________________
પુણ્ય અને પાપને વિવેક
૧૩૯
વિશ્વાસ અને તન્મયતા મહિત બને છે, વિકૃત બને છે, અર્થાત
અવિશ્વાસ અને ચંચળતા જીવનમાં પ્રવેશ કરે છે ત્યારે તે જ આત્માને, આત્મ-વિમૃતિ થવામાં પરમ બીજભૂત બને છે. અને એના પ્રભાવે જ આત્મા પિતાના સહજ ધર્મરૂપ શાતિને સદાકાળ એક સરખો અનુભવ કરી શકતા નથી.
* સુખ માટે સંગત્યાગની આવશ્યકતા જ
પર પદાર્થોના કેવળ સંસર્ગથી યા જ્ઞાનથી જ પાપ યા દુઃખ થાય છે એમ નથી, કારણ કે જાણવું એ તે આત્માનો સ્વભાવ જ છે. પરંતુ એને પિતાના માનવાથી અને એમાં તન્મયતા કરવાથી જ, આત્મા પતિત યા દુખિત થાય છે. પર પદાર્થો પ્રત્યેને મેહ અને આસકિત, એ જ આત્માને પિતાના સ્વભાવિક સુખના અનુભવથી ભ્રષ્ટ કરનાર છે તેમજ અનંતકાળ સુધી દુખના દરિયામાં ડુબાવનાર છે.
જેન-સિદ્ધાન્તની પરિભાષામાં એવા પર પદાર્થો પરની શ્રદ્ધા અને તન્મયતાને જ દર્શનમેહ અને ચારિત્રમોન્ડ તરીકે વર્ણવેલ છે. એ બે જ સંસારનાં મૂળ બીજ છે. - વિપરીત દર્શન અને વિપરિત ચારિત્ર, એ બે બીજ સંસારરૂપી વૃક્ષને વધારનાર અને વિકસાવનાર તરીકે જેનશાસ્ત્રોમાં પ્રસિદ્ધ છે.
