________________
૨૪૦
આસ્તિકતાનો આદેશ
બીજું નામ રૂચિ છે. અને એ રૂચિનું નામ જ અહીં શ્રદ્ધા છે. શ્રદ્ધાયુકત અલ્પ પણ બંધ આ રીતે આત્માને નિસ્તાર કરનારે થાય છે.
અલ્પમાં અ૫ પશમવાળ પણ એક પદનું જ્ઞાન ન કરી શકે એમ માનવું એ વ્યાજબી નથી, બલ્ક, એક નહિ પરંતુ અનેક પદોનો બોધ કરી શકે, એમ માનવું એજ વધારે વ્યાજબી છે. એ દષ્ટિએ શ્રી જિનવચનાનુસાર ભવસ્વરૂપના ચિંતનથી ભવ પ્રત્યે વિરાગવાન બનેલે આત્મા, કેવી-કેવી વિચારણા સ ક્ષેપથી અગર વિસ્તારથી કરે છે, તેને આપણે ઉપરથી પણ જોઈ જવી જોઈએ. એવી વિચારણાવાળા આત્મામાં દંભને લેશ પણ ન હોય, એ કહેવું પડે તેમ નથી.
આ સંસાર દુઃખરૂપ છે. કારણ કે તે જન્મ, જરા, મરણ, રોગ અને શેકથી ભરેલું છે. આ સંસાર દુઃખફળવાળો છે, કારણ કે તે જન્માદિકનું પરિણામ પણ દુઃખરૂપ છે. આ સંસાર દુખની પરંપરાવાળે છે; કારણ કે એક જ જન્મમાં અનેક જન્મની પરંપરા ટકાવે તેટલાં કર્મોને સંચય થાય છે.
આ સંસારની ચારેય ગતિમાંથી એકપણ ગતિમાં સુખ નથી. દેને દ્વેષ અને પરાધીનતાનું દુઃખ છે. મનુષ્યને નિર્ધનતા, રોગ અને શેક આદિનાં દુખ છે. તિર્યંચોને ભૂખ, તૃષા અને પરાધીનતાનું દુઃખ છે.
