________________
આસ્તિકતાનો આદેશ
બનાવના પુનરાવર્તન સિવાય બીજું શું થનાર છે?
મુશ્કેલીના પ્રસંગમાં અનધિકારી પુરુષોના હાથમાં નિર્ણય કરવાનું કાર્ય સોંપવાથી વિપરીત પરિણામસિવાય બીજું કાંઈ જ આવતું નથી. એ વાત ઉપરના દાખલાએથી સ્પષ્ટ થાય છે.
અહીં એ બચાવ કરવામાં આવે કે, “અજ્ઞાન લેકે દુરુપયોગ કરે. એટલા માત્રથી નીતિનું તત્ત્વ કાંઈ ખોટું ઠરી જતું નથી. તે એ પ્રકારનો બચાવ પણ લે છે, કારણ કે નીતિનું તત્તવ ઠરાવ્યા પછી તેનો ઉપયોગ કેણ, કેમ અને કયારે કરે, એ વગેરે પણ સાથે જ ઠરાવવું જોઈએ. અન્યથા અને અનર્થ થવાને સંભવ ઊભે જ છે
આથી એ સિદ્ધ થાય છે કે, કેવળ સંખ્યાથી નીતિને ગ્ય નિર્ણય થઈ શકતો નથી તથા “ઘણાઓનું ઘણું સુખ શામાં ? એ ઠરાવવા માટે નિશ્ચિત એવું કઈ બાહ્ય સાધન પણ નથી.
* ત્રીજો આક્ષેપ આ બે સિવાય તે મત ઉપર ત્રીજે એક મોટો આક્ષેપ છે કે જે કદી પણ ન ટળી શકે તેવો છે.
કઈ પણ કૃત્યના કેવળ બાહ્ય પરિણામ ઉપરથી તે કૃત્ય ન્યાયસંગત છે કે નહિ, તેને સમાધાનકારક નિકાલ લાવ તે દરેક વખત શક્ય હેતું નથી.
