________________
ઉપકારક તન્યવાદ
૪૧
વાપરી શકાય છે અને બીજે યથાર્થ જ્ઞાન માટે વાપરે એ જ વધુ છે.
મરૂ-ભરૂચિકા (મૃગજળ)માં જળનું જ્ઞાન કે છીપમાં રજતનું જ્ઞાન, એ જ્ઞાન નથી એમ નહિ પણ બ્રાન્ત જ્ઞાન છે. એ જ્ઞાન ઉત્તરકાળની પ્રતીતિથી બાધિત છે. તેથી તેને યથાર્થ જ્ઞાન કહી શકાય તેમ નથી.
અહીં વિંજ્ઞાનને આપણે “વિશિષ્ટ જ્ઞાન કહેવા માગીએ છીએ, અને તેનું વિશિષ્ટત્વ બીજું કઈ નહિ લેતાં, માત્ર યથાર્થત્વ લેવા માગીએ છીએ.
યથાર્થ જ્ઞાન એ વિજ્ઞાન છે અને સંશય-વિપર્યયાદિ બ્રાન્ત જ્ઞાન યથાર્થ નહિ હોવા છતાં જ્ઞાન તો છે જ, તેવાં બ્રાન્ત જ્ઞાનની વૃદ્ધિ જગતમાં ગમે તેટલી થાય, તો તેથી લેશ માત્ર પણ ખુશ થઈ જવા જેવું નથી. કારણ કે તેવા જ્ઞાનની વૃદ્ધિથી જગત ઉપર અનેક પ્રકારની આપત્તિ આવી પડે છે.
વર્તમાન વિજ્ઞાનવાદને આપણે બ્રાન્ત જ્ઞાન એટલા માટે કહીએ છીએ કે તે જગતને સુખી બનાવવા માટે જડવાદના માર્ગ તરફ દેરી જાય છે. જડવાદને વિકાસ એ સુખને સાધક નથી, પણ બાધક છે.
સુખ એ ચેતનને ધર્મ છે અને ચેતનનો ધર્મ જડમાંથી પ્રાપ્ત થઈ શકતો નથી.
ચેતનને ધમ ચેતનમાંથી જ ઉદ્ભવ પામનાર છે. એટલા માટે સુખની અથી દુનિયાને જડવાદમાંથી ઉગારી
