________________
૩૨.
આસ્તિકતાનો આદર્શ
આ રીતે પ્રત્યેક આત્માની સુખ માટેની કલપનાઓ ભિન્ન-ભિન્ન છે, એટલું જ નહિ, પણ પ્રત્યેક અવસ્થાઓમાં એક જ આત્માની તે કપનાઓ બદલાતી જાય છે. આ સ્થિતિમાં “સુખ એ શું છે ? એ વસ્તુને એક જ અભિપ્રાય નકકી કરે એ અત્યંત કઠિન કાર્ય છે.
* ઉપકાર માટે જરૂરી સુખ એ શું છે ? એનો નિર્ણય કરવાનું કામ મે તેટલું કઠિન હોય, તે પણ એને નિર્ણય કર્યા સિવાય જ કોઈ પણ પ્રકારની પ્રવૃત્તિ કરવી, એ બુદ્ધિમાનોને સંમત નથી એ નિર્ણય ઉપર જ બુદ્ધિનું ફળ અવલંબેલું છે.
જ્ઞાની પુરુષે ફરમાવે છે કે, જે આત્માએ બુદ્ધિ મળવા છતાં તેનો ઉપગ તત્ત્વને નિર્ણય કરવા માટે કરતા નથી; તેઓ બુદ્ધિહીન પશુઓ કરતાં ચઢિયાતા નથી.
“ વઘેઃ ૪ ત્તત્ત્વવિવાર ર ! ” બુદ્ધિનું ફળ તરવની વિચારણા છે; અને એ જ્ઞાનીએને પ્રસિદ્ધ સદુપદેશ છે.
સુખ માટેની જેટલી કલ્પનાઓ આ દુનિયામાં પ્રચલિત છે, તે યથાર્થ છે કે અયથાર્થ, એ સમજવા માટે જે આત્મા પોતાની બુદ્ધિને ઉપગ કરતો નથી, તે તરવજ્ઞોની દષ્ટિએ પ્રશંસાપાત્ર નથી. અને તેનું કારણ એ છે કે સુખનો યથાર્થ નિર્ણય કર્યા સિવાય સાચી પ્રવૃત્તિ થઈ શકતી નથી.
