________________
૧૧૪
આસ્તિકતાને આદ
રીતે શક્ય અનત ? એથી એ સિદ્ધ થાય છે કે, સુષુપ્ત, જાગ્રત, સ્વપ્ન કેઈપ્ણ અવસ્થામાં કઈ ને કઈ રૂપે ન્યૂનાધિક માત્રામાં જ્ઞાન નિરંતર બન્યુ રહે છે.
ખીજા શબ્દોમાં કહીએ તે, જ્ઞાન એ અત્માનુ બીજુ લક્ષણ છે. જે સ્વરૂપભૂત છે, નૈસર્ગિક છે અને આત્માની સાથે સદા જોડાએલુ છે.”
*
જ્ઞાન પૂર્ણ છે કે અપરિ
EG
»
ચિત્ અથવા જ્ઞાન એ આત્માનું બીજું લક્ષણ તે તે જ્ઞાન પૂર્ણ છે કે અપૂર્ણ ? ઉપસ્થિત થાય છે.
એ પ્રશ્ન સહેજે
આપણા રૈાજિંદા જીવનમાં આપણે અનેક ભૂલા કરીએ છીએ એજ એમ બતાવે છે કે, આપણું જ્ઞાન પરિપૂર્ણ નથી, પરિપૂર્ણ જ્ઞાનવાન ભૂલ કરે જ નહિ.
નાની યા મેટી, સામાન્ય યા ભયંકર અનેક પ્રકારની ભૂલે અને તેનાં સ્વ અને પર ઉભયને થતાં દુ:ખદ રિણામે રાજ અનુભવવા છતાં; આપણા આત્મા પૂ જ્ઞાનવાન છે એમ માનવુ એ કેઇષ્ણ રીતે સબત નથી.
શાસ્ત્રા કહે છે કે, ‘આત્માનુ’ લક્ષણભૂત જ્ઞાન ખંડ નહિં પણ અખંડ છે ઃ પરિછિદ્ર નહિ પણ અપરિચ્છિન્ન છે; સીમિત નહિ પણ નિઃસીમ છે. આત્મા સદા ચિત્સ્વરૂપ અર્થાત્ પૂર્ણ પ્રકાશસ્વરૂપ છે.” પરંતુ એ વાત ભૂલવી જોઈએ નહિ કે, ‘પરિપૂર્ણ જ્ઞાન એ લક્ષ, અદ્ધ આત્માનું નથી કિન્તુ મુક્તાત્માનું છે.'
