________________
આત્મા અમર છે
૧૦૧૭ યા ભય રહે છે કે, હું મરી જઈશ.” પરંતુ એ વાક્ય પ્રયોગ ઔપચારિક છે. મરવાનો વાસ્તવિક માનસિક અનુભવ કોઈને પણ થતું જ નથી.
હું” અને “મર્યો છું” એ અનુભવ જ અસંભવિત છે. “હું” અને “નથી” એ બે શબ્દોનો એક સાથે પ્રયોગ કરવો એ જેમ અસત્ય છે, તેમ “હું” અને “મરી ગયા એ શબ્દોનો પ્રયોગ પણ અનુભવ વિરૂદ્ધ છે.
“મરી રહ્યો છું” એ વાક્યપ્રયોગ કેટલીક વાર અનુભવાય, ત્યાં પણ કેવળ વર્તમાન યા ભૂતકાળને પ્રોગ નથી, પરંતુ અપૂર્ણ વર્તમાન કાળનો પ્રયોગ છે. એને સંબંધ ભવિષ્યનું કાળ સાથે છે, તેથી એ પ્રયોગ પણ વાસ્તવિક મનોવિજ્ઞાનને અનુસરતું નથી, કિન્તુ ઉપચારજન્ય છે.
આ વિષયને વધારે સ્પષ્ટતાપૂર્વક સમજવા માટે નિદ્રાનું દષ્ટાંત પ્રસિદ્ધ છે.
નિદ્રાના વિષયમાં આપણે એમ કહી શકીએ છીએ કે, “હું ઊંઘી ગયો હતો” અથવા “હું ઊંઘવા માટે જઈ જઈ રહ્યો છું” અથવા “મને ઘણી ઊંઘ આવે છે. વગેરે; પરંતુ આપણે એ કદી પણ કહી શકતા નથી કે, “હું ઊંઘું છું.' કારણ કે એ શબ્દનો ઉપયોગ કરતી વખતે આપણે ઊંઘી ગયેલા નથી પણ જાગતા છીએ. એ જ વાત એ વાકયને અસત્ય ઠરાવવા માટે મેટું પ્રમાણ છે.
