________________
૧૬૨
આરિતકતાનો આદર્શ
ના ૨૬
એવા આત્માઓ પિતાના સ્વાર્થની ચિંતાની સાથે અ યના સ્વાર્થની ચિંતા પણ કરે છે જ. એટલું જ નહિ પણ કેટલીક વખત સ્વાર્થચિંતા કરતાં પરાર્થચિંતામાં અધિક આનંદ અનુભવે છે.
સ્વાર્થને ગૌણ બનાવી, પરાર્થમાં આનંદ માણનાર આત્માઓ મનુષ્યજાતિમાં કોઈ વખત અધિક તે કઈ વખત અપ, પણ અવશ્ય હોય છે. એ ન્યાયે વર્તમાનકાલમાં પણ પરાર્થમાં આનંદ અનુભવનારા મનુષ્યો મળી આવવા સહજ છે, કિંતુ તેઓની એ પરાર્થવૃત્તિ માનવજાતિને બહિરંગ–બાહ્ય-ભથી બચાવી લેવા પૂરતી જ હોય છે. અંતરંગ આંતરિક-ભ, બહિરંગ ભયો કરતાં અનેકગણ અધિક અનર્થદાયક હોવા છતાં, તેના પ્રત્યે પરાર્થપ્રધાનવૃત્તિવાળા આત્માઓ પણ મોટે ભાગે ઉદાસીન જ રહેતા હોય છે.
અંતરંગ ભયે અતિશય અનર્થકારક હોવા છતાં અને બહિરંગ ભયોનું મૂળ પણ એ અંતરંગ ભયો પ્રત્યેની ઉપેક્ષા હોવા છતાં, પોપકાર-પ્રધાનવૃત્તિવાળા પુરુષોનું પણ યાન તે તરફ એછું કેમ રહે છે ?” એમ જે કઈ પૂછે તો, કહેવું જોઈએ કે તેના અનેક કારણ છે. તેમાંનું મુખ્ય કારણ એ છે કે. અંતરંગ ભયે માનસિક છે અને બહિરંગ થયે શારીરિક છે. શારીરિક ભયે જેટલા સુગ્રાહ્ય છે, તેટલા સુગ્રહ માનસિક ભય નથી.
