________________
અણમોલ ધન
૧૭૯
લોકો ઉપર ઠેકીને બેસાડવા માટે તનતોડ પ્રયાસ કરી રહ્યા છે, અને મધુરી ભાષામાં તેનું સમર્થન કરવા માટે લાંબા લાંબા લેખે અને પુસ્તકો દ્વારા પંડિતાઈ બતાવી રહ્યા છે, પરંતુ તેઓને તે પ્રયાસ કઈ પણ અપેક્ષાએ આત્મડિતકર નથી જ.
આવા પંડિતોને સર્વ–ધર્મ સમભાવ શીખવવા માટે દર્શનશાસ્ત્ર અને ધર્મશાસ્ત્રને જુદું પાડવું પડે છે. તેઓ કહે છે કે, “દર્શનશાસ્ત્ર ભૂલભરેલું હોવાથી તેણે બતાવેલ ધર્મશાસ સત્ય ઠરતું નથી.
દર્શનશાસ્ત્ર એ બુદ્ધિમાન મનુષ્યોને બુદ્ધિનાં અખાડાનું જ માત્ર શાસ્ત્ર છે એના ઉપરથી ધર્મશાસ્ત્રનું માપ કાઢવાનો પ્રયત્ન કરે એ મિથ્યા છે. દર્શનના પરસ્પરવિધથી ધર્મમાં પરસ્પર-વિરેાધ ક૯પ એ મૂર્ખતા છે.”
તેઓનું આ કથન સર્વજ્ઞ પણાના અસ્વીકારની બુધ્ધિ માંથી જ જન્મેલું છે. તેઓના મતે, દર્શનશાસ્ત્ર એ હંમેશને માટે ચર્ચાનો જ એક વિષય છે. તેનાથી ધર્મમાં જેટલી સહાય મળે તેટલી મેળવી લેવી. અન્યથા તેની ઉપેક્ષા કરવી. કારણ કે દર્શનશાસ્ત્રના સિદ્ધાન્તનું સ્થાપન કરનાર કોઈ પરિપૂર્ણ જ્ઞાની વર્તમાનમાં છે જ નહિ, પૂર્વે થયેલ નથી. અને ભવિષ્યમાં થનાર પણ નથી. તેના ઉપર ખાટા ઝઘડા કરી મરવું એ કોઈ પણ રીતે યંગ્ય નથી.”
આ રીતે સર્વ–ધર્મ સમભાવી એક પછી એક ભૂલમાં આગળ વધતો જ જાય છે અને જગ માં કોઈ
