________________
ચાકુષ્ઠમંજરી
કરી રહ્યું છે एवं च स्वरसत एव स्वस्वाभिमतव्यवस्थापनाविसंस्थुलो वैतण्डिकलोकः । तत्र च तत्परमाप्तभूतपुरुषविशेषपरिकल्पितपरवञ्चनप्रचुरवचनरचनोपदेशश्चेत् सहायः समजनि, तदा स्वत एव ज्वालाकलापजटिले प्रज्वलति हुताशन इव कृतो घृताहुतिप्रक्षेप इति। तैश्च भवाभिनन्दिभिर्वादिभिरेतादृशोपदेशदानमपि तस्य मुनेः कारुणिकत्वकोटावारोपितम्।। तथाचाहः-"दुःशिक्षितकुतांशलेशवाचालिताननाः । शक्याः किमन्यथा जेतुं वितण्डाटोपमण्डिताः॥१॥ गतानुगतिको
लोकः कुमार्ग तत्प्रतारितः । मा गादिति छलादीनि प्राह कारुणिको मुनिः" ॥२॥ कारुणिकत्वं च वैराग्याद् न भिद्यते।। । ततो युक्तमुक्तम् 'अहो विरक्त' इति स्तुतिकारेणोपहासवचनम्॥
अथ मायोपदेशादिति सूचनासूत्रं वितन्यते । अक्षपादमते किल षोडशपदार्थाः । “प्रमाणप्रमेयसंशय। प्रयोजनदृष्टान्तसिद्धान्तावयवतर्कनिर्णयवादजल्पवितण्डाहेत्वाभासच्छलजातिनिग्रहस्थानानां तत्त्वज्ञानाद् निःश्रेयसाधिगमः"
इति वचनात्। न चैतेषां व्यस्तानां समस्तानां वा अधिगमो निःश्रेयसावाप्तिहेतुः । न ह्येकेनैव क्रियाविरहितेन ज्ञानमात्रेण । मुक्तिर्युक्तिमती। असमग्रसामग्रीकत्वात्। विघटितैकचक्ररथेन मनीषितनगरप्राप्तिवत्। આડંબરથી ભૂષિત થયેલા પરવાદીઓને છળ – જાત્યાદિ વિના કેવી રીતે જીતી શકાય! una આ વાદીઓથી ઠગાયેલો આગતાનગતિક=ગાડરિયાપ્રવાહ જેવો લોકકુમાર્ગપર ન જાય, એવી ભાવનાથી કરૂણાવાળાને મુનિએ છળવગેરે બતાવ્યા. રામ કરુણા વૈરાગ્યથી ભિન્ન નથી. કેમ કે સર્વજીવો પર કણાવાળો જ તાત્વિક રીતે વૈરાગી છે. તેથી કરૂણાવાળાએટલેજવૈરાગ્યવાળા.એટલે સ્તુતિકારશ્રીએ“અવિરક્ત એવું જે ઉપહાસગર્ભ વચન કર્યું તે બરાબર જ છે.
સોળ પદાર્થનાં શાનથી મુક્તિ અસિહા હવે માયોપદેશાત એસૂચના સૂત્રનું વિવરણ કરે છે. અક્ષપાદ ગૌતમેસોળપદાર્થો ધ્યા છે (૧)પ્રમાણ, (ર)પ્રમેય, (૩)સંશય, (૪)પ્રયોજન, (૫)દષ્ટાન્ન, (૬)સિદ્ધાંત, (૭)અવયવ, (૮)તર્ક, (૯)નિર્ણય, (૧૦)વાદ, (૧૧)જલ્પ, (૧૨)વિતા , (૧૩)હેત્વાભાસ,૧૪)છળ,(૧૫)જાતિ અને (૧૬)નિગ્રહસ્થાન. આ સોળ પદાર્થોનું જ્ઞાન તત્વજ્ઞાન છે. અને તેનાથી જ નિ:શ્રેયસ = મોક્ષની પ્રાપ્તિ તેઓ માને છે. પરંતુ આ પદાર્થોમાંથી થોડાનો કે સર્વનો બોધ મોક્ષ માટે બને તે અસિદ્ધ છે. જેમાં એક ચક્ર પર રથ ચાલી ન શકે, અને ઈષ્ટ સ્થળે પહોંચાડી શકે નહિ, તેમક્રિયાથી રહિતના જ્ઞાનમાત્રથી મુક્તિ માનવી પણ યુક્તિયુક્ત નથી. કેમકે માત્ર જ્ઞાન મોક્ષની સંપૂર્ણ સામગ્રીરૂપ બનતું નથી. અનુમાનપ્રયોગ: એકલું જ્ઞાન મોક્ષરૂપકાર્યનું સાધકનથી. કેમ કે તે અપૂર્ણ સામગ્રીરૂપ છે, જેમ કે ખંડીત એકચક્રી રથ ઈષ્ટનગરની પ્રાપ્તિરૂપકાર્યનું સાધક નથી.
પૂર્વપલ - અમે કિયાનો નિષેધ કરીએ છીએ એમ નથી પરંતુ તત્વજ્ઞાનપૂર્વકની ક્રિયા જ મોક્ષમાં હેત ! બને છે. એમ બોધ કરાવવા જ “તત્વજ્ઞાનથી મોક્ષ છે તેમ કહીએ છીએ.
ઉત્તરપક્ષ:- તમને તૈયાયિકને)અભિમત જ્ઞાન અને ક્રિયા ભેગા મળીને પણ મોક્ષની પ્રાપ્તિમાં હેત બની શકે તેમ નથી. કારણ કે તમારા જ્ઞાન અને ક્રિયા એ વિતથા મિથ્યા છે. પ્રયોગ :- નૈયાયિકને અભિમત ના જ્ઞાનક્રિયા મોલમાં હેતુ નથી, કેમ કે વિતથા છે. આ “વિતથા હેતુ અસિદ્ધ નથી. કેમ કે વિચાર કરતા આ સોળે પદાર્થો તત્વાભાસરૂપ જ જણાય છે.
१. भवाभिनन्दी-असारोऽप्येष संसारः सारवानिव लक्ष्यते। दधिदुग्धाम्बुताम्बुलपुण्यपण्याङ्गनादिभिः । क्षुद्रो लाभरतिर्दीनो मत्सरी भयवान् 1 શ0ા ગણો મવાની ઉત્તમત્તાંરમસર્જતઃ | યોવિંદું-૮૭ / ૨. સાયમ પ્રમાઈઝરળ રૂ. નૌતમસૂત્રે ૨-૨-૧ પદાર્થના વાનથી મુક્તિ અસિત ૪
===
113)
:
::::::::::
:
11
