________________
બને છે.
૧૩
અતિકતાને આદર્શ નિર્ધાર થયા પછી, એ સ્થાન સુધી પહોંચવાના સાચા માર્ગો ક્યા હોઈ શકે ? એનો નિશ્ચય પણ આવશ્યક બને છે.
ઈશ્વરની સાથે આત્માની નૈયિક સમાનતા છે. કારણ કે આત્મા સ્વયં ઈશ્વર બનવા યા ઈશ્વરના સમાન બનવા નિરંતર તલસી રહ્યો છે. એને માટેનાં એગ્ય સાધનોનું અવલંબન તે ગ્રહણ કરતો નથી, તેના જ કારણે તે ઈવર બની શકતો નથી.
જે સમયે મા વય ઈશ્વર યા પરમાત્મસ્વરૂપ બનવા માટેનાં એગ્ય સાધનોનો વીકાર કરી તે માર્ગે ચાલવા પ્રયત્ન કરે છે, તે સમયથી આત્મા પિતાના સ્વાભાવિક ગુણેને પ્રગટ કરતા જાય છે. જ્યારે તેને પ્રયત્ન સંપૂર્ણ બને છે ત્યારે સ્વાભાવિક ગુણ ઉપરનાં આવરણે પણ સંપૂર્ણતયા નાશ પામે છે અને સત્, ચિત્, અને આનંદરૂપે પરિપૂર્ણ પ્રકાશિત થાય છે. - આ રીતે આત્માનો વિચાર કરનાર પરલોકની જેમ નિશ્ચય કરી શકે છે, તેમ પિતાના પ્રાપ્તવ્ય સ્થાનને પણ નિશ્ચય કરી શકે છે. પ્રાપ્તવ્ય સ્થાનના નિશ્ચયવાળાની સઘળી પ્રવૃત્તિ સફળ પ્રવૃત્તિ બને છે. એથી ઉલટી રીતે આત્માના સ્વરૂપના નિશ્ચય વિનાના આત્માઓ ધયેય શૂન્ય હેવાથી, પોતાની સઘળી પ્રવૃત્તિઓ નિષ્ફળ બનાવે છે. એટલું જ નહિ પણ આત્માના સ્વભાવિક ગુણોના વિકાસને રોધનારી વિપરીત પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા ગન્તવ્ય સ્થાનને
