai / kaMcaNamottiyarayaNAidAmaehiM ca vivihehiM // surahivilevaNavarakusumadAmavaragaMdhadhUvamAIhiM / kappUramalayajehiM mayanAhirasottamamaeNa // etehiM kuNai pUyaM jo vihiNA tassa tattha bahumANo / najai esa pavAo bahumANo kajagammo ti|| tabbahumANA niyamA tavvayaNe Ayaro phuDaM tassa / tabbahumANAo puNa taduttakiriyAe saddahaNaM // / kiriyA vi* sasattIe karemi vaMchA sayA vi parisuddhA / etto cciya takkiriyAraesu sAhUsu bahumANo / tao sAhubahumANAo abhigamaNa-vaMdaNa-namaMsaNAisu payati / tahA phAsuyaesaNijjehiM bhatta-pANavastha-kaMbala-patta-osaha-bhesajjehiM parAe bhattIe sAhujaNapaDilAhaNe pavittI hoi / tahA muNijaNapabhAvaNAe tappaDiNIyanivAraNe ya jahAsattIe ujjamai / tahA paDivaNNANuvvaesu sAvagesu guNAhigabuddhI; iyaresu smaanndhmmiymii| tatto tesiM savvattha vacchallaM avAyanivAraNaM kuNai / tahA jiNaharesu " rahajattAgayajaNassa bhatta-pANa-vattha-taMbolAIhiM pUyaNaM daMDakaramoyaNaM evaM vihA kiriyA savvA vi jiNabahumANAo payaTTai / evaM ca mahArAya ! gihavAsamaivasaMtA vi AraMbhapariggahesu payaTuMtA vi pANiNo suhakammapaDibaMdhagA hoUNa, sudeva-sumANusatta-sukuluppattikameNa jiNadhamme bohiM pAviUNa, caraNasaMpattikameNa mokkhaM gacchaMti' ti / tao bhaNiyaM pajunnarAiNA- 'bhayavaM! aNuggaheha sammattasAvagadhammadANeNa / jao vilINo mohagaMThI, jAo jiNiMdavayaNe pacao daDhayaraM, titthayaresu AgamabhAsagesu / bahumANo jAo / etto ciya gaNaharesu suttakAragesu sesasUrIsu vi AgamaabocchittikAragesu tapparUvagesu takkiriyAkAragesu sAhUsu ya daDhayaraM jAyA bhattI / tA jaM tubbhehiM vAgariyaM taM savaM savisesa karissAmi ti / tA dijjau me daMsaNasAvagattaM' ti / tao sohaNatihi-karaNamuhute lagge dino sAvagadhammo umgaseNasUrIhiM / jAo sammattasAvago rAyA / gacchai paidiNaM sUrisamIve / annayA- sUrivaMdaNatthaM gaeNa rAiNA jAyakoUha leNa puTTho sUrI- 'bhayavaM ! paDhamajovaNe vaTTamANehiM 30 keNa nivveeNa bhogA paricattA tubbhehiM ? sAheha amhANaM, avaNeha imaM koUhalaM' / tao sUriNA bhaNiyaM - 'mahArAya ! jai kouyaM, tA suNasu saMsAravilasiyaM ti / ___1 vjei| 2 A muMDAvei sihaM vaa| 6A aNugeNhaha / 3 B C kaaraavittaa| 4 A kiriyaM pi| 5 BC uppajai /
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [23 gAthA __ atthi soriyapure daDhadhammo rAyA / tassa vammAdevI / tIe putto uggaseNo nAma ahaM jaao| gahiyakalAkalAvo naravaiNo purajaNassa ya accaMtamaNAbhippeo jAo / amnayA vasaMtaurasAmiNo IsANacaMdassa dhUyAe kaNagavaIe sayaMvaro tti soUNa mahAbhaDacaDayareNaM gao ahaM tattha / patto AvAsio bAhiriyAe / paiTTho sayaMvarAmaMDave / anne ya bahave rAyaputtA / tattha ya ahaM rAyadhUyAe siNiddhAe 5 diTThIe paloio / vinnAyaM ca taM mae jahA icchai mamaM ti / tao paJcUse sayaMvaro bhavissai tti gao niyayamAvAsaM / anne vi rAyaputtA gayA saTThANesu / jAva rayaNIe paDhamajAmaMmi samAgayA egA pariNayavayA dAsaceDiyAjuyA mahilA / tIe samappiyA cittavaTTiyAe lihiyA vijjAharadAriyA / tIe ya heTTao abhippAyapisuNA gAhA tuha paDhamadaMsaNuppannapemavasanivaDiyAe muddhAe / kaha kaha vi saMThavijai hiyayaM hiyasavvasArAe // tayaNaMtaraM ca samappiyaM taMbolaM samAlahaNaM kusumANi ya / mae vi savaM' gahiyaM sabahumANaM / dinnaM tIe pAritosiyaM niyayakaMThAharaNaM / bhaNiyaM tIe- 'kumAra ! kiMci vattavvamatthi / tA vivitamAisau kumAro' / tao bhUvikkheveNaM sannio osario pariyaNo / bhaNiyaM tIe- 'kumAra ! bhaTTidAriyA vinnavei jahA icchio mae tumaM / kiMtu jAva maha koi samao na puNNo tAva tae ahaM na kiMci 15 bhaNiyavvA / kiMtu mae tuha pariggahe acchiyavaM' / mae bhaNiyaM- 'evaM bhavau, ko doso' tti / tao paJcUse sayalanaravaisamakkhaM, lacchIe iva mahumahaNassa mahaM tIe uppiyA varamAlA / vilakkhI bhUyA savvarAyANo / gayA niyaniyaThANesu / vitto vitthareNa vivAho / nIyA sanayaraM kaNagavaI / kao tIe puDho AvAso / ThiyA sA tattha / paJcUse gacchAmi ahaM se gehe / karei uciyapaDivattiM / uvavisai Asanne / nANAkahAviNoeNaM acchittA kiMci kAlaM, puNo gacchAmi sagihamahaM / evaM paidiyahaM 20 vaccAmi / tattha vaDDae mamANurAgo / na ya tIie' abhippAo najai - keNa kAraNeNaM aNurattA vi necchai saMvAsaM ti / tao mae ciMtiyaM-keNa uvAeNa imIe abhippAo najihI ? / evaM ciMtAvaro suhAsaNattho maMDavovagao jAva acchAmi, tAva paDihAreNa jANAviyaM - 'kumAra ! ego jaDahArI duvAre ciTTai; bhaNaiahaM bhairavAyarieNa pesio rAyaputtadaMsaNatthaM' ti / eyamAyaNNiUNa mae bhaNiyaM- 'lahuM pavesehi' / paDihArANuNNAo Agao so; kayamuciyakaraNijaM / paNamio mae / dAUNa AsIsaM uvaviTTho niyakaTThA25 saNe / bhaNiyaM teNa - 'kumAra ! bhairavAyarieNa pesio tumha samIve' / mae bhaNiyaM - 'kattha ciTThati bhagavaMto?' / teNa bhaNiyaM- 'nagarabAhiriyAe amugamaDhe' / mae bhaNiyaM- 'amhaM te guravo, tA sohaNaM kayaM bhagavaMtehiM jamihAgaya ti / vaccaha tubbhe ahamAgacchAmi' ti bhaNiUNa visajio so| __ bIyadivase pabhAe gao'haM ujANe tassa dasaNatthaM / diTTho bagghakattIe uvaviTTho bhirvaayrio| paDio'haM tassa calaNesu / AsIsaM dAUNa dAviyamAsaNaM / uvaviTTho'haM tattha / mae bhaNiyaM- 'aNu30 gahIo'haM bhayavaMtehiM, jamihAgayA' / bhaNiyaM teNa- 'kumAra ! tumaM uddisiUNa amha ettha AgamaNaM' / mae bhaNiyaM- 'AisaMtu bhagavaMto jaM mae kAyavaM' / teNa bhaNiyaM - 'asthi me bahUNi divasANi kayasupuvvasevassa maMtassa tassa siddhI tuhAyatA / jai egadivasaM kumAro samatthavigdhapaDighAyaheuttaNaM paDivajjai, tao maha saphalo aTThavarisamaMtajAvaparissamo hoi' tti / tao mae bhaNiyaM-- 'bhayavaM ! aNuggahIomhi 1 BC nAsti 'svvN'| 2 A. na iyriie|
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] dharmotsAhapradAnaphalaviSayaka pradyumnarAja kathAnakam / 141 imiNA AeseNaM ti, to kiM mae karhi vA divase kAyavvaM ti AisaMtu bhagavaMto' / bhaNiyaM jahAriNA - ' kumAra ! imIe kAlacaudasIe tae maMDalaggavAvaDakareNa nayaruttarabAhiriyAe egAgiNA masA dese jAmiNIe samaikkate jAme samAgaMtavvaM / tatthAhaM tihiM jaNehiM sameo ciTThissAmi' / tao mae bhaNiyaM - ' evaM karemi ' / tao aikkaMtesu kai 'vi divasesu samAgayAe caudasIe atthaMgayaMmi bhuyaNekkaloyaNe' diNayare 3 ucchalie timirapasare mae visajjiyAsesapariyaNeNa, siro mahaM dukkhai ti pesiyA vayaMsA # / ao gAgI paviTTho sovaNayaM', parihio paTTajugassa paTTo, gahiyaM maMDalagaM / niggao nayarAoM pariyaNaM ciUNa gAgI / diTTho ya mae bhairavAyario masANabhUmIe / ahaM pi teNa bhaNio - 'mahAbhAga ! ettha bhavissaMti bibhIsiyAo, tA tae ime tinni vi rakkhiyavvA, ahaM ca / tujjha puNa jammappabhiI avinnAyabhayasarUvassa kiM vuzcaiti / tA tuhANubhAveNaM karemi ahaM maMtasAhaNaM' / tao mae bhaNiyaM -18 'bhayavaM ! vI sattha kuNasu; ko tujjha tuha sIsANa ya vAlaM pi vAleuM samattho' / tao gahiyaM maMDayaM / lio tassa va aggI / patthuyaM maMtajAvapuvvaM homaM / tao AraDaMti sivAo / kilikilaMti veyAlagaNA / hiMDaMti mahADAiNIo / uTTheti mahAbibhI siyAo / sarai maMtajAvo / na khubbhaMti te tinni viNA / jAva ya ahaM uttara disAe gahiyamaMDalaggo ciTThAmi tAva ya bahiraMto tihuyaNaM palayabbharasiyANukArI bharato mahiharakuharAI samucchalio bhUminihAo sahasA samAsannameva viha DiyaM // dharaNimaMDalaM samuTThio sIhanAyamuyaMto kAlamehotra kAlo kuDilakasiNakeso puriso / tassa ya sIhanApaDiyA tinna vi jaNA disApAlA / bhaNiyaM ca teNa - ' re re ! divvaMgaNA kAmakAmuyA purisAhamA, na viNNAo ahaM tae mehanAyAbhihANo khettapAlo ihaM parivasaMto ? maha pUyamakAUNa maMtasiddhimabhilasasi ? eso saMpayaM ceva na hosi / eso vi tumae veyArio rAyaputto aNuhavau sakayassa aviNayassa phalaM' / tato mae taM dahUNa bhaNiyaM - 're re purisAhama / kimeyaM palavasi ? / jai asthi te 20 porisaM tA kimeNaM palavieNa | abhimuho samAgaccha, jeNa daMsemi te evaMgajjiyassa phalaM ti / purisasa bhuesa vIriyaM na saddadaddareNaM' ti / tao so amarisio valio majjha saMmuhaM / aNAuhaM ca dahUNa mae mukkaM maMDalaggaM / saMjamIkayaM parihaNayaM saha kesapAseNa / payaTTaM doNDa vi bAhujuddhaM vivihakaraNehiM / sattapahANattaNeNa vasIkao so mae vANamaMtaro / bhaNiyaM ca teNa - 'bho mahAsatta ! siddho ahaM tu imIe mahAsattayAe; tA bhaNasu tuha kiM karemi ?' / mae bhaNiyaM - 'maha ettiyaM' payoyaNaM 1 I yasa siddhi ti / tahA visA mama bhajjA kaha vi vasattaNaM mama nijjau' tti / teNa uvaogaM dAUNa bhaNiyaM - 'bhavissa sA tuha kAmarUvicaNapasAeNaM / tumaM puNa majjhANubhAveNa kAmarUvI bhavissasi' / dAUNa varaM gao veyAlo / iyareNa ya siddhamaMteNa bhaNiyaM - 'mahAbhAga ! tuhANubhAveNaM siddho maMto, saMpannaM samIhiyaM' ti bhaNiUNa gao bhairavAyario saha tehiM tihiM sIsehiM / ahaM pi pakkhAliUNa sarIraM gao nigehe / pabhAyasamae Thio atthAiyAe khaNamegaM / gao kaNagavaIe simIve / Thio kiMci kAlaM vivihAlAvakahAe / uTThao tatto / rayaNIe jAyAe mANusacakkhUya agoyarIbhUtaM kAUNa rUvaM gao kaNagavaI' 1 B nAsti 'kaisu vi' / 2 B C nAsti padamidam / 3A vayaMsiyA / 4 A vAsaharaM / 5 B C nAmeuM / 6 A maMDalayaM / 7 B C bahiraMto / 8 C poruSaM / 9 A evieNaM / BC Adarzadvaye / etadantargatA paMktirnAsti 25 30
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [23 gAthA bhavaNaM, aNurattA vi mamaM aNurataM kimesA necchai tti tIe abhippAyagavesaNatthaM, gahiyamaMDalaggo'haM / jAva ya dhavalaharovaribhUmiThiyAe' kaNagavaIe pAse duve dAsaceDIo ciTThati, bAhiM pi jaamillgaa| ahaM pi Thio tadegadese adissarUvI tAva / jAva ya bhaNiyA tIe egA jaNI- 'hale ! kittiyA rayaNI ' / tIe bhaNiyaM - 'duve paharA kiMcUNa tti / tao tIe maggio NhANasADao / pakkhAliyaM / aMgaM lUhiyaM par3hesueNa / kao aMgarAo / gahiyaM savisesamAbharaNaM / parihiyaM paTuMsuyaM / viuviyaM vimANaM / ArUDhAo tinni vi jaNIo / ahaM pi ekakoNami saNiyaM samArUDho / gayaM uttaradisAhuttaM vimANaM, maNapavaNavegeNa dUradesaM / uiNNaM saratIre naMdaNavaNassa majjhayAre dese / tattha ya asogavIhiyAe heTThao diTTho mae vijjAharo / kaNagavaI ya nIsariUNa vimANAo gayA tassa samIvaM / paNamio ya teNa bhaNiyA- 'uvavisasu' / thevavelAe ya avarAo vi tinni vi jaNIo taheva samAgayAo, 10 tAo vi paNamiUNa tadaNumaIe uvavidyAo / thevavelAe samAgayA anne vi vijAharA / tehiM ca samAgaMtUNa, puvvuttaradisAbhAe bhagavao usabhasAmiNo ceIharaM, tattha gaMtUNa puvvaM kayaM uvalevaNasaMmajjaNAiyaM / gao so vi vijjAharo tattha / tAo vi cattAri vi jaNIo gyaaoN| tao kIe vi vINA gahiyA', annAe' veNU, avarAe ADhattaM kAgalIpahANaM geyaM / evaM ca vihIe kayaM bhuyaNaguruNo majjaNayaM, vilitto gosIsacaMdaNeNaM, AroviyANi kusumANi, vuggAhio 15 dhUvo / payarTI narse vijjAhareNa / bhaNiyaM- 'ajja kIe vArao ?' / tao uThThiyA kaNagavaI / samAraddhA nacciuM / naccaMtIe imIe egA kiMkiNI tuTTiUNa paDiyA / gahiyA sA mae saMgoviyA ya / gavesiyA ya tehiM AyareNaM na ya uvaladdhA / tao saMhariyaM nahU~ / visajjiyAo teNaM gayAoM niesu ThANesu tAo / kaNagavaI vi samArUDhA vimANaM saha dAsaceDIhiM / ahaM pi taheva samArUDho / samAgayaM kaNagavaIe mavaNe vimANaM / niggaMtUNa ahaM gao niyayabhavaNaM, pasutto ya / samuTThio umgae sUrie / kayauciyakaraNijjo samAgao maMtiputto maisAgarAbhihANo / tassa mae samappiyA kiMkiNI / bhaNio ya so mae jahA-kaNagavaIe samIvaMdeg gayassa maha samappejjAsu / bhaNejAsu 'paDiyA esA mae laddha' tti / teNa bhaNiyaM - 'evaM karessaM' ti / gao haM kaNagavaIe gehaM / uvaviThTho dinnAsaNe / uvaviTThA ya sA maha samIve paTTamasUriyAe / patthuyaM sAriyAjUyaM / jio ahaM / maggio kaNagavaIe gahaNayaM / samappiyA kiMkiNI maisAgareNa / paJcabhinnAyA ya imIe / bhaNiyaM ca tIe - 'kahiM esA laddha' tti| mae bhaNiyaM'kiM kajaM ?' / tIe bhaNiyaM - 'emeva' / mae bhaNiyaM - 'jai kajaM tA giNhasu, amhehiM esa paDiyA lddhaa'| tIe bhaNiyaM- 'kahiM paese laddhA ?". mae bhaNiyaM- 'kahiM tuha paDiyA' / tIe bhaNiyaM- 'na yANAmi' / mae maNiyaM- 'esa maisAgaro nimittio savvaM bhUyaM bhavvaM ca jANai tti; imaM pucchasu jattha paDiya' tti / puTTho kaNaMgavaIe misaagro| teNa vi mamAbhippAyaM nAUNa bhaNiyaM- 'paJcUse niveyaissAmi' / tIe bhaNiyaM'evaM' ti / khaNaMtare khelliUNa gao'haM niyaThANaM / taheva rayaNIe puNo vi Agao addisso hoUNa / taheva kaNagavaI vi ceDIhiM juyA vimANamArUDhA / ahaM pi taheva / pattANi tamuddesaM / puvvakkameNaM evaNANaMtaraM samAraddhA naTTavihI / vINaM vAyaMtIe kaNagavaIe paDiyaM calaNAo neuraM / gahiyaM taM mae / gacchaMtIe paloiyaM, na ya uvaladdhaM / teNe va kameNa samAgayA niyagehe / gaMtUNa pasutto'haM, uDhio pabhAe / samA 1 BCjAva ThiyA dhavalaharovari bhuumiyaae| 2 B C jaNIo gaMtUNa tattha kiie'| 3 B C nAsti 'ghiyaa'| ABC annAe vi| 5A annAe vi| 6A gvitttthaa| 7 BC naasti| 8 B C gayA niyahANesu / 9A knngvhsmiive| 10A teNa ya /
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAlyA] dharmotsAhapradAnaphalaviSayaka pradhunnarAjakathAnakam / 143 gao mahasAgaro / samappiyaM tassa neuraM sikkhaviUNa / lahuM ceva gao'haM saha maisAgareNa kaNagavaIe bhavaNaM / abbhuSTio tIe dinnamAsaNaM / uvaviThTho ahaM, sA ya maha samIve / patthuyA goTThI / tAva ma kaNagavaIe kiMkiNIlAbhasaMkiyAe puTTho mahasAgaro jahA- 'paloiyaM joisaM bhavayA ? | teNa bhaNiyaM-'paloiyaM, aNNaM pi kiM pi naTuM / 'kiM tayaM. teNa bhaNiyaM - kiM tumaM na yANasi'. tIe bhaNiyaM- 'jANAmi ahaM jahA naTuM, kiMtu uddesaM na jANAmi jattha naTuM / tumaM puNa sAhesu kiM tayaM, kahiMci narse ti / teNa / bhaNiyaM- 'majjha anneNa sAhiyaM, jahA dUrabhUmIe neUraM calaNAo kaNagavaIe paDiyaM / taM ca jeNa gahiyaM so mae jANio / na kevalaM jANio, tassa hatthAo mae gahivaM' / tao kaNagavaI kiMkiNIvutaMteNApi khuddhA Asi; saMpayamaNeNa vuttaMteNa sudu samAulIbhUyA, jahA - ahaM jANiyA annattha vaccatI, tA kiM kAyavvaM ! ko vA esa vuttaMto? kimayaM saccaM nemittio? / ahavA jai nemitio tA kevalaM jaM naheM tameva jANai; kahaM puNa majjha tattha naTuM ayaM ihaDio jANai pAvei ya / tA bhaviyavvamettha keNAvi / / kAraNeNa / ayaM ca imesu divasesu lahuM ceva mama gehamAgacchai ti niddAsesakasAyaloyaNo ya / tA keNai paogeNa 'esa eva maha bhattA tattha gacchai tti maha AsaMkai' tti / evaM ciMtiUNa bhaNiyaM kaNagavaIe- 'kahiM puNa taM neuraM jaM tumhehiM joisabaleNa saMpattaM ' / tao maha muhaM paloiUNa maisAgareNa kaDDiUNa samappiyaM / gahiyaM kaNagavaIe / bhaNiyaM ca- 'kahiM evaM pAviyaM?' / mae bhaNiyaM- 'kahiM puNa tuha imaM naTuM?' / tIe bhaNiyaM - 'jahA imaM naheM tahA sayaM ceva ajautteNa diTuM / mae bhnniyN-|| 'majjha aneNa sAhiyaM / ahaM puNa amuNiyaparamattho na yANAmi jaM jahAvit' ti / tIe bhaNiyaM'kimaNeNaM navayaNeNaM; kiM bahuNA, sohaNameyaM jai sayaM ceva ajautteNa diheM / aha anneNa keNAvi sAhiyaM tA na suMdaraM ti / jao jalaNappaveseNAvi maha natthi sohi' tti / mae bhaNiyaM-'kimettha jalaNapaveseNaM?' ti / tIe bhaNiyaM- 'sayameva nAhihI ajautto / jahA ettiyaM nAyaM tahA sesaM pi jANissai'tti, bhaNiUNa sakheyA ciMtAurA jAyA / vAmakarayalaMmi kavolaM nivesiUNa ThiyA ahomuhI / / sao ahaM thevavelamacchiUNa kAUNa sAmannakahAo, maisAgareNa saddhiM hasAviUNa annakahAlAveNa kaNagamaI gao saTThANaM / puNo puvvakameNeva jAmamecAe rayaNIe gahiyamaMDalaggo addisso hoUNa gao ahaM kaNagamaIe gehaM / diTThA kaNagamaI saha dAsaceDIhiM vimaNA - kiM-kiM pi aphuDakkharaM maMtayaMtI / upaviTTho'haM "aNuvalakkhio tAsiM samIve / tao thevavelAe bhaNiyaM egAe dAsaceDIe jahA- 'sAmiNi / kIrau gamaNAraMbho, aikkamaha velA / rUsihI so vijaahraahivii'| tao dIhaM nIsasiUNa bhaNiyaM 4 kaNagamaIe jahA- 'halA! kiM karemiH maMdabhAiNI ahaM / teNa vijjAharanariMdeNa kumArabhAvaMmi neUNa samayaM gAhiyA, jahA jAva tumaM mae nANuNNAyA tAva tae puriso naahilsnniio| paDivannaM ca taM mae / jaNayANuroheNa vivAho vi aNumannio / aNumayA ya piyayamassa / ahaM pi guNarUvAkhittahiyayA tapparAyaNA jAyA / jANio ya vijAharavaiyaro maha bhattuNA / tA na yANAmi kiM pajavasANameyaM bhavissai / sAsaMkaM maha hiyayaM; kiM vA esa maha daio taMmi vijjAharakovajalaNaMmi payaMgattaNaM paDivajjissai, uyAhu so mamaM vAvAissai; kiM vA annaM kiM pi bhavissai' tti / tA savvahA samAulIbhUyA imeNa . saMdeheNa / na yANAmi kiM karemi / duTTho vijjAharo niyabalagavio ya / daDhamaNuratto ya bhattAro na chaDDei paDibaMdhaM / garuo jovvaNAraMbho bahupaccavAo ya / garuyAiM jaNaya-sasurakulAiM / visamo logo| aiguvilA kajjagaI / tA imAe ciMtAe daDhamAulI bhUya mhi' / tamAyaNNiUNa bhaNiyaM dAsaceDIe1 B C ayameva / 2 B C ciMtAurA ya vAmakara / 3 BC degkameNa jaam| 4 BC tAsiM samIve aNuva /
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [23 gAthA 'jai evaM tA ahaM ceva tattha gacchAmi, sAhissAmi ya se, jahA siraM dukkhai teNa nAgayA / tao jANissAmo kiM so kAhI / tao kaNagamaIe suciraM ciMtiUNa bhaNiyaM- 'evaM hou' tti / viuvviyaM vimANaM / mae ciMtiyaM - sohaNaM kayamimIe jaM na gaya tti / ahameva tattha gaMtUNa avaNemi vijjAhara nariMdattaNaM se, pheDemi pikkhaNayasaddhaM, dUrIkaremi jiyaloyaM ti ciMtayaMto saha tIe dAsaceDIe , ArUDho vimANekkadese / gayaM taheva taM vimANaM taM paesaM / jAva patthuyaM usahasAmiNo NhavaNaM, kAUNa ya samADhattaM narse, tAva ya dAsaceDI saMpattA tamuddesaM / nIsariUNaM vimANAo uvaviThThA tadekadese / pucchiyA avaravijjAhareNa- 'kimussUre tumaM samAgayA na kaNagamaI ?' / tIe bhaNiyaM - 'na sohaNaM sarIraM kaNagamaIe, tao ahaM pesiya'tti / taM soUNa bhaNiyaM vijjAharanariMdeNa- 'tubbhe kareha pekkhaNayaM / ahaM tIe sohaNaM sarIraM karessAmiti / taM souM saMkhuddhA dAsaceDI / sajio mayA pariyaro, sannAhIkayaM 0 khaggarayaNaM / tAva ya uvasaMhario naTTavihI / nIsario devaharayAo vijAharo / gahiyA ceDI kesapAsammi / bhaNiyaM ca teNaM- 'pAMve duTThaceDi ! paDhamaM tuha ceva ruhirappavAheNaM maha kovaggiNo' hou nivvANaM / pacchA jahociyaM karissAmi tuha sAmisAlIe' / taM cAyaNNiUNa bhaNiyaM ceDIe - 'tumhArisehiM saha saMgamo evaMvihavaiyarAvasANo ti, tA kuNasu jaM tujjha aNusarisaM / eyaM amhehiM puvvameva saMkappiyaM ti / na ettha acchariyaM / tayaNaMtaraM daDhayaraM kuvieNa bhaNiyaM vijjAhareNa-'kimevaM palavasi + ummattA iva / saMbharasu iTTadevayaM / gacchasu vA kassai saraNaM' ti / bhaNiyaM ceDIe - eso ciya suravijjAhariMdanaratiriyavacchalo bhayavaM / usaho telokagurU saraNAgayavacchalo sario // saraNaM aDavIe mahaM ko hojja amANusAe ghorAe / taha vi akArimadhIro tti uggaseNo mahaM saraNaM // bhaNiyaM vijjAhareNa - 'ko eso uggaseNo ?' tti / bhaNiyaM dAsaceDIe - jeNa samakkhaM ciya naravaINa guNarUvavikkamabaleNa / sohaggajayapaDAya vva suyaNu maha sAmiNI gahiyA // jeNa jiyaguruyaguNeNa sayalasatthatthabhAviyaraseNa / dUre vi Thio mAo tumaM ti keNai paogeNaM // jeNa tumaM diTTho cciya na hosi bhuyaNami sAhasadhaNeNa / teNa mahamattaNo kIramANamicchAmi kila rakkhaM / / ___eyamAyaNNiUNa daTThoDabhiuDibhAsureNa bhaNiyaM vijjAhareNa- 'tassa narAhamassa saraNeNamavassaM natthi te jIviyaMti bhaNamANeNa kaDDiyaM vijucchaDADovabhAsuraM maMDalaggaM / nilakko tabbhaeNaM taruyaMtaresu savvo vi priynno| 25 etthaMtare mae payaDI hoUNa bhaNiyaM-re re vijjAharAhama kAvurisa ! itthIjaNamajhekavIra ! juvaI NaM uvari khaggaM kaeto na lajjasi attaNo paMcabhUyANaM / ahaM puNa' evaMvihapurisesu khaggaM vAvAreMto lajjAmi ti, tahA vi evaMvihe vaiyare kimaNNaM kAyavvaM ti nissaMsayaM saMpayaM na hosi ti; abhimuho valasu' ti bhaNaMteNa kaDDiyaM pariyarAu maMDalaggaM / so vi gahiyAuho valio majjha saMmuho / payaTTA bhamiuM paropparaM chiddannesaNaparAyaNA / jAva mahayAvimadeNa vaMciUNa tassa pahAre, hao so khaMdharAbhAe 10 pADiyaM sIsaM vijjAharassa / tavvAvAyaNANaMtarameva tAo tiNi vi kaNNagAo maha smiivmlliinnaao| bhaNiyaM tAhiM - 'mahAbhAga ! moyAviyAo amhe tume imAo vijAharapisAyAo' / mae bhaNiyaM - 'kassa saMtiyAo tubbhe ?' / tAhiM bhaNiyaM- 'rAyadhUyAo' / tao visajjiyAo mae gayAo savimANehiM saTTANaM / ahamavi samArUDho saha ceDIe taMmi vimANe / samAgayaM kaNagamaIe bhavaNaM taM vimANaM / . 1 A degkovgginnii| 2 A. nivvavaNaM; nivvayaNaM / 3 B C smrsu| 4 B C ah| 5A ahaM pi|
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 vyAkhyA] dharmotsAhapradAnaphalaviSayaka pradyumnarAjakathAnakam / uiNNANi ya amhe / saMhariyaM vimANaM / diTTho'haM kaNagamaIe / dasaNANaMtarameva bhaNiyaM tIe-'kiM vAvA. io duTThavijAharo' / ceDIe bhaNiyaM - 'suTTa jANiyaM sAmiNIe' / kaNagamaIe bhaNiyaM- 'ajautta 'neyaM sohaNaM vavahariyaM bhavayA; jao visamo so vijjAharo' / mae bhaNiyaM - 'ahaM puNa kiM samo tujjha paDihAmi ! | dAsaceDIe bhaNiyaM - 'sAmiNi ! kiM bhaNAmi, itthIjaNapasaMsaNaM pi eyassa niMda tti / dhIro ti ceTTAe ceva vinAyassa, puNaruttayAe mahAbalaparakkamo ti payaDiyaM vijAharamaraNeNaM / tuhANurAyanibbharo ti| sAmiNIe sayameva vinnAyaM / udAracario ti caiUNa rajaM gacchaMteNeva ya payaDiyaM / uvari kiM bhaNAmi / eyassa jaM uciyaM taM sayaM ceva sAmiNI jANaissa'tti ThiyA dAsaceDI / tao eyamAyaNNiUNa bhaNiyaM kaNagamaIe- 'halA ! kimettha jANiyavvaM ? / puvameva varamAlAe saddhiM samappiyaM hiyayaM / saMpayaM ahamaNeNa niyajIviyamulleNevaM vasIkayA, saMpayaM dehassa jIviyassa ya esa eva me pahavai tti / kA ahamavarassa kariyavvassa ya / savvahA aNukUlo, surUvo, uvayArI, pio ya; niddesavattiNI . ahamimassa' ti bhaNiUNa kaNagamaI salajjA ahomuhI ThiyA / tao mae bhaNiyaM- 'suMdari! kimaNeNaM jaMpieNaM / na mae auvvaM kiM pi tuha nimittaM kayaM; jao kiM thovo parihavo jaM niyamajjA paravasa ti| tao niyaparihavavisohaNatthaM savvaM mae ciTThiyaM / tA suMdari! thevamiNaM, tujjha kae kiM na kIrai jayaMmi / ahavA supasiddhamiNaM 'dukkheNa viNA na sokkhaaii| evaM saha kaNagamaIe nehagabbhiNaM jaMpiUNa, pasutto saha tIe tattheva / tAva ya tassa vijjAharassa cullabhAuNA saha kaNagamaIe avahario AgAseNAhaM / pakkhitto dUraM neUNa samuhamajjhe / annattha kaNagamaI pakkhittA / tao divvajoeNa paDaNANaMtarameva samAsAiyapuvabhinnabohitthaphalago sattarateNa laMghiUNa jalanihiM saMpatto tIre / tattha ya kiMci kAlaM samAsattho hoUNa kahaM-kaha vi mahayA kileseNa kayalIphalAiehiM kAUNa pANa vittiM girinaItIradese acchiuM payatto / na ya taMmi paese mANusasaMcAro ti / tao ciMtiyaM-kimeyaM tIraM, uyAhu dIvaM; kiM vA ko vi pavvayavaro ti / evaM saMkappavikappasamAulo gao'haM thevaM bhUmibhAgaM; jAva nAidUradesaMmi diTTho tAvasakumAro / gao'haM tassa samIvaM / vaMdio ya so mae / pucchio- 'bhayavaM ! ko uNa eso paeso?,' teNa bhaNiyaM- 'jalanihitIraM' / mae bhaNiyaM- 'kahiM tumha AsamapayaM' / teNa bhaNiyaM- 'io ya nAidUraMmi; tA tumaM pi Agaccha' / tao'haM nIo teNa AsamaM / diTThA mae tattha kaNagamaI / tao garuyapamoyAUriyasarIreNa bhaNiyaM mae - 'suMdari ! 25 kahaM tuma tassa mukkA ?' tIe bhaNiyaM- 'pakkhittA'haM teNa pavvae / tao mahayA kileseNa iha saMpattA' / tao taM samAsAsiUNa gao ahaM kulavaisamIve / vaMdio ya so dinnAsIso uvaviTTho tassa samIve / bhaNio kulavaiNA- 'putta ! kimesA tuha ghariNI ?' / mae bhaNiyaM- 'Ama' / kulavaiNA bhaNiyaM- 'imaM mae aikkaMtataiyadiyahami niggaeNa bAhiM egAgiNI diTThA / novalakkhio ahaM imIe / tao pAsAI avaloiUNa bhaNiyamimIe jahA - 'bhayavaIo vaNadevayAo ! pariNIyA kevalamahaM bhacAreNa, na ya mae / tassa kiMci uvayariyaM / teNa puNa majjha kae' kiM kiM na kayaM / paloio ya mae tinni diNANi samuddatIre, novaladdho daio / tA teNa virahiyAe maha jIvieNa na paoyaNaM / tassa sarIre bhalejaha ___ 1 A mevaM bhavayA vavahariyaM / 2 B C kriyvvyss| 3 B C nAsti vikpp| 4 BC ihaM pttaa| 5BC nimittN| 6A lamejaha / ka. 19
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [22 gAthA ti bhaNiUNa viraio pAsao / samArUDhA rukkhe jAva appANaM kila muyai' tAva ahaM hAhAravasahaganbhiNaM 'mA sAhasaM mA sAhasaM'ti bhaNamANo dhAvio tayAbhimuhaM / saMkhuddhA ya esA jAva' paloio ahaM, viliyA pheDiUNa pAsao uvaviTThA taruvarassa heTTao / mae samIvavattiNA hoUNa AsAsiyA'putti ! kiM nimittaM tumaM appANaM vAvAesi ? / kiM tuha bhattA samuiMmi keNai pakkhitto jeNa tassa tIraM paloiesi ? / tao tIe na kiMci jaMpiyaM / kevalaM muttAhalasacchahehiM thUlehiM aMsubiMdUhi~ roviuM pauttA / eyaM ca ruyaMtI pecchiUNa maha aIva karuNA saMvuttA / tao paloiyaM mae divvanANeNaM, jAva jANio samuddapakkhivaNAvasANo nIseso vi vaiyaro / tao bhaNiyA mae esA jahA- 'putti ! ehi Agaccha AsamapayaM / bhavissai tuha teNa saddhiM samAgamo taiyadiNaMmi / tA vIsatthA hohi' / tao AsAsiUNa ANIyA AsamapayaM / kArAviyA kaha-kaha vi kileseNa mayA ki pi pANavittiM / bhakkhiyANi // vAhajalapakkhAliyANi kai vi phalANi / tao viutta-saMjoyaNaporANakahAhiM kaha-kaha vi nIyA kappasamANA do vAsarA / ajja puNa esA maraNekkavavasAyA parihariyasayalavAvArA vaDuehiM rakkhijjamANA dhariyA jAva tumaM samAgao' ti / mae bhaNiyaM- 'bhagavaM! aNugihIomhi / dinamimIe jIviyaM majjhaM ca' / tao kulavaisamIvAto uDhio gao tIe samIvaM / bhaNiyaM ca mae - 'suMdari ! eyAiM tAI sacchaMda18 cAriNo vihiNo vilasiyANi / esA kammANa pariNaI / evaMvihavaiyarabhaeNaM cattaniyagharakalattA muNiNo sunnArannAiM sevaMti / evaM vihavaiyarANaM goyarIbhavaMti visayAhilAsiNo / tAva vIsatthA hohi' ti bhaNiUNa ghettUNa kaNagavaiM gao girisariyaM / majio vihiNA / kayA tattheva kayalAIhiM paannvittii| vAharAvio kulavaiNA bhoyaNanimittaM / 'kayA pANavittI' kahAviyaM kulvinno| egattha kayalIhare pasutto saha kaNagavaIe / puNo teNa vijAharabhAuNA aMgArageNa avahario saha kaNagavaIe / pakkhitto samudde, 20 kaNagavaI annapAsammi / samuttiNNANi do vi vihiniogeNaM / puNo vi tattheva miliyANi / bhaNiyaM kaNagavaIe- 'ajautta ! kimevaM ?' / mae bhaNiyaM- 'suyaNu! vihivilasiyaM' / tIe bhaNiyaM- 'ajautta ! mA evaM bhaNasu / jao devassa matthae pADiUNa savvaM sahati kApurisA / devo tANaM saMkai jANaM te uppari pphurai // 23 tA mA muyasu mahAyasa ucchAhaM bhuyaNaniggayapayAvaM / iya majjhattho taM jAva tAva sattU paripphurai / mae bhaNiyaM- 'suMdari ! kiM karemi adiTTho divvo vva viyarai sattU ; tA saMpayaM tahA karissaM jahA puNo evaM na karei' / tao rayaNIe kaNagavaIe samIve niyagapaDaucchAiyaM taNapUlayaM kAUNa khaggavaggakaro adisso hoUNa nijhuNe Thio ahaM / pasuttA kaNagavaI / tAva ya samAgao vijAharAhamo / uDio ahaM - re re vijjAharAhama ! geNhesu AuhaM / saMpayaM na hosi' tti bhaNiUNa kaDDiyaM maMDalaggaM 7 mae, teNAvi / saMkhuddho ya so| vAhiyaM maha khaggaM, vaMciyaM mae / tao pahao so mae khaggeNa / pesio so vi bhAuNo maggeNa jamamaMdiraM / pabhAe samAgao'haM kulavaisamIvaM / teNAvi AsAsio ahaM / Thio kaivayadivasANi tattha / ___1C muMcai; B muvai / 2 nAsti 'jAva' BCI 3 BC pyttaa| 4 B C taM c| 6 BC devo| 5 BC ttto|
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] dharmotsAhapradAnaphalaviSayaka pradyumnarAjakathAnakam / 147 annayA tAvasakumAraehiM nIo ahaM vasimAsanne saha kaNagamaIe / AgacchAmi sanagarAbhimuhaM / annayA patto'haM kaMcIe nayarIe / tattha bAhiM diTTho mahAmuNI samuddasUrI dhammamAikkhaMto jaNANaM / vaMdio so saha kaNagavaIe / kayA dhammakahA / tao mae bhaNiyA kaNagavaI jahA- 'suMdari ! asAro sNsaaro| visamA kajjagaI / bahupaccavAo gharavAso / calANi iMdiyANi / aikuDilA pimmagaI / ko jANai kerisamavasANaM / tA varaM saiM ceva chaDDiUNa savaM mohavilasiyaM pavvajaM gehAmo eyassa mahAmuNiNo / samIve' / tIe bhaNiyaM - 'ajautta ! sohaNameyaM / kiM tu ahiNavaM jovvaNaM, visamo visamasaro, na ya jahicchaM mANiyaM visayasuhaM / tA gacchAmo tAva saTThANaM / tattha pattANi mANiyavisayasuhANi jahociyaM karissAmo' ti / tadaNuroheNa mae bhaNiyaM- 'evaM hou' / tao vaMdiUNa sUriM paviTTho'haM nayarIe / bAhiM ThiyA kaNagavaI / asogataruNo heDhe ujjANasamAsanne kArAviyAo' mae duve mNddykukkuddiyaao| gao'haM jatthuddese mukkA kaNagamaI / diTThA sA mae, abbhuTio'haM tIe / kayA pANavittI / ThiyANi // gaMtUNa samAsannakayalIharae / lakkhio mae bhAvo kaNagamaIe jahA sunnahiyaya tti / tao mae ciMtiyaM-sumariyaM mANusANaM bhavissai / tayaNaMtaraM ca gao'haM sarIraciMtAe / samAgao ya pecchAmi pAyavaMtario jAva Alihai cittakammaM kaMThe gholei paMcamuggAraM / vAhajalabhariyanayaNA disAo hariNi vva joei // vAmakarovarisaMThiyamuhapaMkayamukkadIhanIsAsA / abhaNaMta cciya sAhai mayaNaviyArAuraM cittaM // tao mae ciMtiyaM- 'hA! kimeyaM ? ahavA na pArei maha viogaMmi egAgiNI ciTThiuMti / tA jai maha daMsaNe samAulA bhavissai tA majjhovari neho / aha saMvarissai AgAraM tA na sohaNaM' ti ciMtiUNa mae daMsio appA dUrattho / saMvario tIe mayaNaviyAro / samAgao'haM tIe samIvaM / / bhaNiyA sA mae- 'suMdari! sumarasi niyamANusANaM, jeNubiggA viva lakkhijasi / tIe bhaNiyaM'ajautta! tumaMmi sAhINe kiM mANusehiM / ranaM pi hoi visamaM jattha jaNo hiyayavallaho vasai / piyavirahiyANa vasimaM pi hoi aDavIe sAricchaM // taM socA mae ciMtiyaM-uvayArappAyaM jaMpiyamimIe / tA na sohaNameyaM / uvayArehiM paro ciya gheppai agchati te tahiM ceva / iyaraMmi pavataMto pemmAbhAvaM payAseMti // tA sapahA bhaviyazvamettha keNai kAraNeNaM ti-muNiUNa uTThio tIe samIvAo / gao ya ArAmamajjhayAre ceva thevaM bhUmibhAgaM, jAva samAgao ego puriso / pucchio ya ahaM teNa jahA- 'kimettha saMpayaM pi ciTThai kumAro ?' mae bhaNiyaM- 'ko esa kumAro ?' teNa bhaNiyaM - 'nayarIsAmiNo vAlacaMda- 30 rAiNo putto guNacaMdAbhihANo majjhaNhe iha samAgao Asi / tao ahaM teNeva kajeNa pesio, samAgao ya / ao pucchAmi' / mae bhaNiyaM - 'gao kumAro samAsAiyaiThThalAbho' ti / teNa bhaNiyaM - 'kiM sA desaMtarAgayasurUvataruNajuvaI ghaDiyA kumArassa?' / mae bhaNiyaM- 'na kevalaM ghaDiyA, nIyA ya 1 BC kaaraaviyaa| 2 A donnnni| 3A tatthuddese /
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [22 gAthA samavaNaM / teNa bhaNiyaM - 'sohaNaM jAyaM / kumAre diTTamette ceva tIe mahaMto aNubaMdho Asi'tti bhaNiUNa gao so / tao mae ciMtiyaM-dhiratthu saMsAravilasiyANaM; dhiratthu mahilAsahAvANaM / avi ya na guNehiM neya rUveNa novayAreNa neya sIleNa / gheppai mahilANa maNo cavalo pavaNuddhayadhaya vya // tA jAvesA mahilA viyAraM na daMsei tAva io aikkamAmi' tti ciMtiUNa gao tIe samIvaM / bhaNiyA ya sA mae jahA- 'ehi gacchAmo' / tIe bhaNiyaM- 'paJcUse gamissAmo' / mae bhaNiyaM- 'sattho laddho, saMpayaM ceva gacchAmo' / tao sA parammuhI hiyaeNa maha bhaeNa saMcaliyA' / gayANi amhe vasaMtaure / diTTho rAyA kaNagavaIe piyA IsANacaMdo / teNa bahuM visUriUNa puNo jAyaM pivaM maNNamANeNa abbhaMgaNa-hANa-bhoyaNAIhiM kayamuciyakaraNijaM / sAhio mae vijjAharaharaNAisavvo vaiyaro / // rAiNA bhaNiyaM- "kiM na saMbhAvijjai saMsAre ?' ti / tao ahaM tIe ceva rayaNIe niggao pacchime jAme / gao tassa puvvasaMdiTThassa samuddasUrissa samIve, pavvaio ya tassaMtie / adhItaM suttaM / ThAvio niyayapae sUrIhiM / so ya ahaM viharato ihamAgao / tA eyaM me veraggakAraNaM / evaM soUNa saMviggeNa bhaNiyaM pajunnarAiNA- 'sohaNaM bhaMte ! veraggakAraNaM / evaMviho ceva esa saMsAro' / uDhio vaMdiUNa sUriM, gao saTThANaM / tattha ya patthAve bhaNio subuddhI rannA- 'mahAmacca ! 1 nityArio bhavADavIo'haM tumae; tA kiM hoja jeNa tumaM paDiuvayario hosi / jaM kiMci iTThataraM kahesu jeNa saMpADemi' / bhaNiyaM subuddhiNA- 'deva ! jai evaM tA muMca, jeNa pavvayAmi' / bhaNiyaM rannA- 'juttameyaM vivegakaliyANaM / kiM tu jai mamaM nitthAreuM icchasi, tA sannihio Thio jahAvasaraM jahAjogaM kiriyAsu payaTTAvehi / annahA appaMbharittameva payaDiyaM hojjA / taM ca tumhArisANaM na juttaM / tA vimAlijau tAva / / tao kArAviyaM nayaranAhIe naranAheNa uttuMgaM jiNaharaM / tattha ya varasuttahAreNa kArAviyaM jiNiMdabiMba / paiTTAviyaM AgamavihiNA / pUiyA sAhuNo vatthakaMbalabhattAIhiM / sammANiyA sAhammiyA / kArAvio pavararahavaro / kayA rahajattA / paidiNaM karei ceiyANaM pUyaM visiTThadavvehiM bhAvasAraM / pUei sAhuNo bhattapANavatthapattAiehiM / kayA akarabharA sAvagA / pAviyaM sAsaNamunnaiM / evaM vaccai kaalo| annayA viharato samAgao puNo vi uggsennaayrio| niggao rAyA vaMdaNatthaM / suyA desaNA / / 4 bhaNiyaM rannA- 'bhayavaM! aja vi pavvajjAe na ucchahai maNaM, to gihidhamma savisesataraM kAhAmi / bhaNaMtu bhagavaMte jaM mae kAyavaM daMsaNapakkhamahigicca' / bhaNiyaM guruNA- 'eyAo kallANagatihIo bharaherakhaesu avaTThiyAo / je aIyA, je bhavissaMti titthayarA, tesiM savvesiM eyAsu tihIsu cavaNa-jammaNavaya-kevala-nivvANaM jAyaM / tA kallANagatihIsu visesapUyAtavAisu jattaM kuNasu / aTThamI-cAuddasIsu ya annadiNapUyAiehiM viseso kAyavvo' / tao bhaNiyaM rannA- 'jamANaveMti bhagavaMto' / tao kallANa* gatihINaM punvadivasaviyAle ghosaNaM kArei - 'paJcUse kallANagaM bhavissai; tA 'hala-kulisa-koddAlAI hiM puDhavIe; cIvaradhovaNAI hiM jalassa; iTTagApAgAisu jalaNassa samAraMbhaM; datta-kuMTi-kuhADAIhiM taNarukkhache. yaNaM; tasapANamacchapasumahisAiuddavaNaM jo kArei tassa sArIro daMDo / tahA karadaMDamuggAhaNaM riNiyassa ___1 A uccliyaa| 2 B C jAyaM ti mnn| kuddaalaaihiN| 3 A tN| 4 B C pUyAisu viseso| 5 B C hala.
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] dharmotsAhapradAnaphalaviSayaka pradyumnarAjakathAnakam / 149 dharaNayaM na keNai kAyAM / sabo vi jaNo pamuiyapakkIlio hou' ti / tihA pahANasAvagA vAhariya bhai rAyA - 'paccUse sesavAvAraM pariccajja mahUsavaparehiM hoyavvaM / jassa jaM natthi so mama bhaMDAgArAo gevhiya nizcito hou' tti / tao aippabhAe miliyA sAvagA / samAdattA jiNabhavaNe vivihabhaMgehiM pUyA, kIras varapaTTaNuggayavicittavatthehiM nANAbaMdhavicchittIe ulloccA, dijjaMti tArAhArA kuMcalyAhiM majjhadesesu / nisijjaMti dippaMta maragaya veruliyamaNisamUhA / viraijjai paMcavannasugaMdhapupphamA lAhiM phullaharayaM / sugaMdhigaMdhodaeNaM sicaMti ceiyapaMgaNAI / kAlAgarukappUrabahulo jiNabiMbANaM dina dhUvo / nivvattAe pUyAe samAhayaM tUraM / samAdattaM gIyavAiyanaTTavihiNA lavaNAvatAraNamudagAvatAraNamAratiyAvatAraNaM ca / payaTTAI nANAdhammiyanADagAI / eyAvasare samAhUo rAyA / gao aMtero / samAhUyA sUriNo pavittiNI ya / samAgayA posahasAlAhiMto taduciyA sAvagA sAviyAo ya / itthaMtare samAdattaM ceiyavaMdaNaM / guruniutto | udAramahurasado dei kAussaggapajjaMtesu thuIo | " evaM kAUNa cehayavaMdaNaM uvaviTThA sUriNo niyasejjAe / vaMdiyA samudAeNaM savvehiM viduvAlasAvattavaMdaNaeNaM / kayapacakkhANAo uvaviTThA savve | bhaNiyaM ratnA - 'bhayavaM ! ko ettha vihI ?' / bhaNiyaM sUriNA - 'mahAbhAga ! bhagavaMto kaya kiccA mokkhaM pattA / na ya vijjaMtANaM cArittINaM siNANAi payaTTamicchiyaM vA / kiM tu tabbibANaM gihIhiM esa vahI kAvvo / 5 pUyAsa kArehiM ya siNANapecchaNayagIyasArehiM / taha taha kAyavvaM jaha titthassa pabhAvaNA hoi // rAyAmacapurohiyasAmaMtA savadaMDa ahivaiNo / puranAyagasatthAhA seTTiibhAisupasiddhA // gaMdhasurahigaMdhA nevatthAharaNabhUsiyasarIrA / iMdAgiiM dharettA havaMti battIsa NhavaNakarA // ege u chattacAmaradharA u varadhUvadAyagA avare / varapupphapaDalahatthA ege gAyaMti jiNapurao || gayAsu iyarajaNo naranAha nijuMjaI jahAuciyaM / AgamadesavihinnU naTTe ya vilAsiNIsattho / esa vihI narasAmiya ! puvvayaramuNIhiM vannio samae / kusalehiM samAinnA AyaraNA kA vi hu pamANaM // bhaNiyaM rannA - 'jamANaveMti bhagavaMto' / tao samAdattaM jahutta vihiNA majjaNaM / niuMjai sAvayajaNaM dhammiyacoyaNAe coeMto ucchAhaMto' sakkiriyAsu / guNalavaM pi puNarutaM pasaMsai / evaMvihaM vihiM kareMteNa pajjunnarANA baddhaM devAuyaM uttamabhogA ya / parittIkao saMsAro, kallANayatihIsu jiNamajjaNAi 25 kareMteNa / kiM bahuNA, jaM jayA uciyaM taM tayA samAyarai / pUei sAhuNo parAe bhattIe, cauvihAhAreNaM battha- patta-kaMbala - osaha-bhesajjAiNA | sAvagA vi ThAviyA rAyakajjesu / payAsei tANa guNe / na uvahasa maMdabuddhittaNaM / aNusAsai gurucaM / evaM pAviyaM unnaI sAsaNaM / jAyA bahavo jaNA jiNasAsaNabhatiparAyaNA / 1 ++ etadantargatA paMktiH patitA B C Adarzadvaye / ++ etaddaNDadvayAntargatAH paMktayaH patitAH A Adarze / 1 nAsti padamidaM B C Adarzadvaye / 15 aNNayA jAyaM se sarIrakAraNaM / samAhUyA vejjA | sAhiyA pauttI / bhaNiyaM vejjehiM - 'devo sayA 20 vidham ava tahA vi visesao saMpayaM dhammosahaM kuNau / na esa pAyaso paDiniyattai vAhI' / tao rAiNA vAhariyA amacA sAmaMtA ya / ahisitto ghaNavAhaNo jeTThaputto niyayapae, aNusA 20
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 23 gAthA sio jahociyaM, sAmaMtAmaccAya, tahA - 'puta ! sAvagadhammaraeNa hoyavvaM / ceiyANaM pUyAsakkArAi mahAvibhUIe kAyavvaM / jao evameva aNugAmiyaM hiyaM patthaM / eyANubhAveNa samANe maNuyatte rajjasirI ANAIsariyattaM ca jAyai ihaloe, paraloe ya sagga- mokkhAiM ti / tahA sAhuNo niyadese vihAraM kAreyavvA / visesao kosalAure / niHzcaM abhigamaNa-vaMdaNa-namaMsaNa-saMvibhAgAiNA sAhujaNassa bahumANo * kAyavvo; tappacaNIyaniggaheNa ya / tahA ee sAvayA tava saha jAyA saha vaDDiyA ya mama paNayadullaliyA soyarA iva daTThavvA / paramatthao ete tuha hiyakarA sAhammiyavacchalA, savvahANesu ciMtagA ee mahAsuhiNo karejjAsi / eyANamaNabhippeyaM na kAyavvaM / eyANa dosacchAyaNekkabuddhiNA guNadaMsiNA vvaM / tahA putta ! jA jANa ThiI titthiyANa sAsaNAiyA tIe vi lovo na kAyavvo / je ya mAhaNakutitthiyAdao niyasamaya kiriyamANusaraMtA paribhavijjaMti keNai, tattha rakkhAe payaTTiyavvaM / jao rAINa ThiI esa ti / 10 15 20 evaM ghaNavAhaNarAyamaNusAsiUNa samAhUyAo devIo, bhaNiyAo ya - 'mamaM kAlagayaM mA aNugacchejjAha / tahA mariyavvaM jahA sumayA hoha / jai sakkeha, pavvajjaM karejjAha / uyAhu posaha - sAmAi - yarayAo gihavAsamaNuvasejjAha / kAlapattaM aNasaNavihiNA mariyavvaM / jalaNappavese vANamaMtaresu uvavAo bhaNio Agame' ci / manniyaM savvAhiM / 30 o samAhUyA sUriNo / diNNA AloyaNA / puNo paDivaNNaM sammattaM, aNuvvayANi ya / paDilAhio saMgho vattha- kaMbalAIhiM / kayaM sAhAraNasaMbalayaM / samAhUya bhaNiyA pahANasAvagA, jahA - 'mamaM dhammiyAhiM coyaNAhiM coemANA kAlakAlocie ThANesu sammaM paDiyaraha ' / taha ti paDissuyametehiM / nijjAmio vihiNA / namokkAraparAyaNo kAlamAse kAlaM kiccA uvavanno saNakumAre kappe sattasAyarovamaTThiio devo tti / tao cuo sivaM pAvihi ci / ao antreNa vi dhammatthiNA evaM kAyavvaM ti uvaeso | // pajjunnarAyakahANayaM samattaM // 33 // viparyaye doSamAha - vyAkhyA - 'ISadabhimukhamapi ' 'huH' avadhAraNe / tasya ca vyavahitaH sambandhaH / stokaM stokamabhi25 mukhaM dharmodyuktamapi 'kecid' - aviditaparamArthAH, 'pAtayanti' viparItabodhakaraNAt / 'dIrgha' evAvadhAraNasyeha sambandhAt vistIrNe janmamaraNadu.khAle, 'saMsAre' - bhave AtmAnaM sutarAM tu pAtayantIti 'api' zabdArthaH / kiMvadityAha - 'municandra iva' sAdhuH / ' apariNatajanasya' tathAvidha' dezanA ' s - nucitalokasya, 'avidhi' dezanA ' karaNAt' / anupAyena viSayavibhAgAparyAlocanena dharmakathA vidhAnAditi / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH / taccedam - IsIsi mamuhaM pikeI pArDeti dIhasaMsAre / muNicaMdo vva apariNayajaNadesaNaavihikaraNAu // 23 // -- 34. municandrasAdhukathAnakam | atha iva bhAra vAse saggapaDicchaMdayaM va payAvaiNA raiyaM, tilao iva dharAramaNIe sAeyaM nAma nayaraM / jammi ya nIrogA vi sagayA' mahaddhaNA jaNA, dAyAro vi avidiNa' duvvayaNA, savvasaMgahiNo vi 1 A visayagayA / 2 B C avinna /
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] vipriitdhrmkthaakrnnphlsuuck-municndrsaadhukthaankm| aladdhadogaccA loyA / tattha ya meiNipaI vi pUyaNijjo, udaggadaMDo vi dullAliyajaNavao, kamalAgaro vi jalasaMgavajio, samarakeU nAma raayaa| tassa ya sayalaMteurapahANA surasuMdarI nAma mahAdevI / tIe saha visayasuhamaNuhavaMtassa vaccai kaalo| ___ aNNayA sAgaraM caMdaM ca muhe pavisaMtaM daTThaNa rayaNIe paDibuddhA mahAdevI / sumiNoggahaM karetA raNNo siDeM / raNNA vi niyamaiaNusAreNa siTuM- 'devi ! pasAhiyAsesabhUmaMDalo mahArAyA te putto bhavissaI' / / 'evaM hou' ti bahumaNNiyaM devIe / pabhAe uvaviTTho asthANamaMDave nareMdo / samAgayA sAmaMtAdayo / vAhariyA sumiNapADhagA, samAgayA ya / dAviyAiM AsaNAI / nisannA te vi maMtadANapuvaM / javaNaMtariyA ThAviyA devI / bhaNiyaM rannA - 'bho bho sumiNasatthapADhagA! ajjapaccUsakAlasamayaMsi devIe ohIramANIe duve sumiNA diTThA, sAgaro sasI ya muheNa pavisaMtA / to kaheha kimeyANaM sumiNANaM phalaM?' / tehi vi satthatthaM viNicchiUNa bhaNiyaM- 'devIe putto mahAbhAgo bhavissai / so ya jovvnnttho|| mahArAyA bhAviyappA vA mahAtavassI bhavissai' tti / tuTTho rAyA / dAviyaM pAritosiyaM / gayA saTThANesu suviNapADhagA / rAyA javaNaMtario devi bhaNai - 'devi! nisuyaM suviNapADhagavayaNaM / bhaNiyaM surasuMdarIe - 'deva ! tuha pAyapasAeNaM sijhaMtu mama maNorahA' / tao gabmANukUlabhoyaNa-sayaNa-caMkamaNAi aNusaraMtIe devIe vaDDai gabbho / puNNadiyahesu suhagahanirikkhie lagge, uccaTThANaTThiesu gahesu, jAo devakumArovamo dArao / niveiyaM ranno / kayaM vaddhAvaNayaM / vittesu ya jammamaisave ThiivaDiyaM / / kareMtANaM aikkaMte bArasAhe paiTTAviyaM dAragassa sumiNadaMsaNANurUvaM sAgaracaMdo ti nAmaM / paMcadhAIpariggahio vaDDiumADhato / jAo kAleNa 'atttthvaarisio| tao samappio lehAyariyassa / gahiyAo nissesAo kalAo sucireNa kAleNa / kameNa jAo bhogasamattho / gAhio egadivaseNa battIsAe mahArAyakaNNagANaM pANiM / ThAvio juvarajje / tAhiM saha visayasuhamaNuhavaMtassa vacai kAlo / aNNayA samAgao vaNagajo iva niddaliyakaMdalo, sIho iva nAsiyAsesamayappayAro, samuddo iva - gurusattanilao, meru vva vibuhasaMgao, sUro iva payaTTiyasamaggapayAvo, naranAho iva gayapariggaho, ahavA kappaDio iva bahusattakayAhAro, darido iva kuladUsaNo, juyAro iva paricattavasaNo, samAgao dhammaghosAbhihANo sUrI / samosaDho sahasaMbavaNe ujANe / niveio ujjANapAlaeNaM / diNNaM se pAritosiyaM rannA / niggao vaMdaNavaDiyAe rAyA kumAro ya aMteureNa saha / paMcavihaabhigameNaM paviTTho uggahe / ti-payAhiNI kAUNa vaMdiya uvaviTTho saTTANe / patthuyA bhagavayA dhammadesaNA / taM jahA mAyA piyA puttakalattabhAuyA, bhiccA sumittA dupayA cauppayA / dhaNNaM dhaNaM ruppasuvaNNasaMpayA, tANaM na loettha parattha vA punno|| jaheha sIho u mayaM gahAya, macU naraM nei hu aMtakAle / na tassa mAyA va piyA va bhAyA, bhajA va puttA na hu huMti saraNaM // na tassa dukkhaM vibhayaMti nAyao, na baMdhuvaggA na suyA na bhAriyA / ego sayaM paJcaNuhoi kamma, kattAramevaM aNujAi kammaM // taM ekkagaM tucchasarIragaM se, ciIgayaM Dajjhai pAvaeNaM / bhajA ya puttA vi ya nAyau ya, dAyAramannaM aNusaMkamaMti // 1 A jAo vuTTavayapajaMpANayacaMkamaNAimahUsavehi (?), atttthvaarisio| 2 B C mitttthiy| 3 A. kuruusnno|
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 152 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 23 gAthA emAi nAUNa jiNiMdadhamme, pavvajamAsevaha bhAvasAraM / kAUNa nissesaduhANa cheyaM, mokkhaM uvejAha mahANubhAvA // iccAidesaNaM soUNa viyalio mohagaMThI kumArassa / bhAvio cittaiNaM / jAo se carittapariNAmo / samuTThiyA parisA / gayA saTThANaM / kumAro vi vaMdiUNa sUri bhaNai - 'bhayavaM! ammApiyaro aNujANAviya / karemi pavvajApaDivattIe sahalaM mANusattaNaM' / mANiyaM guruNA- 'avigyaM mA paDibaMdhaM karesu' ti / tao samAgao niyagehe / gao jaNaNi-jaNayasamIve viNayapuvvaM bhaNai - tAyA ! suo mae dhammo teNa vajjiya jNtunno| osappiNI asaMkhejjA ThII ukkosA' aNaMtaso // pajjatteyarabheesu puDhaviAuteuvAusu / tAo vaNe aNaMtAo vaTTamANassa voliyA // vigaliMdiyajIvANaM puDho saMkhejasannio / majjhammi vaTTamANassa kAlotIto aNaMtaso // asaNNi-saNNimajjhammi vaTTamANassa jaMtuNo / sattaTThabhavA tAya volINA u aNaMtaso // asaNNiNo mahArAya pAvaM kAUNa kAyajaM / mahAdukkhohasaMtattA pattA ghamma aNaMtaso // gohAgiroliyAIyA vaMsaM pattA aNaMtaso / taM taM kammaM samAsajja pattA taM taM bhavaM puNo // DhaMkA kaMkA vagA kuMcA selaM pattA aNaMtaso / paMceMdiyavahaM kAuM roddajjhANavasaMgayA // sIhA vagghA vigA cittA aMjaNaM puDhaviM gayA / puNarAvittimAsajja pattA dukkhaM aNaMtaso // AsIvisA mahAuggA tahA diTTivisA vi ya / mahoragA mahAbhImA ghorA ayagarA tahA / / aNeyabheyabhinnA u sappA paannvinnaasgaa| riTTha pattA aNaMtAo velAo mahadukkhiyA // dussIlAo aNajjAo itthiyAo narAhiva / pattA duhasayAvattaM maghaM nAma annNtso|| macchA maNuyajAIyA pAvaM kAUNa nikkivA / mAghavaimahAghoraM pattA jIvA aNaMtaso // tattha dukkhaM tu jIvANaM paramAhammiyasaMbhavaM / avaropparasaMbhUyaM khettapaccayajaM tihA // ko tIrai tAya ! vaNNejjA jIhAkoDIhiM egyaa| jIvaMto puvakoDI vi vAvAraMtaravajio // aNNoNNaM ca parehiM ca hammamANA bhayahuyA / tiriyA jAiM veiMti dukkhANi tANi ko vae / chuhA "tihAtisIuNhaM vAse vAesu dAruNe / jaM dukkhaM vAgare taM tu kevalaM jai kevalI // kAsa sAsa chuhA taNhA pAmA koDhA ruArisA / dAho hikkA atIsAro kaMTharogA jalodaraM // dAridaM iTThanAso ya aNiTehi ya saMgamo / aNeyabheyabhiNNA u cArAgArA viDaMbaNA // pattAo mANuse jamme amhehiM pi aNaMtaso / puvvuttAiM asesAiM dukkhAiM bhavasAyare // devattaNe vi saMpatte AbhiogasurAhamo / jAo ya vAhaNo dAso kibbiso ya aNaMtaso // IsA-visAyasogehiM dukkhaM jAyaM sudAruNaM / cavaNe ya mahAghore jAyaM dukkhamaNaMtaso // savvesu dukkhaThANesu puNaruttaM sudukkhio| hiMDio tAya saMsAre jiNadhammavivajio // evaM duhasayAvatte saMsAre narasAmiya / jiNadhammavimukkANaM dukkhamokkho na dehiNaM // __tA tAya ! aNujANehi jiNadhammaM karemahaM / vallaho hoi jo jassa so taM dukkhAo moyaI // khaMDa-khajjAiM kappUravAsiyAiM aNegaso / visadiddhAiM jANaMto piyANaM dei no jahA / / sallaM kAmA visaM kAmA kAmA AsIvisovamA / jANato puttabhaMDANaM ko'Nudeja tahA piyA // micchAdasaNamoheNaM aNNANeNa ya mohio / patthApatthamayANaMto patto dukkhamaNaMtayaM // 2 B viyaa| 3 C paJcaiyaM / 1 BC ukkAsa unhau (?) / + B C puDhavIAuteuvAusu pjjtteyrmeesu| 4 BC chuhaatnhaai| 5C evaM ca duhaavtte|
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] viparItadharmakathAkaraNaphalasUcaka-muni candrasAdhukathAnakam / son tumha pasAeNaM patto dhammo jiNAhio / tAyA ! tahA pasIeha dukkhamokkhaM kare jahA || 1 bhaNiyaM rannA - 'putta ! tumaM amha ege putte iTThe kaMte, tA kiM bhaNAmi / sAvagadhammaM pAlayaMto acchA hi tAva jAva amhe jIvAmo / amhehiM kAlagaehiM vaDDiyakulataMtusaMtANo pariNayavao pavajjAsi' / bhaNiyaM kumAreNa - 'tAya ! tubbhe vi vivegakaliyA evaM bhaNeha ? sovakkamammi Aue sUla-ahi-visavisUiyAsajjhe kA AsA / kiM atthi esa nicchao devapAyANaM jaM naM ettiyaM kAlaM avigveNaM mayA : jIvivvameva, jaM evaM buccai - paDicchAhi tAva jAva amhe jIvAmo / tAyA ! saMsAre ketiyA puttA mukkA, ko vA puttehiM sAhAro / ' vaDiyasaMtANo pavvayAhisi' tti tAyA kiha tubbhehiM bhaNiyaM ? kiM nAma mama puttehiM viNA saMsAro sunnao hojjA, jeNa evaM samullavaMti tAyapAyA / aha vaMso sunno hoja ci jai bAhA, tA jai ahaM ciya natthi tA kimantreNa / kiM vA kutitthINa va tAyapAyANaM bhAsai ko piMDapANaM kAhI / tA tAyassa sammattaM kerisaM / kiM ca accaMta vallahA vi maraNe avahIrijjati / tA " pavvajjAe kiM na aNunnavaMti' / bhaNiyaM rannA - 'putta ! mAyaraM pucchasu' / bhaNiyaM kumAreNa - 'kiM aMbAe na suyameyaM jeNa puDho pucchA' / bhaNiyaM jaNaNIe - 'putta ! jai mae jIvaMtIe kajjaM tA acchAhi tAva jAva ahaM jIvAmi / annahA tuha virahamasahaMtI puttasogaduhaTTiyA ummAyaparavvasA viguttA marIhAmi / tA varaM saMpayaM tumaM ciya sayaM mamaM vavaroviya pavvajjaM karesu' / bhaNiyaM kumAreNa - ' hA aMba ! kimerisa - mullaviyaM / annANINaM micchaddiTThiyANaM evaMvihaM bhaNiumuciyaM na aMbAe / jao taralataraMgabhaMguraM aMgINa 15 jIviyaM, girisariyAraya sigghataraM jovvaNaM, karikaNNakaMpasaMkAsaM kaMDUviNoyakappaM kAmasokkhaM, taDicchaDADovacaM calatarAiM piyasaMgamasuhAI, bahuvivAhivihurijjamANAiM mANavataNusaMtANAI, savvouyataruphalaM piva sayA bhAviNIo AvayAo / tA kiha aMbA caraNaM paDivajjaMtaM mamaM paDikkhalei / tahA', aMba ! kettiyA aNAikAle volINA puttA jANa Au ghaNa-pabhiirUvasaMThiyANaM pANavittIkAraNe tuma vahami paTTasi / tA kiha nANusarai aMbA / saMsAranADayana DijjaMtA ya jaMtuNo jaNaNi jaNayAisaMbaMdhamaNubhUya tersi ciya verabhAvamaNusaraMti / tA na koi paramatthao putto vA bhAyA vA, tA kuNaMtu dayaM aMbAe pAyA, bhavacArAgArAo nIharaMtassa me mA vigdhaM kareMtu 'ti / tao bhaNiyaM rannA - ' devi ! muMcasu kumAraM / pUreu maNorahe / putta ! amhe vi aNugihijjA pavvajjAdANeNaM kayAivi' / bhaNiyaM devIe - 'puta ! kAMtAo aNuratAo pahANakulabAliyAyo tAo maNNAviya pavvayAhi' / bhaNiyaM kumAreNa - 'aMba jaNaNi-jayA eva aNunnaveyavA / kiM tu tAo vi paDibohiya pavvaissaM' / gao niyayAvAse / abbhu- 25 o bhAriyAhi / nisanno sIhAsaNe / samAhUyAo savvAo devIo / bhaNiyaM kumAreNa - 'bho bho suMdarIo ! suNeha savvAo avahiyahiyayAo' / bhaNiyamaNAhiM saviNayaM - 'Aisau ajjautto' / bhaNiyaM kumAreNa - 'tubbhe jANaha cciya kasAyanibaMdhaNaM visayA, vIyarAgANaM tadasaMbhavAo; kasAyapaccayAo bajjhati asuhakammANi / tatto tANudae dukkhasAgaramaNuvisai jIvo / teNaM ciya bhaNiyaM - 'kiMpAgaphalovamA visayA vivAgadAruNa' tti / nagaraniddhamaNaM piva malappavahaM duddaMsaNijjaM ti ju ( gu)ttapacchA- 20 yaNijjaM / raipajjaMte sayaM pi ubbiyaNijjaM / taM ciya vilutamai vihavA adIhadaMsiNo paramatattamiva mannamANA appaveriyA varaMgamullavaMti / sajjaMti ya tattha juvai aMge | paMcadiNakAraNe sudullahaM maNuyataM 1 4 BC payaTTaI / 1 B C nAsti 'tahA' / 5 A te ya kiha nANusarai / ka0 20 2 BC AuvaNa mAiyANaM paann| 3 'tumaM' nAsti B C 6A kareutti / 7 nAsti padamidaM B C Adarze / 153 20
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 zrIninezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 23 gAthA vihaleti / na paDivajjati caraNaM / je puNa tahAbhaviyavvayAperiyA payaIe saMsArabhIruNo te saMsArakAraNAiM jatteNa pariharati / tao khaveMti cirasaMciyAI kammAI'ti / bhaNiyaM asogasirIe- 'ajautta ! avasarapattaM vayaNamimaM bhaNAmi / nisAmeu ajautto / ettiyaM kAlaM malappavahaM pi pavitamahesi / eyamaggaM suravai-naravaipamuhANa / jao vibuhavaiNo vi pecchasu mANaM viNayaM ti mANiNijaNANaM / pAyavaDaNehiM cADuyasayANa karaNehiM kiM na suyaM / / taM natthi jattha itthI na vanniyA ajautta sasthammi / loiya-louttariyaM taM ciya mama iha pamANaM tu // kummunnayacalaNAo pihulaniyaMbAo hiinnmjjhaao| pINuggayasihiNAo kaMbuggIvA mayacchIo // evaMvihajuvaINaM causaTisahassa cakkiNo hoti / sayarAhaM tA bhuMjai kimerisaM vaNiyaM satthe // na hu tAo khaggahatthA paharaMti rivUNa teNa tA bhaNiyA / tAo viya malapavahA tA kajjaM kiM pi eyAhiM // gADhANurattamihuNayaraikAlasuhaM tamasthi'NakkheyaM / jaM tihuyaNaM pi sayalaM na pAvaI tassa mollaM tu // nAyAdhammakahAisu ithio vaNiyA daDhaM kIsa / nADaya-kavvAlaMkAra-chaMdamAIsu ya taheva / / dovai sIyA tArA rupiNi lIlAvaI ya damadaMtI / louttare vi bahuso mahilA loe ya bhnniyaao| ___ bhaNiyaM baulasirIe- 'vimAlesu halA tAva - jayakattA vi hu ruddo muMjai isibhAriyAo paradAraM / gorIgalayavilaggo ghaDijjae peccha pAhANe // tA asthi aNakkheyaM sAmi ! rasaMtaramauvvameyANa / hari-hara-baMbhAIyA teNeva ya isthisu pasattA // bhaNiyaM tilayamaMjarIedasavihabhavaNavaINaM aTThavihANaM pi vaNayarasurANaM / aNapaNNiya-paNapaNNiya-kohaMDiyamAiyANaM ca // 28 itthI-purisasamAgamasuhasaMpattIo jAo eesiM / tIe appasamANaM na te u annaM pamannaMti // paMcavihajoisANaM kappasurANaM nariMdaviMdANaM / aNNaM pi suhaTThANaM na jAo cine parivvasai / bhaNiyaM kuMdalayAesAmiya kiM pi auvvaM visayavirAgaMmi kAraNaM diTuM / jaidhammaTThA suvvau so kIrau kiM nimittaM tu // dhammeNa hoMti bhogA rAyasirI bhAriyA ya aNurattA / taM sAhINamiyANiM paribhujau tapphalaM tAva // kAle kAle uciyaM jaM jaha hohI tameva taha kAhI / muMjaha visayasuhAiM kuvigappavivajiyA sAmi // bhaNiyaM cUyamaMjarI-caMpayalayA rAyahaMsiyApamuhAhiM- 'halA kIsa aMtarA palavaha; ajautta ! bhaNasu jahicchiyaM, parisamANesu vakkaM, jaM tuha hiyaicchiyaM taM ciya amhAhiM kAyavvaM / bhaNamu niviyappaM maNogayaM' ti / bhaNiyaM kumAreNa - 'sAhu sAhu jaMpiyaM piyayamAhiM / pAmAvivajjiyANaM maNayaM pi suhaM na dei kaMDuyaNaM / taha visayavirattANaM surayasuhaM dukkhamAbhAi // jaha nAma hoja taNhA sisirajalaM tA maNaM suhAvei / taNhAparimukkANaM suMdari udayaM duhAvei / / jai hoja chuhA suMdari AhAro ko vi jo vi suhaheU / nANAvaMjaNajutto vi dukkhaheU aNatthINaM / caMdakaracaMdaNAI hAro sisiraMbusittaviyaNAI / hoti suhakAraNAiM paridAhe neva hemaMte // 1A tmtthnnikkhevN| 2 B C jss| 3C te niyavihavasamANaM na jAo ana /
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ viparIta gyAkhyA ] viparItadharmakathAkaraNaphalasUcaka municandrasAdhukathAnakam / paramatthao suhaM puNa jIvasarUvaM tu vAhiparimukkaM / egatiyamaccaMtiyamaNovamaM muttisabbhAve // tA duggaMdhavaraMgaM kammahayANaM na' tattarattANaM / divvayANaM suraso ahararaso poTTanIhario // paricuMbeha kavole ummatto nayaNa-vayaNakuharAI / suMdari viveyakaliyA uvahAsamiNaM viciMteti // visadiddhabhoyagANaM kiMpAgaphalANa jAriso hoi / pajaMtakaDuvivAgo visayANa vi jANa emeva // hari-hara-baMbhAIyA jaM puNa devA vi mayaNatallicchA / teNaM ciya parihariyA suMdari jatteNa dhIrehiM / / jaM visayaviracANaM sokkhaM sajjhAyabhAviyamaNANaM / / taM muNai muNivaro cciya aNuhavau na uNa anno vi // rAga-dosAhito bajjhai kammaM asohaNaM jai tA / iTThANiDhe rAgo doso visayaMmi niyameNa // tatto ya kammabaMdho tato dukkhAiM naraya-tiriesu / kunara-kudevabhavesu vi tANa ahaM suGa nivinno // taM suravimANavihavaM ciMtiya cavaNaM ca devlogaao| aivaliyaM ciya jaM navi' phuTTai sayasikkaraM hiyayaM // je khalu visayaviracA cakkaharA aTTha te gayA mokkhaM / anne ya devaloe iyare puNa sattami puDhavi // paricatavisayasaMgA baladevA aTTha pAviyA mokkhaM / ego u baMbhaloe hariNo puNa pAviyA narayaM // visayANa kae nAsaM dahavayaNo peccha pAvio suyaNu / nava vi paDivAsudevA acattakAmA gayA nihaNaM // tA viramaha visaesuM kiMpAgaphalovamesu niyameNa / savvaduhamUlaparasU pavvajjA kIrau visuddhA // jIe puNa nasthi icchA sA gihijogaM kareu jiNadhammaM / saMthAragapavvajjaM pajjaMte saMpavajjejA // tao AgayasaMvegAhiM bhaNiyaM savvAhi vi- 'tumha viraheNa kiM gihavAseNa; kIrau niravajA pdhvjaa'| aNunnaviya pariyaNaM, saha jAyAhiM mahAvibhUIe pavaio sAgaracaMdakumAro dhammaghosasUrisamIve / jAo kAleNa jugappahANAgamo / tesiM ca sUrINaM bhAiNijjo muNicaMdo nAma sAhU attagavio suyamettagAhI abhAviyattho / aNNayA therA jAyA sUriNo / aNasaNaM kAumicchati / muNicaMdo ciMtei - ahaM bhAiNejjo, suyaharo bahusayaNo ya; tA mamaM sUripae ThAvissaMti sUriNo / te ya mahANubhAvA majjhatthA guNabahumANiNo ti sAgaracaMdo ThAvio niyayapae / gIyatthasamaNagaNassa bahumao, sayalaguNovaveo / sUrI aNasaNaM kAuM gao devalogaM / muNicaMdo sayaNajaNaM vuggAhecA puDho viharai pauTTho sUrINaM dhammaghosANaM / tao so avisayavibhAga ahA suyamettaggAhI apaveriyacAe samuTTio paresiM pi duggaipavattANa sasthavAho / viharaMto samAgato sAeyanayare / tattha ya dhammaghosasUrIhiM putvaM je kei sAsaNapaDiNIyabhAvamuvagayA vi tahAvihadesaNAe maNayaM uvasAmiyA Asi / taM jahA-pecchaha jaI jaraThakkuro vi olaggijai phalasthIhiM, vA devo ihaloga-paralogatthIhiM kiM nAsevijai / na ya devaguNA parokkhe deve viyANiuM tIraMti / na hi ghaDe parokkhe ghaDagayaM savaM nAuM pArijai / atthi puNa paralogo puNNaM pAvaM ca / asthi tapparUvago ko vi" devo vi / so ya ArAdaMsIhiM na najjai / tamhA aviseseNa devaM daTTaNa paNAmo kAyanvo / tadAyayaNassa saDiyapaDiyassa paDiyaraNaM pUyAisu payaTTiyavvaM / jo ceva eyANa majjhe devAhidevo bhavissai, tatvo ceva nitthAro vi / jo puNa pAsaMDiyavayaNAo egapakkhanikkheveNa sesANamavaNNA sA tattadaMsaNArao (1) na 1 A ca tatya rasANaM / 20 mi| 3 nAsti 'jaI' CI
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [23 gAthA jujjai / ao savvattha sammaddiTThIhiM hoyavvaM ti / tesiM ca vissaMtaM taM hiyae / majjhatthavayaNA ee saccaM bhaNaMti / tao te paccagIyabhAvamavahAya bhaddayA jaayaa| tahA je laddhamicchattavivarA jAyajiNavayaNapaccayA te puNa - 'no me kappai aNNautthie vA, annautthiyadevayANi vA, annautthiyapariggahiyAI arahaMtaceiyAI vaMdittae vA namaMsittae vA' iccAisuttamuccAriya daMsaNapaDimArovaNeNaM daMsaNasAvayA 5 kyaa| tahA je desaviraijogA te egavihAibheeNaM viraI gAhiyA / te ya savve vi muNicaMdapautti soUNa gurubhAiNejjayA' esa tti vaMdagA AgacchaMti / tattha je ahAbhaddagA AgayA tANaM purao bhaNiumADhatto- 'kiM tumha dhammANuTThANaM nivvahai / tehiM vi siTuM- 'savvadevapaNAmAi tumha guruNA uvai8 taM nivvahai' / tao bhaNiyaM muNicaMdeNa- 'tumhe mama guruNA vippaladdhA / tubbhe appA ya saMsAre paaddio| tattha tubbhe micchatte thirIkAUNa saMsAre pADiyA / appA puNa ummaggadesaNAe suTTyaraM bhave pADio / "tA na kiMci eriseNa dhammANuTThANeNa sijjhai' / tao te ahAbhaddayA suTThayaraM paDiniviTThA / ceiya-sAhUNaM puNo vAhagA jAyA, suTThayaraM paDinivesAo saMsArabhAyaNaM ca / je vi paDivaNNasammattA te vi teNa vimuhIkayA / evaM bhaNaMteNa - 'kA tumhANa sammattapaDivattijogayA diTThA gurUhiM / jeNa aitthI, samatthao, na sutte paDikuTTho; so dasaNapaDimAe jogo cIvaMdaNAiNuTThANassa ya / tattha atthI' paMcahiM guNehiM najai / taM jahA -takkahAe pII, niMdAe assavaNaM ti, tesiM aNukaMpA, cittassa nAso, paramA jinnAsA / 15 tahA samatthao vi paMcahiM guNehiM najai / taM jahA - guruviNao, sekAlAvekkhAe, uciyAsaNajutassa, rayA, sajjhAyAisu uvaogo / tahA suttApaDikuTTho' vi najai paMcahiM guNehiM / taM jahA - logappiyataM, agarahiyA kiriyA, vasaNe dhIrimA, sattIe cAo, laddhalakkhattaM ceti / eesiM panarasaNhaM guNANaM ke tubme appae mannaha, gurUhiM vA ke guNA diTThA ?; tA adhigAriNA khu dhammo kAyavvo / aNahigAriNo doso ANAbhaMgAo ciya, dhammo ANAe paDibaddho / kiM ca - audArya dAkSiNyaM pApajugupsA ca nirmalo bodhH| liGgAni dharmasiddheH prAyeNa janapriyatvaM ca // ___ eesiM guNANaM ke tumhANa asthi / kiM udArataM karisatalalUhagANaM vaNiyajAINaM; [kiM dakkhiNNaM ] varADiyAkajje pii-mAi-bhAi-puttAiehiM saha kalahakAragANaM; nicaM paramusaNekkacittANaM kA duguMchA pAve; eyaddosajuttANaM kahaM nimmalo boho; sayaNavagge vi kalahaNasIlANaM kahaM jaNavallahattaM / tA AlUNavisinnameyaM 25 ti, kaM me dhammapauttiM pucchAmi / tao te evameyaM ti parivaDiyasammattA jAyA / je ya vayagAhiNo ahesi, te vi teNa bhaNiyA - 'kA bhe vayagahaNapajjAo ?, jao desaviraIe bIyA kasAyA AvAragA / jai tANaM khaovasamo paDhamaM vayaM jAyaM / tA kiM bIyavayAINamAvAragaM jeNa paNagaM caukkaM ca tigaM dugaM ca egaM ca geNhei vayAI / ahavA vi uttaraguNe eyaM kahaM uvavannaM havejjA / jaM pi 'duvihaM tiviheNa paDhamato' iccAi chabbhaMgA sUrIhiM bhaNiyA te vi kahaM saMbhavaMti / evaM pi na nAyaM tubbhehiM, jao jaM ciya AvaraNa 8 duvihaM tiviheNa vayagahaNe, taM ciya egavihaM egaviheNa gahaNe vi / tA na bhaMgabheeNa vayagahaNaM pasajati / tA bho bhaddamuhA tumbhe sUrIhiM payAriya' ti / tao te vi saMjAyasaMsayA parivaDiyapariNAmA jAyA / je vi pavvajAbhimuhA kayA Asi gurUhiM te vi teNa bhaNiyA- 'kA bhe pavvajjAjogayA ? / jA titthayara 1C gurubhaayaa| A Adarza atra 'jeNa eyabahmANI vihiparo uciyavittI dasaNapaDimAe / ' etAdRzaH pAThaH / 2 A eybhmaannii| 3A te ya ete| 4 A vihipro| 5A te ya ime| 6A rttaa| 7 A uciyavittI vi / 8A te ya ime|
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] viparItadharmakathAkaraNaphalasUcaka municandrasAdhukathAnakam / 157 cakki-halahara-mahAmaMDaliya-pamuhehiM ArAhiyA sA kahaM tucchavaNijjAiehiM ArAhijau / na ya ghetUNa virAhiyA saMsArAo annaM phalaM dei / yadAha - 'avidhikRtAd varamakRtam' / kiM ca kuruDa-ukkuruDA kAUNa vi dukkaraM tavacaraNaM / virAhiyasAmaNNA gayA sattamAe narayapuDhavIe // tA ekArasapaDimAkameNa tulaNaM kAUga pavvajjA ghetavvA, na annahA / tA ettha mahArahA bhaggA kiM puNa vaNiyamecA / tao te vi gihavAsAbhimuhA jAyA / evaM teNa muNicaMdeNa avihIe kahateNa bahU jaNo dhammavAsaNArahio kao, sAhujaNapaosI ya / tattha tahAvihajaNeNa pUijai- esa bhagavaM suddhaM parUvei ti maNNamANeNa mUDhadhammasaddhigeNa / eyaM pavattiM soUNa sAgaracaMdasUrI vippaDivaNNajaNasaMThAvaNasthaM samAgao sAee nayare bahusissasaMparivuDo vihArakappeNaM vihrNto| Thio ujANe jaijaNapAoge / niggayA parisA, muNicaMdavippariNAmiyajaNaM mottUNa / te vi uveccAvi vAharAviyA // na eMti / tao pauttA purakhohiNI vijjA / tappabhAvAo samAgayA savve / te anne ya sAmaMtAmaccAdao pagaipajjato ya jaNo / muNicaMdo vi tattha go| tao sAgaracaMdasUrI tANa purao bhaNiumADhatto / sAvajaNavajANaM vayaNANaM jo na jANai visesaM / vottuM pi tassa na khamaM kimaMga puNa desaNaM kaauN|| gIyANamujayANaM AyaparANuggahe pavattANaM / / taha taha girA payaTTai saparesi aNuggaho jema // asiyasayabheyabhinnA kiriyAvAI jiNehiM pannattA / sAhAraNamiNamesiM lakkhaNamAhaMsu samayaviU // kiriyAhiMto mokkhaM jo icchai bhannai so kiriyavAI / caMDaharI caMDasivo caMDAico jasAicco // mAhava-kesava-viTTha mahusUyaNa-tivikamA ime savve / kiriyAvAyapavannA mokkhatthaM saMpayada'ti // jiNasAsaNAvarAhaM kAUNa haNeja mA hu niyasattiM / kiriyAvAI jeNaM tiriesu na baMdhae aauN|| jiNasAsaNAvarAho aNaMtabhavadAruNo duhavivAgo / narayatiriesu dukkhaM kiriyAvAyaM haNe ttto|| baMdheja narayaAuM jiNasAsaNavAhago na saMdeho / teNa ime kAraviyA jiNasAsaNabAhaparihAraM // evaM ca kareMteNaM kugaipahaniraMbhaNaM kayamimANaM / tA sUrIhiM ajuttaM muNicaMda na kiMci AyariyaM / eyANaM pi tahAvihasUrINa payANa vaMdaNaM juttaM / saMsAradukkhajalaNaM nimittamiha bohilAbhassa // tA bho mahANubhAvA ! dhannA tubbhe tahAvihagurUNaM / payavaMdaNaujuttA jiNapaDimANacaNe taha ya //
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [23 gAthA je vi paDivannasammattA te vi bhaNiyA- 'bho bho jiNadatta-jiNavallaha-jiNarakkhiya-jiNapAliyaarihadattAdao ! dhannA tubbhe jANa mokkhaphaladAyago sammattatarU parUDho hiyayaMgaNe / bho muNicaMda ! kimeyANa gurUhiM aNuciyamAyariyaM jeNa tume gurU ee ya uvAladdhA ? / jaM puNa paNNarasaguNovaveyA ahigAriNo tti taM na aMgovaMgesu pacchittagaMthesu vA diDheM / tahAvi jai manniyavaM tA taM visesavisayaM, na / savvajaNavisayaM / je bAlA sAvayakulajAyA na tattha imA parikkhA kAyavvA, kiM tu aNNasthavisae' sasaMkie ti / kiM ca etto egAiguNavihINA vi dikkhijaMti ceva / jao bhaNiyaM kAlaparihANidosA etto ekAiguNavihINA vi / je bahutaraguNajuttA te joggA esa paramattho tti // jaM puNa 'karisatalalUhagANa'miccAi, tattha ya parajAyaNaparANa mAhaNANa kimudArataM / khattiyANaM pi " paradesalUsagANaM aNavarAhANaM vi dhaNINaM dhaNAvahArarayANaM kimudArattaM / veisA puNa vANiyagA ceva / suddAhamANaM halasagaDakheDaNaparANaM nicaM karabharadaMDakaMtANaM kiM tayaM payaIjaNassa savvAvamANaTThANassa va tti / tA na kei dhammArihA saMti ti / dakkhiNNaM bAhubaliNA saha jujhaMtassa bharahassa kerisaM / kerisA vA pAvaduguMchA rAINaM majjamaMsAsINaM ti / savvajaNavallahattaM titthayarassa vi na jAyaM ti, kiM puNa annesiM / tA na jahA suyagAhiNA hoyavaM; kiM tu visayavibhAgaciMtA kAyavvA / jaM puNa desaviraI 15 paDucca jasabhadda-puNNabhadda-mANibhadda-jasadhavalapAmokkhANaM tume bhaNiyaM 'desaviraIe bIyakasAyA AvAraggA' iccAi taM pi na juttaM / jao asaMkhejabhedo kasAovasamo / sabovaghAiphaDDaga-desovaghAiphaDgameeNa sue bhaNio / tao ko vi bhedo kassa vi vayassa tabbhaMgassa ya vA AvArago, na savvassa savve bheyA / tamhA avinAyasamayasArA attariyA gurUNamahikkhevaM dAUNa niyamA duggaigamaNamaNosi / jaM ca bhaNiyaM 'kA vaNiyajAiyANaM pavvajjAe sattI' iccAi; tA kiha sAlibhadda-dhannaya-sudaMsaNa-jaMbUnAma"vairasAmi-dhaNagirippamuhANaM pavvajA hojjA ?; kahaM vA takkhaNapavvA viyANa damagAiyANa ? / jaM puNa 'paDimAhiM tuliUNa appANaM dikkhA pavvajiyavva'ti, taM pi aNegaMtiyaM visesavisayaM ti / jao na sAlibhadda-damagAIhiM paDimApuvaM dikkhA paDivannA / tA evaM bhaNaMteNa tumae bhagavaM titthayaro aasaaio| jao duppasahaMtaM caraNaM bhagavayA bhaNiyaM / taM ca evaM carittAbhAve vaNiyANaM micchA jAyaM / to bhagavaM micchAvAI / to tumaM titthayarAsAyaNaM kAuM bhamihisi dAruNaM dIhasaMsAraM' ti / taM soUNa citte ruTTho 25 muNicaMdo sUrissa / kiM tu eso imassa samarakeuNo rAiNo putto ti bhaeNa paDiuttaraM adAUNa uDhio rosaphuraphurAyamANAharo / tao thirIbhUyA niya-niyabhUmigAsu savve vi / avabbhAjio muNicaMdo vi gao paosaM / bahujaNaM asabbhAvubbhAvaNAhiM ummagge payaTTAviUNa mato uvavanno paramAhammiyasuresu / io ya imaM jaMbuddIvaM parikkhi viUNa Thito jo esa lavaNajalahI tattha jammi ThANaMmi mahAnaI siMdhU pavisai tattha imAu dAhiNille disAbhAe paNapannAe joyaNesu veiyAe abbhaMtare asthi paDisaM* tAvadAyagaM nAma addhaterasajoyaNappamANaM hatthikuMbhAyAraM thalaM ti / tassa adbhuTThajoyaNANi usseho lavaNajalassAvareNaM / tattha ya accaMtaparamaghoratimisaMdhatimisAto ghaDiyAlayasaMThANAo bahUo guhAo asthi / tAsu ca jugaMjugeNaM niraMtaraM jalayAriNo maNuyA parivasaMti / te ya vajjarisahanArAyasaMghayaNA mahAbalaparakkamA addhaterasahatthussehA saMkhejavAsAU mahumajjamaMsappiyA itthIlolA paramaduvvannA mAyaMgagaI kaimuhA sIhaghoradiTTI bhavaMti / tesiM ca maNuyANaM jAo aMtaraMDagoliyAo tAo gahAya vidhittA 1C saMkie visae tti| 2 AbaMdhittA /
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] viparItadharmakathAkaraNaphalasUcaka-municandrasAdhukathAnakam / 159 cAmarapuMchavAlesu guMthiUNa, jo koi ubhayakannesu nibaMdhittA sumahaggharayaNatthI sAgaraM pavisejjA, so mahAmayara-suMsumAra-gohiyAiduTThasAvaehiM abhesio sarva pi sAgarajalaM AhiMDiUNaM mINo vva sukaMtAmullapavaramaNirayaNANaM pabhUyANaM saMgahaM kAuM aNahayasarIro saTThANamAgacchejjA / tAo ya aMtaraMDagoliyAo tesiM jIvamANANaM na sakketi ghettuM, jayA puNa te gheppaMti bahuvihAhiM niyaMtaNAhiM mahayA sAhaseNaM duvAlasahiM saMvaccharehiM sannaddhabaddhamahAuhakarehiM bahupurisasaehiM mahAkileseNaM jIviyasaMsaeNaM : gheppaMti / tao so muNicaMdajIvo paramAhammiyasurAuyakkhae uvvaTTo samANo tesiM paDisaMtAvathalavasthavvANaM maNuyANaM majjhe maNusso hohI / io ya tao thalAo dUradese asthi rayaNadIvaM nAma aMtaradIvaM / tattha ya gharadRsaMThANAiM mahApamANAI aNegAiM vaharasilAsaMpuDAiM asthi / tAI ca viyADiUNaM te rayaNadIvanivAsiNo maNuyA puvvapurisasiddhakhettapahAvasiddheNaM ceva jogeNaM macchiyAmaNi pakkamaMsakhaMDANi majjabhariyabhaMDagANi ya tesiM vaira-10 silAsaMpuDANaM majjhe ThaveMti / tao kei purisA susAuporANamajjamahupakkamaMsapaDipuNNe pabhUyaalAue gahAya vahaNesu AruhitA, taM thalamAgacchaMti / te ya thalavAsiNo maNuyA dUrAu ceva te AgacchaMte daTThaNa tesiM vahAe pahAveMti / te vi tesiM cakkhuppahe egaM tuMbagaM jalovari mottUNa abbhatthakalA jaiNA vegeNaM taM jANavattaM vAhettA rayaNadIvAbhimuhamAgacchaMti / te vi taM mahumAMsAsAiyarasalolayAe suTTayaraM tesiM paTTIe dhAvaMti / jAva samAsannAgayANaM puNo puNo tuMbagapakkheveNaM, tAva samANayaMti mahumajjamaMsa- 15 lolue te maNue, jAva vairasilAsaMpuDAI ti / tao jamevAsannaM vairasilAsaMpuDhaM jaMbhAyamANapurisamuhAgAraM viyADiyaM ciTThai, tattha samuvvariyaalAuyAI tesiM pecchamANANaM aMto mottUNa tatto palAenA niyanagaramAgacchaMti / te puNa mahumajamaMsalolayAe AgaMtUNa tattha pavisaMti / tattha putvamukkamahumajamaMsAiyaM pabhUyaM pAsittA, aIva tuTThA harisapattA hasthigajjiyaM karemANA taM mahumajjamaMsaM bhuMjaMti / tattheva majjamattA suhapasuttA acchaMti / etthaMtare te pasute nAUNa te rayaNadIvavAsiNo maNuyA gahiyAuhA tahA . sannaddhabaddhakavayA tusiNIyA saNiyaM saNiyaM gaMtUNa, jattha taM vairasilaM veti sattaTThapaMtIhiM, anne ya taM gharadRsilAsaMpuDaM jhaDa ti AyAlettA meleMti / taMmi ya melijjamANe jai kaha vi tuDivaseNaM ekkassa doha vA nippheDo hojA / tao tesiM rayaNadIvanivAsimaNuyANaM saruvagharANaM sadupaya-cauppayANaM tesiM maNussANaM hatthAu saMhAro hojjA / teNa te taM saMpuDhaM takkhaNaM ceva bahuvasaha-mahisajutaM kAUNa gharaTTapaogeNa bhamADeti / aNavarayaM saMvaccharaM jAva tesiM tArisaM ghoradAruNaM mahAdukkhamaNubhavamANANaM hai| saMvacchareNa pANAikkamo hojjA / tahA vi te tesiM aTThisaMghAyAto phuTuMti, no dudalA bhavaMti / navaraM jAiM kAI vi saMdhisaMdhANabaMdhaNAI tAI savvAiM vi chuTTati / tao tassa gharaTTassa bhUmIe kiMci aTThiyaM nivaDiyaM vA nivaDamANaM vA pAsittA te rayaNadIvamaNuyA paritosaM gacchaMti / pamoyapattA tAI saMpuDAI ubiyADiUNaM tAo aMtaraMDagoliyAo gehaMti / tao je kei tucchadhaNA te aNegakoDIhiM daviNassa vikiNati ti / evaM so vi muNicaMdajIvo aMtaraMDagoliyAkajjeNa teNa vihiNA mArijihI, saMvaccharaM / jAva paramaghoradAruNaM dukkhaM visahamANo ummaggadesaNAguru ahikkhevakayadAruNakammappabhAvAo puNo puNo jAva sattavArAo tattha uvavajihii / aMtarAMtarA narayaM gacchihii / puNo teNa vihiNA rayaNadIvamaNuehiM saMvacchareNa jaMtapAsahaNavihANeNa vavarovijihii ti / evaM mahAdukkhamaNubhavettANaM naraya-nara-tiriya 1 BC nAsti padamidam / 2 B C vavarovijjamANo mahA /
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe / 24 gAthA kudevagaisaMkulamaNaMtasaMsAraM bhamihii ti / ao avihidesaNAe na abhimuhajaNo vippariNAmeyaco, evaMvihavivAgaM nAUNaM ti uvaeso / ||munnicNdkhaannyN samattaM // 34 // etadviparyayeNa guNamAha jayaseNasUriNo iva aNNe pAveMti uNNaiM paramaM / jiNasAsaNamavigappaM duviyaDDajaNANa vi kahettA // 24 // __ vyAkhyA- 'jayasenasUraya iva kecit prApayantyunarti' prabhAvanAM 'paramAM' - utkarSavatIm / kiM tadityAha- 'jinazAsanaM avikalpaM' avigAnena 'durvidagdhajanAnAmapi paNDitaMmanyalokAnAmapi 'kathayitvA' dezanAM kRtveti gAthArthaH / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH / taccedam - - 35. jayasenasUrikathAnakam |asthi asthijaNavajio vi dhaNaDDajaNasaMkulo magahA nAma jnnvo| tattha usamapuraM' nAma nayaraM / tattha ya vikkamaseNo rAyA rajaM pAlei / tattha ya cauveyaviyANago rAyajaNasammao sayalamAhaNasatthatthakusalo attabahumANI mAhavo nAma baMbhaNo parivasai / tassa usabhapurassa uttarapuracchime disAbhAe taruniyarAvaruddharavikaraniyaraM rattAsoyaM nAma ujANaM / tattha sAhukappeNaM viharamANA vaNasaMDA iva vicAra15 parA, kulaselA iva uttamavaMsANugayA, rAyANo iva pahANakhamAsaMgayA bahusissaparivArA jayaseNasUriNo samAgayA / samosaDhA racAsoyaujjANe / niggayA parisA / rAyA vi niggao / mAhavabhaTTo vi niyapaMDiccagavio mahAjaNasamakkhaM taM samaNaM niruttaraM karemi tti saMkappiUNa gao tattha / vaMdiya bhagavaMta uvaviTThA sake vi uciyaThANesu / samADhattA bhagavayA desaNA, saMsAranivveyakAraNaM / patthAve sUriNo sAisayaM rUvaM dahUNa udaggajovvaNaM ca bhaNiyaM vikkamaseNarannA - " 'navajovvaNaguNasohaggasaMgao kIsa dukkaratavaMmi / viNiutto akaMDe bhaMte appA apAvo vi / / keNa veraggeNa pavaiosi ? tti / bhaNiyaM sUriNA- 'mahArAya ! saMsAre vi niveyakAraNaM pucchasi !, jao vivegajutANaM sulabhAI ettha veraggakAraNAiM sArIramANasANeyadukkhasAre saMsAre'tti / bhaNiyaM rannA- 'evameyaM, tahA vi visesakAraNaM pucchAmi / jai aNuvaroho, tA sAhetu bhagavaMto' / bhaNiyaM sUriNA- 'jai evaM tA nisuNesu - 2 atthi kAsIjaNavae vANArasI nAma nayarI / tattha ya gurubhUdharasiharanihitapAyagurupavvAlaMkiyavaMso puhaisAro raayaa| tassa ya sayalaMteurapahANA kamalA nAma devI / tIe saha visayasuhamaNuhavaMtassa vacai kAlo / annayA rayaNIe rannA saha pasuttA sIhaM sumiNe dahraNa paDibuddhA kamalA / siTTho sumiNo raNNo / teNa bhaNiyaM - 'sumiNapADhage pucchiya kahissAmi phalamimassa, tAva suMdaro sumiNo' tti / pabhAe atthANagaeNa samAgayA sumiNapADhage pUiUNa bhaNiyaM rannA-- 'bho bho ! ajja rayaNIe kamalAdevI dADhAviDaMbiyamuhaM mahupiMgalacchaM sIhaM supaMDurasaDAbharabhUsiyaMsaM / ucchaMgamAgaya muhaM avaloyayaMtaM daTTaNa niddavigamaM samuvAgayA u / 1 A vsbhpurN| 2 B C bhuusiyNgaa|
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA zAsanonnatikAraka-jayasenasUrikathAnakam / tA NaM kaheha phalamassa kimAgamissaM devIeN majjha ya jamettha suhANubhAgaM // vippA bhaNaMti bahusatthaviyakkhaNAo bhogA nariMda ! siriputtadhaNAgamo ya / ArogayA AudaDhattaNaM ca koTThArabhaMDArasamAgamo ya / sattUNa nAso piyasaMpaogo eyaM bhavissaM bhavayANa deva ! / / tuTTho rAyA / dAviyaM pAritosiyaM / gayA saTThANesu suviNapADhagA / raNNA siTTho suminnpaaddhgviyro| devIe / jAo kAleNa dArago, suhagahanirikkhie lagge / kayaM vaddhAvaNayaM / suikamme vaikate kayaM dAragassa piyAmahasaMtiyaM jayaseNo tti nAmaM / paMcadhAIpariggahio vahiumAraddho / jaNaNi-jaNayANaM sesapariyaNassa ya ANaMdaM kuNaMto jAo kAleNa aTThavArisio / uvaNIo kalAsUriNo / ahijio madhireNeva kAleNa kalAniyaraM / samANIo gehe / kayaM vaddhAvaNayaM / pUio kalAsUrI / kumAro vi samANavayavayaMsayasahio nANAvihakIDAhiM abhiramaMto ciTThai / / ___ aNNayA asthANAsINassa' ranno desaMtarAgaeNa bhaNiyaM dUeNa- 'deva ! ahaM tumha daMDavaiNo mahAbalassa vayaNAo ihAgao / atthi devapAyANaM supasiddho visamagiriduggapallIsamAsio caMDakesarI nAma pallivaI / teNa ya samAsannadeso uvvAsio, niddhnniiko| na so amha uttaraM dei, visamagiriduggabaleNaM / tA ettha devo pamANaM' / tao rannA amarisavasaphuruphurAyamANAhareNa nirUviyaM kumAravayaNaM / bhaNiyaM kumAreNa- 'tAya ! vivitte ciTThaha / nirUviyAo disAo, uDhio logo / nisiddhA maMtiNo / uTThiyaMtA / bhaNiyaM kumAreNa - 'kettio vikkhevo mahAbalassa ? / bhaNiyaM rannA- 'pakkalapAikkANaM vIsasahassAiM, AsavArANAM paMca sahassAI, paMcAsA karINaM / tahA desaThakkurakheDAe logANaM tIsa sahassAI milaMti' / bhaNiyaM kumAreNa - 'caMDakesarI kiM mahAlao ? / bhaNiyaM rannA- 'jattio mahAbalassa tattio saMbhAvijaI' / bhaNiyaM kumAreNa- 'nAmANurUvo na vavasAo daMDavaiNo / tA kiM koI vaNiya-baMbhaNAirUvo so' / bhaNiyaM rannA - 'so vikkamaranno putto chatta-cAmarADovakalio' / bhaNiyaM / kumAreNa- 'tA so paDivakkhAo laMcaM geNhai / kahamannahA pukkarejA' / tao bhaNiyaM subuddhiNA'saMbhAvijjai kumAravayaNaM / vimalabuddhiNA bhaNiyaM- 'esa devANucaro vimalavAhaNo caMDakesariNo gotio / tA eyassa vikkhevo dijjai' / bhaNiyaM maivihaveNa - 'yuktametat / yataH upakAragRhItena zatruNA zatrumuddharet / pAdalagnaM karasthena kaNTakenaiva kaNTakam // kiM tu eyasseva kevalassa vikkhevo na dijjai / mA'kayakicco viloTTejjA / tA mahAbalo vi nijujjai eyassa sahAo' / bhaNiyaM kumAreNa - 'kiM bahuNA ahaM ciya vaccAmi / yataH - vipakSamakhalIkRtya pratiSThA khalu durlabhA / anItvA paGkatAM dhUlImudakaM nAvatiSThati // samUlaghAtamanantaH parAnnodyanti mAninaH / pradhvaMsitAndhatamasaH tatrodAharaNaM rviH|| tao bhaNiyaM subuddhiNA-'na jutto sayamAraMbho kumArassa / jao so niiytro| ao uttamaM praNipAtena zUraM bhedena yojayet / nIcamarthapradAnena tulyameva praakrmaiH|| 1BC shaasiinnss| ka. 21
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [24 gAthA bhaNiyaM kumAreNa - 'mahAmacca ! kiM na suyaM yathA yathA'nugamyeta nIco mUrdhAnamAkramet / / gardabho nAtmavit kApi karNAmoTaM vinA ytH|| bhaNiyaM vimalamaiNA - 'so amha ihaTThiyANaM sajjho / jao jo tassa kaNiTTho egavaio caMDapo 5 bhAyA so bhaNAvijau; jao-tumaM caMDakesariM vAvAesi, tA tujjha vikkhevaM dAUNa rajje'bhisiMcAmo / je tuha sAmaMtA na ANaM gihissaMti te amhe ANaM gAhissAmo tti / tao teNa taMmi viNAsie niyavikkhevaM pesiya taM pi karaggAhaM gihissAmo' / bhaNiyaM kumAreNa - 'asthi eyaM, kiM tu pAvacariyaM, na vikkamacariyaM / tA sayaM ceva gaMtUNa caMDakesariNaM sayaM gAhaM geNhAmi'tti / bhaNiyaM jasadhavaleNa kumArA macceNa - 'deva ! pADaNyena svayamudyogakriyA mukhyA'sti / tA kiM evaM vayaMti kumArapAyA ?' / 10 bhaNiyaM kumAreNa pauruSI vRttimAlokya vadanti ksstriyottmaaH| pADaNyaM tu matribhyo rAjAnaH samupAsate // bhaNiyaM raNNA- 'so amha hakkAe sajjho, kiM tassuvari vikkheveNa, tA daMDo pesijjau aNNo' / bhaNiyaM subuddhiNA- 'kiMci pAhuDaM gahAya tAva ko vi saMdhiviggahio vaccau; bhANijai ya-kiM kAla15 coiyo amha visayaM uvaddavesi ?; niyayasattiM na yANasi ? / to jai jIviyatthI tA tuhikko acchsu| amhehiM saha pIIe vaTTejA, uyAhu natthi te jIviyaM ti / jai eyaM bhannai tA pAhuDaM samappaNIyaM nannaha tti / pacchA jaM uciyaM taM kajjihI' / bahumayaM sabesi / tao vAharAvio cAmuMDarAo sNdhivigghio| samAgao, bhaNio subuddhiNA- 'tumaM annayA vi caMDakesarisamIve vaccasi, so vi sayA tava uvayAraM karei / tA tumaM vaccasu / kAlakAlANurUvaM kAya'ti / 'evaM ti maNNiyaM teNa / dinno taduciya20 privaaro| dinnaM payANayaM / patto kAleNa kAlaguhAe caMDakesaripallIe / AvAsio uciyapaese / patthAve diTTho caMDakesarI paDihArANuNNAe, kiyA uciypddivttii| cAmuMDarAeNa vi samapiyAI vatthAharaNAiM rAyapesiyAI, gahiyAiM teNa avaNNAe / tao bhaNiyaM caMDakesariNA - 'kimAgamaNapaoyaNaM / bhaNiyaM cAmuMDarAeNaM-'tumha ukkaMThiyA samAgayA, paoyaNaM pi kiMci atthi' / bhaNiyamaNeNa - 'sAhesu kiM tayaM'ti / bhaNiyaM cAmuMDarAeNa- 'cArapurisehiM siTuM puhaisAraranno jahA savo sImaMtadeso - caMDakesariNA uvaddavio / taM soUNa raNNA amarisavasaphuruphurAyamANAhareNa bhaNiyaM- 'are re balavAuyaM saddAveha / sannAheha cAuraMgiNIseNaM / so durAyAro mae sahattheNa gaMtUNa hatabo' tti / etyaMtare mae vinnatto rAyA; jahA- 'deva ! jai kaha vi tassa keNa vi avaraddhaM' sAmiyaM apucchittA / tA tassa natthi doso hoti pamAyA payaivagge // 30 tA pasiya pasiya naravara ! muMcasu kovaM akAraNe tassa / maMtIhi vi saMlattaM evamidaM natthi saMdeho // - puNo vi mae bhaNiyaM - 'so caMDakesarI mama bhAyA / ahaM jai avarajjhAmi tA so devapAyANaM avarajjhai / kevalaM pasAyAriho so devapAyANaM ti / tao tadaNuNNAe esa ahamAgao mhi' / tao bhaNiyaM se maMtIhiM - 'suTTha kayaM, jaM bhAyA karei taM kayaM bhavayA' / tao dAviyamAvAsaTThANaM ghAsa-javasAiyaM / kayaM ___ 1 B C avaruddhaM /
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 163 vyAkhyA ] zAsanonnatikAraka-jayasenasUrikathAnakam / savaM taduciyaM / Thio maMtaNae caMDakesarI maMtiNo ya / bhaNiyaM maMtIhiM - 'deva ! kimettha devo kAumicchaha ! tumhehiM aNunnArahiM ceva tassa avaraddhaM / saMpayaM jamethociyaM taM bhaNau devo' / so bhaNai - 'kimettha bhANiyavvamatthi / eyaM musAvAiNaM nayaraniddhamaNeNaM nINAvemi / tumhArisavaramaMtINa maMtapAsAvapAsioM vro| kiM kAhI duTThAhI vi suyaNagarulassa mameso / esA tAva kAlaguhApallI visamacchinnaTaMkagirikaMdarasamallINA, vaMsIkuDaMgapAyAraparikkhittA, abhitara- 5 pANIyA, peraMtesu paMcajoyaNiyAe aDavIe nivANiyAe parikkhittA, girikaDayavisamappavesA / tA mama duggabalaM pi asthi / maMtimaMtabalaM purisabalaM pi asthi / tA so rAyA bahuvikkhevo vi kiM mama kAhI / nasthi mama tassa saMtiyaM maNayaM pi bhayaM ti / tao bhaNiyaM se savvapahANamaMtiNA sarabheNa - 'deva ! jahaTThiyadaMsIhiM tuha hiyayaniuttamaivihavehiM nANurohAu kaNNasuhayaM vivAgakaDuyaM vattavbaM; kiMtu tuha vaMsahiyaM ciMtayaMtehiM kaNNakaDuyaM pi saccaM hiyaM pariNAmasuMdaraM bhAsiyavvaM / tA jai devapAyANunnA bhavai, " tA bhaNAmo kiMci vi' / bhaNiyaM caMDakesariNA- 'kiM na bhaNasi' / bhaNiyaM sarabheNa tA sAmanae saMte saMte purisANa bheyaviNNANe / dANe ya saMpaDate ko daMDe AyaraM kuNai // mahu-vali-keDhabha-rAmaNapamuhA naTThA mahApayAvA vi / asamANa viggaheNaM tA devo iha pamANaM ti // jai amhe pucchai devo, tA cAmuMDarAo sammANijau, akaMDaviDDuraM parihariUNa pIIdANapurassaraM 15 pesijj| yataH- prastAvasadRzaM vAkyaM sadbhAvasadRzaM priyam / ___ AtmazaktisamaM kopaM yo jAnAti sa paNDitaH // ucchAijai tuha sAmi maMDalaM tassa daMDamitteNa / samare puNa teNa samaM sattuyamuTTi ba jalahimmi // eso mahAbalo vi hu tuha balaahio phaannnivputto| tuha dANapiIgahio osakkai tumha daMDANaM // 2 // jaM saMdhi-viggahesuM kusalo eso tumAvi uvacario / tA taha sammANijau jaha saMdhi teNa kArei // saMdhiakaraNe puNa duggabalaTThiyANaM pi amhANaM natthi sAhAro / jao AgaMtUNa nariMdo sImAe jassa ThAejjA / sAmaMtassa sabhUmi rakkhaMto tassa pAiko // kamaso niruddhadaMDo bhUmiM tuha gasai kiM viyAreNa / desaMtaresu bhamihisi naravara ! saamNtprihiinno|| naranAha ! jassa bhUmI savve tasseva sevagA hojA / niyadeho vi na jIyaM aNugacchai vihaDie dave // 25 tA pesalavayaNehiM suvaNNadANAiNA imo dUo / sammANijau bhaNiuM bhAyAsi tumaM na saMdeho // iya vai-kiriyA jogA dUyaM tassAmiNaM ca naranAha / paDipAhuDaM ca pesiya muMjasu rajaM jahicchAe / __ bhaNiyaM caMDikkeeNa caMDakesariNAamhi thovA riu bahuya eha amaNUsaha gaNaNa payaTTaI / ekkaha sUraha uggamaNi tArAniyaru asesu vi phiTTaI // jo tumha sariccho kAyaro tti tassesa' dAruNo caMDo / acchipaDio vi acchi dumei khaNaM pi no majjhaM // __1 B C ya so| 2 A tassAmigo y| 3 C bhui| 4 B gnnnnaa| 5 C amaNasaha gaeNa payaDai / 6C phddi| 7 B tasseva /
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [24 gAthA paMcajaNA paMDusuyA advArasakhohaNIo kuruvagge / paMDusuehiM vi jIyaM thovehiM vi kiM nu me na suyaM // na ya tumha maMtasattIe suyaNu parivAliyaM mae rajaM / niyabhuyaparakkameNaM vikkaMtA sylraayaanno|| tao vAharAvio caamuNddraao| bhaNiyaM caMDakesariNAcakkaharA paracakkaM caMkamaMtA na hoMti vayaNijjA / tA tuha sImAperaMtavikkame kimiha vayaNijaM // / bhaNiyaM cAmuMDarAeNabhAyAsi tumaM teNaM kaDuyaM pi hu osahaM na duDhe ti / jaM rogaharaM suMdara akAlamacuM kimicchesi // mA maha gaiMdavidArayassa eyAo' hoja avarAho / etto ciya dUrataraM patto sakko u maha pahuNo' / jai majjha rahavarassa balA vi geNheja tA kuo tANaM / sUro nahe na ciTThai egastha bhaeNa maha paiNo // maha sAmiyaujjoge paDirAiviluppamANasavvasso / disi disi palAyamANo bhAuya taM keriso hosi // ||taa sappatuMDiyAe kIsa avANaM muhAe kaMDuyasi / kuTTakuru hADaeNaM gacchasu mahasAmipAmUlaM // tao bhaNiyaM caMDakesariNAmaha pakkalabahupAikkacakkanArAyavarisapaDibhinnaM / se seNNaM niyaruhire avasaNaM dacchasi jiyaMto / / tao bhaNiyaM cAmuMDarAeNaMmaha saamiynaasaauddamrisnijNtmaaruyppho| jalanihimapAviUNaM jai ciTThasi tA tumaM puriso // 1 iti bhaNittA uDhio sNdhivigghio| paDhio sanagarAbhimuho / patto kameNa vANArasIe / niveha o puhaisArassa niyaranno vuttaMto / taM socA Asuratto puhaisAro rosavasaphuraphurAyamANAharo tivalItaraMgabhAsuro AbaddhaseyabhAlavaTTo amarisavasavimukkahuMkAro bhaNiumADhatto- 'are re! sigcha balavAuyaM sadAveha' / samAgao so| bhaNio- 'sigdhaM cAuraMgiNiM seNNaM sannAhehi' / teNa taha ti saMpADiyaM / viladdhAo sAmaMtAiyANaM kri-tury-sNdnnaaliio| suivivaramAUraMto samuTThio halabolo / payarTsa sibiraM " gaMtuM / avi ya toNIrabhUsiyaMsA karagayakodaMDapakkapAikkA / halabolamArabhaMtA caliyA purao asaMkhejA // varaturayakharakhurukkhayakhoNirayAUriyaMmi nahamagge / paDibhaTThapaho parisarai raviraho taMmi kuDilaM va // karivisarapAyapAyA khuppai khoNI aho aho jaao| seso vi sAvaseso maNNe aha tammi ujjoe / matakarikaraDapagaliyadANaMbunisittameiNIvIDhe / aivegapayaTTAo khuppaMti tahiM rahAlIo // karahavisarAravuttaTThagoNaparimukkabharapalAyaMtA / toliMti disodisi bAla-vuDDa-itthIyaNaM jAva // etyaMtare puhaisAro rAyA vinnatto jayaseNakumAreNa - 'deva! karikuMbhavimeyaNapahuyassa kesariNo savvAhamasigAlaM pai kamabaMdho kerisaM sohamAvahai / mayaghummiragaMdhakariNo taruNatarupallavAmoDaNe kerisaM sattipayaDaNaM / tA kiM tassa uvari sayaM devo gamaNaM karei hINassa / aNujANau mamaM, jeNAhaM taM gahiUNa AgacchAmiti / bhaNiyaM rannA - 'putta ! tumaM adiTThasamarappayAro tA kahamaNujANAmi' / bhaNiyaM mNtisaam|| tehiM- 'mA viyappau devo / gacchau kumAro / amhehiM samaM na koi doso' ti / manniyaM rannA / nirUviyaM laggaM / dinnaM payANaM / joyaNamettapayANaehiM gacchaMto kumAro kameNa patto saMkhanAhaM nAma paTTaNaM sadesasImAe ThiyaM / tattha bahiyA AvAsio uciyaThANe / dinno guDDaro / baddho purao paDimaMDavo / dinA 1 B psaao| 2 B C sako sasaMku vv| 3 A kottttkur| 4 A. nonniti| 5A guuddro|
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] . zAsanonnatikAraka jayasenasUrikathAnakam / pariyacchA / baddho jayakuMjaro guDDurAsaNNe, vAruyAo ya / dinnAo vaMdurAo tokhArANaM vAma-dAhiNesu / ubhiyaM' toraNaM sIhaduvAre / nivesiyA' cauddisiM guDDurassa aMgarakkhA / niuttA toraNaduvAre maMDavaduvAre ya paDihArA / nibaddhA toraNassa vAma-dAhiNeNaM maalaagaarpNtiio| tayaNaMtaraM sogaMdhiyANaM sayapAga-sahassapAga-sohamgasuMdara-caMpaga-keyai tellAiyaM / siMduvArasurataruvAsaNhANAiyA kappUrakatthuriyAiyaM sugaMdhavatthujAyaM gahAya / tayaNaMtaraM hAraddhahAramaNimAliyAo gahAya maNiyArA ubhayapAsesu / tao dosiya- paDavA / tayaNaMtaraM ghaya-tellAiyaM gahAya vaanniygaa| tayaNaMtaraM kaNavANiyagA / tao sAga-phala-dahimahigAiyaM gahAya tahAvihajaNo tthio| nibaddhA dUradUraM mattakariNo / ThiyA jahANurUvaM sAmaMtA amacA ya / evamAivihiNA dinne AvAse, gaesu kaivayadiNesu, annadiNe jayaseNakumAro niggao rAyavADIe / tattha tarugaNagahaNAe aDavIe viyaramANeNa diTTho egastha rukkhe lohamayakIlehiM kIlio baddho ego vijjAharo / taM daDhe jAyakaruNeNa kumAreNa moyAvio / so sAvasesajIvio ANIo niyayAvAse / " uvayario osaha-bhesajjAiNA / jAo paDDusarIro / puTTho kumAreNa - 'bhadda ! ko tuma, keNa kiM nimitra baddhosi! / teNa bhaNiyaM- nisuNasu - asthi veyave vejayaMtapare kubero vijAharo / kumuiNI se bhAriyA / tANaM puttohaM vAugaI nAma / pariNIyA mae tannayaravAsiNo sumaMgalakhayarassa dhUyA baMdhudattA nAma aIvarUvavaI / tIe saha visayasuhamaNuhavaMto ciTThAmi / sA ya annayA kayAi diTThA aMgArakhayareNa gayaNavallahavAsiNA / tIe rUve 15 ajjhovavano so patthei viyaNaM, na ya sA icchai / tIe vi maha siTuM / aNNayA tIe saha samAgaohaM ettha paese / avayario ramaNIyavaNaniguMje / tIe saha surayasuhaM seviUNa pallavasayaNIe taM pasuttaM mottUNa gao ahaM sarIraciMtAe / chiddannesaNaparAyaNeNa pacchannaThieNa diTTho aMgArageNa / pamatto ya gahio ahaM teNa, baddho vijApabhAveNa kIlio lohakIlehiM / nIyA mama bhAriyA hAhAravaM kuNaMtI maDDAe teNa katthai / ahaM pi sAvasesajIvio tumae diTTho ti / tA tumaM paramovayArI jIviyadAyago. to Aisalu jaM mae kAyavvaM' / bhaNiyaM kumAreNa- 'bhadda ! jaM mae bhAuNA sijjhai taM karemi ahameva tujjha; mama puNa na kiM pi kAyavvamasthi' / tao suiraM viciMtiya eyakAlassa evaMcevociyaM ti muNiUNa khayareNa samappiyaM kumArassa himavaMtapavvayasamunbhUyaM bahuvihasattisaMjuttaM mahosahIvalayaM / vahA paDhiyasiddho visanimmahaNo pahANamaMto ya / uvarohasIlayAe gahio kumAreNa / gao vijjAharo / kumAro vi paidiyahaM gacchai rAyavADIe / ___ annayA kumAro kAlaguhAsamAsannAe aDavIe gao kougeNa vegavaMtaturaehiM / io ya caMDakesariNo jeTTaputto caMDasIho nAma migayAe niggao / migavahaparAyaNo aDavIe io tao aDaMto diTTho sIheNa / AgaMtUNa kupiyakayaMteNeva pahao muddhANe / duhA kayaM muddhANaM / sIho vi tassANucarehiM vaavaaio| so vi paramaveyaNAparaddho kaivayapurisaparigao Thio egassa vaDapAyavassa tale / taM paesamAgao jayaseNakumAro / bhIyA te taM daTTaNa, AsAsiyA kumAreNa / diTTho tadavattho 30 caMDasIho / jAyakaruNeNa bhaNiyaM kumAreNa - bhaddA ! kimeyaM / teNa vi siTTho sIhavaiyaro / tao kumAreNa ANAviyaM pANiyaM kayakara-caraNasoeNa osahivalayaM moha liyaM salileNa, 'teNa ya sito caMDasIho / aciMtayAe osahivalayassa sattIe takkhaNAdeva vigayaveyaNo parUDhavaNo puNaNNavasarIro ___ 1 B uusiyN| 2 B C nivesiyaao| 3 nAsti AC mNddvduvaare| 4 B C nivitttthaao| 5 B nAsti 'keyii| 6BCnnhaanniyaa| 7A teNa ahisitto|
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe . [24 gAthA jAo / caMDasIho tuTTho pAyapaDio bhaNai- 'deva! kosi tumaM? kiM vA te nAmaM mama pANadAyagasta ?' pAsavattikumArapurisehiM siTThA pauttI nAmaM ca / tao kayapaNAmo gao so saTThANaM / jayaseNo vi Agao saTTANaM / io ya caMDasIho gao kAlaguhAe niyapallIe / siTTho niyavuttaMto jaNayassa, kumAra cariyaM ca / tao kumAraguNAvajio tuTTho caMDakesarI bhaNai- 'aho sojannayA, aho mahApurisattaM, aho 5 gaMmIrayA, aho parovayAriyA jayaseNakumArassa / teNa niyaceTTieNeva vasIkao ahaM' ti gahiUNa pabhUyakari-turaya-rayaNadaviNAIyaM samAgao koTTa kuhADiyAe jayaseNakumArasamIvaM saha caMDasIheNa / bahumanio kumAreNa / tao caMDakesari-caMDasIhehiM bhaNiyaM- 'deva ! nikkAraNavacchalANaM tumha pAyANaM AyattA ime pANA / kiM puNa sesadhaNa sayaNa-pariyaNAi / jAyA saMdhI suheNeva / sutthIkao savvo deso / samAgayA vasaM anne vi sAmaMtA kumArassa / evaM kayasayalakAyavvo jaNavayassa ANaMdaM kuNaMto, pUijjato " sAmaMtehiM niyaniyapuri samAgao / tesiM pi kuNaMto sammANaM calio kumAro sadesAbhimuhaM / aNNayA saMpatto siripure / AvAsio uciyapaese / jAva tannayaravAsiNo sumittassa ranno kamalaseNAe mahAdevIe dhUyA bAlacaMdA nAma kaNNagA ahiNA DakkA / na ya keNai nivisA kAuM' tIrai / tao maya tti kaliUNa visamasamAhayatUraraveNa nijjae masANaM / AvAsasamAsaNNA samAgayA diTThA jaya seNeNa / puDhe 'kimayaM ? ti / siTTo se vaiyaro kaMcuiNA / bhaNiyaM kumAreNa - 'sajIvaM maDayaM tUrasarAo 15 najai, tA vimAlAvesu khaNaMtaraM' ti / gao kaMcuI dhArAviyA tattheva paese / kayasoo Agao kumaaro| vijAharadinnamaMtasAmatthao jIvAviyA bAlacaMdA / pasutta vva samuTThiyA visavigamAo / diTThA kumAreNa auvvarUvA kaNNagA / tIe vi siNiddhAe diTThIe avaloio kumAro / taM dadrUNa harisio sumitto devI ya / tao diNNA sA jayaseNassa / sohaNalagge pariNIyA ya mahAvicchaDDeNa / tIe saha paramapIIe visayasuhamaNuhavaMto Thio tattheva mAsamekaM kumAro / jAyA bAlacaMdA pANANa vi vallahA / tIe 7 saha samAgao vANArasIe / evaM gacchaMti vAsarA / ThAvio juvarAyapae piuNA / tIe nayarIe dhaNadevaseTTiputto vAsavo nAma kumArassa bAlavayaMso aIvavallaho kumArasamIvaM niccamAgacchai / annayA varamaNirayaNahIrayAlaMkiyaaMgayavibhUsiyabAhujuyalo samAgao kumArasamIve vaasvo| diDhe navaghaDiyamaMgayajuyalaM kumAreNa, kumArasamIvavattiNIe bAlacaMdAe vi / tIe egate bhaNio kumAro- 'mama kae aMgayajuyalaM evaM molleNa maggasu' / bhaNiyaM kumAreNa -'mollaM na geNhai / eso mamgio 25 emeva dei / taM ca na juttamamhANaM lAghavaheu' tti / bAlacaMdA puNo puNo bhaNati; na mannai kumAro / annayA siripurAo sumittasaMtiyA samAgayA pahANagohA pAhuDaM gahAya kumArassa / paDhama ciya tehiM diTThA bAlacaMdA / daMsiyamasesaM samANIyapAhuDaM / bhaNiyamaNAe- 'ahameva patthAve samappissAmi kumArassa' / 'evaM hou' tti uTThiyA te / tIe ya taM majjhAo gahiyamaMgayajuyalaM parihiyaM ciradi8 jnnysinnehaao| tao niyasahIe purao viyaNe vAsaharaTThiyA bhaNiumADhatA- 'eehiM aMgaehiM diTehiM 30 so diTTho, parihiehiM so avagUDho' emAi aIvasiNehajuyaM ullAvemANI puvvAgayavAsaharadArapariTThieNa diTThA kumAreNa / tao aviyAriUNa bhAvatthaM ciMti kumAreNa- 'aho viNaTuM kajaM; nUNaM vAsavasaMtiyAiM eyAI aMgayAiM / tadaNurattA ya esA evaM vAharai / tA kiM eyAe duTThasIlAe' / tao IsAvasasamubbhiNNakoveNa agaNiUNa puvanehANubaMdhaM, aMgIkAUNa niddayattaM, paricaiUNa dakkhiNNaM, pacchaNNA samappiyA caMDAlINaM rattIe- 'dUra neUNa duTThasIlAe sagayaM bAhujuyalayaM chiM deyavvaM' ti / tAhiM vi ___1 B C kyaa| 2 A sajiyaM /
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] zAsanonnatikAraka jayasenasUrikathAnakam / 167 taheva kayaM / mahAdukkhAbhibhUyA io tao viluliUNa mayA bAlacaMdA / kumAreNAvi vAharAvio vAsavo / tANi aMgayANi daMsesu jeNa tappaDicchaMdaeNa aNNANi ghaDAvemo / teNa vi daMsiyANi / etthaMtare samAgayA sumittasaMtiyA purisA / siTTho tehiM vuttaMto / tao 'aho! akajaM akajaM kayaM' ti pacchAyAveNa mahAdukkheNa dUmio kumAro bAlacaMdAsiNeheNa ya / 'aho aNavarAhiNI daiyA mAriya tti, aho kaTThamaNNANaM, kayamakiccaM mae dujammajAyajIvieNa aMtayalakkhaNeNaM' / tao virato so visaya-: tattIe / paDiniyatto dehasokkhAINaM / Thio ya saMvege, paDiTio' ya veragge / ciMtiuM ca payatto; jahA-kiM chiMdemi tilaMtileNa niyadeha, kiM vA huNAmi jAlAvalIbhImahuyAsaNe, kiMvA tuMgagirimAruhiUNa pakkhivAmi bhUmIe, kiM vA cunnAvemi ghaNeNaM, kiM vA phalAvemi karakaeNaM, kiM vA sahattheNa chiMdAmi uttimaMgaM niyayaM, uyAhu pavisAmi samudaM, kiM vA nibaddhAhomuhaM dahAvemi huyavaheNa appANaM / kiM bahuNA, samAruhemi dArugesu' / evaM viciMtiUNa nINAviyAI kaTThAI masANe rayAviyA ciyA / / mAyA-piI-maMti-sAmaMtehiM nisijjhamANo vi na ThAi / tao sasoyajaNaNi-jaNayANugammamANamaggo niggao jayaseNakumAro mrnnkyniccho| patto masANe / tadAsanne ya sahasaMbavaNe ujjANe bahusissaparivArio cauNANI saMsArajalahijANavatto saMsArADavIe mahAsatthavAho jammajarAmaraNavAhinaDijaMtajaMtusaMtANamahAvejo diTTho samaramiyaMkAbhihANo sUrI, bahujaNamajjhagao dhamma vAgaraMto / taM daTTaNa bhaNiyaM puhaisAraraNNA - 'putta ! eso aisayanANI bhagavaMto, eyaM vaMdiUNa imassa pAvassa pAyacchittaM pucchasu / tao 15 jahAruiyaM karejjAsi' tti / evaM ti bahumayaM kumArassa / gayA savve vi, tipayAhiNI kAUNa vaMdiya uvaviTThA savve vi jahArihaM suddhabhUtale / sUriNA vi sammANiUNa sAsayasuhabIyabhUyadhammalAmeNa; samAraddhA desaNAviruddhaheuyaM sokkhaM aNNANaMdhAo pANiNo / icchaMtA dUrao neti pAveMti ya vivajjayaM / / AraMbho jIvaghAyAe tammi pAvassa Agamo / tatto dukkhANa saMtANo anvocchinno'Nuvattai / / osappiNI asaMkhejjA jIvo dukkhadio Thio / puDhavI-AukAesu teukAe ya mArue // varNami tA aNaMtAo Thio jIvo bhayaduo / saMkhejjayaM puNo kAlaM Thio beiMdiyAisu / / asanni-sannibheesu paNiMdisu puNo puNo / satahabhavAiM tu dukkhaM saMtANasaMtao // poggalANaM pariyaTTA hiMDaMteNa aNegaso / pattaM mANussayaM divvaM taM pi jAyaM aNAriyaM / tattha nimmerayaM patto asIlo jIvahiMsago / musAvAI adattassa hArago saabhivNcgo|| paradAraraIsatto nANArUvapariggaho / rAIbhoI mahuM maMsaM peccA bhoccA ya Negaso // patto jIvo mahAghore narae nArao imo| veyaNA tivihA tattha sAmaNNeNa viyAhiyA // khettapaccaiyA egA dIhaM kAlaM sudAruNA / avaropparajA bIyA taiyA aMbAijA bhave // nimesamettakAlaM tu natthi dukkhassa aMtaraM / kAlaM asaMkhayaM tattha Thio jIo bhayahuo // avi yakhAveMti tassa maMsAiM aMgamukkattiuM tahA / pAyati ya kaDhaMtIo vasAo avasaMtayaM // tatte bhaTTe patoleMti ArasaMtaM subheravaM / pIsaMti kuMbhipAeNaM payaMtI caMDadAruNA // vajiyaM avarAheNa mA mArehi dayAvaNaM / khAmemi pAyalaggohaM na sarAmi ya jaM kayaM // 1C pddio| 2 BC unhaphAsA sudaarunnaa| 3 BC poleMti /
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 16 20 25 30 35 zrI jinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 24 gAthA sImi pAyaM dAUNa te bhaNaMti sudAruNaM / re re ayANao peccha saMpayaM esa keriso // puvvaM viyakkhaNo Asi jaM bhaNato ime jaNA / pAsaMDinaDiyA pAvA majjamaMsehiM vajjiyA // ettio jIvalogo u paccakkhassa u goyaro / na jIvo na paralogo puNNapAvA kuo tao || karakarahiM ya phArleti kappaMtI kappaNIhiyaM / roveMti siMbalIrukkhe vajjakaMTayasaMkule // AyasaMmi jalataMmi rahe joeMti dAruNe / ghAeMti tattaghAehiM niddayaM pAvakAriNo // tAreMti pUidugaMdhaM ghoraM veyaraNi naI / asipattatalAsINaM chiMdatI pattarAsiNA // sAgarAI agAIM AuyaM parivAliyA / uvvatA tao hoMti ruddA tericchajoNiyA || puNo pAvaM puNo tattha uppajjaMti sakammuNA / puvvuttAiM puNo tAiM dukkhAiM bahubheyao // narasu tirikkhesu hiMDittA'Negaso imo / egiMdiesu gacchejA puNo kAlamaNaMtayaM // mANusa pilaNaM dullaho Ario jaNo / aNArie puNo pAvaM puNo dukkha paraMparA // AriyaM pi jaNaM laddhuM kulaM jAI sudullahA | ArogayA daDhaM AuM dhamme buddhI visesao // annA vasA jIvA pANe hiMsaMti NegahA / dhammabuddhIe pAviTThA jIvAjIve ajANiuM // Asa - go- suhAI kAyavvaM dhammacAriNA / vAvI - kUva - taDAgAIM mAhaNAINaM bhoyaNaM // jai tAva jIvaghAeNaM dhammo hojjA tu tA na kiM / dhammiyA vAha-macchaMdhA khaTTikA gottipAlayA // jirNidamaggapaccUhakArayA sAhuniMdagA / atatte tattabuddhIyA adeve devabuddhiyA || appANaM ca paraM caiva majjAveMti bhavaNNave / evaM ca bho mahArAya ! jiNadhammo sudullAho // nAmameNa laDUNa jiniMdamayamuttamaM / vuggAhettA jaNaM pAvA pAveMti duhataI // 168 sAhuve viDaMbittA vesametteNa saMgayA / chajjIvakAyaghAyammi vaTTamANA akAraNA // appANaM ca paraM ceva vuggAhettA para pae / gacchaMtaNorapArammi saMsAraMmi aNAriyA || dabaM ca khetta-kAlaM ca bhAvaM ca aviyANiyA / nikkAraNe nisevettA AhAkammAidUsiyaM // anne u amhe dhammiTThA maNNamANA aNAgamA / pANabhUyakkhayaM kiccA gacchaMti aNahijiyaM // anne puNa mahAbabhattA bhAvitvA jiNabhAsiyaM / sArIramANasANaM tu dukkhANaMtagavesagA // jamma- mAra-ubigA vippiyANamaNegaso / dAlida vAhi- saMtasthA bhAvayaMti puNo puNo // micchattaM dAruNo vAhI annANaM khu mahAbhayaM / jeNa juttA ime jIvA mArAveMti piyaM jaNaM // tA dukkhaM jAvamicchataMcaM tA dukkhaM jA asaMjamo / tA dukkhaM jA kasAyAo tA dukkhaM na samo jayA // tA dukkhaM jAva saMsAro so micchattanibaMdhaNo / jiNAgame avinnAe micchattaM jANa jaMtuNo // tANaM mAyA naputtA vA na bappo ne ya baMdhavA / na dArA neva mittANi mottUNaM jiNabhAsiyaM // tA sokkhaM jAva sammattaM tA sokkhaM jAva saMjamo / tA sokkhaM jA kasAyANaM niggaho nANasaMgaho || tA karemi pavvajjaM saMsAraduhacheyaNiM / abbhujjayavihArANaM gurUNaM pAyaaMtie // parovayAra nirayA jaM te niccaM mahAyasA / jAvajjIvaM mae tesiM kAyavvaM vayaNaM tao // evaM citte'vahAretA kuvvaMti hiyamappaNo / aNavajjaM ca pavvajjaM sAmAyAriM jahAgamaM // desaittA jiNidANaM ANaM mANavivajjiyA / bohaittA bahuM logaM nANaM saMpappa kevalaM // savvadukkhakkhayaM kiccA gacchaMti paramavvayaM / jamma - mArabhaummukkA sAsayaM suhamAsiyA // tA bho tume mahArAya ! kareha hiyamappaNo / mA saMsAre duruttAre hiMDejjA tANa vajjiyA // etthaMtare piyAviogeNa dukkhatavieNa saMjAyagaruyasaMvegeNa samuppaNNapacchAyAveNa pAvavibuddhi
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] zAsanonnatikAraka- jayasenasUrikathAnakam / 169 micchamANeNa bhaNiyaM jayaseNakumAreNa - 'bhayavaM ! tubbhe divvaNANeNa savvabhAvasa bhAvaviyANagA tA hi maha suddhI bhavissai !; deha pAyacchittaM jeNa kayatava niyamavihANo pANaJcAyaM karemi / bhaNiyaM samara miyaMka sUriNA - 'savvasAvajjajogavajjaNarUvA pavvajjA aNeyabhavasaMciya gurumahApAva niTThamaNa heU / kimaMga puNa ihabhavanivvattiyassa pAvassa tti vihiNA maraNaM kAumuciyaM / evaM puNa mayANaM na ko viguNo hoiti / kevalaM duggaigamaNaM hoi' / tao bhaNiyaM kumAreNa - 'tA deha pavvajjaM / " 1 savvapAvakkhayakAriNi' ti / etyaMtare bhaNiyaM kamalAe - 'putta ! apavattiyakulataMtusaMtANo jai pavvayasi, tA sayalaverINaM maNorahe pUresi / niyabaMdhuvaggassa ya maNorahe vihalI karesi / tA kiha te kulappasUyassa erisaM cariyaM' / bhaNiyaM kumAreNa - ' mA mA aMba ! evaM bhaNa / jamhA apavyayaMto riUNaM maNorahe pUremi, na pavvayaMto / jamhA riuNo paramattheNa saMsAranibaMdhaNA micchattA viraikasAyAdao / tesiM ca ee maNorahA - eso jai 10 gihavAse AraMbhapariggahAsatto bhavai, tA nUNaM narae eyaM pADemo, nannaha tti / tA aMba | na kiMpi eteNa guNo' / bhaNiyaM kamalAe - 'putta ! tumaM adhariya surakumArarUvasohaggo suraMgaNA visara patthaNijjo / kAmalakkhaNo ya purisattho pahANo vannijjai / peccha saMtinAheNa vi rAyasirisamaddhA sieNa suraMgaNAsarisaramaNIsamUheNa samaM visayasuhamaNubhUya pavvajjA samAsiya' tti / bhaNiyaM kumAreNa - 'aMba ! na bhogA bhagavao nivvANakAraNaM vaNijjaMti / mokkho pahANapurisattho / tassa ya sAhigA pavvajjA / 15 tA jai cAritAvaraNIyakammuNo vaseNa gihavAsamaigayA saMtijiNiMdAdao, tA kiM taM pamANaM / kahamannA malli ariTTanemIpamuhA adiTThavisayasaMgA pavvaiyA / tA savvahA muMcaha mamaM jeNa itthI vaha - jaNiyamahApAvavisuddhiM karemi ' / tao bhaNiyaM puhaisAraraNNA - 'putta ! karesu hiyamappaNo / ege maMdabhAgA amhe jANaMtA vi na karemo / tA kiha tumaM vAremo' ti / nirUviyaM laggaM / karAviyaM aTThAhiyAmahAmahimaM / paDilA hiUNa samaNasaMghaM vatthAIhiM mahAvibhUIe pavvaio jayaseNo, sAmaMtAmaccapuranAyaga- 20 satthAhAikumArapaMcasayapariyario / ahijjio kAleNa duvAlasaaMgAI / samuppADiyaM ohinANaM maNapajjavanANaM ca / so ya samaramiyaMkasUrIhiM ThAvio niyayasUripae / so ya ahaM viharaMto iha samAgao / eyaM me varamgakAraNaM' ti / 1 25 tao bhaNiyaM vikkamaseNarannA - 'sohaNaM bhaMte ! veraggakAraNaM / suchu bhagavayA chinnA saMsAravallI / etyaMtare laddhapatthAveNa bhaNiyaM mAhava bhaTTeNa - 'mahArAya ! mA evaM bhaNa sohaNamaNuciTThiyamaNeNa / jao'aputrasya gatirnAsti svargo naiva ca naiva ca' iti vacanAt / kahamaNeNa sohaNaM kathaM puttamuhamadaNa pavvayaMteNa' / tao bhaNiyaM jayaseNasUriNA - 'bhaTTa ! evameyaM na tuha vayaNaM paDikUlemo / jao aputo bhayArI sammao iha, na uvahayabIo / kathamanyathA - iti viSNuruvAca / tamhA aputtassa gaI natthi, paripphaMdo io tao calaNaM natthi, sA puNa siddhassa ceva / ao baMbhayArI siddho hoi ti / tao' bhaNiyaM - savvakamma- vimukkassa siddhassa kuo saggo'ti / 1 1 B C tume bhaNiyaM / ka0 22 eka rAtroSitasyApi yA gatirbrahmacAriNaH / na sA kratusahasreNa zakyA prAtuM yudhiSThiraH // 30
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 15 ityAdi zaucaM brUmaH / bhaNiyaM gurUhiM - 'bhadda ! tume niyagaMthatthavajjiyA, tA niyadevaM na jANaha veyaM ca / jao vede bhaNiyaM "pRthvI vai devatA Apo vai devatA" ityAdi / tathA vAsudevenoktam - "ahaM ca pRthivI pArtha! vAyvagnijalamapyahaM" ityAdi / tataH zaiaucavAdino devamapAnena yojayataH kimatra brUmaH' / 10 bhaNiyaM mAhaveNa - 'tumha devo kaM jhAettA devattaM patto ?' / bhaNiyaM sUriNA - 'tumha devo kiM jhAyai ?' / bhaNiyaM mAhaveNa - 'amha devo annehiM jhAyajjai, na so annaM jhAei' / bhaNiyaM gurUhiM - ' mA musaM vayaM vayAhi / yataH - kila gaurIe saMbhU saMjJAvaMdaNaM kareMto bhaNio - kiM tujjha vi ko vi uvAsaNijjo asthi ? | bhaNiyaM sayaMbhuNA - asthi / 20 170 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 24 gAthA bhaNiyaM mAhaveNa - 'tumhe soyavajjiyA, tA kuo tumha siddhI ?' / bhaNiyaM sUriNA - 'kiM soyaM kahijjai ?' | bhaNiyaM mAhaveNa - 25 ekA liGge gude tisrastatraikatra kare daza / ubhayoH sapta vijJeyA mRdaH zuddhau manISibhiH // etacchaucaM gRhasthAnAM dviguNaM brahmacAriNAm / triguNaM vAnaprasthAnAM yatInAM ca caturguNam // paJcAzaikona koSThe akArAdipravistare / tatra madhyasthitaM devi ! zivaM paramakAraNam // aSTavargAntagaM bIjaM kavargasya ca pUrvakam / vahninoparisaMyuktaM gaganena vibhUSitam // etaddevi ! paraM tattvaM yo'bhijAnAti tattvataH / saMsArabandhanaM chitvA sa gacchet paramAM gatim // aSTavargA a ka ca Ta ta pa ya zAH / teSAmantaM gacchati hakAraH / kavargasya ca pUrvakaH 'a' jihvAmUlIyaM bhUtvA visargaH hakAre rUDhaH / akAro ciTThai / so ya hakArassa AIe dijjai / ammI repho teNa uvariMhakArI saMjujjai / gayaNaM biMdU, teNa bhUsiyaM 'ahaM' ityarthaH / ao na jANAsi niyayasatthatthaM te tumaM bhaNasi na kiM pijhAei / tathA vedaM kiM na sumarasi / yatastatra yAgavidhau uktam - 'oM RSabhaM pavitraM puruhUtamadhvaraM yajJeSu nanaM paramaM mahezaM zrutvAdhvaraM yajJapatiM karturyajantaM pazumindramAhuriti svAhA' / tathA - 'oM trAtAramindraM RSabhaM vadanti / amitAramindraM tamariSTanemiM nemiM, have bhave sugataM supArzvamindraM bhavet / zakramajitaM jinendraM tadvarddhamAnaM puruhUtamindramAhuriti svAhA' / tathA - 'oM nagnaM suvIraM digvAsasaM brahmagarbha sanAtanaM upaimi vIrapuruSamarhatamAdityavarNaM tamasaH purastAt svAhA' / 30 'svasti na indro vRddhazravAH svasti naH pUSA vizvedevAH, svasti naH tArkSyo'riSTanemiH, svasti no bRhaspatirdadAt / dIrghatvAyurbalAyurvavahyesu prajAtAya / oM rakSa rakSa riSTaneminaH svAhA' / vAmadevazAntyarthamanu vidhIyate / so'smAkaM riSTanemiH svAhA / tathA - 'oM trilokapratiSThitAn caturviMzatitIrthakarAn RSabhAdyAn varddhamAnAntAn siddhAn zaraNaM prapadyAmahe /
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 vyAkhyA jinadharmotsAhapradAnaviSayaka-sundarIdattakathAnakam / 'oM pavitramagnimupaspRzAmahe / yeSAM nagnaM sunagnaM, yeSAM jAtaM sujAtaM, yeSAM vIraM suvIraM, brahmasu brahmacAriNAM, uditena manasA, anuditena manasA, devasya maharSibhirmaharSayo juhoti / yAjakasya yajantasya ca eSA rakSA bhavatu, zAntirbhavatu, zaktirbhavatu, zraddhA bhavatu, tuSTirbhavatu, vRddhirbhavatu svaahaa'| ___ tamhA bhadda ! vee vi arihaMto jhAyabo bhaNio; taM ceva amhe jhAemo / arihaMto puNa kayakicco na / kiM pi jhAe / bhaNiyaM mAhaveNa- 'tumha kulatthA bhojjA na vA' / bhaNiyaM sUriNA- 'bhadda ! duvihA kulatthA pannatA-paMceMdiyakulatthA, egidiyakulatthA ya / tattha je paMceMdiyakule jAyA ciTuMti te abhojA / egidiyakulatthA dhannavisesA te duvihA pannatA- phAsuyA, aphAsuyA ya / aphAsuyA te abhojjA / je phAsuyA te esaNijjA, aNesaNijjA ya / je aNesaNijjA, te abhojjA / je esaNijjA te duvihA pannatA - sAmiNA dattA, adattA ya / je dinnA te bhojA, iyare abhojjA / evaM sarisavA ya-10 paMciMdiyA samavayA, egiMdiyA dhannavisesA / evaM mAsA vi tivihA- kAlamAsA sAvaNAiyA abhojjA / parimANamAsA suvaNNAINaM te vi abhojjA / dhaNNamAsA jahA pudi / tao saMbuddho mAhavo / anne ya parisoyagA paJcaNIyA vi saMbuddhA / pavvayA ya sUrisamIve / jAyA sAsaNapahAvaNA / buddho' vikkamaseNo rAyA- 'suTTa vAgariyaM bhagavayA / jayai jiNasAsaNamaIva niuNaM' ti / ao anneNa vi evaM kAyavvaM ti jahAsattIe / // jayaseNakahANayaM samattaM // 35 // enamevArthaM vizeSato darzayitumAha - IsIsimujjamaMtaM daDhayaramucchAhiUNa jiNadhamme / sAheti niyayamaTuM suMdaridatto vva jaivasaho // 25 // vyAkhyA - 'ISadISadudyacchanta' - stokaM stokamudyamaM kurvANaM, 'dRDhataramutsAhya jinadharma sAdhayanti / nijakamartha' sundaryA devatayA dattaH 'sundarIdattaH sa iva / kiM bhUto'sAvityAha- 'yativRSabha:' munijanavariSTha iti / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH / taccedam - -> 36. sundarIdattakathAnakam / vacchAjaNavae kosaMbI nAma nayarI / tIe sAgaradatto nAma satthavAho, saMmao sAmaMtAmacArakkhiyAINaM, bahumao ranno, pucchaNijjo nayaranAyagANaM, meDhIbhUo sayaNavaggassa, baMdhavo iva dINANAhANaM, 23 kappadumo iva paNaivaggassa, ciMtAmaNiriva pAsaMDiloyassa, kAmadheNuriva 'takkuyajaNANaM / tassa ya samANajAijAyA jAyA agottajA agotakhalaNArihA maNoramA nAmA / tIe saha visayasuhamaNuhavaMtassa vaccai kAlo / na ya se puttabhaMDaM kiM pi jAyai / tao paritappai takkae / sAgaradato bhaNijai niyagehiM annaM pariNehi / aputtassa kulaccheo bhavissai / so pariNeuM necchai maNoramAe maMtakkheNaM / sA vi bhannai loeNa- 'kIsa bhattAraM na pariNAvesi / kiM kulaccheyaM kAhisi' / sA taM soUNa vimaNA // ruyamANI gehaM ciTThaha / io ya samAgao gehe sasthAho / diTThA teNa ruyamANI / tao bhaNiyANeNa 1 B C tuho| 2 takiya /
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [25 gAthA 'pie ! rahavareNa ujjANakIlAe vaccAmo' / sA na dei paDivayaNaM / sasthAheNAvi samANattA niuttapurisA-- 'rahaM sigghamuvaTThaveha' / te vi taha tti saMpADiyaM / tao gahiyA bAhAe satthAheNa maNoramA / samArUDhA jANavare / pakkalapAikkacakkaparigao patto ujANe / tattha maNoramaM viNoyaMto jAva io tao parisakkai, tA egattha AyAvaNApaDivannagaM sAhuM dahNa gao tassa samIve / tipayAhiNI kAUNa / do vi jANuvaDiyA taM sAhuM thoumADhattANi / avi ya saMsArajalahimajaMtajaMtusaMtaraNaaNahavarajANa / bhavabhayacArayabaMdhaNaviccheyanimitta sattANa // dAriddadumadavAnaladuhataruummUlaNekkakharapavaNa / nANAvAhivaNAlIparUDhatarukaMdakodAla / puNasaggamaggabhaggo' vi saggamagge nimitta sattANaM / attANatANa bhavabhayaheUNa aNUNakhayaheU // tuha pAyapaMkaucchaMgasaMgama je apatta appattA / katto tANaM tANaM kAmAsattANa sattANaM // aiduggamaggalaggo apasatta pasaMtakaraNa kayakaraNa / kohaggivijjhavaNaAsAra sArabhuvaNattayassa viy|| supayAsupayAdANeNa nAha pasIyaMtu niviyappamha / tuha bhattimettasattANa nAha hiyaicchiyaM hou // eyAvasare bhagavao sAhussa dAruNakaTTANuTThANAvajiyA suMdarI nAma devayA pAyavaMdiyA AgayA ahesi / tIe ciMtiyaM-evaMvihabhattimaMtANa mA patthaNA niSphalA hou ti, payaDIhoUNa bhaNiyaM 20 devayAe - 'sasthavAha ! ahaM te puttaM dAhAmi / bhagavao pAyapatthaNA mA vihalA hou / kiMtu sAvagadhamma karejAha / mAsamekkaM baMbhacerarao hou satthAho; egAo siNANAo bIyaM siNANaM jAva / tao rAhuM piTuo kAuM mehuNaM sevijA, siNANAo taiya-cautthe vA diNe / tao hohI putto pahANaM suviNasUio' tti / bhaNiyaM mihuNaeNa- 'bhayavaIe kiM nAmadhejaM?' / bhaNiyaM devayAe- 'suMdari ti / tuTThANi dovi gayANi sagihaM / jahuttavihANeNa samAhUo gabbho, jAo kAlakkameNa, kayaM vaddhAvaNayaM / 2 bArasAhe aikkaMte kayaM se nAmaM suMdaridatto tti / paMcadhAIparikkhitto vaDiumADhatto / jAo kAleNa atttthvaarisio| uvaNIo kalAsUriNo / kAleNa ya ahIyAo klaao| ANIo sagihe / pUio kalAsUrI / puTTho suMdaridatto jaNaeNa- 'putta! gaMdhavva-naTTa-vINA-pattacchejjAi-tarutigicchA ya / Asa-karisikkha-sAmuddajaM ca taha leppacittAI // eyaM viNoyametaM dhaNu-cchuriyA-khagga-kuMtamAI vi / jAo parauvajIvaNamettAo kalAo kiM tAhi // cAo bhogo dhammo sijjhai attheNa so jahA hoi / taM kiM pi kalaM sAhasu na amha annAhiM kajaM tu|| bhaNiyaM suMdaridatteNa-'tAya ! eyaM pi kiM pi sikkhiyaM, to khaNamegaM nisAmeu taao| jiNabhAsiyaputvagae joNIpAhuDasue samudiha / eyaM pi saMghakajje kAyavaM dhIrapurisehiM / / dhAuvvAo ego bIo puNa hoi tAya ! rsvaao| niyayaphalo kira paDhamo rasavAo keNa uvamijA // 1A deglaggo; C bhggaavNsggmge|
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 vyAkhyA jinadharmotsAhapradAnaviSayaka-sundarIdattakathAnakam / 173 sayavehI hoi raso sahassavehI ya lakkhavehI ya / koDiyakoDAkoDIvehI taha dhUmavehI y|| cauhA rasassa baMdho bhUIbaMdho ya kakkabaMdho ya / khoTTo' dAvaNabaMdho dAvaNabaMdhaM bhaNIhAmi // tattha mahosahIo somA-thalapomiNI-kkhippA-gosiMgI-khIrasAriNI-rudaMtI-uvvaTTA-daDvaruhA evamAiyA / eyAhiM pArayassa bahuviho baMdho smuddittttho| ahavA puDeNa pakkaM muttakkhAreNa loNasahieNa / osahijugeNa sahiyaM khaNeNa ghAsaM ghaNaM hoi / ekkaM uvarasaloNaM khAramutteNa saMjuyaM kaauN| dejasu heTupparao vatthaM baMdheja DolaseeNa // jIrai jAmekkeNaM puNo vi sattaM ghaNaM payacchejjA / solasa aTTha cautthaM bhAyaM ghAsaM jaresijjA // eeNaM joeNaM samabhAyaM jinnajinnato nAyaM / hemeNa samaM sUyaM saeNa taMbaM varaM kuNai // duguNeNa sahassaguNo caugguNeNa ya lakkhavehio hoi / chagguNio sUyavaro koDIvehukkhamo hoi // emAivihiM kettiyaM bhaNissAmi tAya !' / bhaNiyaM piuNA- 'suGa sikkhiyaM sulu' tti / pattajovaNo pariNAvio suseNasihidhUyaM bhANumaI nAma / tIe saha visayasuhamaNuhavaMtassa vaccai kAlo / aNNayA samAgayA caunANovagayA kuberadattAbhihANA seyaMbarAyariyA, bahusIsagaNasaMparivuDA / niggayA parisA / sasthAho vi sabhArio saputto viniggao / patthuyA desaNA / paDibuddhA bahave 20 pANiNo / patthAvaM nAUNa bhaNiyaM suMdaridatteNa - 'bhagavaM! keNa nivveeNa tumbhe adhariyasurarUvasaMpayAkaliyA paDhame vae pavvaiyA / jai aNuvaroho tA soumicchAmi' / bhaNiyaM sUriNA- 'bhadda ! saMsAre nidheyakAraNaM pucchasi ?, muddho viva lakkhIyasi / bhaNiyaM suMdaridatceNa - 'atthi evaM bhayavaM!, kiMtu visesanimittaM pucchAmi' / bhaNiyaM sUriNA- 'jai evaM tA suvvau - atthi iheva bhArahe vAse khiipaiTThiyaM nayaraM / tattha ariMjao nAma rAyA aNaikkamaNijasAsaNo / avi ya tassujjoe bhUmI kaMpai haya-gaya-rahAibhAreNa / hoti daDhabaddhagiriNo nivaDiyagurusANusaMghAyA // jAyaMti nIranihiNo rasaMtagurusattanIrapUreNa / peraMtaluttavasimA pakkhAliyajoisavimANA // kiMtu tassujjeyAvasaro ceva na jAo / jaokaha kaha vi tassa nAmaM potthayalihiyaM riUNa rmnniio| nisuNaMti aibhayAo muyaMti* kAleNa to gabme // paDisImiyarAyANo baMdijaNugghosiyaM pi se nAmaM / soUNa disodisi naTThasAhaNA ti duggesu / / evaM tassa rAiNo rajjasirimaNuhavaMtassa vaccai kAlo / tassa ya raI nAma aggamahisI tIse putto kuberadatto nAma / so ya juvraayaa| 1 BC khohaa| 2 B batthi; C vtthe| 3 BC cuggunno| 4 B C muyatta /
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 zrIjinezvarasUrikRta kathAkozaprakaraNe [ 25 gAthA anayA amiyateyo nAma kevalI samaggasuyanANI ohinANI maNapajjavanANI caubihabuddhisaMpuNNabahusissagaNapariyario samosario naMdaNujjANe / sAhujaNapAumAM uggahaM oginhittANaM saMjameNaM appA bhAvemANat viharas / etyaMtare vaddhAvio rAyA ujjANapAlaeNaM / dinnaM se pAritosiyaM / ghosAviyaM nayare - 'bho bho loyA ! ujjANe amiyatejo nAma kevalI samAgao / esa rAyA tassa vaMdago nigacchai / tA tubbhe vi Agacchaha / kareha tappAyanaMdaNajaleNa pAvamalapakkhANaM' ti / nimgao rAyA saparivAro, nAgarajaNo ya / vihiNA paviTThA uggahaM, tipayAhiNI kAUNa vaMdiya niviTTA saTThANesu / 174 io ya bhagavao laddhapauttI bhattibharavIipaNollijjamANo ego rorapuriso sayahAdaliyadaMDikhaMDapAMuyaMgo bhiNibhiNitamacchiyAjAlANugammamANamaggo sAsa-kAsa- koDha - pAmAparigayaMgo patto bhagavao aMtiyaM / vaMdittA kevaliM so vi niviTTho tadegadese / taM daddUNa bhaNiyaM kuberadatteNa - 'bhayavaM ! esa varAo 10 peccha; karuNApayaM pasantacittANaM, uvahAsaThANaM mANINaM, jiMdAparyaM duviyaGkhANaM, diThTheto pAvakammANaM, nilao savvarogANaM, kassa kammuNo' udae jAo ?' / bhaNiyaM kevaliNA - 'kumAra ! nisuNesu - sa bhAra vAse caMpAvAsaM nAma gAmo / tattha eso dAmodaro nAma mAhaNo asi / so ya micchaddiTThI jiNANaM jiNabiMbANaM jiNaceiyANa ya pUyA - sakkAravigghajaNago jahAsattIe loyANa purao evaM paNNavei, jahA - 'na koi savvanna najjai / asavvannuNo taNNANaneyapariNNANAbhAve kahaM so najjai / 15 tahA na koi vIyarAgo nAuM pArIyai, paracittadhammANaM accaMtaparokkhattaNao / tA muhA jiNavAo / tahA pattharo jai devo, tA pavvae kiM na vaMdaha / sovANapaMtisu vi kIsa Aruhaha / aha paTTio devo, eyaM pina / jao jo mANuseNa paiTTIyai so keriso devo bhavissai / tA kiM biMbANa accaNAiNA paoyaNaM / mUDho logo niyadavvakkhaeNa pattharANamukkurUDe karei / tahA suddAhamANa dhammo eriso seyaMbaradhammo, tao na mokkhasAhago ti / tahA suddANaM diyadANAi nitthAragaM / jaM puNa suddo suddassa dANaM dei 20 taM ruhirakayaM vatthaM ruhireNa dhovai / tA savvahA mAhaNANaM bhUmi suvaNNadANAi dAyavvaM, na suddAhamANaM' / iccAivayaNavitthareNa muddhajaNaM payArei so dAmodaro / tao samaggavigdhakArI baMdhittA aTTha vi asuhAo kammappayaDIo takammavivAgeNa mariUNa gao narae / puNo tiriesu; puNo naraesu / bahuyaM kAlaM AhiMDiUNa, puNo puNo dAruNaM dukkhamaNuhavaMto tAsu tAsu joNIsu, saMpayaM pi takkammasesayAe evaMviho jAo ti / evaM kevalavayaNaM soccA saMbuddho rorapuriso / 25 etthaMtare bhaNiyaM kuberadattakumAreNa - 'bhayavaM ! kiM amhehi vi evaMvihaviDaMbaNAjIviyaM pattapuvvaM ?' / bhaNiyaM kevaliNA - ' kumAra ! kettiyametaM eyaM ? nisAmehi, jahA tume asuhakammaM baddhaM aNubhUyaM ca' / bhaNiyaM kumAreNa - 'pasAyaM kareha' / bhaNiyaM kevaliNA he bhAra vAse kaMpille nayare somadatto nAma mAhaNo tumaM Asi / aggihottAi kiriyArao appANaM paMDiyaM mannato sAhUNamuvahAsaparo ciTThasi / annayA gao tumaM sAhusamIve / diTThA tattha mahai30 mahAliyAe parisAe majjhagayA dhammaseNasUriNo loyANaM dhammamAikkhaMtA / purao TTicA somadatto evaM vayAsI - 'aho suddo suddANaM dhammaM kahei, suddANaM vayabaMdhaM karei / 'zUdro dAnena zuddhayati / nAya vratamasti' / yataH brahmacArI gRhastha vAnaprastho yatistathA / eSakramo na zUdrasyeti' / taM soccA bhaNiyaM +-+ etaddaNDAntargatA paMktirnopalabhyate B C Adarzadvaye / 1 C hAsapayaM / sUrI hiM- 'bhaddamuha ! jANasi ke riso suddo mAhaNo vA 2 B kammassa /
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 vyAkhyA jinadharmotsAhapradAnaviSayaka-sundarIdattakathAnakam / bhavai ?, kiM vA ummatto ti palavasi / jai jANasi tA bhaNa - kiM mAhaNo jAIe hoi, uyAhu jannovaIeNaM, aha chakkammakaraNeNaM / tattha, jai jAIe, kA esA jAI !; baMbhaNabhUyaM mAyApiIhiM jo jammai esA sA ceva' / subau, tattha ko nicchao? / na tuha paJcakkhaM; saMbhogakAle tujjha ceva abhAvAo kuo paJcakkhassa pavittI / tappuvayaM kahamaNumANaM ? sAmannao diLaM pi aNumANaM na paccakkhaM pavittIe / aha tadhayaNAo ceva najjai; eyaM pi na saMgayaM, poriseyavayaNassa appamANatteNa abbhuvamAgao / tpp-| mANate vA kimaporiseyakappaNeNa / tahA ya 'aggihottaM kuNaMto naragaM vaccaI' eyaM pi pamANaM pasajjejA / aha maNuvayaNaM piva tavayaNaM pamANaM / taM na, manvAdivacanasyApi tatkRtaiva hi mAnaneti virodhaprApteriti / evaM baMbhaNittaM mAue, piuNo vi pasiddhassa mAhaNattaM saMdiddhaM ti / aha jannovaIya-muMjAbaMdhAiNA mAhaNataM; tA na niyayajAINameva taM / aha annassa jannovaIyAi na kajjai, kiMtu mAhaNasseva; eyaM pi na jutaM / jai taM viNA vi mAhaNattaM siddhaM kiM jannovaIeNa / aha piyarANa mAhaNatteNa mAhaNattaM siddhaM // taM na, aNaMtaruttadosAo / kiM ca jannovaIyAu mAhaNate aippasaMgo hojA / aha mAhaNANaM ceva jaNNovaIyaM dijjai, kuo aippasaMgo ? / mAhaNo kahaM siddho jaNNovaIeNaM / soyaM aNNoNNAsayadosappasaMgo / aha chakkammakAritaNao mAhaNattaM / evaM pi na niyayajAINa mAhaNattaM / aha baMbhaNo ceva chakkammakArago na anno; evaM ca sa eva aNNoNNAsayadoso / tA muddha ! na yANasi keriso mAhaNo suddo vA; ummatto iva palavasi' ti / evamAivayaNehiM niruttarIkao somadatto paosamAvaNNo sAhaNaM maggai / / / chiddANi / baMdhai pAvaM / aNNayA palIviyA sAhuvasahI rayaNIe teNa / ucchalio kalayalo- hA! sAhuNo DajhaMti / dhAvio logo vijjhAvaNatthaM / sAhuguNAvajjiyAe devayAe taha cciya thaMbhiyaM palIvaNayaM / na ya tatto vijjhAi, na Dajjhai / cojio logo / devayA patte ThiyA taM mAhaNaM kahei, jahA-somadattamAhaNeNa sAhuvasahI palIviyA pAviTeNa / tao dhiddhikkArio loeNaM; gADhataraM paosamAvaNNo so / baddhaM 30 narayAuyaM / ihaloe ceva unbhUyAo satta mahAveyaNAo sira-kaNNa-nAsa-daMta-naha-acchi-piTTIsUlaM aIva dUsahAo / tAhiM pIDiyadeho dIhaM duhajIviyaM aNupAliUNa Auyakkhae uvavanno rayaNAe sAgarovamAU nArao / tattha ya ghoradukkhAiM aNuhaviUNa tatto Aukkhae uvvaTTo iheva bhArahe gollavisae caMDAlaghare koDhiyacaMDAlassa mAiMgaNassa bhAriyAe galaMtakoDhAe paDikkanAsAe udare puttattAe uvavanno / koDhiyabIyanisegeNa gabbhattho ceva gahio koDheNa / jAo puNNesu diyahesu / uciyakAle kayaM se nAma 25 visAhago tti / kAleNa jAo aTThavArisio / tao paviTThA nAsA, TuTIbhUyAo hatthapAyaMgulIo, jAyA aMge vahaMtapUyA khayavisesA / bhiNibhiNitamacchiyAniyaraparigao gharAghari bhikkhaM paribbhamai / vahai pacchAyAvaM-hA ! kiM mae kayaM pAvaM aNNajamme / egaM hINajAIo, aNNaM ca dAridaM, avaraM puNa erisaM sarIraM ti / tao niMdai niyapuvakayaM / jAo se dayApariNAmo / vaMdai paramabhattIe daTTaNa sAhUNo; bhaNai ya- 'dhaNNA tubbhe jeNa dhammaM kareha / ahaM puNa maMdabhaggo kiM karemi?' / evaM sAhupasaMsAe niTThaviyaM punvabaddhamasuhaM kammaM / baddhaM bhogahaliyaM niyacariyajhUraNAo maNuyAuyaM ceti / kAlamAse kAlaM kAUNa esa tumaM ariMjayaranno putto jAo si kuberadatto nAmeNaM ti' / - eyaM bhagavao ama(mi)yateyakevaliNo vayaNaM soUNa IhApohaM kAremANassa jAyaM jAIsaraNaM kuberadattassa / jAo paJcao kevalivayaNe / tao bhaNiumADhatto- 'bhayavaM / evameya; dAruNA visayA aIvakaDuvivAgo 1 B esA yeva / 2 B C paJcakkhA / 3 B C vahati /
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 25 gAthA dukkhaphalo saMsAro / so vi micchattAviraikasAyapacao / visayAsattANaM sattANaM sulahA kasAyA / tavvasagANaM aviraI vi sulabhA / visayaMdhANaM kuo heovAdeyapadarisagaM sammaNNANaM / taM viNA kuto abhigamaNasammattaM / taM viNA saMsAro keNa nisijjhai / tammi ya dukkhasaMtaI keNa vArijai naragAIsu / tA niviNNohaM jammaNa-maraNANaM / uviggaM me maNo saMsAracAragAo / navaraM jAva ammA-piyaro ApucchAmi, 5 tAva tumha pAyamUle karemi savvadukkhaniTThavaNiM pavvaja' ti / bhaNiyaM kevaliNA - 'avigdhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdho patthuyatthe bhavau' tti / vaMdittA kevaliM uTThiyA savve / samAgao sagihe kumAro / jaNaNi. jaNayasamIvamAgamma bhaNiumADhatto- 'aMba! tAya! tubbhehiM samaM gaeNa bhagavao samIve dhammo samAyaNNio / taM socA maha maNo ubigga saMsArAo / visadiddhamoyagabhoyaNasacchaha mannAmi rAyasiriM / naragavAsaM piva jANAmi gabbhavasahiM / kiMpAgaphalovamA visayA vivAgadAruNa tti / tA 0 aNujANaha mamaM jeNa pavvayAmi' / bhaNiyaM rannA- 'jAyA evameyaM, na jujjai vivegakaliyANaM gihavAse vasittae; kiMtu amhANa juttamiyaM / tumaM puNa aNuhavasu tAva rAyasiriM, sevasu visayasuhaM / tato vaDDiyakulataMtusaMtANo pariNayavao pavvaejjAsi' / bhaNiyaM kumAreNa- 'tAya ! kiM na suyaM ajaM ciya tubbhehiM kevalivayaNaM, jahA duvAlasamAsapariyAe samaNe aNuttara devateolesaM vIIvayaI / tA puttamoha mohiyA kaha rAyasiriM narayaheuM pasaMsaha / jai na pasaMsaha kiha mamaM tattha nijhuMjaha' / bhaNiyaM rannA15 'putta ! jaNaNiM pucchasu' / bhaNiyaM kumAreNa - 'samagaM ciya puTThA samagaM ciya nisuyaM maha vayaNaM, tA kiM pucchiyavvamatthi / aMba ! muMcasu jeNa pavvayAmi' / bhaNiyaM jaNaNIe - 'jAya ! na kiMci vi aNuciyaM samullaviyaM tumae; kiMtu na pavvajjA gahiyamukkA phalaM dei; na ya avihipAliya tti / tA kiM ettha bhaNijjau arattaduTThANa vayaNameyaM ti / vaMjhA na jAu jANai puttaya ! jaM pasavaNe dukkhaM // tA putta ! samaNabhAve uvasamgaparIsahehiM jaM dukkhaM / taM rAyasiriM patto na yANasI tattha jANihasI // 20 muMjasu tA visayasuhaM saMsArAsArayaM ca bhAvesu / parikammijau appA vaDDiyakulataMtusaMtANo // ThAviya puttaM raje bhogapivAsAe vajio dhaNiyaM / pavvajaM niravajaM jAyA vihiNA pavajjejjA / bhaNiyaM kumAreNa - 'aMba ! puttasiNehaceTTiyamiNaM, jANaMtI vi saMsArarUvaM jamevaM saMjamavigghajaNagaM vayaNaM bhaNasi / kiM aMba ! rajaM sukaraM kAurisehiM ! jao paDataaNubaddhanArAyavarise asisaMghaTTasamuTThiyAnalasoyAmaNIbhIsaNe kaNNaMtAyaDDiyakodaMDaviNijaMtaaddhacaMdaviluppaMtachatta-daMDapaDaMtachattavalAyAsaMkule 25 mattamayagalaravagajjie kuMtaggabhinnakariturayaruhirapaloTTavAhiNIduggame ruhirakaddamakhuppaMtabhaDabukkAravasihi kekkAsamAule abbhalihadoghoghaDAsamullasaMtaghaNasaMghAe samarapAuse paviThThANaM io tao palAyamANANaM rajaM pi duhAvahaM eva / tahA niyakalattassa vi na vIsasiyavvaM / niyayaputtANa amacca-sAmaMtANa parikkhaNaM kaayvN| kari-turaya-veja-paumatAra-mahAsavai-dUya-saMdhiviggahiya-pANihariya-mahANasiya-thaiyAvAhaya-sejavAla-aMgarakkhAiyANaM caDDaNA kAyavvA / paDirAINa ya pahANamaMtiyaNa-sAmaMtabheyaNaM viheyaM / 30 eyaM pi kiM kAurisehiM kAuM pArIyai / avi ya-paDirAyagohavavaeseNaM kUDalehakaraNeNaM suvaNNapesaNabhUmivilaMbheNa ya niyamaMtisAmaMtA parikkhiyavvA / puttA vi maMtIhiM sAmaMtehiM ya guttamaMtehiM bhANiyanvA, jahA-rAyANaM geNhiya tumaM rajje ThAvemo ti / kiM paDisuNaMti nava tti parikkhiyavvA / tahA paDirAigohavavaeseNa kari-turaya-vejjAdao 1B annuttre| 20 vovyi| 11 etadvidaNDAntargatAH paMktayaH patitAH B Adarza /
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA ] jinadharmotsAhapradAnaviSayaka sundarIdattakathAnakam / 177 suvaNNadANeNa taheva parikkhiyavvA / tahA devIo pavvAiyAhiM kammaNaM karemi mannaMti nava tti parikkhiyavAo / bhogakAle vi vimukkAharaNAo niyanIreNa majjAviyAo muha-kesasohiM kAUNa bhogakAlametaM dhAriya visajijjaMti, na niddAvasamuvagammai tAhiM saha / tahA nicaM paDisatUNa AhaNAiM saMkaNIyAI / kari-turayA niccaM pacuppekkhaNIyA / sayameva niccaM rAyavADIe niggamaNeNa pAikkANaM lihaNiyA kAyavvA / sukaTThANesu vaNijjArae pesiya laMcAdANeNa suMkabhaMgaM kArAviya kAraNiyA parikkhiyavvA / iccevamAi / samvattha avissAso kAyabo / tA kiM rajjasirIe sukaraM suhaM vA asthi tti / kahaM kAurisehiM sA kIrau / aMba ! jo rajjasiriM pAliuM samattho so pavvajaM pi pAliDaM samattho / peccha je vaNijAdao kaMTakabhaMgamitteNa vi sikkAraM muMcaMti te vi pavvajjamaNavajaM pAliMtA dIsaMti / je puNa sayahA 'vi chijamANA na nAsAbhaMgamAyaraMti tesiM kahaM dukkarA pavvajA hojjA / tA aMba ! muMcasu, karemi pavvaja ti| bhaNiyaM jaNaNIe - 'putta ! pattIo pucchasu' / bhaNiyaM kumAreNa - 'aMba! kiM tANa vase amhe uyAhu 10 tAo amha vasagAo / jai mae saha pavvayaMti tA sohaNaM / aha na gehaMti pavvajaM tA gihidhamma pAleMtu / devapAyA nivAhagA' / tao bhaNiyaM rannA- 'putta ! jahA bhe roei tahA karesu paraloyahiyaM' ti / tao mahAvibhUIe pavvaio kuberadattakumAro / jAo kAleNa codasaputvI / jogo ti ThAvio ama(ami)yateyakevalisUrIhiM niyayapae / so haM bhadda ! suMdaridatta ! viharaMto ihamAgao / evaM veggakAraNaM' ti / tao bhaNiyaM suMdaridatteNa - 'bhayavaM! evaMvihadukkhabhAyaNaM kimahaM pi kayAi Asi / bhaNiyaM sUriNA- 'bADhaM !' bhaNiyaM suMdaridatteNa- 'jai aNuvaroho tA soumicchAmi niyacariyacariyaM' / bhaNiyaM guruNA - 'suNehi iheva bhArahe vAse asthi samiyAnAmagAmo tattha vikamarAo nAma Thakkuro / so ya micchvitttthii| avirao paMcahiM AsavadArehiM / aniyattamANaso, visesao coriyAe aIva Asatto / avi yamahAmuNi va vaMsaje samAroviyaguNo, pANiNo phalehiM joeMto, vaNavAsamuvagao, paricattakAmabhogo, malamaliNo, bhUmisAI, mayaniggahaparo, dhammamaggaNaparo vaNe viyarai / tahA suyaNo iva sa-parajaNaniviseso, sannAhio, maggapaDivaNNae eMte nirUvei / aNNayA so divvajoeNa paviTTho ceiyAlae / diTThAI teNa tattha bhagavaMtabiMbe nANAmaNirayaNanimmiyAiM AharaNAI / ciMtiyamaNeNa - eehiM AjammaM kayattho homi pAviehiM / tA rattIe pavisiya geNhissAmi / tao jAmadugaM volAviya, paviThTho so duTThamaI tattha / tAlayaM bhaMjiumADhatto / thaMbhio devayAe tAlayanibaddhahattho / pacUse diTTho loeNa taalybhNjnnvaavddo| 23 tao ArakkhieNa baMdhiya 'rAyakule uvaNIo / rannAvi samANatto vajjho / tao samArovio rAsahe, vilito masIe, dinnAiM puMDayAI sukkilAI, nibaddhA galae sarAvamAlA, sire ratakaNavIramAlA / tao samAhao DiMDimo / dhAriyamuvari chittirayaAyavattaM / tao uttAlabAlabolANugammamANamamgo nINio nayarAo / samArovio sUlAe / tao tANuvari roddajjhANANugo marecA gao bIyapuDhavIe tisAgarovamAU nArao / aNubhUyA tattha dAruNA dubisahA veyaNA / ahAuyaM pAliya ubaTTo tato, // uvavanno pakkhIsu / tattha vi jalayarajIvavahaM kAuM Aukkhae uvavanno tacca puDhavIe / tattha vi khetapaccayAo paramAhammiyajaNiyAo avaropparakayAo ya dArugaveyaNAo aNuhaviya sattasAgarovamAiM AuyaM pAliya uvavanno sAgee daridakule putattAe / kAleNa jAo, kayaM nAmaM vAmaNo ti / jAo joba. Nattho / loyaM vilasaMtaM daTThaNa so vi taha cciya vavahariumicchai / tato paviTTho coriyAe / gahio 1C smnnaa| 2 C baMdheUNa / ka023
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [25 gAthA , ArakkhiyapurisehiM / viDaMbaNAsAraM Arovio sUlAe / sUlabhinneNa diThThA sAhUNo viyArabhUmIo pacchA gacchaMtA, pae pae loeNa vaMdijjamANA / ciMtiyamaNeNa - aho sukaDANaM kammANaM iha loge vi eriso vivAgo paccakkhaM ciya dIsai / jaM naM ee sAhuNo pae pae loeNa pUijjaMti / ahaM puNa maMdabhaggo iha loe ceva erisaM viDaMbaNaM patto / mao ya doggaiM gamissAmi / saMpayaM puNa kiM karemi / evaMvihaveyaNAvibhalo / eteNaM ciya kayattho haM jaM maraNakAle ete bhagavaMto diTTa ti / tao evaMviha suhajyavasAyANugo mariUNa uvavanno tumaM ettha satthAhaputtattAe ti / tao IhApohaM kareMtassa tayAvaraNijANaM kammANaM khaovasameNa samuppaNNaM jAIsaraNaM / paJcakkhIbhUyaM savvaM niyavilasiyaM / tao vaMdiya bhagavaMtaM bhaNiumADhatto suMdaridatto- 'bhayavaM ! evameyaM, nannahA / majjha vi paccakkhIbhUyaM jaaiisrnnaao| tA bhIo haM nArayadukkhANaM / tA tahA kareha jahA na dukkhabhAyaNaM bhavAmi' / bhaNiyaM sUriNA- 'kuNasu 10 pavvajaM' / bhaNiyaM suMdaridatteNa - 'jAva ammApiyaro aNuNNavemi, tAva karemi pavvajjApaDivattIe sahalaM mANusattaNaM' ti / dhammakahAvasANe uTThiyA parisA / gayA saTThANaM / suMdaridatteNa vi ammA-piusamIvamAgamma viNayapuvvaM bhaNiyaM- 'suyaM amma ! tAya ! jaM bhagavayA vAgariyaM ? mayAvi aNubhUyaM / tA asaMpattajiNadhammANaM vivegavajjiyANaM aniruddhAsavadArANaM sajjhAya-jjhANarahiyANaM aja vi sulabhameyaM / tA jai jANaha mA puNo vi duhaparaMparaM pAvau / tA aNujANaha karemi pavvajaM / aha jANaha amha vallaho, / tA kiha eyaM pavvajaM kareMtaM aNujANAmo / tA ciMteha kiM duhasaMghAe joijjai vallaho, uyAhu suhasaMghAe / jai jANaha duhasaMghAe tA duhanibaMdhaNesu visaesu joeha / jeNa aparicattakAmA subhUmabaMbhadattAdao jahA duhasAgaraM paviTThA, tahA ahaM pi pavissAmi / tA suTTha vallaho haM ammA-piUNaM / aha jANaha suhasaMghAe eyaM joemo, tA aNujANaha pavvajaM karemi' / bhaNiyaM piuNA- 'putta ! amhe vi nisuto Agamo jiNidANaM, suMdari ! uvaeseNa amhe vi sAvagA jaayaa| kiMtu puta! codasapuvvAiM ahijiya 20 jIvA saMsAramDaMti / marudevIpamuhA puNa apAuNittA vi dikkhaM mokkhaM gayA / teNa bhaviyanvayA vilasai / sA eva ettha kAraNaM' ti / bhaNiyaM suMdaridatteNa- 'tAya ! evaM sAsaNa vilovo pAvai / tA jaM titthayaro titthaM payaTTAvei, sAhuNo dukaraM tavaM kuNaMti, evaM savvaM vihalaM pAvai' / bhaNiyaM piuNA'putta ! sacciya karei savvameyaM jaM tume ullaviyaM, to kiha vihalattaNaM hojjA' / bhaNiyaM suMdaridatteNa - 'jai evaM mamaM pi sacciya karAvei, na kiM pi ajuttaM' / bhaNiyaM jaNaNIe- 'putta ! kiM sAvagadhammo nasthi jeNa so na kIrai ?' / bhaNiyaM suMdaridatteNa - 'atthi; kiMtu na tatto sigdhaM saMsArucchedo, kameNaM guNaThANeNaM saMpattIe / bhaNiyaM mAUe - 'putta ! bhagavayA gabbhattheNaM abhiggaho gahio- nAhaM samaNo hohaM ammA-piyaraMmi jIvaMte / putta ! bhagavao cariyamaNusariyavvaM pavvajAe / tA ammA-piipIDAparivajeNaNaM pavvajjA kIrau' / bhaNiyaM suMdaridatteNaM- 'pIDA piyarANa mae dUrecciya vivajiyA / jao akkhAyA jammaMtarapauttI gurUhiM tumha paccakkhaM / tA jai duggaIe chUDheNa paoyaNaM mae tumha, tA 7 sajjhamiNaM karemi jaM bhaNaha / jai puNa suhabhAyaNavihANao tAya ! tumhaM saMtoso tA tahA kareha jahA puNaravi taM dukkhaM na lahAmi' / bhaNiyaM satthAheNa- 'putta! jaM bhe ruccai taM karesu; na vayaM paDibaMdhagA' / bhaNiyaM jaNaNIe - 'putta ! sohaNaM hotaM* jai jAva amhe jIvAmo tAva vimAleto / pacchAvi tujjha vAriyA na keNai pavvajjA' / bhaNiyaM suMdaridatteNa - 'aMba ! asthi bhe nicchao tattiyaM kAlaM mae jIviyavvaM ?; na najai kayA AuyaM samappai / tA aNujANaha, mA kuNaha vigdhaM / bhaNiyamaNAe 1 nAsti C 'titthyro'| 2 A kAravei / 3 C saMpattANa / 4 C hutaM / 5C vimaalito| 6 C na koNai vaariyaa|
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinadharmotsAhapradAnaviSayaka-sundarIdattakathAnakam / 'putta ! baddhakoDubiehiM na gAmo vAsiuM tIrai / jahAruyaM karesu' / tao kAUNa mahimaM jiNAlaesu, pUiya sAhUNo esaNijjaAhAra-vattha-pattAiehiM, sammANiya sAvagavaggaM bhatta-vatthAbharaNAiehiM, nikkhiviya sAhAraNe davvaM, dAUNa dINANAhAiyANa dANaM, mahAvibhUIe pavvaio suMdaridatto / ahijiumADhato / jAo kAleNa samamgasuyanANI / ThAvio niyayapae gurUhiM / kuberadattasUrI vi kAUNa aNasaNaM gao devalogaM ti / suMdaridattamUriNo vi appaDikammasarIrA savvahA bhADayagahiyapaohaNaM piva sriirN| maNNamANA na acchimalamavi avaNeti / tahAvi adhariyasurakumArarUvA jAyAmAyAhArA na daMsamasagesu sarIraM tudaMtesu uttasaMti, na tAI vAreMti, na maNaM paussaMti / akhaMDasuttatthaporisIrayA saMviggA sesANa vi IsisaMvegajuyANaM gADhataraM saMvegaM jaNayaMtA nimvinnA saMsAravAsAo / vIrAsaNAi sevaNeNa annANa vi IsinibinnANaM gADhataraninveyaM jaNayaMtA, tahAvihadesaNAo ya tahAvihabhavvasattANaM saMveyaM nivveyaM jaNayaMtA / evaM uggavihAreNa viharitA, bhavvasatte dhamme ucchAhiya paDibohitA, dAUNa padhvajaM joga-" sIsassa niyapayaM ca nAUNa niyaAuyapajjaMtaM mAsiyAe salehaNAe appANaM jhosettA aMtagaDA kevalI jAyA / samagaM ciya asesakammakkhayaM kAUNa nivvANaM gaya ti / evamannehiM vi bhavasattehiM kAyavvaM ti uveso| // suMdarIdattakathAnakaM samAptam // 36 / / sAmpratamuktakathAnakagatavaktavyazeSamAha - jiNasamayapasiddhAiM pAyaM cariyAI haMdi eyaaiN| bhaviyANaNuggahaTThA kAi~ vi parikappiyAI pi // 26 // vyAkhyA - 'jinasamayaprasiddhAni' - arhacchAsanaprakaTAni, 'prAyo' - bAhulyena, 'caritAni - pUrvoditapAtrANAmiti zeSaH / 'bhavyAnAmanugrahArtha kAnicit parikalpitAnyapi' / kamaM bhavyAnugraha etebhya ityAha - sakiriyAe pavittInibaMdhaNaM cariyavaNNaNamiNaM tu / akiriyAe nivittI phalaM tu jaM bhavvasattANaM // 27 // vyAkhyA - 'sakriyAyAM pravRttinibandhanaM' saMsArocchedakamokSasAdhanAnuSThAne nimitraM, evaMvidha'caritavarNanaM' zravaNamapIti zeSaH / tathA mokSabAdhikA saMsArasAdhikA kriyA 'akriyA' sarvajJapratiSikhAcaraNato mokSAbhAvasya nyAyaprAptatvAt / 'tabhivRttiH phalaM bhavyasattvAnAM' etAni caritAni / kathaM kalpitacaritebhyo'pi mokSaprAptiH, anyathA sarvajJapraNItAgamavaiyarthyaprasaMga ityAha - samayAviruddhavayaNaM saMvegakaraM na duTThamiyaraM pi / tapphalapasAhagattA taM pi hu samayappasiddhaM tu // 28 // byAkhyA - 'samayaH - siddhAntastena tasya vA 'aviruddhaM tatprasiddhArthapratipAdakatvena, tacca 'tadvacanaM ca / kiM bhUtaM 'saMvego' - mokSAbhilASastatkaraNazIlam / upalakSaNaM caitannirvedAdInAM, 'na duSTaM 30 nAnucitaM, kiM tadityAha - 'itaradapi kalpitapAtraviSayaM madIyamapIti / kathametadityAha - 'tatphalaprasAdhakatvAt / tasa samamAbhihitasya vacasa iti gamyate, tatphalaM saMsArasya tannibandhanamithyAtvAdInAM
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 180 zrIjinezvarasUrikRta-kathAkozaprakaraNe [ 28-30 gAthA cAsAratA pratipattilakSaNaM, mokSasya tatkAraNAnAM ca samyaktvAdInAM sAratApratipAdakam / ata eva saMsAraM prati nirvedo mokSaM pratyabhilASa ityevaMbhUtaphalaprasAdhakatvAt hetoH, 'tadapi ' madIyavacanaM kalpitacaritopanibaddhaM, 'hu' avadhAraNe / 'samayaprasiddhameva ' jinokta siddhAntameveti / upasaMharannAha - sammattAiguNANaM lAbho jai hojja kittiyANaM pi / tA hojja Ne payAso sakayattho jayau suyadevI // 29 // vyAkhyA - 'samyaktvAdiguNAnAM lAbho yadi bhavati kiyatAmapi bhavyAnAmiti gamyate / 'tato bhavedasmAkaM prayAsaH' ka thA koza viracanAgocaraH, 'san' zobhanaH 'kRto' niSpAditaH 'artho' yena sa tathA / antamaGgalamAha - 'jayatu zrutadevI' jayatviti stutivAcakaM vacaH, zrutadevI sarakhatIti // 29 // sAmprataM kathAkAra AtmAnaM nirdidikSurAha - sirivaddhamANamuNivaisIseNaM viraio samAseNaM / esa kahANayakoso jiNesarAyariyanAmeNa // 30 // vyAkhyA - 'zrIvardhamAnamunipatiziSyeNa' zrIvardhamAnAcArya pAdAntevAsinA, 'viracitaH kRtaH, 'samAsena' saMkSepeNa, 'eSa' prakrAntaH 'kathAnakakozaH / SaTtriMzanmUlakathAnakAnAM kozo nidhiH / jinezvarAcAryanAmnA kavineti // 30 // OM* // zrIjinezvarasUriviracitakathAnakakozavivaraNaM samAptam // // graMthAgraM 5000 //
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ --- // granthalekhakaprazastiH // vikkamanivakAlAo vasu-nahaM-rudde-ppamANavarisaMmi / maggasirakasiNapaMcamiraviNo divase parisamattaM // paNayasuramaulimaNikarakaraMbiyA jassa payanahamaUhA / amarasarAsaNaNiyaraM disi disi kuvvaMti nahamagge // saMketi tihuyaNavvahaNauyasamasIsiyaM(?) samuvvahai / jassa payaMgulinimmalaNahaNiyaro kevalisirIe // bhuvaNabhavaNekkadIvassa sayalabhuyaNekkabaMdhuNo tassa / vIrassa viNeyaparaMparAgao Asi supsiddho|| ujjoiyabhuyaNayale caMdakule taha ya koDiyagaNammi / vairamahAmuNiNiggayasAhAe jaNiyajayasoho // siriujjoyaNasUrI tassa mahA puNNabhAyaNaM siiso| sirivaDamANasUrI tassIsajiNesarAyario // tassa payapaMkaucchaMgasaMgasaMvaTTiyaMgasIsehiM / esa kahANayakoso lihio jiNabhahasUrIhiM // paDhamaM tao kameNaM annesu vi potthaesu sNcrio| AcaMdakaM summau saMsAruttatthabhaviehiM // kevalaM A sajJaka Adarza eva likhitA labhyata iyaM prazastiH /
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvarasUriviracitasya kathAnakakozaprakaraNasya muulsuutrpaatthH| namiUNa titthanAhaM telokapiyAmahaM mahAvIraM / vocchAmi mokkhakAraNabhUyAiM kai vi nAyAiM // 1 // jiNapUyAe tahAvihabhAvaviuttAe' pAvae jiivo| suranarasivasokkhAiM sUyagamihuNaM ihaM nAyaM // 2 // pUyaMti je jiNidaM visuddhabhAveNa sAradavvehi / parasurasivasokkhAiM lahaMti te nAgadatto vva // 3 // pUyApaNihANeNa vi jIvo surasaMpayaM samajiNai / jiNadatta-sUraseNA-sirimAlI-roranAri vva // 4 // je vaMdaMti jiNidaM vaMdaNavihiNA u sammamuvauttA / surasaMghavaMdaNijjA havaMti te viNhudatto vva // 5 // gAyaMti je jiNANaM guNaNiyaraM bhAvasuddhisaMjaNagaM / te gijaMti surehiM sIhakumAro vva suraloe // 6 // veyAvaccaM dhannA kariMti sAhUNa je u uvuttaa| bharaho va narAmarasivasuhANa te bhAyaNaM hoMti // 7 // je davvabhAvagAhagasuddhaM dANaM tu deMti sAhaNaM / te pArvati narAmarasokkhAiM sAlibhaddo vva // 8 // dANaMtarAyadosA bhogesu vi aMtarAiyaM jANa / pAyasavibhAgadANA nidaMsaNaM ettha kayauNNo // 9 // dhannANaM dANAu caraNaM caraNAu tabbhave mokkho| bhAvavisuddhIe daDhaM nidaMsaNaM caMdaNA ettha // 10 // 1 'bhAveNa viNAvi' iti paatthmedH|
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAnakakozaprakaraNasya muulsuutrpaatthH| jaM davvabhAvagAhagasuddhaM iha mokkhasAhagaM dANaM / ihalogaNidANAo taM haNai mUladevo vva // 11 // bhAvaM viNA vi diMto jaINa ihaloiyaM phalaM lahai / vesAli-puNNaseTTI-suMdari-sAeyanayaraMmi // 12 // dANaM viNA vi diMto bhAveNa devalogamajiNai / vesAli-juNNaseTTI caMpAe maNoraho nAyaM // 13 // aNumannaMti jaINaM dijaMtaM je ya annalogeNaM / suralogabhAyaNaM te vi hoMti hariNo vva kayapuNNA // 14 // dAUNaM pi jaINaM dANaM parivaDai mNdbuddhiio| ghaya-vasahi-vatthadAyA nAyAI ettha vatthumi // 15 // aNugiNhati kucitto bhAvaM nAUNa sAhuNo vihinnaa| jaha sIhakesarANaM dAyA rayaNIe varasaDDho // 16 // jiNasAsaNAvarAhaM gRheuM sAsaNuNNaI kujjaa| NAyAiM iha subhaddA maNoramA seNio datto // 17 // kei puNa maMdabhaggA Niyamaiuppekkhie bahU dose| ubbhAveMti jaINaM jaya-devaDa-dudda-diTuMtA // 18 // dose samaNagaNANaM aNNeNubbhAvie vi NisuNeti / te vi hu duggaigamaNA kosiya kamalA ihaM NAyaM // 19 // sAhUNaM avamANaM kIraMtaM pAviehiM Na sahati / ArAhagA u te sAsaNassa dhaNadevaseTTi va // 20 // ahiTThasamayasArA jiNavayaNaM aNNahA viyArittA / dhavalo vva kugaibhAyaNamasaiM jAiMti iha jIvA // 21 // ucchAhiMti kayatthA gihiNo vi hu jiNavariMdabhaNiyaMmi / dhammami sAhu-sAvagajaNaM tu pajjuNNarAyA va // 22 // isIsimabhimuhaM pi hu keI pADeMti dIhasaMsAre / muNicaMdo vva apariNayajaNadesaNaavihikaraNA u // 23 // 1 'je te vi kugaigAmI' iti paatthbhedH| 2 'sAhUNa je vamANaM' iti pAThAntaram /
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAnakakozaprakaraNasya muulsuutrpaatthH| jayaseNasUriNo iva aNNe pAveMti uNNaiM paramaM / jiNasAsaNamavigappaM duviyaDDajaNANa vi kahettA // 24 // IsIsimujamaMtaM daDhayaramucchAhiUNa jiNadhamme / sAheti niyayamaTuM suMdaridatto vva jaivasaho // 25 // jiNasamayapasiddhAiM pAyaM cariyAI haMdi eyAI / bhaviyANaguggahaTThA kAiM pi parikappiyAI pi // 26 // sakiriyAe pavittInibaMdhaNaM cariyavaNNaNamiNaM tu / akiriyAe nivittI phalaM tu jaM bhavvasattANaM // 27 // samayAviruddhavayaNaM saMvegakaraM na duTTamiyaraM pi| tapphalapasAhagattA taM pi hu samayappasiddhaM tu // 28 // sammattAiguNANaM lAbho jai hujja kittiyANaM pi / tA hujja Ne payAso sakayattho jayau suyadevI // 29 // sirivaddhamANamuNivaisIseNaM viraio samAseNaM / esa kahANayakoso jiNesarAyariyanAmeNa // 30 // // zrIjinezvarasUriviracittaM kathAnakakozaprakaraNaM samAptamiti bhadram // ||shubhN bhavatu zrIzramaNasaMghasya /
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ For Prvale & Personal use only