________________
પુણ્ય અને પાપનો વિવેક
૧૧
પડે છે. બ્રહ્મચર્યના પાવનમાં પર પદાર્થોને આશ્રય મુદ્દલ લેવો પડે નહિ હોવાથી, તેટલા અંશમાં તે ધર્મરૂપ બને છે,
એ જ રીતે સ્વત્રી સંતોષમાં, સ્વી સિવાય અન્ય સર્વ સ્ત્રીઓ પ્રત્યે વાસનાનો ત્યાગ થાય છે, તેથી તેટલા અંશમાં તે પણ ધર્મ બને છે. પરંતુ બ્રાયને ઘાત જેટલા અંશમાં થાય છે, તેટલા અંશમાં છે, તે પણ અધર્મ જ છે, વસ્ત્રીની સાથે પણ કેવળ પશુવતુ વિષયભેગની અપેક્ષાએ મર્યાદિત ભેગ એ ધર્મ છે, કેમ કે એમાં અધિક વાસનાથી છૂટકારો છે.
સત્ય શાથી ધર્મ છે ? જ એ જ રીતે સત્ય વચનનું ઉચ્ચારણ એ ધર્મરૂપ બને છે, એનું કારણ પણ એમાં સ્વ-સ્વભાવની અનુકુળતા રહેલી છે, એ જ છે.
આત્મા શુદ્ધ સ્વભાવથી તે મન, વચન અને કાયાથી રહિત છે. એથી વાસ્તવિક સત્ય તે સર્વથા મૌન યા શાતિ છે. પરંતુ વ્યવહારમાં જે સત્ય કહેવાય છે, તેમાં અસત્ય અને અહિતકર વચનને ત્યાગ
છે તથા સત્ય વચન બોલવામાં સરળતા અધિકાંશ હોવાના કારણે કપટાચરણની અપેક્ષાએ એમાં મનોવ્યાપાર આદિની ક્રિયાઓ પણ અલપ થાય છે, અને એથી પોતાને તથા પરને શાન્તિ અધિક થાય છે, એટલાં
