________________
ઉપકારક શૈતન્યવાદ
૪૨
સ્વરૂપ છે કે દુઃખાભાવસ્વરૂપ છે, તે જોવું આવશ્યક છે.
જડ સાધનો દ્વારા થનારાં સુખ એ સુખ નથી, પણ દુઃખને પ્રતિકાર છે. જ્યારે ચૈતન્યના વિકાસ દ્વારા થનારાં સુખ એ સુખસ્વરૂપ છે.
દુઃખના અભાવને સુખ માની લેવાથી અને દુઃખના પ્રતિકારને સુખનાં સાધન માની લેવાથી, આ જગતમાં પાર વિનાની બ્રાતિ ફેલાઈ રહી છે. તે બ્રાન્તિને દૂર કરવા માટે ચૈતન્યવાદનો આશ્રય લીધા સિવાય કોઈને પણ ચાલે તેમ નથી. ચૈતન્યવાદને આશ્રય દુઃખાભાવ અને સુખ–એ બે વચ્ચેના ભેદને સ્પષ્ટ કરી આપે છે અને એ સ્પષ્ટીકરણ થયા પછી સુખની ખાતર જડ પદાર્થોની પાછળ ભટકવાની આત્માની વૃત્તિ શમી જાય છે.
જે ક્ષણે જડ પદાર્થોની પાછળ ભટકવાની આત્માની વૃત્તિ શમી ગઈ, એજ ક્ષણે આત્મા અપૂર્વ આનંદનો અનુભવ કરી શકે છે, કે જેના પરિણામે થોડા જ કાળની અંદર તે જ્યાં દુઃખને સર્વથા અભાવ છે અને સુખનો સર્વદા સદ્ભાવ છે, ત્યાં કાયમ માટે જઈ વસે છે.
એ સ્થાન પ્રાપ્તવ્ય તરીકે જ્યાં સુધી આત્માને ભાસ્યું નથી, ત્યાં સુધી તેની સઘળી પ્રવૃત્તિઓ તેના જ અહિત માટે થાય છે એ કારણે જ્ઞાનીઓ સૌથી પહેલાં મેળવવા લાયક સ્થાનને નિશ્ચય કરાવે છે. એ નિશ્ચય કરાવ્યા પછી ત્યાં પહોંચવા માટે વર્તમાન સ્થાન છોડવા લાયક છે તે બંધ કરાવે છે. એ બંધ થયા પછી એ છોડવા
