________________
પુણ્ય અને પાપનો વિવેક
૧૪૩ જ માટે અજ્ઞાન. બ્રચ કે મિથ્યા પ્રતીતિ એ પાપ છે.
આત્મા સર્વ શક્તિમાન છે, એટલા જ માટે નિર્બળતા ધારણ કરવી એ પાપ છે આમા મનવચન કાયાથી રહિત છે, એટલા માટે મન-વચન-કાયા દ્વારા થતી ક્રિયાઓ પ્રત્યે મેહ યા આસક્તિ ધરાવવી એ પાપ છે, અને એના રવભાવથી થતી એ પ્રવૃત્તિઓ પ્રત્યે ઉદાસીન રહેવું, મધ્યસ્થતા કેળવવી એ ધર્મ છે. * ક્રોધાદિ એ આત્માના સ્વભાવ છે?
આત્મા સ્વયંપૂર્ણ, અખંડ-જ્ઞાનાત્મક તથા આત્મલીન હોવાથી, કોધાદિ એના માટે અસ્વાભાવિક છે, એમ સ્પષ્ટ પ્રતીત થાય છે.
કેધાદિ સમયે શરીર બળે છે, ધ્રુજે છે અને આત્મા બેચેની અનુભવે છે. કેધાદિને રોકવાનો પ્રયત્ન કરવાથી તે રોકી શકાય છે. ઓછા કરી શકાય છે અને એ ઓછા થવાથી આત્મામાં શાતિ, જ્ઞાન આદિ ગુણ વધે છે. એથી પણ કેધાદિ એ અસ્વાભાવિક અને ધાદિનો અભાવ એ સ્વાભાવિક છે એ સિદ્ધ થાય છે.
જ ઈચ્છા પણ અસ્વભાવિક જ એ રીતે ઈચ્છા પણ વધી કે ઘટી શકે છે. ઈચ્છાથી. અશાતિ થાય છે એટલું જ નહિ પણ આત્મા સ્વયં, ઈચ્છાને વ્યાધિ સમાન અનુભવે છે. તેથી એને મિટાવવા નાશ કરવા કે તૃપ્ત કરવા અવિરત પ્રયત્નો કરે છે. એટલા માટે ઈચ્છા એ પણ શુદ્ધ આત્મ-સ્વભાવ નથી. .
