________________
સંછ
આસ્તિક્તાનો આદર્શ અનિત્ય એવાં સુખ-દુઃખનો વિચાર આપોઆપ ગૌણ બની જાય છે. અને નિત્ય જીવને સુખ કરનાર ધર્મ પ્રાણાંત પણ ત્યજવા ગ્ય નથી. એ સિદ્ધાંત થિસ થાય છે.
* આત્મતત્વને માનવું જ પડે નીતિમત્તાનો સિદ્ધાંત, “ઘણાનું ઘણું સુખ કે સ્વાર્થ કરતાં પરાર્થે શ્રેષ્ઠ છે.” એટલું માનવા માત્રથી નકકી થઈ શકતા નથી. “સ્વાર્થ કરતાં પરાર્થ એ શાથી શ્રેષ્ઠ છે ?” એ. નિશ્ચિત ઠરાવવા માટે આત્મતત્ત્વ સુધી પહોંચ્યા સિવાય ચાલતું નથી. જે નિત્ય એવું આત્મતત્વ જગતમાં અસ્તિત્વ ત્વ ધરાવતું ન હોય તે,
"निन्दन्तु नीतिनिपुणा यदि वा स्तुवन्तु, लक्ष्मीः समाविशतु गच्छतु वा यथेष्टम् । अद्य व बा मरणमस्तु युमान्तरे वा, न्याय्यात्पथः प्रविचलन्ति पद न धीराः ॥१॥
–એ વગેરે પદે કેવળ સાહિત્યની શોભા માટે જ રહી જાય છે,
ઘણા માણસે સ્તુતિ કરે યાનિંદા કરે, “ઘણુઓના ઘણું સુખનું સાધન લક્ષ્મી આવે યા જાય, સર્વ પદાર્થોથી પ્રિય એવા પ્રાણોનો વિયોગ કરાવનાર મરણ આજે આવે યા યુગાંતરે આવે, તે પણ ધીર પુરુષે ન્યાયના માર્ગથી એક ડગલું પણ પાછા હઠતા નથી.” એ વાત
