________________
પાયાના પ્રના
આત્મા અને કર્મ એ બંને ભિન્ન દ્રવ્ય છે, તેથી તે બેઉનો ઘટ અને આકાશના સંબધની જેમ સંગસંબંધ છે. બદ્ધાત્મા કથંચિત્ મૂ હોવાથી, તેને કર્મની સાથે કથંચિત સમવાયસબંધ માનવામાં પણ હરકત નથી. કારણ કે મૂર્ત કર્મનો, અમૂર્ત આત્મા સાથે સમવાયસંબંધ અવિરુદ્ધપણે ઘટી શકે છે
સંસારી આત્મા કથંચિત મૂર્ત છે. તેનો અર્થ એ છે કે તે અનાદિકાળથી લીરનીર અને લેહાગ્નિની જેમ કર્મ પુદ્ગલથી બદ્ધ છે. પૂર્વે કદી પણ કર્મ પુદ્ગલથી તે બદ્ધ નહોતે એમ નથી. એ કારણે તેનું વર્તમાન વરૂપ સર્વથા અમૂર્ત નથી, કિન્તુ કંચિત્ મૂર્ત છે, આત્માને જે સર્વથા અમૂર્ત માનીએ, તે મૂર્ત દ્વારા તેને અનુગ્રહ થઈ શકે નહિ. કિન્તુ મદિરા આદિ અગ્ય દ્રવ્ય વડે આત્માને થતે ઉપઘાત અને બ્રાહ્મી ચૂર્ણાદિ ઉત્તમ દ્રવ્ય વડે આત્માને થતા અનુગ્રહ પ્રત્યક્ષ અનુભવાય છે. તેથી સંસારી જીવ એકાંતે અમૂર્ત નથી.
* પુણ્ય અને પા પ ક આત્મા છે, તેનો પરલેક છે અને પરલોકનું કારણ કર્મનો સંબંધ પણ છે, તો પછી પુણ્ય અને પાપની સિદ્ધિ કરવા માટે લઈનવાં અનુમાનોની આવશ્યકતા નથી.
સુખાનુભવમાં નિમિત્ત થનારાં કર્મનાં શુભ પુદ્ગલ તે પુણ્ય છે અને દુઃખાનુભવમાં નિમિત્ત થનારાં કર્મનાં અશુભ પગલે તે પાપ છે. પુણ્ય અગર પાપ બે એકજ
