________________
છાનું કર્તવ્ય
“આ છીપ કે રજત છે ?? “ રજજુ છે કે સર્વે છે ? એ જાતનો સંશય ઉભય પદાર્થોની હયાતિને નિશ્ચય હોય તે જ થાય છે. તેમ, “આ દેહ છે કે આત્મા છે ? એ જાતને સંશય જ એમ સાબિત કરવા માટે પૂરત છે કે, આમા સ્થાને દેહ ઉભય પદાર્થો જગતમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે.
જે આત્મા ન જ હોય તે, “દેહ એજ આત્મા છે કે તેનાથી ભિન્ન છે ? એ જાતને સંશય કરી ઉદ્ભવે નહિ. એજ રીતે દેહ અને આત્મા, એ બે શબ્દ જ, દેહ અને આત્માનું પાર્થકય આત્માની જુદાઈ-ભિન્તા સિદ્ધ કરવા માટે સમર્થ છે.
જ સ્વસંવેદન પ્રત્યક્ષ જ પ્રત્યક્ષ બે પ્રકારના છે. એક વ્યવહારિક અને બીજે પારમાર્થિક વ્યાવહારિક પ્રત્યક્ષ પણ બે પ્રકારના છે.
એક ઐન્દ્રિયક (ઈન્દ્રિયને) પ્રત્યક્ષ અને બીજું માનસિક સ્વસંવેદન પ્રત્યક્ષ.
આત્મા ઈન્દ્રિયોને અચર હેવાથી તે ઈન્દ્રિયોને પ્રત્યક્ષ નથી, તે પણ તેને સ્વસંવેદન માનસિક પ્રત્યક્ષ સૌને અનુભવસિદ્ધ છે.
હું છું” એ અનુભવ સહુ કોઈને પ્રત્યક્ષ થાય છે. એ અનુભવ જે જાત હોય તે બીજે કોઈ પણ અનુભવ અધ્યાત બની શકે તેમ નથી જ્યાં સુધી આત્માને
