________________
આસ્તિકતાને આદશ
૫૬
કરવા માટે કેવળ અહિરિન્દ્રિય-પ્રત્યક્ષના જ આથડ સેવે છે, તેએ બહિરિન્દ્રિય પ્રત્યક્ષ કરતાં પણ અધિક સત્ય અને વિદ્યમાન એવાં અન્ય પ્રમાણેાના અયેાન્ય રીતે તિરસ્કાર કરનારા છે.
વસ્તુનુ જ્ઞાન મેળવવા માટે અહિરિન્દ્રિય-પ્રત્યક્ષ, એતા એક અલ્પવત્ સાધન છે. મહિરિન્દ્રિય-પ્રત્યક્ષ (બાહ્ય ઇન્દ્રિયને મેચર) જેમ અભ્રાન્ત છે, તેમ ભ્રાન્ત પણ છે, એટલું જ નહિં પરંતુ તે પ્રમાણ કેવળ વમાનકાળને જ વિષય કરનારુ છે. જ્યારે બહિરિન્દ્રિયપ્રત્યક્ષ સિવાયનાં આગમાદિ પ્રમાણેા તે સર્વ વસ્તુ, સકાળ અને સ દેશને વિષય કરનારાં છે. એટલું જ નહિ પણ સથા અબ્રાન્ત પણ છે. અભ્રાન્ત પ્રમાણેા *
જ્ઞાનનાં સાધન-પ્રમાણ એ પ્રકારનાં છે.
એક બ્રાન્ત (અયથાર્થ) અને બીજા` અભ્રાન્ત (યથાર્થ), તે પ્રત્યેકના પણ બે પ્રકારે છે. એક પ્રત્યક્ષ અને બીજો પક્ષ.
કેવળજ્ઞાન, મનઃપવજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન આદિ પ્રત્યક્ષ છે. અને મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન આદિ પરાક્ષ છે. અથવા અહિરિન્દ્રિયજન્ય જ્ઞાન એ પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ છે અને સ્મરણ, પ્રત્યભિજ્ઞાન, તર્ક, અનુમાન, આગમાદિ એ પરીક્ષ પ્રમાણ છે.
આ રીતે વસ્તુનુ જ્ઞાન મેળવવા માટે અનેક પ્રકારનાં પ્રમાણેા વિદ્યમાન હાવા છતાં, તે સઘળાંને ઈન્કાર કરી
