________________
૨૮
આસ્તિકતાને આદર્શ
તમે શેધ-ખોળેની જે હારમાળાઓ જોઈ-જોઈને ખુશી થાઓ છે, તે શેધળોની હારમાળાઓમાં ચૈતન્યતત્ત્વનો વિકાસ થઈ રહ્યો છે કે જડ તત્વનો ?”
તાર કે ટેલિફોનથી મોહ પામનારા રેલ્વે, મેટર કે હવાઈજહાજે જોઈને હરખાનારા, સિનેમાઓ અને ટોકીઝો જોઈને રાચી જનારા કેઈએ કડી એટલે વિચાર કર્યો છે કે, “આ બધા આવિષ્કારે જડના છે કે ચેતના” અને જે તે બધાજ એમનના નહિ, કિન્તુ જડના જ આવિષ્કારે છે, તો તેવા આવિષ્કારે આ જગતમાં કરોડોની સંખ્યામાં પણ પ્રગટ થઈ જાય, તો પણ તેનાથી ચેતનને કોઈપણ જાતને ફાયદો થવાનો નથી.
ચેતનનો ફાયદો જડ પદાર્થોના વિવિધ આકાર પ્રકારના પ્રગટીકરણમાં નથી, પણ સુખના અને જ્ઞાનના આવિર્ભાવમાં છે.
હજારે અચેતન પદાર્થો, ચેતનના સુખ કે જ્ઞાનમાં વધારે કરી આપે, એ સ્વને શકય નથી. સુખ કે જ્ઞાનની વૃદ્ધિ માટે, જડની પાછળ પ્રયત્ન કરનારાઓ, માખણ માટે પાણે વાવનારા જેવા ગણાય માખણ માટે છાશ વલવવી પડે, પણ નહિ; તેમ યથાર્થ સુખ અને જ્ઞાન માટે આત્માને ઢઢળવો પડે, જડને નહિ.
કહેવાતા વિજ્ઞાને આત્માના હૈતન્યગુણના વિકાસની આડે જડની એવી ઝાકઝમાળ ઉભી કરી દીધી છે કે લેકો માર્ગ ચૂકીને જડની પૂજા માટે પડાપડી કરતા થઈ ગયા છે.
