Book Title: Navtattva Part 02
Author(s): Vijayravishekharsuri
Publisher: Prabhaben Mangaljibhai Shah Mahuwawala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032603/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva dcQ AtmAnuM bheda vijJAna yAna bhAga-2 ajIva tavA (dhyAnanI parama bhUmikA) ya upAdeya 2 ajIvA jIvA puNya saMvara pApa nirjarA, Azava, mokSa vadha 'bhedajJAnarUpa cakSa apUrvathI, yogI jue nijarUpA 'bhedavijJAna siddha kSetra che, tema zarIramAM karma rahita cittarUpa. aneka graMthonA bhAvAnuvAdaka adhyAtmayogIpU. AcArya deva 'zrImad vijayarAjazekharasUrijI mahArAjAnA vinaya, pU. AcArya deva zrImad vijayaravizekharasUrijI mahArAjA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *|| AtmajJAnaphalaM dhyAnaM ||. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka graMthonA bhAvAnuvAdaka adhyAtmayogI pU. AcArya deva | zrImada vijaya rAjazekharasUrijI mahArAjAnA vineya pU. AcArya deva zrImad vijaya ravizekharasUrijI mahArAjA .. prakAzita prakAzano .. >> jJAnasAra bhAga-1 >> jJAnasAra bhAga-2 >> jJAnasAra bhAga-3 >> jIvavicAra navatatva bhAga-1 (jIvataq) >> namaskAra mahAmaMtra >> navatara bhAga-2 (ajIvataq) .. AgAmI prakAzano . >> jJAnasAra bhAga-4 (aSTaka 11) .. prakAzaka.. zrI jhAlAvADa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha drasTa ArAdhanA bhuvana, mAI maMdira roDa, viThThala presa, surendranagara. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / gautama svAmine namaH | | zrI mahAvIra svAmine namaH | | zrI sudharmA svAmine namaH | zrI Atma-kamala-dAna-prema-rAmacaMdra-hIra-mahodaya-lalitazekhara-rAjazekhara sUribhyo namaH | nava tatva yAne AtmAnuM bheda vijJAna 'ajIva tatva '(dhyAnanI parama bhUmikA) | bhAga-2 * AzIrvAdadAtA * pUjya AcArya bhagavaMta zrImad vijaya lalitazekharasUrijI mahArAjA tathA pUjya AcArya bhagavaMta zrImad vijaya rAjazekharasUrijI mahArAjA * vAthatAdAtA * pUjya AcAryabhagavaMta zrImad vijaya ravizakharasUri mahArAjA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAbhArthI parivAra : mAtuzrI prabhAbena maMgaLajIbhAI zAha mahuvAvALA mUlya kiMmata : paThana-pAThana-pariNamana AvRtti : prathama * 1000 nakala * vi.saM.2075 prApti thALa: zrI nayanabhAI deDhiyA maMgeza mahAlakSmI gauzALA roDa, muluMDa (pa.), muMbaI-400 080. phonaH (0rara) rapa6ra4ra08 mo.: 90298 ra6895 zrI pradipabhAI movA zrI jhAlAvADa jaina zvetAbaMra mUrtipUjaka tapagaccha saMgha TrasTa, ArAdhanA bhavana, mAI maMdira roDa, viThThala presa, surendranagara mo.: 94090 69464 zrI pramodabhAI choTAlAla zAha 102, vorA AziSa bilDIMga, pa-solIsITara mArga AnaMdaparA hospITala sAme, mAlADa (IsTa), muMbaI-400097. mo. 9322236583 zrI arihaMta ArAdhakasTa hindustAna mila sTorsa, 481-ganI epArTamenTa, ratanaTokIjhanI sAme, bhIvaMDI-AgrA roDa, bhIvaMDI, muMbaI-4ra1 305. mo. 93ra1ra3rara66/(0raparara) 23rara66 zrI jhaMkhanAbena zAha c/oArya24 kereTa supana phaleTasa, dukAna naM.3, dharaNendra BRTS nI sAme, pAlaDI, amadAvAda-380 007. mo.: 81412 45534 kAradhAma dharmazALA giri vihAranI pAchaLa, taLeTI roDa, pAlItANA. o.: 02848 24rara71 zrI kamalezabhAI dAmANI karaNaparA zerI naM.ra7, 'jinAjJA', rAjakoTa-360 001. phonaH (0281) rara33120 mo.: 94ra7168613 kAkA, ke jo sArI DijhAyanIMga, prinTIMga evam prAptisthAna malTI grAphiksa 18, vardhamAna bilDIMga, trIje mALe, khotAcI vADI, prArthanA samAja, vI. pI. roDa, muMbaI-400004 * phonaH 022 23884rarara Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAne ajIva tattva AtmAnuM bheda vijJAna dhyAnanI parama bhUmikA arthAt mokSaH karmakSayAdeva, sa cAtmajJAnato bhvet| dhyAnasAdhyaM mattaM tacca, tad dhyAnaM hitmaatmnH|| (yogazAstra-113) parama maharSi kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcAryazrI yogazAstra graMthamAM pharamAve che ke mumukSu AtmAne manuSya bhavanI saphaLatAno mAtra eka ja upAya- svAtmahitanI pUrNatA karavI. Atmahita dhyAnathI thAya ane dhyAna mATe AtmajJAna jarUrI. mAtmajJAnapaNanaM dhyAna (adhyAtma sAra) AtmajJAna jema jema svAtmAmAM pariNAma pAme tema tema tenuM phaLa dhyAna rUpe thAya. AtmAno mULa svabhAvajJAtA banavAno che sAta varnA mohatA ramatA riti ha (adhyAtma gItA). zeyanA jJAtA banI svaAnaMdanA bhokatA banavuM, te ja vAstavika dhyAna yoga (mokSa yoga), to ja tAttvika nirjarA thAya. pUrNa karma kSaya thAya tyAre pUrNa mokSa (zuddha-siddhAvasthA svarUpe pragaTa thavuM), tyAre pUrNa Atmahita thayuM kahevAya. karmakSaya mATe dhyAna jarUrI, ane dhyAna mATe AtmajJAna jarUrI. AtmajJAnanA upAyarUpe pU. mahopAdhyAya ma.sA.e adhyAtmasAra graMthamAM AtmanizcayanA 18mA adhikAramA pharamAvyuM che keH navAnAmapi tattvAnAM jnyaanmaatmprsiddhye| yenAajIvAdayo bhAvAH, svabheda prtiyoginH||3|| jIvAdi navatattvanA jJAnathI AtmatatvanI pratIti (khAtarI) thAya che arthAt pote jIva svarUpe pudgalathI nirALo, nirlepa, arUpI, jJAnAdi guNamaya AtmA che eTale ke zarIrathI AtmA bhinna che. vartamAnamAM anAdi karma pudgalanA saMyoganA kAraNe jIva ajIvamaya-zarIramaya-rUpamaya thaI gayo che. AthI jIvanA pratipakSa ajIvanA jJAnavinA jIvanuM jJAna meLavI zake nahIM. jIvanA jJAna mATe ajIvanuM jJAna jarUrI. AtmAno svabhAva paNa zeyanA jJAtA banavAno che. parama zAsanaprabhAvaka Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya vijaya rAmacaMdrasUri mahArAjazrI e samyagadarzana guNane pragaTAvavA zrAvaka zrAvikAone navatattva bhaNavA para khAsa bhAra mUkyo che. jJAtA kartA, bhokatA, ramatA pariNati geTa (adhyAtma gItA) jinAjJA paNa te ja. AjJA - A = AtmA, jJa = jJAtA. zeyanA jJAtA banavuM te ja jina AjJA. AthI navatattvamAM paNa prathama gAthAmAM - nava tattA hRti nAyabbA jIva -ajIva rUpa nava tattvone AtmAe jANavA yogya che. sarva jJeya jIvaajIvamAM AvI jAya ane AtmAno svabhAva paNa sarva jJeyane jANavAno arthAt jinanI AjJA AtmAnA jJAtA svabhAvamaya banI sva AnaMdanA bhokatA banavAno che. AnaMdanA bhokatA banavuM arthAt dhyAnarUpa banavuM, e ja pradhAna Atmahita che. dhyAna mATe AtmajJAna jarUrI. AtmajJAna mATe sva-paranuM bhedajJAna jarUrI. sva-paranA bhedajJAna mATe jIva-ajIvanuM jJAna jarUrI. jIva-ajIvanuM bhedajJAna thayA pachI ja ajIvamaya banelA jIvanA bhedanI ruci pragaTa thAya to samyagadarzana gaNAya. AthI bhedajJAnanI rucirUpa samyagradarzana e ja dhyAnanI parama bhUmikA che. bhedanI ruci vinA zuddha dhyAna ghaTe nahIM. AthI samakita, sahita virativALo ja dhyAnano adhikArI bane. bhedajJAna mATe ja nava tatvamAM pariNAmI jIva mud, gAthAmAM pudgalanA 10 pariNAmanI vAta kahI che. pudgalanA 10 pariNAmo tathA AtmAnA pariNAmonuM jo yathArtha jJAna thAya to ajIvamaya banelA jIvanuM jJAna vAstavika thAya, to ajIvamaya banatA jIvane aTakAvI zakAya ane ajIvamaya banelA jIvane dhyAna yoga vaDe ajIvathI chUTo paNa karI zakAya. A vAtane lakSa karI surendranagara tathA rAjakoTamAM ajIva tattva para je vistArathI vAcanA apAI tenuM saMkalana karI bhedajJAnanI samaja ApatuM A pustaka taiyAra karavAno prayAsa thayo che. temAM sAdhu-sAdhvI tathA zrAvakonI paNa sahAya levAmAM AvI che. A pustakamAM kaMI kSati jaNAya tene vAcaka varga sudhArIne vAMce ane te kSati amane jaNAvavA kRpA kare jethI bhaviSyamAM te sudhArI zakAya. jinAjJA viruddha lakhAyuM hoya to kSamA karazo. sthaLaH muMbaI, sarvodayanagara, - ravirokhArasUrijI ma.sA. jeTha suda-1, vi.sa. 2005 kAra | jijJAsu vAcaka vargane khAsa sUcanA: A ajIvatatva graMtha dhyAnanI paramabhamikA arthAta AtmAnA bhedajJAna svarUpa hovAthI atyaMta mananIya-ciMtanIya che. - a . DALIo kavi Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II bhaDatha nagara maMDana zrI ciMtAmaNI pArzvanAthAya namaH | ||shrii zikhi-vinaya-01-vilAsa-OM018-01-raviMsUriyo namaH / / (maya yAtamA ' AcArya yazovijayasUri 1/2018 yat kijyi.... 52tuna 21-21 55) sosa25) yA +2 ta 6 // 29. tou) 2012-14 G6 26 sAtha 21184025Mtos%, 12-404 pAta 207 ) 7. ko 6 25sArA 56,6,56) 2 ) 2/AA) sa2) ta) 2) samo6 5nya.. manA 052 140 142 20. and 242 222 1921 118" pApI sanA zreSTha 56+ Aja 205+ 1)... mAyA/20 5 2012 ) 5 56) 2 . tabhana) 2) 2) sAranya 2 lA+ 5 MAt +2 . CROR ko 29/10/18 175 8541) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanI najare.. jinazAsana e koI saMpradAya ke vADa nathI paNa vizvanuM ekamAtra satya "tattvarUpa", "guNarUpa" zAsana che. temAM vyaktinuM koI mahattva AMkavAmAM AvyuM nathI, mAtra guNapradhAnatA tenI yogyatA che. AtmAnA pUrNa zuddha ane azuddha svarUpane batAvI anAdithI azuddha svarUpa banelA AtmAnuM zuddha svarUpa kaI rIte pragaTa karI zakAya te mATe nizcaya ane vyavahArarUpa mokSa mArga jinazAsane batAvela che. - jinazAsananA sthApaka "tIrthakaro" saMpUrNa mohathI mukta banI pUrNa vItarAga banIne jyAre sarvajJa banyA tyArapachI ja temaNe bhavyajIvone potAnA samAna vItarAga ane sarvajJa banavArUpa mokSa mArga prakAzyo. e samagra mokSamArga satya tattva rUpa che. navatattva e satyatattvanuM ja kathana che. navatattvane jANyA vinA, samajyA vinA paramAtmAno mokSa mArga samajAya nahIM, ane jo te samajAya nahIM to pachI teno svIkAra kevI rIte thAya? mATe ja paramAtmAnA mokSamArganI AtmAnI pratIti karavA nava tattvonuM jJAna anivArya che. navatattva" graMthamALAmAM A pahelAnuM pustaka "jIvatattva bhAga-1" prakAzita thayuM jemAM sarvajIvonA eka prakAranA bhedathI 6 prakAranA bheda mAM samAvyA tathA tenI karmakRta 6 AvazyakanI gahana samajaNa ApavAmAM AvI. have jIvatattvanA pUrNa nirNaya mATe ajIvatattvano nirNaya thavo khUba ja Avazyaka nahIM paNa atyaMta Avazyaka che. tenA vinA jIvatattvano nirNaya thavo atiduSkara che mATe ja A "navatattva" graMthamALAno bIjo bhAga "ajIvatattva" yAne "AtmAnuM bhedavijJAna arthAt dhyAnanI parama bhUmikA" pustaka khUba ja mahattvanuM ane ati jarUrI che. jyAM sudhI AtmAne jIvatattva ane ajIvatattvabaMne viparIta svabhAva tathA bhinna prakRtivALA che tevI khAtrI ke daDha nirNaya nahIM thAya tyAM sudhI te mokSamArgamAM prayANa nahIM karI zake kAraNa ke AtmA anAdithI ajIvamaya banIne ja rahelo che mATe tene ajIvatattvano paricaya karAvI AtmA ane Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deha ane AtmA (ajIva-jIva)nuM bhedajJAna karAvavuM khUba ja anivArya che. ekavAra AtmAnuM bheda vijJAna samajAI jaze pachI tenA mATe muktinA upAyarUpa dhyAna sahaja che ane dhyAnanuM phaLa ja mukti che. pU. AcArya gurudeve ApaNA upara asIma kRpA karI A gahanamAM gahana viSayane khUba ja saraLatAthI samajAvI AtmA ane dehane chUTA pADavAnI prakriyAne eTalI sahaja rIte vividha pAsAo dvArA samajAvela che ke ApaNA jevA ati alpamativALAne paNa A bhedavijJAna samajatA vAra na lAge ane spaSTa rIte arIsAnI mAphaka "deha e ja AtmA chuM" tevo anAdithI thayelo bhrama bhAMgI jaze ane "dehathI bhinna evo AtmA chuM" tenI pratitI thaze. kroDo bhave paNa A deha ane AtmAno bheda thavo duSkara hato te vAtanI samajaNa pU. gurudevanI jJAnagarbhita, vairAgyadakSa tathA saraLa zailImAM thayela vAMcanAthI thaI zake che temAM bilakula zaMkA nathI. ekavAra A bhedavijJAna jIvanamAM utarI jAya to mokSamArga saraLa banI raheze. A navatattvanI graMthamALAnA bIjA maNakArUpa ajIvatattva graMtha jijJAsu vargane jivAdi nava tattvane khUba ja UMDANathI ane vizeSa vistArapUrvaka samajavAmAM ati upayogI nivaDaze tevI AzA che. A pustaka thakI mumukSu AtmAo mokSamArga para sahelAIthI prayANa kare tevI ja zubhabhAvanA. A pustaka taiyAra karavAmAM mahatvano phALo ApanAra muni zrI Indrazekhara vijayajI ma.sA. temaja sAdhvIzrI kevalyaratnAzrIjI temaja rAjakoTavALA kamalezabhAI dAmANI tathA nitInabhAI cokasI Adi ghaNA mahAnubhAvonI sahAyane ame bhUlI zakatA nathI. amAro prayatna pustaka mudraNakAryamAM kSatirahita chapAvAno hovA chatAM koIpaNa kSati rahI gaI hoya to jANa karazo jethI bhaviSyamAM te dUra karI zakAya. -YSIQIS Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA I .......................9 .........13 ****...15 1. ajIva tatvanI vicAraNA zA mATe? ... 2. ajIva tatvano svabhAva tathA bheda 3. dravyo keTalA? 6dravyo (1) dharmAstikAya ....... .................... 6 (2) adharmAstikAya .......... ........................6 * ATha rucaka pradezo saMpUrNa zuddha che to teno anubhava kema thato nathI? .......? * Atmadravya kevuM che? ... ........7 (3) AkAzAstikAya. * gajasukamAla muni agni upasargamAM paNa DagyA nahIM ......................10 * AtmAmAM sthiratA pAmavA zuM jarUrI? .......... ......12 * mammaNane 7 mI narakano baMdha zA mATe? * arUpI AtmAno svIkAra thAya to sanatakumAra cakravartInI jema rUpane sudhAravAnuM mana na thAya ................ * AtmAnuM sukha amApa arthAt lokAlokamAM na samAya ........16 * AkAzanuM dhyAna zA mATe? ... ************* * manuSya bhava zA mATe? . . ...18 (4) pudgalAstikAya .................. ........ pagalanA sAmAnya lakSaNa . (1) varNa (2) gaMdha (3) rasa ane (4) sparza * pudgalano upakAra.. * saMsAra eTale cha vargaNAnA saMyogarUpa avasthA * pudgalanA be mukhya pariNAma.............. .....27 * zAzvata pratimAmAM paNa paramANu badalAya .. .......28 * pudgalanA sUkSma bAdara 6 pariNAmo .. pugalanA vizeSa lakSaNo .............. pudgalAdi dravyo vize anya darzananI mAnyatA... (1) zabdaH a) sacitta ba) acitta ka) mizra ................................. * sunaMdA ane rUpasenanuM caritra .................... * sauthI utkRSTa saMgIta samovasaraNamAM hoya.................... ... 35 (2) aMdhakAra .. ...17 ................. . ...........25 ....26 31 o 34 AA .34 *.... 37 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ........... (3) Atapa ...... (4) udyota ........... (5) prabhA ............ ......................... (6) chAyA : a) AkRti ba) taDvarNa pariNAmarUpa .................. * sAtA-asAtA banne duHkha rUpa ....................................... * citta prasannatA e zuM che? ............................................... * paramAtmAnI pUjA karavA chatAM citta prasanna kema na thAya? ......... * vItarAga paramAtmAnA darzana zA mATe karavAnA? ................... * devabhava vadhAre bhayAnaka zA mATe? ............... ................... * dharma ArAdhanA karavA chatAM azAMti kema? ...... * ApaNAmAM samyagradarzananAM pariNAma che ke nahIM tenI khAtarI kaI rIte thAya?....49 * mAtra mokSa tattvano svIkAra na karanAra abhavyane bAkInAM ATha tattvano paNa svIkAra ghaTato nathI. ................... .........................49 * AtmA samakitanI sanmukha che ke kema? te kayAre nakkI thAya? ........... kALakravya - kanakavatI bhavasthitinI vicAraNA karatA kevalajJAna pAmyA ............ karmavaza azuddha AtmA para - para dravyAdinI asara thAya ................. kALa be prakAre nizcaya ane vyavahAra ...... ............... (1) vyavahAra kALa dravyaH samaya, AvalikA, muhurta vagere ........... * aImuttA muni kevalajJAna kaI rIte pAmyA? ...... * moha AtmAne kaI rIte chetare che? * kALadravyanuM svarUpa (saMkhyA pramANa) ................. *********** * aMtarmuhurtanI vyAkhyA ..... * mokSa be prakAre karavAno che ........... * palpopama ane sAgaropamanuM kALa svarupa ................................. * cha ArAnuM svarUpa ............................... ......................... * saMkhyAta-asaMkhyAta ane anaMtanuM svarUpa .... * cAra prakAre pudgala parAvartakALaH kALa, kSetra, dravya ane bhAva .......... * dravya pudgala parAvartakALanA 7 peTA bheda .............17 (2) nizcaya kALa dravyaH cAra prakAra: ...................................... (a) vartanA: 1) sAdIsAMta ra) anAdisAMta 3) sAdI anaMta 4) anAdi anaMta (ba) pariNAma .............. ****************50 (ka) kriyA: 1) prayogAdithI 2) mizra pariNAmathI 3) visassAthI .. 81 (Da) paratva ane aparatva.. * jJAna arUpI hovA chatAM arUpI ne kema na joI zake? ................. * anaMtakALathI rakhaDavAnuM kAraNa zuM hatuM? .......... ............. ................ Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka ja che .............. ********** 7. bhejJAnanuM mahatva 4thuM guNasthAnaka e dhyAnanI bIjabhUta avasthA che. ............................. AtmAnuM svarUpa kevuM che? ........................................... chadmastha jIva mATe ja jinanI AjJA ............................................ jinAjJA ke AtmasvabhAva eka ja che mokSa mArganI ArAdhanAmAM zuM jarUrI? " (1) pariNAma. (2) upayoga: azubha-zubha, zuddha-azuddha .................................... * jJAna svabhAvarUpa kayAre bane? ... ........ * paramAtmAnA darzana karatI vakhate zuddhopayoga kayAre? ........ * jinadarzana kyAre phaLe? ............ ............... (3) bhAvanA .... * cAritra kayAre Ave?.................... .............. * bhAva pramANe AtmavIryanuM pariNamavuM te AcAra ................ (4) adhyavasAya vaccenI sUkSma bheda rekhAnI samajUti .............. * zuddhopayogathI AtmAnuM hita .. *********** .102 9. cha dravyono vizeSathI vicAra - ... eka jIva dravya ane pAMca ajIva dravyo . ...................... 104 AtmAmAM kartApaNAnA mukhya traNa kAraNa ............... ..................... jagata para paramAtmAno upakAra zuM che? .... ...............110 10. pudgalanA 10 pariNAma (1) gati ..................................... ........113 * saddagati ane durgatinI vyAkhyA ....................... ........ 115 * AtmAnuM hita eTale zuM? ................... * para saMga karavAnuM kAraNa mohano udaya..................... ....... 120 * dharmAstikAyanuM svarUpa kevuM che? ............... * AtmAnI Urdhva gati eTale zuM? ........................... ........... * manuSya labdhi thI kyAM sudhI gati karI zake?............................ * bhAvathI Urdhvagati eTale sva svabhAva pramANe vartavuM (ramavuM) ......... 128 (ra) baMdhaH a) visagnA ba) prayoga ............. ..............130 * tIrthanI sthApanA zA mATe? * bhAvathI mukta banI svabhAvamaya banavA zAsananI sthApanA ............. 132 10/ 107 s ! ...132 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya kyAre? ....... ... 133 (a) visastrAH 1) baMdhana pratyaya 2) pAtra pratyayabaMdha 3) pariNAma pratyayabaMdha * zraddhA kone kahevAya? .................. ......... 134 * jene svamAM jIvana jIvavAnI ciMtA che tene maraNano bhaya nahIM. ...138 * jIve jIvavuM zuM? janma e pApa zA mATe? .............. .............. 139 * arUpI nirlepa AtmAne baMdha zA mATe? ............................... 140 * baMdhanA be prakAra ... ...... 140 * siddhanI AjJA-jIva tuM sattAe siddha cho mATe "jIva tuM siddha thA." ... 142 * karmabaMdhanA kAraNo : 1) mithyAtva 2) aviratI 3) kaSAya 4) yoga ..... 143 (ba) prayogabaMdha: 1) AlapanabaMdha 2) AlinabaMdha 3) zarIrabaMdha * AtmA potAno AnaMda kema vedI zakato nathI? ...................... 148 * prazasta vyavahAra kayAre lAbhakArI thAya? **************************** 150 * jagatanA jIvo duHkhI zA mATe? ...................... 151 * zAsana eTale zuM? ................................................ 153 * AtmAmAM asthiratAnuM kAraNa zuM? 154 * "mASatuSa" muni kema taryA? .... 156 da pariNAma:..................................................157 * sarvajJa tatvanuM zaraNa zA mATe? *********.. 158 * pula pariNAmonI vicitratA .. .... 159 * saMyoga-viyoganuM kAraNa zuM? pudgalanA bheda zA mATe jANavA jarUrI? ... 161 * pudgalamAM bheda pAMca prakAre . ............. 163 1) khaMDa bheda ra) prattara bheda 3) cUrNikA bheda 4) anutkaTikA bheda 5) autkArika bheda * kaMDarikane sAtamI narakanuM AyuSya kema baMdhAyuM? .............. 165 * Avazyaka eTale zuM? .......... ............... 166 * kayAre kayA bhAva bhAvavAnA? ......... ..... 166 * "jIvo ane jIvavA do" 166 * jIvIne jIvavuM e sukhI thavAno upAya. marIne mAravuM e duHkhI thavAno upAya. 167 * zAnAthI zAsana-zenAthI tIrtha? .................................... 168 * saMgamanA vIsa upasargo vakhate paramAtmA zenuM dhyAna karatA hatA? .... 171 * pudgalanA khaMDAdi pAMca bheda .......... ....... 172 * jina zAsananI sthApanA konA mATe? ......................... 173 * jinazAsana e pUrNa satyano prakAza che ..................................... 173 * khaMdhaka muninI karuNAnI parAkASTA ................................... 174 * dharma dhyAna AtmA dharma dhyAnano adhikArI kayAre bane? .............. 175 * AjJA vicaya ............. ............. 176 * jinazAsana pravacanarUpa tIrtha che ............ ...... 177 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ....... ....... 188 ......... ......... .. 194 ...... ....... 196 ........... * namaskAra mahAmaMtra dvAdazAMgI rUpa ane "namo pada tenuM praveza dvAra ... 178 * saMyoga-viyoga konA kAraNe? ............. .... 180 * Agama 3 prakAre ..... ..... 181 * Atmahita mATe dhyAna jarUrI ...................................... ....... 182 * jJAnanuM svarUpa .......................... ....... 183 * dhyAnanA be bhedaH 1) sAlaMbana 2) nirAlaMbana ..... 184 * AtmArthI mATe mokSamArga saraLa ............ * tIrtha kevuM che? .............. ... 188 * AtmAnuM pradhAna kartavya zuM? .................. ......... 189 * Avazyaka e ja AtmAnuM parama kartavya............................................ * jinAjJA zuM? nizcayathI AjJA ...... 190 * kevalajJAna guNa kono? AtmAno ke paramAtmAno? .................. ..... 191 * jinAjJAnuM phaLa zuM? ................. ......... 192 * dareka anuSThAnamAM IriyAvahI' zA mATe? ............. 193 * apAya vicaya ......................... * samAdhi maraNanI bhAvanA e prazastabhAva ...... 195 * vipAka viccaya .......... ............................. * saMsthAna vicaya .... 198 * saMsAra cAra prakAre mATe mokSa cAra prakAre ................ ......201 * kamaThanA upasargamAM pArzva prabhu samatAmAM kema rahI zakayA? ........... * samatAnuM pariNAma jIvomAM kayAre Ave? ... 204 * jinazAsana ane mohanuM zAsana AtmAmAM kyAre? ................... * arihaMtanuM sAlaMbana dhyAna zA mATe? ........ rUpa ane AkAramAM aTavAyelA AtmAne saMsthAnA svarUpanI vicAraNA jarUrI... 205 * paramAtmA dhyAna zenuM ane zA mATe kare che?...... ............ * dhyAnamAM prabhu rukSa pudgala zA mATe paDe? ... 208 * mana ane zrutajJAna kevala jJAnanuM parama sAdhana che .............................. ...... 209 * rUpAtIta AtmA kevo che? ..... ............... * azuddha Atmadravya para pudgala dravyanI ja asara paDe .................... 214 * AtmA svano ja kartA - bhokatA ane anyano nahIM .............. * AtmavIryano upayoga jo karma nirjarA mATe na thAya to te karmabaMdha mATe thAya... 215 * puruSa nAma sArthaka kyAre thAya? .................... ........... 216 * mohathI mukta thavAno upAya sarvajJatattva-caraNanuM zaraNa ................... 216 * kutUhalavRtti bhAva apramatta sAdhanAmAM bAdhaka ........ * pudgala dravyanA saMsthAna AkAra rUpe thavAnuM kAraNa zuM? ............. * janma duHkha rUpa - AthI janmanI ujavaNI na thAya .. 205 205 211 214 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 ...................... 235. * maraNa duHkharUpa zA mATe? ...... * tIrthaMkara paramAtmAnA janmotsava zA mATe? ...........................222 (4) saMsthAnaH AkAraH be rUpe ... ..223 (a) niyataH 1) parimaMDala saMsthAna 2) vRtta 3) trikoNa 4) catuSkoNa 5) Ayata (ba) aniyata * sacaneka hAthI ane 18 zerI hAranA rAge bhayaMkara yuddhanI Aga pragaTI ... 224 * nisihI vidhAna zA mATe? .............. 226 * muni jinadarzana zA mATe kare? ............................................. 227 (5) varNa pariNAma ..... ...229 * padmamInI strI sAme muninI nirvikAra daSTi joI IlAcI kevalI banyA .....229 * AkAranI zobhAne vadhAranAra rUpanI Asakitane toDavA zuM karazo? ... 230 * paramANumAM vyavahAre eka ane nizcaye sattArUpe pAMca varNa che. ......... 231 * sanakumAra cakravartIe bAhyarUpa bagaDeluM jotA AMtarasaudaryanI sAdhanA zarU karI 231 * pudgalanA pariNAmo AtmAmAM moha kaI rIte jagADe? ................232 * sAdhuno raMga kALo zA mATe? .... ..................233 * rUpane jonAra koNa-cazmA, AMkha ke AtmA? * paramAtmA pratyenI niSkAma prIti, bhaktithI devapAla tIrthaMkara pada pAmyA..239 (6) gaMdha pariNAma ................. ............240 * viSayasukha choDavA ghaNA duSkara lAge che to kAraNa zuM? ..................241 * sva svabhAvathI chUTavuM te pApa ane para svabhAvarUpe thavuM te mahApApa... 241 * AtmAnI sadgati ane dUragati eTale zuM? ................................. 242 * bhikSu kevA hoya? ........ ................... 244 (7) rasa pariNAma................. ...................... ...244 * AhAranA pudgalomAM sukha zuM che?................ ......246 * yogIo pudgalabhAvamAM sahaja udAsa kema? ........................ ..... 246 (8) sparza pariNAma............... ...248 * lokamAM cAra prakAranA sukha manAya che. ...... ....... 249 1) viSaya sukha 2) duHkhanA abhAvamAM sukha 3) pUNya karmanA vipAkamAM sukha 4) mokSa sukha * puNyathI prApta sukha cAra kAraNothI duHkharUpa che 251 * bhoga sAmagrInA kALamAM ratinA (sukharUpa) anubhava thAya te zuM che? ..252 * zItaLatAdi sparza sukhanA rAgamAMthI mukta thavAno upAya ................254 * prabhune sugaMdhI akhaMDa puSpo zA mATe caDhAvavAnA? ........................255 * AtmAmAM svAdhIna thavA gurune parAdhIna thAo . .... 256 * zAlibhadra ane meghakumAre dehanI sukomaLatAne kevI rIte dUra karI? .. 257 ....... Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 266 ..269 ******* 274 * AhAranI viSayavAsanAne toDavA AhArano krama ......................... 257 * kriyAmAM AtmAnubhUti kaI rIte karAya? ..... .......................... ... 258 (9) zabda pariNAma ........................................ .260 * pudgalano jIva para upakAra zuM?................... ........................ - 262 * sauthI vadhAre upakAra koNa-konA vaDe karI zake? ............. * nizcaya ane vyavahArathI AjJA zuM? ..................................... * sAdhu kyAre bole? ....................... * krodhanI vAsanAthI vAsita zabdono prabhAva .......... (10) agurulaghu pariNAma ............ * dareka arUpI dravyamAM svarUpanI samAnatA hoya paNa svabhAva bhinna hoya..... * saMta kone kahevAya? ............ * devo tathA nArako jJAnano vikAsa na karI zake. 276 * Agamano sAra zuM che? .... .................... * vyavahAra AjJA dravyaprANathI karavArUpa ane nizcayaAjJA bhAvaprANathI karavArUpa che ........ * virati vinA dharma dhyAna na ghaTe ..................... * jIva para prema ane jaDa para udAsInatA e ja dharmano sAra .. .... * AtmA parigraha zA mATe kare che? ............. * sAmAyika e sAdhana-samatA e dharma ..................... . 289 11. pugalanA saMyoganA kAraNe AtmAnA 10 mizra pariNAma 290 (1) gati .. .......................290 (2) IndrIya........................................ ...291 (3) kaSAya ....... ................ (4) legyA ..................... .................. (5) yoga .............................. ............. ...305 (6) jJAna-ajJAna ........ .... ............. ...307 (7) darzana ... ...................................... .....................308 (8) mithyAtva ................................ .........................309 (9) cAritra ........................... ...........310 (10) veda ................ ......... ....311 1ra, AtmAnA zudhdha 10 pariNAmo - 314 1) Urdhvagati ra) IndrIyAtIta 3) AnaMda 4) vItarAgatA pa) ayogI 6) kevala jJAna 7) kevaladarzana 8) samyagadarzana 9) cAritra 10) avedI arthAt anaMtanuM vedana 286 ...295 297 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhejJAna zivamArgo, jJAnazeya IiAM maryAdi dhyAnadhyeyanI zuddhatA bhejJAnavinA nAdI. ajIva tattvanI vicAraNA zA mATe sa 1 navAnAmapi tattvAnAM jnyaanmaatmprsiddhye| yenAajIvAdayo bhAvAH svabheda prtiyoginH|| (18-3 adhyAtma sAra) AtmAnI pratIti karavA nava tattvonuM jJAna jarUrI che. jIvatattvanA pUrNa nirNaya mATe ajIva tattvano nirNaya paNa jarUrI, tenA vinA jIva tattvano nirNaya thavo duSkara. kAraNa jIvadravyathI pudgaladravya viparIta svarUpavAnuM che ane anAdikALathI AtmA ajIvamaya thaI gayo che, tethI jIvatattvanA nirNayane pratItirUpakaravA ajIva tattvano nirNaya karavo jarUrI che. jayAM sudhI jIvadravyanI tathA ajIva dravyanI pratIti na thAya tyAM sudhI jIva dravya pratye rucinA pariNAmarUpa ane ajIva dravya pratye udAsInatAnA pariNAma thavA rUpa samyagadarzana na thAya arthAt samyagadarzana pragaTAvavA jIvAdi navatattvane jANavA jarUrI. gIvADuM nava pratye no gALa tarasa horDa sametti. bhAve sadaMto gayAnamAvi mattA je jIvAdi nava tattvone zraddhApUrvaka jANe che tenAmAM avazya sabhyatva che ja, paNa je nava tattvone jANato nathI ane mAtra zraddhA kare che to temAM paNa samyakta che. jema bhASa0Sa munine nava tattvanuM vizeSa jJAna na hatuM paNa jinezvaradeve je kahyuM te sAcuM ja hoya tevI prabaLa zraddhAnA kAraNe temAM paNa vyavahArathI samyakta gaNAya ane te nizcaya samyattvanuM kAraNa bane. ajIva tattva 1 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savvAiM jiNesara bhAsiyAI vayaNAI nannahA huNti| ia buddhi jassa maNe, sammattaM niccalaM tassa // 52 // . (navatattva) sarvajinezvara paramAtmAe je kahyuM che te satya che. AvI mati jenI paNa che temAM avazya samyakta che. AtmAno prathama svabhAva paNa samyaggadarzana che, samyaggadarzana vinA jJAna zuddha thatuM nathI. samyagdarzanazuddhaM, yo jJAnaM viratimeva cApnoti // 1 // (tasvArtha sUtra kArikA) samyagradarzanathI zuddha thayeluM jJAna ja viratinuM kAraNa bane arthAt AvuM zuddha jJAna AtmAne vibhAvamAMthI aTakAvI potAnI svabhAva dazAnuM bhAna karAvI svabhAva dazAmAM sthira karavA prere che. samyagradarzananA pariNAmane AtmA jayAre anubhavato hoya tyAre te mokSamArgamAM Avyo kahevAya. samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH // 1 // (tasvArtha sUtra) samakitano prathama pAyo Astikaya che. AtmAne potAnA astitvanuM bhAna hovuM joIe ke huM zarIra-rUpathI rahita paNa zarIramAM pUrAyelo AtmA chuM paNa huM (jIva) e zarIra nathI. mAtra zarIra tarIke upayoga thavo te mithyAtvano pariNAma che. jIva je zarIrAdi-para saMyoga sAthe rahelo che tenAthI chUTavAno (bheda karavAno) bhAva Ave to te vairAgI. jeTalo bIjAthI bheda teTalo potAthI abheda A niyama che ane tethI teTalA aMze potAne potAnI anubhUti thaze arthAt kAyA pratyeno vairAgya vadhavAthI eTale kAyA pratyenI mamatA ghaTavAthI kAyAmAM rahevA chatAM kAyAthI bheda pariNAme rahevAthI AtmA sAthe AtmAno abheda thAya ane teTalo AtmAne AtmAnA guNono anubhava thAya. samyagdarzana eTale vyavahArathI jinezvara paramAtmAe je kaheluM che te ja satya che, zaMkA vagaranuM che. AvA prakAranI zraddhA AvyA vinA nizcayathI rucirUpa bhAva samyagradarzana na Ave. jIvamAM jIvapaNAnI ane ajIvamAM ajIvapaNAnI 2 nava tattva Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhA-pratIti thAya tyAre samyaktanA lakSaNo (zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikaya) nuM saMvedana kare. jemake agnimAM uSNatAnuM saMvedana thAya to agni kahevAya, te ja rIte pANImAM zItaLatAno anubhava thAya to pANI tarIkenA zeyanuM jJAna saMvedana thAya. jinavacananA zraddhAnA pariNAmathI te jIva tarIke svIkArAya to temAM anukaMpA anubhavAya. have mArA vaDe apakAya, vAyukAyanA asaMkhya jIvone pIDA apAI rahI che teno pazcAttApa thAya to apakAya, vAyukAyanA jIvono jIva tarIke ApaNA AtmAmAM svIkAra thayo kahevAya ane tenA pariNAma thakI anukaMpAno je pariNAma jIvanA astitvanA svIkArarUpa pragaTa thayo te samyagradarzanano guNa pragaTa thayo kahevAya. aImuttA muni mAtra paNaga-daza padanI artha vicAraNAthI AstikamAMthI utpanna thayelI anukaMpAthI kevalajJAna sudhI pahoMcyA. siddhAvasthA svarUpe zuddha evA jIvanI samyagadarzana e bIjabhUta avasthA che. AthI samyagadarzananA prathama pAyA Astika para AvavA AtmAnA svarUpanuM ciMtana jarUrI che. rUpAtIta svabhAva je kevaLa daMsaNa nANI re, te dhyAtA nija AbhA hoya siddha guNakhANI." dhyAnayogamAM paNa sau prathama AtmAnA svarUpanuM AlaMbana levAnuM che. nija AtmAnuM dhyAna tyAre ja karI zakAya jo AtmAnA svarUpanuM jJAna hoya, vartamAnamAM nija AtmA karma, kAyA ane kaSAyanA saMyoga saMbaMdhavALo azuddha dazAne pAmelo che arthAt ajIvamaya-jIvAjIva, rUpamaya-rUpArUpa, yogamaya-yogAyogarUpa avasthAne pAmelo che, jethI pudgalamaya saMsArI avasthAne pAmelA A AtmAno sarvajJa daSTi pramANe nizcaya karavA sarvajJa kathita ajIva dravyanuM paNa jJAna jarUrI che. ajIva tatva | 3 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajIva tatvanA 14 bhedo gAthA-8 dhamAkadhammA-gAsA tiya tiya bheyA taheva adhdhA yA khaMdhA desAesA, paramANu ajIva caudasahAll8. artha: dharmAstikAya, adharmAstikAya tathA AkAzAstikAya darekanA skaMdha, deza, pradeza svarUpa traNa-traNa (nava bheda) bheda, tathA kALa (eka bheda) temaja pudgalAstikAyanA skaMdha, deza, pradeza ane paramANu (cAra bheda) ema kula 14 bheda ajIva tattvanA che. ajIva tatvano svabhAva gAthA-9 dhamA dhammA pugala, nahakAlo paMca kuMti ajIvA calaNa-sadAvo dhamo, thirasaMDANo ahammo yAlA artha : dharmAstikAya, adharmAstikAya, pudgalAstikAya, AkAzAstikAya tathA kALa A pAMca ajIva che. jIva ane pudgalane cAlavAmAM sahAyaka dharmAstikAya che tathA sthira rahevAmAM sahAyaka adharmAstikAya che. 4 | nava tattva Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajIva tatvanA mukhya pAMca bheda che. 1) dharmAstikAya 2) adharmAstikAya 3) AkAzAstikAya 4) pulAstikAya ane 5) kALa. dharmAstikAyAdi pAMca tattva e dravyarUpe che. dravya eTale je kadI utpanna thayuM na hoya, anAdithI hoya ane je anAdi kALa sudhI rahevAnuM hoya arthAt jeno kadI nAza thavAno na hoya temaja potAnA mULa svabhAvane kadI choDe nahIM arthAt sva svabhAvane choDayA vinA judI judI avasthAne pAme te dravya. dareka dravya potAnA cokkasa guNa ane paryAya dharAvato hoya arthAt dareka dravyano vizeSa guNa hoya che ane A guNonI vividha avasthA te paryAya. paryAyanI utpati ane nAza thayA kare. jIva sivAyanA dravyomAM cetanAno (jJAnAdi guNono) abhAva che, AthI ajIvanI vyAkhyA - jemAM cetanAno abhAva te ajIva ane jemAM cetanA hoya te jIva -tethI jIva sahita zarIradhArI jIvane sacitta kahevAya, jIva rahita zarIrane (pudgalane) acitta maDaduM kahevAya. dharmAstikAyAdi dravyomAM kALa dravya astikAyarUpa nathI. bAkI badhAmAM astikAya che. ati eTale pradeza (nirvibhAjaya bhAga), kAya eTale samUha. kALa sivAyanA pAMca dravyomAM astikAya che arthAt asaMkhya pradezono samUha che. AkAzAstikAyanA pradezo anaMtAnaMta, bAkInA jIvAstikAya, dharmAstikAya ane adharmAstikAya e traNe dravyanA pradezo asaMkhyAtA ane te asaMkhyAtA pradezo saMkhyAe pramANamAM samAna che, jayAre pudgalAstikAyanA pradezo saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta rUpe paNa hoya. eka eka svataMtra paramANu skaMdha sAthe hoya tyAre te eka pradezarUpa che. jayAre pudgalAstikAyanA paramANurUpa pradezo skaMdharUpe asaMkhyAtA ke anaMta paNa hoya. jayAre kALa apradezI che. te mAtra vartamAna eka samayarUpa che. bhUtakALa nAza pAmyo che ane bhaviSyakALa utpanna thayo nathI, jayAre paNa kahevAya tyAre vartamAnakALa samayarUpa che. AthI ja paramAtmAe upadezarUpe kahyuM che ke samartha loyama ma pamI / kALa e apekSAe dravya che. samaya, AvalikA vagere vizeSo che. vizeSo dravyothI kathaMcit abheda hoya che te apekSAe kALa paNa chaThuM dravya kahevAya. arthAt kALa dravyanA-samaya, AvalikA, muhUrta, divasa vagere paryAyo kahevAya. paryAyanI apekSAe kALane paNa eka svataMtra dravya gaNAya. ajIva tattva | 5 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyo keTalA che? pAMca ajIva ane eka jIva ema kula cha dravyo che. pAMca dravyo arUpI che. pudgala dravya mAtra rUpI che. vi: pukAnA: jemAM cetanA na hoya te ajIva. jIva sivAyanA pudgalaAdi pAMca dravyo ajIva (jaDa) che. (1) dharmAstikAya : dharmAstikAya e arUpI evuM 14 rAjaloka vyApI asaMkhyAta pradezo akhaMDasvarUpI ajIvadravya che. dharmAstikAyano svabhAva - jIva ane jaDa (pudgalane) ne gati karavAmAM sahAya karavAno. pudgala ane jIvano gati karavAno potAno svabhAva che paNa dharmAstikAyanI hAjarI vinA gati karI zake nahIM, jema mAchalI sva vege gati karI zake che chatAM pANI vinA gati karatI nathI arthAt jema mAchalIne gati karavA mATe pANInI hAjarI jarUrI che tema jIva ane pudgala banne gati svabhAvavALA hovA chatAM tene gati karavAmAM dharmAstikAyanI sahAyanI jarUra rahe che. vijJAna paNa dharmAstikAyane 'Ithara" tarIke svIkAre che. I.sa. 1944 pachI AInsTAIne sApekSavAdanI daSTithI 'Ithara' ne akhaMDa-arUpI rUpe mAnyuM ane lokane parimita ane alokane aparimita svIkAryuM. (2) adharmAstikAya : ardhamAstikAya e paNa 14 rAjalokamAM vyApIne rahe che. te asaMkhya pradezI, akhaMDa, arUpI eka ajIva dravya svarUpe che. teno svabhAva jIva ane pudgalane sthiratA karavAmAM sahAyaka che. dharmAstikAya ane adharmAstikAya 6 | nava tattva Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayAM sudhInA lokamAM phelAIne rahelA che tyAM sudhInA AkAzakSetrane 14 rAjaloka' pramANa kahevAya che. jIva ane pudgala banne gati karavAnA svabhAvavALA hovA chatAM 14 rAjalokanI bahAra eka paNa jIva ke pudgala dravyanuM astitva nathI paNa phakata 14 rAjalokamAM ja sarvatra jIva-pudgala dravyanuM astitva che. kevalI bhagavaMta paNa jayAre samuddhAta kare tyAre nAbhinA ATha rucaka pradezone merU parvatanA madhya bhAga 5 je ATha rucaka pradezo che jayAMthI dizA-vidizA nIkaLe che tyAM AtmAnA pradezone sthApana kare ane 14 rAjalokanA eka eka pradeza para eka eka Atmapradezone goThave arthAt 14 rAjalokanA samagra Atmapradazo para vyApe che. paNa AlokamAM eka paNa Atmapradeza jatuM nathI. AthI lokanI bahAra ekapaNa sUkSma ke bAdara jIva nathI, tethI je AtmAo sarva karmathI rahita jevA thAya tevA tarata ja eka ja samayamAM gati karIne sIdhA saraLa gatie lokAnta para pahoMcI lokAntane sparzIne rahe che, paNa alokamAM jaI zakatA nathI kAraNa ke tyAM gati karavAmAM sahAyaka dharmAstikAya dravya nathI. ATha rucaka pradezo saMpUrNa zuddha che to teno anubhava kema thato nathI AtmAnA ATha rucaka pradezo sivAyanA bAkInA asaMkhya pradezo ATha karmathI yukta hovAthI azuddha che ane te badhA pradezo sAthe saMlagna akhaMDa rIte joDAyelA che. sarvAtma pradezo sAthe kArya kare che tethI AtmAnA eka pradezamAM lokAlokamAM na mAya teTaluM sukha hovA chatAM jayAM sudhI AtmAnA sukha (AnaMda) ne rokanAra moha sarvathA nAza na pAme tyAM sudhI AtmasukhanI anubhUti na thAya. jJAnanA upayogamAM darzana prathama AvavuM joIe. mokSamArga paNa darzanathI ja zarU thAya che. prathama zuddha vyavahAra Ave e pachI nizcaya Ave. je vyavahAra mUkAyo che te nizcaya mATe ja mUkAyo che tevI apUrva zraddhA joIe, to ja vyavahArathI nizcaya dharma pAmI zakAya. vyavahArathI prathama paramAtmAnA darzana mUkyAM ane nizcayamAM AtmAnA darzana mUkayA arthAt vyavahArathI deha-pratimAnA darzana je vItarAgane sUcavanAra che temAM nizcayathI Atma dravyamAM rahelA guNonA darzana karavAnA che. Atmadravya kevuM che? asaMkhya pradezI, akhaMDa, avinAzI, arUpI, agurulaghu ane avyAbAdha. A AtmAnuM mULa svarUpa che. ajIva tattva | 7 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nija vizuddhAtmasvarUpa darzanakaraNIbhUtAtma pariNAma bata jJAnaprANabhUtA vrtte| | (dvAtrizata-dvAciMzikA TIkA) potAnA vizuddhAtmAnA svarUpanuM darzana thAya tevo jJAnano pariNAma AtmAmAM satata prANanI jema vartavo joIe ane temAM anaMta jJAnAdi guNa saMpati che tenA darzana AtmAe niraMtara karavAnA che arthAt "huM zeya AtmA arUpI dravya chuM", mAre zeya rUpe AtmAnA niraMtara jJAtA banavAnuM che. A ja prathama jinAjJA che. prabhudarzana karavA bhaNI, darpaNa pUjAvizAla, Abha darzanathI jue, darzana hoya takALa. zuddha upayogane samatAghArI, jJAna dhyAna manohArI karma kalaMkaku dUranivArI jIva vare zivanArI | (Atma svabhAvanI sakjhAya) zuddhopayoga rU5 bhAvaprANa rUpe jIvavuM e ja pradhAna jinAjJA che, enA ja phaLarUpe AtmA potAnA samatA svabhAvamAM ramaNatA karI zake che. e ja sAcuM jJAna je dhyAnanuM kAraNa bane. AthI ja pUjAnA vyavahAramAM darpaNamAM paramAtmAnuM mukha jovAno vyavahAra kahyo che ane te Atmadarzana karavAnA abhyAsarUpe ja che. paramAtmAnA pUjAdinA upacAra nimitte paNa svabhAvanI bhAvapUjA-AtmaguNone pragaTAvavAno lakSa rAkhavAno che. je jJAnamAM AtmAnI ruci thatI nathI te jJAna ajJAna rUpa che. Atma jJAna thI jJAna EzeSa sabhI ajJAna, vizva zAMtikA mUla hai, vItarAga vijJAna. mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAja adhyAtma sAramAM kahe che, "mAtmajJAna dhyAna.'AtmajJAnanuM phaLa dhyAna ane dhyAnanuM phaLa tmihita = AtmasvabhAvamAM ramaNatA. (Atma svabhAvamAM sthiratA AtmAnA samatA svabhAvano anubhava.) "asti svabhAva che ApaNo re, ruci vairAgya sameta. prabhu sanmukha vaMdana karIe, mAgIza AtmAheto" (kuthunAtha stavana pU. devacaMdra ma.sA.) 8 | nava tattva Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva ane jaDanA (jIva-ajIva) zeyanA jJAtA banavuM e jIvano svabhAva che tethI ajIvane jANIne ApaNA AtmAnA astitvanA jJAtA banavA rUpa ane tenI ruci karavA rUpa prathama samyagradarzana-AtmaguNarUpa banavA jinAjJAnuM pAlana karavuM joIe. AtmAnA astitvanA jJAnanA nirNaya mATe AkAzAstikAyanA astitva svarUpano nirNaya ane tenA vaDe AtmAnA astitvano nirNaya bahuja saraLa thAya kAraNa ke Atmadravya ane AkAzAstikAya dravyamAM ghaNI sAmyatA che. gAthA-10 avagAho AgAsa, purAla-jIvANapugalA caudA. khaMdhA desAesA, paramANva nAyabrA||10|| artha: AkAza, jIva ane pudgalane avakAza (jagyA) ApavAnA svabhAvavALuM che. (skaMdha, deza, pradeza ane paramANuM ema cAra prakAre pudgalo jANavA.) AkAza ane Atma dravyamAM zuM sAmyatA che : (3) AkAzAstikAya : "jema vyoma nirbadha che, tema che Atmapradeza; paNa jaDa aMbara, AtmA catanya che parameza," jema AkAza nirlepa, arUpI hovAthI koIthI baMdhAtuM nathI tema Atmapradezo paNa nirlepa, arUpI hovAthI koIthI baMdhAvAnA nathI. Ama AtmA ane AkAzanuM sAmAnya svarUpa samAna che. mAtra AkAzamAM caitanyano abhAva che tethI te jaDa che. AkAza e lokAloka vyApI akhaMDa akSaya dravya che. jIva paNa vyakitagata rIte akhaMDa-akSaya dravya che. AkAza svarUpe arUpI che. AtmA paNa svarUpe arUpI che ane tethI niraMjana ane nirAkAra che. e ja rIte AkAza paNa niraMjana nirAkAra che. Ama chatAM AkAza je vAdaLI raMga rUpe dekhAya che te zuM che? te bhrama che. AkAzamAM rahelA vAyumaMDaLa tathA podgalika rajanA kAraNe darzanakriyAnA niyamAnusAra vastu vividha raMganI dekhAya. sUryanA kiraNo vAtAvaraNamAM amuka rIte prasaratA hovAthI, AkAza AkRti rahita hovA chatAM ghummaTAkAre dekhAya che. temAM sUryanA vakrAkAra kiraNo kAraNabhUta bane che. AtmA agurulaghu che tema AkAza paNa agurulaghu-vajanadAra ke halakuM nathI. nirlepa dravya che. avyAbAdha jema AtmAnuM svarUpa che arthAt zuddhAtmA dravya koIne paNa pIDA karI zakatuM nathI ane koIthI pIDA pAmI zakatuM nathI tema AkAza dravya nirlepa, avyAbAdha che tethI tene game teTalI talavArAdi tIkSNa zastrAdinI koI ajIva tattva | 9 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asara thatI nathI. tema AkAzathI paNa koI paNa dravyane kaMI asara thatI nathI. Ama avyAbAdha e AkAza ane AtmAnuM sAmAnya svarUpa che. Ama ApaNane Atma svarUpanI pratIti thaI jAya ke huM Atmadravya avyAbAdha pIDA rahita chuM arthAt jema agni game teTaluM prabaLa prajavalita thAya to paNa AkAzadravyane tenI asara na thAya tema Atmadravyane paNa prabaLa agninI ke tINa zastranI koI asara na thAya, pIDA na thAya arthAt AtmA pIDAthI rahita che. A jJAnano nirNaya thaI jAya to te pramANe ruci pragaTa thAya ruci anuyAthI vIrtha jenI ruci te pramANe thavAno prayatna paNa AtmAmAM sahaja thAya. gajasukumAla muni agninA upasargamAM paNa DagyA nahIM.: jema vyavahAramAM dhana prAptinI ruci che to ghana prApti mATe ghara, kuTuMba, svajana choDIne deza videza, jaMgalAdimAM paNa sAhasa karavA sahaja prerAIne mAnavI puruSArtha kare che. bhojana pratye rucibhAva to bhojana mATenA prayatna paNa sahaja thAya. Ama AtmAnA svarUpanI jo ruci thAya to tene pAmavAno purUSArtha paNa sahaja thAya, temAM AzcaryanahIM. AthI ja gajasukumAla munine dIkSAnA prathama divase sva svarUpane pAmavAnI thayelI tIvra jhaMkhanAne kAraNe prabhu pAse pratimA dhyAnanI anujJA mAMgI, kAussaga dhyAnamAM rahyA ane te ja divase somila brAhmaNe temanA mastaka para kheranA aMgArA bharI sagaDI banAvI. Ama chatAM AvA ghora upasargamAM paNa munie samatA svabhAva na choDayo, kAraNa zuM? zuM agni temane bALI nA zakayo? nA, agni zarIrane bALI zakayuM paNa AtmAne nahIM! kAraNa AtmAmAM A apUrva nirNaya thaI cUkayo hato ke zarIra e huM nahIM. paraMtu huM eTale akSaya, arUpI, abhedya, adAhya, achedya evo AtmA chuM. AthI je baLe che te AtmAthI para evI anAdinI lAgelI upAdhi baLI rahI che-TaLI rahI che. AtmAno baMdhanano bhAra nIkaLI rahyo che teno temane AnaMda Avyo tethI ArtadhyAnarUpa pIDAmaya thavAne badale paramAnaMdanA kAraNabhUta parama udAsInatA rUpa zukladhyAna para caDatA kSapakazreNI mAMDI temaNe kSAyika paramAnaMda rUpa samatA svabhAva pragaTa karyo. 10 | nava tattva Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkAza avakAzita ane prakAzita che. AkAza sarvadravyone potAnAmAM rahevA jagyA Ape che arthAt badhA dravyo AkAzane AdhAre rahelA che. AkAza sarvane potAnAmAM samAvI le che chatAM te pIDA pAmato nathI, tema AtmAe paNa sarva jIvone maitrAdibhAva vaDe svamAM samAvI levAnA che ane pachI svarUpathI sarvamAM samAI javAnuM che. je sarva jIvone siddha svarUpI svIkArI potAnA AtmAmAM samAvI le che ane koI jIva pratye rAga teSano viSamabhAva rAkhatA nathI, teonI ja daSTi saMpUrNa nirmaLa bane che ane te ja sarva jIvo sAthe samabhAve vartana karatA, rAga-dveSa rahita thatA vItarAga bane che ane vItarAga banelo AtmA sarva jJeya ane sva para pUrNa prakAzaka bane che. arihaMtanA AtmAo sarva jIvone potAnA hRdayamAM sthAna Ape che tethI ekendriya jIvo paNa arihaMta paramAtmAne anukULa thaIne rahe che. vRkSo namI paDe che, vAyu anukULa thAya che. siddhamAM eka jIva jAya che tyAM anaMtA bIjA siddhanA jIvomAM te jIva samAI jAya chatAM koIne pIDA ke akaLAmaNa thatI nathI. AtmA jJAna vaDe lokAloka vyApaka ane prakAzaka che. AkAzamAM badhA padArtho prakAzita thAya che. AkAzamAM anaMta anaMta pudgala skaMdho prakAza Ape che. temAM ja padArthonI chAyAdi AkRtionuM pratibiMba paDe che. prakAzanA teja pudgalo aMdhakArarUpa pariNAma pAme che. A pramANe pudgala skaMdhamAM 100 pariNAmo thAya che. tethI ja jagatamAM vicitratAo dekhAya che. jema AkAzAstikAya sarvane potAnAmAM samAvI le che ane sarva temAM prakAzita thAya che, je rIte dharmAstikAya paNa potAnA svarUpane joyA vinA gati karavAnA svabhAvavALA jIva- pudgala dravyane sahAya kare che, tema je bhavyAtmA potAno mokSa pragaTa karavAnI yogyatA dharAvatA hoya temAM sahAyaka banavAnI parama pharaja che. paraspara 3paprado nIvAnAM eka jIve bIjA jIva para upagraha eTale upakAra karavo e jIva svabhAva che. jIvano aMtima mukhya svabhAva che svayaM koIne pIDA ApavI nahIM ane koIthI pIDA pAmavI nahIM. AthI jIva jayAre pote koI prakAranI pIDA pAmato nathI tyAre prathama sva jIva para upagraha kare che ane pachI bIjA koIne pIDA Apato nathI tyAre bIjA para teNe upagraha karyo kahevAya. Ama je jIvamAM A svabhAva jayAre siddha bane tyAre pUrNa rUpe pragaTa kare tyAre jIve bIjA upara upagraha karyo kahevAya. AthI ja jinAjJA paNa te ja pramANe che. sarve nIvA na daMtavvA arthAt koI paNa jIvane haNavo na joIe - pIDA ApavI na ajIva tatva | 11 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joIe. AthI paramAtmAnI AjJAno sAco upAsaka bhAvasAdhu ja che jemane A ja mahattvanI pratijJAno svIkAra karavAno hoya che ke koIpaNa jIvane haNavo nahI, haNAvavo nahIM ane haNatAnI anumodanA paNa karavI nahIM. AthI sAdhu ja pUrNa ahiMsAmaya jIvana jIvI zake arthAt sarva jIvo sAthe sAcA arthamAM maitrIpUrvaka vartI zake. sAdhunI paNa mukhya vyAkhyA te ja che ke, sahAya kare te sAdhu athavA sarva jIvo sAthe samabhAva pUrvaka varte te mokSamArganI svayaM ArAdhanA kare ane mokSamArganI ArAdhanA karatA jIvone sahAya kare te sAdhu. e ja rIte sarva jIvone samadraSTithI jue ane te ja pramANe vartana kare te sAdhu. adharmAstikAyano svabhAva che ke sthiratA karavAnI IcchAvALA jIvane ane pugalane tenA eka sthAne sthiratA karavAmAM te potAnuM svarUpa choDavA vinA sahAya kare che to ApaNe paNa te rIte ApaNA samatA AnaMda svabhAvamAM sthira thaIne bIjA AtmAone paNa jJAna-darzana-cAritrAdi guNomAM ane zuddha svarUpamAM sthiratA karavAmAM sahAyaka banavuM joIe. je sva svabhAvamAM sthira thaI zake te sthiratAnI IcchA karanAra bhavyAtmAone sthira thavAmAM sahAyaka banI zake. AtmAmAM sthiratA pAmavA zuM jarUrI?: jema raNapradezamAMthI madhyAhnakALe pasAra thatI vakhate tyAM sthiratA karavAnI IcchA thAya ane te samaye koI ghaTAdAravRkSa maLI jAya to jIva tenI chAyAmAM jaI sthira thaI zake, paNa jhADanI chAyA jIvane pakaDI rAkhatI nathI paNa jIva tenI haiyAtinA kAraNe sthira thaI zake che. tema adharmAstikAyanI hAjarInA kAraNe jIva ane pudgala koI paNa sthAnamAM sthiratA pAmI zake che paNa karmavaza jIvane te sthiratA alpakAlIna samaya mATe prApta thAya che. kAyamI sthiratA to jIvanI lokAMta para thAya che. zuddhAtmAno svabhAva Urdhvagati karavAno che paNa jayAM sudhI karmanA saMyogavALo azuddhAtmA che tyAM sudhI judI judI dizA vidizAmAM te gati kare che. je samaye AtmA sarvathA karmarahita thAya che te samaye AtmA sIdho Urdhvagati karI dharmAstikAyanI hAjarInA kAraNe lokAte pahoMce che, kAraNa ke lokanA cheDe dharmAstikAya dravya pUrNa thAya ethI AgaLa te gati karI zakato nathI tathA jIvane sthiratAmAM sahAyaka karanAra adharmAstikAya paNa tyAM ja che tethI tyAM ja te sthiratA kare che. lokAMta sudhI ja adharmAstikAyanuM astitva hovAthI tyAM ja zAzvata sthiratA 12 | nava tattva Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che ane AtmapradezonI pUrNa sthiratA 14mA guNasthAnake zailezIkaraNa karatI vakhate samagra pagalayogathI chUTI AtmapradezomAM jayAre vIrya pUrNa pravartamAna thAya tyAre pugala yoga abhAvarUpa AtmapradezonI sthiratA thAya che arthAt have mAtra AtmapradezomAM pUrNa AtmavIryanuM pravartana hovAthI AtmapradezomAM asthiratA dUra thAya che ane Atmapradezo saMpUrNa meru samAna sthira thaI sIdhA Urdhvagati karI lokAnta sthira thAya che. AtmapradezonI sthiratA mATe yoga sthiratA jarUrI. yoga sthiratA mATe mohanI vigamatA jarUrI. samudra bharatI vinA ekadama zAMta-sthira hoya che tyAre temAM caMdranuM pratibiMba barAbara paDe che ane te spaSTa dekhAya che paNa vAyuno prakopa thatAM samudramAM jayAre bharatI Ave tyAre mojAM uchaLe ane pANImAM taraMgorUpI asthiratA Ave tyAre temAM caMdranuM pratibiMba spaSTa dekhAtuM nathI tema AtmAmAM paNa moharUpI vAyu prakopa pAme eTale yogarUpa asthiratA zarU thAya. jayAM sudhI yogarUpI asthiratA tyAM sudhI karmano baMdha thAya. karmabaMdhanA cAra kAraNomAM mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga che. sau prathama karmabaMdhanI dIrgha sthitimAM mukhya kAraNa mithyAtva che. alpabaMdha mAtra yoga nimitta che. mithyAtva jAya eTale saMsAranI paraMparAno aMta Ave. azubha anubaMdhano AdhAra mithyAtva che. prazasta anubaMdhano AdhAra sabhya che. samyaggadaSTine alpa karmabaMdha kahyo che. ppaNi dorDa vaMdho AtmAmAM mithyAtvano udaya jeTalo tIvra teTalA vikalporUpI taraMgo tIvra pravarte, tema karmabaMdha paNa tIvra thayA kare. mithyAtvanA udaye para vastumAM Adara, bahumAna, sukhabuddhi, mArApaNuM, para vastugrahaNa, pariNamana, saMgrahAdi bhAvanI prabaLatA vadhe tethI vIrya te dizAmAM tIvra rucivALuM banI te saMbaMdhi prarvattamAna thavAnA kAraNe AtmapradezomAM asthiratA vadhatI jAya. jema jema AtmA parathI chUTavAnI bhAvanAvALo banI svaguNa-svarUpamAM ramaNatA-sthiratAnA lakSavALo, yogathI nivRtta thAya tema tema AtmapradezomAM sthiratA vRddhi pAme. mammaNane 7mI narakano baMdha zA mATe? mammaNane ratnano baLada upAdeya lAgyo. dhana meLavavAnI tIvra AsakitanA kAraNe dhana mATe rAta- divasa pravRtti karavA vaDe cittanI tadAkAratA mAtra dhana prAptimAM rahI. AtmAmAMthI citta asthira thaI mAtra dhanamAM sthira thayuM. jema jema AtmA ajIva tattva | 13 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have A lAgu e bhAva hoya to jJAnI paNa DUbI jAya... jema jamAlI. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svamAM sthira thAya tema tema parathI asthira thAya ane Atma ramaNatA vadhatI jAya. AtmA jema jema paramAM sthira thAya tema tema svamAM asthira - bhramaNatA vadhatI jAya. ajavadravya rUpI ane arUpI be prakAre che temAM mAtra pudgala dravya rUpI che, ane dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya arUpI che ane AtmA paNa arUpI che paNa hAla karmane vaza banelo AtmA "rUpI" evA pudgala zarIramAM pUrAyelo che. rUpI evA zarIrane jotAM arUpI evo mAro AtmA AmAM pUrAyelo che te yAda Ave che? athavA huM arUpI tevo svIkAra che kharo? zuM sarvazanI vAtano ApaNe svIkAra karIe chIe? jo kharekhara svIkAra karatA hoIe to te pramANe vyavahAramAM tenI AcaraNA thavI joIe to tenI asara tarata ApaNane thAya. arUpI AtmAno svIkAra thAya to sanakumAra cakravartInI jema rUpane sudhAravAnuM mana na thAya.: sanakumAra cakravartIne pUrve potAnA rUpa para abhimAna hatuM paNa jayAre devo parIkSA karavA AvyA ane teoe je rUpanA vakhANa karyA te zarIranA rUpanuM je rIte parAvartana joyuM ane te rUpI zarIramAM 16 mahArogonA darzana karyA tyAre nirNaya thayo ke huM arUpI AtmA chuM. je rUpa che te huM nahIM pachI te rUpa tarapha daSTi paNa karI nahIM, rogone dUra karavAno ke vikRta thayelA rUpane sudhAravAno paNa koI prayatna teNe karyo nahIM. tapathI kAyAne evI tapAvI ke temane aneka labdhio pragaTa thaI chatAM rogone dUra karavAnI temane IcchA na thaI kAraNa ke nirNaya thaI gayo ke huMarUpI chuM. arUpImAM kAMI bagaDatuM nathI ane je rUpa che te bagaDayA vinA rahetuM nathI. potAnA arUpIpaNAnI khAtarI thavAthI tenI ja ruci ubhI thaI ane rUpInI upekSA karI teo arUpInA dhyAnamAM magna thayA. Atmadravyano nirNaya karavA ane te nirNaya karIne AtmAe potAnA svabhAvamAM ramaNatA karavA, svarUpamAM sthiratA karavA mATe ajIva tattvanA nirNayanI jarUra che. AtmAne potAnA sahaja svabhAvamAM na rahevAnuM mukhya kAraNa ja potAnA svarUpanuM vismaraNa che ane te vismaraNanuM mukhya kAraNa svarUpanI vikRti aghAti nAma karmanA udayathI arthAt rUpI pudgala dravyanA saMyogathI thaI che. AthI jIva ane ajIvanI svarUpa sthitine samajI arUpI evA dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAyanI sahAya vizeSathI jANI levI jarUrI che. AtmA akhaMDa ajIva tattva | 15 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya che, tema AkAza paNa eka akhaMDa dravya che ane te lokAloka vyApI che. AtmAnA jJAnAdiguNanuM mApa kADhavA AkAza sivAya bIjuM koI dravya kAma lAge nahIM. kevalajJAnanuM mApa keTaluM? jema AkAza amApa, teno koI cheDo nahIM tema kevalajJAnano koI cheDo nahIM. amApa evA AkAzAstikAyanA astitvano nizcaya jJAna dvArA ja thAya. tenAthI kevalajJAnanI amApatAno anaMtatAno khyAla Ave. tema AnaMdanuM mApa zuM? jeTaluM jJAna zuddha teTalo AnaMda pragaTe. mohanI upAdhi rahita baneluM zuddha jJAna AnaMdarUpa thAya che. jJAnAnaMde pUraNa pAvano varjita sakala upAdhi (pU. AnaMdaghanajI ma.sA.) * AtmAnuM sukha amApa-arthAtu UMDAGivmAM na samAyaH "Aropita sukha bhramaDhalyore, bhAsyo avyAbAdha, tuma sukha ekapradezanuM renavibhAve lokAkAza, to amane sukhI karo ame dharIe tamArI Aza, akhaya khajAno mArA nAthanoreme dITho guru upadeza, lAlaca lAgI sAhibA, navi bhajIe kumati leza." (pU. devacaMdravijaya ma.sA.) AtmAnA eka pradezamAM raheluM sukha lokAlokamAM na samAya to AtmAnA asaMkhya pradezamAM raheluM sukha kayAMthI samAya? jJAnAdika guNa saMpadAre tuja anaMta apAra te sAMbhaLatA upanI cIre teNe pAra utAra. (1) (ajitanAtha stavana) (pU. devacaMdravijaya ma.sA.) jo ApaNane ApaNA sukhanI pratIti thaI jAya to paudgalika sukhamAM mohanA kAraNe thayelA bhramathI je sukhanuM AropaNa karyuM che te bhrama TaLI jatA AtmAne sAcA sukhanI ane anaMta jJAnanI jhaMkhanA pragaTa thaze. jene Atma sukhane anubhavavAnI tIvra jhaMkhanA thAya te paramAtmAnI utkRSTa AjJAnA pAlana mATe utsuka bane ane sarva prayatnapUrvaka te AjJA pALe ane tene vartamAnamAM dharmanAM phaLarUpe AtmasvabhAva (samatA-AnaMda) nI sahaja anubhUti thAya. kAMkadInA pannA 16 | nava tattva Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNagAre prabhunA sAnidhyamAM rahI evI saMvega jJAnapUrvaka tapa dharmanI ArAdhanA karI ke vIra paramAtmAe tenI 14 hajAra sAdhuomAM zreSTha sAdhu tarIke prazaMsA karI. jeNe Atma sukhanI anubhUti mATe kAyAne mAtra hADapiMjararUpa karI nAMkhI. AtmAnA sukhanI anubhuti mATe kAyAnA sukhano tyAga jarUrI, tenI mamatA toDavI jarUrI, te tUTe nahIM to AtmAnA sukhanI anubhUti na thAya. AtmAnA vAstavika sukhano jo nirNaya ane ruci thaI jAya to jIva te anubhavavA koI puruSArthanI kamI na rAkhe. ruci anuyAyI vIrya jemAM rasaruci temAM puruSArtha pravRtti sahaja thAya. AkAzanuM dhyAna zA mATe? pUrva maharSio caMdranA prakAzamAM AkAzanuM dhyAna vizeSathI karatA kAraNa ke AkAza nirmaLa, nirlepa ane vizALa hovAthI tenA tarapha daSTi karavAthI daSTi vizALa bane che. AkAza niraMjana-nirAkAra che tethI daSTi vikAra rahita thAya. cAlatI vakhate paNa ApaNane upayoga hovo joIe ke ApaNe jamIna para cAlIe chIe paNa ApaNA paga AkAzamAM upaDe che. AkAza nirlepa che. jayAre vAyu zItaLa ke uSNa hoya vAyuno sparza gamI jAya che. AkAzanA AdhAre huM chuM te upayoga Ave to rAga na thAya kAraNa ke AkAza nirlepadravya che paNa jamIna, vAyu pudgala dravya sparza yukata che tethI tenA sparza vaDe mohano anubhava thAya. paNa jo AkAzanA astitvanI sAthe AtmAnA astitvano upayoga Ave to banne nirlepa che. AkAzAstikAyanA upayogathI ApaNe AtmAnA nirlepa-nirvikAra svarUpane yAda karI pugalanA saMgamAM paNa AtmAne nirlepa-nirvikAra rAkhavAno prayatna karavAno che. Ama dharmAstikAyAdi arUpI evA ajIva dravyanA svarUpa-svabhAvanI vicAraNA dvArA AtmA potAnA svarUpa- svabhAvanI sahaja pratIti karavA vaDe temAM jAgRta rahI zake che. AkAzAstikAyano vizeSa lAbha e che ke eka vastu ane bIjI vastu vaccenuM aMtara AkAzanA nimitte jANI zakAya che. te ja rIte dizA vidizAnuM jJAna paNa AkAzanA nimitte thAya che. meruparvatanA madhyamAM rahelA ATha rucaka pradezomAMthI dizAo nIkaLe che. svarUpa ekave tanmaya guNa paryAye dhyAne dhyAtAnirmophivikalpa jaya. (pU. devacaMdravijaya ma.sA.) ajIva tattva | 17 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * temanuSya bhava zA mATe? manuSya ane pazu vacce bheda zenAthI paDe? manuSya ane pazu baMnene mana to maLeluM ja che paraMtu - mananAr manuSya - manuSya tene maLelA mana vaDe sarvajJa tattvanuM ciMtana karI, mananI parAdhInatA dUra karI mana vinA ja pUrNa jJAnano (kevalajJAnano) anubhava kare tyAre bhava saphaLa thAya. jayAre pazu, deva ke nArakIne mana maLyuM chatAM teo te manane pUrNa rokI na zake. jethI pUrNa jJAnano (kevala jJAna)no anubhava na karI zake. manane tenI pravRttithI rokavuM sthira karavuM tenuM nAma ja dhyAna. jema jema AtmA potAnI arUpI avasthAnuM dhyAna kare tema tema AtmA mohathI chUTato jAya ane vikalpothI rahita thato jAya. vikalponuM mULa moha ane mohanuM mULa rUpa, AkAra. jayAM AkAra tyAM vikAra, jayAM vikAra tyAM vicAra, jayAM vicAra tyAM vibhAva. AtmAe potAnA svarUpanuM dhyAna karavuM te ja mukhya sAdhanA che arthAt AtmAe potAnI svarUpa avasthAmAM sthiratA prApta karavI ane paramAM karelI anAdinI sthiratA haTAvI levI te ja manuSya bhavano parama sAra che. parathI khasI svamAM vasI, svamAM sthiratA-ramaNatA prApta karavI te mATe AtmAnI ArUpI avasthAno nirNaya jarUrI. te mATe tenA pratipakSa dhyAnamAM bAdhaka je rUpI vastu che tenuM svarUpa jJAna meLavavuM jarUrI. kAraNa vartamAnamAM AtmA rUpamaya banelo che tethI rUpanI atIta (pUrva-pahelAMnI) avasthAne pakaDavAnI che, tethI rUpI dravyano nirNaya jarUrI che. AtmA mAtra arUpI dravya che jayAre ajIva dravya be prakAre che - rUpI ane arUpI. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya arUpI che. jayAre mAtra pudgala dravya rUpI che. rUpiNa: putvA: AtmA arUpI hovA chatAM vartamAnamAM pudgalamaya thayelo hovAthI ApaNAmAM rUpI AtmAnI bhrAMti thAya che ane arUpI AtmAnuM vismaraNa karIne rUpI evI dehAvasthAne ApaNe pakaDIne cAlIe chIe ane tenA kAraNe bhaTakavAnuM ubhuM thAya che. nizcayathI jIva eka prakAre (sattAe) siddha svarUpI hovA chatAM pudgalamaya banelA saMsArI AtmAnA jema 2, 5, 7, 14 ane 563 Adi bhedono vyavahAra thAya che tema ajIvanA paNa 14 bhedo che. pudgalamaya AtmAnA 14 bhedo, jemAM ekendriyanA sUkSma ane bAdara ema be bheda tathA beIndriya, teIndriya, cariMdriya ema traNa ane paMcendriyamAM be bheda- saMjJI paMcendriya ane asaMjJI paMcendriya. Ama 18 | nava tattva Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 bheda thayAte 7 paryApta ane 9 aparyApta avasthAvALA Ama pudgalamaya AtmAnA 14 bheda che. jayAre siddhAtmAno mAtra eka ja bheda che. temAM koI bheda che ja nahIM ane badhA ja siddho svarUpe ane svabhAve samAna che. (4) pudagalAstikAya: pradeza dravya sAthe saMlagna hoI, joDAIne rahelo dravyano nirvibhAjaya aMza che jyAre paramANu dravyano nirvibhAjaya aMza che paNa te dravya sAthe saMlagna nathI, paNa tenAthI chUTo thayelo svataMtra aMza che. 1. skaMdha = dA.ta. lADavo. Akho lADavo-skaMdha 2. deza = dA.ta. lADavAno eka bhAga (eka kaTako) te deza. 3. pradeza = lADavAno kaNiyo je lADavA sAthe joDAyela hovA chatAM lADavAno avibhAjaya vibhAga, jenA kevalI paNa be bhAga na karI zake. 4. paramANuM = lADavAno chello kaNiyo (pradeza) je lADavAthI alaga vikhUTo paDelo hoya te pradeza. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyane darekane skaMdha, deza ane pradeza ema traNa traNa hoya che. jayAre pudgalanA cAra bheda che - skaMdha, deza, pradeza ane paramANu. kALano eka ja bheda tene astikAya nathI. ati = pradeza ane kAya = samUha. kALa eka vartamAna samaya rUpa che. bhUtakALa nAza pAmyuM che ane bhaviSyakALa utpanna thayuM nathI. mAtra vartamAna eka samayarUpa che tethI tene eka ja bheda che. ajIvanA 14 bheda: dharmAstikAya : skaMdha-deza-pradeza adharmAstikAya : skaMdha-deza-pradeza AkAzAstikAya : skaMdha-deza-pradeza pudgalAstikAya : skaMdha-deza-pradeza-paramANu kALa 0 0 0 ka 2 kula 14 dharmAstikAyAdi traNa dravyo pradezonA akhaMDa samUharUpa che, jyAre pudgaladravya svataMtra paramANunA bhegA thayelA saMyoga saMbaMdharUpa skaMdha che tethI temAMthI paramANuo ajIva tatva | 19 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satata-chUTA thAya ane bhegA thavA rUpa prakriyA banatI hoya che. paramANu rUpI che ane dharmAstikAyAdi traNenA pradezo arUpI che tethI te skaMdha paNa arUpI che ane AtmA paNa asaMkhyapradezanA samUharUpa akhaMDa arUpI dravya che. jayAre paramANunA skaMdha rUpa pudgala piMDa rUpI che. pradeza kadI nAza pAmatuM nathI tema lADavAthI kharI paDelo chello nirvibhAjaya aMza kaNiyArUpa paramANuM paNa kadI nAza pAmatuM nathI. dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA pradezo asaMkhyAtA che. jeTalA AkAza pradezomAM dharmAstikAya ane adharmAstikAya akhaMDa dravya rUpe rahelA che teTalA AkAza pradezane lokAkAza (14 rAjaloka) kahevAya che. te sivAyano AkAza anaMta pradeza pramANa amApa che jene alokAkAza kahevAya che. AtmAnA pradezo asaMkhya che, te paNa dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA pradezonA pramANa jeTalA ja che tethI AtmA jayAre 14 rAjalokamAM potAnA Atmapradeza phelAve che tyAre 14 rAjalokanAnA eka eka pradeza para ane dharmAstikAya tathA adharmAstikAyanA eka eka pradeza para AtmAnA eka eka pradeza goThavAI jAya che arthAt AtmA paNa 14 rAjaloka kSetra sudhI vistArane dharAvanAro asaMkhyapradezI, arUpI, akhaMDapradeza, achedya, abhedya ane adAhya evo che. game tevA zastranA ghA paDe to zarIranA rAI rAI jeTalA TukaDA thaI zake paNa AtmAno eka paNa pradeza kadI AtmAthI judo na paDe! garoLInI pUMchaDI kapAI gayA pachI pUMchaDI thoDIvAra taraphaDatI hoya teja rIte yuddhamAM parAkramI laDavaiyAnA dhaDa talavAra vaDe mastakathI judA paDavA chatAM thoDIvAra laDatA hoya che kAraNa tenA Atmapradezo pUMchaDI ke ghaDamAMthI pUrNa chUTA na paDayA hoya tyAM sudhI te taraphaDatA hoya paNa jevA Atmapradezo zarIranA bhAgomAMthI chUTA thaI jAya pachI te zarIra niSkriya thaI jAya. te prasaMge paNa Atmapradezo Atma dravyathI chUTA paDatA nathI paraMtu akhaMDa ja rahe che. kALa anaMta nigodadhAmamAM, pudgala saMge rahyo. duHkha anaMta nakAdithI adhika bahuvidha sahyo. (pugala gItA) pudgalanA saMge ane pudgalanArAge jIva, jIva para dveSakarI pharI naraka, nigodamAM bhaTakayo. nigodamAM jIvane pudgalarUpa eka dArika zarIramAM anaMtA jIvo sAthe rahevAnuM thayuM ane tyAM sukhano rAgI ane duHkhano dveSI banyo. evA jIve pote tyAM 20 | nava tattva Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjAthI maLatA duHkhamAM anAbhogathI paNa dveSanA saMskAro pADyA. zarIra sukhano rAganatoDavAmAM Aveto duHkhanodveSa Ubho thAya. pugalanI sAthe rahevAnI IcchA te saMsAra, pudgalanA saMgathI chUTavAnI sAdhanA te mokSamArga. jemake kaMDarikano AtmA khAvAnA sukhamAM Asakata banI gayo ane eka divasamAM 7 mI narakanI musApharI karI. maricInA AtmAe zarIranA kaSTo na gamatA sAdhu veza choDI tridaMDI veza lIdho ane aMte zarIrasukha mATe vaiyAvaccI ziSyanI IcchAne kAraNe usUtranI prarUpaNA karIne koDAkoDI saMsAra vadhAryo. pudgalano saMyoga eka mAtra saMsAra che. dharmAstikAyAdi bIjA dravyono saMyoga AtmA mATe saMsArarUpa banato nathI kAraNa tenuM svarUpa ane AtmAnuM svarUpa samAna che jayAre pudgalanuM svarUpa ane svabhAva banne AtmAnA svarUpathI virUddha che tema chatAM teno AtmA sAtheno saMyoga anAdithI dUdha pANInI jema ekameka thayelo che tethI pulanA saMyogarUpa dehamAM ja AtmAnI bhrAMti eTale ke deha e ja AtmA che, te bhrAMti utpanna thavA vaDe jIva pudgalanA svabhAvarUpe vartavA vaDe duHkhI thAya che. zubhAzubha pudgalanA saMyoga thavA vaDe jIvane zAtA-azAtArUpe pIDAno anubhava thAya ane jIva mithyAtvanA udaye zAtAne sukha ane azAtAne duHkharUpa mAnI, zubha pudgalanA saMyoga sukharUpa mAnI ane azubha pudgalanA saMyogane duHkharUpa mAnIne sukhIduHkhI thavA vaDe bhavabhramaNanarakanigodanI saphara vadhAre che. Ama anAdinuM nirmANa thayeluM bhavabhramaNa nivAravA yugalanA saMyogane sukhadukha mAnavA rUpe mithyAzrama TALavA pugalanA svarUpane jANavuM jarUrI che. pudgalanuM svarUpa oLakhIne AtmAnA hita mATe pula heya (choDavA yogya) hovA chatAM pudgalanI ja sahAya laI anAdinA tenA saMgane dUra karavAno parama puruSArtha karavAno che. AtamarAma anubhava bhaje, to paraNI mAyA e che sArajina vayanano, e che zivataru chAyA. (pU. maho. yazovijayajI ma.sA.) jo Atmasukhano anubhava karavo hoya to parataNI mAyA eTale ke pudgalanA sukhanI mAyA (mamatA) choDavI paDe, to zivasukhano svAda jIva mANI zake. A ja jinazAsanano sAra che. pudgalanA sukhane choDavA pudgalanuM svarUpa sUkSma rIte jANavuM ati jarUrI che. pudgala dravyanI oLakha mATe mukhyatenA lakSaNanI vicAraNA jarUrI che. ajIva tattva | 21 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudagalathI nyArA sadA, je jANa apharasa jIva tAkA anubhava bhedajJAnathI, gurugama karo sadeva saMvo. pudagalanA sAmAnya lakSaNa gAthA-11 sadhayAra uoe, khabhA chAyAtavehi A vaSNa saMgha rasA phAsA, pugalANaM tu lakkhaNI|11|| artha: zabda, aMdhakAra, udyota, prabhA, chAyA, Atapa e vizeSa ane varNa, gaMdha, rasa, sparza e pudgalonA sAmAnya lakSaNo che. rUpiNa: pukAnA: je koI rUpI vastu che te mAtra pudgala che- ajIva dravya che , bAkI badhA dravyo arUpI che. AthI pugala dravyanI jANakArI ati sahelI che. cakSuthI mAtra sthalarUpI dravyanuM jJAna thAya sUkSma pariNAmarUpI dravyanuM jJAna na thAya kemake te IndriyAtIta che eTale ke Indriyano viSaya banato nathI. te avadhijJAnano viSaya bane paNa cakSuno viSaya na bane. varNa (raMga), gaMdha, rasa ane sparza A pudgala dravyanA sAmAnya lakSaNo che eTale dareka pudgala dravyamAM A cAre lakSaNo avazya hoya. koI vyakata hoya ke koI avyakata hoya. koI eka vyakata hoya to traNa avyakata hoya jemake gaMdhanA pudgalo. gaMdhano dUrathI anubhava thAya bAkInA traNa avyakta hoya. vAyumAM be vyakata hoya ane be avyakata hoya. vAyumAM gaMdha ane sparzano anubhava thAya, beno anubhava na thAya, paNa be vAyu (H,0) bhegA 22 | nava tattva Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAthI pANI rUpa bane. Ama vAyu pANInI yoni che. pANImAM cAre guNano anubhava vyakta rIte thAya. jema AtmAnA jJAna, darzana, cAritra, tapa ane vIrya AtmadravyanA vizeSa lakSaNa svabhAva che tema anya dravyanI apekSAe pudgalanA te vizeSa guNa svabhAva che. varNa, gaMdha, rasa ane sparza A cAra bIjA koI paNa dravya dharmAstikAyAdi vigere koI paNa dravyamAM aMzathI paNa jovA nahIM maLe ane pudgala dravyamAM te avazya jovA maLaze. AtmAnA lakSaNothI pudgalanA lakSaNo saMpUrNa viparIta che ane te guNomAM sukhanI bhrAMti ja AtmAnA ahitanuM mukhya kAraNa che. AtmA potAnA svabhAvamaya banavAne badale pudgalanA varNa, gaMdha, rasAdi svabhAvamaya banavA ke tene mANavAmAM potAnuM sukha mAne che, te ja tenI pIDAnuM mukhya kAraNa che. pudgalanA A cAra lakSaNo che. dareka pudgala dravyamAM sadA mATe tenuM astittva rahe paNa tenuM satata parivartana thatuM hoya che. jemake varNa (raMga) te koIpaNa pudgalamAM rahevAnA, paNa kAyamI eka ja varNa hoya tema nahIM. jema UgatI vakhate pAMdaDA lAlAza dhAraNa kare, pachI te lIlA raMganA thAya ane sUkAtA te pAMdaDA pILA raMga rUpe paNa thAya. Ama eka ja varNa sadA mATe na rahe paNa varNarUpe temAM te guNa rahevAno ja jayAre paryAya rUpe raMga pharato jAya. pUra-AtanIa zarIrAtinA putrA: zarIrAdirUpe pudgala skaMdho bhegA thAya che ane pAchA te aMgho chUTA thAya che arthAt pUraNagalana svabhAvavALuM pugala che. grahaNa-dhAraNAdi pariNAmattve sati rUpAdimattvam rUpAdi saMsthAna pariNAmasvarUpa lkssnnm| | (jene tapradIpa) eka paramANu bIjA paramANune grahaNa dhAraNa karavArUpa skaMdharUpe bane che te pudgalanuM lakSaNa che. skaMdharUpe thayelA pudgalanuM pAchuM amuka kALe chUTA thavArUpa lakSaNa che tethI te anitya kahevAya che. skaMdho vibhAva dharmavALA che. prAyo grahaNaM dAnAdi vyApAra samartha rUpatva rUpaM lakSaNam // je dvArA levA ApavAnuM kArya karI zakAya che te kaMdha. ajIva tatva | 23 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -dhane = pudgalonA vikheravAthI ja zoSAya (chUTA paDe pra-priyanta = pudgala paramANu maLavAthI je poSAya te saMghAtabhedebhyaH utpadyante // (-ra6 tattvArtha sUtra) paramANunA samUha thavA vaDe ane chUTA thavA vaDe pudgala dravya (skaMdho) utpanna ane nAza thAya. be, traNa, cAra ke saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta ke anaMtAnaMta paramANuonA bhegA thavAthI je bane te aMdha kahevAya ane te bhegA thayelA paramANuo pAchA chUTA paNa thAya. AthI eka paramANu svabhAva dharmavALo tenA samUharUpa baneluM skaMdha vibhAva dharmavALuM che, tethI te anitya che. kAraNa ke bhegA thayelA paramANu amuka saMkhyAta ke asaMkhyAtakALathI adhikakALa bhegA rahI zakatA nathI, pachI avazya chUTA paDe che. AthI te anitya ane eka paramANumAM rahelA varNa gaMdhAdinuM paNa parivartana thavAno svabhAva hovAthI te anitya che. AthI pudgala skaMdhonuM baneluM zarIra paNa zIyata Iti zarIram. satata kSaya pAmavAnA svabhAvavALuM che mATe anitya che. jayAre AtmA zAzvata che te kadI nAza pAmato nathI. Ama pudgalanA mukhya be svabhAva nakkI thayA-pUraNa ane galana. grahaNa (dhAraNa) tathA vikharaNa (chUTA) thavArUpa anitya pudgala svabhAva che. AtmA pote anutpanna ane sadA akSaya rUpe che. pudgalanuM adhyAtma lakSaNa puruSa vA jini puruSe vArthane ti putriA karma pudgala vaDe je gaLAya che, pUrAya che te AtmA. AtmA anAdithI pudgalamaya banelo che arthAt pudgala AtmAne potAnAmAM pUravAnuM kArya kare che ane jayAre puruSa (AtmA) ne potAnuM jJAna thaI jAya che pachI jAgRta thayelo AtmA sarvajJa kathita mokSamArganI ArAdhanA vaDe pudgalane gALe (dUra kare) che arthAt jo AtmA potAno puruSArtha pudgalone (gALavA) choDavAmAM tenAthI chUTA thavAmAM puruSArtha na kare to pote tenAthI gaLAI jAya pUrAI jAya (karmanA baMdhanathI baMdhAI jAya) jo jIve pudgalamAM (gaLAvuM) pUrAvuM na hoya to pugalanA svabhAvathI viraphata thavuM joIe. pudgalane prayojana vinA sevAya ke grahaNa karAya nahIM. pudgalathI jeTalo rasa chUTato jAya, kaSAya nabaLA, pAtaLA ane kSaya pAmatA jAya tema AtmA zuddha banato jAya. zuddha thayelA AtmAne pudgalo gALI zakatA nathI. 24 | nava tattva Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAga - sarvajJa paramAtmAnuM vizeSaNa che. vidurathamanA jeoe karma raja ane kaSAyamala AtmA parathI dUra karyA che teo vItarAga-sarvajJa che. mokSa-ane saMsAra eTale... AtmAnA jJAnAdi svasvabhAva ane arUpAdi svarUpanuM paripUrNa milana te mokSa ane AtmAe pudgalasvarUpathI DhaMkAvuM ane pudgalamaya banavuM tathA pudgalanA svabhAvarUpa thavuM te saMsAra. * pUgalano upakAra zarIravAG mana prANApAnAH pudglaanaam| (5-20) sura nIvita maraNopagraho . (22) tasvArtha sUtra) zarIra, vANI (bhASA), mana, zvAsocchavAsa, sukhaduHkha, jIvana (dravya- prANa dhAraNarUpa) ane maraNa (dravyaprANonuM visarjanarUpa) A badhuM pudgala- vargaNAonA kAraNe thAya che. arthAt A badhu thavAmAM pudgalano upakAra che. - zarIra = dArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArmaNa vargaNAthI bane che. - vANI = bhASAvargaNAthI bane che. - mana = manovargaNAthI bane che. - zvAsocchavAsa = zvAsocchavAsa vargaNAthI bane che. - sukha = zubha anukULa pugalonA saMyogone sukha kahevAya che. - duHkha = azubha pratikULa pudgalonA saMyogone duHkha kahevAya che. - jIvana = 10 dravya prANonuM sarjana (pAMca Indriya + mana, vacana, kAyA, zvAsocchavAsa ane AyuSya) - maraNa = sarjana thayelA 10 dravya prANonuM visarjana te maraNa che. ajIva tattva | 25 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva upayogI pugala skaMdho ATha che arthAt anaMtaprAdezika jIvopayogI skaMdho (vargaNAo) A vibhAgamAM che. 1. audArika vargaNA pa. bhASA vargaNA 2. vaikriya vargaNA 6. zvAsocchavAsa vargaNA 3. AhAraka vargaNA 7. mano vargaNA 4. tejasa vargaNA 8. kAzmaNa vargaNA. audArikAdi ATha jIvopayogI vargaNAmAMthI ApaNe 6 vargaNA grahaNavisarjana karavA rUpa AtmAnA vibhAvarUpa jIvana jIvI rahyA chIe. vaikriya ane AhAraka vargaNA ApaNe vartamAnakALe grahaNa karI zakatA nathI. kAraNa vaikriya vargaNA deva, nArakI tathA labdhi saMpanna manuSyo ja grahaNa karI zake ane AhAraka vargaNA mAtra 14 pUrvadhara - AhAraka labdhivALA ja muni grahaNa karI zake. saMsAra eTale cha vargaNAnA saMyogarUpa avasthA: AtmA svarUpe nisaMga che arthAt A sarva vargaNAothI rahita che. anAdithI jIvane kArpaNa ane tejasa vargaNA vaLagI che tene kAraNe dareka bhavamAM tene audArika ke vaikriya vargaNA grahaNa karI navuM zarIra banAvI ane teno vyavahAra calAvavA tene zvAsocchavAsa, bhASA tathA mananI vargaNA grahaNa-visarjana karavAnI pharaja paDe che. Ama AtmAno potAno svabhAva pudgala grahaNa-visarjana karavAno nathI chatAM paNa anAdithI A vibhAva pragaTa thayo che ane ApaNuM kiMmatI AtmavIrya te pudgalanA grahaNa, pariNamana ane visarjanamAM pravarte che tenA kAraNe sthira evo AtmA asthira bane che. karmabaMdhanuM satata kArya cAle che. AthI mumukSu AtmAne A khyAla Avavo joIe ke mAre zuM choDavAnuM che. mAre je rUpI saMsArano saMyoga vaLagyo che tene choDavAno che. tene choDavA mATe jinAjJAnuM pAlana utkRSTa mArge karavAnuM che arthAt vartamAnamAM huM cha vargaNAnA saMyoga (saMsAra) rUpa jIvana jIvI rahyo chuM tenAthI mAre mukata thavAnuM che. huM rUpI evI chae pudgalavargaNAthI rahita evo arUpI, asaMkhyapradeza, niraMjana, nirAkAra, nirvikAra AtmA chuM ane jJAnAdi guNonI ramaNatA rUpa jIva ajIva samagra dravyone joya rUpe jANI zeyanA daSTa banI svAtma sivAya sarvatra udAsIna pariNAme svamAM rahelA paramAnaMdanA bhokatA banavA rUpa ramaNatA mAre karavAnI che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nija gharameM prabhutA terI, parasaMge nIca kahAvo pratyakSa rIta tuma aisI grahie, Apa svabhAve rahIe. ahoanaMta vIryoayamAtmA, vizva prkaashkH| trailokyaM cAlayatyeva, dhyAnazakti prbhaavtH|| (yoga pradIpa) zuddha AtmA anaMtavIryane dhAraNa karanArA, 14 rAjalokamAM vyApI javAnuM sAmarthya dharAvanArA, lokAlokanuM kevalajJAna vaDe prakAza karanArA ane svanI anaMtazakti vaDe traNa bhuvanane calAyamAna karavAnI aciMtya zakitane dhAraNa karanArA evA AtmAnI karmasattAe kevI kevI dazA karI che? je lokAlokane oLakhAvI zake, tevA AtmAne viziSTajJAnI sivAya koI joI paNa na zake, oLakhI paNa na zake, tevI nigodanA sUkSma bhava tarIkenI nIca dazAmAM pheravI nAMkhavAnuM kAma karmasattAe karyuM che. A samajavA pudgalanuM svarUpa vizeSathI samajavuM jarUrI che. pudgalanI aMtima avasthA paramANu che. mar = mavyakti = manavam (oLaMgI javuM) IndriyonA viSayane je oLaMgI jAya arthAt chadmasthone Indriya vaDe jenuM jJAna na thAya. paramANu-sUkSmonitya bhavati paramANuH eka rasa-gaMdhavarNo dvi sparzAH kAyazcaliGagA // | (jena tattva pradIpa) pudgalano aMtima vibhAga (avayava) te paramANu, jenA kevalI paNa be vibhAga na karI zake. te sUkSma ja hoya. beke tethI vadhAre paramANuno skaMdha bane te skaMdhI sUkSma ane bAdara pariNAma hoya. sUkSma ane bAdaraH paramANu sUkSma pariNAmI che. svataMtra rUpe ja che te skaMdharUpe nathI. paramANu zAzvata che, te kadI paNa nAza pAmatA nathI. dareka paramANumAM eka varNa, eka gaMdha ane eka rasa ane be aviruddha sparza hoya che. (snigdha hoya to rukSa na hoya, zIta hoya to uSNa na hoya arthAt snigdha-zIta, snigdha-uSNa, rUkSazIta, rUkSa-uSNa. A cAra vikalpomAMthI game te eka vikalpa hoya paNa snigdha ane rUkSa na hoya, zita ane uSNa na hoya.) ajIva tatva | 27 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre bAdara pariNAma skaMdhomAM ATha spazAdi sarva hoya zake. paramANu zAzvata che. paramANudravyathI zAzvata che tema guNathI paNa zAzvata che, chatAM tenA guNo parivartana pAmavAnA svabhAvavALA che. eka (paryAyarUpe) paramANumAM rahelo lAla varNa sadA lAla ja rahe tevo niyama nahIM te parAvartana pAmI sapheda Adi paNa thaI jAya arthAt te guNathI zAzvata che; paNa guNanA paryAyathI parAvartanazIla che. svataMtra paramANu paNa sadA svataMtra raheto nathI. jaghanya eka samaya ane utkRSTa asaMkhya kALa sudhI te skaMdha sAthe joDAIne rahe che pachI te judo paDe ane bIjA skaMdha sAthe joDAI jAya. jaghanya be paramANuono skaMdha bane. vadhatA saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta ke anaMtAnaMta paramANuono skaMdha bane. jIvane upayogI je aMdha bane che te cothA anaMtathI adhika ane pAMcamAM anaMtathI nyUna ke eTalA pramANa paramANu skaMdha bane tyAre te jIvopayogI grahaNa karavA yogya bane, enAthI ochA paramANunA skaMdha jIva grahaNa karato nathI. zAzvata pratimA AkArathI zAzvata che paNa aNuo parivartanazIla che. zAzvata pratimAmAM paNa paramANu badalAya. zAzvata pratimAmAM paNa paramANu saMkhyAta ke asaMkhyAta kALa sudhI rahe pachI avazya chUTA paDe paNa tevAne tevA ja bIjA paramANurUpe te goThavAI jAya. AthI pratimA AkArathI zAzvata che. dArikAdi bAdara vargaNA ja Indriyano viSaya bane. jIvopayogI je ATha vargaNA che temAM cAra bAdara ane cAra sUkSma pariNAmI che. odArika, vaikriya, AhAraka, tejasa. zarIrAdi je kaMI vastu AMkhe dekhAya che te badhI dArika vargaNAnA rUpe che. vaikriya vargaNA deva nArakanA zarIra rUpe je devo koIne mULarUpe pratyakSa thAya to dekhAya athavA koIne vaikriya labdhi hoya to te vividha rUpo kare tyAre dekhAya. jema aMbaDa parivrAjake viSNu, maheza ane chelle tIrthakaranuM rUpa vikuDU sulatAnA samyatvanI kasoTI karI paNa te jovA na gaI, samakitathI calAyamAna na thaI. ra5 mA tIrthaMkara hoI zake nahIM AthI A koI mAyAjALa haze ema mAnI te na gaI. 28 | nava tattva Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhAraka vargaNAnuM zarIra mAtra AhAraka labdhivALA 14 pUrvadhara ja banAvI zake che. te paNa dedIpyamAna rUpavALuM zarIra hovA chatAM viziSTa jJAnI sivAya bIjA koI tene na joI zake. jayAre taijasa zarIra bAdara che tethI zarIramAM rahelI garamI - jaTharAgni te tejasa zarIra rUpe anubhavAya che. arthAt bAdara vargaNA hoya teno Indriyo Adi vaDe anubhava thaI zake. jayAre sUkSma pariNAmI je vargaNA che teno koI paNa Indriya vaDe sUkSmapaNAne kAraNe koI IndriyanA jJAnano viSaya na bane mAtra avadhijJAnI, mana:paryavajJAnI ke kevalIno ja viSaya bane. cAra vargaNA sUkSma che. zvAsocchavAsa, bhASA, mana ane kArmaNa vargaNA uttarottara vadhAre sUkSma che. zvAsocchavAsa vargaNA e kadI paNa koI yaMtramAM pakaDAya nahIM. AthI DokaTaro okisajana vAyunA bATalA caDAve temAM zvAsocchavAsa vargaNA AvI jAya paNa yaMtramAM bAdara vAyu pariNAmI che mATe te jaNAya che. vijJAna zvAsocchavAsane judI vargaNA tarIke mAnatuM nathI. bhASA vargaNA paNa sUkSma che. tethI bolavA mATe upayogamAM levAtI bhASA vargaNA paNa koI yaMtramAM pakaDAtI nathI, paNa jayAre te zabda ke vacanarUpe (choDavAmAM) Ave tyAre te bhASAvargaNAnA skaMdho bAdara pariNAmane pAme che. pudgalono pariNAmI svabhAva che sUkSma pariNAmI pudgala bAdara pariNAmane pAme, bAdara sUkSmane paNa pAme mATe te pudgala dravya vyavahArathI anitya ane nizcayathI te zAzvatarUpa che. vaLI pudgalo pariNAmI hovAno svabhAva dharAvatA hovAthI sukSma jayAre bAdara rUpe pariNAma pAme tyAre pakaDAya che. AthI bhASA vargaNA jayAre zabda ke vacanarUpe pariNAma pAme tyAre te yaMtramAM pakaDAya che. zabdo TeparekorDa thaI zake che. manovargaNA bhASAthI paNa sUkSma che tethI te paNa koI yaMtramAM pakaDAtI nathI paNa manaH paryavajJAnI te vargaNAne sAkSAt jJAnamAM joI zake che. devo paNa jIve karelA adhyavasAya (vicAro)ne jANI zake che. kArpaNa vargaNA atyaMta sUkSma che ane AtmA pratisamaya tene satata grahaNa kare che chatAM teno anubhava thaI zakato nathI, paNa avadhijJAnI sAkSAt kArmaNa vargaNA je AtmA para karmarUpe coMTe che tene joI-jANI zake che. AtmA sUkSama ke bAdara nathI. paNa yugalanA saMyoganA kAraNe te pramANe kahevAya che. ajIva tatva | 29 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgaladravyanA aneka prakAranA pariNAmo che. temAM sUkSma pariNAma ane bAdara pariNAma paNa pudgalanA che. paNa AtmAno A pariNAma nathI chatAM navatatvamAM jIvanA 14 bheda je batAvavAmAM AvyA temAM ekendriya jIvo - be prakAranA batAvAyA. sUkSma ekendriya pAMca prakAra tathA pAMca prakAre bAdara ekendriya. pRthvIkAya, akAya, teukAya, vAyukAya ane sAdhAraNa vanaspatikAya. A pAMca prakAranA sthAvara ekendriya jIvo sUkSma paNa che ane bAdara paNa che mATe beu bheda jIvanA je paDayA te pugalanA kAraNe paDayA. te jIvo sattAe siddhasvarUpI che chatAM te jIvAtmAone karmanA anAdi saMyoganA kAraNe tevA prakAranI pIDA bhogavavA mATe sUkSma zarIramAM sUkSma nAmakarmanA kAraNe pUrAvuM paDyuM ane tenA kAraNe siddha evA jIvane vyavahArathI have sUkSma kahevAmAM Ave che. vyavahArathI tene bAdara pudgala pariNAmavALA zarIramAM pUrAvuM paDyuM, tethI te jIvane paNa bAdara jIvanI saMjJA paDI. bArameMpula-rasavAzathI, kAla asaMkhya gamAyo. pugala saMgata nAma dharAvata, nija guNa saghaLo khoI, pugala kesaba hAlata cAlata, pugala kevasa bole. (pugala gItA) Ama pudgala saMgane vaza banI jIve potAnA sahaja guNa khoyA ane have anaMtakALa sUkSma nigoda AdimAM pasAra karyo. saMsAra eTale ja pugalanA svabhAva svarUpe jIve thavuM te. hAlavuM-cAlavuM - bolavuM vigere pravRtti jIvane pudgala paravazapaNAne kAraNe che. mokSa eTale pudgalanA saMpUrNa saMgarahita, pudgalanA svarUpa svabhAvathI rahita evI AtmAnI niHsaMga avasthA te mokSa ke siddhaavasthA. AtmAnA sukha AgaLa devatAnuM sukha phikyuM che. AtmAnA sukha AgaLa devanA sukha paNa nakAmA che. sarva devonA sukhono traNa kALathI guNAkAra karavAmAM Ave ane ene anaMta sAthe guNavAmAM Ave to paNa devonuM te sukha AtmAnA sukha AgaLa phiduM paDe. kAraNa ke devonuM sukha anukUla pudgalonA saMyogarUpa sukha che, te parivartanazIla tathA nAzavaMta che ane te mohathI 30 | nava tattva Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mizrita che tethI te sukha vAstavika AtmAnA potAnA guNonA vedanarUpa AtmAnuM potAnuM sukha nathI paNa zAtAvedanIyanA udayarUpa-dravya pIDArUpa che ane te sukhamAM AnaMdane mAnato mohAsakata thayelo bhAva pIDAne bhogavato jIva durgatinuM karma bAMdhI paribhramaNa karanAro bane che. jIvane devalokamAM sauthI zreSTha evA varNa, gaMdha, rasa ane sparzano saMyoga thAya ane temAM AdaravALo thAya. devalokamAM raMgaberaMgI camakadAra AzcaryakAraka evA jhagamagatA ratno joI tene jovAmAM Asakata thaI jAya ane tenA rAgamAM ratnomAM utpanna thAya. vAvaDInA rAgamAM, bagIcAnA rAgamAM pAcho ekendriya jIva tarIke utpanna thAya. pudgalanA rAge jIva anaMtakALa A rIte saMsAramAM bhaTake che arthAt pudgalanA alpa sukhanA bhogavaTAnA kAraNe jIva aMte to anaMta duHkha bhogave che. * pagalAnA cU-bhAdara cha pariNAmo: 1. sUma-sUkSma pariNAma H kAzmaNa vargaNA bIjI badhI vargaNAthI ati sUkSma vargaNA che te vargaNAno eka paramANu sUkSma sUkSma. 2. sUkSmaH kAzmaNa vargaNAnA skaMdho saMkhyAta, asaMkhyAta anaMta ke anaMtAnaMta paramANuM bhegA thaI je skaMdha bane che. sUkSma vargaNA Indriyono viSaya na bane. dA.ta. kArmaNavargaNA, bhASAvargaNA ane manovargaNA te sUkSma che. sUtma-bAdara : je vargaNA netrathI jANI na zakAya, paNa netra sivAyanI IndriyothI jANI zakAya te sUkSma-bAdara kahevAya. jemake vAyu, dhvani sparza dvArA. bAdara-sUkSmaH je padArtha bhedana-chedana na thaI zake ke anyatra vahana na thaI zake, paNa netrathI dazyamAna hoya jema ke chAyA, prakAza, taDako vagere bAdara sUkSma. AmAM bAdara paramANuo vadhAre ane sUkSma paramANuonuM pramANa ochuM hoya tethI te paramANu AMkhothI dekhAya che. bAdaraH je chedana-bhedana na thaI zake paNa anyatra vahana thaI zake. jemake pANI, dUdha, tela, ghAsaleTa vigere pravAhI. bAdara-bAdara : agnikAya, vanaspatikAya, pRthvIkAyAdi bAdara-bAdara pariNAmI che tethI tarata AMkhothI dazyamAna thAya tathA bIjI IndriyothI paNa anubhava thAya tathA bhedana-chedana thaI zake ane anyatra vahana thaI zake. ajIva tattva | 31 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A cha pariNAmothI jina-vacananI zraddhA daDha thAya jemake kAmaNa vargaNA rUpI che ane AtmA pratisamaya karmanA anaMtAnaMta pudgala skaMdho grahaNa kare che chatAM te joI zakAtA nathI. tenuM kAraNa A ja che ke te sUkSma pariNAmI che. sUkSma pariNAmI pudgala koIpaNa Indriyano viSaya na bane te mAtra viziSTa jJAnano (Atma pratyakSa jJAnano eTale ke avadhi, mana:paryavajJAna ke kevalajJAnano) ja viSaya bane. tethI sUkSma pariNAmI pudgala che zastrAdithI chedana-bhedana -dahana paNa na thaI zake. AthI 14 rAjalokamAM sUkSma sthAvara jIvo ThAMsI ThAMsIne rahyA che. tene koI chedIbhedI na zake, agni paNa temane bALI na zake, temanA AyuSya pUrNa thAya to ja te mare. A vAta paNa zraddhAgamya sahaja bane. arthAt koI paNa bAdara pariNAmI pudgala vastu sUkSma pariNAmI upara kaMI paNa asara karI zake nahIM, AthI koIpaNa sUkSma jIvonI hiMsA dravyathI thaI zake nahIM. bAdara sUkSma rUpe je cotho pudgala pariNAma che te rUpe je chAyA, prakAza vagere bAdara hovAnA kAraNe cakSurindriyathI joI zakAya che, paNa chedI-bhedI zakAtA nathI. jayAre bAdara-bAdara chedana-bhedanAdi thaI zake che. arthAt je kaMIpaNa chedana-bhedana ke dahana thaI zake te badhu pudgala ja hoya ane te paNa bAdara bAdara ja hoya e sivAyanA pariNAmavALA pudgalonuM chedana-bhedana-dahanAdi thaI zakatuM nathI. ha 32 | nava tattva Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudagalonA vizeSa lakSaNo pudgala dravyane oLakhavA mATe be prakAranA lakSaNo zAstramAM che. eka sAmAnya lakSaNa ane bIjA vizeSa lakSaNa. yugalanA sAmAnya lakSaNo : varNa, gaMdha, rasa ane sparza e pudgalanA sAmAnya lakSaNa che arthAt paramANuthI mAMDIne anaMta paramANu pugala. dareka skaMdhomAM A cAra guNo to vyakata ke avyakata rIte temAM rahelA hoya ja. jema AtmAmAM jJAnAdi pAMca lakSaNo che je sUkSmanigodathI mAMDI siddha sudhInA sarva jIvomAM avazya hoya ja tema pudgala dravyamAM paNa A cAra lakSaNo avazya hoya ja. pugalanA vizeSa lakSaNo : zabda, aMdhakAra, Atapa, prabhA, chAyA, udyota vigere badhA ja pudgala skaMdhomAM hoya ja evo niyama nahIM. paNa vizeSa lakSaNa eka paramANumAM na ja hoya, te paramANunA skaMdharUpa banelA bAdara pariNAmI pudgala skaMdhomAM hoya athavA na paNa hoya. jo hoya to bAdara pariNAmI pudgala skaMdhomAM ja hoya, paNa sUkSma pariNAmI pugala skaMdhomAM to na ja hoya. ejIva tattva | 33 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1) zabdaH zabda bAdara pariNAma pudgala che. bhASA vargaNA sUkSma pariNAmI che. chatAM jayAre te zabda rUpe pariNAma pAme tyAre te ATha sparzavALA anaMta pudgala skaMdhomAM zabdanI utpatti thAya che. pagalAdi dravyo vize anya darzananI mAnyatA bhinna che anya darzano dharmAstikAya, adharmAstikAya mAnatA nathI. AkAzane vAdaLI raMgarUpa mAne che paNa AkAzane lokAloka vyApta mAnatA nathI. AkAzamAMthI zabdanI utpatti mAne che. AthI teo vedanI racanAne AkAzavANI rUpa ja mAne che. pRthvIne caturguNI, apakAyane triguNI ane vAyune dviguNI mAne che arthAt pRthvIne varNa, gaMdha, rasa, sparza cAra rUpe, apakAyane varNa ane sparzarUpe ane vAyukAyane mAtra sparza ane gaMdha rUpe mAne che arthAt jeTaluM IndriyathI pratyakSa anubhava thAya teTaluM mAne. AthI nizcaya thAya ke sarvajJa vinA pUrNa satya koI prakAzI zake nahIM ane tenA vinA pUrNa satya mAnyatA paNa thaI zake nahIM. zabda e bAdara pariNAmI 8 sparzI che tethI te grAmophonamAM Tepa thaI zake che. dhvaninI jema vAyuthI zabda ghasaDAya che tethI dariyAnI madhyamA vAto karanAranI vAto jo pavana te dizAno hoya to kinAre rahelAne te spaSTa saMbhaLAI zake. zabda e bAdara pudgala hovAthI moTA zabdo kAna para vyAghAta kare kAnano paDado paNa phATI jAya. kheDUto tIDa Adine uDADavA Dhola vagADe che. DholanA zabdo (dhvanI) tIDanA zarIrane vyAghAta karatAM hovAthI te bhAgI jAya che. zabdanA pratighoSa guphAmAM paDe che. zabda traNa prakAra: (a) sacitta (ba) acitta (3)mitra. (a) sacittaH strI, puruSa, paMkhI, pazu AdinA mukhamAMthI nIkaLatA zabdo sacitta che. temAM sAmAnyathI strIono, pakSIono svara madhura, mRdu, snigdha hoya te vadhAre game che ane rAganuM kAraNa bane che. kokilakaMTha sAMbhaLavo vadhu game. jyAre puruSo tathA pazuovagerenA svarakaza, kaThora, sthUla(moTo) hovAnAkAraNeaprItinuM kAraNa bane che. kAgaDAno svara, gadheDAnI cIso, kUtarAnuM bhasavuM vagere ArtadhyAnanuM kAraNa bane. sunaMdA ane rUpasenanuM caritra: sunaMdA pati sAthe unALAnA kALamAM udyAnamAM krIDA karavA mATe gayA che. tyAM sunaMdAnA pUrvabhavano premI (haMsa) tyAM vRkSa para besI sunaMdAnA rUpamAM Asakata banI 34 nava tattva Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhura kaMThe kuMjana karI rahyo che. sunaMdA potAnA pati sAthe te sAMbhaLavAmAM layalIna banyA che. teTalAmAM kAgaDo haMsanI bAjumAM AvI karkaza kekArava kare che. te sAMbhaLI tarata sunaMdAnA patie bANa choDayuM, capaLa kAgaDo uDI gayo ane bANano bhoga haMsa banyo. hase sunaMdAnA rUpamAM Asakata banIne prANa gumAvyA tathA sunaMdA ane tenA patie haMsanA madhura svaramAM rAga karavA vaDe ane kAgaDAnA karkaza svaramAM teSa karavA vaDe bhAvaprANa gumAvyA. (ba) acitta: pattharAdinA athaDAvavAthI je zabda nIkaLe te acitta te prAyaH karkaza hoya tethI temAM aprIti thavAnI saMbhave. (ka) mitra strI puruSAdinA mukha vaDe vAMsaLI, vINAdimAMthI nIkaLatA zabdo mizra che. strI Adino madhurAdi svara ane te pAcho jayAre vAMsaLI AdinA sAdhana dvArA nIkaLato hoya tyAre vadhAre rAganuM kAraNa bane. sarpa ane haraNa baMnene saMgIta vadhAre priya hoya che. bIjAnA prANa haraNa karavAnA sAmarthyavALo sarpa paNa madArInA saMgItanA kAraNe vaza thaI jAya. haraNa e bhayabhIta, bahu vegavaMta ane capaLa prANI che, kayAMya jaladI sthira thaI zake nahIM, chatAM saMgItanA rAganA kAraNe sthira thatA teo paNa zikArInA zikAra banI jAya che. sunaMdA ane rUpasenanA caritramAM rUpasenano jIva 6 ThThA bhAvamAM haraNa tarIke janme che ane sunaMdA potAnA pati sAthe jaMgalamAM zikAra-krIDA karavA gaI che. tyAM sunaMdAno pati haraNano zikAra karavA saMgItano jalaso goThave che. saMgIta sAMbhaLavA haraNanA ToLeToLA bhegA thayAM temAM rUpasena sarva haraNomAM zarIramAM bharAvadAra ane vadhAre dekhAvaDo hato, te saMgIta sAMbhaLavAmAM ane sunaMdAnA rUpamAM layalIna banyo!! sunaMdAnA patie bANa upara jevuM dhanuSya taiyAra karyuM ke tenA TaMkArathI badhA haraNo bhAgI gayA paNa sunaMdAnA rUpamAM ane gItamAM Asakata thayelo rUpasenano jIva (haraNa) tyAM ne tyAM te sthira thaI saMgIta sAMbhaLI rahyo che. sunaMdAnA patie bANathI haraNane ghAyala karI dIdhuM ane tenA kAraNe haraNa mRtyu pAmyuM. sauthI utkRSTa saMgIta samovasaraNamAM hoya.: sauthI utkRSTa saMgIta paramAtmAnA samavasaraNamAM hoya che. paramAtmA sumadhura svara sAthe mAlakoza rAgamAM dezanA Ape che. tenI sAthe devo dvArA apAtuM saMgIta ane vINAnA svara bhegA maLatA te vANI saMgItamaya bane che. tene sAMbhaLavAmAM ajIva tatva | 35 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUkha tarasa badhuM maTI jAya. bhavya jIvo te saMgItamaya vANI sAMbhaLI AnaMdane pAmI potAnA bhavyatvano vikAsa kare che. kAlasokarika kasAI paramAtmAnA samavasaraNamAM A saMgItamaya vANI sAMbhaLI atyaMta AnaMdamAM DolAyamAna thaI gayA arthAt jinezvara paramAtmAnI vANI mAlakoza rAgayukata saMgItathI mizcita banelI aneka bhavya jIvonA utthAnanuM kAraNa bane che. koI samyagadarzana, koI sarvavirati ane koI jinavANI sAMbhaLI jina bane che. jayAre pugalAnaMdI jIvo saMgItamaya bhavyavANI sAMbhaLI bhava vadhAre che. ApaNA vyavahAra calAvavAmAM tene sAdhana mAnI aucityathI mAtra vyavahAra karavAmAM Ave to te karmabaMdhanuM kAraNa bane nahIM, anyathA te mahA karmabaMdhanuM kAraNa paNa bane. tIrthaMkara paramAtmAne tathA kevalI bhagavaMtone paNa kevalajJAna vaDe jANelA sarva zeyane jagatanA upakAra arthe jaNAvavA vANIno upayoga karavo paDe che. paramAtmAnuM jJAna anaMta amApa che paNa zabdavargaNA maryAdita che tethI paramAtmA zabdavargaNA vaDe maryAdita jaNAvI zake. paramAtmA jeTaluM jANe tenA anaMtA bhAganuM jaNAvI zake che paraMtu AyuSyanI maryAdA ane zabdavargaNAnI maryAdAnA kAraNe prabhu maryAdita ja jaNAvI zake che. AthI e nakkI thayuM ke anaMta amApa jANavuM hoya to pote kevalI thavuM paDe. te vinA svayaM sAkSAt jANI na zake. 14 pUrvI zrutakevalI paNa kevalI jeTaluM ja kahI zake, paNa teTaluM sAkSAt joI na zake. zabda AtmAmAM svayaM pragaTa thayelA jJAnane bahAra jaNAvavA sAdhanarUpa che. zabda jJAnanI Apa-le karavAmAM jema sahAyaka bane che tema kaSAya bhAvanI paNa Apa le karavAmAM sahAyaka bane che. mohathI vAsita zabda vargaNAmAM sAvadhAna na rahe tene mohAdhIna karI nAMkhe che. e ja zabda jo zuddhopayogapUrvaka bolAya to zrutajJAna rUpe thAya. zrutajJAnanI sahAya laIne ja kevalajJAna pragaTAvavAnuM che. zabdavargaNA evI rIte bolAya ke jethI sva paranA kaSAya pariNAma vRddhi na pAme ane jJAna nirmala thAya. jJAna malIna na thAya te mATe sAvadha rahevAnuM che. moTe bhAge be-traNa jaNa bhegA thAya eTale aMdaranI varALa bIjA AgaLa kADhavAmAM Ave, bIjAnuM AchuM-pAchuM bolavAmAM Ave, potAno utkarSa karavAmAM Ave. bIjAne nIco pADavAmAM Ave tyAre zAMti thAya arthAt bhegA thaIne zabda vargaNAnA vyavahAra vaDe jJAnarUpa banavAne badale zabdavikriyA banAvI mahAAzravanuM 36 | nava tattva Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNa bane. zabda vargaNA e pudgala che, eno vyavahAra karavA vaDe jJAnI puruSo karma pudgalone choDe. ajJAnI jIvo karmapudgalone grahaNa karIne jJAnAvaraNIyAdi karmo bAMdhe. jinezvara paramAtmAnA mukhAraviMdamAMthI nIkaLatI jinavANI temanA mATe mAtra nirjarAnA kAraNa rUpa bane. temanuM tIrthakara nAmakarma khapatuM jAya ane je jinavANI sAMbhaLIne jIvanamAM utAre tene paNa nirjarA thAya. (ra) aMdhakAra : aMdhakAra e pudgala che. kAraNa ke tenA pudgalo kALA varNavALA, zItala ane dhrANendriyagrAhya che mATe uMdara, dIpaDAAdiprANIoghora aMdhakAramAM pharatA hoya che. amuka auSadho aMdhakAramAM ja banAvavAmAM Ave che. naiyAyiko aMdhakArane prakAzanA abhAvarUpe mAne che, paNa pudgala dravya tarIke mAnatA nathI. tAmasA paramANavaste tejasatayA prinnmnte| tejasA paramANavastaeva tamastayA pariNamante // (bhagavatI) dipakAdinI sAmagrI maLatA aMdhakAranAM zyAmarUpa pudgalo prakAzarUpe pariNAma pAme che. sAmagrInA abhAve pharI aMdhakAramaya bane che. aMdhakAranA pudgalo bAhya daSTi AMkha para pratibaMdha karanAra bane che. vastu jovAtI (dekhAtI) nathI ane AMkha paNa gherAya che ane uMgha AvavA lAge che. yogIone aMdhakAra ane ekAMtamAM bAhya draSTino pratibaMdha thatAM AMtara daSTi sahaja khulavAmAM aMdhakAra eka sahAyaka pudgala bane che ane teono AtmA paramAtmAnA dhyAnamAM sthiratA pAme che. saMsArI AtmAone aMdhakAra-ekAMta bhaya vihuvaLatAnuM kAraNa banatA saMsArIonuM citta asthira bane. (3) AtapaH sUryanA prakAzane Atapa kahevAmAM Ave che. te mAtra sUryanAM vimAnamAM rahelA pRthvIkAyanA (ratna) jIvone ja Atapa karmano udaya hovAthI teno sparza zItala ane teno prakAza uSNa te jema jema dUra jAya tema vadhAre uSNa prakAza Ape arthAt uSNatA vadhe. zvetAMge pariNamelA AtA zarIramAM garamI karI parasevo utpanna kare che. agnino prakAza te Atapa nathI. sUryodaya vakhate A Apa ApaNane game che ane ApaNe tene vadhAvIe chIe. lokamAM paNa kahevata che ke ugato sUrya pUjAya paNa te ja sUrya jema jema AgaLa vadhI madhyakALa ajIva tatva | 37 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNa prakAze che tyAre te gamato nathI ane unALAmAM vizeSathI gamato nathI kAraNa ke tenI uSNatA vadhe che je ApaNane pratikULatArUpe lAge che. ApaNe taDakAthI bacavA chAyaDAmAM doDIe chIe. anukULatAno rAgI banelo jIva sadA anukULatAnI zodhavALo unALAmAM taDakAthI dUra bhAgavA prayatna kare che ane ziyALAmAM taDakAnI zodha karI taDakAmAM rahevAno prayatna kare che. taDako paNa pudgala dravya che. cetana tenAthI nirALo che. taDako zarIrane lAge che, AtmAne tenI koI sparzanA thatI nathI. AtmA to mAtra teno jJAtA che. pudgalanA yoge jIva sukhaduHkhanI saMvedanavALo banyo. taDako anukULa lAgyo tyAre te sukharUpa lAgyuM ane pratikULa thayo tyAre duHkharUpa lAgyuM. sukhadukha karma phaLa jANo, nizcaya eka AnaMdore. | (vAsupUjya stavana-pU. AnaMdaghanajI ma.sA.) AtmAno svabhAva jo sadA AnaMdamAM rahevAno che to tene meLavavA mATe sarvajJa bhagavaMtoe taDakAthI bhAgavAne badale AtapanA levAnuM kahyuM. jayAM saMsArI AtmAo pratikULatA mAnI karmanA baMdha kare tyAM ja jJAnIo saMsArathI viparIta evA mokSamArgamAM sUryanI AtApanA karavA vaDe sUrya sAme daSTi karI sUryanA tApane sahana karavA vaDe te tapayoga dvArA karmonI nirjarAno mArga sAdhe che. (4) udyota: zIta vastuno zItaprakAza te udyota. caMdra, tArA, graha, nakSatra vagerenA vimAnomAM rahelAono prakAza zItaLa che. vimAnamAM aMdara paNa zItaLatA Ape ane bahAra paNa zItaLatA Ape. vaikriya zarIra tathA AgiyA vagereno prakAza udyota nAmakarmanA udaye zIta hoya che. caMdraprakAza sAmAnyathI badhAne game che. huM choDI nijarUpane, ramyo parapugale. jhIlyo ulaTa ANI, viSaya tRSNA jale. para pugalamAM rame te bhogI - AtmAnaMdamAM rame te yogI. anAdi kALathI jIvane pudgalano saMga AtmasukhamAM bAdhaka banyo che. AtmA potAnA svabhAvane bhUlIne te pudgalanA svabhAvane pakaDe che. AtmA kaSAyanA tApathI rahita parama zItaLa che, tethI paramAtmAnuM vizeSaNa che. cade nikhAlasarA. AIccenu ahiyaM pacAsatharA. paramAtmA caMdrathI paNa adhika zItaLa che ane 38 | nava tattva Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmAno AtmA saMpUrNa kaSAyatApathI rahita thavA vaDe paramazItaLa samatArasathI bharelo che. "suvidhi niNaMda samAdhi rase bharyo ho lAla" aMdaranI zItaLatA prApta thAyatene bAhya podgalika zItaLatAnI jarUra rahe nahIM. te game tevA tApamAM paNa parama zItaLatA-samatAno anubhava karI zake, tene ACnI jarUra nahIM. gajasukumAlamuninA AtmAne kheranA agninI tIvra uSNatA paNa bALI zakI nahIM. kAraNa aMdara kaSAya rahita parama zItaLatA pragaTa thaI gaI hatI. kaSAyanA ukaLATanA nAzathI pragaTa thatI zItaLatAnI sAthe sAthe parama teja pragaTa thAya je sUryathI paNa adhika prakAzita hoya. paramAtmAne sarvathA mohanA nAzathI kevalajJAna rUpa sUrya pragaTa thAya che, sAthe tIrthakara nAmakarmanA vipAkodayathI bAhya bhAmaMDalanuM teja sUryanA tejathI (aDhIdvIpamAM rahelA 13ra sUryo ane aDhIdvIpanI bahAra rahelA asaMkhya sUryanA tejathI) paNa adhika hoya che. tIrthaMkara paramAtmAne kevalajJAna pragaTa thAya, sAthe 8 prAtihAryo pragaTa thAya, temAM bhAmaMDala pragaTa thAya. prabhunuM teja sUryathI paNa adhika hovAthI te loko sahana na karI zake. tenA kAraNe prabhunuM mukha dekhAya nahIM, tethI devo te tejanuM saMharaNa karavA bhAmaMDalanI racanA kare che. jethI paramAtmAnuM mukha sahelAIthI badhA adhika tejasvI joI zake ane sadA tyAM prakAza rahe. tyAM aMdhAruM kadI thatuM nathI, kevalajJAna rUpI sUrya lokAlokamAM prakAza karanAruM hovAthI te sUryathI paNa adhika tejasvI che ane kaSAyathI pUrNarahita vItarAgarUpe hovAthI caMdrathI adhika zItaLa ane nirmala che. bhogIo caMdranA prakAzamAM viSayasukhane mANavAmAM AnaMda anubhave che ane sAtAne vare che ane asAtAno baMdha kare che ane mohanI anukULatAne anubhave che. jayAre yogIo caMdranA prakAzamAM jJAna-dhyAnanI mastI anubhavavA sAthe AtmajAgRti vaDe AtmaAnaMdane anubhavI nirjarA kare che. Apa e paNa pudgala che ane udyota e paNa pudgala che. pudgalanA saMyogane pAmIne pudgalathI chUTavAno prayatna kare te yogI ane pudgalanA saMyogane pAmI temAM Asakata bane te bhogI arthAt pudgalamAM rame te bhogI ane AtmAmAM rame te yogI. (5)prabhA: sUrya-caMdranA prakAzamAMthI nIkaLatA kiraNorahita je upaprakAza Ave tene prabhA kahevAmAM Ave che. jo prabhAva hoya to sUryanA kiraNo sivAyanA bhAgamAM aMdhakAra hota. divA AdimAMthI paNa je upaprakAza maLe tene paNa prabhA kahevAya. ajIva tatva | 39 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmayogIo aMdhakAra ke prakAzamAM AtmasAdhanAmAM lIna banI mohane pravezavAno avakAza na Ape. adhyAtmayogIo aMdhakAramAM jUnA svAdhyAyanuM parAvartana karavA vaDe jApa - dhyAna vaDe mohane pravezavAno avakAza na Ape ane prabhAta thAya tyAre Avazyaka kriyA karavA vaDe tathA nUtana svAdhyAyanA ghoSa vaDe kevalajJAnarUpI sUryodaya jaladI pragaTe te mATe vadhAre udyamazIlatA mATe utsAhI hoya. (1)chAyA prakAzanA AvaraNamAMnimittarUpapudgalonA pariNAmane chAyAkahevAmAM Ave che. darpaNa athavA prakAzamAM paDatuM je pratibiMba te bAdara pariNAmI skaMdhomAMthI prati samaya jaLanA phuvArAnI jema nIkaLatA aSTasparzI pudgala skaMdhono samudAya che je prakAzanA nimittathI tadAkAra pIMDita thaI jAya che. chAyAnA be prakAra: a. AkRti rUpa chAyA : divasamAM zUlapadArthanI chAyA. abhAsvara (svayaM prakAzita na hoya tevuM) evA jamInAdi mAtra AkRti rUpa para zyAma paDe che ane rAtanA te ja padArthanI chAyA abhAsvara evA jamIna para gADha kALI paDe. ba. tasvarNa pariNAma rUpa chAyAH (darpaNamAM je pratibiMba paDe che te). jayAre (svaMya prakAzita) bhAsvara evA darpaNAdimAM tenA sanmukha rahelA padArthonI chAyA padArthanA dehanA varNavALI paDe che. AvI rIte bhAsvara evA je darpaNAdimAM dehanI chAyA paDe che te darpaNAdimAM dehamAMthI nIkaLatA pudgala saMkrAMta thAya che ane darpaNamAM saMkrAMta thayelA dehanA pudgalo prakAzanA yogathI pratibiMba tarIke dekhAya che. chAyA bAdara skaMdhamAMthI ja nIkaLe, sUkSmamAMthI nahIM. jherI vRkSanI chAyA jheranI asara kare: chAyA vAyunI jema calAyamAna thAya che. kaI rIte? jherI vRkSanI chAyA paNa jherI hoya che. tenI chAyAmAM janAranA jIvo para jheranI asara thAya. mohathI vAsita hoya, kharAba saMskArothI vAsita hoya to teno paDachAyo paNa levAya nahIM. nahIM to tenA saMskAra nabaLA jIvo para paDatA vAra lAge nahIM. anAdithI AtmAnI ramaNatAne badale bhramaNatAthavAnuM kAraNa paNa Aja che ke pugalanA svabhAvanI chAyA AtmA para paDI ane tenAthI vAsita thayelo AtmA potAnA svabhAvane bhUlI jugala 40 | nava tattva Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svabhAvamAM bhaLI gayo che. mohinI nAmanA vRkSanI chAyAmAM gayelo puruSa tyAM ja bhamavA mADe. Ama pugalanA mohamAM phasAyeluM jagata paNa bhamI rahyuM che. Atma svarUpathI ajJAta jIvo pudagala chAyAmAM kaI rIte phasAya che? chAyAnI asara AtmA para vizeSathI che. arisAmAM potAnA zarIramAMthI phUvArA rUpe chUTA thatA pudgalaskaMdho arisAmAM pratibiMbita thAya ane tene jovAmAM tene apUrva rasa paDe che. potAnA AtmAne jovAne badale potAnA dehamAMthI nIkaLelI, judI paDelI vargaNA je aMkita thAya che tene potAnuM rUpa mAnI rAjI thAya che. megejhInamAM, patrikAmAM potAnA 5galamaya phoTAne jue ane potAnI mahAnatA uccatA lAge. mAro phoTo, evI mamatAthI dehanI sAthe gADha joDAI jAya. AtmAnuM vismaraNa thavA vaDe AtmAnuM bhAvamaraNa satata cAlyA kare che. kAmarAga- snehArAgathI baMdhAyela jIvo vyakitanI gerahAjarImAM tenA phoTA (pudgalaskaMdhonA ja piMDa) ne joI joI rAga-snehane pragaTa karI AtmAno prema gumAve che. jayAre jJAnI vivekI AtmAo prabhu, guru Adi guNI AtmAonA deha phoTAne joI tenA AtmAne yAda karI tenA guNa vaibhavamAM khovAI potAnA AtmAne pavitra- nirmaLa kare che. vaLI jeno deha mohathI mukata thayo, guNothI vAsita thayo tenA dehamAMthI nIkaLatA pudgalaskaMdho paNa uttama jIvo para sArI asara kare che. tethI uttama AtmAonA phoTAdinuM AlaMbana lAbhanuM kAraNa bane che. paNa temAM tenA guNa prAptinuM arthapaNuM jarUrI che. saMsAra eTale pulono jIvanI sAthe je saMyoga thayo che te jyAre anAdi pudgalanA saMyogathI chUTA thavuM te mokSa arthAt pudgalanAM saMyogathI chUTA thavAnI sAdhanA karavI te ja mokSamArganI ArAdhanA che. ___sAyAsAyaM dukkhaM (vizeSa Avazyaka) * sAtA-asAtA banne du:kha rUpaH parano saMyoga e ja AtmA mATe duHkhanuM kAraNa che. paranA (pudgalanA) saMyogathI avyAbAdha svarUpavALA AtmAne sAtA-asAtAnI pIDA prApta thAya che mATe temAMthI mukata thavuM te mokSa. sAtA-asAtA bannemAM arUpI evA avyAbAdha ajIva tatva | 41, Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpavALA AtmAne anukULa-pratikuLa pudgalano saMyoga thatAM je sAtA-asAtA rUpI pIDA thAya che te AtmA mATe heya che. AtmAno svabhAva samatAmAM rahevAno che mATe ja jJAnIoe kahyuM che ke para lakSaNadduHkha kahIe, nijavaza te sukha lahIe, AbhAra Abha rame nija ghara maMgaLa mALA dukhanuM lakSaNa para saMyoga che: paranA saMyogane jJAnIoe duHkha kahyuM che. paranA saMyogathI rahita potAnI zuddhAvasthA svarUpe jeTalA guNone AtmA anubhave teTalo tene sukhano anubhava thAya. AtmA pariNAmI svabhAvavALo che. AthI AtmA potAnA svabhAvamAM pariNAma na pAme to pudgalanA saMge pudgalane ja potAnuM svarUpa mAnI temAM ja te pariNAma pAme che tethI te pIDA pAme che, mATe pudgalanA saMgane choDavAno che. AtmAmAM rahelo moha e jaDa che. te karmarUpa pula che. jaDapara jamohano udaya thAya che. tethI mohanA udayamAM pugalane ja grahaNa-pariNamana ane bhogavavAnI vRtti pragaTa thAya che ane te pramANe AtmA para pravRtti kare che. pudgala pudgalane grahaNadhAraNa karavAnA svabhAvavALo che paNa AtmAno te svabhAva nathI. dareka dravyo potapotAnA svabhAva pramANe ja varte che. bIjAnA svabhAva pramANe vartatA nathI. eka ja AtmA je pudgalane panAre paDayo che ane tethI potAnA svarUpano nirNaya na thatAM mohanAM udayanA kAraNe pudgalano Adara, rasapUrvaka-rucipUrvaka svIkAra kare che. grahaNa- dhAraNa - parigraha-mAlikIpaNuM tenuM kare che. zuddhAtmA (siddhAtmA)-mohathI mukata thayelo AtmA ja potAnA svabhAvamAM ramaNatA kare che, bAkI saMsArI AtmA jinAjJAnI viruddha varte che. potAno svabhAva choDI pudgalanA svabhAva pramANe varte che temAM ja potAnA jIvanI mahAnatA, pUrNatA, saphaLatA mAne che. jIva para pudgalano upakAra ane apakAra banne thAya. AtmAne vartamAnamAM 10 dravya prANAdinI prAptirUpedravya jIvana maLyuM te teno upakAra gaNAya, paraMtu te dravya jIvanamAM AtmA potAne bhUlI jaI dravya jIvanane ja pakaDI rAkhI, tenA mATe ja potAnuM jIvana arpaNa karI, te mATe jIvato rahe te AtmA para apakArarUpa nimitta che. mohano pariNAma pragaTavA vaDe anukULa pudgalanA saMyogamAM satata sukha buddhi ane pratikULa saMyogamAM duHkhabuddhi e AtmAnA AnaMda 42 | nava tattva Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svabhAvamAM bAdhaka banI apakAraka bane che. sUryodayathI AnaMdita thAya, aMdhakArathI bhayabhIta thAya, taDakAthI pIDAya, chAyAthI zItaLatA anubhavI sukha pAme, taDakAdithI chUTavAnuM mana thAya ane chAyaDAmAM sthira thavAnuM mana thAya, taDakAthI aratino saMga thAya ane chAyAmAM ratino saMga arthAt pudgalanA saMge ja rAga ne rati, dveSa ne arati. rUpa mohano saMga vadhAratA AtmAnI niHsaMgatA, svabhAvarUpa ramaNatA dUra thAya. mohano saMga e apakAra che. mohanA udaye jayAre jayAre jIvane managamato pudgalanoyoga thAya tyAre tyAre apUrva vastu maLI hoya tevo bhAva thAya. mohasaMgane dUra karavA maLeluM audArika zarIra sAdhana che. tenA vaDe tapa-tyAgajJAna-dhyAna karIne mohane dUra karavAmAM Ave to ja sAdhanarUpe maLela dArika zarIra - pudgalano yoga AtmA paranA upakAramAM nimitta kAraNa paNa bane che. pattAya kAmabhogA kAlamaNaMtaM, iha sauvabhogA appuvvaM pivva mannaI, tahavi ya jIvo maNe sukkhN| | (upadezamAlA) ra0ra . upadezamAlAgraMthamAM avadhijJAnI dharmadAsa gaNI kahI gayA che, anaMtakALamAM paribhramaNa karatAM jIvane devalokAdinI podgalika uttama bhogasAmagrI ghaNIvAra prApta thaI cUkI che paNa jayAre jayAre puNyanA udaye te bhautika sukha maLe che tyAre tene koI apUrva vastu maLI hoya tevo bhAva thAya che. kharekhara tenA badale jIvane Adarano pariNAma to potAnI anaMta zAzvata guNarUpI saMpatti para thavo joIe paNa potAnI saMpattithI AtmA ajJAta che ane paramAM sukhabuddhi (bahumAna) mithyAtvanA udaye thAya che tethI tene pudgalanA saMyogamAM bahumAna Adara kiMmatI vastu maLyAno bhAva thAya che. sanatakumAra cakravartIne cha khaMDanI saMpatti prApta thaI paNa jayAre bAhya zarIrAdi paugalika saMpattimAM anityatA, nazvaratA ane parivartanano nirNaya thayo eTale cha khaMDanI badhI saMpatti kSaNamAM choDIne ekalA jaMgalanI vATe AtmAnI zAzvata saMpatti meLavavA mATe cAlI nIkaLyA. jyAM sudhI pudgalanA svabhAvano ane AtmAnA svabhAvano nirNaya na thAya tyAM sudhI pudgalamAM ja bahumAna thavAnuM che. pudgalano saMyoga karmanA udayathI ja maLe che. karma = puNyakarma ane pApakarma banne pudgala rUpa ja che. bannenA udayathI ajIva tatva | 43 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLe zuM? to puNyakarma zubha pudgalano yoga karAve ane pApakarma azubha pudgalano yoga karAve. pudgalano svabhAva pudgalane ja grahaNa karavAno che, AtmAne grahaNa karavAno nahIM. karma e AtmAthI para (pugala) dravya che tethI karma AtmAnI guNa saMpatti ApI na zake. AtmAthI je para vastu che te Ape to para pugalanA saMyogamAM AtmAne AnaMda Avavo na joIe. tyAM udAsIna bhAva ja Avavo joIe kAraNa ke AtmA puNya-pApanA udayathI para che. udayamAM rAga-dveSa na karavA. potAnI guNa saMpatti na maLI teno kheda avazya thavo joIe ane tenA mATenA prayatna paNa thavo joIe, nahIM to mokSamArganI ArAdhanA kaI rIte thaze? * citta prasannatI e zuM che?: jinezvara paramAtmAnI pUjAnuM phaLa cittanI prasannatA che. je vyavahAranaye mananI prasannatA che nizcayanaye citta te jJAna che. jJAnamAMthI moha jema jema dUra thato jAya tema tema jJAna nirmaLa thatuM jAya. nirmaLa thayeluM jJAna AnaMdayukata bane ane manamAM AnaMdayukata jJAna pragaTa thAya. arthAt citta prasanna-AnaMdita thAya. paramAtmAnI pUjA karavA chatAM citta prasanna kema na thAya? paramAtmA eTale - jeno AtmA paripUrNa guNathI pUrNa thaI gayo che te. have temane koI guNanI prApti karavAnI rahetI nathI paNa je AtmAo te guNa prAptinI jhaMkhanAvALA ane guNa meLavavA mATe prayatna karatA hoya tevA yogya AtmAmAM teo prApta karelA guNonuM AdhAna (pradAna) karavAmAM nimittabhUta bane. AthI ApaNA jinezvaradevanuM vizeSaNa che. vodiyA thama tayA" tathA "tinnA tArA' AthI paramAtmAne guNa siddha hovAnA kAraNe ApaNI yogyatA hoya to ApaNane paNa jarUra guNa prApti thayA vinA na rahe paNa ApaNe paramAtmAnI pUjA vAstavika karIe chIe ke mAtra paramAtmAnI pUjAmAM deha rUpa pratimAnI ja pUjA karIe chIe te jovAnuM rahe che. jo mAtra deharUpa pratimAnI pUjA thAya to te pudgalamaya che, tethI phakata puNya ja maLe. paNa paramAtmAnA guNamaya tattva dehanI pUjA thAya to ja guNanI prApti thAya, to pratikULa saMyogamAM paNa citta prasanna rahe ane anukULa saMyoganI prAptirUpa Arta dhyAnamAMthI citta mukata thAya. A rIte je jinapUjA karatA hoya tenA gharamAM pachI kaMkAsa kyAMthI hoya? kaMkAsanuM mULa anukULatAnI apekSA ja che. jo anukULatAnI apekSA hoya nahIM ane pratikULatAmAM aprIti na hoya to citta 44 nava tattva Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasanna ja rahe, pachI kaMkAsane avakAza na maLe. AthI pUjA karatI vakhate praznArtha thavo joIe tuM zA mATe pUjA kare che? konI pUjA kare che? jIva apunabaMdhaka dazAne jo pAmelo hoya to Avo uhApoha thAya. * vItarAga paramAtmAnA darzana zA mATe karavAnA?? pudgalano rAgI banela, rAganI pIDAthI pIDita thayelo te pIDAmAMthI chUTavA mATeno arthI evo huM, jeo rAga-dveSanI pIDAmAMthI pUrNa mukata thayA che ane mukata karAvavAnA svabhAvavALA che, jiNANa-jAvayANa evA huM vItarAga paramAtmA pAse jAuM chuM jethI jaDadravya pratyeno mAro rAga chUTe, ocho thAya ane jIvadravya pratyeno vaiSa jAya ane prema vadhe. jo A bhAva nahIM hoya to AtmAnA guNa sivAyanuM bIjuM kaMIka meLavavAno bhAva chUpAyelo hovAno, to darzana pUjAnA vAstavika phaLane na pamAya. puSyabaMdha thaze, bhavanI pharI prApti thaze. dareka bhava karmanA udayathI ja maLe che, tethI temAM maLatI eka paNa vastunuM bahumAna na thavuM joIe. manuSya bhava paNa karmanA udayavALuM che. jo bhavanuM bahumAna na hoya to te bhavanuM visarjana karavAnuM kArya je manuSya bhavamAM ja karavAnuM che te karI zake. AthI bhavanuM bahumAna na thAya paNa sAvadhAna thAya ane pharI bhava na maLe tenA mATe ajanmA banavAnI sAdhanA kare. vartamAnamAM dravya ArAdhanA ghaNI karI rahyA chIe paNa zuM te badhI ArAdhanA mArga pramANe ja karI rahyA chIe? mokSamArganI zarUAta samyagadarzanathI thAya che. samyagdarzananI zarUAta AstikyathI thAya che. sarva dharmakAryomAM mAre mArI daSTi sarvajJa pramANe keLavavAnI che ane tenA mATe sau prathama sarvajJa-vItarAga paramAtmAnA darzana karavAnAM che. sarvajJa prabhu jagatane je daSTithI joI rahyA che te ja daSTithI mAre jagatane jotAM zIkhavAnuM che. mArA prabhu jagatane kevI rIte joI rahyA che prabhu tuja jANanarIti, sarva jagadekhatA ho lAla. nija sattAe zuddhasarvane lekhatA ho lAla. | (suvidhinAtha stavana) (pU. devacaMdravijaya ma.sA.) prabhu jagatanA sarva jIvone nija sattAthI siddha svarUpe ja joI rahyA che. AvI daSTi mArAmAM kayAre Avaze? jayAre sarva jIvo para sAco prema bahumAna, maityAdi ajIva tattva | 45 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvo mArAmAM vAstavika pragaTa thaze to ja huM paramAtmAnI AjJAnuM sAcI rIte pAlana karI zakIza. AvIdaSTithI jagatane jovAthI ja AstikSya nirmaLa thaze. tenAthI samyagadarzana paNa sulabha thaze. sva ane sarvanA sAcA upakArI banavuM hoya to te sarvajJa banyA vinA saMbhave nahIM. sarvajJa banavA vaDe ja ApaNe sarvajJanA upakAra ke RNamAMthI mukata thaI zakIe chIe te mATe prabhue je sAcA tattvano prakAza karyo che te prakAza ApaNe ApaNA AtmA para thAya tevo puruSArtha karIe to ApaNuM bhava aTavI bhramaNa aTake. A nirNaya thaze to ja sarvajJanI vAta hoMzathI sAMbhaLIzuM ane svIkArazuM ane jayAM sudhI teno pUrNa amala nahIM thAya tyAM sudhI jIvanamAM zAMti, samAdhi ane saMtoSa nahi pragaTe paNa teno kheda ubho raheze. tethI jinavANImAM mAre tacvANI ja sAMbhaLavI joIe, tevA ja mitrono saMga karavo joIe, tevA ja gurunA paDakhA sevavA joIe, tevuM ja zAstra, pustakanuM vAMcana ane ciMtana karavuM joIe. karmone mULIyA sahita ukheDavA jJAna ane diyA banne jarUrI che. game teTalI tIvra - tINa talavAra paNa hAthA vaDe pakaDIne pheravavAnI pravRtti (kriyAthI) ja te vastune kApI zake che. hAthAnI pravRtti vinA kApavAnuM kArya na thAya. talavAranI tIkSNa dhAra rUpa jJAna che ane hAthAne halAvavA rUpa pravRtti te kriyA che. Ama prathama jJAna ane pachI kriyA athavA prathama jJAna pachI dayA. potAnA AtmA para dayAno pariNAma lAvavAno che to ja vartamAna kALamAM je manuSyabhava alpakALano ane aneka upAdhithI bharelo maLyo che tenI pUrNa sArthakatA thaze ane te mATe kALa dravyanI vicAraNA karavI joIe. devabhava vadhAre bhayAnaka zA mATe? apekSAe sauthI bhayAnaka devabhava che. tyAM sAvadhAnI rAkhavI muzkela che. devabhavamAM prApta thatuM divyavaikriya zarIra-udyota nAmakarmavALuM, tejasvI, nirogI, parasevA ane maLa rahita, koI azuci zarIramAMthI na nIkaLe tevuM hoya che. AvA suMdarAkAravALA dehamAM jIvone sahaja moha utpanna thAya che. AtmAne bhUlI cAmaDAnI daSTithI cAmaDAne ja jovAmAM AtmAne jovAnuM khoI nAMkhe che. moTA bhAganA jIvo pudgala cAmaDArUpa dehamAM cAmaDAnI daSTithI tene ja jovAmAM ane tene kAyamI sAruM rAkhavAmAM jIvananI pUrNAhUti karatA hoya che. anaMtakALamAM anaMtIvAra 46 | nava tattva Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devabhavanA paNa zarIra maLyA, tenA DhagalA karavAmAM Ave to 14 rAjalokamAM paNa na samAya. devalokamAMthI zarIrAdi para rAga karavA vaDe tiryaMca gatimAM AvyA. ahIM akAma nirjarA karIne manuSyabhavamAM AvyA ane ahIM paNa zarIrano rAga kSaNavAra chUTato nathI. manuSya zarIra gaMdavADathI ja bhareluM che. game teTaluM pavitra karo to paNa te gaMdu thayA vinA rahetuM nathI. chatAM zarIrane pavitra karavAnuM choDatA nathI ane AtmAne apavitra karavAno kheda thato nathI. dekhe so cetana nAMhi, cetana nAhi dikhAya, roSatoSa kinasuM kare? Apa hi Apa bujhAya // 46 // | (samAdhizataka) zarIra e pudgalapiMDarUpa che ane AtmA caitanyarUpa che- cetana-cetanAthI yukata che. je dekhAya te pudgala che ane je dekhAtuM nathI paNa AtmAne potAnA jJAnAdiguNathI anubhavAya che te ja cetana che. A pramANe zarIra ane AtmAnuM bheda jJAna satata jIvane jarUrI che. mArI jJAna cetanAne mArA cetana sAthe ja saMbaMdha baMdhAya to ja manuSyabhava saphaLa che, to ja mokSamArganI zarUAta che. cetanArAja sivAyanA badhA ja saMbaMdho choDI phakata cetanA sAthe cetanano saMbaMdha joDavAno che. kAraNa zarIramAM che tyAM sudhI koIka nAto saMbaMdha vyavahArathI bAMdhavo paDaze. mAtra siddhamAM ja cetana-cetanA eka svarUpe che. nema-rAjulano saMbaMdha judo na rahe. rAjule temanA AtmAmAM potAnA AtmAne vilina karyo. banne siddha gatimAM eka ja thayA. siddhanI asaMga avasthA che. saMsAranI saMga avasthA che. AthI jene paranA saMgamAM akaLAmaNa thAya - chUTavAnuM mana thAya te ja mokSamArgamAM che. jIve paranA saMyogono mokSa karavAno che. prathama mokSa mohano karavAno che. saMsAranI paraMparAmAM anaMtAnubaMdhIno moha ane mithyAtva e banne pramukha kAraNa che. jo mithyAtvanI maMdatA ke gerahAjarI hoya ane anaMtAnubaMdhInI gerahAjarI hoya, paNa bIjA apratyAkhyAnIya Adi mohanI hAjarI hoya to anukULa pudgalanA saMyogano gamo thAya, te sukharUpalAge paNa sAme mithyAtvanathI arthAt samyagadarzana che to tethI pudgalamAM thato gamo khoTo lAge, sukha paNa AbhAsarUpa lAge che, bhale temAM hAla parano (pudgalano) saMyoga sukharUpe anubhavAya che. bhayaMkara unALAmAM ajIva tattva | 47 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyaMta zItaLa pANI bhale ThaMDaka Ape, sAtA thAya paNa A vAstavika sukha nathI evI jAgRti rahe to tethI azubha anubaMdha na paDe. jema jAgRti vadhAre tema karmabaMdhamAM pharaka paDe. anukULa saMyoga bhale sukharUpa (AnaMdarU5) lAge paraMtu aMdarathI te kiMpAkaphaLa jevuM lAge. kiMpAphaLa vAparatI vakhate madhuratAno anubhava thAya paNa jinavacana vaDe tenuM jJAna thavAnA kAraNe lAge ke A madharatA mane mAranArI che, mArA dravya, bhAva prANa harI lenArI che. Avo khyAla hovAthI te pahelA khAI zake ja nahIM chatAM koInI sudhA vedanAnI tIvratAthI tenI dhIraja-sahanazIlatA khUTe, tathA khAvAnI AhAra saMjJAnA saMskAranA kAraNe kiMpAka phaLanA bhakSaNamAM teno dravyaprANa jAya paNa bhAva prANa nAza na pAme. tIvra spIDamAM jatI moTara breka mAravA chatAM ubhI na rahI zake paNa dhImI paDe tema mohano udaya tathA pUrva saMskAranA baLe tathA satvanA abhAve viSaya sevanAdi pravRtti thaI jAya paNa samyagadarzananI hAjarImAM jAgRtinA kAraNe moha phAve nahIM paNa maMda paDI jAya ane pravRtti thayA pachI anubaMdha karma na baMdhAya, pazcAtApa thAya. dharma ArAdhanA karavA chatAM AzAMti kema? mithyAtvanA yoge pudgalanA saMyoga sAthe mohano udaya thAya che. kAraNa ke AtmAne AtmAnI jAgRti nathI ane zarIrane ja AtmA tarIke dhArI lIdhelo che tethI mohanI sAme na thaI zakatAM tene AdhIna thaI jaIe chIe kAraNa ke svarUpanuM jJAna nathI, tethI svabhAvamAM jAgRti nathI. tema svabhAvamAM sthiratA paNa nathI. tethI dehamAM rahevA chatAM dehAtIta tarIke rahI zakatA nathI ane ApaNane deha pudgalAdi sarve saMyoga saMbaMdhathI chUTavAne badale mane kaMIka maLe, mAro saMsAra sAro thAya tevI apekSA saMsArI jIvomAM paDelI hovAnA kAraNe dharmanI ArAdhanA karatI vakhate paNa mAna-sanmAna, bIjA taraphathI kadara, anukULatA, svajana-parajananA saMbaMdho sudhare, anukULa thAya tevI koIkane koIka apekSA paDelI hoya che. kayAreya puNyanA udaye maLelI sArA anukULa saMsAranA visarjananI bhAvanA pragaTatI nathI tethI manarUpI gharamAM azAMti saMkaleza thAya che. jenA gharamAM ghara derAsara hoya, jinezvaradeva jenA gRha maMdiramAM padhArela hoya tenA gharamAM azAMti saMkaleza na hoya paNa jeNe mAtra bAhya gRha maMdiramAM jina pratimA padharAvI che paNa AtmagRhamAM vItarAga paramAtmAne padharAvyA nathI arthAt jina vAcana svIkAra pAlana nathI 48 | nava tattva Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene azAMti rahe che. AthI vItarAga paramAtmAnuM svarUpa samajIne AtmAmAM vItarAga paramAtmAne ane tenA vacanane padharAvavAnI bhAvanA hovI joIe. ApaNane jayAM sudhI vItarAga banavAno bhAva na jAge tyAM sudhI hRdaya maMdiramAM vItarAgane padhAravAnuM kayAMthI thAya? sarvaduHkhanuM mULa rAga-dveSa ane moha che ane tene dUra karyA vinA sAcuM sukha kayAMthI? ApaNAmAM samyagradarzananAM pariNAma che ke nahIM tenI khAtarI kaI rIte thAya? sabhya darzananA lakSaNo - Astikya, anukaMpA, nirveda, saMvega ane zama che. jo Astikaya sarvajJa daSTi pramANe nirmaLa thAya ane AstikatA hoya to dayAnA pariNAma AvyA vagara na rahe. bIjAne duHkhI joIne dayA thAya viSaya kaSAya tApathI pIDIta potAnA AtmAne duHkhI joI dayAnA pariNAma Ave to bIjAnI dayA sAcI. ApaNo AtmA keTalA kALathI duHkhI che? teno nirNaya thavo joIe. dayAnA pariNAma mATe jJAna jarUrI che. sarvajJanA tattvajJAna vinA sAcI dayA na Ave. samakitano pahelo pAyo Astikya. AtmAnA astitvane ja jo AtmA na jANe to zuM thAya?paDhamaM nA tamo tathA jJAna samyagadarzanathI zuddha thAya. jJAnanuM phaLa dayA. mAtra mokSa tatvano svIkAra na karanAra abhavyane bAkInAM ATha tatvano paNa svIkAra ghaTato nathI. abhavyanA AtmAne jJAna navapUrva sudhInuM thAya, navatattvo jANe, AtmAno svIkAra paNa kare paNa sarvajJa daSTi pramANe aMdara pariNAmathI saMpUrNa svIkArato nathI tethI tenAmAM dayAno pariNAma nathI. lokone navatattvano yathArtha upadeza Ape, loko tenA upadezathI navatattvanI zraddhA karI samyagradarzana pAmI cAritra svIkArI potAno mokSa paNa pragaTa kare. paNa abhavyane potAnA mokSatattvanI zraddhA-rucInAM pariNAma na thAya. cAritra pALe paNa nirjarA mATe nahIM, svarganA paudgalika sukhanAM lakSya ArAdhanA kare. AthI eka mokSa tattvano svIkAra karato nathI to te nizcayanayathI bAkInA ATha tattvane mAnato nathI. mokSa tattvane te pUrNa mAnato nathI tethI tapa nirjarA mATe ja karavo joIe tevI tenI mAnyatA nathI. Azravane ekAMte heya mAnato nathI, puNyane paNa nizcayathI heya mAnato nathI. je kaMI sAdhanA kare che temAM puNya prAptinuM lakSya che. sarvaviratinA svIkArane mAne paNa sarvavirati nizcayathI 14mAM guNasthAnake ja thAya, te mATe ja mAre sarvavirati svIkAravAnI che tema na ajIva tatva | 49 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAne. ajIvane sarvathA heya na mAne, eTale ja navamA grevakanA polika sukhanI AkAMkSA ubhI rahe che. Ama je eka mokSa tattvane mAnato nathI te vAstavika nave tattvane mAnato nathI tenuM kAraNa anAdi mithyAtva, je anAdikALa sudhI sadA rahevAnuM che. AthI tedravyathI niraticAra cAritrapALIne eka bAju navamA grevayekanA sukha prAptinA puNyano baMdha kare ane sAthe pApano anubaMdha paNa bhavabhramaNanA kAraNa rUpa bAMdhe che. mokSa tattvanI tene rucI nathI eTale AtmAnA zuddhasvarUpasvabhAvanI ruci nathI. potAnA AtmAmAM anaMtasukha che ane te anaMtasukhane huM sarvajJanA kathana mujaba puruSArtha karavA vaDe pragaTa karI zakuM chuM, bhogavI zakuM chuM, tevI zraddhA ruci-pariNAma nathI. ruci AtmAno svabhAva che ane jo svaAtma svabhAvanI ramaNatAnI ruci nathI to ruci paramAM-pudgala svabhAvamAM ja jAya che. Ama nava tattvone te jANe che, jagatane samajAve che paNa potAne tenI ruci nathI, teno svIkAra nathI paNa devalokanA sukhanI prApti ane bhogavavAnI rucinA pariNAma ubhA che. abhavyo ke bhAre karmA jayAre dIkSA laI dravyathI apramattapaNe dIkSA pALe tyAre anaMtAnuMbadhI apratyAkhyAnano ane anaMtAnubaMdhI saMjvalanano tathA vIryAntarAya karmanA kSayopazama hoya ane te vakhate mukitano tivra dveSa na hoya. kaMIka aMze mithyAtva paNa maMda thAya che tethI te dravyathI niraticAra cAritra pALe che, paNa anaMtAnubaMdhInA mULiyA tarIke mithyAtva na javAnA kAraNe pAcho anaMtAnubadhI udayamAM AvI jAya. zuM ApaNane paNa ApaNA svarUpa- svabhAvarUpa mokSanI ruci thaI che? AtmAnA guNamAM ja sukhano anubhava thAya ane pugalamAM jIvane vAstavika pIDA ja thAya tevo nizcaya thayo che kharo? AtmA samakitanI sanmukha che ke kema? te kayAre nakkI thAya? je jinavacana sAMbhaLavuM game ane te karavA jevuM lAge ane jinavacananA yathA zakya pAlanamAM aMtaramAM AnaMda thAya che to e ja bhavyatvanA vikAsanI nizAnI che. abhavya game tevuM sAMbhaLe ke Acare to paNa tenA aMtaramAM kadI AnaMda na Ave. je AtmA zaramAvartamAM, apunabaMdhaka dazAmAM Ave tene mokSasvarUpa sAMbhaLatA AnaMda pragaTe, abhilASA thAya to te AtmA samakitanI sanmukha che. tema kahI zakAya. sLa | nava tattva Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAnAdika guNa saMpadAre, tuja anaMta apAra te sAMbhaLatAM upanIre, citeNe pAra utAra. (pU. devacaMdravijaya ma.sA.) pudgalanA bhogamAM sukha buddhi lAge che paNa te sukha, sukharUpa nathI paNa sukhanI bhrAMti che te pramANe mAtra buddhithI kaho cho ke zraddhA-ruci pUrvaka? jo zraddhA rucipUrvaka kahetA ho to mAnyatAne daDhapaNe vaLagI rahevuM joIe ane jo vAstavika zraddhArucipUrvakanI haze to pudgalanA sukhamAM udAsInatA AvyA vinA nahIM rahe. kadAca rAga thaI jAya to temAM pAchaLathI pazcAtApa paNa thayA vinA nahIM rahe. eka bAju viSayanA sukhane bhogavatI vakhate aMdarathI te sukha bhrAMti jevuM che tevo pariNAma ane bahArathI IndriyonA saMyogamAM pudgalanA sAtasukhano pariNAma paNa lAge to samakitIne eka sAthe banne pariNAma paNa saMbhave. jayAre sabhyattvanA pariNAmamAM kaMIka maMdatA hoya ane mohanA pariNAmamAM tIvratA hoya to AvA pariNAma eka sAthe thAya paraMtu jayAre bhoganI pravRtti chUTI jAya che tyAre mohanA pariNAmanuM jora ochuM thAya che ane sabhyattvanA pariNAmanI tIvratA thAya che tyAre meM ajugatuM karyuM che te na ja karavuM joItuM hatuM. have karIza nahIM. guru pAse tenuM prAyazcita karIza vagere pazcAtApanA pariNAma paNa thAya che. krodhano udaya thayo, krodhanA pariNAma eka be divasa ke vadhu vakhata paNa rahe che. jema jema te ochAM thatAM jAya zAMta paDe tema tema pazcAtApa paNa thAya. pazcAtApa tIvra thaI jAya to bAMdhelA karmonA anubaMdha tUTI jAya che. baMdhAyeluM karma saMpUrNa nAza paNa pAmI jAya che. 0000 ajIva tattva | 51 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALaDhava anaMtakALa athaDAyo, vinA bhAna bhagavAna sathurusevyA nahi, mUkayuM nahi nija abhimAna (zrIma) anaMtAnaMta kALathI AtmA athaDAI rahyo che. kuTAI rahyo che, bhamI rahyo che konA kAraNe? konI sAthe? A jo ApaNane khyAla Ave to ApaNane ApaNA AtmA para dayA Ave, to AtmAno uddhAra karavAnI bhAvanA, ruci ane puruSArtha thAya, to maLelo manuSya bhava saphaLa thAya. cha dravyamAM mAtra pudgaladravya rUpI che. bAkI badhA arUpI che. je arUpI dravya hoya te nirlepa, nirmaLa ane nirvikAra hoya tethI te koInI sAthe ekameka thaI zake nahIM. pudgaladravya mAtra rUpI che rUpILa: purAnA. temAM mAtra rUpa ja che eTaluM ja nahIM, temAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza paNa hoya che, AkAra paNa hoya tethI vikArI svabhAva paNa che. AtmA kALa anAdi atIta anaMta je para rakata pudgaladravya sAthe AtmAno saMyoga saMbaMdha dUdha pANInI jema ke loha-agninI jema ekameka thaI gayo che. abheda rUpe thaI gayo che ane tenA kAraNe AtmA potAnuM svarUpa-svabhAva bhUlI gayo ane pudgalanA svarUpane-svabhAvane potAnuM svarUpa-svabhAva mAnIne potAnA 52 | nava tattva Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svabhAvane choDIne pudgalanA svabhAvamaya banI bhaTakI rahyo che, bhamI rahyo che arthAt AtmA pote paramAtmA svarUpa che, anaMtajJAnAdi guNa svabhAvavALo che te bhUlIne pudgalapiMDa-deharUpa potAne mAnIne bhaTakI rahyo che. AtmA svabhAve mAtra Urdhvagati karavAnA svabhAvavALo hovA chatAM aniyata gativALA pudgalanA svabhAva pramANe te bhame che tenuM tene bhAna nathI. sadgurunA caraNa zaraNane svIkArato nathI. maLela bAhya saMpatti sattAdithI potAne mahAna mAnI sarunA zaraNe jaI zakato nathI ane jayAM paNa jAya tyAM deha laIne jAya che. tyAM te dehavALA jIvone duHkha (pIDA) ApavAmAM nimitta bane che ane pote paNa pIDAne anubhavato hoya che paNa mohanA nazAmAM potAne potAnI pIDAnuM bhAna nathI. AvI AtmAnI dazAmAM keTalo kALa pasAra thayo che tenuM mApa kADhavA kALa dravyanI vicAraNA jarUrI. to te jANIne svAtmA para svadayAno pariNAma pragaTa thAya. kALa anAdi atIta anaMta je pararakA, saMgAmi pariNAme varte mohAsakA pugala bhoge rIjhayo dhAre pugala baMdha. para kartA pariNAme, bAMdhe karmanA baMdha. 1zA (adhyAtma gItA) AtmAe potAnA para rIjhavAne badale pudgala para rIjhI pudgalanA kartA banI pudgalano (karmano saMbaMdha potAnI sAthe karyo che. dullahe khalu mANuse, bhave cirakAleNa vi svvpaanniinnN| gADhAya vivAga kammuNo, samayaM goyama! mA pamAyae! // 10-36 // | (uttarAdhyayana) mahAvIra paramAtmAe cothA ArAnA aMte nirvANa kALa najIka jANIne bharata kSetranA mahAna puNyodaye lagAtAra 16 pahora dezanA ApI. te dezanAmAM sArabhUta vAtarUpe paramAtmAe pharamAvyuM ke, anAdi anaMta saMsArarupa bhava samudramAM paribhramaNa karatA jIvone ghaNA lAMbA kALe durlabha evA manuSyabhavanI puNyanA udaye prApti thAya che to paNa A manuSya bhavane moTA bhAganA jIvo pramAdane vaza banI niSphaLa kare che ane have AvanAro pAMcamo Aro mahApramAdanA kAraNabhUta che. pAcamA ArAmAM ajIva tattva | 53 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janmelA AtmAo manuSyabhavane pUrNa saphaLa nahIM karI zake. kAraNa manuSyabhavanI vAstavika saphaLatA e che ke je devo paNa na karI zake ke jayAM pratisamaya AtmAe potAnA sva svabhAvanI pUrNatAmAM ramavAnuM che ane te manuSyabhavamAM ja jIva karI zake che. bAkI devAdi koI bhavamAM karI zakato nathI. pAMcamA ArAmAM janmelA jIvo saMghayaNa baLanA abhAve svabhAvanI pUrNatA pragaTa karI zakatA nathI. je sAvadhAna nahIM rahe tene paDavAnA nimitto vadhAre maLaze mATe vadhAre apramatapaNe rahevuM jarUrI che. samaya eTale sva svabhAvamAM rahevuM mATe jinAgamamAM pharamAvelA tattvone AtmasAt AtmaramaNatA karavAnI che. anAdi kALathI je kALa AtmAno koLiyo kare che te kALano koLiyo karavAno che. * nagvatI bharyAsthatinI vicAraNA karatA kevalazAna pAyAH vasudevanI patnI kanakavatI strIpaNAmAM hovA chatAM gRhastha vezamAM bhavasthitinI sarvajJa tattva pramANe vicAraNA karatAM karatAM kevalajJAnane pAmyA arthAt jinAgama vaDe svabhAvane jANI AtmAnI anaMtakALathI thayelI vibhAvadazAno pazcAtApa kanakavatIne thayo ane tyAM ja kSapakazreNI mAMDI kevalajJAnanI prApti karI. karmavaza azuddha AtmA para - para dravyAdinI asara thAya: durlabha evA manuSya bhavamAM AtmAe dravya kSetra, kALa ane bhAvathI atIta thavAnuM che. karmane vaza azuddha Atmadravya para paradravya, parakSetra ane kALabhAvanI paNa asara thAya che ane tenA kAraNe AtmA sva-svabhAvamAM ramaNatA karI zakato nathI. jema mAdaka padArtha vApare, adhika vigaIo vApare to Indriyo unmAdane pAme tema nirvikAratA pragaTa karavAnA sAmarthyavALo AtmA paNa jo AyaMbilamAM ati garama, ati masAlA ane adhika AhAra vApare to tene paNa vikAra bhAva pragaTa thAya che. kevalI bhagavaMto vItarAgI banI javAne kAraNe arthAt bhAvAtIta banI javAnA kAraNe temanA para koI dravya-kSetra-kALanI asara na thAya. manuSyabhavanI saMpurNa saphaLatA bhavAtIta thavAmAM che ane te mATe bhAvAtIta banavuM jarUrI che. te mATe jIve kAyAtIta banavAnuM che. kAyAtIta banavA dravyAtIta banavAnuM che. te mATe tene kALAtIta, kSetratIta ane aMte bhAvAtIta banI bhavAtIta thavAnuM che. jayAM sudhI bhAva che tyAM sudhI bhava che. A bhAvAtIta banavAnuM kArya manuSyabhavamAM mAtra sAdhu ja karI zake. AthI sAdhuone paMca mahAvratanuM uccAraNa dravya, kSetra, kALa 54 nava tattva Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane bhAvathI cAre prakAre uccarAvavAmAM Ave che arthAt paMca mahAvratonA pAlanA karavA vaDe tAre zuM thavAnuM che? to kahe dravyAtIta-kSetrAtIta- kALAtIta ane bhAvAtIta thavA vaDe bhavAtIta thavAnuM che. kALa dravyano AdhAra paNa pudgala dravya che. kALa vAstavika apekSAe svataMtra dravya nathI. mATe prathama jIvanI vicAraNA karyA pachI ajIvanI vicAraNAmAM dharmAstikAyanI, adharmAstikAyanI, AkAzAstikAyanI vAta karyA bAda pudgalAstikAyanI vicAraNA karI ane have pachI kALanI vicAraNA karavAmAM AvI che. kALano AdhAra pudgala dravya che. tethI kALanI vicAraNA chellI mUkI, kALanI saMpUrNa asarathI rahita mAtra siddho che. arihaMta ane kevalIne paNa AyuSyakALa sudhI dehamAM rahevuM paDe, tyAM sudhI temanuM svarUpa saMpUrNa zuddha na thAya. degoyamA cha davA pannatA taM jahA dhamAlvikAya, adhammAFikAya, AvAsAthikAya, pagalAtvikAya jIvAlvikAya, addhAsamayA (tasvArtha sUtra) bhAvAtIta thavAmAM mukhya bAdhaka pudgala dravya che. zubhAdibhAvo pudgala dravyanA AdhAre thAya che. jema mAtherAna, kAzmIra vageremAM vAtAvaraNa e kSetramAM rahevAmAM kAraNa bane che to A vAtAvaraNa e ja pudgala che. AthI kSetramAM paNa jIvane jayAM rahevAnuM mana thAya, anukULa-pratikULa lAge te thavAmAM pudgalanuM vividharUpe parivartana thayA kare che. temAM jo jIva sAvadhAna hoya to rAgAdibhAva pariNAma na thAya. audArika dehamAM vadhAremAM vadhAre keTalA kALa jIva rahI zake? saMkhyAta AyuSyavALA manuSya tathA paMcendriya tiryaMcakAye utkRSTa kroDa pUrva varSa ane asaMkhyAta varSavALA yugalika manuSya tathA yugalika tiryaMca paMcendriya 3 palyopama kALa (asaMkhyAta) varSa rahI zake. kALa be prakAre nizcaya ane vyavahAra: kALa vastunI vartanA astitvane batAve che. nizcayakALa dravya, kSetra ane bhAvanA AdhAre che. AthI nizcayakALa lokAloka vyApI che. alokamAM AkAza kSetra che. ajIva tatva | 55 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenuM astitva batAve che. jayAre vyavahArakALa mAtra sUrya-caMdranI gatinA AdhAre che. sUrya-caMdra aDhIdvIpamAM ja merune pradakSiNA Ape che AthI vyavahAra kALa mAtra aDhIdvIpamAM ja che. aDhIdvIpanI bahAra paNa asaMkhya dvIpa samudro, asaMkhya sUryacaMdra vagere che, paNa te sthira che. gati karatA nathI. AthI vyavahAra kALarUpa divasa rAtri hotI nathI. teja rIte Urdhvaloka (devaloka)mAM temaja adholoka (naraka)mAM paNa vyavahAra kALa nathI. devalokamAM sadA divasa jevuM vAtAvaraNa rahe che kAraNa ke tyAM vimAnomAM ratnono prakAza satata prakAzita raheto hovAthI tathA vaikriya zarIra kAMtimaya hovAthI tyAM sUrya prakAzanI jarUra nahIM jyAre narakamAM amAsanI rAtrI jevo aMdhakAra sadA hoya. deva-narakanA AyuSyanI gaNatarI vagere aDhIdvIpanA vyavahArakALanA AdhAre thAya che. vyavahAra kALa vividha saMjJAvALuM hoya che, jenA kevalI paNa be vibhAga na karI zake tevA kALane eka samaya kahevAmAM Ave che ane te nizcaya kALarUpa che. (nizcaya kALanuM svarUpa vizeSathI AgaLa kahevAmAM Avaze.) 1. vyavahAra kALanuM svarUpa - vyavahAramAM upayogI kALa: gAthA: 12 enA koDI sAsaThI lakhA sahArIsahassAyA doya sayAsolaA, AliyA Iga muhutamiArA arthaH eka muhUtamAM eka kroDa, saDasaTha lAkha, sittotera hajAra, basso ne soLa AvalikA thAya che. gAthA: 13 samayAvalI muhurA, dIhApakhAya mAsa varisAyA bhaNio paliA sAgara, ussapriNi-sADiNI kAlola artha: samaya, AvalikA, muhurta, divasa, pakSa, mAsa, varSa, palyopama, sAgaropama, utsarpiNI, avasarpiNI e kALa che. asaMkhya samaya barAbara eka AvalikA. AvalikA e vyavahAra kALa che. ra56 AvalikA kALa pasAra thAya tyAre sUkSma nigodanA eka jIvane sUkSma nAmakarmanA 56 | nava tattva Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udaye sUkSma dArika zarIramAM pUrAIne rahevAno A kALa che. asaMkhyAtA samaya = AvalikA, AvI ra56 = AvalikA = 1 kSullaka bhava- sauthI jaghanya nAno bhava. (asaMkhya samaya = AvalikA) ATalI sUkSma, spaSTa ane gaMbhIra yathArtha vAta sarvajJa sivAya koNa batAvI zake? eka samayanI vyAkhyA sarvajJa bhagavaMte batAvI. kevalI paNa je samayanA be vibhAga na karI zake teTalo sUkSma samaya ane bIjI rIte eka paramANu eka AkAza pradezathI bIjA AkAza pradezamAM jAya temAM je kALa pasAra thAya tene paNa samaya kahevAya. A paNa nizcayathI samayanI vyAkhyA kahI. vijJAna kayAre paNa sUkSma samayane pakaDI na zake AvA asaMkhya samaya pasAra thAya tyAre 1 AvalikA. A vyavahAra kALa che. tevI rapa6 AvalikA jaghanya kALa jIve eka odArika kAyAmAM AyuSya karmanA udaye pUrve thayelA AyuSya karmanA baMdhanA kAraNe deharUpI jelamAM pUrAvuM paDe teTalo kALa che. kArpaNa ane tejasa kAyAmAM to AtmA anAdithI pUrAyelo che. jenuM koIpaNa prakAre AtmAne bhAna nathI evI bebhAna avasthA rUpa dArika sUkSma dehamAM nigodanA jIva tarIke anAdi kALathI pUrAIne jayAM tene 7mI naraka karatAM anaMtagaNI vedanA avyakta tarIke bhogavI tyAMthI nIkaLyA pachI paNa jyAM sudhI saMjJI paMcendriya bhavanI prApti na thAya tyAM sudhI to AtmabhAna prApta na thAya tyAM sudhI badho kALa pramAdarUpa gaNAya. AthI paramAtmAe eka samayano paNa pramAda karavAnI nA pADI che. eka samaya paNa AtmAne potAnA svarUpanuM bhAna na hovuM ane AtmAnI ramaNatAnA abhAvarUpa pramAda thAya to pAlave nahIM tenI paNa noMdha AgamamAM levANI che. jayAre paramAtmAno AtmA devalokanA bhavamAMthI cyavana pAme tyAre cyavana thavAnuM che te prabhu jJAnanA upayogamAM jANe che. cyavana thaI gayuM che, jANyuM paNa, je samaye cyavana thaI rahyuM te samaye kALanI sUkSmatAnA kAraNe prabhu te jANI zakatA nathI. AthI saMpUrNa jJAnamaya sukSmopayoga rupe keTaluM duSkara che. AthI paramAtmA gautamasvAmine uddezIne vAraMvAra kahetA ke samartha joyama mA pamAyaNa eka samaya paNa pramAda karIza nahIM kema ke manuSyabhavamAM ja jIva eka samayano paNa pramAda na karavAnuM TALI zake che. to ApaNA AtmAe je bhUtakALa pasAra karyo temAM jo kAyasthitino vicAra karIe to khyAla Ave ke keTalo kALa pramAdamAM pasAra karyo? ajIva tatva | 57 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aImuttA muni "paNagadaga bola vadatA kevalajJAna kaI rIte pAmyA? kALadravyanI vicAraNA vaDe. "paNagadaga" mATI kAdava tyAM prAya nigoda saMbhave, nastha ratna tattha avi apakAyanA jIvo rahelA che tyAM nigodanA jIvo paNa rahelA hoya. AthI anaMta jIvonI virAdhanA thAya. aImuttA munie pAtrAnI nAva banAvIne pANImAM taratI mUkI, bALa ceSTA thaI gaI paNa jayAre paramAtmAe temane temanA sthavira munio pAse bhaNavA mUkayA ane jayAre 11 aMga bhaNavA vaDe jIva vicAranuM vizeSa jJAna pragaTayuM tyAre khyAla Avyo ke mArA AtmAe kevI virAdhanA karI? sAdhu jIvanamAM jo A pramAda thayo to A pUrvano mAro je anaMta bhUtakALa pasAra thayo, te anaMta bhUtakALamAM paNa mArA AtmAe ajJAnatAmAM kevI satata virAdhanAo karI haze? bhUtakALanA bhAvomAM mArA jIvane nigodanI virAdhanAnuM paNa pApa keTaluM lAgyuM haze ane hajI jayAM sudhI mArA AtmAnuM nirvANa na thAya tyAM sudhI pramAda-ajJAnane vaza jIvonI keTalI virAdhanA thaze? A pramANe virAdhanAno ghora pazcAtApa ubho thayo ane tyAM ja kevalajJAnanI prApti thaI. 6 dravyomAM kALa dravya anitya che. vartamAnakALa eka samaya rUpa che. bhUtakALa anaMtAnaMta che ane bhaviSyakALa anaMtAnaMta che. AthI gautama svAmine prabhue vartamAnakALane sAdhavA kahyuM che samartha joyama mA pamAyaNa "kSaNa ahi" kSaNanI rakSA karI je AtmAne jANe te sAco paMDita che arthAt je AtmakalyANano AkAMkSI che te AtmAnA kalyANa mATe kALano bharoso karato nathI. kALane bharose rahelAno kALa koLiyo kare che. hajI to ghaNo kALa jIvavAnuM che mATe pachI yogya samaye AtmA mATe ArAdhanA karazuM. kALanI sAthe moha joDAyelo che, moha-AtmAnA kalyANamAM sadA vidhvarUpa che mATe jJAnIoe kahyuM che Atma kalyANano bhAva jAgyA pachI vilaMba karavo nahIM. jaM kalle kAyavvaM taM ajaM ciya kareha turamANA bahuvigdyo hu muhutto mA avarahaM paDikkheha // 3 // (vairAgyazataka) Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ It's already late, Please Awake aware... aware... samaye goyama! ma pamAyaL... Abhana! pramAda choDI de, tuM mAtra tane zodhI le. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * mohe AtmAne kaI rIte chetare che?: je kAle karavA yogya che te Aje ja karI levuM joIe ane Aje karavA yogya che. te hamaNAM ja karI le, kAraNa ke muhurta kALa ghaNA vinavALo hoya. kALanA bahAne moha vidana kare che. jayAre paNa ApaNe koI paNa dharma karavAno nirNaya karIe ke tarata moha ApaNane samajAve ke dharmakArya avazya karavA jevuM che paNa hamaNAM thoDuM A kArya patI jAya pachI karaje, ema samajAvI pIche haTa karAve che. anaMtA bhUtakALano vicAra karI je bhaviSyakALane khatama kare te mahAtmA. arthAt vartamAna samaya svAtmAnI ramaNatAmAM pasAra kare. kALanuM bhAna bhUlAya to kALAtIta amarapaNuM thAya. kALano khorAka kriyAjJAna che. kALa anaMta to kriyA bahu karavAnI rahe, bahu karavA karatA arthAt jJAnanA upayogapUrvaka kriyA karAya to kriyA kALano koLiyo kare. kALano koLiyo karavA mATe kAussagga dhyAna uttama upAya che. * SILadravyanuM svarUu (saMdhyA pramANa) : vatanam vatna jayAM sudhI AtmAno mokSa na thAya tyAM sudhI AtmA saMpUrNa rIte dravya-kSetra- kALathI mukata thaI zakato nathI. have AtmAe dravya-kSetra-kALamAMthI bhAvAtIta banavAnuM che, to ja uparanI traNe avasthAmAMthI chUTI anAdi bhavanA baMdhanathI mukata banI zake. dravya-kSetra-kALanA svarUpanA nizcaya vinA bhAvAtIta avasthA AvavAnI nathI mATe jayAM sudhI te nizcaya na thAya tyAM sudhI rAgAdibhAvo thavAnA che. kALa dvArA paNa vastunuM astitva ane pramANa (saMkhyA) jaNAya che. kalanam saMkhyAne gaNanA rUpe ane vicAraNA rUpe jANavuM. kALa mAtra vartamAna rUpe che. hovuM thavuM e guNa che. kALanuM bIjA dravyonI jema sadA tenuM astitva nathI. mAtra vartamAnarUpa ja che. AthI e apekSA e kALanI dravyarUpe gaNanA karavAmAM AvatI nathI, AthI paMcAstikAya loka paNa kahevAya che. kALa svataMtra dravya nathI paNa jIva-ajIvanA paryAyarUpa che. paryAya paNa dravyathI kathaMcit abhinna hoya che. samaya AvalikA e paryAya che e hisAbe kALa paNa eka dravya kahI zakAya. tattvArtha sUtramAM tene svataMtra dravya tarIke paNa kaheluM che. saMkhyAta kALanuM koSTaka: eka AMkathI mAMDI zIrSaprahelikA sudhIno kALa saMkhyAta kALamAM Ave. 60 | nava tattva Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayanI vyAkhyA: kevalI kALanA vibhAga na karI zake tevA kALanA aMtima sUkSma bhAgane samaya kahevAya arthAt eka sUkSma paramANu eka AkAza pradezathI bIjA AkAza pradeza para jAya temAM je kALa pasAra thAya tene eka samaya kahevAya. evA asaMkhya samaya = 1 AvalikA. AMkhanA palakArAmAM asaMkhya samaya pasAra thaI jAya. * aMtarmuhUrtanI vyAkhathA : samayebhyo navabhya : syAt prabhutyartamuhUrttakaM | (kALa lokaprakAza) * jaghanya aMtarmuhUrta = be samayathI nava samaya sudhI ja. * utkRSTa aMtarmuhUrta = be ghaDI (48 miniTa)mAM eka samaya nyUna. * madhyama aMtarmuhUrta = jaghanyathI utkRSTa vacceno kALa. * 1 muhUrtamAM asaMkhyAta aMtarmuhUrta thAya. bIjI rIte muhUrnAdi koSTaka: asaMkhya samaya = 1 nimeSakALa 2 kaLA = 1 leza 18 nimeSa = 1 kALa 15 leza = 1 kSaNa 2 kASTA = 1 lava 6 kSaNa = 1 ghaTikA 15 lava = 1 kaLA 2 ghaTikA = 1 muhurta nigodano jIva rapa6 AvalikA = 1 kSullaka bhava kare che. 17nA zulka bhava = 1 prANa - 1 zvAsozvAsa 7 prANa 1 sToka 7 sToka 1 lava 38aaaa lava 1 ghaDI-ra4 mInITa 77 lava ra ghaDI - 48 mInITa -1 muhUrta 1 muhUrta 65536 kSullaka bhava nigodanA jIvanA thAya 1,67,77,216 AvalikA 1 muhUrta 3773 prANa 1 sekanDa 22.3/4 kSullaka bhava 1 mInITa 1383 1/3 kSullaka bhava 1 kalAka 81920 kSullaka bhava 1 muhUrta ajIva tatva | 61 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 divasa 19,66,080 kSullaka bhava 1 mAsa 58,98,2400 kSullaka bhava 1 varSa = 70 kroDa, 74 lAkha, 88 hajAra 800 kSullaka bhava saMkhyAta kALanuM koSTaka 30 muhUrta = 1 ahorAtri 15 ahorAtri = 1 pakSa (5khavADiyuM) 2 pakSa = 1 mAsa 2 mAsa 1 Rtu 3 Rtu = 6 mAsa (183 divasa) - 1 ayana 2 ayana = 1 varSa = 12 mAsa 5 varSa = 1 yuga 10 yuga = 50 varSa 10 so varSa = 1 hajAra varSa 100 hajAra varSa = 1 lAkha varSa 1. 84 lAkha varSa = 1 pUrvAga 2. 1 pUrvAga 4 1 pUrvAga = 1 pUrva = 70560 abaja varSa 84 lAkha pUrva = 1 truTitAMga 84 lAkha truTitAMga = 1 truTita 84 lAkha truTita 1 aDaDAMga 84 lAkha aDaDAMga 1 aDaDa = 1 avavAMga 84 lAkha avavAMga 1 avava 9. 84 lAkha avava = 1 hUDAMga 84 lAkha haDAMga 1 hUhUka 11. 84 lAkha hUka = 1 utpalAMga 12. 84 lAkha u5lAMga = 1 utpala 13. 84 lAkha umpala 1 padacAMga 14. 84 lAkha padacAMga che 4 ra M $ 84 lAkha aDaDa $ $ ? 1padaca 62 | nava tattva Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. 84 lAkha padaca 1 lalitAMga 16. 84 lAkha lalitAMga = 1 nalina 17. 84 lAkha nalina = 1 athanipUrAMga 18. 84 lAkha arthanipUrAMga 1 arthanipUra 19. 84 lAkha arthanipUra = 1 ayutAMga ra0. 84 lAkha ayutAga 1 ayuta 84 lAkha ayuta 1 nayutAMga 84 lAkha nayutAMga = 1 nayuta 84 lAkha nayuta 1 prayutAMga 24. 84 lAkha prayutAga = 1 prayulikAMga 84 lAkha prayukUlikAMga = 1 cUlikA ra6. 84 lAkha cUlikA = 1 zIrSaprahelikAMga ra7. 84 lAkha zIrSaprahelikAMga = 1 zIrSa prahelikA gaNitanA viSayanI saMkhyA samayathI mAMDIne zIrSa prahelikA sudhI jANavI. tyAra pachI upamA vaDe palyopamAdinuM gaNita samajavuM. zIrSa prahelikAnA aMko 194 thAya. pa4 aMka ane 140 mIMDA = 194 AMka. 758ra63rapa3073010241157973pa-699 75696406ra13966948080183ra96 ane enI upara 140 mIMDA mokSa be prakAre karavAno che. dravyathI ane bhAvathI. bhAvathI mokSa thayA vinA kayAreyadravyathI mokSa nahIM thAya. kAraNa bhAva eTale mohano pariNAma, mohano pariNAma mAtra pudgala dravya para thAya che. pudgala dravyano saMbaMdha kSetra ane kALa sAthe rahelo che. AthI nizcayathI kSetra arUpI che. AkAza arUpI kSetra che. vyavahArathI temAM rahelA rUpI pudgala dravyathI te paNa kSetra kahevAya che. jema jeTalI jagyA para IMTa-mATI AdithI divAlanI vADa karavAmAM Ave tene vyavahArathI potAnuM kSetra kahevAmAM Ave che ane tenA para ja mArApaNAnI buddhi-mamatvabhAva paNa thAya che. pRthvIrUpa vizALa jagyA hovA chatAM je jagyA para A rIte divAla Adi dvArA potAnA nAma-mAlikI hakkathI jayAre te sthAna karavAmAM Ave tenA para potAnuM mamatva sahaja thAya. bIjA sthAna para tevuM ajIva tatva | 63 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahaja mamatvana thAya. potAnA tarIke mAnelA kSetra gharAdi sthAnamAM jIvane rahevAnuM game. rAta-divasa tyAM pasAra karavAnuM thAya. bahAra game tyAM jAya jayAre ghare Ave tyAre ja zAMtipUrvaka rahevAnuM thAya. Ama unALAmAM mAtherAna, kAzmIra Adi kSetromAM javAno bhAva, rahevAnuM mana, rahevAno AnaMda thaze kAraNa tyAM zItaLa pudgala dravyanA yoge te kSetra gamI jAya ane tenA yoge rAtri-divaso (rajAnA divaso) tyAM pasAra karavAmAM potAne sukhI tarIke kALanI saphaLatA mAnanAro thAya. enA AdhAre paradravya-parakSetra-parakALamAM rahevA rU5 bhavasarjanakarmabaMdha thAya. rAjA-mahArAjAo tathAcakravartI vagere rAjayarUpI kSetrane potAnI mAlikIrUpe karavA ane tenA para potAnI sattA calAvavA rUpa rAjayasukha bhogavavA mATe bhayaMkara yuddha karavA vaDe narakakSetra-azubha pudgalonA vedana karavArUpa ane azubha-raudrapradhAna bhAvane bhogavavA rUpa narakabhavarUpa narakAyuSyakarma bAMdhI tyAM utpanna thAya. je audArika deharUpe puNya karmanA udaye manuSya bhavarUpe sAdhana maLyuM che tenA dvArA mokSa mArganI bhAvAtIta thavAnI sAdhanA karavAnI che. karmo sAme yuddhe caDIne tene jItIne bhavAtIta thavAnuM che tenA badale usUtra ajJAnatAdi mahApramAdane vaza banI jIve nigodamAM sauthI vadhu parAdhInatA gulAmI-bebhAna avasthAmAM pasAra karI. anaMtakALathI athaDAyo, vinA bhAna bhagavAna, sevyA nahi sadguru saMtane mUkavuM nahi abhimAna. (zrIma) saMsAramAM athaDAtA kUTAtA kaleza sahana karavA vaDe, akAma nirjarA karavA vaDe, manuSyAdi bhava pAmI vaLI tyAM puNyathI maLelA bhogomAM Asakita karI, rAjayAdi sattAthI unmatta banI ghora karma bAMdhI pharI naraka nigodamAM asaMkhya kALa arthAt ghaNA sAgaropama kALa sudhI tyAM pIDA bhogavavA AtmA gayo. AvuM jinavacana che. saMsAramAM paribhramaNa karavA pApa karIne moTAbhAganA jIvAtmAo narakanA badhA payAryomAM (1 thI 7 sudhI) anaMtIvAra musApharI karI AvyA che. imassa tA neraiassa jNtunno| dahovaNIassa kilesavattiNo paliovamaM jhijai saagropmN| kimaMga puNa majnajha imaM maNoduhaM // 15 // (daza vekAlika pra. cUlikA) 64 | nava tattva Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlika AgamamAM munione sAdhujIvanamAM jayAre zArIrika kaSTo (upasarga) Ave tyAre samAdhi bhAva mATe zuM vicAravAnuM kahyuM? narakamAM traNa prakAranA duHkho kSetrakRta, paramAdhAmIkRta ane paraspara udIrita e duHkho sahana karatA asaMkhyAta kALarUpa palyopama ane sAgaropama kALa pasAra thaI gayo to te duHkhonI apekSAe A vartamAna samaye divasa ke saMkhyAta varSa rUpa mAnasika ke zArIrika duHkha zuM visAtamAM che? Ama vicArI munine kaSTo samatApUrvaka sahana karavA kahyuM che. palyopama ane sAgaropama e keTalo vizALa kALa che te jANavA kALanuM svarUpa jANavuM jarUrI che. palyopama ane sAgaropama sUkSma ane bAdara be svarUpe che. temAM bAdara palyopama mAtra sUkSma palyopama samajavA mATe jANavAno che. teno koI upayoga nathI. palyopamanA paNa traNa bheda che. addhA, uddhAra ane kSetra palyopama. palyopama ane sAgaropamanuM kALa svarupa. 1. bAdara addhApalyopama eka yojana UMDA-lAMbA-pahoLA kUvAmAM 7 divasanA janmelA yugalikanA 1 vALanA TukaDAthI evA ThAMsI ThAMsIne bharavAke uparathI cakravartInuM sainya pasAra thaI jAya to paNa dabAya nahIM, agnithI baLe nahIM ane varasAdathI bhIMjAya nahIM tevA kUvAmAMthI so varSe 1 vALa kADhatAM kUvAne khAlI thatAM je kALa pasAra thAya tene bAdara addhA palyopama kahevAya. sUkSma addhA palyopama : pUrve kahela vALanA TukaDAnA have teTalA ja (mApa) pramANamAM asaMkhya TukaDA karIne bharyA pachI so-so varSe eka vALane kADhatAM kUvAne khAlI thatAM je kALa pasAra thAya tene sUkSma addhA palyopama kahevAya che. (deva-manuSyAdinA AyuSyanI gaNatarI A pramANe thAya.) 2. bAdara uddhAra palyopama : uparokata je ATha TukaDA karelA te TukaDA bharIne te kUvAne samaye-samaye khAlI karatA je kALa pasAra thAya tene bAdara uddhAra palyopama kahevAya. (A mApano kayAMya upayoga nathI paNa sUkSma addhA palyotama A rIte samajAya mATe bAdara samajavAnuM che.) sUkSma uddhAra palyopama : asaMkhyAta TukaDAvALA kUvAmAMthI samaye samaye 1 vALa kADhatA kUvAne khAlI thatAM je kALa pasAra thAya tene sUkSma uddhAra palyopama kahevAya. (dvIpa-samudronuM mApa AnA vaDe thAya.) ajIva tatva | 65 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. bAdara kSetra palyopamaH asaMkhyAtA kalpelA vALane sparzelA AkAzapradezane samaye samaye khAlI karatAM kUvo khAlI thatAM bAdara kSetra palyopama thAya. sUma kSetra palyopama: AkAzapradezane sparzalA ane nahIM sparzelA badhA ja AkAza pradezone samaye samaye khAlI karatAM kUvo jayAre khAlI thAya tyAre sUkSma kSetra palyopama thAya. (pRthvI kAyAdi jIvonuM pramANa AnAthI mapAya.) bAdara uddhArapalyopama = saMkhyAta samaya bAdara addhApalyopama = saMkhyAtA varSa bAdara kSetrapalyopama = asaMkhyAtA kALacakra asaMkhyAta varSa = 1 palyopama 10 koTAkoTI palyopama = 1 sAgaropama 10 koTA koTI sAgaropama = 1 utsarpiNI 10 koTA koTI sAgaropama = 1 avasarpiNI 1 avasarpiNI + 1 utsarpiNI = 1 kALacakra = 20. koTAkoTI sAgaropama (1 kroDane 1 kroDathI guNIe tyAre 1 koDAkoDI thAya. A rakamane pharI 10 vaDe guNIe tyAre 10 koTAkoTI thAya.) * cha ArAnuM svarUpa Aro avasarpiNI kALa utsarpiNI kALa 1 4 koTAkoTI sAgaropama 4 koTAkoTI sAgaropama 3 koTAkoTI sAgaropama 3 koTAkoTI sAgaropama ra koTAkoTI sAgaropama ra koTAkoTI sAgaropama 1 koTAkoTI sAgaropama 1 koTAkoTI sAgaropama (4ra hajAra varSa jUna) (4ra hajAra varSa jUna) 21 hajAra varSa ra1 hajAra varSa 6 21 hajAra varSa 21 hajAra varSa Aro ja ke ja che mPS aw run 0 0 - - - - --------------- ------------------------ 10 koTAkoTI sAgaropama + 10 koTAkoTI sAgaropama = 20 koTAkoTI sAgaropama ra0 koTAkoTI sAgaropama = 1 kALacakra, anaMtakALa cakra = eka pudgala parAvartakALa 66 | nava tattva Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkhyAta-asaMkhyAta ane anaMtanuM svarUpaH kALa dravya dvArA jIva dravyanI vicAraNA karavAnI che ke mArA AtmAe anaMtAnaMtakALamAM paribhramaNa karatA sva paranA AtmAnI keTalI keTalI dravyabhAva hiMsA karI, keTalA karmano parigraha karI keTalA bhavabhramaNa karyA ane paramAnaMda svabhAvane badale pIDA bhogavI. AvI rIte sva AtmAe pUrve karelA pApano ghora pazcAttApa kare. prazcAtApanI tIvratA vadhatA kanakavatInI jema kSepaka zreNI mAMDI aneka AtmAo kevalajJAna meLavI sadA mATe karma-pudgalanA saMbaMdhathI mukata banI siddhAvasthAmAM sadA sthira thayA. AthI kALa dravyanI satata vicAraNA jarUrI che. 1 samayathI mAMDI zIrSaprahelikA sudhIno kALa e saMkhyAtakALa gaNAya, palyopama ane sAgaropama asaMkhyAta kALa gaNAya ane pudgala parAvartakALa anaMta kALa gaNAya. anaMta kALanuM svarUpa (pU. A. vIrazekharasUri ma.sA.udbhUta cothA karmagraMthanA anuvAdanA AdhAre lIdhela che.) hama nAma savarUpa 1. jaghanya saMkhyA madhyama saMkhyA jaghanyathI utkRSTa vaccenI saMkhyA 3. utkRSTa saMkhyA jaghanya paritta asaMkhyAtamAM 1 jUna 4. jaghanya paritta asaMkhyAta 1.cAra pyAlA ane dvIpasamudronA dANAnI saMkhyA te. madhyama paritta asaMkhyAta 2. jaghanyathI utkRSTa vaccenI saMkhyA utkRSTa paritta asaMkhyAta 3. jaghanyathI yukata asaMkhyAtamAM eka nyUna 7. jaghanya yukata asaMkhyAta 4. jaghanya paritta asaMkhyAtano rAzI abhyAsa karatA 8. madhyama yukata asaMkhyAta che. jaghanyathI utkRSTa vaccenI saMkhyA 9. utkRSTa yukata asaMkhyAta 6. jaghanyayukata asaMkhyAtAsaMkhyAtamAM 1 jUna 10. jaghanya asaMkhyAta asaMkhyAta che. jaghanyayukata asaMkhyAtano rAzI abhyAsa karatAM 11. madhyama asaMkhyAta asaMkhyAta 8. jaghanyathI utkRSTa vaccenI saMkhyA 12. utkRSTa asaMkhyAta asaMkhyAta 9. jaghanya paritta anaMtamAM 1 jUna 13. jaghanya paritta anaMta 1. jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtAno rAzI abhyAsa karatA 14. madhyama paritta anaMta 2. jaghanyathI utkRSTa vaccenI saMkhyA ajIva tatva | 67 je 4 ra nuM Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. utkRSTa paritta anaMta 3. jaghanyathI yukata anaMtamAM 1 jUna 16. jaghanya yukata anaMta 4. jaghanya paritta anaMtano rAzI abhyAsa karatA 17. madhyama yukata anaMta pa. jaghanyathI utkRSTa vaccenI saMkhyA 18. utkRSTa yukata anaMta 6. jaghanya anaMtAnaMtamAM 1 jUna 19. jaghanya anaMtAnaMta 7. jaghanyathI yukata anaMtano rAzi abhyAsa karatA 20. madhyama anaMtAnaMta 8. jaghanyathI anaMtAnaMtathI adhika siddhAMtanA mateH utkRSTa anaMtAnaMta nathI. mATe kula 20 bheda thAya. A vAta anuyogadvAra sUtrane anusAra che. avya AcAryonA mate: (navyagAthA 80 thI 86). , , , , 4thuM jaghanyayuktAsaMkhyAta : jaghanyaparittAsaMkhyAtano rAzi abhyAsa 7muM jaghanyAsaMkhyAsaMkhyAta : jaghanyayuktAsaMkhyAtano varga karavo 1luM jaghanyaparittAnaMta : jaghanyAsaMkhyAtAsaMkhyAtano 3 vAra varga karavo - je je 4 ra anukrame 10 vastunAM nAmA lokAkAzanA pradezo dharmAstikAyanA pradezo adharmAstikAyanA pradezo eka jIvanA pradezo sthitibaMdhanA adhyavasAyo rasabaMdhanA adhyavasAyo yoganA nirvibhAga bhAgo utsarpiNI, avasarpiNI (1 kAlacakra)nA samayo pratyeka zarIrI jIvo sAdhAraNa zarIro (nigodanA zarIro). A 10 vastuo umerIne pharI 3 vAra varga karavo. $ $ ? 68 | nava tattva Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4thuM jaghanyayuktAnaMta 7muM jaghanyAnaMtAnaMta 9muM utkRSTAnaMtAnaMta : jaghanya parittAnaMtano rAzi abhyAsa (abhavyanA jIvo eTalA che.) : jaghanya yuktAnaMtano varga karavo : jaghanyAnaMtAnaMtano 3 vAra varga karavo tema saMkhyAnuM nAma keTalAmuM jaghanya yukta asaMkhyAta 4thuM : jaghanya yuktAnaMta 4thuM : madhyama yuktAnaMta pamuM : madhyAnaMtAnaMta 8muM : te pramANenI kaI vastu? AvalikAnA samaya abhavya jIvo siddho ane samyakatvabhraSTa jIvo rara vastuo 8mA madhyamAnantAnane rahela rara vastuoH 1. bAdara paryAptA vanaspati jIvo 12. nigodanA jIvo 2. bAdara paryAptA jIvo 13. vanaspatinA jIvo 3. bAdara aparyAptAvanaspati jIvo 14. ekendriyanA jIvo bAdara aparyAptA jIvo 15. tiryaMcanA jIvo 5. bAdara jIvo 16. mithyAdaSTi jIvo 6. sUkSma paryAptA vanaspati jIvo 17. avirati jIvo 7. sUkSma paryAptA jIvo 18. sakaSAya jIvo 8. sUkSma aparyApA vanaspati jIvo 19. chadmastha jIvo 9. sUkSma aparyAptA jIvo 20. sayogI jIvo 10. sUkSma jIvo 21. saMsArI jIvo 11. bhavya jIvo rara. sarva jIvo ajIva tattva | 69 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkhyAta, asaMkhyAta ane asaMkhyAtA-asaMkhyAta anaMta ane anaMtAnaMta vagere mApa vaDe A saMsAranuM taLiyuM keTaluM gahana athavA keTaluM uMDuM che teno sAmAnya khyAla Ave. matAMtara: (1) siddhanA jIvo (2) nigodanA jIvo (3) vanaspatinA jIvo (4) traNe kALanA samayo (5) sarva pudgalanA paramANuo (6) sarvaloka ane alokanA pradezo. A cha vastu umerIne pharI 3 vAra varga karavo ane emAM kevalajJAna ane kevaladarzananA paryAyo umeravA, A rIte navamuM utkRSTa anaMtAanaMta thAya arthAt karmagraMthanA hisAbe 21 bheda thAya. lokAlokamAM jeTalA padArtho che te sarva madhyama anaMtAnaMte ja che. tethI navamuM utkRSTa anaMtAnaMta niprayojana che. noMdha: anaMtanA 9 prakArono jayAre aMta Ave tyAre AThamuM anaMta Ave, ghaNA anaMtanA paNa aMta Ave paNa nigodanA jIva saMkhyA ane aloka AkAzanA anaMta pradezano aMta na Ave. evaM aNorapAre saMsAre sAyarammi bhiimmmi| patto aNaMtakhutto, jIvehiM apattadhammehiM // 44 // | (jIva vicAra pra.) jeno pAra na pAmI zakAya evo A saMsArarUpI sAgara, emAM jIva anAdi kALathI DUbI rahyo che, tene pAra pAmI zakato nathI. jo bhavasAgaranuM mApa kADhavuM hoya ane tenA taLiyAnI gaMbhIratA samajavI hoya to cAre AvartI samajavA paDe. jema samudramAM utpanna thatAM AvartAmAM eka vakhata koI phasAya pachI nIkaLe nahIM tema dravya, kSetra, kALa ane bhAvarUpI cAra mahAAvartethI te gherAyelo che te mahAAvartamAMthI mukata thavAno mAtra eka ja upAya jinavacana rUpI nAva che. te jo prApta thAya to jIva A mahAAvartathI mukta thAya paNa te jinavacana rUpI nAva paNa keTalA dIrghakALe paribhramaNa karyA pachI tene prApta thAya che. AthI jinavacananI keTalI durlabhatA che e vAta ApaNane samajAya che ane jo eka vakhata A jinavacana prApta thayA pachI teno ruci pariNAma keLavAI jAya to pachI jinavacananA amalamAM sarvazakitaone lagAvI de ane evuM pAlana kare ke vahelAmAM vahelI take jIva A bhavarUpI mahAAvartamAMthI sadA mukata thaI jAya. 70 | nava tattva Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmasthApanAvyamAvatatanyAsa: (1-6). (tattvArtha sUtra) koIpaNa vastunI saMpUrNa vicAraNA karavI hoya to te cAra nikSepAthI thAya ane te dvArA karAyelI vastuvicAraNA vaDe vastuno vizALa bodha thAya. ahIM pudgalaparAvartarUpa kALanI cAra prakAra vaDe vicAraNA karavAthI te vize vizALa ane gaMbhIra bodha thAya. * cAra prakAre pudagala parAvarta kALa : kALa, kSetra, dravya ane bhAva uttarottara sUkSma-sUma che. vyavahAra kALaH pula dravyanA kriyAtmaka kramika anitya bhAvane ja vyavahAra kALa kahevAya che. kALa to yathArtha parivartana rUpa che. tethI te pudgala parAvartanAdi nAme kahevAya che. siddhone kALa nathI. saikAlika aikya che. jenuM bhAvi tene bhaya, tenuM bhramaNa che. bhramaNano aMta eTale kALano aMta. 1. kALa pugala parAvartakALa avasarpiNI kALanA pahelA ArAnA prathama samaye koI jIvanuM maraNa thAya ane pachI te pharI bIjA samaye maraNa pAme to te kALanI gaNatarImAM gaNAya tevuM kadI banI zake nahIM kAraNa ke koIpaNa jIvanuM jaghanya AyuSya asaMkhya samaya eka AvalikA te pramANe rapa6 AvalikA pramANa ochAmAM ochuM hoya. AthI te jIva jayAre avasarpiNInA prathama samaye 1 janma tA 2 jI samaye mRtyu na ja pAme tethI samajI kALa ane utsarpiNI pasAra thayA pachI pharI avasarpiNI kALanA prathama ArAnA bIjA samaye maraNa karIne te kALane speze to te kALa tenI gaNatarImAM Ave ane AvI rIte kramasara avasarpiNInA badhA ja samayone ane utsarpiNInA badhA samayone eka jIva maraNa karIne sparze tyAre eka sUkSmakALa pudgala parAvartakALa pasAra thAya ane krama vinA jo avasarpiNI ane utsarpiNInA badhA samayone jIva maraNa karIne speze tyAre te bAdara pudgala parAvartakALa kahevAya. teno koI upayoga nathI. A kALa pudgala parAvartakALanI vicAraNA karavA vaDe jinavacana para apUrva zraddhA thAya ane jinavacana nirveda-saMvegAdinuM kAraNa bane. taM kiMpi natthi ThANaM, loe vaalggkoddimittNpi| jattha na jIvA bahuso, suhadukkha paraMparA pattA // 24 // | (verAgya zataka) ajIva tattva 71 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 rAjalokanA AkAzakSetrano evo koI bhAga bAkI rahyo nahIM hoya ke jIve jayAM ghaNIvAra janma-maraNanA duHkhane sahana na karyA hoya, chatAM hajI ApaNane janma ane maraNanA duHkha (pIDA) mAMthI mukata thavAnuM mana nathI thatuM te ja Azcarya che! arthAt ApaNane jinavacana sAMbhaLavA chatAM hajI vAstavika zraddhAnA pariNAma thayA nahIM. AthI ja AtmAnI AvI duHkhanI paraMparA sAMbhaLavA chatAM ApaNe temAMthI mukata karAvanAra evA jinavacanarUpa AjJAno svIkAra karatA nathI. 2. kSetra pugala parAvartakALa H kALa pudgala parAvartakALa karatA kSetra pudgala parAvartakALa sUkSma che. 14 rAjaloka pramANe je AkAzapradeza kSetra che tenA prathama AkAzapradeza kSetra para koI jIva maraNa pAme pachI kramasara bIjA AkAzapradezanA kSetra para maraNa pAme ema kramasara 14 rAjalokanA sarvakSetra para kramasara maraNa karIne sparze tyAre eka sUkSma kSetra pudgala parAvartakALa thAya. jo prathama AkAzakSetra para maraNa thAya ane bIjI vakhate tenA bAjunA AkAzapradeza para maraNa na thatAM bIje kayAMya paNa maraNa thAya to te kALanI gaNatarI na gaNAya. pharI jayAre bIjA AkAza pradeza para ja mRtyu pAme tyAre ja te kALa gaNatarImAM levAmAM Ave. kALa pudgala parAvartakALathI A vadhAre sUkSma che tenuM kAraNa e che ke eka aMgula (AMgaLInA veDhA) pramANa bhAgamAM AkAzakSetramAM rahelA AkAzapradezone khAlI karatAM asaMkhya avasarpiNI ane asaMkhya utsarpiNI kALa pasAra thAya. Ama sarvAkAza pradezonA sarva pradezone kramasara maraNa karIne jIva sparze tyAre je kALa pasAra thAya tene eka sUkSmakSetra pudgala parAvartakALa kahevAya ane krama vinA jo sarva AkAzakSetrane jIva maraNa karIne sparze to te bAdarakSetra parAvartakALa kahevAya. * samyatvanI prApti pachI jIvane mokSa pAmavAno dezona ardha pudgala parAvartakALa kahyo che te sUkSmakSetra pudgala parAvartakALanI apekSAe kahyo che. arthAt jIva saMsAramAM anaMta AvA kSetra pudgala parAvartakALa pasAra karyA pachI jayAre paribhramaNa karatA karatA paNa teno paribhramaNa kALa mAtra ardhakSetra pudgala parAvartanathI kaMIka nyUna bAkI rahe te pachI ja te samyakta pAme te pUrve nahIM arthAt samyakta pAmyA pachI jIvane saMsAra paribhramaNa kALa mAtra ardhapudgala parAvartakALanI aMdara ja hoya. A jinavacana para jo apUrvazraddhA thAya to 72 | nava tattva Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharekhara paribhramaNa thayA pachI paNa jIva samyatvanI prApti mATeno prayatna karaze ane samyatva prApta thayA pachI te samyatvanI rakSArthe arthAt te pariNAma na jAya mATe paNa teTalo ja sAvadhAna thaI jAya. pudgala parAvartakALa dvArA ApaNA anaMta bhUtakALanA paribhramaNanI ghora janmamaraNanI jIve sahelI pIDA para anukaMpA pazcAtApa thAya ane have vartamAnakALa kema pramAdathI bacAvI levAya tenI kALajI pragaTe. arthAt svabhAvamAM sthira thaI te mATe ja sarva prayatna karavAnI nizcaya daSTi thAya. na sA jAi na sA joNI, na taM ThANaM na taM kulN| na jAyA na muyA, jattha savve jIvA aNaMtaso // 23 // | (vairAgya zataka) jinavacana che ke bhavitavyatAne prabhAve karIne je jIva avyavahArarAzimAMthI nIkaLIne vyavahArarAzimAM AvyA pachI te tevI koI jAti nathI ke tevA koI kuLa na hoya ke koIpaNa sthAna nahIM hoya ke jayAM jIve janma dhAraNa na karyo hoya, ane janmelAne mRtyunuM duHkha to avazya che. prAyaH karIne sarva jIvo mATe A sAdhAraNa niyama che anaMtIvAra dareka jIva AvI rIte dareka sthAna-yoni-jAti-kulAdimAM janma pAmI zake che mATe koI jAtino-kuLano ke sthAna pAmyAno garva ke IcchA karavA jevI nathI, tema tyAM rahevAno ke utpanna thavAno abhilASa paNa karavA jevo nathI. mAtra A badhAthI mukata thaI AtmAe potAnA siddhAvasthArUpa zAzvata sthAnA svabhAvane- svarUpane pAmavAno ja mAtra abhilASa karavA jevo che. 3. dravya pudagala parAvartakALa kSetra pudgala parAvartakALathI paNa A vadhAre sUkSma che. ATha vargaNAmAMthI eka AhAraka vargaNAne choDIne 7 vargaNA (dArika, vaikriya, tejasa, zvAsocchavAsa, bhASA, mana ane kArmaNa) ne jIva kramasara grahaNa karIne choDe. jemake sauprathama dArika vargaNA pachI vaikriya vagere kramasara pUrNa grahaNa karI ane choDe temAM je kALa pasAra thAya tene sUkSma dravya pudgala parAvartakALa kahevAya. prakriyAmAM kSetrathI A vadhAre sUkSma che. tenuM kAraNa eka AkAza pradezamAM anaMtAnaMta kArmaNAdi vargaNA samAI zake ane kramasara badhI vargaNA pUrNa karavAnI che. badhA bhavamAM jIva vaikriya vargaNA dhAraNa karI zakato ajIva tattva | 73 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " "rtana yoga) bhUtakALanI smRti nathI, bhaviSyanI ciMtA nathI, mAtra vartamAna kSaNa sAthe ja mane saMbaMdha che, mATe huM sukhI chuM. Learn to live rightly in the present moment... LET THE JOY ARISE Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. mAtra deva, nAraka ane vAyukAyamAM ja te grahaNa kare, bAkI paMcendriya ke manuSyabhavamAM vaikriya labdhi pragaTa thAya to grahaNa karI zake, nahIM to nahIM. deva-nArakInA AyuSya badhA dIrghakALanA. te bhavamAMthI marIne pAcho deva ke nAraka satata utpanna paNa na thaI zake AthI A vargaNA dareka bhavamAM te prApta na karI zake tethI teno dIrghakALa pasAra thAya. A jIve saMsAramAM je duHkha, dravyapIDA, bhAvapIDA bhogavI tenuM mukhya kAraNa kAla anatanigodadhAmamAM pugala saMge rahyo, dukha anaMta narakAdithI tuM adhika bahuvidha sahiyo, (1) jJAna anaMta jIvano nijaguNa, te pugala AvarIyo, cetanakuMpugala cenizadina, nAnAvidha duHkha ghAle. (12) (pudgala gItA) zarIrAdi sekaDo pudgala jIve mithyAtvanA udayamAM pudgalane ja potAnuM svarUpa mAnI ane tene sAruM karavAmAM, sukhI karavAmAM pudgalonA grahaNa parigraha karyA, temAM ja potAnI saMpatti-kiMmatI vastu tarIke samagra jIvanuM bahumAna pudgalamAM ja DhALyuM ane AtmAne vize nirasa thayo. pudgalanA viSe anaMta rasavALo thaI AtmAne bhUlI temAM ekAgra thaI sva para AtmAne mahAsaMtApa ApIne anaMtaguNa saMtApane bhogavavA naraka nigodanI anaMtIvAra jIve musApharI karI. pudgalanA saMge, tenA rAge, tenA bahumAne ane tenA viSenA viparyAsa jJAnanA kAraNe tenI sAthe mAtra nizcayathI heya mAnIne ane vyavahAra karavAnI jeTalI jarUra paDe teTalA ja vyavahAra udAsIna pariNAme karavAnA hatA tema karavAne badale rasa, ruci, rAga ane AsakitapUrvaka karavAthI jJAnAdiguNo para karmanuM AvaraNa AvavAthI te guNo Avartita thayA- DhaMkAyA ane viparyAsa doSo pragaTavAne kAraNe bhayaMkara aneka prakAranA duHkhothI jIva duHkhI thayo. pudgala parAvartakALa para jinavacananI zraddhA thAyato khyAla Ave, jemAM samudranA AvartAmAM phasAyelAne nIkaLavuM duSkara che tema anAdi kALathI karmanA saMyoganA kAraNe anaMtAnaMta pudgala parAvartarUpa AvartAmAM jIva paribhramaNa pAmyo. arthAt AtmAe Aja sudhI je odArika pudgala vargaNAo - je bhojanarUpe, vastrarUpe, makAnarUpe, sonAcAMdInA ghareNAMrUpe, zarIrarUpe, Adi sarva vastuone je ajIva tatva | 75 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grahaNa karI ane paribhramaNa karavA rUpa anaMtAnaMta Avarto anaMtAnaMta kALa sudhI karyA chatAM haju tenAmAM virAma pAmavAnuM mana thatuM nathI, tenA saMgathI chUTavAnuM mana thatuM nathI to ApaNane satata vicAra AvavA joIe ke haju mane tuccha rUpavAna, bharAvadAra, anukULa zarIramAM roga thAya che ane haju tenA sukha choDavAnuM mana thatuM nathI ane jarAya kAyAne duHkha ApavAnuM ke duHkha veThavAnuM mana thatuM nathI. to jinavacana vicAravuM joIe ke A jIve saMsAramAM paribhramaNa karatA je deha prApta karyA che te bhegA karavAmAM Ave to samudronA samudro bharAya. jIveNa bhave bhave miliyAI, dehAI jAI sNsaare| tANaM na sAgarehiM kIraiM saMkhA aNaMtehiM // 47 // | (verAgya zataka) anaMtakALathI je saMsAra sAgaramAM paribhramaNa karyuM temAM cAra gatimAM sauthI rogarahita evuM sukhI rUpavAna zarIra devone prApta thAya che ane te devabhavanI prApti paNa jIvane anaMtavAra thaI cUkI haze. tIrthaMkarapaNuM, anuttaradeva, lokAMtikadeva, cakravartIpaNuM ane bhAva sAdhu sivAyanA bIjA paryAyo jIvane anaMtIvAra prApta thayA. anaMtIvAra deva samRtio bhogavI chatAM jIva tRpta na thayo to have A jIva manuSya bhavarUpI tuccha sukhomAM tRpta kaI rIte thaze? atuma jIvanA paribhramaNano aMta paNa nahIM Ave. 4. bhAva pUgala parAvartakALa: sarva rasabaMdhanA adhyavasAya (kaSAya udayajanya) sthAnone 14 rAjalokanA asaMkhyapradezo che teTalA rasabaMdhanA sthAno che. kaSAyanA taratamatAnA yoge je asaMkhya rasabaMdhanA sthAno te dareka rasabaMdhanA sthAnone jIva kramasara anubhavIne sparzIne mUke, temAM je kALa pasAra thAya te sUkSmabhAva pudgala parAvartakALa kahevAya. krama vinA maraNa karIne badhAya adhyavasAya sthAnone sparze to bAdarabhAva pudgala parAvarta kahevAya. A bhAva pula parAvartakALa dravya pula parAvartakALathI paNa adhika che. Ama kALa karatA kSetra, kSetra karatA dravya ane dravya karatA bhAva adhika adhika vRddhivALo che. A cAramAM sauthI vadhAre mahattA bhAvapudgala parAvartakALanI che. jayAM sudhI jIva bhAvane choDato nathI tyAM sudhI janmarUpa-maraNarUpa pudgala dravya grahaNa mocana ubhA rahe che. dravya pudgalanA AdhAre kSetra ane kALa te banne 76 | nava tattva Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa banavAmAM mukhya bhAva pudgala parAvartakALa che. jyAM sudhI bhAva che tyAM sudhI bhavAtIta na thavAya. anAdi dravyanA saMyoga rUpa saMsAra chUTo na paDe. dravyano tyAga karavA chatAM, kALa para vijaya prApta karavA chatAM jo bhAvane jItI bhAvAtIta na thAya to pharI AtmAne bhavamAM pUrAI judA judA kSetramAM, kALamAM paribhramaNa UbhuM rahe. eka vakhata sarvathA moharUpa bhAva para saMpUrNa vijaya prApta karyo pachI bhavasarjaka karmanA baMdhano sadA mATe abhAva thaI jAya pachI bhavanA sarjaka karmabaMdha nahIM (kaSAya sattA ke udayarUpabaMdha na hoya). kevalI bhaMgavatone saMpUrNa mohano kSaya thavAnA kAraNe zarIrAdi hovA chatAM bhAva sarjaka karmano baMdha nahIM, mAtra eka samayarUpa yoga nimitta rasahIna baMdha thAya, tarata nirjarA thAya. dravya pugala parAvartakALanA 7 peTA bheda: AtmAnuM joDANa anAdithI kAmarNa vargaNA sAthe rahyuM che enA kAraNe potAnA sahaja svabhAva pAriNAmika bhAva hovA chatAM potAnA svabhAvamAM pramoda pAmavAne badale pramAdarUpa vibhAva pragaTa thAya che. have jyAre karmalaghutA thAya tyAre AtmAne potAnI zuddhadazAnuM bhAna thAya eTale ke caramAvartakALamAM AvyA thakI AtmAne potAnI zuddha dazAnuM bhAna thAya. jema samudranA AvartamAM phasAI jAya tema 7 prakAranA pudgala vargaNAnA AvartarUpa svabhAvamAM vibhAvarUpe phasAI jAya (paribhramaNa karyA kare). A anAdi AvartanuM jora kaMIka ochuM thAya tyAre caramAvartamAM A jIvane bhAna thAya ke huM bhamI rahyo chuM. 1. kAryaNa pudgala parAvartaH ATha vargaNAmAMthI AhAraka vargaNA choDIne bAkInI sAta vargaNAnuM Avarta AtmAne anAdithI che. jIva dareka samaye 4thA anaMtathI vadhAre ane pAMcamA anaMtathI ochI eTalI kAmaNa vargaNAone grahaNa kare che. tenA kAraNe sahuthI vadhAre AvoM kArmaNa vargaNAnA kahyA. kArmaNa vargaNA e ati sUkSma che. ghaNA pradezonI banelI che. tethI eka samaye ghaNA pudgalo grahaNa thAya che tathA sarva gatimAM rahela saMsArI jIvo tene grahaNa kare che. tethI tenuM pudgalaparAvarta jaladI puruM thAya. tene sauthI ocho kALa lAge. ajIva tatva | 17 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. tejasa pugala parAvartaH tejasa vargaNAo kArmaNa vargaNAthI sthUla che tathA kArmaNathI ochA pradezanI banelI che. tethI eka samaye kArmaNathI ochA pudgalo grahaNa thAya che, mATe kArmaNathI tenA anaMtaguNa kALe pugala parAvarta pUruM thAya che. 3. audArika pula parAvartaH audArika vargaNAsthUla che. alpapradezavALI che tathA sarvatra (sarvagatimAM) grahaNa thatI nathI. (deva- naraka bhavamAM te grahaNa zarIra rUpe na kare, tethI tejasa vargaNAthI adhika kALa audArika vargaNA pUrNa karavAmAM lAge arthAt taijasathI odArika parivartanano niSpattikALa anaMtaguNa che. jIvane potAnA cidAnaMda svabhAvamAM rahevA dArika parAvartanakALa bAdhaka bane che. AkhA divasamAM je IcchAo thAya te badhI dArika vargaNAnI ja thAya che. vAyukAyanA audArika zarIranI sparzecchA tathA khAvA pIvA, paheravA vagerenI je je IcchAo te audArika vargaNAnI che. temAM udAsIna pariNAma Avavo jarUrI che. 4. zvAsocchavAsa pula parAvartaH dArika vargaNA karatA zvAsozvAsa sUkSma tathA bahuudezI hovA chatAM te aparyApta avasthAmAM grahaNa na thAya ane paryApta avasthAmAM paNa dArika zarIranA pudgalonI apekSAe ochI grahaNa thAya. tethI odArika AvartathI adhika kALa lAge arthAt audArika pudgala parAvarta kALathI zvAsocchavAsa pula parAvartakALa adhika che arthAt anaMtaguNa niSpatti kALa che. 5. mana pugala parAvartaH ANapANa (zvAsocchavAsa)thI sUkSma anebaudezI hovA chatAM ekendriyAdimAM tenuM grahaNa thatuM nathI ane lAMbAkALe jayAre saMjJIpaNuM (mana) maLe tyAre ja grahaNa thAya che. tethI zvAsocchavAsa vargaNAnA pudgala parAvartakALa karatAM adhika che arthAt anaMtaguNa niSpati kALa che. 6. bhASA gugala parAvartaH mana karatA bhASA zIdhra prApta thAya che, kemake be IndriyAdi avasthAmAM hoya che. to paNa manodravyathI bhASAdravya sthUla hovAthI eka samaye alpa grahaNa thAya che. tethI manaHpudgalaparAvartathI anaMtaguNa che. 78 | nava tattva Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. vaidiya pugala parAvartaH vaikriya zarIra saMsAramAM ghaNA kALe prApta thatuM hovAthI teno pudgala parAvartakALa sahuthI vadhAre hoya che. te paNa anaMtaguNa adhika che. Ama jIva A 7 vargaNA rUpa pudgala parAvartomAM anaMtakALathI bhramaNa karatAM potAnA svabhAvamAM ramaNa karavAnuM bhUlIne bhayaMkara pIDA bhogave che. AvI vicAraNA karavAthI jIvane potAnA upara anukaMpA pragaTa thAya che. * nizcayakALa 4 prakAranA cheH (a) vartanA (ba) pariNAma (ka) kriyA (Da) paratva ane aparatva. nizcayakALano upakAra navAne jUnuM kare te punarvartamAnaikasamayAtmakaH asau naizciyikaH __vartamAna eka samayarUpaH nizcayakAlaH (a) vartanA: vartanA nizcayakALanuM mukhya lakSaNa che. e vastunuM te-te svarUpe rahevuM te vartanA. vastunuM astitva sattA rUpe rahevuM te vartana, padArthanuM te paNuM rahevuM, hovApaNuM thavuM te vastunI sattA che. dareka vastunI sthiti, gati, utpatti, paryAyo vageremAM vartanA kAraNa che. kALa vaDe vartanAnI zuddhi thAya che. ethI kALa dravya vartanA guNavALuM jANavuM. pudgala dravyanuM paNa je pratisamaye je parAvartana thAya che temAM mukhya kAraNa kALa dravya che. tethI vartanA e kALa dravyanuM lakSaNa che. saghaLA dravyo svayaM pratyeka samayavartI rahyA che ane utpAda ane vyaya paNa dareka dravyamAM prati samaya thaI rahyo che. kALa mAtra temAM nimitta che. vartanAkALa 4 pariNAmavALo che: 1. sAdisAMta 2. anAdisAMta 3. sAdi anaMta 4. anAdi anaMta 1. sAdisAMta: jenI zarUAta ane aMta paNa hoya tene sAdisAMta kahevAya. dA.ta. pudgalanA skaMdho mATIno ghaDo-mATImAMthI ghaDArUpe nirmANa thAya ane ThakarArUpe nAza paNa thAya. ajIva tatva | 79 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. anAdisAta : bhavyajIvane karma saMyoga anAdithI che ane karmano nAza pAmavAnA svabhAvathI teno aMta che. dA.ta. kSAyika samyak daSTi. 3. sAdi anaMta siddhapaNuM pragaTa thayuM che. have teno cetanathI viyoga kyAreya nathI. dA.ta. siddha bhagavaMto. 4. anAdi anaMta : je anAdithI che ane kyAreya paNa teno nAza nathI. abhavyapaNuM, jIva, paramANuM, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya vagere badhA dravyo anAdi anaMta che. AtmA pariNAmane yoga ane upayoga rUpe Adi ane aMtavALo che. tethI AtmA svabhAvathI anAdi che ane yogAdinA AdhAre AdivALo ane aMtavALo paNa che. (ba) pariNAma: padArthanI vividha prakAranI pariNati (avasthA)nuM rUpAMtara thavuM pheraphAra thavo te pariNAma che. AkAra ane avasthA badalAya paNa dravya na badalAya mATI piMDarUpe banI jAya. temAM kALa na mAnavAmAM Ave to eka samaye utpatti ane eka sAthe nAza thaI jAya. ApaNA jIvananuM prathama kartavya che ke ApaNe svanA upayogamAM AvavuM, pote potAnA svarUpanA darzana karavA. prabhunA darzana paNa eTalA mATe karavAnA ke mArA AtmAnA mane satata darzana thAya. mATe Atmadarzana e pApano nAza karanAra che. navatattvanA svarUpano nirNaya karyA vagara paramAtmAnA vAstavika darzana thaI zake nahIM. navatattva dvArA potAnI je zuddhi che te vartamAnamAM anAdinA karmasaMyoganA kAraNe azuddha banI gaI che. te mATe karmanI vividhatAno vicAra karIne ApaNA zuddha svarUpano nirNaya karavo joIe. vartanAdi kALakRta te kALanA liMga che. temAM navA purANAdi rUpe te te bhAve niraMtara te vartana, ane navA navA paryAyanI prApti te pariNAma. vAdaLA vageremAM AdimAna ane caMdra vimAna vageremAM anAdimAna pariNAmI che. jIva pariNAmI svabhAvavALo che. para dravyanA nizcaya svarupanuM bhAna na thAya to anAdithI para dravyamAM pariNamana pAmatA ApaNA AtmAnA svabhAvane rokI zakIe nahIM mATe para dravyamAM pariNamana pAmatA ApaNA AtmAnA svabhAvane rokIne sva svabhAvamAM pariNAma pAmavuM e ja AtmAnI mukhya sAdhanA che. 80 | nava tattva Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ka) DiyA: kriyA eTale vyApAra, prayogathI ke visasAthI. jIva-ajIvanuM pariNamavA rUpe thato vyApAra te kriyA. eka sthaLethI bIjA sthaLe javA rupa kriyA che. kriyA traNa prakAranI che. (1) prayogAdithI (2) mizrapariNAmathI (3) visasAthI. (1) prayoga pariNAma diyA : jIvanA prayatnathI je thAya te pariNAma kriyA kahevAya. jemake zarIramAM thatI je koIpaNa kriyA che te prayoga pariNAma kriyA che. jo jIvamAM vIrya pariNamana svabhAva na hoya to eka paNa pariNAma kriyA na thAya athavA AhAranuM grahaNa karavuM te abhisaMdhi vIrya ane AhArane grahaNa karyA bAda AhAranuM pacAvavuM, arthAt sAta dhAturUpa pariNamana pamADavuM e anabhisaMdhi vIryanA kAryarUpa kriyA che. (2) mitra pariNAma kiyA : kuMbhArane ghaDA banAvavAmAM je sAdhana sAmagrInI sahAya levI paDe te kriyA mizra pariNAmI kriyA kahevAya. jemake mATI, cakra vagere, sAyakala calAvavAnI pravRtti vagere. bIjAnI sahAya laIne jIva je paNa prayatna kare te mizra pariNAma kriyA kahevAya. (3) vismasA pariNAma diyA: preraNA vinA je svabhAvika kriyA thAya che. meghadhanuSyanuM svAbhAvika rIte thatuM nirmANa. jemAM jIvake koIpaNa sAdhana sAmagrIno prayoga thayA vinA je kriyA thAya che. caMdranI prabhA, sUryano prakAza vagere. (Da) parAparatva: paratva ane aparatva e baMne paraspara sApekSa che. enA traNa bheda che. paratva eTale moTApaNuM, jUnApaNuM. aparatva eTale nAnApaNuM, navApaNuM. (1) prazaMsAkRtaH sarvanaya pramANa syAdavAda zailIthI jaina dharma sarva dharmothI zreSTha dharma che. ekAMta daSTithI bIjA dharmo halakA che. (2) kSetrakRta: amadAvAdathI aMbAjI kSetradUra che. amadAvAdathI ANaMda najIka che. (3) kALakRta 10 varSano chokaro 18 varSanA chokarA karatAM nAno che. jUnApaNuM - AjanA banAvelA ghaDA karatA gaIkAlano banAvela ghaDo jUno che. ajIva tattva 81 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALa dravyanuM vartanA mukhya lakSaNa che. pugaladravyanuM pratisamaya je parAvartanA thAya che temAM mukhya kAraNa jALadravya che. kALa dravyanI vicAraNA dvArA dareka dravyanuM bhUtakALa, vartamAnakALa ane bhaviSyakALanA astitvarUpe thavuM hovuM e vartana kahevAya. vartanA e dareka dravyanI traNe kALanI sattA-astitva batAve che. ApaNA AtmAnA astitvano kALadravyanI vicAraNA dvArA nirNaya karavAno che. vartamAnakALamAM ApaNuM astitva rahevAnuM che, anaMtA bhUtakALamAM ApaNuM astitva hatuM ane anaMta bhaviSyakALamAM paNa ApaNuM AtmAtarIke astitva rahevAnuM che. mATe vartamAnakALamAM zuddhopayoga dharmanI sAdhanA evI karavI ke jethI vartamAna ane anaMto bhaviSya sudharI jAya. anAdithI bagaDelA bhUtakALanA kusaMskArathI ApaNA AtmA upara coMTI gayelA karmone vartamAnakALamAM zuddha upayoga dvArA sudhArIne ApaNe ApaNA anaMta bhaviSyakALane sudhArI zakIe chIe. AtmAe potAnA svabhAvamAM hovuM e vartanArUpe vartavAnuM che, rahevAnuM che. mATe paramAtmAe samaya goyama mA pamAyae kahyuM che eTale ke eka samayano paNa tuM pramAda na kara. eTale potAnA zuddha svarUpanA upayogamAM zraddhArUpe, ruci rUpe rahevuM ane e dvArA zuddha Atma avasthAne pAmavAnA prayatnavALuM banavuM joIe eTale ke potAnA zuddha upayogamAM rahevA dvArA sva samayamAM rahevA dvArA potAnA svabhAvamAM satata ramavuM joIe. kALadravyanI vicAraNA dvArA ApaNA AtmAe anAdi bhUtakALamAM keTalA kALathI kayAM kayAM, kaI kaI avasthAmAM keTalo keTalo kALa pasAra karyo che enuM bhAna thavA dvArA ApaNane kAlAtIta thaI javAnI bhAvanA puSTa thAya che athavA pragaTa thAya che, jethI bhaviSyamAM ApaNane kALanI koIpaNa prakAranI asara na thAya. divasa, rAta, mahinA, RtuonI je asara vartamAnamAM ApaNane thAya che tenI asara na thAya mATe have ApaNe ApaNo svabhAva je jJAtA ane draSTA bhAvano che tene ja pAmavo che evo daDha nirNaya karavAno che. dayAno pariNAma zuddha kayAre thAya? karma, kaSAya ane kAyAnA kAraNe ApaNo AtmA sattAe anaMtasukhanA dhAma rUpa che te anaMtaduHkhamaya banyo che. Avo nirNaya thAya to dayAno pariNAma Ave. 82 | nava tattva Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAro AtmA anaMtasukha bhogavI zakavAnI samarthatAvALo che chatAM karmane kAraNe je kAyA maLI te kAyA kaSAyanA pariNAmathI pakaDAI che tethI huM anaMta sukha bhogavI zakato nathI, mane zAMtino anubhava nathI. muni krodhanA udayamAM paNa zAMtino anubhava kare, kAraNa aucitya vyavahArathI te krodha mAtra dekhAva rUpa hoya che paraMtu aMdara parama samAdhine anubhavato hoya. jayAre munine lAge ane krodha karyo tethI ja pelo bolato baMdha thaI gayo, ema mAnyuM te kharekhara mithyAttva che. te mAtra bahArathI bolato nathI paNa aMdarathI vizeSa taka joI dhaDAko karaze. aMdarathI zAMta nathI thayo paNa ukaLI rahyo che. krodhano pariNAma te mohano pariNAma. moha pariNAmathI AtmAne bhAva pIDA thAya che. krodhamAM azAMti ukaLATa anubhavAya paNa rAganI pIDAno anubhava pIDArUpa na thAya kAraNa ke te vakhate jJAnamUrNita (jJAna rAgathI dUSita) avasthAvALuM che. tethI te sva para prakAzita banatuM nathI. prasannacaMdra rAjarSi sUryanI AtApanA levA rUpa apramatta bhAve viziSTa tapa sAdhanA karatA hovA chatAM eka sainikanA mukhe putra duzmana rAjAthI gherAyelo che te sAMbhaLavA mAtrathI sneharAgamAMthI krodha pariNAma pragaTayo ane yuddhanA pariNAme caDI gayA ane 7mI narakanA mohayukata daLiyA bhegA karyA. kAraNa ke te vakhate mohanA pariNAmanA udayanA kAraNe jJAna mithyA pariNAmamAM mUrNita thayuM. heyane upAdeya mAne. jema dArUnA nazAmAM nazo kharAba lAge nahIM tema te vakhate mithyA paNa lAge ja nahIM. anaMtakALathI AtmA zA mATe athaDAyo? AtmAne potAnuM bhAna thayuM nahIM tethI sAvadhAna thayo nahIM, tethI te kALano koLiyo banyo. AtmA paranI sAthe anukULa thaIne rahe te teno pramAda che. pramAda e bhAva prANanA maraNarUpa che. darzana (AtmAnA) be rIte thAya sAkSAt darzana ane parokSa darzana. vyavahArathI prathama parokSa darzana karavAnI vAta mUkI. sAdhu bhagavaMta paNa jinadarzana karavA jAya che paNa prabhunuM AlaMbana laI - nija AtmAnA darzana karavA mATe. zAstra dvArA darzana kare ane abhyAsa vaDe kevalajJAna pragaTa karI kevalajJAna vaDe sAkSAt darzana kare. koI paNa jIva pratye prabhune bheda nathI (bhavya ke abhavya), tethI ApaNane paNa sAmAyika pariNAma pragaTa karavA mATe samyagadarzana pragaTa karyA pachI ja samyAritra pariNAma pragaTa thaze. te mATe sau prathama badhA ja jIvo siddha svarUpe che tevA parokSa ajIva tattva | 83 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana karIe ane e pahelA potAnuM (sva) AtmA sattAe siddha svarUpI che tevo svIkAra karavo joIe. jayAM sudhI potAnA AtmAne siddha svarUpI svIkArato nathI tyAM sudhI ghora AzAtanA cAlu rahe che. anaMtakALathI potAnA svarUpanuM bhAna nathI tethI eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM bhaTakavuM paDe che. zarIra mATe jIvonI kaleAma karavI paDe che. gharamAM paMkhAnI svIca dabAvo to koI arerATI thAya che kharI? kSaNika zarIranI sAtA khAtara sva para AtmAnI kevI pIDAmAM nimitta bano cho? dareka yogamAM upayoga mUkavA rUpa ja paramAtmAnA darzana che. upayoga mUkavAthI ja para vastuno bodha thAya-potAne bhAna thAya ke pote zuM kare che. ekendriya sthAvara kAya jIvo paNa siddha samAna che, te paNa haNavAne yogya nathI. jIvone haNavA eTale potAnA AtmAne ja haNavo. svAtmAne pramAdavaza karavA vaDe bIjA jIvone haNIe te svAtmAnuM ja bhAvamaraNa che. garamI sahana nathI thatI eTale zarIranI sAtA mATe vAyukAyane haNavA taiyAra thAo cho ne? AtmAnuM bhAna nathI mATe. AtmAne garamI sparzatI nathI mAtra AtmA garamInuM jJAna kare che. garamI zarIrane lAge ane "huM zarIrathI nirALo chuM" tethI mAre duHkhI thavAnuM nathI. tevA upayogamAM AtmAnA darzana karavA eTale AtmAnA guNanuM smaraNa karavuM. tuM to anaMta AtmavIrya svarUpe prarvata che. zarIranI pravRtti jayAre paNa thAya tyAre AtmavIrya pravRtti karatuM dekhAvuM joIe to tarata pApanI pravRtti baMdha thaI jAya. kAraNa huM AtmA chuM. huM siddhasvarUpI AtmA chuM. rAga-dveSathI rahita chuM ane avyAbAdha-koIne pIDA ApavAnA svabhAvavALo nathI to koIne pIDA kaI rIte apAya? evo vicAra Avavo joIe. * zAna arUpI hovA chatAM arUpI ne kema na joI zake? moha jaDa che. tethI te rUpI che. moha jJAna sAthe joDAyeluM che tyAM sudhI zuddha jJAnamAM bAdhaka che. jema cazmAnA kAca dhULavALA hoya to spaSTa na dekhAya tema moyukta jJAna yathArtha na joI zake. jJAna arUpI hovA chatAM arUpIne joI zakatuM nathI kAraNa temAM mohano udaya bhaLelo che. saMpUrNa mota nIkaLI jAya pachI AtmA kevalI bane che, pachI te arUpI-rUpI ane pUrNa svarUpe joI zake che. AthI mohane dUra karavA prathama AtmAe potAnA zuddha svabhAvamAM AvavA mATe huM zeyano jJAtA chuM. huM prathama mArA AtmAno jJAtA chuM. mAro AtmA arUpI che, mArA Atmapradezo arUpI che, mArA jJAnAdi guNa paNa arUpI che enuM bhAna thavuM joIe. 84 | nava tattva Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama arUpI evo potAno AtmA sattAe jina-siddha-paramAtmA che ane badhA jIvo paNa sattAe siddha svarUpI che pramANe zraddhAnA pariNAma dhArI rAkhavAthI darzana prabhAve moha nAza pAme, jyAre ghAti karmono nAza thAya. tyAre kevalajJAna pragaTa thAya tyAre pratyakSadarzana thAya. jene pratyakSa darzana thAya che ane karI rahyA che tevA sarvajJanI daSTithI eTale samyagdaSTithI AtmAnA darzana karavAnA che, to parokSadarzana thaze. potAnI buddhi gIrave mUkI devAnI ane mArA sarvajJa paramAtmAe zuM kahyuM che? tenuM satata smaraNa karavAnuM. mananI aMdara sarvajJa prabhu ramatA hoya to mithyAtva tyAM TakI zake nahIM. bhagavAnanI AjJAnuM smaraNa manamAM sadA cAlatuM hovuM joIe. mArA prabhue kahyuM che tattvano paricaya kara. A vinAnI badhI ArAdhanA saMpUrNa saphaLa nahIM thAya. ArAdhanA ArAdhanArUpe nahIM bane. tattva vinA ArAdhanAmAM ajJAna-moha rahevAnI saMbhAvanA che. moha dUra karavAno upAya paNa prabhue eka ja kahyo che. tevAvavIdhAt pathati mohaHA (hRdayapradipa SatriziMkA) tattvanA avabodhathI ja moha dUra thAya ane jayAM sudhI moha dUra na thAya tyAM sudhI mohanI preraNA pudgalane AgaLa karavAnI ane jIvane bhUlavAnI ja hoya. ane AthI ApaNe ApaNA jinathI dUra rahIe chIe, dehane AgaLa karIe chIe. tethI vadhAre sAvadhAna thavAnuM che. anaMtakALathI rakhaDavAnuM kAraNa zuM hatuM? prabhuno mAraga maLyo paNa prabhunI daSTi pramANe na cAlyA. prabhunI daSTine pakaDIne ArAdhanA na karI. khUba doDAdoDI karI, yAtrAo khUba karI, tIrthanA pagathiyA ghaNAM ghasyA paNa aMdara ghasAro pahocyo nahIM. AtmA para dhrujArI thAya, anukaMpA thAya to potAno prasAda khaTake ane ene dUra karavAno bhAva thatA te mATeno yathA zakaya prayatna karIe to ApaNe jinezvara paramAtmAnI sanmukha thayA gaNAya. sarvajJane prathama sAdhavAnA che. sarvajJa kathita zAstrane sAdhavAnA che ane te gurune AdhIna che arthAt sarvajJanI daSTi meLavavA sarvajJa tattvano paricaya karavA jJAtA gurunI vinaya vaiyAvacca vaDe upAsanA karavA rUpa jinavacana-jinaAjJA mAnavI ane tene pALavI joIe, te ja sarvajJa banavAno eka mAtra upAya che. ajIva tatva | 85 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhedajJAnanuM mahatva adhyAtmasAra graMthamAM pU. maho. yazovijayajI mahArAja pharamAve che, muktino upAya dhyAna che ane dhyAna mATe AtmajJAna jarUrI, mATe AtmajJAna mATe mumukSu AtmAe sadA prayatna karavo joIe. AtmajJAnanuM phaLa dhyAna ane dhyAnanuM phaLa mukti. AtmajJAnaphalaM dhyAnamAtmajJAnaM ca muktidm| mAtmAjJAnAya tannityaM, yatna: veryo mahAtmanA II adhyAtma sAra (18.1) jJAna jJAnAdi guNanA nirmaLa pariNAma rUpe AtmAe sahajarUpe thavuM e ja samagra Agamano sAra che. jJAnanA pariNAma vaDe svAtmAmAM sthira thavAnuM che. jJAna jema jema nirmaLa thatuM jAya tema tema AtmA svamAM sthira thato jAya. jo jJAna azuddha thatuM jAya to svamAM asthiratA vadhatI jAya. svanA astitvanA upayoga vinA paranA jJAtA banavAmAM paramAM mAtra moha pariNAma hovAne kAraNe paramAM levAto jAya. AtmAnuM dhyAna eTale AtmAnA jJAtA, AtmAmAM sthiratA ane AtmAmAM ramaNatA rUpe thavuM. anAdikALathI AtmA paranA saMyogovALo banelo che. jyAM sudhI parano saMyoga raheze tyAM sudhI AtmAmAM sahaja asthiratA raheze. asthiratA be prakAranI 86 | nava tattva Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) svabhAva asthiratA ane (2) svarUpa asthiratA. Atmapradezo jyAM sudhI pudgala sAthe joDAIne rahe tyAM sudhI svarUpanI asthiratA rahe. Atma svabhAva pudgalanA svabhAva pramANe jyAM sudhI pariName tyAM sudhI svabhAvanI asthiratA rahe. AthI svabhAvanI sthiratA mATe bhedajJAna jarUrI. "bhedajJAna zivamArgaE, jJAna-oya IhamAMe; dhyAna-dhyeyakI zuddhatA, bhedajJAna binu nAda" (dravyaprakAza) (pUdevacaMdravijayajI ma.sA.) AtmAe zuddha thavA dhyeya zuddhi jarUrI. dhyeyanI zuddhatA vinA dhyAna ghaTe nahIM. dhyAtA-dhyeya sAthe jyAre joDAya tyAre dhyAna ghaTe. te vinA nahIM. dhyAtA (AtmA) anAdithI pugalanI sAthe kSIranIranI jema joDAyelo che. AthI dhyeyarUpa (pudgala) deha sahaja banelo che. AtmAne potAnA jJAnamAM zeyarUpe arUpI AtmAne badale rUpI AkArane dhAraNa karanAra dehAdhyAsano bhrama thayo che. karmanA saMyogane kAraNe dehabhAvanI pratIti thavAthI dehamAM AtmAno bhrama anAdithI jIvane thayelo che. "dehAtmAdyavivekorSa, sarvadA sulabho bhave, bhava kodyApi tabheda, vivekasvati durlabha (jJAnasAraH 15-ra) deha e ja huM AtmA chuM Avo viveka AtmAne sahaja sulabha anAdithI che. kroDo bhave paNa deha AtmAno bheda thavo duSkara che. A vAta jJAnasAramAM viveka aSTakamAM pU. maho. yazovijaya mahArAja kahe che. jyAM sudhI AtmAnuM bhedajJAna na thAya tyAM sudhI AtmAnuM dhyAna durlabha che. asthira svabhAvI pudgala sAthe ekameka thaIne rahevAne kAraNe AtmAmAM calAyamAnatA rahevAnI, tyAM sudhI karmano baMdha paNa raheze. AthI pugalanA yogathI chUTA thayA vinA AtmAmAM sthiratA na Ave. AtmAmAM sthiratAnI prApti mATe ja kAussagga dhyAnamAM utAva kArya ThANeNaM, moNeNaM, jhANeNaM appANe vosirAmi pratijJA karavAmAM Ave che arthAt pudgala svarUpa asthira evA mana- vacanakAyAnA yogone huM AtmAmAM sthira thavA vosirAvuM chuM. ajIva tattva | 87 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddha dhyAnamAM sthira thavA zubha AlaMbana zA mATe? azubha dhyAnathI chUTyA vinA yoga sthiratA Ave nahIM. tethI prathama sAvadya je asat azubha yogono tyAga jarUrI, sat ke zubha yogonA AlaMbana laI zubha dhyAnamAM sthira thavAthI zuddha dhyAnane yogya bhUmikAnuM sarjana thAya. pachI temAMthI paNa pariNAmathI chUTI svaguNa pariNAmarUpe pariNati thaI jAya. 4thuM guNasthAnaka e dhyAnanI bIjabhUta avasthA che. 4thA guNaThANe sAdhyanI rucinA kAraNe 4thuM guNa ThANuM e dhyAnanI bIjabhUta avasthA kahevAya. samaktinA pariNAmane pAmyA vinA zuddha dhyeyanI ruci pragaTa na thAya tethI prathama samyakta jarUrI, te mATe jIvAdi navatattva - jIvAInava payatve, jo jANaI tassa hoI samai - jIvAdi navatattva - jIva ane ajIva tattvanA nirNaya vaDe sva-parano bheda pakaDAya to te bhedajJAna jANakArI rUpe thayuM kahevAya. jyAre sva-parano bheda jANyA pachI parathI svano bheda karavAnI ruci pragaTe to sva para prema ane para pudgalanA saMga rUpa dehAdi para udAsInabhAva Ave ane parathI chUTavA mATe sarvajJa paramAtmAe mokSamArga rUpajinAjJA pAlanano upAya batAvyo te upAdeya rUpe lAge, tyAre ruci thaI kahevAya. jene kakaDIne tIvra sudhA lAgI hoya te sahaja AhAranI zodha kare ane AhAra maLe eTale te tene joto na rahe paNa khAvA besI jAya. vartamAnamAM mokSanI vAto kahenArA, sAMbhaLanArA ane jANanArA ghaNAM hoya paraMtu mokSamArgano je upAya sarvajJa bhagavaMte kahyo che tene ja svIkAravAmAM ane pALavAmAM gaDamathala ghaNI moTI che. prathama to temAM ruci jarUrI che. navatatva jJAnanuM phaLa sva parano bheda. bhedajJAnanuM phaLa virati arthAt para saMyogathI potAne bheda karavAnI ruci ane te parasaMyogono pratijJApUrvaka tyAga. kadAca nikAcita mohanIya karmanA udaye sarva saMgono tyAga nA thaI zake to pariNAmathI bheda karavo paDe ane to ja dhyAnayoga ghaTe. AthI pudgalanA pariNAmo ane AtmAnA pariNAmo jANavA jarUrI. dareka dravyo sAthe AtmAno zo saMbaMdha che? dareka dravyano potAno svabhAva zuM che? ane potAnA AtmAno svabhAva zuM? A badhA nirNaya mATe navatattvamAM pariNAmI jIva mukta... gAthA che... jIvano svabhAva ja sarva zeyane jANavAno che. AthI navatattvamAM paNa prathama gAthAmAM ja nava tatA hUMti nAcavyA dvArA jinAjJA sarvane jANavAnI che. vartamAnamAM 88 | nava tattva Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mama pavAveha | mama vezaM samappeha || tArA guNono sparza mane Apa mArA svAmI ! mane tArA mAraga taNa ' oratA... tAruM virati varadAna mane Apa mArA sa0)ma) ! mane saMyamanA raMga taNA oratA..." Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvane jANavA mATe sarvajJa tattvanuM ja eka mAtra zaraNa che. "vani patta dharma zaraNaM pvjaami'| jIva dravya ane pudgala dravya pariNAmI che. jyAre dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyadravya e apariNAmI che. dareka dravyasvataMtra che ane potapotAnA svabhAva pramANe varte che. eka dravya bIjA dravyamAM pravezI zakatuM nathI eka jIvadravya ja evuM che ke te pulanA saMge rahI pudgalanA svabhAva rUpa temAM ja tanmaya banavA dvArA potAnA arUpI svabhAvane bhUlI gayuM che. bIjA dravyo ApaNuM kAMI bagADatA nathI paNa pudgala dravya sAthe rahI jIva atyAre jIvAjIva svabhAvavALo banI gayo che. AtmAnuM svarUpa kevuM che? AtmAnuM svarUpa avyAbAdha ane pIDA rahita che. pote svayaM pIDA pAmato nathI ane bIjAnI pIDAmAM nimitta banato nathI, paNa jIvadravya jyAM sudhI pudgala dravyathI nirALo na thAya tyAM sudhI A vAta ghaTatI nathI arthAt jIva adhikaraNarUpa thaze. mATe ApaNe ApaNA avyAbAdha svarUpanuM lakSyabiMdu keLavI para (pudgala) nA svabhAvamAMthI khasI sva svabhAva ane svarUpane pAmavA puruSArtha karavAno che. je sva-paranA bheda jJAna vinA zakya nathI ane A bhedajJAna mATe ajIva tattvanuM jJAna jarUrI che. jinanI paNa AjJA jIvAditattvo jANavAnI che. chazvastha jIva mATe jajinanI AjJAH AtmA sva AtmAnA guNo sAthe joDAya tyAre mokSayoga-te AtmAnuM hita, ane AtmA jyAre para sAthe joDAya che tyAre te saMsArayoga-te AtmAnuM ahita. dareka dravyone potapotAnA cokkasa svabhAva hoya che. siddhanA tathA kevalInA AtmA sivAyanA jIvo potAnA pUrNa svabhAva pramANe vartatA nathI. jIva dravya sivAyanA pAMca dravyo potAnA svabhAvamAM varte che bIjAmAM mAthuM mAratA nathI, mATe chadmastha jIva mATe ja sarvajJanI AjJAnA pAlananuM vidhAna che. chamastha jIva sivAyanA bAkI badhA ja dravyo sarvajJanI AjJA pramANe arthAt potAnA svabhAva pramANe ja varte che. jyAre jIva dravya potAnA svabhAva pramANe vartatato thaI jAya tyAre te jina AjJAmAM Avyo kahevAya. vartamAna jIva ajIvamaya banI cUkyo che mATe potAnA svabhAvanuM bhAna nathI, mATe paranA svarUpane potAnuM mAnIne e pramANe 90 | nava tattva Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartI rahyo che. paramAtmAnI AjJA che ke jIva potAnA svabhAva pramANe vartato thAya. samagra jinAjJAno sAra paNa e ja che. jIvane potAne huM jIva dravya chuM ane huM pudgala dravya - zarIra rUpe nathI paNa zarIramAM pUrAyelo zarIrathI nirALo AtmA chuM ane jJAnAdi mArA guNo che." Avo nirNaya na thAya tyAM sudhI AtmA potAnA jJAna svabhAvamAM nathI. jinAjJA ke AtmasvabhAva eka ja che: jJAnanuM kArya zuM? zeyanA jJAtA banavuM te. jIva ane ajIva banne hoya che. svabhAva dharmamAM AvavuM eTale ja jinezvara paramAtmAnI AjJAmAM AvI javuM, jinezvara paramAtmA ke AjJA baMne eka ja vastu che. jina tarIkeno ApaNane upayoga Avavo joIe. jina che eTale ja rAgadveSa mukta AtmA che ane potAnA pUrNa svabhAvathI yukta che. jinezvara paramAtmAnI AjJA ApaNe tyAre ja oLakhI zakIzuM ke jyAre potAno AtmA sattAe jina tarIke oLakhAya, ane pachI eno svIkAra thAya. svIkAra pachI jina AjJAnI ruci thAya to jinAjJA pAlananI ruci thAya. rAgAdi bhAvothI yukta AtmAne mithyAtva mohanIya karmano kSaya, upazama ke kSayopazama thAya to, tene sarvajJananA vacana para apUrva zraddhA thAya. mAtra nizcaya thaI javAthI kArya thavAnuM nathI, vyavahAra karavo paDaze. zraddhA na hoya te sAhasa nahIM karI zake. sva svarUpane sAdhanAmAM AlaMbana rUpe pakaDe te ja sAdhanA sAdhyane siddha karI zake, nahIMto mohano pariNAma deha bhAva para ja jAya. mATe huM zuddha svarUpI AtmA chuM deha nathI, A pariNAma AtmAmAM AvI jAya to e dehane thatAM sukha duHkhanA pariNAmathI haTI jAya. mATe jyAM sudhI sva ne parano nirNaya nahIM thAya tyAM sudhI pratIti nahIM thAya, para dravyathI AtmAnuM ahita ja thAya kadI paNa hita na thAya e nirNaya na thAya tyAM sudhI dharmanI zarUAta nahIM thAya, mATe ja sAdhanA karatAM sattAe huM siddha chuM, zuddha chuM e nirNaya karavo ja paDaze. mATe dhyAna pUrve bhedajJAna thavuM jarUrI. vartamAnamAM ApaNe be svarUpe rahelA chIe. jIva tarIke chIe ane ajIvamaya banIne jIvI rahyAM chIe. A pratIti thAya tyAre bheda jJAna thayuM kahevAya. have mAre jIva tarIke jIvana jIvavuM hoya to jaDa kAyAne joya rUpe - sAkSI bhAve thaIne tenA jJAtA banIe, samatA svabhAvamaya banIe to jIva tarIke jIvavAnI zarUAta thaI kahevAya. kAyAdikano sAkhIdhara rahyo aMtara Atama svarUpa sujJAnI ajIva tattva 91 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (sumatinAtha bhagavAna stavana-pU.AnaMdaghanajI ma.sA.) kAyAthI judo chuM. ahIM kAMI meLavavAnuM nathI je che te choDavAnuM che. jo meLavavAno bhAva hajI chUTato nathI to ApaNe dharma karavA mATe keTalA yogya chIe?? te vicAravA yogya che. ApaNo mAla aMdara paDyo che. karmane choDo eTale ApaNo mAla maLavAno ja che. kAyAmAM rahelo chuM paNa kAyAmAM rahevAnuM nathI, jyAM sudhI kAyAmAMthI sarvathA chuTona thAuM tyA sudhI kAyAmAM mAtra sAkSIbhUta udAsIna pariNAme rahe ane te mATe dehaAtmAnuM bhedajJAna jarUrI, te bhedajJAna mATenI vAta pariNAmI jIva mutta gAthAmAM mUkavAmAM AvelI che. padravyanA svabhAvanI vAta emAM che. AtmA dravyane jANavA eno nirNaya karavA mATe 6 e dravyane jANavA jarUrI che. 6 e dravyomAM koNa kevo che? jIva ane pudgala pariNAmI che, bAkI badhA apariNAmI che. be dravyonI vAta karIne athaMpattithI bAkInA dravyonI vAta kahI dIdhI. je pheraphAra thAya che te jIvadravyane pudgalamAM ja thAya che kAraNa te pariNAmI che, mATe AtmAnA ahitamAM pudgala dravya ja nimitta bane che. bAkInA dravyo AtmAnA ahitamAM nimitta banatA nathI. A be dravya samAna pariNAma svarUpavALA bhegA thAya paNa sAthe te baMne viparIta svabhAvavALA paNa che. pudgala to potAnAmAM ja pariNAma pAme che paNa jIva potAnA svabhAva pramANe nahIM vartatA, paNa pulanA svabhAva pramANe varte che ane e ja moTAmAM moTuM pApa che ke potAnA svabhAvane choDIne te paramAM gayo ene pAchuM AvavuM paDe mATe ene pratikramaNa karavAnuM che. kevalIne pratikramaNa karavAnuM nathI kAraNa teo svabhAvamAM ja sadA rame che. ApaNane A vAta samajAya ke jyAM sudhI huM mArA svabhAvamAM pUrNa nahIM ramuM tyAM sudhI mAre pratikramaNa pharajiyAta che, to pApathI pAchA pharavAnuM saraLa thaI jaze. vibhAvamAM bhramaNa chatAM ApaNe ApaNI jAtane dharmI mAnI beThA chIe, A mithyAtva nIkaLI jAya pachI taravuM atyaMta saheluM che. 92 | nava tattva Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa mArganI ArAdhanAmAM zuM jarUrI pariNAma, upayoga, bhAvanA ane adhyavasAya vaccenI zukSma bhedarekhAnI samajUtI ArAdhanA mATe atyaMta mahatvanI che. 1) pariNAma: je svabhAvane choDyA vinA judI judI avasthAne pAme te pariNAma kahevAya. dravya na badalAya avasthAmAM rUpAMtara thAya. jemake sonAnI lagaDIne pravAhI banAvI tene je DhALamAM DhALavAmAM Ave te pramANe baMgaDI, vIMTI, hAra vagere AkAramAM te pariNAma pAme paNa temAM sonu to sonu (dravya) ja rahyuM paNa avasthA badalAI, dravya badalAtuM nathI. jenI avasthA na badalAya te apariNAmI kahevAya. jIva nigodamAM paNa pariNAmI ane siddha avasthAmAM paNa pariNAmI che. anya darzanakAro te vAta svIkAratA nathI. vedAMta darzana AtmAne kuTasthanitya eTale emAM koI pheraphAra na thAya ema mAne che emAM pheraphAra jo na thAya to ene karmano baMdha nathI, to karmathI chUTavAnI vAta vagere badhuM ja UDI jAya, sAMkhya darzana AtmAne nirguNa mAne che. AtmAmAM jJAnAdi guNa nathI paNa prakRtimAMthI Ave che. prakRti nAza pAme eTale jJAnAdi guNo nAza pAme, to AtmAmAMthI jJAna guNa UDI gayo. AnaMda UDI gayo to pachI mokSamAM rahyuM zuM? baudhdha darzana AtmAne kSaNika mAne che. sarvajJanI daSTi na hovAthI mArganI pUrNatA na AvI, mATe anya darzananA sAdhako AgaLa jatAM ajIva tattva 93 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aTavAI jAya che. mULatattvane jANo to sarvajJanA vacana para pritI thayA vinA na rahe. mArgamAM leza mAtra khAmI nathI. khAmI che ApaNI ke jinAjJA ne tattva svarUpe samajIne svIkAra karatA nathI. jinavacana che parano saMyoga duHkharUpa che. tethI sarva para saMyoganA sadA tyAga vinA anaMta sukhamaya mokSanI prApti thavAnI nathI. A mokSa mArganI ArAdhanAmAM upayoga, bhAvanA, pariNAma, adhyavasAya A cAra vAta samajavI jarUrI. 2) upayogaH AtmAnA pAMca guNa che - jJAna, darzana, cAritra, tapa ane vIrya. jJAna pariNAmanI sAthe vIrya pariNAma bheguM thAya tyAre jJAna pariNAma potAnuM kArya karato thAya. zeyane jANavAnuM je kArya thAya che te kaI zakti kare che? te jJAna guNa kare che ane Atma vIrya emAM sahAya kare che. Atma vIrya jo sahAya na kare to jJAna guNa potAnuM kArya na karI zake. jema beTarImAM sela che paNa enA baTanane dabAvavAthI zakti pravRtta thAya che te prakAza thAya che tema jJAna potAnuM kArya je bodha rUpa thAya che te upayoga. pratimAnI tarapha daSTi che paNa vicArathI gharamAM pahoMcI gayA to upayoga pratimA taraphathI khasIne gharamAM gayo. kriyA karatI vakhate ApaNe praNidhAna karIe chIe, pratijJA karIe chIe paNa pharI bhaTakI jaIe chIe- pratijJAno bhaMga karIe chIe. caityavaMdana karatAM je sUtra che temAM upayoga rahevo joIe. IcchAkAreNa saMdisaha bhagavad caityavaMdana karuM? caityavaMdana karavAnuM praNidhAna - pratijJA karI. guru kahe "kareha 'Icche' kahIne ApaNe svIkAryuM, Ama chatAM sUtra bolatA gayA ne upayoga sUtramAM ane sUtranA arthamAM rahevAnA badale bIje cAlyo gayo to tenuM phaLa kAMI paNa na maLe. upayoganA 4 prakAra: azubha ane zubha, azuddha ane zuddha. (a) azubha : jJAnamAM jeTalA aMze mithyAtva aprazasta kaSAya, azubha legyA bhaLe teTalA aMze upayoga azubha bane che. (ba) zubha mithyAtvanI hAjarI che paNa pravRtti paropakArAdinI che to te vyavahAra upayoga zubha bane che paNa Azaya mokSano na hoya arthAt saMsAra sukha prAptino hoya to nizcayathI upayoga azuddha che. 9) azuddhaH mithyAtvanI hAjarImAM tIvra aprazasta kaSAya ane tIvra azubha 94 | nava tattva Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lezyA bhaLe to upayoga azuddha bane. je raudra dhyAna rUpa bane (Da) zuddha : mithyAtvano pariNAma jyAre jJAnamAMthI jeTalAaMze nIkaLI jAya teTalo ane mithyAtva upayoga zuddha bane che. kaSAyanI paNa maMdatA thAya arthAt anaMtAnubaMdhI kaSAya na hoya to samyagradarzananA pariNAmathI jJAna zuddha thAya. samyagadarzana zuddhajJAna virakatvameva cAnoti (tattvArthasUtrakArikA) sAdhyanI siddhi mATe jyAre AtmA sAdhanA kare tyAre sUtra artha ane tattva ane aMtima 'tattvanI vAta sAdhya tarIke mUkI che. bAkI badhuM sAdhana che. sUtra-artha e sAdhana, 'tattva' e sAdhya che. mAtra sUtra, tenA arthano upayoga kharo, paNa tenI sAthe tattvanuM pariNamana nahIM to te sAdhanA nahIM. sAdhanA nahIM to sAdhyanI siddhi nahIM. sAdhyanI siddhi mATe "sUtra-artha-tattva karI saddauM tema kahyuM. jo tattvano upayoga na Ave to mAtra sUtra arthanI sAdhanAthI sAdhyanI siddhi na thAya. upayoga e jJAnano pariNAma che. AtmAnA jJAnaguNanuM kArya - upayoga tarIke zeyanA yathArtha jJAtA banavArUpa zuddha upayoga, te AtmAnI jAgRti. jAgRti kayAre? jyAre AtmA potAnA zeyanA jJAtA banavAnA svabhAva mujaba thavAno puruSArtha kare tyAre jAgRti Ave. manamAM sUtra arthane dhAraNa karanArAne jJAnano upayoga hoya. upayoga zuddhi eTale jJAna pariNAmamAMthI mithyAtvarUpI kacaro nIkaLI javo. jJAna svabhAvarUpa kayAre bane? zuddha jJAna sva-para prakAzaka, jJAnano pariNAma je upayogarUpe che te svAtmAne zeya rUpe jANato hoya ane potAne sattAgata jJAnAdi guNanI pUrNatAnI ruci Ave to ja upayoga zuddha gaNAya. jyAre paNa jJAnano upayoga hoya tyAre A upayoga karanAra (jANanAra) mAro AtmA che tenuM smaraNa joIe. prAyaH teno ja vAMdho hoya che. "huM kAnathI sAMbhaLuM chuM, mukhathI boluM chuM, AMkhathI jouM chuM." Ama Indriyono upayoga hoya paNa mAro AtmA kAna vaDe sAMbhaLe che, mukha vaDe bole che ke AMkha vaDe jue che, te upayoga hoto nathI. AtmA rAgAdi bhAvane AdhIna bane che ane tenuM mULa mithyAtvamohane vaza AtmA thayo hovAnA kAraNe te potAnA svanA upayogamAM rahenArUM nathI. jo AtmA potAnA upayogamAM AvI jAya to tene upayoga hoya ke ajIva tatva | 95 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "huM jIva dravya chuM, rAgAdi bhAva mArAthI bhinna che, huM vItarAga chuM tethI mArAthI rAgAdi bhAva na karAya, to AtmA potAnA svabhAvamAM sahaja AvI jAya. anAdikALathI AtmAnI aMdara saMsArayoga banI cUkyo che temAMthI chUTI mokSayoga rUpa banavAnuM che. AtmAe potAnI mULabhUta avasthA prApta karavAnI che. tenA mATe jJAnI bhagavaMtoe mokSa mArga batAvyo che. jyAre AtmA svabhAva pramANe varte tyAre AtmAnuM hita thAya. dareka dravyamAM svarUpane svabhAva paNa hoya ja. AtmAmAM paNa A be vastu che. svabhAva pramANe thavAnuM che. svabhAvanuM kArya svarUpane pakaDavAnuM che, dareka saMyogamAM ne dareka vyavahAramAM AtmAne svabhAva ane svarUpanuM bhAna Ave to ja AtmA potAnuM hita karI zake. vyavahAramAM sva para tattvano nirNaya nathI eTale AtmA navA saMsAranuM sarjana kare che. eka sAmAyika karo to devalokanuM sukha bhogavavA 92 kroDa palyopamathI adhika puNya baMdhAya e jAtanI dezanAnI paddhati vartamAnamAM cAlu che, mATe nizcayanuM lakSa ja AvatuM nathI. vyavahAra karIne paNa choDavAnuM lakSa na hoya to te saMsAranuM ja sarjana karaze. nizcayane pAmavAno che. nizcayanA lakSa vinAnA mAtra vyavahArathI puNyanI prApti, paNa mokSa to karmanA kSayathI ja thAya. karme ApeluM choDI devAnuM che paraMtu enA badale puNyanA udayathI ApaNane to badhuM joIe che to mokSa kyAMthI maLe? AthI ja jJAnI bhagavaMtoe ucita vyavahAranI vAta mUkI. vyavahAra karavAno che to keTalo karavAno? jenA vinA samAdhina jaLavAya eTaloja vyavahAra aucityarUpakaravAno, karmanA udayarUpa saMsAra choDavAno che e nirNaya thAya to paramAtmAno mArga jarAya kaThina nathI. paNa ApaNe saMsAra choDavo nathI paNa sAro banAvavo che. AthI tasvarUpa dharma kaThina che. jIva ane pudgalabejadravya pariNAma che. bAkI dharmAstikAya, ardhamAstikAya ane AkAzAstikAya dravyo apariNAmI che. jaina darzana dravyane zAzvata, sanAtana mAne che. anya darzanakAro dravyane paNa utpanna thAya ema mAne che. utpanna thAya te dravya ja na kahevAya. dravya to zAzvata hoya. utpati paryAyanI thAya ane je utpanna thAya teno nAza paNa thAya. IndrabhUtine vIra paramAtmA sarvajJa che evo svIkAra thatAM teo sarvajJa banavA mATe samarpita thaI gayA. dIkSA lIdhA pachI prazno pUchyA. 1500 tApasone mAtra mokSa ja joIto hato, mATe gautama svAmI mokSagAmI che e jANIne emanuM zaraNuM svIkAryuM ane sarvajJa banI gayA. gautama svAmIne sarvajJa kahevaDAvuM na 96 | nava tattva Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatuM, paNa banavuM hatuM. paramAtmAe uppaneIna kahetA upUneIvA kahyuM mATe samajAya ke hajI adhUruM che mATe pharI prazna pUchyo. vigameIvA hajI adhUruM lAgyuM eTale pharI prazna pUchayo ne javAbamAM paramAtmAe dhuveIvA kahyuM. ahIM "dhruva' zabda Avyo eTale emane pUrNa samAdhAna thaI gayuM ke dravya zAzvata che, sanAtana che. 'vA' zabda to utpanna ne vinAza sAthe saMbaMdha dharAve che. dravya zAzvata che ane paryAyo utpanna thAya che ne vinAza pAme che. dravya anutpanna hoya te zAzvata hoya. anAdikALathI je che ane te anaMtakALa rahevAnuM che, tenuM nAma dravya, ne temAM svabhAva ne svarUpa e be hoya. mATe ApaNuM jIva dravya kevuM che? anAdithI chuM ne anaMtakALa rahevAnuM che, mATe bhaviSyane ujjavaLa banAvavA mATe A manuSyabhava kiMmatI lAgavo ja joIe ne tenA eka-eka samayane sAdhI levAno che, evA anubaMdha ahIM pADI zakAya che ke jethI anaMta bhaviSya sudharI jAya. AtmAnA svabhAvanI zarUAta upayogathI thAya che. nigodanA AtmAmAM paNa upayoga hoya ane siddhamAM paNa upayoga hoya, nahIM to jIva jaDa kahevAya. jIvamAM kadI paNa upayogano abhAva na hoya. cetanAno vyApAra te ja upayoga. cetanA kaho ke jJAna-darzana kaho te upayoga. AtmA jyAre dravyanI sAmAnya avasthAno bodha kare tyAre darzanano upayoga ane jyAre vizeSa svabhAva rupe upayogamAM hoya tyAre jJAnopayoga kahevAya. zuddha upayogarupe hoya tyAre nirjarA thAya, yoge baMdha, upayoge nirjarA A parama sUtra che. paramAtmAnA darzana karatI vakhate zuddhopayoga kayAre? paramAtmAnI aMga racanA khUba ja suMdara hoya to ApaNo upayoga hIrAjaDita aMgaracanAmAM hoya tyAre upayoga zubha banyo eTale lAbha thAya. azubhamAMthI chUTIne zubhamAM AvavAno lAbha thAya, paNa tene dharma mAnI na levAya. zubhakriyAthI puNya baMdhAya. darzana e dharmanI ja kriyA che. AMkha dvArA paramAtmAnA darzana karyo te vyavahAra karyo. gherathI nIkaLIe tyAre darzana karavA jAu chuM paNa pratimAnA darzana karatI vakhate upayoga hoya ke AcArya bhagavaMte prANa pratiSThA karIne guNorUpI prANathI paramAtmAne pratiSThita karyA che ane tethI te pramANe pratimAmAM paramAtmAnA jJAnAdi guNonA darzana karavAno upayoga lAvavAno che ane Avo upayoga Ave tyAre te zuddha upayoga kahevAya. ajIva tatva | 97 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinadarzana kyAre kaLe? prabhunA darzana vagara navakArazI na thAya mAtra navakArazInuM lakSa hoya to darzana phaLe nahIM. jinanA darzana karavA jatI vakhate upayoga zuddha kyAre kahevAya? potAnA svarUpane ane svabhAvane jemaNe pUrNa pragaTa karyuM che tevA vItarAga paramAtmAnA darzana karavA jAuM ne mArA mohanA paDala haTI jAya, rAga-dveSa nirmuLa thaI jAya ane mArI vItarAgatA pragaTa thAya ane mane sarvajJApaNuM prApta thAya evI ruci thAya. AvuM praNidhAna gharethI nIkaLatI vakhate hoya to darzana karatA prabhunA guNa darzana thaze arthAt jina darzanathI nija darzana thaze to te upayoga zuddha kahevAya. tatva paricayanI vAta paramAtmAe zA mATe prathama kahI che? tattvanA paricaya vinA jo tuM mArA darzana karavA AvIza to tuM pAmavAne badale DUbIza kAraNa anAdino ApaNo svabhAva bahAranuM meLavavAno banI gayo che mATe prathama tuM tattvajJAnI gurune pakaDa, tyAM tattvathItane ane mane samaja ane pachI tuM mArI pAse AvIza to tAruM kalyANa nizcita. zrAvaka deva-guru ne jinavANInA vyavahAranA niyamavALo ja hoya paNa hamaNA tamane mAtra prabhu pUjAthI ja saMtoSa che. aAbha upayogamAMthI haTIne zubhamAM AvavA mATe paramAtmAe mAtra tamAma vyavahAra AlaMbano mukyA nathI paraMtu zubhamAMthI paNa chuTI ane zuddhamAM javA mATe jaNAvela che. 3) bhAvanAH bhAva e kaSAyajanya pariNAma che AthI zubha ane azubha mukhya kAraNa, mithyAtvanI hAjarImAM AtmAmAM para meLavavAno grahaNa karavAno bhAva rahe. samyakatvanI hAjarImAM potAnA doSone choDavAno ne gaNone pragaTa karavAno bhAva Ave. jene guNa meLavavA che tene pahelA doSa heya rUpa lAgavA joIe ne e doSone vahelI take dUra karavAno bhAva pragaTa karavA mATe ja paramAtmAnI prathama AjJA mithyAtvano parihAra karavAnI ane pachI samyaktane dhAraNa karavAnI che. samakita Ave eTale svasvabhAvanI ruci thAya, cAritrano pariNAma Ave tyAre svabhAvane anubhavavAnI vAta Ave, mithyAtvanI hAjarI svabhAvathI ubhukha laI jaze ane samyakatvanI hAjarI svabhAvanI sanmukha laI jaze. vyavahArathI kayAre jaladIthI sAmAyika lauM, pauSadha lauMne sarvaviratI laU ne nizcayathI evA bhAva Ave ke "kayAre huM samatAmAM rahuM?" e vakhate koI mane gALo Ape, khoTuM kalaMka mUke to paNa mArI samatA na jAya 98| nava tattva Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAt tenA pratye durbhAva aprIti na thAya. AtmAmokSamArgamAM kyAre Ave? jayAre vyavahArathI sAmAyika le. pariNAmamAM arthAt sukha-duHkha ke anukULatA ke pratikULatAnA vikalpamAM na hoya to nizcayathI samatAnA pariNAmamAM-mokSa mArgamAM Avyo kahevAze. AtmAne satata upayoga rahevo joIe ke huM kayA bhAvamAM chuM. satata Atma nirIkSaNa karavuM joIe. * AtmAnA hitarUpa mokSayaga ane ahitarUpa saMsAraryAgaH yoga be prakAranA che. AtmA para sAthe je anAdikALathI joDAyelo che enAthI jeTalA aMze chUTo thAya teTalA aMze mokSayoga bane che ane para sAthe je joDAyelo te ja saMsAra yoga che. jyAre AtmA svabhAva sthiratA rUpa sva dhyAnamAM Ave tyAre tenuM hita thAya, te vakhate tene svarUpanuM bhAna hoya ane svabhAvanuM bhAna hoya. potAnA svabhAva pramANe vartavuM te ja hita che ane svabhAva pramANe na vartavuM te AtmAnuM ahita che, te ja Azrava. Azrava eTale AtmAmAM karmanuM vahevuM te Azrava. para sAthe AtmA joDAyo, karmo AtmAmAM AvyA tethI para vastunuM grahaNa thayuM. A nirNaya karIne AtmA jJAnAdi guNa svabhAvamAM jeTalA aMze sthira bane teTalA aMze AtmAnuM hita thAya. AtmajJAnanI prApti atyaMta jarUrI ane te mATe navatattva jANavA te jina AjJA. 14mI gAthA pariNAmI jIva mutta dvArA chee dravyane jANavAnI vAta che. 6 e dravyone jANavuM e AtmAno svabhAva che. sarva zeyanA jJAtA banavuM arthAt sarvajJa thavA rUpe svabhAvanI pUrNatA karavAnI che ane sarvakAe je pramANe jaNAvyuM te ja rIte ApaNe paNa jANavAno prayAsa karavo joIe. sarvA banavAno mArga paNa e ja che. sarvajJa pramANe jANI AtmAne te pramANe jaNAvavuM paNa ApaNe kAMIka jANIne te AtmAne jaNAvavAne badale jagatane jaNAvIe chIe ane emAM huM kaMIka jANuM chuM ema mAna kaSAyane poSIne sukhAbhAsa keLavIe chIe. audayika bhAvathI paNa AtmA paranA saMyogamAM bhramamAM sukhI banI zake paraMtu udayabhAvano kSaya, upazama ke kSayopazama karIne vAstavika rIte AtmAmAM sukhI banI zakAya che. audAyikabhAva AtmA anAdikALathI sevato Avyo che mATe te pravRtti karavI AtmA mATe sahaja che mATe para pravRtti karatA jIvane jarAya vAra lAgatI nathI. saMsAramAM to jIvo enA mATe ja jIvI rahyA che paNa dharmanA kSetramAM paNa A pravRtti cAle che. paramAM ajIva tattva 99 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAna kaSAya poSAya che. jyAre svamAM mithyAtva ane mAna banne ghaTe tyAre ja AtmA sukhane pAme che. aMdaranI guNa samRddhi tyAre ja thAya jayAre mAna ne mithyAtvanI vidAya thAya. sarvajJatAnI ruci pragaTe to AtmAne jANavAnI jaNAvavAnI bhUkha jAge, nahIM to jagatane jaNAvIne potAne jANakAra mAnIne mAna kaSAyanuM sukha poSAya che. pATa uparathI joradAra pravacana cAle, divase divase sabhA vadhatI jAya ne eno ja mAtra jo AnaMda thayo to bhayaMkara nukazAna, kAraNa A badhI bahAranI dhamAla che. aMdaramAM to padArtho khUle, kSayopazama thato jAya ne karmonI nirjarA thAya tevI anubhUti thAya to parama saMtoSa anubhavAya che to teno AnaMda cokkasa hoya. jayAre paNa AtmA je paNa saMyogamAM rahelo hoya tyAM te eka dravya, kSetra, kALa ane bhAvano upayoga kare. A vyakita strI ke puruSa? kayuM kSetra? gAma ke nagara? kALathI rAtri ke divasa? bhAvathI teno svabhAva kevo? vagere. A rIte dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA svarUpanI te sabhAna hoya to te mAtra zeyano jJAtA bane che ane emAM DUbe nahIM to pote samAdhimAM rahI zakaze. anubhavI evA guru bhagavaMto pAse jaIne dizA pakaDaze, vartamAnamAM jo ke evA gItArtha guruono duSkALa jarUra che paNa abhAva to nathI ja. mArga maLI ja jAya. tavathI vicAraNA karatA AtmAne jaNAvavAnuM che ane tatvathI jyAM vicAraNA AvI tyAM mohane breka lAgI jAya. namuttharaM sUtramAM saraNayANa zabda mUkyo che. paramAtmAnuM zaraNa svIkArIe to samAdhi tarata maLI jAya. arihaMtanuM zaraNa svIkAravuM eTale ja sarvajJa tatvano svIkAra ane emAM jabaradasta tAkAta paDelI che. cAritra kayAre Ave? upayoga zuddha thayo eTale sva sanmukha bhAva pragaTa thaze ne bhAva e svabhAva rUpa cAritranI rucikarAvaze. vastu jayAre upAdeya lAge tyAre grahaNa karavAno bhAva thAya. cAritra e upAdeya lAge to grahaNa karavAno bhAva thaze ane AtmavIrya te dizAmAM kArya karatuM thAya ane potAnI tamAma zakita emAM lagAvaze. jema dhana upAdeya lAge to badhI zakita dhana meLavavA lagAve che tema cAritra upAdeya lAgyuM to te meLavavA prayatno karaze. Ama chatAM na maLI zake to be ja kAraNa. koI nikAcita cAritra mohanIya karmanA udayathI zarIra saMyoganI pratikULatA ke pramAdane kAraNe ullAsana phoravI zake. jene cAritra upAdeya lAgaze tene cAritra mohanIyanI sAthe vIryAntarano 100 | nava tattva Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ layopazama thaze to eka samaya paNa bagADaze nahIM ne zarIra sAmuM joze paNa nahIM. ApaNane lAge ke keTaluM kaSTa kare che paNa kharekhara te mahAAnaMdane mANato hoya. upayoganuM kArya mAtra zeyanuM-vastune jANavAnuM, samakitanI hAjarImAM upayoga zuddha. kAraNa vastu AtmAne heya ke upAdeya te rUpe jaNAve, mithyAtvanI hAjarImAM zarIrane heya ke upAdeya rUpe jaNAve. jJAnano pariNAma upayoga rUpe thAya. aMdhArA oraDAmAM dIvAno prakAza oraDAmAM paDelA patthara ane hIrA banne batADe. mithyAtvanI hAjarImAM hIrA upAdeya rUpa, pattharo heya rUpa batAve, samakitanI hAjarImAM banne pattharA rUpa - sthAvara kAyanA (kalevara) rUpa-heya batAve. AthI samakita ane mithyAtvanI hAjarImAM zeyanuM jJAna vyavahAre pattharane hIrarUpa, paNa tattvathI bhinna. heyopAdeyane viparyAsavALuM, bheda paDe tema bhAvamAM paNa bheda paDe. samakitanI hAjarImAM vastumAM thayelA nirNayathI Atmahita saMbaMdhI heyopAdeyano bhAva thAya. viSayo-viSa jevA lAgyA to viSayone choDavAno bhAva - IndriyonA viSayone huM kayAre choDIza? A Atmahita rUpa ciMtA thAya. (1) duHkha garbhita - narakAdi duHkhathI bhaya pAmIne pApa pravRtti choDavAno je bhAva te duHkha garbhita vairAgya. (2) jJAna garbhita vairAgya podgalika sukha AtmA mATe duHkha rUpa (pIDA rU5) ane (vItarAga sukha) pudgalanA abhAva rUpa sahajAnaMda e AtmAnuM sukha che tema mAnI podgalika sukhane choDavAno ane Atmika sukhane bhogavavAnA bhAvarUpa vairAgya jJAna garbhita vairAgya kahevAya. bhAva pramANe AtmavIryanuM pariNamavuM te AcAra. bhAva pramANe pariNamavuM arthAt AcAra rUpe pravartavuM te. AtmAe je vastuno heya rUpe je nirNaya karyo tene choDavAnI ruci rUpa bhAva thAya. koIne tamAku, sIgareTAdinA vyasana che tenA kAraNe tapAdi ArAdhanA karI zakato nathI. jina vANI vaDe Atmahita samajANuM, vyasanamAMthI jaladI chUTavAno vAraMvAra bhAva thAya che paNa choDI zakato nathI. dArUnA vyasanIne dIkSAnA prasaMga joI ullAsa jAge ke huM dArU kema na choDuM? atyaMta vIryollAsapUrvaka kAyamI dArUnuM vyasana pratijJA grahaNapUrvaka choDI de to pariNAma pragaTyo kahevAya. ruci pariNAmane jagADe. ruci anuyAyI vIrya - ruci pramANe jIvana pravarte tyAM sudhI tene pazcAtApa pariNAma pragaTe, tenAthI tenA aMtarAya karmanAza - vIrya zakita vikasita thAya tethI te choDavA samartha thAya. ajIva tatva | 101 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4) adhyavasAya : jJAnanA pariNAmamAM moha ne legyA bhaLe tene adhyavasAya kahevAya. lazyAnuM kArya kaSAyamAM vRddhi karavAnuM che, judI judI lAgaNIo pedA karavAnuM. prazasta moha ane zubha lezyA bhaLe to zubha adhyavasAya ane azubha hoya to azubha adhyavasAya. zuddhopayogathI AtmAnuM hitaH AtmA anAdikALathI para sAthe joDAyelo che eTale e sva sAthe joDAI zakato nathI te potAnA svabhAva pramANe vartI zakato nathI enuM satata ahita cAlu ja che. paranI sAthe abheda bhAve anAdikALathI rahelo che te jJAna pariNAmamAM na Ave ane pote enAthI bhinna che evuM bhAna na Ave tyAM sudhI enuM hita thaI zakavAnuM nathI ane jIvamAM upayoga che tenAthI ja ArAdhanAnI zarUAta thavAnI che bAkInA pAMca dravyomAM upayoga nathI. AtmA kadI paNa upayoga vinAno na hoya. upayoga vinA AtmA jaDa banI jAya. upayoganI zuddhi thAya ne zuddha upayogamAM hoya to ja AtmA nirjarA karI zake ane e ja AtmAnuM hita che arthAt parathI chUTA paDavuM te ja AtmAnuM hita che. temaja sva sAthe joDAvuM te paNa Atmahita che. jJAnanA zuddhopayoga pUrvaka sva svabhAva pramANe vartavuM joIe tema nathI thaI zakatuM kAraNa karmanuM AvaraNa che, enA kAraNe kaSAyo thAya che. tapa karIne dArika kAyAne sukAvI nAkhe, paNa karmone haTAvavAnuM lakSa nathI to nirjara nahIM thAya. karmone haTAvavA kayo prayAsa AtmA kare to karmo haTe? mohanA pariNAmane niSphaLa karavAnA che. kAyAthI chUTA paDavAnuM mana na thAya, kAyAno rAga na jAya. jaladI A kAyAmAMthI chUTI jAuM e bhAva na Ave to covihArA mAsakhamaNa paNa nirjarA nahIM karAvI zake. bhAvimAM paNa zarIra maLe evuM karma baMdhAze ne zarIra sAruM maLaze to zarIrasukha bhogavIne karmo ja bAMdhaze. jene ArAdhanAno ja khapa che e zarIra sAruM na hoya to paNa ArAdhanA karI zakaze, mATe mAre mArA vItarAga svabhAvamAM ja rahevuM joIe kAyama mATe ane e jIva dravyano guNa che ane dravya badhA potAnA svabhAva pramANe varte che. mAtra saMsArI chadmastha jIva dravya paramAM jAya che, tethI chamastho mATe jinanI AjJA che ke svabhAvamAM rahevuM ane enA mATe cha e Avazyaka mUkayA che, mATe svabhAva dharmanI ArAdhanA karavAnI che. ApaNane upayoga Ave che ke ArAdhanAmAM meM zuM karyuM sAmAyikanI vidhi, upakaraNo vagereno upayoga Ave, 102 | nava tattva Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa samatAmAM rahevuM che e upayoga Ave che? tapamAM e upayoga Avavo joIe ke AhAranA tyAgano pariNAma che ke nahIM? mArA AtmAno svabhAva zuM che? e nirNaya pAko thaze to ja upayoga Avaze ke AhAra karavo e mAro svabhAva nathI paNa jJAnAdi ramaNatA e mAro svabhAva che te pragaTa thAya te mATe vartamAnamAM huM AhAranA tyAgarUpa upavAsAdi tapano abhyAsa karuM chuM jethI cAre AhArano kAyama mATe tyAga thaI jAya. vartamAnamAM ApaNe AhAra dvArA tRma thaIe chIe paNa have ApaNe ApaNA svabhAva dvArA tRpta thavAnuM che ane eno AnaMda anubhavAya tyAre tapano pariNAma thayo kahevAya ane te anubhava thAya to nirjarA thAya ane anubhava na thAya to akAma nirjarA thAya. ajIva dravyo badhA potAnA svabhAva pramANe varte che ane ApaNe jIva thaIne potAnA svabhAva pramANe na vartae to enAthI bIjo anartha AtmA mATe zuM hoI zake? Ama thavAnuM kAraNa e che ke anAdikALathI AtmA pudgala sAthe joDAyelo che ane tenA kAraNe te pudgalamaya banI gayo che, ene evI bhrAnti thaI che ke huM have zarIra ja chuM. have jyAre AtmAno A bhrama dUra thaze ke huM AtmA chuM, zarIra nathI tyAre AtmA potAnA svabhAva pramANe vartavA taiyAra thaze. AtmA dharmane tattvathI manuSya bhavamAM ja samajI zake che ane bhramane bhAMgavA mATe AtmAnA ane pudgalanA pariNAmano jIve abhyAsa karavo ja paDaze, pachI ja nirNaya thaze. samyagdarzana Ave pachI ja dharmamAM Avyo gaNAze ane enI mATe jJAnI bhagavaMtoe jIvAdi navatattvane jANavAnI vAta karI che ane AtmAne satata jaNAvavAnI che. AtmAe satata AtmAnI sAthe ja vAto karavAnI che, mATe ja muni mauna banIne AtmaramaNatA kare. teo jagata sAtheno tamAma vyavahAra baMdha karIne, tamAma vyavahAra potAnA AtmA sAthe ja kare. mATe muni ane mAtra maunam Akho divasa potAnA AtmA sAthe ja bolyA kare. ApaNane bahAramAM mitro sAthe bolavAnuM mana thAya paNa AtmA sAthe nahIM. AtmAne mitra banAvavo e khUba ja duSkara che. mATe prIti, bhakti, vacana ane asaMga anuSThAna batAvyA che. potAnA ja prabhu sAthe pote prIti bAMdhavAnI che, A na samajyA eTale ApaNe bahAra zodha karI. paNa ApaNuM ThekANuM na paDayuM. mATe jJAnIoe kahyuM ke jagata mATe have tuM AMdhaLo, bahero ne mUMgo banI jA, to ja AtmAnA AnaMdamAM mahAlatA sAdhunA sukhane joIne sAdhu banavAnuM mana thAya. ajIva tatva | 103 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha dravyono vizeSathI vicAra eka jIva dravya ane pAMca ajIva dravyo : mAthA : 14 pariNAmi jIva mutta, sapaesA ema khitta kiriA ya, NicaM kAraNa katA, saQgaya Iyara aUvesa14. artha : pariNAmI, jIva, mUrta, sapradezI, eka kSetra, kriyA, nitya, kAraNa, kartA, sarvavyApI, Ittara, apravezI AgamamAM cha dravyono vicAra karavA dvArA tattva nirNaya draDha thAya. 6 dravyomAM jIva ane pudgala dravya pariNAmI che. bAkInA dravyo apariNAmI che. jIvaH 6 dravyamAM jIva dravya sivAyanA bAkI badhA ajIva dravya che. rUpIH 6 dravyamAM pudgala dravya rUpI bAkI badhA arUpI che. pradezI H 6 dravyamAM kALadravya apradeza che. vartamAna samayarUpa che. bAkI, sapradeza che. ekaH dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIvAstikAya e asaMkhya pradeza che, AkAza anaMtapradezI che, pudgala paramANu eka pradezI, skaMdha bethI 104 | nava tattva Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMDI saMkhyAta ke asaMkhyAta ke anaMta pradezI paNa hoya. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya eka akhaMDa dravya tarIke che. jIva jIva svataMtra eka akhaMDa dravya, paNa saMkhyA e 8me anaMta che. pittaH AkAzakSetra che ane te potAnAmAM badhA dravyone samAvI le che. nitya nicce kAraNa kattA cha dravyo nizcayathI nitya che. dravya tene ja kahevAya jenuM astitva traNe kALamAM rahe. AthI sarve dravyo nitya ja kahevAya. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya A dravyo to sadA eka sarakhA svarUpe ja rahe che. temAM koI pheraphAra thato nathI. tethI te nitya ja che. te traNe dravyo arUpI, acetana ane niSkriya che. skaMdha paryAya A pAMca vaDe nitya che. dharmAstikAya gati sahAyaka rUpe, adharmAstikAya sthira thavAmAM sahAyaka rUpe ane AkAzAstikAya avagAhanA ApavA rUpe nitya che. dharmAstikAyAdi traNa dravyo deza-pradeza tathA agurulaghu vaDe anitya che. kaI rIte? je dharmAstikAya asaMkhyAtA pradezo che temAM eka pradezamAM agurulaghu asaMkhyAta che to bIjA pradezamAM anaMtA agurulaghu che. trIjA pradezamAM saMkhyAtA agurulaghu che. Ama guNa vadha-ghaTa rUpa tathA je pradezamAM asaMkhyAtA che tyAM anaMtA paNa thAya ane anaMtanA sthAne asaMkhyAtA paNa thAya. te calAyamAna che tathA nAza paNa pAme. asaMkhyAtA rUpe nAza pAmI anaMtA rUpe paNa utpanna thAya e rIte adharmAstikAya, AkAzAstikAyAdI dravyamAM utpAda, vyaya, sat ghaTe. dravyano agurulaghu paryAya che ane tenAthI cha prakAranI hAni-vRddhi thAya che. mATe jJAnAdi SasthAna patita che. 14 pUrvIo sUtrathI samAna hoya paNa arthathI teo SasthAnavartI hoya. pudgala dravyaH pudgala dravya rUpI ane acetana che. teno paramANu e aMtima bhAga rUpa, teno kyAre paNa vinAza nathI. AthI paramANu nitya che. dareka paramANumAM 1 varNa, 1 gaMdha, 1 rasa ane ra viruddha sparza guNa sadA rahevAnA. guNanI apekSAe te nitya che paNa skaMdhanI apekSAe te anitya che, temaja guNanA tathA paryAyonI apekSAe te anitya che. varNanA je lAla, lIlo, pILAdi paryAyo, te anitya che. kALadravya apekSAe nitya che, apekSAe anitya che. samayarUpI kALa te sadA ajIva tattva 105 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyamAna che, te apekSAe nitya che. vartanAdi 4 guNa vaDe nitya che tathA anAgata, atIta, vartamAna ane agurulaghu 4 paryAya vaDe anitya che tathA acetana, arUpI ane akriya che. jIvadravyaH nitya che. traNe kALamAM tenuM astitva che. mAtra vividha paryAye nAza ane utpatti che. jIva manuSya paryAye janma ane nAza thAya paNa temAM rahelo AtmA marato nathI, te sadA dhruva rahe che. Ama jo AtmAnA trikAlika astitvano jIvane svIkAra thAya to jIva eka bhavanA asthira paryAya mATe jIvavAnuM baMdha kare ane anaMtakALane sudhAravAnI ujaLI taka gumAve nahIM, temAM pramAda kare nahIM. kayuM dravya konAmAM kAraNa che? jIva dravyamAM bIjA koI paNa dravya kAraNarUpa banatA nathI. zuddha svarUpI siddhano AtmA koImAM kaMI kAraNa banato nathI. je koI siddhanuM AlaMbana laI siddha banavAno puruSArtha kare tene siddhapaNuM pragaTa thAya. jyAM sudhI jIva bIjAmAM huM ja kAraNa mAnI parano kartA banaze tyAM sudhI siddhapaNuM pragaTa nahIM thAya. jyAre jIva potAnA akAraNa svabhAvamAM sthira thaze. bIjAnI pIDAmAM nimitta kAraNa maTI jaze tyAre tenuM siddhapaNuM pragaTa thaze. bAkI badhA saMsArI jIva dravya tathA bIjA dravyo paraspara kAraNa bane che. - dharmAstikAya jIva ane pudgaladravyanI gatimAM sahAyaka kAraNa che. - adharmAstikAya? jIva ane pudgala dravyanI sthiratAmAM sahAyaka kAraNa che. - AkAzAstikAya : sarva dravyone potAnAmAM avagAhanA-AdhAra ApavAnuM samAvI levAmAM kAraNa che. pagalAstikAya : jIvane jIvana-maraNa, zvAsocchavAsa, bhASA AdimAM kAraNa che. arthAt dravyanA prANo rUpe jIvavAmAM pradhAna kAraNa che. - kALadravyaH navAnuM jUnuM kare. dravyanA astitvane batAve. kartA kone kahevAya? jIva sivAya badhA ja dravyo akartA che. AtmA ja mAtra potAnA guNono kartA che. je dravya anya dravyanI kriyA pratye adhikArI hoya te kartA arthAt "kriyAno 106 | nava tattva Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karanAra" e sAmAnya artha che. e dravya kartA hoI zake. paraMtu kartA eTale sarvadravyono adhikArI kartA pote ja hoI zake. kemake te ja teno upabhoga karanAra zuddha svAmI che. dharmAstikAyAdi sarva dravyonI gati sahAyakAdi kriyAono upabhoga karanAra jIva dravya adhikArI che. pudgala dravyano paNa upabhogI jIva dravya vyavahAre che. zuddha jIva dravya svaguNo sivAya koIno upabhoga karI zakato nathI paNa anAdithI vibhAva pariNAmane kAraNe pudgalano huM bhogI chuM evuM mAnI anukULa pulanA bhogamAM AnaMda mANe che. karmano baMdha kare che. AtmA arUpI hovAthI rUpIno bhoga karI zake nahIM ane karavA jAya eTale AtmAne avazya pIDA thAya. AthI para lakSaNa duHkha kahIe, nija vaza te sukha lahIe jIvane parapudgala bhogamAM duHkhanuM vedana ane svaguNonA bhogamAM sukhanuM vedana kahyuM. AthI para pudgalanA saMgano bhAva ane paramAM kartA bhAva karavAno jJAnIoe niSedha karyo ane svaguNonA ja kartA banavAnuM kahyuM. AtmAmAM kartApaNAnA mukhya traNa kAraNa: 1) AvirbhAvatA jJAnAdi guNonuM pragaTa thavA rUpa. 2) grAhyakatAH vibhAva svabhAvane AdhIna thayela jIva pudgala grahaNa karato hato ene badale svaguNa grAhakatA bhAva pragaTe. 3) ramaNatA : jIvamAM potAnA jJAnAdi guNomAM ja ramaNatA karavAno svabhAva pragaTa thAya. huMkArabhAvano ema jema jema jANe; tema tema ajJAnI paDe, nijakarmane ghANe. (pU. maho. yazovijayajI) jIva potAnA ja jJAnAdi guNono kartA ane bhokatA che paNa parano kartA ke bhokatA nathI. parano kartA -ke bhokatA thavA jAya ke thAya to karmano kartAne teno bhokatA thAya. nija pariNAma je zuddha catanA rUpa, kartA bhokatAdhano, nirvikalpa svarUpe." ajIva tattva | 107 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dareka AtmA dravyano svabhAva kriyA karavAno che arthAt svabhAva dravyane kriyA karavA prere che. te kriyAthI jadravyanuM potAnuM astitva jaNAya che. zuddhAtma dravyane zUnyavata jovA chatAM te sat che, bhAvarUpa che. mATe ja sakriyatA dekhADanAra guNane svabhAva kahevAya che. e paryAyarUpa che. paryAya e ja kriyA parivartana rUpa che. dareka dravyamAM nimitta naimittika sivAya bIjuM kAMI karavAnI yogyatA nathI. anAyAse nimitta naimittika saMbaMdha thaI jAya che, karavo paDato nathI. jyAM karavuM paDe che, jANIbujhIne karAya che tyAM kartutva bhAva che. dravyanA mULa sAmAnya guNamAM astitva vi. guNomAM kartutvano guNa nathI. vaibhAvika pariNamanamAM nimitta naimittika saMbaMdha hoya koInuM paNa nimitta pAmIne koI kArya thaI zake. jemake mATIno ghaDo - mATImAM ghaTatva rUpa pariNamana thavAno hetu tenuM upAdAna kAraNa mATI pote che. jyAre kuMbhAra, daMDa, cakra vagere nimitta kAraNone pAmI ghaTarUpa bane che. AtmA kyAM sudhI vaibhAvika para pariNativALo banaze tyAM sudhI te karmano kartA bhokatA pariNAmavALo banaze. e parano kartA bhokatA na bane to svano kartA bhokatA bane. kartA kAraNa kAryanija pAraNAmika bhAva, jJAtA zAyaka bhogya bhokatA, zuddhasvabhAva, grAhakarakSaka vyApakatanmayatA e lIna, pUraNa AtmadharmaprakAza rase layalIna 4on (adhyAtmagItA) saMpUrNa zuddha mAtra siddhanA AtmAo che. jeNe paNa potAnA AtmAne saMpUrNa zuddha karavo hoya teNe siddhanuM ja AlaMbana levuM jarUrI. AthI arihaMtanA AtmAo paNa jyAre dIkSA le tyAre potAnA AtmAne saMpUrNa zuddha karavAnuM temanuM praNidhAna ati daDha hoya che. temane apUrva vIrya pragaTela hovAthI teo pUrNa sAdhyanuM praNidhAna avazya siddha karavAnA dhyeyapUrvaka ja sAdhanAno prAraMbha kare che. AthI teo paNa potAnA pUrNa sAdhyanA praNidhAna anusAra "namo siddhANaM" padano uccAra kare che. siddho potAnA pUrNa zuddha pAriNAmika pariNAma bhAvamAM layalIna che arthAt siddhanA 108 | nava tattva Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA potAnA svAbhAvika jJAnAdi guNonA kartA che. jJAnAdi guNo kAraNa che ane svarUpa ramaNatA rUpa kArya che. (arUpAdi svarUpe) kevala jJAnathI svadravya sAthe sarva jJeyane jANe che. zuddha svabhAva rUpa bhogyanA bhokatA che. zuddha svarUpanA ja grAhaka ane rakSaka che. zuddha svabhAvamAM ja tanmayapaNe vyApaka thayelA che ane saMpUrNa AtmaguNonA prakAzamAM ja layalIna che. sarvagataH sarvatra vyApIne rahevuM te. AkAza lokAloka sarvatra vyApI che, AtmA saMsArI jIva dehavyApI che, dharmAstikAya ane adharmAstikAya 14 rAjaloka vyApI che. kevalI samudaghAta vakhate jIva paNa 14 rAjaloka vyApI thAya, 6 dravyo potAnuM astittva mITAvI bIjAmAM praveza karatAM nathI. prathama zabda pariNAmI ane chello zabda apraveze lakhIne saMsAranA svarUpane batAvI dIdhuM che. AtmAne pudgalanA pariNAmo pramANe pariNamana pamADIne anaMtakALathI abheda mAnI lIdho che ane AtmAne AnuM bhAna paNa nathI rahyuM. ApaNo AtmA pudgalanA gati Adi 10 pariNAmo mujaba pariNamI rahyo che e ApaNo svabhAva banI gayo che. A 10 pariNAmo ja ApaNA dravya jIvanamAM AdhAra che ema mAnIne A jagata jANe jIvI rahyuM che! jagatanA jIvonA sukha duHkhano nirNaya paNa A 10 pariNAmonA AdhAre thavAno. anukULa pavana gati karato haze to ApaNane sukharUpa lAgaze te ja pavana pratikULa thaIne gati karaze to duHkharUpa lAgaze. pudgala dazA AtmabhAvamAM vikAra utpanna karAve kAraNa anukULapratikULa pudgalanA saMyogamAM mohano udaya thAya. je pote vartamAnamAM pudgalanA svabhAva pramANe gati karI rahyo che ane tenuM bhAna paNa nathI to te kaI rIte svabhAvamAM Avaze? AtmAe potAnA svabhAvamAM sadAya hasavuM e ja enuM mukhya Avazyaka che. nizcayathI cha Avazyaka sadAya karavAnA che. svabhAva AvazyakamAM AvavA mATe jIva pudgalanA svabhAvanuM bhedajJAna jarUrI. cAlatI vakhate AtmAne thaze ke A mArA AtmAnI gati nathI, mAre to mAtra Urdhvagati karavAnI hoya ane te mATe jJAna-darzana-cAritranA prayojana vagara gati karAya nahIM. cha e Avazyaka paNa jJAnAdiguNonI pUrNatA mATe ja che. AthI prayojana vinA gati na karAya. jo AtmA sva svabhAva pramANe gati na kare to tene karmabaMdha thAya ane pudgalabhAva pramANe gati kare. ajIva tatva | 109 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka paNa dravyano svabhAva potAnA svabhAvane choDIne bIjAmAM pravezI zakavAno nathI. saMsAra zuM che? potAnA svabhAvane choDIne bIjAnA svabhAvane pakaDI lIdho che e ja saMsAra che ane e vAta nathI samajAI tethI meru jeTalA oghA thAya paNa AtmAnuM kalyANa thAya nahIM ane temAM navAI paNa nahIM, A eka vAta samajAI jAya pachI eka ja ogho AtmAnuM kalyANa karavA mATe samartha thaze. mahAmaMtrathI e ogho maMtrita che, nahIM to mohathI to maMtrita thayela ja che. paramAtmAe mArga saMsAra visarjana mATe mUkayo che paNa ApaNe enA dvArA ja saMsAranuM sarjana karI rahyA chIe. bhavanA visarjana mATe paramAtmAe zAsananI sthApanA karI che. paramAtmAe svabhAvamAM AvavA mATe zAsana sthApyuM ane ApaNe ene ja bhUlIne mAtra zubha bhAvamAM ja aTavAyA karIe chIe. jagata para paramAtmAno upakAra zuM che? vIrajiNaMda jagata upakArI, mithyAghAma nivArIjI, dezanA amRta ghArA varSa, paraspariNati savi vArijI.nA (pU. kSamAvijaya ma.sA.) je maraNano aMta lAve tevI amRta jevI jinezvara paramAtmAnI vANI che. yogI mahArAje lakhI lIdhuM ke aba hama amara bhaye na mareMge, yA kAraNa mithyAtva dIyo tyaja, kayuM kara deha dhareMge have deha dharavAno ja nahIM arthAt dehamAM rahevAnI buddhi gaI kAraNa mithyAtva gayuM. AtmA mithyAtvanA udayathI ahitanI rucivALo bane che ane mithyAtvanA vigamathI hitanI rucivALo bane che. mithyAtvane kAraNe svarUpamAM bhrAnti thAya che tenA kAraNe tenuM sAdhya siddha thaI zakatuM nathI. sAdhanAnuM prathama pagathiyuM svarUpanuM jJAna che. jJAnanA kSayopazamathI sarvajJae kahelI vAtano upayoga Ave ke AtmA niraMjana nirAkAra che paNa e upayoga zuddha thayo ema na kahevAya, kAraNa ke jyAM sudhI rucino pariNAma na thAya tyAM sudhI samyagadarzana nathI, tethI upayoga zuddhi na kahevAya. abhavya AtmAne AtmA zuddha niraMjana nirAkAra che e pramANe jJAna upayoga Ave che mATe jagatane jaNAvI zake che paNa te pramANe ruci thatI nathI kAraNa mithyAtvano pariNAma rahelo che tethI AtmAne vartamAnamAM AtmAnI je karmakRta zarIra avasthA che emAM rahevAnI ruci to ubhI ja che. AtmAnI ruci ubhI thAya to azuddha110 | nava tattva Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azucimaya kAyAmAM rahevAnuM mana ja na thAya ane enA zaNagArAdine choDI de, enuM mamatva chUTI jAya. paNa A na thAya to AtmAne chetaravAnI vAta Avaze. dehathI mukta thavAno alipta thavAno bhAva thAya tyAre ja e mokSa mArgamAM Avyo kahevAya. AtmAno svabhAva niHsaMga che mATe dehathI chUTavAnuM che. sarva saMganA tyAgarupa niHsaMga bhAva pragaTa na thAya tyAM sudhI AtmAnI sthiratA thaI zake nahIM. Atma dravya svarUpathI dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya svarUpa jevo ja che. chelle AtmA lokAMte dharmAstikAya, adharmAstikAyane AkAzanI sAthe ja rahevAno che ne enAthI AtmAne koI vAMdho paNa nahIM Ave ane enI pIDA paNa nathI, jyAre pudgala dravyanA svabhAva ne svarUpa bannethI te nirALo che mATe enI sAthe have rahevAya ja nahIM. mAro AtmA tenA svabhAva ne svarUpa sivAya kyAMya sthira thaI zakavAno nathI, A nirNaya thaI jAya, ane svarUpa ane svabhAvanI rucinA kAraNe vIrya te tarapha sahaja gatimAna thAya to paramAM rakhaDapaTTI na thAya. A nirNaya na thAya tyAM sudhI rakhaDapaTTI sahaja che. AthI sva svabhAva ane sva svarUpano evo ruci sahitano daDha nirdhAra thaI jAya ke jethI UMghamAM- svapnamAM paNa have AtmAnuM zuddha svarUpa ja dekhAya, te vinA AtmA svayaM pIDA bhogavaze ane bIjA jIvone paNa pIDA Apaze ne janma-maraNamAM nimitta banaze ane enA kAraNe bhayaMkara saMsAra sarjana thaze. ajIva tatva | 111 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgalanA 10 pariNAma bhedajJAna kyAre phaLyuM kahevAya? sva-paranA bheda jJAna dvArA svAtma dravyanA pariNAmonI pratitI, ruci ane anubhUti thAya to temAM upAdeya bhAva Ave ane pudgala dravyanA pariNAmomAM heyabhAva, udAsinatA Ave to bhedajJAna phaLyuM kahevAya. te mATe nava tattvamAM pariNamI nIva muttama..... gAthAmAM jaNAvelA pudgalanA 10 pariNAmonI ane jIvanA 10 pariNAmonI vicAraNA vistArapUrvaka karavI jarUrI. have ApaNe pugalanA gati Adi 10 pariNAmo saMbaMdhI vistArathI vAMcanA zarU karIe? 112 | nava tattva Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pugalanA 10 pariNAma, pugala mizrita jIvanA mizra 10 pariNAma, tathA jIvanA mULabhUta zuddha 10 pariNAma: pugalanA pudagala mizrita jIvanA zuddha 10 pariNAma jIvanA mizra 10 pariNAma 10 pariNAma (1) gati (1) gati-4 (1) 1 samayanI Urdhvagatie lokAMte pahoMce (2) baMdha (ra) Indriya-5 (2) atIndriya-Atma pradezomAM rahelA jJAna guNanI sarvajoyane jANe (3) bheda (3) kaSAya-4 (3) AnaMda (4) saMsthAna (4) lezyA-6 (4) lAgaNI rahita vItarAgatA (5) varNa (5) yoga-3 (5) ayogI (6) gaMdha (6) upayoga-8 (6) kevalajJAna jJAna-ajJAna (7) rasa (7) sAmAnya darzana-4 (7) kevala darzana (8) sparza (8) mithyAtva-5 (8) samyagudarzana (kSAyika) (9) zabda (9) cAritra-7 (9) AtmaramaNatA (yathAkhyAta cAritra) (10) agurulaghu (10) veda-3 (10) avedI anaMtanuM veda karavAno svabhAva (1) gati pariNAma: gati karavI e pudgalano svabhAva che, eka paramANu jaghanyathI eka samaya sthira rahe, ane utkRSTa saMkhyAta ke asaMkhyAta samaya sthira rahe che pachI te gati kare. kAraNa paramANu ke skaMdha gati karavAnA svabhAvavALA che. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya gati pariNAmI nathI ane dravyathI akhaMDa che. saMkhyAmAM A traNe eka ja che. dharmAstikAya, adharmAstikAya 14 rAjaloka vyApI che ane AkAzAstikAya lokamAM ane alokamAM paNa che. AkAza amApa che. traNe tattvo arUpI che eTale ekabIjAmAM samAI zake che. A traNe akhaMDa dravya che. pudgala dravyamAM chellA paramANu Ave to te zAzvata che, te kadI nAza pAmatA nathI. mATe ajIva tatva | 113 (0 . Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatamAM jeTalA paramANu bhUtakALamAM hatA teTalA ja rahevAnA che. te pariNAmI hovAnA kAraNe enI avasthA-paryAyo badalAya paNa nAza na thAya. pudgala gati karavAnA svabhAvavALo che temaja tenAmAM rahelA varNa, gaMdhAdi guNonA paryAyonI utpatti-nAza thAya. parivartana pAme tethI te anitya kahevAya che. zAzvata pratimAno AkAra evo ne evo ja rahe che paNa paramANu badalAI nebIjA paramANu tevAne tevAja goThavALa jAya. pudgalanI koI niyata gati nathI jyAre AtmA niyata gativALo che. eno mULa svabhAva mAtra Urdhvagati karavAno che paNa ahIM ADI avaLI gatinuM kAraNa paNa pudgala ja che. pudgalanA saMyoganA kAraNe AtmAnI gati ADIavaLI thaI rahI che. ApaNane kayAreya paNa A upayoga Avyo ke A ADI avaLI gati karavAno mAro svabhAva nathI, to huM kyAM kyAM rakhaDapaTTI karI rahyo chuM? teno kheda pariNAma paNa kayAreya Avyo? utsarge gatimAM narakI zake to apavAde vihAra karavAnuM vidhAna sAdhune mUkyuM che to vihAra vakhate upayoga Avavo joIe ke saMyamanI rakSA ke vRddhi mATe vicAravAnuM che. jyAM sudhI pUrNa svabhAva pragaTe nahIM ane pUrNa zuddha siddha svarUpa pragaTe nahIM tyAM sudhI arthAt sadA mATe Urdhvagati na thAya tyAM sudhI saMyamapUrvaka vicaravAno vyavahAra mUkyo. paramAtmAe kahyuM ke tuM royano jJAtA banIne nizcayathI jinAjJAmaya banavA rUpa tArI Urdhvagati prApta kara. A AjJAno ja vicAra na karyo mATe jIvanI rakhaDapaTTI thaI. pariNAmI jIva mud A gAthA bhedajJAna mATenI che ane A AgamanA arka samAna che. paramAtmAnI samagra dezanAno sAra zuM AtmAno joDAvAno svabhAva kharo paNa svanA guNo sAthe. para dravya sAthe eno joDAvAno svabhAva nathI paNa vartamAnamAM e para sAthe joDAyelo che ane ene have parathI judA paDavAnuM ane svAtmA sAthe joDAvAnuM che. AtmAnuM e ja parama kartavya che ane enI mATe ja paramAtmAe dharmatIrthanI sthApanA karI che. A vAta jo ApaNA lakSamAM na Ave to ApaNe enI viruddhamAM ja kArya karIzuM. dharmanuM phaLa kaho, dharmanuM kartavya kaho te e ja che ke ApaNane ApaNA svabhAvano nirNaya thaI jAya ane AtmA te maya banavA taiyAra thaI jAya ane te mATe ja jIvAdi navatattvanI vAta AvI. paramAtmAnI samagra dezanAno sAra mAtra eTalo ja che ke parapariNata thayelA AtmAe svapariNata rUpa thaI javuM. 114 nava tattva Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "vIrajiNaMdajagata upakArI, mithyAghAmanivArIre. dezanA amRtadhArA varasI, para pariNatisavi vArIjI" (pU. kSamA vi.ma.sA.) * sata ane durgAtanI vyAkhyA : | durgatimAM paDatA evA AtmAne dhArI rAkhe te dharma. mAtra eTaluM ja kArya dharmanuM nathI. AgaLa AtmAne sadgatimAM sthApe te dharma. A vyavahArathI vyAkhyA che. vyavahArathI naraka ane tiryaMca e durgati che ane manuSya ane devagati e sadgati che. potAnA svabhAvathI dUra thatA AtmAne pakaDI rAkhe, AzravanA pariNAmamAM na javA devo te nizcayathI dharma che. durgati (dura-gati)nI vyAkhyA joIe to gati AtmAno svabhAva che. AtmAnA svabhAvathI dUra thavuM te durgati che. AtmAnI para paryAyarUpa bALaka, kumAra, yuvAna, vRddha vagere judI judI avasthA thAya che. AtmAne sthira rahevAnuM che paNa karmane vaza hovAthI tenI avasthA phare che. gAMDo mANasa evI ceSTAo karaze to tyAM ApaNane e gAMDo che evo nirNaya che mATe tyAM vikalpa nahIM Ave, paNa koI bIjo mANasa evuM karaze to nahIM cAle. dezanA sAMbhaLIne jo ApaNe sva pariNAma na pAmIe to sAMbhaLelI dezanA saphaLa nahIM bane. parapariNatithI jyAre dUra thaze tyAre ja vartamAnamAM chellA saMghayaNAdimAM sarvavirati dvArA AtmAnI anubhUti rUpa svapariNatinuM ApaNuM kArya thaze. to manuSyabhava saphaLa thaze, tiryaMco dezavirati paNa pUrNa pAmI zakatA nathI mAtra 11 vratanA pariNAma pAmI zake che jyAre gRhastho zrAvaka paNAnA utkRSTamAM utkRSTa 12 vrata tathA zrAvakanI 11 pratimA vahana rUpa dezaviratinA pariNAmane pAmI zake che. vartamAna mAM pratimA vahana viccheda che. sAdhu chellA saMghapaNamAM 7 mA guNasthAnaka sudhInI AtmAnI anubhUti karI zake che. dehathI bhinna chuM e vAtanI pratIti AtmAe karavAnI che. je manathI vIratInA daDha pariNAma karI dehaAtmAnA bhedajJAnane dhAraNa karI svasvabhAvanuM AlaMbana dhAraNa kare te zarIranI game tevI sthitimAM AtmAnI sAkSAt anubhUti alpa samaya paNa karI zake. 7mA guNaThANe saMpUrNa vItarAgatA nathI, prazasta kaSAyano udaya paNa che paNa te mohane AdhIna nathI paNa mohanI sAme laDI rahyo che. paNa vadhAre kALa zuddha pariNAma dhArA TakI zakatI nathI, tethI pAcho te chaThThA guNa sthAnake Ave. bhAva zrAvaka kevI bhAvanA ajIva tattva | 115 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAve? saMyama laIne evuM saMyama pALIza ke vartamAnamAM mokSanI anubhUti thAya tevI bhAvanA bhAve. jeTaluM Astiya nirmaLa teTalA anukaMpA, nirveda, saMveganA pariNAma nirmaLa thatA jaze. mithyAtva haTe to ja saMsAra pratye nirveda thAyate vinA nirvedAdi pariNAma nahIM thAya. paramANu eka samayamAM lokAMta sudhI gati karI zake tema jIva paNa eka samayamAM lokAMta sudhI gati karI zake. eka sthaLethI bIje sthaLe javuM te gati pariNAma. e be rIte - dravyathI ne bhAvathI. pudgala paNa eka samayamAM lokone pahoMcI zake che mATe karmane vaza AtmA lokAMte sthAvarakAya tarIke utpanna thaI zake. to e kaI rIte rahI zake? AtmAne pudgala banne gati karavAnA svabhAvavALA che. vijJAne siddha karyuM che ke paramANu gati karI zake. parama aNu e paramANa. chellAmAM chello aMza. bAdara ne sUkSma be prakAranA paramANu che. sUkSma paramANu anaMta bhegA thAya to paNa cakSuno viSaya nahIM bane, yaMtrono viSaya paNa nahIM banI zake, mAtra avadhijJAnano viSaya banI zake. vijJAne je joyuM te paramANuo sthUla che ane te bAdara pariNAmI che. karmane kArpaNa vijJAna zodhI zakyuM nathI ne zodhI paNa nahIM zake. kAraNa ati sUkSma pariNAmIne yaMtra na pakaDI zake. vijJAna kahe che ke paramANu eka sekaMDamAM 6 abaja vAra TakarAyA kare che. hIrA jevA Thosa padArthanI gati kalAke 950 mAIla che ane IlekTrona dara seMkaDe 1300 mAIla ane prakAzanA kiraNo 1800 mAIlanI gati kare che. sarvajJa zAstra kahe che, 1 samayamAM jIva ane paramANu lokAMta sudhI paNa gati karI zake. jJAnI bhagavaMtoe 1ra bhAvanAmAM sauthI prathama anitya bhAvanA mUkI. AtmA sivAya koI dravya nitya nathI. hIrA-sonuM vagere paNa anitya che. gati pariNAmanA kAraNe pudgalano pUraNa galana svabhAva Avyo. saMkhyAta asaMkhyAta kALe e skaMdho chUTA paDI jAya. parama kiMmatI je manuSya jIvana maLyuM che ene ApaNe AvA anitya padArtho pAchaLa veDaphI rahyA chIe ane pAchuM enuM bhAna paNa nathI ane AtmAnI parama saMpattine potAnI jAte ja lUMTAvI rahyA chIe. je je AtmAe A jANyuM tyArathI te AtmAe potAnuM AtmavIrya AtmA mATe ullasita karyuM. ApaNe paramAM ullasita karIe chIe. pudgalanI gati mATe koI cokkasa dizA nathI, game tyAM 116 | nava tattva Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAya. jyAre AtmAnI to eka ja dizA che-Urdhvagati. paNa AtmA pudgala sAthe bhaLyo mATe badhe bhaTake che. jIvanA pariNAmanuM kAraNa nija svarUpa jANyA vinA jIva bhame bhava saMsAra jaba nija svarUpa pichANI e, taba ho bhavaDApAra. (zrIma) jyAM sudhI jIvane potAnA svarUpanuM jJAna-bhAna nahIM Ave ane bhavabhramaNamAM kaMTALo nahIM Ave ane sva svabhAva ramaNanI ruci nahIM Ave tyAM sudhI pudgalane vaza thayelo te jIva saMsAramAM bhramaNa karyA karaze. jIvano Urdhvagati sivAya bIjI koI gatino svabhAva na hovA chatAM pudgalane vaza thayelA jIve kyAM kyAM bhramaNa na karyuM? na sA jAi na sA joNI, na taM ThANaM, na taM kulN| na jAyA na muA jattha savve jIvA aNaMtaso // 3 // | (verAgya zataka) taM kiMpi natthi ThANaM, loe vAlagga koddimittNpi| jattha na jIvA bahuso suhadukkha-paraMparA pattA // 4 // | (vairAgya zataka) 14 rAjalokamAM koI evo paryAya nathI jayAM karmane vaza thayelo jIva sUkSmabAdara, ekendriyAdi, vividha bhavorUpe janma na pAmyo hoya, yonine dhAraNa na karI hoya, ke koI kuLa bAkI rahyuM hoya, ke koI sthAna je vAlAgrabhAga jeTaluM paNa janmamaraNAdi ghaNI vakhata pAmyo na hoya evuM jIvo mATe prAyaH na banyuM hoya arthAt duHkhanI paraMparAne sarvatra janmAdi duHkhone jIva aneka vakhata pAmyo che. jIve cAre gatimAM sauthI vadhAre kALa tiryaMca gatimAM paribhramaNa karyuM che. te gati ati vizALa che. temAM sUkSmanigodathI asaMjJI paMcendriya tiryaMcanA jIvo AvI jAya, tenuM kSetra paNa vizALa samagra 14 rAjaloka sudhI. jyAre manuSyagati mAtra aDhIdvIpa (45 lAkha yojana pramANa) kSetramAM ja che. jayAM manuSya janma-maraNa pAmI zake che. labdhi vidyAthI naMdIzvara dvIpake meruparvata sudhI jaI zake paNa janma-maraNa ke siddha pAmavAnuM kSetra mAtra aDhI dvIpa. (45 lAkha yojana pramANakSetra) tyAMthI ja sarva manuSyo siddhapaNAne pAmI zake arthAt potAnI sattAgata AtmapradezanI sthiratA ajIva tatva | 117 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane kAyamI AtmaguNa ramaNatA ne Urdhvagamana gati pragaTa karI te lokAnta sadA sthiratArUpa siddha gatine pAmI zake. hajI ApaNo AtmA aDhIdvIpa siddhakSetramAM paNa je AryakSetra-AryakuLa che temAM paNa jina banavA rUpa jinakuLa ane jinadharmanI prApti thavA chatAM siddha thavAnA puruSArthamAM saMpUrNa rata thavAne badale pudgala grahaNa parigrahAdimAM ja jIvanano kiMmatI samaya pasAra kare che ane jyAM sudhI kevalajJAna na thAya tyAM sudhI gati janya karma baMdha cAlu raheze. kAraNa ke jyAM sudhI mohanI hAjarI tyAM sudhI AtmA potAnA zuddha svabhAvamAM nahIM, tyAM sudhI thatI mana-vacana kAyAnI pravRtti zubha ke azubha raheze ane te nimitte tene baMdha paNa raheze. kevalI potAnA svabhAvamAM saMpUrNa AvI jAya pachI tenI mana-vacana-kAyAnI pravRtti kare chatAM gatikarmano baMdha na paDe kAraNa ke bhAvathI AtmA potAnA svabhAvamAM ja gati kare che tethI tene gati karmano baMdha na thAya. sauthI moTo pramAda potAne potAnI sattAgat siddha avasthAnuM ane udayagata azuddha avasthAnuM bhAna na hoya, pote koNa? kyAMthI Avyo? kyAM javAno? te paNa tene bhAna na hoya. pudgalabhAva nimitte ja AtmAne cAra gatimAM laI janAra gati nAma karmabaMdha baMdhAya. AyuSya ekavAra ja baMdhAya ane gatinAma karma cAre gatinuM baMdhAya. je je gatimAM adhyavasAyavALo jIva bane te te gati karma baMdhAya. ApaNA karmanA udaya vakhate je te gati karma paNa udayamAM AvI jIvane te bhavamAM laI javAmAM sahAyaka bane. AcAraMga zAstramAM paramAtmA mahAvIra deva pharamAve che ke pasiM saMjJA navaphA moTAbhAganA jIvone te bhAna nathI ke pote kaI dizAmAMthI Avyo ne kaI dizAmAM javAno che? jIva 18 dravya dizA ane 18 bhAvadizAmAM bhaTakI rahyo che. 18dravya dizAH * 4 dizA - pUrva-pazcima-uttara-dakSiNa * 4 vidizA - agni, naiRtya, vAyavya, IzAna * 4 vidizA enA aMtarAnI 8 dizA. * Urdhvane adho dizA. 118 | nava tattva Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bhAva dizA : manuSyanI 4 dizA : 15 karmabhUmi, 30 akarmabhUmi, pa6 aMtaradvIpa, saMmUrchAima manuSyo. tiryaMcanI 4 dizA : beIndriya, teIndriya, caurindriya, paMceMdriya. sthAvakarakAyanI 4 dizA : pRthvI, apu, tela, vAla vanaspatinI 4 dizA : mUla, agra, parvane skaMdha adho ne UrdhvanI ra dizA : nAraka ane deva AtmAno svabhAva Urdhvagati karavAno che chatAM e A 18 dravya ane 18 bhAva dizAmAM bhaTake che. traNa nAmakarmanA kAraNe IcchA mujaba gati karI rahyA chIe. 2000 sAgaropama kALa sudhI trasakAya maLe eTalAmAM jo A trasa nAmakarmanakhapAve to pharI sthAvarakAyamAM javuM paDe. badhe ja maryAdita samaya che, mAtra mokSamAM kAyamI sthiratA che. eTale ja have kAraNa vagara gati na kare ne hasatA hasatA nahIM paNa raDatA raDatA heya mAnI kamAvA vagereno vyavahAra kare, mATe ja jinaAjJA pramANe kArya karavAnuM che. dareka kAryamAM jinanI AjJAne mahattA ApIne vyavahAra karavAno che. zAstrakAroe mokSa prathama zabda ane dhyAna zabda chello mUkI e be zabdomAM AtmahitanI vAta mUkI che. mokSa eTale parathI chUTA thavAnuM ne sva sAthe joDAvuM. te dhyAnanI prakriyA che. cAre gatimAM bhAna AvavuM e zakya che paNa bhAna pramANe pUrNa saMyoga saMbaMdhothI pUrNa chUTavuM ane pUrNa AtmAnA guNomAM pravartavuM e mAtra manuSyabhavamAM ja zakya che mATe ja devo paNa manuSyabhavane jhaMkhe che. AtmAnuM hita eTale zuM? svayaM pIDA na pAmavI ne parapIDAmAM nimitta na banavuM e ja jIvano parama svabhAva che ane temAM ja AtmAnuM hita che mATe sAdhu sukhiyA bhalA ema kahevAya che. teo vartamAnamAM zuM kare che? mAre duHkha veThavuM nathI evA pariNAma che eTale mAre koIne duHkha ApavuM nathI evA pariNAma paNa che. eTale aMtaramAM pIDA na AvI zake. enI mATe mohanA udayane niSphaLa karavo ja paDe. asAtAno udaya e dravya pIDA che ane mohano udaya thavo e bhAva pIDA che. sAtA-asAtA bannenA udayamAM AtmA mohathI rahita banI jAya to samatAmAM rahe. kevalInA AtmA mohathI rahita ajIva tatva | 119 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, vItarAgatA che mATe bhayaMkara asAtAnA udayamAM paNa samatAmAM rahe che ane tIrthaMkara paramAtmAne paNa prakRSTa puNyano udaya che, chatAM moha nathI, tethI teo paNa samatAmAM che. para saMga karavAnuM kAraNa mohano udaya: moha pIDA rUpa lAgato nathI, game che ane enA vinA cAlatuM nathI. mohanA udayanA kAraNe ja jIva para saMgane Icche che. paNa vAstavamAM svabhAve to e niHsaMga che. saMga choDe nahIM tyAM sudhI te jaMgalamAM jAya to paNa hita na thAya. asaMga anuSThAnamAM javA mATe prIti, bhakti ne vacana e traNa anuSThAna enI bhUmikA tarIke mUkAyelA che. prItinuM phaLa bhakti, bhaktinuM phaLa vacana ane vacananuM phaLa asaMga che. mohane pheravavA mATe prathamanA be anuSThAna mUkyA. AtmAnA anubhava mATe vacanAnuSThAnarUpa sAmAyika mUkyuM. tenuM phaLa zuM? saMsArathI be ghaDI mATe asaMga banI (alipta banI) vItarAgatAnA aMzane anubhavavo e sAmAyikanuM phaLa che. vacana anuSThAnarUpa sAmAyika lIdhuM ne be ghaDI mATe badhA snehInA saMgathI chUTayA eno AtmAmAM hAzakAro thAya to te vacana anuSThAnarUpa bane, paNa vartamAnamAM moTA bhAge AtmAnuM lakSa na hovAnA kAraNe sAmAyika pAratA hAzakAro thAya che. vacanAnuSThAnamAM rahelA paNa zrAvaka jo be ghaDImAM AtmAno AMzika anubhava kare to sAdhunI to vAta ja zuM? e parama AnaMdamAM ja hoya. vyavahArathI bIjA sAdhu bhagavaMto sAthe rahyo hoya, ucita vyavahAra paNa kare paNa chatAM e enI mastImAM ja masta hoya. potAnA svarUpane pakaDIne svabhAvamAM sthira thaI javAnuM che ane ene mATe sAmAyika sUtrathI mAMDIne 14 mAM pUrva lokabiMdusAra sudhIno svAdhyAya karavAno che ane enA dvArA AtmAno nirNaya karavAno che ne emAM sthira thaI javAnuM che. saMgamanA ra0 upasarga vakhate paramAtmAe rukSa pudgalanuM dhyAna dharyuM kAraNa je pudgalane choDI devAnuM che emAM ja hajI AtmA rahyo che ane sattAmAM rAga rahyo che, hajI vItarAga thayA nathI. sattAmAM rahelA rAgane kADhavAno che. rAga pudgala para thAya che tethI pudgalanuM dhyAna karI AtmA sAthe abheda ane pudgala sAthe bheda karavAno che. dharmAstikAyanuM svarUpa kevuM che? svayaM gati karatuM nathI paNa eno svabhAva bIjAne gatimAM sahAyaka thavAno 120 | nava tattva Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. AnA parathI padArtha e levAno che ke ApaNe svarUpamAM sthira thaI javAnuM che ane mokSa mArganI sAdhanA karavAnI che ane bIjAne paNa mokSa mArgamAM ja sahAyaka banavAnuM che. saMskAra, saMskRti, deza, samAja vagerenI rakSA karavAnI vAta paNa sAdhue AtmAne lakSamAM rAkhIne maryAdAmAM rahIne ja karavAnI che. kAraNa eNe to sarva sAvadyayoganA tyAganA paccakkakhANa karyA che ethI eNe pradhAna ArAdhanA mokSa mArganI karavAnI che. ene choDIne e bIjAmAM paDe to pApa ja bAMdhe. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e arUpI, ajIva dravya ane akhaMDa dravya che. eka jagyAethI bIjI jagyAe jaI zakatA nathI chatAM dharmAstikAya sva svarUpane choDayA vinA jIva, pudgalane gatimAM sahAya kare ane adharmAstikAya sthitimAM sahAya kare jyAre jIva dravyano svabhAva sva guNomAM ramaNatA karavI ane sva svarUpamAM sthira thavuM ne bIjAne sthiratAmAM madada karavI te che. paNa ApaNe temAM zuM karIe chIe? AtmAno mAtra Urdhvagatino ja svabhAva che chatAM vartamAnamAM e ADI avaLI badhI ja dizAmAM jAya che. koI dizA nakkI nathI. badhI dizAmAM na javA mATe jJAnIoe ApaNA mATe dilparimANa vrata rUpa vyavahAra mUkyo che. eka sthAnathI bIjA sthAne javuM te dravyathI vyavahAra gati che. AtmAnuM sva jJAnAdi svabhAva pramANe vartavuM te bhAvathI Urdhvagati che. * AtmAnI Urdhvagati eTale zuM? AtmA abhisaMdhi vIryanI madadathI gati kare che. AtmavIryane jJAnaguNamAM, darzanaguNamAM, cAritra tapamAM pravartamAna karavuM te AtmAnI bhAvathI Urdhvagati che, te svabhAvagati che. dravya gatine AtmA parimita karI zake che pUrNa nahIM rokI zake kAraNa dehAdi saMyogo ane eno sadA mATe tyAga nathI thayo. zrAvaka dezathI ane sAdhu sarva saMyogono tyAga karavA vaDe e sarvathI viratI karI zake. dhAraNAno vAstavika lAbha kyAre thAya? upayoga Ave ke mAro svabhAva mAtra Urdhvagatino che ne te huM kyAre karI zakuM? karma, kaSAya ne kAyAno saMpUrNa tyAga thAya tyAre mukta thayo kahevAya. jyAM sudhI karma, kaSAya, ane kAyAthI saMpUrNa mukta na thAya tyAM sudhI AtmAnI sahaja Urdhvagati thavAnI nathI to Azrava bhAvamAMthI aTakAvavA mATe sAdhu-zrAvaka mATe paNa prayojana vinA gati karavAno niSedha che. AthI munie sadA utsarge ajIva tatva | 121 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane apavAde samitimAM gumimAM rahevAnuM ane zrAvake vrata pariNAmamAM rahevAnuM che. zrAvakanA 12 vrata grahaNa karavAvaDe prayojana vinAnA vyavahAro baMdha. jeTalI maryAdAmAM rahevAya teTalo rahe. comAsAnA cAra mahinA to deva-guru-darzana-vaMdana-jinavANI zravaNa sivAya zrAvaka kayAMya jAya nahIM ane ghare pauSadhazALAmAM pauSadhamAM sAmAyika bhAvamAM rahI samatA bhAvane sAdhavA svAdhyAya, dhyAna, vaiyAvacca, paramAtmA bhakti AdinA Azraya karI svasvabhAvamAM sthira thavA vaDe ja bhAvathI AtmAnI Urdhvagati keLavavAno prayatna kare. tethI ja kRSNa mahArAjAe nemanAtha prabhu pAse cAra mahinA gharanI bahAra nahIM javAno ane kumArapALa mahArAje paNa cAra mahinA nagara bahAra nahIM javAnA vrata dvArA prayojana vinAnI gati pravRtti rokI hatI. dharma pravRSTa kayAre bane?? zuddha upayoga jema jema prakRSTa bane tame tema dharmanuM prakRSTa phaLa maLe che. sAdhune jJAna-darzana-cAritranA kAraNa vinA gati karavAnI nathI. zakti ne sAmarthya hoya to kAussagga dhyAnamAM ja rahevAnuM che. utsarge gupti mArga che, apavAde samiti che. mATe sAdhune gumendriya kahyA. AthI bAhubalI utsargamArganI ArAdhanArUpe 1 varSa kAussagga dhyAnamAM rahyA. mAna choDI jevA vaMdana mATe paga upADayA ke tarata kevalajJAna pragaTa thayuM. zrAvake paNa e ja upayoga mUkavo ke Urdhvagati svabhAva che to kAraNa vagara bhaTakavAnuM nathI. zrAvaka artha daMDanA prayojane gati kare paNa anarthadaMDanA prayatno na kare, enAthI to mohane ja puSTa karavAnuM kArya thaze. sAmAyika, pUjA Adi karavAmAM koI aMtarAya karI zake paNa AtmAmAM dharma karavAmAM koIno pratibaMdha nathI. vyavahAra dharma nathI karI zakatA to je bAdhaka bane che enA pratye dveSa karyo to aMtarAya karma ghaTayo ke vadhyo? aMtarAya karma bAMdhyA che te naDe che ane pharI rAga-dveSa karIne navA aMtarAya bAMdhavAnuM kArya kare che. sAmAyika laIne samatAmAM rahevAnuM hatuM to have sAmAyika vyavahArathI laI zakatA nathI to nizcayathI samatAnA pariNAmo pragaTAvavAno huM prayatna karuM arthAt rAga-dveSane AdhIna na thAuM to aMtarAya tUTe ane sAmenI vyakitanA paNa pariNAma pharI jAya ne e aMtarAya nahIM kare. nija svarUpe je kriyA sAthe te adhyAtma lahIyere, jekiriyA karI caugati sAthe tene adhyAtma kadIyere. (zreyAMsanAtha stavana) (pU. AnaMdaghanajI mahArAja) 122 | nava tattva Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je AtmAnA svabhAvane samajIne kriyA kare tene ja adhyAtmanI prApti thAya, nahIM to dharmakriyA karIne paNa cAra gatimAM bhaTakavAnuM thAya. jema bAhubaline eka varSa kAussagga dhyAnamAM rahyA to paNa kevalajJAna na thayuM paNa RSabha prabhunA kahevAthI brAnDI-suMdarI bahena sAdhvIo dvArA "gaja thakI vIrA deDA utaro te sAMbhaLatAM pote mAna kaSAyane AdhIna banIne kAussagga dhyAnamAM ubhA che te khyAla AvatA mAna kaSAyane toDavA jevA paga upADayA ke tarata kevalajJAna pragaTayuM. je guNimAM kevalajJAna na thayuM te cAlatA thayuM arthAt cAlavAno vyavahAra zuddha hoya, prayojana vinAno na hoya, ane jIvadayAnA vizuddha pariNAma pUrvaka no hoya to cAlatA paNa nirjarA-kevalajJAna prApta thAya. upayoganI zuddhithI vyavahAra zuddha thAya. svabhAvano upayoga na hoya to tene cAra gatimAM bhaTakavAnuM Avaze temAM paNa sauthI vadhAre tiryaMcagatimAM bhaTakavAnuM Avaze. manuSyabhavamAM AtmA sarvathA pramAdane dUra karI zake che. tiryaMco khUba alpa pramAdane dUra karI zake che. tiryaMco anazana karI zake, cAre AhArano tyAga karI apUrva puruSArtha phorave che chatAM ene 6ThuM guNa sthAnaka sparzatuM nathI. gautama svAmI pramAdI na hatA chatAM paNa paramAtmAe emane vAraMvAra samaya goyama mA pamAyae kahyuM. kevalIne uddezIne dezanA apAya ja nahIM kAraNa teo pUrNa dharmamaya banI cUkyA che. je dharmamaya pUrNa banyA nathI temane uddezIne dezanA apAya che ane gautama svAmI uttamamAM uttama yogya pAtra hatA ane sarvajJa banavAnI apUrva jhaMkhanA hatI paNa emane prabhu pratye rAga hato eTale e pramAda hato mATe emane uddezIne prabhue kahyuM. gautama svAmInuM abhimAna emane samarpita ziSya banAvanAruM thayuM. vilApa e vItarAgatAnuM kAraNa banyuM ne rAga e AjJA pAlana mATe thayo. jethI aMtima ghaDIe prabhunA AdezathI devazarmAne pratibodha mATe gayA e AjJAnI ArAdhanA kevalajJAnanuM kAraNa banI. jeno sAmAyika bhAva khaMDita nathI tene pratikramaNa nathI. kevalIbhagavaMtono sAmAyika bhAva akhaMDita che mATe pratikramaNa nathI karatA. ApaNo bhAva zuM hoya? svabhAvamaya banavuM e ApaNo bhAva satata rahevo joIe. 4thA guNaThANe bhAvadharma ja hoya. 4the samyagdarzananA kAraNe e svabhAvanI ruci ane have ene jJAnAdi guNanI pUrNatAno bhAva che mATe bhAvadharma e dharmanI bIja avasthA che je AgaLa ajIva tatva | 123 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jatA moTuM vRkSa banI jaze eTale pUrNatA AvI jaze. ume guNaThANe pramAdane dUra karI zake che paNa tyAM kALa alpa che eno dIrghakALa sudhI AtmA abhyAsa kare pachI e AgaLa jatA zreNI mAMDI zake che te pramAdathI rahita banI zake che. sarvArtha siddhamAM AtmA 33 sAgaropama sudhI vicAraNA rUpa tattva ramaNatA karI zake che paNa enAthI AgaLa kAMI karI zakatA nathI mATe ja manuSyabhavanI vizeSatA che ke manuSya munipaNAmAM svanI pUrNatA prApta karI zake che mATe ja devo paNa manuSyane namaskAra kare che devAvi taM namasaMti jasTa dhae sayA maNo dazavaikAlikamAM vAta mUkI. manuSyabhavamAM ApaNe bhavano bhAva TaLI jAya e karavAnuM che. svapnamAM paNa have bhavano bhAva na Ave e rIte sarvajJa paramAtmAnA tattvano nirNaya thavo joIe, svabhAvano ja bhAva che te sivAya have bIjuM kazuM ja na hovuM joIe. mATe ja yogazAstramAM ApaNI parama jAgRti mATe kalikAlasarvajJa bhagavaMte prathama zabda mokSa lakhyo ne chelle dhyAna zabda lakhyo. parathI mokSa karavAno che tyAre ja dhyAna Avaze ane te mATe sau prathama bhedajJAna jarUrI che, pachI ja jJAna dhyAna svarUpa banaze. AtmajJAnaphalaM dhyAna, mAtmajJAnaM caM muktidm| (adhyAtmasAra) AtmAnI dravyagatiH AtmAnI mULa gati Urdhva ja che paNa have e pudgalanA saMyogavALo AtmA pudgalane anusAra ADI avaLI gati kare che. AtmA jyAre sarva para pudgala saMgathI rahita thaze tyAre te mAtra Urdhva gati karI zakaze ane lokAMte pahoMcaze. mArI have A ja Urdhva gati che te nizcaya thavo joIe. te sivAyanI tamAma bIjI badhI gati pudgalanA AdhAre ja thatI hoya che ane te heya ja mAnavI paDe, pachI hoMze hoMze gati na ja thAya. paramAtmAno mArga evo siddha thayelo che ke jenI ArAdhanA karavAthI siddhi maLI ja jAya. to tevA siddha thayelA jinamatane (jinazAsanane) tame prayatnapUrvaka namo. jinamatanA prabhAve sadA jJAnanA phaLa rUpe saMyama ane AnaMdanI vRddhi thAya. AtmAnI mULa gati Urdhva che ane karma-kAyA Indriyane vaza thaI pudgalanI ADI avaLI gati karavA vaDe asaMyama kare che temAMthI chUTavA jJAnioe saMyamAnuSThAna dvArA Urdhva gatimAM AvavAnuM adbhuta mArga batAvyo che. 124 | nava tattva Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'siddha bho payao Namo jiNamae naMdi sayA saMjame.' mATe ja dIkSA laIne kevalajJAna pragaTa na thAya tyAM sudhI kAussaga dhyAnamAM rahe evA AtmAo have pudgalanI parAdhInatA svIkAravA taiyAra nathI. jemake 6 mahinA upavAsanI vAta che tema 6 mahinA kAussagga dhyAnamAM paNa rahI zakAya. ApaNe mAtra tapa mATe ja A vAta svIkArI paNa A vAta darekamAM lAgu paDe che. AtmAnI bhAvathI Urdhvagati: potAnA Atma vIryane potAnA guNomAM pravartamAna thavAmAM bAdhaka evA mohane dUra karavo e bhAvathI Urdhvagati che. guNo to AtmAmAM che ja bahArathI lAvavAnA nathI paNa mohano have sparza ja na karavo tethI e risAI jaze ne cAlyuM jaze. saMgame vIsa-vIsa upasargo karyA to paNa paramAtmAe krodha na karyo tethI krodhane rIsa caDI ke ATalA nimitto maLyA to paNa prabhue mane yAda paNa na karyo to have ahIM rahIne zuM karuM? paramAtmAe khumArI pragaTAvI. ApaNe paNa enA ja vaMzajo chIe to ApaNe paNa A khumArI pragaTa karavAnI che. vANiyAnI khumArI jagatamAM vakhaNAya che. Akhe AkhI rAjasattAne vANiyAoe uthalAvI dIdhI che paNa potAnA gharamAM ja ene khumArI kAma AvI zakatI nathI, mATe mohane have oLakhavAnI jarUra che e ApaNI pAchaLa paDachAyAnI jema cAle che mATe oLakhatA nathI. paramANu satata gati karavAnA svabhAvavALA ja che ane ApaNe vartamAnamAM ene AdhIna banI gayA chIe mATe 18 dravya ne bhAva dizAmAM bhaTakI rahyA chIe. mATe have A upayoga AvI jAya to jinanI AjJAno upayoga mUkavAthI AzravanI tamAma kriyAo AzravarUpa nahIM bane, pachI saMsAranI tamAma kriyAo aucitya vyavahAra rUpa banaze. to jinane yAda karo, jinanI AjJAne yAda karo tathA aucitya vyavahAra karI have AtmAnI Urdhvagati karo. je vyavahAramAM rAga-dveSanI puSTi na thAya - majabUta na banI jAya paNa e dhIme dhIme ochA thatA jAya te ja aucitya vyavahAra che. ghaNIvAra ApaNe vyavahAranI upekSA karIe to emAM dveSano bhAva vadhI jAya che. maryAdAmAM rahIne jyAM ApaNI javAbadArI che tyAM upekSA nathI karavAnI. tyAM vicAravAnuM che ke mArA rAga-dveSa vadhI rahyA che ke ghaTI rahyA che? pudgala dravyano paraspara joDavAno svabhAva che. AtmAno svabhAva koInI sAthe joDAvAno nathI chatAM anAdithI pudgala sAthe AtmA joDAyo che, te saMsArayoga che ajIva tatva | 125 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane tenAthI AtmA chUTI jAya tyAre te mokSayoga. pudgala sAthe joDAvAnA kAraNe ApaNe ApaNA svabhAvane bhUlI gayA chIe. para saMyogI jyAM lagI AtmA tyAM sudhI saMsArI kahevAya eTale zarIra sAthe, karma sAthe rahelA tamAma AtmAo saMsArI kahevAya. tene siddha nathI kahevAtA. pachI te tIrthakarano AtmA hoya ke pachI kevalIno AtmA hoya badhA ja saMsArI kahevAya. AtmAo potAnA svabhAva ne svarUpa pramANe na varte te ja saMsArI. kevalInA AtmAo svabhAva pramANe pUrNa varte che chatAM svarUpa pUrNa pragaTa nathI. kAraNa anaMta vIryano upayoga te potAnA guNomAM to kare ja che paNa hajI manavacana ane kAyAe traNa yogamAM paNa vIryapravartamAna thAya che eTale pudgala grahaNa karavA paDe ne choDavA paDe che. AtmAnI je pravRtti nathI paNa te temane karavI paDe che mATe emane paNa eka samayano baMdha thAya. para (zarIra) no saMbaMdha ubho che eno vyavahAra hajI ubho che mATe karmabaMdha che. je kevalI banyA che, saMpUrNa mohathI mukta banyA che temane paNa karmasattA mAphI ApatI nathI to ApaNI zuM dazA? karmasattA koIne paNa choDatI nathI. te pUrNa nyAyI sattA che. badhA para enuM cAle. tIrthakaro ane kevalInA AtmAo para paNa hajI karmasattAnI johukamI cAle che, kAraNa e potAnuM pUrNa kartavya nathI karatA mATe. se dravyo apravezI che: 6e dravya potAnuM svarUpa ne potAnA svabhAvane choDIne bIjAmAM praveza karatA nathI. azuddha jIva dravya sva svabhAva pramANe vartato nathI enI mATe vyavahAra jinaAjJA AvI. je kevalI banI gayA temanI mATe AjJA nathI. je jIvo paramAM praveza karI cUkyA che arthAt pudgalanA saMyoganA kAraNe AtmAnA zuddha pariNAmo dabAIne pudgalanA pariNAmarUpa thaI gayA che teo AtmA pudgalanA pariNAmone potAnA mAnIne te pramANe pariNamavAnA prayatnavALA bane che to tenAthI chUTavA mATe ke vyavahArathI temane choDavA mATe paMcAcAra rUpa vyavahAra mArga jJAnIoe mUkyo che. nizcayathI to koI dravyamAM koI pravezI zakatA nathI e sanAtana niyama che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya traNe arUpI akhaMDa svarUpe eka ja che. kevalI sivAya eno bheda koI nahIM pADI zake. traNe dravya svabhAvathI bhinna che. AtmA ne pudgala ekameka banI gayA che chatAM svabhAvathI bhinna ja che. A 126 | nava tattva Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcaya thaI jAya to saMyoga saMbadhathI dUdha-pANInA jema ekameka thaI gayA che chatAM banne dravyo svabhAvathI ane svarUpathI bhinna che. A nizcaya thaI jAya to AtmA pudgala svabhAvamaya banatA aTakI zake ane AtmA potAnI pUrNa mastImAM rahI zake. khAtrI A thaI jAya ne ruci AvI jAya to puruSArtha karavAmAM AtmA kAMI kacAza nahIM rAkhe. zraddhAthI sAhasa ane sAhasathI siddhi. khAtrIpUrvakanI zraddhA thAya te ja sAhasa karI zake. ratno meLavavA marajIvA banavuM ja paDe. jinavacana e ja tattva che e khAtrI pratItinA stara para AvI jAya pachI AtmAnA upayogamAM rahevAno vizeSathI upayogadaDha kare. sAdhu-sAdhvI vihAra kare tyAre teo jayaNAnA upayogamAM hoya to jIvadayAnA zuddha sva-paranA pariNAmamAM ramatA hoya to nirjarA thAya ja. bolatA muhapatino upayoga, maunamAM ja rahe te saMvarabhAva che. paNa jo vAtAvaraNanI asaramAM ke zarIra sAthe rahe ane kyAre rasto pUro thAya tevA vikalpomAM rahe to karmabaMdha kare. jinAjJAnA upayogamAM ramavuM eTale ja jJAna, darzana, cAritranA upayogarUpa svabhAvamAM rahevuM. UrdhvagatimAM karma baMdha na thAya. * manuSya labdhathI kayAM sudhI gati karI zakeM?? pudgalanA dasa pariNAma ane pudgala ane jIvanA paNa dasa pariNAma e be mizra thaI gayA che, ne jIvanA mULabhUta daza pariNAmo to pAchA alaga ja che. manuSya labdhithI merunI cUlikA sudhI jaI zake te ticcha rucaka dvIpa sudhI jaI zake. aDhIdvIpanI aMdarathI koIpaNa kSetra ke samudramAMthI Urdhvagati karI zake paNa aDhIdviIpanI bahArathI Urdhvagati nahIM karI zake. vidyAdhara manuSyo, jaMdhAcAraNa, vidyAcAraNa muni ane AkAzagAmInI vidyAvALo manuSya teramA rucakadvIpa sudhI ticcha jaI zake che. aDhIdvIpanI bahAra manuSyanA janma-maraNa na thAya. karmabhUmimAM janmelA ja mokSe jAya. janma-maraNanA pherA paNa aDhIdvIpamAMthI ja kAyama mATe TaLI zake che. vartamAnamAM dravya gati ApaNA hAthanI vAta nathI paNa bhAvagatithI svabhAvagatimAM ne tyAMthI svarUpagatimAM javAnuM che. bhAvathI svabhAvanI pUrNatA thAya ane svabhAvathI svarUpanI pUrNatA karavAnI che. have mArA guNo ja mAre anubhavavA e bhAva, ane te mATe sarvajJa kathita upAya rUpa prayatna karavA te bhAvathI Urdhva gati che. ajIva tattva 127 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * bhAvathI Urdhvagati eTalI sva svabhAva pramANe vartavuM (ramavuM): bhAva arthAt hovuM, thavuM. pudgalanA svabhAva pramANe thavuM te saMsAra ane pudgalanA svabhAvathI chUTavuM tenuM nAma mokSa. mokSa-mokSa phakta bolatA rahyA ane ArAdhanA karIne paNa saMsAramAM ja bhaTakatA rahyA. jene pudgalanA svabhAvathI chUTI javuM hoya tene bhagavAnanI ekeka AjJAo jANavI ane mAnavI paDaze. atyAra sudhI puNya e paNa pudgala che e vAtanI khabara ja na hatI. pudgalane to paramAtmAe heya kahyuM che mATe puNya paNa heya ja che. dravyathI uMce javuM te dravya Urdhvagati che ane Atma vIryane guNamAM pravartamAna karavuM te bhAvathI Urdhvagati che. AtmA jayAre audArika, taijasa ane kArpaNa A traNeya zarIrathI pUrNatayA chUTe tyArathI AtmAnI dravyathI Urdhvagati pUrNa paNe thAya. AnA mATe AtmA bhAvathI Urdhvagati kare te mATe AtmavIryane potAnA guNomAM pravartamAna karavuM te ApaNA hAthanI vAta che ane tenI mATe mohanA pariNAmane haTAvavo ja paDe. ApaNane pudgala choDyA vinA dharma karAto hoya tevo dharma karavo game che. mATe ja paramAtmA karatA paNa gozAlAnA bhakatonI saMkhyA vadhI. ApaNe vyavahArathI dharmI chIe paNa kharo dharma to kevalI prarUpita tattva dharmanuM zaraNa laIe to che. ApaNe arihaMtanA siddhanA zaraNArthI chIe ane to ja AcArya, upAdhyAya ane sAdhunA zaraNArthI chIe. bhAvathI Urdhvagati mATe utkRSTamAM utkRSTa mATe sarvavirati grahaNa karIne gumi rupa kAussaga dhyAnamAM sthira thaI ghAtakarmano kSaya karIne kevalajJAna pragaTe tema saMpUrNa svabhAva pragaTa thAya ane aghAtInA kSaya pachI ja svarUpanuM pragaTIkaraNa thAya eTale dravyathI Urdhvagati thAya. zarIra chUTe eTale AtmA lokAte pahoMcI jAya. AtmAe AtmAmAM sthira thavAnuM che to zarUAta kyAMthI thAya? jJAna zuddhi prathama karavI paDe. upayoga zuddhi vinAnI sAdhanA siddhinuM kAraNa banatI nathI, kevalIne upayoga zuddhi pUrNa che. pUrva baMdhAyelA karmonA kAraNe vyavahAra che tyAM sudhI baMdha paNa che. jIvadravya potAnA svabhAva pramANe na varte tyAM sudhI gunho, tyAM sudhI ene sajA. siddha bhagavaMtonuM AtmavIrya niraMtara potAnA Atma pradezomAM ane guNomAM ja pUrNapaNe varte che mATe emane karmabaMdha nathI. paramAM pravarte tyAM sudhI tene karmabaMdha che ane bhedajJAna vinA parathI aTakavAnuM kArya thaI zakatuM nathI kAraNa anAdikALathI AtmA zarIra sAthe abhedabhAve thaI gayo che. 128 | nava tattva Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalInA AtmAne paNa aghAtI karmonA udayanA kAraNe 1 samayano sAtAno baMdha paDe che. AtmA arUpI che ne pudgala rUpI che. be viruddha prakRti che tyAM sudhI AtmAne pIDA che mATe sAtA vedanIya baMdhAya che. paramAtmAne moha nAza thavAnA kAraNe dehamAM rahevAno pariNAma nathI mATe AyuSya karma na baMdhAya, kevalino AtmA potAne arUpI paNe ja svIkAratA nAma karma na baMdhAya ane badhA pratye samAna pariNAma che mATe gotra karma paNa na baMdhAya ane mAtra 1 samayano sAtAno baMdha thAya kAraNa yoga rUpa saMyogamAM AtmavIrya pravarte che. AtmAno guNa to sAtA asAtA nahIM paNa avyAbAdha che. jyAre zarIrathI saMpUrNa chUTI jaze tyAre ja e pragaTa thaze. zarIrathI chUTI javAnI ruci jo pragaTa thaI jAya to pachI zarIra sAthe nahIM rahe, kAraNa ruci anuyAyI vIrya. mULamAM ApaNane ApaNA AtmA pratye prema jAgye nathI mATe ja badhA bahAnA cAle che paNa jyAre AtmAno prema pragaTa thaI jaze pachI AtmA kSaNano paNa sva svabhAvamaya thavA rUpa AtmahitamAM vilaMba nahIM kare ane tene naDatara paNa nahIM thAya. AtmAnA ane pudgalanA pariNAmane barAbara pakaDIne samajavA paDe. AtmAnuM pudgala sAthe joDavuM e bhAva saMsAra ane enAthI chUTavuM te ja dharma (mokSa). dravyathI tyAga hoya paNa bhAvathI tyAga na hoya to jema bhavadeve dIkSA lIdhI paNa nAgilAno moha na chUTyo mATe cAritra mohanIya ane aMtarAya karma baMdhAyuM, vyavahArathI nAgilAno tyAga hovA chatAM bhAva ubho che, bhAva chUTyo nathI mATe aMtarAya baMdhAyA. 12 varSa sudhI, nikAcita cAritra mohanIya karma sAdhu vezamAM ja baMdhAyuM te toDavA zivabhUtinA bhavamAM 12 varSa sudhI chaThThanA pAraNe chaThTha karIne pAraNe AyaMbila ane e paNa nirdoSa tyAre anubaMdha tUTyA. vilaMba thayo paNa aMte kArya thayuM. paramAtama paramezvara, vastagate te alipta homita; dravyadravya mile nahIM, bhAve te anya avyApta ho mittAArA zuddhasvarUpa sattAtaNo nirmala je niHsaMga homitta, AtmavibhUti pariNamyo, na kare te parasaMga homittArUA. (abhinaMdana bhagavAnanuM stavana pU. devacaMdra vi.ma.) zuddha Atma dravyanuM svarUpa nirmaLa, nirlepa ane sarva saMgathI rahita che ane AtmA A guNomAM ja pariNAmanA svabhAvavALo hovAthI te bIjA koI dravyano ajIva tatva | 129 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMga karato nathI arthAt koIne grahaNa karato nathI arthAt eka dravya - bIjA dravya sAthe maLatA nathI, baMdhAtA nathI ke bIjA dravyamAM vyApI jatA nathI. AthI AtmA dravya pudgala dravya sAthe baMdhAtu nathI. Ama chatAM anAdithI AtmA pudgalanA saMyoga saMbaMdhathI baMdhAyelo che tethI hAla AtmAne potAnA Atma dravyanA svarUpa ane svabhAvanuM bhAna nathI arthAt jene sva paranuM bheda jJAna nathI teone pudgalano baMdha thAya che. AthI e dravyanuM jJAna jarUrI. dareka dravyano svabhAva zuM che? svadravya sAthe tene zuM saMbaMdha che? vagere vicArI svano pratItirUpa nirNaya jarUrI. anAdithI mithyAtvanA udaye zarIrAdimAM sva tarIkenI bhrAMti thaI che tethI paramAM sahaja AtmA pariName che. temAMthI tene rokI svamAM pariNamAvAno puruSArtha karavAno che arthAt paranA kartA banelA AtmAne svanA kartA banAvavAno che ane te mATe sva ane paranuM jJAna jarUrI che. (2) baMdha pariNAma: ekanuM bIjA sAthe ekameka thavuM te baMdha. AtmAno svabhAva arUpI che mATe e nirlepa ja hoya, mATe te lepAya nahI eTale sAthe rahe chatAM paNa joDAya nahIM. pudgalamAM rUpa AkAra che. jyAM jyAM rUpa tyAM tyAM pudgala ja che A jagatamAM ApaNA manoraMjananuM kAraNa zuM? rUpa ne AkAra. jyAM pudgala hoya tyAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza avazya hoya, e pudgalanuM lakSaNa che. joDavAno svabhAva konA kAraNe che? grahaNa ne dhAraNa be pariNAmanA kAraNe. jyAre skaMdha rUpe banelo hoya tyAre grahaNa ane dhAraNa e be pariNAma cAlu hoya che. pudgalano aMtima vibhAga e paramANu che. kevalI paNa jenA be bhAga na karI zake, te cakSu ke yaMtronA viSaya banatA nathI, tene mAtra viziSTa jJAnI ja joI zake che. e Indriyono paNa viSaya banI zakatA nathI, sthUla aNune je bAdara skaMdha rUpe hoya tene ja vijJAna pakaDI zake che, aMtima paramANune to e paNa kadI nahIM pakaDI zake. paramANune mAtra viziSTa jJAnI ja jANI zake. eka paramANumAM 1 varNa, 1 gaMdha, ra sparza-snigdhazIta, snigdha-uSNa, rukSa-zIta, rukSa-uSNa A cAra joDAmAMthI koI be joDAthI thAya. paraspara joDavAnuM ane baMdhAvavAnuM kArya te sparza ane rasane kAraNe thAya che ane e paNa viruddha sparza hoya tyAre baMdhAya che tenA vinA nahIM. lagnanI prathA paNa vijAtIyamAM ja AvI. strI ne puruSa paraspara snehathI baMdhAya che ne tene baMdhAvAnuM 130 nava tattva Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aTala rahasya ja A che. baMdha tattva navatattvamAM AvyuM ane e heya che to paNa puNyano baMdha upAdeya gaNAya che mATe puNya bAMdhavA mATe dharma karAya che. pUrNa dharma nirjarA mATe ja karAya. dharmathI dharmanI ja prApti thAya, puNya baMdhAI jAya, paNa puNya mATe dharma karavAno nathI. baMdha pariNAma e pudgalano che mATe pudgalamaya banelAne koI sAthe na baMdhAya tyAM sudhI jIvane cena nahIM paDe, kAM baMdhAI jaIe ne kAM snehathI bIjAne bAMdhI daIe. pudgalano pariNAma ApaNA AtmAmAM pariNAma pAmI gayo che paraMtu paramAtmAno mokSa mArga pudgala saMgathI chUTavAno che. baMdha pariNAma e yugalano pariNAma che: baMdha-joDANa-(saMzleSaNa) ekarUpe thavuM, loka para rahelA anaMtA siddho sAthe ekameka rUpe rahevA chatAM koI koInAthI baMdhAtA nathI temaja tyAM badhI pudgala vargaNAo rahevA chatAM eka paNa vargaNAne grahaNa-baMdha karatA nathI kAraNa zuddha AtmAono te svabhAva nathI. jyAre paramANuo bhegA thAya tyAre teo skaMdharUpe joDAI jAya. temanuM joDAvAnuM kAraNa dvidhakSatthAt vadheDA (tattvArtha sutra - pa-32) pudgalamAM rahelA snigdha ane rukSa sparza guNathI paraspara baMdha thAya. snigdha sparzavALA paramANuno bIjA snigdha sparzavALA paramANuo sAthe ke rukSa sparzavALA paramANuonA bIjA rukSa paramANu sAthe baMdha thaze paNa kayAre? nanya gunAnA (tatvArthasUtra-pa-33) jaghanya guNavALA pudgalo (paramANu) sAthe baMdha na thAya paNa mAtrAvALA paramANu sAthe baMdha thAya. pugala baMdha na thAya 1 guNa snigdha 1 guNa snigdha 1 guNa snigdha 3 guNa snigdha 1 guNa rukSa-1 guNa rukSa 1 guNa rukSa 3 guNa rukSa 1 guNa snigdha-1 guNa rukSa 1 guNa snigdha 2 guNa rukSa 5 guNa rukSa - 5 guNa rukSa 5 guNa rukSa 7 guNa rukSa 5 guNa rukSa - pa guNa snigdha 5 guNa rukSa 7 guNa snigdha ajIva tatva | 131 INa Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgalomAM paraspara baMdhAvAno svabhAva che. te paNa jyAre guNa viSamatA hoya tyAre paramANuo skaMdha rUpe baMdhAya. tema AtmAmAM karmano baMdha thavAnuM kAraNa paNa jyAre AtmA potAnA svabhAvathI viparIta varte arthAt teno karma bAMdhavAno svabhAva na hovA chatAM pudgalanA pariNAmo pramANe varte tyAre temAM karma baMdha satata thayA kare. tIrthanI sthApanA zA mATe? AtmAnI je siddha avasthA che je anAdikALathI karmothI joDAyelI che tene pragaTa karavA mATe ane jIva dravyano je svabhAva che tene pragaTa karavA ne bhAvamAMthI chUTavA mATe paramAtmAe tIrthanI sthApanA karI che. paramAtmAne jJAnamAM jIvadravya eka ja evuM dekhAya che ke je potAnA svabhAva pramANe vartatuM nathI mATe jIvadravyane svabhAva pramANe vartavA mATe tIrthanI sthApanA karI che. bAkInA dravya potapotAnA svabhAva pramANe ja vartI rahyA che tethI emane mATe jinanI AjJA nathI. bhAvathI mukata banI svabhAvamaya banavA zAsananI sthApanA: badhAne zAsananA rasiyA banAvAnI ja bhAvanA kema bhAvI? jagatanA jIvo duHkhI che te jIvo bhAvathI mukta banI svabhAvane pAmaze to ja jIva duHkhathI mukta banaze. moha che tyAM sudhI bhAva che ane eno svabhAva pIDA ApavAno ja che. prazasta bhAva dvArA puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya tenAthI sAtAnI pIDA ja maLe kAraNa mohanuM kArya pIDA ApavAnuM che. paNa sAthe udAsInatA bhAva rahe ke, sAtA hoya ke asAtA baMne karmanA udayarUpa che tethI tenAthI mukta ja thavAnuM che. sAtAmAM cho? e paNa apabhraMza bhASA che. AgamamAM kyAMye sAtA zabda nathI mUkyo. vAMdaNA sUtra, jaya vIyarAya sUtra ane logassa sUtramAM saMyama yAtrA samAdhi pUchavAnuM vidhAna che. anUkULatA Ape te bhAvathI puNya ane AtmAne pavitra kare te nizcayathI puNya. pratikULatAne anukuLatA baMnethI AtmA para thaI jAya arthAt samatA Ave te dharma thayo. puNyathI zarIra sAruM maLyuM ne samatAne sAdhIne AtmAne pavitra karyo eTale te puNya AtmAne sahAyaka banyuM mATe te upAdeya, ane jo khAvA pIvA vageremAM zarIrano upayoga karyo to pApa bAMdhavAmAM sahAyaka banyuM eTale te puNya heya ja gaNAze. puNyAnubaMdhI puNya bAMdhavA mATe mahenata karavAnI nathI. 132 | nava tattva Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya kayAre? : mokSanA lakSa ke guNanA bahumAna pUrvaka nirAzaMsa bhAve karAtI zubha kriyAthI puNyAnubaMdhI puNya baMdhAI jAya. AtmAmAM siddhatva anAdikALathI paDeluM ja che paNa karmonA AvaraNane kAraNe bhrAnti thaI che mATe svabhAva pramANe AtmA vartato nathI mATe e eno guno che ne je AtmA ene guno mAne che te have gunegAra rahevA taiyAra nathI mATe kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArye potAnI jAtane jagatamAM sauthI moTA gunhegAra tarIke gaNAvI paramAtmAne prArthanA kare che ke Apa mArA para have karuNA karo mArAthI karuNApAtra bIjo koI nathI. AtmAne gunegAra tarIke jo svIkArI lezo to ja maLeluM jinakULa saphaLa thaI zakaze. karmasattAe evA komyuTara goThavyA che ke eka bhAvano aMza paNa emAMthI chaTakI zake ema nathI, jagatanA komyuTara to maryAdita che. AtmA ne pudgala baMnenA 10-10 pariNAma che paNa AtmAnA pariNAmane jANIne te rUpe pariNAma pAmI javAnuM che jyAre pudgalanA pariNAmane mAtra jANavAnA che paNa pudgalanA pariNAma pramANe pariNamana karavAnuM nathI. kAyAmAM chIe tyAM sudhI AtmA Urdhvagati nathI karI zakato. AtmA ane paramANu baMne lokAMte jaIne aTakI jAya kAraNa tyAM gatimAM sahAyaka dharmAstikAya nathI. be jaNa TakarAya eTale gatimAM skUlanA Ave tema paramANu paNa bIjA paramANuM sAthe TakarAya eTale gatimAM skUlanA pAme che. te ja rIte AtmA paNa pudgala sAthe TakarAya che mATe enI gatimAM paNa skUlanA thAya che. bIjA sAthe ApaNe TakarAyA eTale UrdhvagatinuM lakSa na hovAthI te AgaLa na jatA guNasthAnakethI nIce paDIe chIe. paramANu vadhAre samaya svataMtra rahI zakato nathI ane bIjA sAthe joDAI ja jAya che. te mATe mAtrA ane guNa baMnenI viSamatA joIe. paramANumAM ochAmAM ochA be sparza hoya ane skaMdhamAM 8 sparza hoya. 1 snigdha sAthe 1 snigdha nahIM baMdhAya paNa 1 snigdhanI sAthe 3 snigdha hoya to baMdhAya kAraNa viSama mAtrA bhegI thAya to te baMdhAya che. mATe vijAtIyamAM vizeSathI rAga baMdhAya che. varNa, gaMdha, rasa, sparza e huM nathI, huM enAthI rahita chuM evuM AtmA mAtra jJAnathI jANe to te svabhAvanI emAM ruci thAya. vibhAvamAM AvyA to baMdha thAya che ane baMdhAvAmAM moTAmAM moTuM kAraNa 4 (varNAdi) karmonI sAthe karmo baMdhAya che. AtmA nirlepa dravya ajIva tattva | 133 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, baMdha e AtmAno svabhAva nathI, zeyanA jJAtA banavAno AtmAno svabhAva paNa AtmAmAM pudgala saMge grahaNa karavAno pariNAma Avyo eTale baMdha thayo. grahaNa karavAno bhAva AtmAmAM Avyo tyArathI niraMtara karmono pravAha AtmAmAM AvavAno cAlu thaI ja gayo. bhAva bhale ekAMtamAM karyo, koI na jANe te rIte karyo to paNa karma sattAthI e chaTakI nahI zake. ApaNe bhale jagatane chetarIe ke deva-gurune chetarIe paNa ApaNe ApaNA sattAgata prabhune kadI paNa chetarI zakavAnA nathI. je potAne chetarI jagatane chetaravAmAM potAnI hoMziyArI mAne che tevA AtmAo ja viThThA thaIne jagatamAM bhaTakI rahyAM che, mATe pApI rahevuM nathI, pApI banavuM nathI to AtmAne samarpita thaI, saraLa banIne ekarAra karI zuddha thavA mATe prayatna karavo joIe. jene potAnA sattAgata prabhu para vahAla AvI jAya ke mAro prabhu niraMjana, nirAkAra, nirvikAra, nirlepa, nirvicAra, nirmaLa che ane AvA mAro prabhu vartamAnamAM karmonA baMdhanamAM baMdhAyelA che. A nirNaya thaI jaze pachI paranA saMyogamAM rahevuM enA mATe duSkara banI jaze. pachI e hasatA hasatA badhuM ja choDavA taiyAra thaI jaze. karmono kartA huM chuM ja nahIM to huM kono kartA chuM? huM mArA guNano ja kartA chuM to have mAre mArA guNonA kartA banavAnuM che, guNonA ja bhokatA banavAnuM che, paranA bhoktA nathI banavAnuM. zraddhA kone kahevAya? pratItine jagAve te zraddhA. pratItirucine jagAve, rucijhaMkhanAne jagAve, jhaMkhanA cAritra rUpa pAlanane ane pAlana ramaNatAmAM pariName to ja sAcI zraddhA kahevAze. guNa ene ja kahevAya je AgaLanA guNane lAve. ApaNI zraddhA lUlI, pAMgaLI, mAyakAMgalI che mATe AgaLanuM kArya thaI zakatuM nathI. mApatuSa jevA muni bhagavaMtone paNa zraddhA majabUta hatI, svIkAra aMtaramAM hato mATe nirvikalpa sAdhanAnI zarUAta thaI gaI. guru AjJA tahatti mATe koI vikalpa na karyo to te tarI gayA. AtmAno mokSa yoga ane saMsAra yoga bane anAdinA che. mokSa yoga e tAdAbhya saMbaMdhavALo che jyAre saMsArayoga e saMyoga saMbaMdhavALo che saMyogathI chUTA paDI zakAya che mATe karmothI AtmAno mokSa thaI zake che. mokSa sAthe je joDe te yoga ane ApaNe to choDavAnI vAta karIe chIe. AtmA anAdithI je para pariNAma rUpe thayelo che tenAthI chUTavAnuM che. kAraNa? enA kAraNe ja parano saMbaMdha AtmAne 134 | nava tattva Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satata thaI ja rahyo che eTale parathI chUTo thAya ane sva pariNAma sAthe joDANa kare te ja dhyAna. svapariNAma arthAt svaguNo (jJAnAdi), tenAthI joDAI javuM. jyAM sudhI jIvane sva ane parano bheda na pakaDAya tyAM sudhI te dhyAnano adhikArI banato nathI. AtmA ane zarIra baMne bheTa svarUpavALA che paNa vartamAnamAM e abhedabhAve banI gayA eTale bheTavALA che evuM bhAna Ave tyAre ja abhedano saMbaMdha chUTe, te vinA chUTe nahIM. vartamAnamAM bhramaNAne kAraNe ApaNe ApaNI sAthe ja bheda karI rahyA chIe eTale svane anubhavatA nathI ne parano anubhava karIe chIe. paNa jo svabhAvano anubhava AtmA ahIM karato thaI jAya to eno manuSya bhava saphaLa. parano saMyoga hovA chatAM tene para tarIke jANe paNa rAgAdi bhAvane anubhave nahIM to AtmA parathI baMdhAya nahIM. svane jANyA vinA parane jANe to moTo vAMdho che. parane jANIne paramAM udAsIna bhAva ane svane jANIne svamAM apUrva prema to te mokSayoga, ane enAthI viparIta hoya to te saMsAra. aMdaranA saMsArane choDavA mATe bahAranA saMsArane choDavo e vyavahAra prakriyA che. bahAranA choDIne AvyA ne nahIM AvIne aMdaranuM choDavAnA prayAsavALA banavAnuM che ane ene paNa choDI devAnuM che, paNa jo e na thAya to bahArano rasa to anAdino pAyo ja che to emAM jaIne pharI saMsAranuM sarjana karaze. parathI chUTA thavA mATe paranuM pUrNa svarUpa jANavuM jarUrI che. jIva dravyano bAkInA badhA ja dravyo sAthe saMbaMdha che mATe konAthI hita ne konAthI ahita AtmAnuM thAya che te jANavuM paNa jarUrI che. AtmA arUpI che, akSaya che, agurulaghu che ne avyAbAdha che. te ja rIte dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya paNa evA ja svarUpavALA che ane enA dvArA ApaNA AtmAno nirNaya karI zakAya che. arUpI AkAza che to AtmA paNa arUpI che. jema AkAza eka akhaMDa dravya che, tenA khaMDa thatA nathI te ja rIte AtmA paNa akhaMDa che, akSaya che. anya darzana AtmAne jalacaMdravat mAne che. mithyAtvane kAraNe eka ja AtmAnA anya pratibiMba che ema mAne che jema pANImAM caMdranA aneka pratibiMba paDe che tema sarvano AtmA eka che paNa tenA ja judA judA pratibiMba rUpe badhA AtmAo che arthAt eka AtmAne sarva vyApaka mAne che. jaina darzananI mAnyatA mujaba svarUpathI sattAe badhA AtmA samAna che paNa saMkhyAthI te anaMtA che ane vyakigata rUpe karmathI badhA judA paDe che. AkAza lokAloka ajIva tattva 135 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApI che te ja rIte eka AtmA lokamAM vyApI zake che ane kevalajJAna dvArA e alokane paNa jANI zake che. jJAnano koI cheDo nathI, e amApa che mATe ene AkAzanI upamA ApI. AtmAnA eka pradezanuM sukha lokAlokamAM na mAya teTaluM sukha hovA chatAM bhikhArInI jema cappaNiyuM laIne bhaTakI rahyA chIe AtmAnA sukha mATe ApaNe pratIti na karI mATe tenI rucino pariNAma na Avyo. A sukha huM meLavI zakuM, bhogavI zakuM, paNa koIne aMza paNa ApI zakuM nahIM. have A dizAmAM ja ApaNo puruSArthathavo joIe ane e mATe apUrvazraddhA thavI jarUrI che. je AtmA sarvAnA vacana para apUrva zraddhA karIne sAhasa kare tene avazaya siddhi maLe ja. anupama sukhane bhogavatA pAMcame anaMte siddha bhagavaMto lokAMte rahelA che. pudgalanA svabhAvanI AtmAne asara thAya che te mohanA udayano prabhAva che. pudgalanA saMyogamAM paNa AtmAne pudgalanA svabhAvanI asara na thAya ane AtmA potAnA svabhAvane ja mANato hoya tyAre saMsArathI chUTato jAya. saMsArI jIva potAnA svabhAva pramANe vartato nathI ne bIjAmAM DakhalagirI kare che. pudgalanA svabhAva pramANe pariName che te ja rIte sahavartIo, samAja vageremAM paNa DakhalagirI karyA kare, badhe ja mAthuM mArato phare che arthAt vibhAvamAM ja ramyA kare che. paramAtmAnuM zAsana kaho, tIrtha kaho, pravacana kaho e e ja che ke tamAma jIvoe sva-svabhAva pramANe ja vartavuM, ApaNe bhavya chIe ne potAnA svabhAva pramANe vartI zakIe chIe. yugaliko bhavya hovA chatAM paNa virati laI zakatA nathI. ApaNe virati laIne vItarAgatAne pragaTAvI zakIe chIe. enA badale rAga-dveSa karato thayo. sAmAyika svabhAvavALo AtmA che ene sAmAyika levAno ne pALavAno vyavahAra karavAno ja nathI paNa ApaNe samatAmAM nathI rahetA mATe ja jJAnIoe A vyavahAra mUkyo che ane A sAmAyikano vyavahAra karavA dvArA ja rAga-dveSane vadhArIe chIe saMsAranuM sarjana karIe chIe, sAmAyikamAM sAtA chUTe nahIM to samatA Ave nahIM. sva svabhAva pramANe jIve gati na karI mATe baMdha Avyo. AtmA pudgala sAthe joDAyo eTale anizcita gati pariNAma Avyo ane enA kAraNe baMdha pariNAma Avyo. pudgala pramANe gati karI tethI karmano baMdha thayo. jo AtmA potAnA svabhAva pariNAmavALo banI jAya to baMdha chUTato jAya. 136 | nava tattva Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sAdhuno veza eTale prabhuno veza... sAdhunI bhakita eTale prabhunI bhakita... sAdhunI AzAtanA eTale prabhunI AzAtanA... Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAstikAyAdi arUpI dravya sAthe AtmA kadI baMdhAto nathI tyAM tene rAgadveSa thatA nathI. mohanA udaye AtmA pudgala grahaNa karavAnA pariNAmavALo banyo. AtmAno svabhAva grahaNa karavAno nathI, A svabhAva pariNAmavALo banyo. AtmAno svabhAva grahaNa karavAno nathI, A svabhAva pudgalano che. AtmAno svabhAva nathI ane AtmA grahaNa kare che eTale e corI kahevAya eTale temAMthI bacAvavA A mahAvrato ane aNuvratono vyavahAra Avyo. janmyAtyArathI badhIja pArakI vastunI corI ja karI che ane tene potAnI mAnIne mithyAtvane puSTa karato jIvI rahyo che ane enA mATe mArA mArI karI rahyo che ane have choDavAnI che. choDyA vagara AtmAno kadI paNa chUTakAro thavAno nathI. A tattvane pakaDI lo to amRta jema mRtyuno nAza kare che tema A tattva paNa ApaNane amara banAvI deze. pudgala paNa potAnA svarUpane choDatuM nathI paNa AtmA ja jaDa sAthe rahIne jaDa banI gayo che huM ane mAruM bhrAnti thaI gaI che na ahaMna mama AmohanI bhrAMtine toDavAno pratimaMtra che. samagra Agamano sAra be zabdamAM, gAgaramAM sAgara, siMdhune biMdumAM samAvI dIdhuM che. jyAM sudhI AtmAsva ahitathI mukta nathI banato tyAM sudhI e bIjAnA ahitamAM paNa nimitta banI rahyo che mATe A manuSya bhavamAM ja AtmAe parama puruSArtha sAdhI levAno che ane saMsAra cakrano aMta lAvI devAno che. hita zabdanI AgaLa dhyAna zabda mUkIne kahI dIdhuM che. jyAM sudhI AtmA svarUpane pakaDI svabhAvamAM sthira na thAya tyAM sudhI dhyAna thaI zakavAnuM nathI. mATe AtmAe paragrahaNa svabhAvane choDI devAno che je AtmAno pariNAma nathI, e pudgalano pariNAma che. AtmAno pariNAma to sthira che paNa anAdithI AtmAmAM grahaNa pariNAma cAlu ja che eTale pudgalanA grahaNano tyAga karIne sva pariNAmamAM arthAt svaguNomAM pariNata thavAnuM che. mATe guNa sthiratA rUpI dhyAna mATe sva ane paradravyano nirNaya jarUrI che mATe nirNaya karIne jIve potAnA svabhAva pramANe vartavAnuM che. mArA svabhAvamAM mAre rahevuM e ja mArI pharaja, e ja mAruM kartavya che, e ja parama dharma che, e ja manuSya jIvanano sAra che. jene svamAM jIvana jIvavAnI kALajI che tene maraNano bhaya nahIM. sAdhanAmAM AtmAe siddha svabhAvamAM sthira thavuM e ja eno dhyeya che. huM jIva chuM e satata ApaNA upayogamAM rahevuM joIe. mAre jIvavuM e jIvano 138 | nava tattva Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svabhAva che, maravuM e ApaNo svabhAva nathI chatAM jIvavAnI ciMtA nathI paNa maravAnI ciMtA che. mAre guNamaya jIvavAnuM che e vAtanuM satata smaraNa karavAthI jIva guNamAM jAgRta rahe. pudgalano svabhAva saDana/galana, paDana/vidhvaMsa che ane jIva vartamAnamAM pudgalanA panAre paDayo che mATe eno svabhAva maravAnI ciMtAvALo banI gayo che. jIve jIvavuM zuM? janma e pApa zA mATe? bhAva prANa rUpe jIvana jIvavuM e ja jIvavuM che. AtmA e jIva dravya che, bhAva prANa e jIvana che ane jJAnAdi guNarUpa bhAva prANamaya banI javuM e jIvavuM che. paNa ApaNe vartamAnamAM dravya prANathI jIvIe chIe ne dravya prANa mATe jIvIe chIe. ApaNA jIvane calAvavA mATe AkhA divasa daramyAna keTalAye jIvonA balidAna laI rahyA chIe. A ApaNo anya jIvo pratyeno anyAya che. mATe ja jJAnIoe kahyuM ke janma levo e pApa che, janma Apavo e pApa ane jene janma Apyo tene pharI janma levo paDe ane anyanA janma-maraNanA nimitta na bane evA saMskAra jeNe na ApyA to e mahApApa che. A saMskAra apAyA hoya to te 8 varSanI uMmare sarva viratI grahaNa karavA taiyAra thAya. AtmahitamAM jeno upayoga nahIM enA jevo bIjo koI pApodaya nathI. je jIvato hoya ne jAgato hoya te ja bIjAne jIvADe ne jAgrata rAkhe, kAraNa pramAda e ja mRtyu. pote pramAdamAM paDe ane bIjAne pADavAmAM nimitta bane. mATe huM jIva dravya chuM ajIva nathI e satata upayoga rahevo joIe. 50,000 hajAra kevalInA guru satata mokSanI abhilASAvALA, sarvajJa banavAnI apUrva jhaMkhanAvALA, 4 jJAnanA dhaNI evA gautama svAmIne paramAtmAe samaya goyama mA pamAyae kahyuM. kAraNa chadmastha jIvane pramAda thatAM vAra na lAge, upayoga khasatA vAra na lAge, mATe satata jAgrata rahe te mATe vAraMvAra A kahyuM che. dravya prANonI sahAya laIne bhAva prANo mATe jIvana jIvavAnuM che ne je avazya janAra che tevA dravya prANonI mamatA choDI devAnI che. sIjhana Ave tyAre vANiyo vepAra barAbara karI le tema ApaNe paNa atyAre dharmano vyApAra barAbara karI levAno che. dravya prANane TakAvAno ke Teko ApavAno tyAM ja sudhI ke jyAM sudhI e bhAvaprANone sahAyaka banatA hoya, eTaluM ja ApavAnuM che te arthadaMDa, ane te sivAyanuM badhuM ja anarthadaMDa. ajIva tatva | 139 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arUpI nirlepa AtmAne baMdha zA mATe? baMdha pariNAma e AtmAno svabhAva nathI te chatAM AtmAmAM niraMtara 7 karmone ane AyuSya baMdhAya tyAre 8 karmono baMdha paDe. je Urdhvagati pariNAma AtmAno che. te pramANe AtmA vartato nathI ne pudgalanI gati pramANe varte che mATe baMdha Avyo. mATe ja have 24 kalAka upayoga rahevo joIe ke mAro Urdhvagatino svabhAva che ane mAre have satata Urdhvagati karavAnI che mATe AtmavIryane satata mArA guNomAM pravartamAna karavAnuM che. jo A na karuM to mane satata karmono baMdha cAlu rahe. mATe AtmavIrya jo svamAM na pravarte to paramAM pariNAma pAmaze kAraNa eno svabhAva ja pariNAma pAmavAno che. paranI IcchA thAya tyArathI karmone grahaNa karavAno pariNAma thavAno zarU thaI ja gayo mATe IcchA karatA vicAra karavAno. binajarUrI IcchAo zA mATe karavAnI? IcchA e pApano AraMbha che. IcchA karavAno jIvano svabhAva nathI ne IcchA karyA vagara ApaNane cAlatuM nathI. IcchA karavAnuM baMdha karo to jIvatA thayA ne bIjAne jIvADatA thayA, nahIM to pote mare ane bIjAne paNa mArato thAya. kevalI bhagavaMtone motano sarvathA abhAva tethI temane koI sAthe rahevAnI ke kaMI grahaNAdi karavAnI IcchA nathI tethI temane mohajanya karmabaMdha thato nathI. mAtra 1 samayano yoga nimitte baMdha thAya che je rasa rahita che tethI Takato nathI. baMdhanA be prakAra: (a) visasA (ba) prayoga a) visasA: kudaratI rIte pudgalo baMdhAI jAya ne chuTA paNa thaI jAya te visasA. meghadhanuSyanI racanA judA judA raMgo-AkAramAM goThavAI ane ApaNe A daSya joyuM. ApaNane gamyuM to emAM baMdhAI gayA ne karmono baMdha AtmA para thayo, enA svabhAva pramANe A thaI gayuM. ApaNe mAtra ene jANavAnuM hatuM, zeyanA jJAtA banavAnuM hatuM paNa ApaNe emAM mAthuM mAryuM, ApaNane gamyuM te pachI enI bIjAmAM prabhAvanA karI. kudaratamAM ghaTanA ghaTI e eno svabhAva e enA svabhAva pramANe varyA ane ApaNe ApaNA svabhAvamAM na rahyA, sArA-narasAno pariNAma thayo to karmo baMdhAyA. agAsImAM rahelA hanumAne vAdaLonI lIlA joI ne thoDIvAramAM e vAdaLo vikherAI gayA. emAMthI emaNe sAra laI lIdho, ne anitya bhAvanA para caDI gayAne AtmahitanuM kArya 140 | nava tattva Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhI lIdhuM. jIvanA prayatna vinA sahaja paramANuo bhegA thAya ane potAnI meLe baMdhAya te kudaratamAM ghaTanAo je bane che tenuM kAraNa paramANuo jyAre viSama mAtrAe bhegA thAya tyAre te sahaja baMdhAya, e ja prakriyA ApaNAmAM paNa AvI. sAmevALo mAna-sanmAdi kaMIka Ape ke sneha bhAva batAve to baMdhAvAnuM mana thAya che paNa sAmo jo vairAgI hoya to tyAM baMdhAvAnuM mana thatuM nathI. je potAnAmAM tRma te bahAra nahIM jAya paNa jene potAnAmAM saMtoSa na hoya te ja paramAM jAya, A niyama che. ApaNA guNomAM tRpti na thaI mATe ApaNe pudgalanA guNomAM gayA. viSamatA e baMdhAvAnuM kAma kare che ne samatA e baMdhane toDavAnuM kArya kare che. mATe samasvabhAvamAM AvyA vinA AtmA kadI nirjarA karI zakavAno ja nathI. visasA baMdhanA 3 prakAra che. 1) baMdhana pratyayaH be ke vadhAre paramANu bhegA thAya tyAre baMdhAya te kudaratI rIte baMdha thAya che. te jIvanA prayatna vinA pravRtti cAle che. dA.ta. meghadhanuSyanuM nirmANa. 2) pAtra pratyaya baMdha: zeraDInA rasane ukALIne jevA AkAramAM ThAravAmAM Ave tevo ghATa thaI jAya che. dA.ta. goLamAM. rasa tarIke emAM ApaNane rasa na Avyo paNa AkAra Avyo, temAM ApaNane rasa paDayo vastu karatA AkAranI kiMmata ApaNane vadhAre che. pudgalano e pramANe thaI javAno svabhAva hatone ApaNe emAM levAI jaIe, daSTimAM tarata pharaka paDI jAya. pravAhImAM eTalo rasa nathI paDato paNa AkAra e AkarSaNanuM kAraNa bane. mohanuM kArya rUpa, AkArane pakaDavAnuM. tethI AtmAne potAnA nirAkAra Atma svarUpano upayoga nahIM hoya to AtmAne choDI mulAkAra rUpe thavA pravartamAna thaze. 3) pariNAma pratyaya baMdha: karmono AtmA sAthe baMdha thAya eTale AtmAne karmono baMdha vigrahagatimAM paNa cAlu che. AtmA potAnA svabhAvamAM nathI, pudgalanA svabhAvamAM che mATe karmabaMdha cAlu ja che. mamatAnA pariNAmane choDatA nathI. mokSamAM jato AtmA potAnuM badhuM svecchAe choDIne jAya, mATe tene baMdha thato nathI. ajIva tattva | 141 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhanI AjJA-jIva tuM sattAe siddha cho mATe "jIva tuM siddha thA." huM jIva chuM ajIva nathI paNa vartamAnamAM ajIvamaya banelo chuM have mAtra jIvamaya banavAnuM che e ja mukhya sAdhanA che ane e ja enI mukhya siddhi che. siddhamAM paNa jIva ja che ne niHsaMga dazAmAM rahelA che, mATe navapadamAM have ApaNane siddhapada ja gamavuM joIe. "namo sayA savva siddhANaM" A padanI aMdara sattAgata siddhapadanuM smaraNa karavA dvArA tene siddha svarUpe pragaTa karavAnI prakriyA mUkelI che. eTale samagra jIvarAzine siddha svarUpe ane pote paNa siddha svarUpI ja che e pramANe sarvajJa vacana mAnI ane e pramANe siddha thavAno ja prayatna kare A nizcaya hovo joIe. siddha sivAya kAMI paNa banavA jevuM nathI badhe ja pIDA che. huM siddha na bane tyAM sudhI mAre pIDA bhogavavAnI ane bIjAne paNa pIDA ApavA jIvavAnuM che. siddha ANaMsiddhanI AjJA paNa siddha banavAnI ja che ane te bhavyane lAgu paDe che, abhavyane lAgu na paDe. siddhapaNuM pragaTa karavA jAtane ane samagra jIvarAzine siddhapaNe mAnIne te pramANe ucita vyavahAra karaze eTale siddhapaNuM pragaTa thaze. jayAM sudhI ApaNane ApaNA guNo gamatA nathI ne pugalanA guNanuM AkarSaNa che tyAM sudhI siddhapaNuM pragaTa thavAnuM nathI. ApaNane pudgalathI sukha maLavAnuM che enI bhrAnti thaI cUkI che. svAtmAnA guNothI sukha che e vAta mAnavAmAM AvatI nathI. pugalanuM AkarSaNa chUTe nahIM ane svaguNonuM AkarSaNa na thAya tyAM sudhI dharmanI zarUAta paNa nahIM thAya. mohanA udaye bhogomAM kadAca AnaMda paNa Ave te mohano udaya zAMta paDe pachI ene pazcAtApa thaze ne to je kAntA daSTimAM AvelA AtmA che te apUrva vairAgyadazAnA baLe manane zruta jJAnanI dhArAmAM lagAvI deze ne kAyA dvArA bhoga bhogavatA paNa nirjarA karaze. guNano ughADa vadhAre, guNono pakSapAta vadhAre teTalo moha para kaMTrola Ave. sarvajJanA vacana dvArA AtmAmAM anaMta sukha paDeluM che ane ene AtmA bhogavI zake che. A nirNaya na thayo ne tenA kAraNe tene rucino pariNAma svaguNomAM na thayo mATe paramAM ja ene sukha lAge che mATe ja prathama zraddhAnI vAta mUkI che. samati viNa zraddhA nahIM. AtmAne potAnA guNa vaibhavano nirNaya nathI mATe ja e Atmahitano nirNaya karI zakato nathI. AtmA sva ke paranI Atmajayotine pakaDI le to tenA rAganA pariNAma nAza pAmI jAya pachI ene koI damana ke mitra lAge ja nahIM, pachI koIne ApaNe pIDA ApavAnI nathI. 142 | nava tattva Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe koIne pIDA ApIzuM nahIM to ApaNane paNa pIDA maLaze nahIM. jyAre AtmA paranA saMyoga saMbaMdhathI nivRtta pariNAmavALo bane tyAre ja te svanA pariNAmavALo bane. parano anAdino pudgalano saMyoga je AtmAne thayo che tethI mohanA pariNAmathI baMdhAyelo che mATe mohanA pariNAmane choDavAno che, to ja AtmA potAnI alipta avasthA-asaMga dazAne pAmI zake ane bhedajJAna dvArA ja AtmA potAnA svarUpane jANI zakaze ane ene pragaTa karI zakaze. vartamAnamAM AtmA mAtra dravya svarUpe nathI paNa pudgalanA saMyogavALo che ane ApaNA jJAnamAM eno upayoga na Ave to jJAna potAnuM kArya karatuM nathI. jJAnanuM kArya zeyane jANavAnuM che. jenuM astitva che tene jANavAnuM che. jJAna A kArya karatuM thAya to ja AtmAnA hitanI zarUAta che. je AtmAnA ahitamAM kAraNa che enAthI AtmAne chUTavAnuM che tenA pratye heya pariNAma Avavo joIe. AtmAnA vIrya pariNAma heyathI chUTA thaI svamAM pariNamavo joIe. AtmavIrya potAnA guNamAM na pariName to svAtmAno anubhava thaI zake nahIM. AtmA ane pudgala banneno bhedajJAnarUpe upayoga Avavo joIe. upayoganI zuddhi thAya to ja sAdhanAnI zarUAta thAya. sAdhanAmAM jarUrI zuM che? sau prathama sAdhyano nirNaya. sAdhya zuM che? svAtmAnI sattAmAM rahelI svarUpa ane svabhAvanI pUrNatA. bannenI pUrNatAmAM prathama jJAnAdi guNa svabhAvanI pUrNatA sAdhavAnI che ghAti karmo nAza thaye chate kevaLajJAnAdi guNonI pUrNatA pragaTa thAya, badhIja aghAti nAza thaze te mATe potAnA arUpI svarUpanI pUrNatA upayogamAM satata rahevI joIe. jo AtmAne svarUpanI pUrNatAnuM bhAna na hoya, arUpI, akSaya, agurulaghu ne avyAbAdha chuM e upayoga na hoya to mohano pariNAma ubho thAya che, to huM rUpI chuM, marI jaIza, nAno ke moTo chuM ne pIDA pAmI rahyo chuM A upayoga to cAlu ja che, to AtmavIrya potAnuM kArya nahIM karI zake. mATe svarUpano upayoga prathama jarUrI che ane sAdhanAmAM satata svarUpano upayoga rAkhIne svabhAvane pragaTa karavAno che, "AtmA chuM ne zarIra nathI" A upayogamAM sadA rahevAnuM che. * baMdhanA kAraNo : 1) mithyAtva : zarIranA saMbaMdhane je AtmA choDI zake te jagatanA tamAma saMbaMdhone sahelAIthI choDI zake kAraNa ke badhA saMbaMdhomAM mArApaNuM - mULa zarIranuM mAruMpaNuM che. koI sAthe saMbaMdha baMdhAvAno svabhAva jIvano nathI paNa ajIva tattva | 143 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtvanA udayathI badhAne potAnA mAnyA ane cAritramohanIyanA udayathI badhAnI sAthe mamatAnA pariNAmathI baMdhAI gayo eTale karmabaMdhanI zarUAta thaI. mithyAtva, avirati, kaSAya ne yoga A ja baMdhanA kAraNo che. te che tyAM sudhI AtmAne satata karmabaMdha cAlu che, jenuM astitva jevuM che tevI rIte teno svIkAra karyo ne viparIta rUpe svIkAra karyo - viparIta mAnyatAthI baMdhAyo eTale karmabaMdha thayo, A mithyAtvanA kAraNe thayuM. 2) avirati paranI sAthe baMdhAIne rahevuM te - virakta na thavuM. choDavA chatAM paNa chUTavAnA pariNAma na AvavAthI karmabaMdha thAya. sAmAyikamAM chatAM gharamAM vahu zuM kare? chokarAo zuM kare che? te vicAro cAlyA kare to karmabaMdha cAlu che. mana tyAM baMdhAyeluM che mATe karmabaMdha cAlu ja che. be ghaDI mATe viratino svIkAra karyo che to gharavALA sAthe ke ghara sAthe koI vyApAra na karavAno nirNaya karyo che chatAM ciMtA cAlu ja che. joIne nathI cAlatAM, jIvarakSAno hetu nathI to arthApatithI mAravAno pariNAma che. sva para rakSAno hetu pariNAma jarUrI che. bacavAno-bacAvavAno pariNAma AvI jAya to tarata ja joIne cAlavA lAge. sAmAyikanA pariNAmanI ciMtA nathI, virakta bhAva nathI to saMsAramAM rahevAno pariNAma ubho ja che mATe te nimitte baMdha cAlu ja che. 3) kaSAya? AtmAnA svabhAva pramANe na pravartavuM te ja mohano pariNAma arthAt pudgalanA svabhAva pramANe pravartavAno bhAva te ja mohano pariNAma che. pudgalanA guNomAM sukhanA anubhavarUpe bhrama thavo te ja mohano prabhAva che. mohanA bhramesvanA astitvane badale pudgala sAthe sIdhuM joDANa karyuM. zarIrAdi yogamAM mArApaNAnuM joDANa thavAthI satata karmabaMdha cAlu rahe. 4) yoga mana-vacana kAyArUpa pudgala AtmavIryanA joDANa rUpa pravRttine yoga. mATe jJAnI bhagavaMtoe AvA prakAranA bhedajJAnanI vAta karI ke, AtmAnA svarUpanA ane saMsAranI avasthAnA bhAna mATe sAdhanA jarUrI che. A beno nirNaya na thAya to sAdhanAmAM bhAva prANonI kacAza Ave. sAdhanA kyAre bane? sAdhanA che dravya prANanI sAthe vartamAnamAM jeTalA aMze ApaNA bhAva prANa khullA che te temAM bhaLe tyAre ja sAdhanA bane che. dravya prANanI sAthe mArA bhAva prANa joDAI rahyAM che ke nahIM e jANavA mATe ja praNidhAna ane 144 nava tattva Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nisIhi e be vAta sAdhanAnI zarUAtamAM mUkI. je sAdhya siddha karavAnuM che e praNidhAna ane te sivAyanA badhAno tyAga (nisahi) mUkyo che. ApaNe aMdara hoIe to A badhI vAto bane ane to jagatamAM bIjA badhA karatA potAnA AtmA pratye apUrva prema ubharAze ane tyAre ja A badhuM banaze. hamaNAM to prAyaH ApaNe muDadAlanI jema ja ArAdhanA karIe chIe athavA to jagatane batAvavA mATe ArAdhanA karIe chIe. 4thA guNaThANA para bhedajJAna rucI pUrvaka hoya. pamA guNaThANethI virati pUrvakano kriyA yoga dhyAna yogarUpa che ne A tamAma kriyAyoga nirjarA mATe mUkavAmAM Avyo che, kriyAyogamAM jo svabhAvamaya na bane to zubhabhAva ane zubha pravRti vaDe puNya baMdhAI jAya. ApaNAmAM cetanA che tene jAgrata karavAnI che to kriyA zuddha thAya. ba) prayogabaMdha: jIvanA prayatna vaDe thAyate (ghaDAnuM nirmANa thavuM) tenA traNa prakAra : (1) Alapana baMdha (2) Alina baMdha (3) zarIra baMdha. 1) Alapana baMdha : doraDA ke zaNa vagerethI ghAsa ke lAkaDA vagerenA bhArA bAMdhavA ene choDatA keTalI vAra lAge? tarata chUTI jAya. jaghanya sthiti: aMtarmuhUrta, utkRSTa sthiti asaMkhyAtakALa. 2) Alina baMdha: ekameka banIjAya jaladInachUTe. snigdhatA vadhAre hoya tethI jaladInachUTe.tenA4prakAra che. (zleSaNA, samuccaya, uccaya, sarvasaMtanana) ka) zleSaNA baMdha: divAla, mATImAM snigdhatA che. sImenTamAM mATI karatA paNa snigdhatA vadhAre kALI mATI cIkaNI hoya, lAkha-jema snigdhatA vadhAre tema baMdha majabUta thAya, kAdava, ghaTa, staMbha. kha) samuccaya baMdha H taLAva, vAva, kUvA, devamaMdira koTa, sUpa vageremAM cUno vagere ghaNI vastuono baMdha thAya che. (jaghanya antarmuhurta utkRSTa saMkhyAtakALa. saMkhyAta kALa pachI te paramANuo chuTA paDe.) ga) uccaya baMdha: kacaro, rAkha, lAkaDA vagereno Dhagalo. paNa pavanano jhapATo Ave to tarata uDI jAya. loTa uDI jAya paNa temAM ghI, tela, pANI vagere nAkhIne pIMDa banAvyo to loTa uDaze nahIM. jeTalI snigdhatA vadhAre teTalo karmabaMdha vadhAre majabUta bane che. rAga, Asakti vadhAre teTalo karmabaMdha tIvra ajIva tattva | 145 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya, jeTalo virakata bhAva teTalo karmabaMdha ocho thAya. A badho pudgalano sabaMdha che ane AtmAnA e saMbaMdho to che ja nahIM. paNa pudgalano saMyoga thayo ne eno svabhAva AtmAe grahaNa karI lIdho mATe karma baMdha thayo. gha) sarva saMhanana baMdha : dUdhamAM pANInuM meLavavuM te. meLavavA chatAM pANInuM jUduM astitva dekhAya nahIM. banne dravyo cIkAzavALA che paNa banne pAchA judA thavAnA svabhAvavALA che. jo dUdhane garama karavAmAM Ave to pANI chUTuM paDI jAya. saMyoga saMbaMdha che. tAdAbhya saMbaMdhavALA nathI. para sAthe chUTA thaI javuM ne sva AtmA sAthe joDAI javuM e ja mokSamArga che. svabhAvamAM ramaNatAnA badale AtmAnI paramAM bhramaNatA thaI rahI che tene have baMdha karIne svamAM ramaNatA karavI e ja jinanI parama AjJA che. paranA saMyoganA kAraNe AtmAnI sthiratA gaI ne bhramaNa zarU thayuM che tene have choDavAnuM che ne sthiratAne meLavavAnI che. te mATe jJAnI bhagavaMtoe bhedajJAna karavAnuM kahyuM che ne te mATe navatattvamAM pariNAmi jIva mukta gAthA mUkavAmAM AvI che. tamAma dravyono mULabhUta svabhAva e ja che ke para dravyamAM potAnA svabhAvane choDIne praveza kare nahIM, svabhAvane choDayA vinA paraspara eka bIjAne sahAyaka bane che. siddha sivAyanA tamAma saMsArI AtmAone karmanA kAraNe kAyAno vikAra prApta thayo che. kaSAyane vaza thayelA tevA AtmAo svabhAva pramANe pUrNa vartI zakatA nathI. kevalI bhagavaMto kAyAmAM che ne temane aghAti karmano udaya che. chatAM temane pUrNa bhAva che ane teo potAnA svabhAvamAM pUrNa vartI zake che kAraNa kaSAyano-(mohano) sarvathA abhAva che tethI te AtmAo pUrNa rIte svabhAvapaNe vartI rahyA che. emane pudgalanI AdhInatA nathI. AtmA parathI mohanA zAsanane haTAvavA mATe ja paramAtmAe jinazAsananI sthApanA karI ane tenI mATe ja tatvano paricaya kara e AjJA mUkI. jagatanA jIva mAtranuM dhyeya to sukhI thavAnuM ja che. koI AtmA pIDA ke duHkhane Icchato nathI paramAtmA paNa jagatanA jIvo sukhI thAya tevuM ja Icche che. mATe ja "savi jIvA karuM zAsanarasI' nI bhAvanA bhAvI. paramAtmAne jyAre nirmaLa varabodhirUpa samyagradarzana thAya tyAre te e kAraNe A bhAvanA bhAve che. jina zAsanane pAmIne AtmA tevA prayatno kare jethI ekAMta hita thAya. AvuM zAsana che chatAM vADAbaMdhI, nAkAbaMdhI dvArA jIva zAsanane pAmIne paNa hitane badale AtmAnuM 146 | nava tattva Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahita ja kare che. zAsanane tattvathI barAbara samajIzuM to ja eno svIkAra thaze ane to ja ApaNe ene pAmIne sukhI thaIzuM nahIM to emAMthI evI vAta pakaDIzuM ke jenAthI puNya baMdhAya ane bAhya sukhI thaI saMsAra paribhramaNa vadhArazuM. 3) zarIra prayoga baMdhaH tenA be bheda. (a) pUrva prayoga ane (ba) abhUtapUrva prayoga. (a) pUrva prayogabaMdha : dArika zarIrathI bahAra nIkaLelA tejasa kArpaNanA paramANuo anya kaSAyAdi samuddhAtamAM punaHsaMkocAya tyAre je zarIrabaMdha thAya te pUrva prayoga zarIrabaMdha che. kaSAya samuThThAtamAM karmo jeTalA khare tenAthI vadhAre baMdhAya. zarIranuM baMdhAraNa thAya tyAre jIva taijasa ne kAmaNa be zarIra sAthe laIne jyAM jAya ane tyAM rahelA pudgalone grahaNa kare. deva ane nAraka vekriya pudgalone grahaNa kare, manuSya ane tiryaMco odArika vargaNAne grahaNa karaze ane tejasa-kAzmaNa sAthe ene bAMdhaze ane navuM zarIra baMdhAze. be zarIra hatA ne trIjA zarIranI racanA thaI eTale AtmA A traNa zarIramAM pUrAyo. vyavahArathI kahevAze ke jIvano janma thayo. hakIkatamAM to audArika zarIrano janma thayo. A zarIra samagra azuci padArthothI bhareluM che. sthAna paNa azucimaya, pudgalo lIdhA te paNa azuddha, ne nirmANa thayeluM zarIra paNa azuddha. audArika zarIranuM nirmANa thatAM aMtaHmuhuno kALa lAge. eka bhavanA AyuSyanI pUrNAhuti pachI tarata ja bIjA bhavanA AyuSyano udaya thavAthI khapavAnI zarUAta thaI jAya che. navo deha baMdhAyo tyAre to asaMkhya samayo pasAra thayA. nava mahinAmAM keTalo badho kALa pasAra thaI gayo che ne janme tyAre khuzAlImAM peMDA vahecAya!! tyAM sudhImAM to keTalAya maraNa thaI jAya, jeTalA samaya pasAra teTalA maraNa thaI jAya janmane maraNa e banne ghaTanA banI temAM pudgalano svabhAva kAraNa che. siddhaavasthAne badale AtmAnI janma avasthA UbhI thaI. A badhAmAM AtmavIrya khUba kharcAyuM tenA kAraNe AtmAne bhayaMkara pIDA thAya, pudgala grahaNa karavuM e AtmAno svabhAva nathI ne ene grahaNa kare che te pUrva zarIra prayoga baMdha. (ba) abhUtapUrva prayoga baMdha H ATha samayanA kevalI samudyAtathI nivRtta thayelA kevalI bhagavaMtane pAMcamA samaye tejasa kAmaNa zarIra hoya tyAre paramANuone saMharatA je zarIra baMdha thAya te abhUtapUrva prayoga zarIrabaMdha ajIva tatva | 147 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahevAya. Atmapradezo vistRta thatAM tejasa-kAzmaNa zarIra paNa vistRta thAya ane Atmapradezo saMkocAtA e beu zarIranuM paNa saMkocana thAya. kevalI samuhvAtamAM AyuSya karatA nAma-gotra ane vedanIyanA je vadhAre karma hoya te kharI paDe. AtmA potAno AnaMda kema vedI zakato nathIH AtmA parathI niHsaMga bane ane potAnA guNonI sAthe saMgavALo bane to potAnAmAM rahelA parama AnaMdane vedI zake, paNa paranA saMgavALo bane to AnaMda dabAI jAya ne pIDA ne veda. pIDA be prakAranI che dravyapIDA ne bhAvapIDA, e bhinna bhinna svarUpe lAgaNI rUpe thAya che. AtmA jyAre lAgaNI vagarano hoya tyAre te vItarAga svarUpe che. mohano udaya thAya tyAre AnaMda dabAya ne lAgaNIo ubhI thAya tyAre AtmA sthitaprajJa svarUpe rahI zakato nathI. paranAM svabhAva rUpe thavuM te ja lAgaNI. lAgaNI thavAnuM kAraNa zuM? jyAM sudhI potAnA svabhAvano nirNaya nathI tyAM sudhI e paranA svabhAva sAthe joDAyelo che. dravya pIDAthI avyAbAdha guNa dabAyo. AtmAnuM svarUpa ja evuM che ke ene koIpaNa dravyathI pIDA thAya ja nahIM paNa para saMyoga che tyAM sudhI dravya pIDA che. siddhanA jIvone dravya pIDA paNa nathI. siddhazIlA e sphaTikamaya sthAvarakAyanI banelI che. tyAM bahAra sthAvarakAya jIvo rahelA che. siddhazIlA ne lokAMtanI vacce eka yojanAnuM AMtara che. ne 333 1, dhanuSa sudhI (500 dhanuSanI kAyAvALo) nA AkAza pradezamAM Atma pradezo rahelA che tyAM ja anaMtA bIjA AtmAo eka sAthe rahelA che. tyAM koIne koInI (eka bIjAnI) naDatara nathI. ekabIjAmAM samAIne rahyA che chatAM badhA ja AtmAo svataMtra che. AkAza eka akhaMDa dravya che. loka ane aloka ema be vibhAga pADavAnuM kAraNa dharmAstikAya ne adharmAstikAya che. te baMne mAtra lokamAM ja che alokamAM nathI. te jIva ne pudgalane gati ne sthitimAM sahAyaka bane che. jIva Urdhvagati svabhAvanA kAraNe alokamAM paNa jaI zake paNa ene gatimAM sahAyaka dharmAstikAya alokamAM na hovAthI te tyAM gati karI zakato nathI. AthI lokAMtapara anAdikALa sudhI sthira raheze. para saMyogI jayAM lage AtamA saMsArI kahevAya jyAM sudhI paranA saMyogamAM ApaNe rahIzuM tyAM sudhI saMsArI ane tyAM sudhI pIDA pAmavAnA. sarvajJanI vAtamAM kyAMya viparyAla nahIM Ave. siddhano AtmA jyAM rahelo che tyAM paNa pudgala vargaNA rahelI che chatAM te grahaNa karatA nathI. 148 | nava tattva Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAyo nIkaLI gayA to paNa karmaraja jyAM sudhI che tyAM sudhI baMdha paNa che ja. mATe ja tamAma saMyogathI chUTavuM e ja dharma che. AtmAne sukhI banAvavo hoya to tyAre ja banI zake jyAre e sarva saMyogathI chUTe. mithyAtvanA udayanA kAraNe jene A vAta nathI samajAtI teo ja ema kahe ke saMyogo choDyA vinA paNa rAga-dveSa na karavAthI mokSa prApta thAya paraMtu saMsAranuM mULu ja sarva saMyogo che. je AtmA sarvazanI sarva vAtane mAne ane e pramANe karavAnI ruci dharAve ane zakti pramANe kare to paNa sarvajJanI pUrNa ajJAnI aci pUrvakanI alpa paNa AcaraNA pUrNaphaLanA kAraNarUpa bane athavA te te guNanI pUrNatA saMbaMdhIno anubaMdha paDe che. daSTinI nirmaLatA vinAnA prabaLa AcAra kayAreya phaLatA nathI. jo pUrNa bahumAna sarvajJa pratye pragaTa thayuM hoya to temanI prathama je AjJA hoya te pahelA karIe ke pachInI AjJA prathama karIe? ApaNe zuM karIe chIe? mithyAtvane pariharavAnI prathama AjJAne gauNa karIe chIe ane sAmAyikAdi AcAra pAlananI bIjI AjJA pALIe chIe jethI AvA AcAra pAlana dvArA mithyAtvanI hAjarI hovAnA kAraNe dharma zuddha thato nathI. sAmAyika saphaLa kyAre thAya?? prathama AjJA to mithyAtvanA tyAganI che, e thayA pachInI AjJA sAmAyika, pauSadha, sarvaviratinI che. prathama kramanI AjJAne choDIne bIjA kramanI sAmAyika vagerene hoMze hoMze svIkArIe chIe jethI te keTale aMze saphaLa thAya? na thAya. samyakatva pUrvakanI sAmAyika hoya tyAM samatAnA pariNAmanI mahattA hoya, AMkaDA ke prabhAvanAnuM lakSa na hoya. paraMtu samatAnA pariNAmane anubhavavA mATenuM lakSa na hoya to sAmAyika saphaLa na thAya. sAmAyika saphaLa karavA mATe sarvajJanI AjJA mujaba vartana kare. sAmAyika ghare na karatA te upAzraye jaIne kare. gharethI upAse pahoMcatA pahoMcatA to AtmAne evA zubha pariNAmathI bhAvita karato karato Ave ke ene nizcaya thaI jAya ke Aje be ghaDInuM sAmAyika AvatIkAle sarva saMganA tyAgarUpa sarva viratirUpa sAmAyika maLaze ja kAraNa moha dUra thavAthI karmanI nirjarA thAya mATe prabhue puNiyA zrAvakanI sAmAyika vakhANI. kAraNa dezaviratimAM jeTalA pariNAma thAya enI anubhUti e karI zakatA hatA mATe Aje e deza viratIthI anubhUti kare to e bhaviSyamAM sarva viratIthI anubhUti ajIva tatva | 149 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI zakaze. dezaviratinA zuddha pariNAmamAM hoya to te sarvaviratinI tIvra jhaMkhanA pragaTAve. mahattA pariNAmanI che. kAmadeva zrAvakane deve upasargo karyA tenI vAta paramAtmAe sAdhu-sAdhvIone kahI ke devanA upasargamAM zrAvaka samatAnA pariNAmamAM rahI zake to pachI sAdhuo ne sAdhvIoe vizeSathI prayatna karavAno hoya. prazasta eTale dharmanA saMyoga rUpe je vyavahAra maLyo - anuSThAna maLyuM che ane je guru tamane mokSamArganI sAdhanAmAM sahAyaka banI rahyA che te sAmayika, pauSadha vagere anuSThAno prazasta che chatAM paNa tene nizcayathI heya ja kahyA kAraNa vyavahAra nizcayathI te heya che, ene paNa aMte choDIne nirasaMga banIne svaguNamaya banaze tyAre AtmA svAtmAnI anubhUti karI zakaze. saMyogamAM rahevA chatAM saMyogathI para banI jAya tyAre ja te svAtmAnI anubhUti karI zake che artha vyavahArathI sAmAyika pauSadhamAM hovA chatAM jJAna pariNAmathI AtmAnI sAthe AtmAne rahevAnuM che. yogI banIne yogAtIta banavAnuM che. pAMcamAM guNasthAnakathI viratinI zarUAta che. tamAme tamAma saMyogathI AtmAe virakta thaI, pote vItarAga che tene sparzavuM ane anubhavavuM enuM nAma virati che. mATe tamAma saMyoga nizcayathI heya ane te te guNa sthAnaka tene ucita vyavahArathI upAdeya lAgavA joIe. pudgala dravya sivAya anya koI dravyano saMyoga AtmAne thavAno nathI ne e ja dravya pIDAnuM kAraNa che mATe ja pudgalanA 10 pariNAmonI vicAraNA mUkI che. prazasta vyavahAra kayAre lAbhakArI thAya?? pugalano saMga edravya saMsAra che ane enA svabhAva sAthe ruci ane anubhava rUpe saMyoga thavo te bhAva saMsAra che. AtmAnuM hita zuM? "sva svabhAva pramANe vartavuM." e AtmAnuM hita che. ApaNe AtmAnA svabhAvane choDIne bIjAnA svabhAva pramANe banavAno prayAsa karIe chIe mATe pIDA thAya che. baMdhasvabhAva pudgalano che te ApaNAmAM AvI gayo che. sAmI vyakti jo tamArI sAthe rAga pUrvaka vyavahAra karaze to ja tamane gamaze paNa e virAgI banI gaI to tamane gamaze nahIM, tyAM Adara bahumAna nahIM Ave. samagra saMyogo che te azubha hoya, zubha hoya ke prazasta hoya, paNa heya ja che. jyAM sudhI vItarAga banIne moha para saMpUrNa vijaya meLavI zakato nathI tyAM sudhI vyavahAramAM rahIne saMyoga karavo paDe che. prazasta 150 | nava tattva Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyogamAM paNa enAthI chUTavAnA bhAva sAthe te potAnA guNonI anubhUti karavAnA lakSapUrvaka rahe to te prazasta vyavahAra AtmAne hitakArI thAya. AtmA eka dravya che ne dravya potAnA svabhAva pramANe vartavuM e ja AtmAnuM hita che. sarvajJa paramAtmAnA zAsanamAM Atmahita sivAyanI koI vAta nathI. AtmA potAnA hita pramANe varte to te bIjAnuM ahita karI zakato nathI. tatvArtha sUtramAM umAsvAti ma.sA.e kahyuM ke, parasparopagraho jIvAnAM, jIve jIva dravya para upakAra karavAno che. jIve jIva para upakAra karavo e jinanI AjJA che. jayavIyarAya sUtramAM parArthakaraNa dvArA paNa paropakAranI ja vAta AvI. ApaNe tyAM paropakAranI khUba ja vAto cAle che paNa jo AtmAne potAnA upara ja upakAra karavAnuM lakSa nathI to te bIjA para paNa upakAra karI zakato nathI kAraNa ke AtmA potAnA upara upakAra na kare to e bIjAnA upakAramAM ja nimita bane che. mATe ja ApaNuM zAsana svapradhAna che. paramAtmAe savi jIva karuM zAsana rasInI bhAvanA bhAvI temAM potAne bAkAta na rAkhyA. savi jIvamAM potAno naMbara prathama Ave. koIpaNa duHkhI jIva pIDAne sahana na karI zake tyAre sahaja karuNA ubharAya. A bhAva paramAtmAne parabodhi samyagadarzananI hAjarImAM pragaTa thayo che, te vinA karuNAno bhAva Ave ja nahIM. dravya pIDA sAthe bhAva pIDAnuM paNa lakSa jarUrI che. mAtra dravya pIDA dUra karavAnuM ja lakSa hoya to te samyagdarzananI karuNA nathI. samayagudana pariNAma hoya tyAre sva paranI bhAva pIDA paNa ra karavAno pariNAma hoya ja. mATe ja paramAtmA dIkSA letA pahelAM varasIdAnano vyavahAra kare che. mAtra dhana ja Ape evuM nathI, bhojanazALA vagere paNa tyAre khullA hoya che. badho ja ucita vyavahAra paramAtmA kare. samyagadarzanano prathama pariNAma Astikya che e jema jema nirmaLa thato jAya tema tema karuNAno bhAva pragaTa thAya. jagatanA jIvonA astitvanuM bhAna thayuM arthAt siddha-kevalI sivAyanA jIvo kaSAya karmanA udayane AdhIna che tevA jIvone dravya bhAva pIDA bhogavatA joIne paramAtmAne prazasta mahA karuNA ubharANIja. mATe ja paramAtmAe ja karuNA bhAvamAM zuM vicAryuM? jagatanA jIvo duHkhI zA mATe?: mAtra jagatamAM jIvanuM astitva ja ciMtavyuM. jevo potAnA svabhAva pramANe vartatA nathI te svayaM pIDA pAmI rahyA che ane bIjAne pIDA ApI rahyA che. ajIva tatva | 151 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo pugalanA svabhAva pramANe varte ane mohanA pariNAmane vaza thAya mATe khI thAya che. AthI paramAtmAe bhAvanA bhAvI ke jo mArAmAM zakti Ave to badhA jIvone mohanA zAsanathI mukta karAvI jinanA zAsanane pamADI dauM arthAtu badhA jIvo modathI mukta banI potAnA svabhAva pramANe vartavA maDe to dukhathI mukta banI AtmasukhanA bhogI bane. svabhAvanI ruci thavI e ja tattvathI samyagdarzana che ne samyagdarzana jyAre nirmaLa pragaTa thAya tyAre jagatanuM sAcuM svarUpa jANe ane e rIte ja ene svIkAre. je sarvajJa che teo potAnA sarvajJa svabhAvane pUrNa pragaTa karI cUkyA che. teo svabhAva pramANe ja prarvatI rahyA che. kevalajJAna e pUrNa svabhAvarUpa che ke jagatamAM je dravyo zeya che tenuM te ja rIte prakAzana karavuM. paramAtmAmAM kartApaNuM svasvabhAvanuM che. tethI teo potAnA svabhAva pramANe ja varte che. A zAsana samajAI jAya to samAdhi game tevA saMyogomAM rahI zake che. mokSa hAthaveMtamAM ja che. aciMtya prabhAvavALuM A zAsana che ane ene tattvathI nahIM samajIe to teno prabhAva ApaNA para kadI paNa nahIM paDe. paramAtmAe je vAta je svarUpe kahI te vAtono nirvikalpa svIkAra karavo, temAM potAnI buddhi umeravI nahIM to ja samyagdarzanano pariNAma che. ApaNane ApaNA svabhAva sivAya bIje kyAMya ruci na thavI joIe. mithyAtvanA udaya pudgalamAM rucino pariNAma jIvane thAya, tenAmAM ja pUrNatA mAne ane tene meLavavA mATe ja AkAza pAtALa eka kare. 6 khaMDa jItavAnuM paNa prayojana zuM? A ja. subhUma cakravartI bIjA 6 khaMDa jItavA nIkaLyo koInI pAse na hoya teTaluM mArI pAse hoya to barAbara. A ja mithyAtva. ApaNe paNa ApaNI jAta mATe e vicAravAnuM che "huM kyAM chuM, mane zuM meLavavAno bhAva che? mArgamAM chuM ke nahIM?" samudranA kinAre ubho hoya tene bharatI vagere jovI game che paNa mahI paDyA te mahAsukha mANe ApaNane zAsana gamyuM paNa tatvathI tene na svIkArIe to saMsAra ja vadhaze. paNa jo ene tatvathI pAmIe to pUrNa sukhane prApta karI zakIe. paramAtmAnA zAsanathI ja vadhAre sAro saMsAra maLe. A jagatamAM vadhAremAM vadhAre mAna paNa ahIM ja maLe che. IMdro cakravartI paNa sAdhune name te dvArA mAnanI prApti thAya. AthI zAsanane pAmavA mATe sau prathama bhava nirveda mUkyo. bhavanA bhaya vinA 152 | nava tattva Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM AvI gayA to bhavonuM sarjana paNa ahIM ja thaze mATe ja bhava nirveda sau prathama mUkIne maryAdA bAMdhI dIdhI ane tenI mATe "jayavIyarAya gamavuM joIe. jene vItarAga gamyA, jene bhavano nirveda jAgelo hoya te ja AtmA vItarAgano jaya jaya kAra moDhAthI nahIM paNa nAbhimAMthI karI zake. ApaNI jAtane tapAso, zuM game che? jene vItarAga game tene bhava nirveda sahaja hoya, pachI paramAtmA pAse jaIne enI mAMgaNI zuM hoya? vartamAnamAM ApaNane vItarAga nahIM paNa enA dvArA maLatuM puNya khUba game che loko paNa jANe che ke jagatamAM jinadharma UMcAmAM UMco che ne enA dvArA je mAna-sanmAna maLe che te badhAne game che paNa Atma dharma gamavo muzkela che. zAsana eTale zuM? zAsana eTale ja AtmAe potAnA svabhAvamAM AvavuM. zAsanamAM Avaze tevA AtmAmAM mohanuM anuzAsana haTI jaze ane te ja AtmA pIDAthI dUra thaI zakaze eTale ke dravya pIDA to dUra thaI jaze paNa bhAva pIDAthI mukata thavA mATe modathI mukata thavAnuM che ane mohathI mukata thavA jina zAsanamAM ApaNe AvavAnuM che. A vAta tattvathI ApaNe na samajyA tethI jina zAsanane pAmIne ja vyaktitvane poSIne, sthAna vidhi ke potAnA mAnelA satyanA khoTA haThAgrahanI pakkaDa vaDe paraspara saMkalezanI vRddhi thAya che. ayogya aMdara pravezI cUkyA mATe AvA kAryo thAya. badhA dharma karatA thaI jAya evI ghelachA lAgI gaI mATe yogyAyogyane pradhAnatA na ApatA parama zAsana halakA lokonA hAthamAM gayuM. dareka jIva potAnI yogyatAno vicAra kare to zAsana samajyA kahevAya. ghelachAo choDI devAnI che. savi jIva karuM zAsana rasInI bhAvanA paramAtmAe bhAvI paNa zAsananI sthApanA karI tyAre paramAtmAe Asabhavya apurnabaMdhaka dazAmAM je Avelo che ane jene have sahaja bhavano nirveda thaze, arthAt je jinavacanane rucipUrvaka svIkAravAnI yogyatA dharAve che, tene uddezIne ja dezanA ApI. mATe ja namutthaNe sUtramAM loganAhANa vizeSaNa mUkyuM. gautamane gauzALo bane eka ja rAzi. gautama svAmIne te ja bhavamAM jina banavuM hatuM, jyAre gauzALAne jina kahevaDAvavuM hatuM. paramAtmAe gozALAne tejolezyA batAvI te tevA prakAranI bhavitavyatA baLavAna haze. paramAtmA viziSTa jJAnI ane ucita phaLadAyI ajIva tatva Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravRti karanArA hoya. paramAtmAthI batAvAyelA tejAlezyA siddha karavA. gozALo paramAtmAthI judA vicarI tejolezyAnI sAdhanA karI ane siddha karI ane te ja tejo vezyA prabhu para choDI. ane te tejolezyA paramAtmAne pradakSiNA karIne pAchI gozALAmAM pravezI gaI. 7 divasa sudhI eNe bhayaMkara pIDA bhogavI. akAma nirjarA dvArA enI karmaladhutA thavAthI ene sAco pazcAtApa thayo ne tene samakitanI prApti thaI eTale eNe potAnA ziSyone kahyuM ke mArA zabane doraDA vaDe bAMdhIne nagaranI galIomAM pheravajo, thaMkajo ne jAhera karajo ke gozALo jina na hato sAcA sarvajJa to mahAvIra che. Ama samakti prAptinA kAraNe gozALo devalokamAM gayo. prabhu samakti prAptimAM nimitta banyA. AtmAmAM asthiratAnuM kAraNa zuM? AtmAnuM joDANa be prakAranuM che- saMyoga saMbaMdha ane tAdAbhya saMbaMdhatemAM saMyoga saMbaMdha asthiratAvALuM hovAthI AtmAmAM asthiratA pedA kare che. tAdAtma saMbaMdha anAdikALathI AtmAmAM rahelA sattAgata jJAnAdi guNanAM saMbaMdharUpa che. te sthira svabhAvavALo che chatAM AtmA te guNono pUrNa anubhava kema karI zakato nathI? kAraNa parano saMyoga che te asthira che. parivartananA svabhAvavALo che. parano saMyoga dUra na thAya tyAM sudhI AtmA sthiratA prApta karI zake tema nathI. pudgala kyAre paNa sthira na rahe. ApaNI vartamAnamAM be asthiratA che yoga ne upayoga. para saMyoganA kAraNe svarUpanI asthiratA rahevAnI kyAM sudhI AtmA yogathI pUrNa mukta na thAya tyAM sudhI svarUpathI pUrNa na thAya ane mohane pUrNa choDe nahIM tyAM sudhI svabhAvanI sthiratA pUrNa thatI nathI. AtmAnA pradezo prasaMga che ne sthira che, paNa vartamAnamAM moha ane yoganA kAraNe e asthira che. vIrya jyAM sudhI pudgone grahaNa kare, pariNamana kare, visarjana kare tyAM sudhI asthiratA rahevAnI che. manuSya bhavamAM svabhAva ne svarUpanI sthiratA mATe be kAryo karavAnA che. saMpUrNa mohathI mukti ane yoganI mukti. bahAramAM ApaNe game teTalA sthiratAnA prayatno karIe paNa te sthira thavAnA nathI. game teTalA majabUta ghara vagere bAMdhIe ke saMsAramAM kaI rIte seTa thaI jaIe e ja ApaNuM lakSa che, paNa tyAM kadI seTa thaI zakAtuM ja nathI. seTa AtmAmAM thavAnuM che. svabhAvamAM seTa thAya te svarUpamAM seTa thaI jAya. svabhAva ne svarUpa baMne bhinna che. 154 | nava tattva Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatAM paNa baMne vacce tAdAtma saMbaMdha che te kadI chUTA paDavAnA nathI. pulamAM rahIne ApaNe pudgalanA svabhAvane ane svarUpane grahaNa karI lIdhA che, AthI potAnA svabhAva svarUpane bhUlI gayo ane jenI sAthe rahevAnuM nathI tenI sAthe gamA pUrvaka rahe che. dharma kriyAnI ArAdhanA karI paNa samatA dharmanI ArAdhanAnuM lakSa na rahyuM. vyavahAra dharmathI sArAmAM sAruM pudgalanuM sukha maLe. dharmathI bAhya sukha meLavavAno bhAva rahyo paNa Atma sukhanuM lakSa na rahyuM. AtmA saMbaMdhI uhApoha joIe. kyAMthI Avyo, kyAM javAno chuM, dharma zuM che? vagere anuparbadhakamAM AvelA jIvane jijJAsA thavI joIe. ApaNe badhuM ja gatAnugatika ja karyuM, audAyika bhAvanuM UMcAmAM UMcuM sukha paNa sarvajJAe batAvelI dharmanI kiyAthI ja maLe te vinA na maLe. navamA raiveyakanuM sukha meLavavA dravyathI jinaliMge nIraticAra sAdhu jIvananI apramattapaNe kriyA ane jIvadayAnuM pAlana karavuM paDe, mATe ja abhavya cAritranuM pAlana karIne navamA saiveyakamAM jAya. anya tApasa dharmamAM kahelI tamAma kriyA ane tapazcaryAdi vaDe zarIrane hADapiMjara banAvI de to paNa teo navamA greveyakamAM na jAya, paNa jyotiSa devalokamAM jAya. nAnAmAM nAnA jIvane paNa kilAmaNA na thAo evA prakArano uccatama vyavahAra sarvazanA zAsanamAM mUkelo che ane enA kAraNe ene apUrva sAtA vedanIya baMdhAya ane ene bhogavavAnuM sthAna devaloka che. AthI abhavano AtmA AvI kriyAo karavA dvArA navamA greveyaka sudhI pahoMcI zake paNa sAthe mithyAtvanA pariNAma che tethI saMtoSane badale tene sakaleza ja rahyA kare. AtmAnI ruci na thavA de. e mithyAtvano pariNAma che. dareka AtmAmAM sukhanI ja ruci rahelI che kAraNa e AtmAno svabhAva che paNa mithyAtvanA kAraNe ene pudgalamAM ja sukhanI ruci rahevAnI. jJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI AtmA jagatane suMdara rIte jANI ne jaNAvI zake paNa mithyAtva mohana nIkaLe to AtmAnI ruci ubhI na thAya, to samyagdarzana na thAya mATe ja AtmAe tattva dvArA AtmAnA ane pudgalanA svabhAvane svarUpano nirNaya karavAno che. AtmA pote arUpI ane tenA tamAma guNo arUpI. pudgala pote rUpI ane tenA tamAma guNo paNa rUpI. banne tana viparIta che. ajIva tatva | 15s Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para lakSaNa te duHkha kahIe, nija vasate sukha lahIe, Atama ghara Atama rame, nija ghara maMgaLamALa. AtmAe sarvajJanA vacanano svIkAra vinA saMkalpa karI levo ja joIe kAraNa mohathI saMpUrNa rahita hovAthI jJAna saMpUrNa zuddha ane pUrNa che. ane tethI ja jagata samakSa emaNe pUrNa satya prakAzya che mATe ApaNe te vAta svIkArIne nirNaya pAko karI levAno che. mAnyatAnI zuddhi e ja moTAmAM moTuM Atma hitanuM prathama kArya che. e thAya to rucino pariNAma thayA vagara na rahe. tAva zarIramAMthI saMpUrNa rIte nIkaLI jAya to ja bhojananI ruci thAya. pachI ene suko roTalo maLe to paNa cAle mithyAtva na jAya tyAM sudhI AtmAnI sAcI ruci na thAya ja, tyAM sudhI hajAro bahAranA upAyo kare. tIvrajJAnAvaraNIyanA udaye matimAM jaDatA chatAM "mASatuSa" muni kema taryA: jema bhASa0Sa munine taravAno pUrNa bhAva che ne taravAnI jhaMkhanA joradAra che to gurue paNa enI buddhinI jaDatA jANIne Agamano sAra TuMkamAM mAtra be zabdomAM emane ApI dIdho. "mAruSa ne mAtuSa". tAre kalyANa karavAnuM che ne to mAtra A be zabdo gokhyA kara. maMtra mUrta puro varA gurunA vacanane maMtrarUpe mAnI AdarapUrvaka grahaNa karyuM ne AdarapUrvaka pariNamana karavAno prayatna karyo to phaLyo ne emanuM kalyANa thaI gayuM... ApaNe tyAM pApanA tyAga vinA koIpaNa kriyA karavAnI vAta ja nathI. mAtra viratipUrvakanI ArAdhanA ja phaLadAyaka bane che. mANatuSamunine jJAnAvaraNIyano kSayopazama nathI paNa samyagdarzana khUba ja nirmaLa che mATe guruno Adara bhAva, vidhino Adara, AjJAnuM bahumAna, taravAnI jhaMkhanA, AtmAnI ruci vagere joradAra che tenA kAraNe AjubAju kyAMya najara na karatA mAtra be zabdo mAruSa, mAtuSa maMtrarUpa mAnI gokhavAmAM maMDI paDyA. jyAM sudhI pUrNatA prApta nathI thatI tyAM sudhI nizcayathI vyavahArane paNa heya mAnIne udAsIna bhAve karavAno che. sAdhya viSe sAvadhAna thayelo zrAvaka khAtA khAtA paNa nirjarA kare. cAvI-cAvIne khAya to pAcaka rasa emAM vadhAre bhaLe to pacavAmAM saheluM paDe e vijJAnano niyama che ane jema cagaLIe emAM rAga bhaLe tema tema Atmaroga vadhe che. anukULa vAparIne ApaNe mAyakAMgalA banIe chIe ane lukhkha AyaMbilanuM vAparanArA parama mastImAM ramI zake che. 156 | nava tattva Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) bheda pariNAma: bheda pariNAma pudgalamAM ja thAya. bIjA dravyamAM na thAya. I diva-sauNya, zautna-saMsthAnabhed tmshchaayaa''tpodyotvntshc|| (tatvArtha sUtra-pa-24) tatvArtha sUtramAM pudgalanA zabda, bandha, sUkSma, sthala saMsthAna, bheda, aMdhakAra, chAyA, Atapa, udyotAdi pariNAmo kahyA che. paramANuo be thI mAMDI saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta ke anaMtAnaMta samUharUpa nAnA, moTA skaMdho rUpe bandha thAya ane te skalparUpe thayelA baMdha te saMkhyAta ke asaMkhyAtakALa rahe pachI pAchA chUTA paDe arthAt teno bheda thAya. paramANumAMthI banelo skaMdha parivartanazIla che arthAt skaMdhano vinAzI svabhAva che. paramANumAM rahelA varNagaMdhAdinuM parAvartana thayA kare tathA skaMdhamAM joDAyelA aNuo satata bheda-chUTA paDyA kare. bheda pariNAmane kAraNe AtmA para je karmo baMdhAya te paNa vadhAremAM vadhAre asaMkhyAtakALa sudhI ja rahI zake pachI te udayamAM AvI kharI paDe. jo nirjarArUpe na thAya to bIjA navA karmo baMdhAya. jyAre AtmA svabhAvamAM na hoya tyAre Azrava pariNAmane kAraNe satata navA karmono baMdha cAlu rahe ane jUnA udayamAM AvatA kharatA jAya. je paramANuono skaMdha anaMtAnaMta jaththArUpe hoya chatAM jo sUkSma pariNAmI hoya to iMdriyagocara na bane. viziSTa jJAnIno (avadhi, kevalI) viSaya bane. sUkSma pariNAmI skaMdho bAdara pariNAme thAya to anubhavano ke Indriyano viSaya bane. avadhijJAnI ke kevalI bhagavaMta AyuSya karma baMdhAyuM ke nahIM te kahI zake. manaH paryavajJAnI sUkSma manovargaNA joI zake paNa arUpI AtmAne na joI zake. te mAtra kevalI ja joI-jANI zake paNa tenA anaMtanA bhAganuM ja kahI zake. 14 pUrvIo, zrata kevalI kahevAya. zrutanA AdhAre kevali jeTaluM kahI zake teTaluM zrata kevali kahI zake paNa sAkSAt joI na zake. jyotiSo paNa zrutanA AdhAre ja bhaviSya bhAkhe che. te anubhava-anumAna jJAna hoya che. ajIva tatva | 157 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvaza tatvanuM zaraNa zA mATe? : manuSyabhava Atmahita karyA vinA saphaLa na thAya, Atmahita AtmadhyAna vinA na thAya. AthI AtmadhyAna e ja manuSyabhavanuM parama kartavya che. sarvajJa daSTi pramANe potAnA AtmAno nirNaya na thAya to AtmA dhyAnano adhikArI banato nathI. mithyAtvanA kAraNe jJAnamAM bhrama Ubho kare tethI te vicAramAM bheda pADe, viparyAsa buddhi ane cAritramoha AcAramAM bheda pADe, AtmAnA svabhAvathI viruddha AcaraNa karAve. A bannenA bhramane bhAMgavA (bheda pADavA) mAtra sarvajJa tatvanuM ja zaraNa levuM paDe. anAdikALathI jIve atattvano tattva tarIke svIkAra karyo che arthAt sarvajJa daSTine badale loka je mAne te ja mAnato Avyo che. samagra vyavahAra loka pramANe cAle. loka sAmAnyathI je pratyakSa dekhAya tene mAne, te pramANe kare. IMdriyothI pratyakSa thAya te jJAnanuM pramANa keTaluM? Idriyo mAtra sthUla paryAyane ja pakaDe. mAtra sthUla bAdara skaMdhonuM ja IMdriyo jJAna kare paNa sUkSma skaMdhone to joI paNa na zake. alpa jJAna vaDe vastu pramANarUpa kaI rIte bane? * sarvaza daSTa pramANe pramANabhUta zAna mATe zuM karavuM paDe? dhyAnanAM adhikArI banavA pramANabhUta jJAna jarUrI ane te mATe dravya-guNaparyAyathI jJAna thAya to te pramANabhUta bane. AthI dhyAnano adhikArI alpAze pame guNasthAnake bane ane cothe guNa sthAnake bheda jJAna yathArtha thAya. sakhya daSTi koIpaNa vastuno nirNaya sarvajJa daSTi (dravya-guNa-paryAyathI) pramANe kare tyAre tattva nirNaya yathArtha thAya, pachI heyopAdeyano viveka, pachI rucino pariNAma (Atmahita tarapha vaLe). heyane choDavAno praNidhAna thAya pachI pratijJApUrvaka heyane choDe ane tyAre AtmA upAdeyamAM sthiratApa dhyAnano adhikArI bane. dhyAnamAM pudgalane choDavAnuM che ane Atma svarUpane svabhAva vaDe pakaDavAnuM che. arUpI AtmAne pakaDavA mATe deha-AtmAnuM bhedajJAna jarUrI. te mATe pudgala dravyanuM pUrNa jJAna jarUrI ane te mATe pudgalane dravya-guNa- paryAyathI sarvajJa daSTi pramANe jANavA uparAMta pudgalanAM 10 pariNAmo jANavA jarUrI. vartamAnamAM AtmA pudgalanAM 10 pariNAmomaya banI gayo che. AtmAnuM svarUpa vikRta thaI gayuM che. 158 | nava tattva Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dhyAna zenuM karavAnuM? : jemAM heyarUpe jene choDAvAnI ruci karI tene choDavAmAM AtmavIryanuM pariNamana ane AtmA mATe je upAdeya temAM ruci pUrvaka AtmavIryanuM joDANa arthAt Atma guNomAM vIryanuM joDANa karavAnI je diyA te dhyAna.... "Atmaruci AtmAlayIre, dhyAtA tatva anaMta syAdavAda jJAnI munira, dva ramaNa upazAMta. zuddhasiddhanija tatvatAre, pUrNAnanda samAja, devacaMdrapadasAdhatAM re, namiye te munirAjare" (pU. devacaMdra ma.sA.) je munirAja Atmatatva (svabhAva)nI rucikarI potAnA siddha svarUpI zuddha AtmAnuM dhyAna kare ane te sivAya sarva pudgalabhAvonuM samajaNapUrvaka tyAga karI mohathI upazAMta thAya to te AtmAnA paramAnaMdane anubhave che ane tevA munirAja vaMdanIya che. zuddha AtmAnuM dhyAna karavAthI vartamAnamAM AtmA je dArika (vekriya, tejasa, zvAsocchavAsa, bhASA ane manAdi) sUkSma-bAdara vargaNAnA piMDarUpe banelo che. je vargaNAo Atma sAthe skaMdharUpe baMdhAya ane pachI bhedarUpe chUTI paNa paDe to te saMbaMdhI bhedajJAna jyAM sudhI na thAya tyAM sudhI svAtmAmAM sthiratA, paramAM udAsInatA bhAva na Ave tenuM bheda karavA pudgalanA pariNAmo jANavA jarUrI. sUkSma pariNAmI paramANu ke tenA samuharUpe banelo skaMdha kyAreya Indriyano viSaya na bane! paramANu - skaMdha rUpI hovA chatAM Indriyano viSaya na bane! zudhdha AtmA to saMpUrNa arUpI che tethI to Indriyono ke avadhi Adi jJAna vaDe paNa chadmasthAno viSaya na ja bane. * yugala pariNAmonI vicitratA : dareka paramANu sajAtIya che, koI vijAtIya nathI. je pRthvI (paramANu) che te ja jalaparamANu bane che. je bAdara pariNAmI che te ja sUkSma pariNAma bane che. dA.ta. sAkarano gAMgaDo pANImAM ogaLI gayA pachI cakSugrAhya banI zakato nathI. vAdaLa sUkSma pariNAmI bane che. AkAzamAM phelAya dizA roke ane te pAcho bAdara pariNAmI paNa thaI jAya. ajIva tattva 159 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmatattvAnabhijJasya na syAdAtmanyavastithi : muhyatyataH pRthak kartuM svarUpaM dehadehino : // 2 // (yoga pradIpa) jIva-pudgalanAM bhedajJAna vinA dhyAnamAM AtmA mUMjhAya. jene jIva-ajIva, AtmA ane pudgalanuM bhedajJAna nathI teo mUMjhAze ke huM zarIramAM chuM ke AtmAmAM? ke vAtAvaraNamAM? jyAM sudhI sva-paranA svarUpa vijJAnanI daDhatA na Ave tyAM sudhI te viziSTarUpe dhyAnamAM sthiratA na pAme. AthI pUrve svaparAgamI ane anubhava jJAnayukta banelA RSione jaMgala, guphA, smazAna ke nadI kinAre ekalA paNa dhyAna mATe anujJA maLatI. anubhava-jJAna kendrita thaI gayuM hoya to ja makAnanI bahAra javAnI rajA maLe. yogyatA na hoya to Agama bhaNelAne paNa rajA na maLe. siMha guphAvAsI munine siMhanI guphAmAM cAra mAsa rahevAnI rajA ApI paNa vezyAne tyAM cAturmAsa karavAnI rajA na ApI. sthUlibhadra munine vezyAne tyAM cAturmAsa karavAnI rajA ApI, paNa 10 thI 14 (cAra pUrva) - arthathI ApavAnI nA pADI. jinazAsana yogyatAnI pradhAnatAvALuM che. yogyanI upekSA nahIM ane ayogyane kyAMya sthAna nahIM. gajasukumAla muni 9 pUrva na bhaNelA chatAM dIkSAnA prathama divase smazAnamAM javAnI rajA ApI ane teo upasargamAM calAyamAna na thayA ane kevalI banyA. siMhaguphAvAsI mAtra vezyAnA rUpane joIne patana pAmyA. guru AjJAnI viruddha hatAM. je AtmAmAM sva-paranuM bhedajJAna na thAya, parathI chUTA thavAnI ane svamAM sthiratA pAmavAnI rucinI ane te pramANe puruSArtha karavAnI yogyatA na hoya te dhyAnano adhikArI nathI. jema jema AtmAmAM sarvajJa kathita tattvathI vastuno nirNaya thaze tema tema tenAmAM tatva pariNAma pAmI jaze. jo tattvajJAna viratipUrvakanuM thAya to te anubhava jJAnarUpe thaze arthAt tattva saMvedanarUpe thaze. ame guNasthAnake viratinA pariNAma tAttvikarUpe AMzika Avaze. 6/7me guNasthAnake potAnA AtmAnuM guNasaMvedana te ja tattvasaMvedana-potAnA AtmAnA guNono rucipUrvaka svIkAra karI levo. tattva pratipatti jJAna ane AtmAnA samatA (AnaMda) guNane anubhavavA te tattva saMvedana jJAna. AtmAmAM rahelA guNo te svatattva. AthI svatattvaruci 160 | nava tattva Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =samyatva, tattvanI anubhUti = cAritra, svatattvanI pUrNatA arthAt svaguNonI = vItarAgatA-sarvajJatA = anaMtavIryatAM A guNo cAreya ghAti karmanA kSayathI pragaTa thAya. dhyAtA tatva anaMta anaMta jJAna-anaMtadarzana, anaMta cAritra, anaMta vIrya.. anAdithI ajIvathI abheda pariNAmane pAmelA jIvane jayAre ajIva rUpa zarIrathI huM judo chuM evuM bhAna Ave ane have mAre tenI sAthe bheda karavAno che, ane te mATe ja je satata prayatna kare te yogIjana kahevAya. AthI bheda svabhAva e pudgalano che, mAro nathI Avo nirNaya jarUrI. AthI pudgalanA bhedane jANavuM joIe. melA [: (1-ra6) saMthAta megya: satpanto (1-ra0) (tattvArthasUtra) * saMyoga-viyoganuM kAraNa zuM? pudagalAnA bheda zA mATe jANavA jarUrI? : paramANuo paraspara bhegA thaI joDAvArUpa baMdhano skaMdha bane ane te skaMdhanA bhedathI aNunI utpatti thAya. pudgalonuM joDAvuM te saMyoga ane tenA chUTA thavuMbhedAvuM te viyoga. chellAmAM chello aNu joDAyelo hoya tyAMthI te chUTo paDI jAya ne svataMtra thaI jAya. saMyoga-viyoga rUpa je ghaTanA banI te pudgalano pariNAma che. satata emAM bheda thavAnuM kArya cAlu che. ApaNane A upayoga na Ave to samatAno pariNAma bhedAI jAya. pudgala dravya pariNAmI hovAthI paramANu paNa gati karatA hoya che tethI ekabIjA sAthe joDAya-skaMdharUpe baMdhAya. te saMkhyAta ke asaMkhyAta kALa sudhI te pramANe rahe. temAM satata parivartanatA AvatI jAya. skaMdha-sUkSmapaNAne pAme, bAdarapaNAne paNa pAme. jIva tenA saMyogavALo thAya eTale jIvane paNa bAdara ke sUkSma kahevAmAM Ave. paNa vAstavamAM jIva sUkSma ke bAdara nathI, rUpI nathI, varNa gaMdhAdi rUpe paNa nathI chatAM pugalanA saMyoge jIvane paNa rUpAdi kahevAmAM Ave che. gatinA kAraNe baMdha ane bheda arthAt baMdhAvuM, bhedAvuM, chedAvuM, kapAvuM, baLAvuM vagere pudgalamAM thAya che. AtmA to abhedya, achedya, adAhya che tema chatAM jIvane potAnA svarUpa - svabhAvanuM bhAna na hovAthI ane pudgalanA saMyogathI thayelI ajIva tattva 161 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA bIjAnA doSa jovAthI tane zuM maLaze? duniyAnuM khUba nirIkSaNa karyuM. have AtmanirIkSaNa kayAre karIza ? Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhrAntinA kAraNe pudgalamaya karmakRta zarIra avasthAne potAnI mAnI levAthI tene zarIramAM mamatAne kAraNe maravAno, baLavAno, kapAI javAno ke nAza thavAno bhaya pragaTa thAya che. jenI bhrAMti dUra thAya ane AtmAnA astitvanI pratIti-ruci pragaTa thAya ane apUrva vIrya svamAM pariNamAve to tene kaMI asara thAya nahIM. jema gajasukumAla munine kheranA aMgArAnI asahya zarIra vedanAnI asara na thaI ane samatA rasamAM magna banI ghAti karmono nAza karyo paNa potAnA pariNAmono bheda na thayo ane sva pariNAmo abheda svarUpe thatAM pariNAmonI dhArA akhaMDita thavA vaDe kevalI thayA. Ama jIva-dehanA bheda jJAna vaDe jIva, ajIvanA saMyogamAM bhedAtA pAmI pote potAnA guNa ane svarUpamaya abhedatAne pAme tyAre jIva jo anAdi saMyogane sadA mATe bhedI pote abhedya bane to sadA mATe saMyoga-viyogarUpa janma maraNano aMta Ave. jugAmAM bheda pAMca prakAre (1) khaMDabheda (2) pratarabheda (3) cUrNikAbheda (4) anutkaTikA bheda (5) autkArika bheda. 1) khaMDa bheda: jema lokhaMDane kApo to je TukaDA thAya te cokkasa AkAranA ja thAya, jema zeraDIne kApo enA TukaDA thAya gaMDerI thaI. jema gamo vadhato gayo tema samatAmAM khaMDa bheda thato gayo. eka bAju jema kaliMgara, kerI vagerenI chAla utAratA hoya ane sarakhA cIrIyA paDatA jAya ane temAM gamo vadhato jAya tema tema aMdara samatAnA cIrA thatA jAya paNa sAdhaka AtmA sAvadhAna hoya to te karmonA cIrA karato jAya, manuSya bhavamAM A dhaMdhA kyAM sudhI karavAnA, AvA pApa kyAM sudhI karavAnA? vagere vicAra karavAnA che. je pAtrane e ApavAnuM thAya che e pAtra ApaNA hRdayamAM ghusI jaze ne ane ApaNe temAM rAgathI ghusI jazuM to prabhu gAyaba thaI jaze arthAt ApaNe rAgathI pAtranI sAthe baMdhAI javAnuM thAya. samyagdaSTinI tamAma kriyA upayogavALI hoya. zAka samAravuM paDe, phuTa samAravuM paDe temAM tattva daSTithI vicAre pudgalano svabhAva TukaDA thavAno, tAro svabhAva mAtra temAM jJAtA banavAno che paNa temAM bhaLavAno nathI. siddhonA AtmA sadA mATe potAnI sAthe joDAyelA che ane emane koInAthI ajIva tatva | 163 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chUTA paDavAnuM nathI. je AtmAo para sAthe joDAyelA che temane parathI chUTavAnuM che ne te ja AtmAnuM hita che. AtmA pudgalanA saMyoga sAthe anAdikALathI joDAyelo che tethI tenI sAthe tene abheda pariNAma thaI gayo che emAM bheda pADavAno che. enI mATe potAnA ane pudgalanA dravyanA astitvano nirNaya thAya ane rucino pariNAma sva astitvamAM pragaTa thAya tyAre te dhyAnano adhikArI bane. mATe ja dhyAnanI zarUAta jJAnI bhagavaMtoe pAMcamAM guNaThANAthI batAvI. AtmA pudgalanA svabhAvane bhogave che ane bhrAMntinA kAraNe AtmAne tenI pIDA sukharUpa lAge che. sarvajJanA zAsanamAM saMsAranA tamAma vyavahAramAM dhyAnastha banI zake che ane abhedano bheda karI zake che. paNa jene svarUpanuM jJAna nathI tevA AtmAo guphAmAM besI jAya to ya kAMI vaLavAnuM nathI, vAstavika dhyAna thavAnuM nathI. temAM paramAnaMdanI anubhUti na thAya, mAtra zubha pravRttine kAraNe puNya baMdhAya che. prazAsI mohanA kAraNe zubha bhAva AvI jAya paNa mohanA kSayathI ja AtmA AtmAnuM vedana karI zakaze. vedana e AtmAno svabhAva che ane pudgalanA svabhAvanuM vadana te vedanA. pudgalanA svabhAvane vedato hoya tyAre te mohanA pariNAma vinA vedI ja na zake ane tyAre te bhayaMra pIDA bhogave ane bhAvimAM pAchI vedanA anaMtagaNI baMdhAya. mithyAtvanI hAjarI ane emAM sukhanI buddhi che mATe bhego AnaMda Ave ane eTale anumodanA paNa thAya mATe karmo vadhAre baMdhAyA ne udayamAM Ave tyAre bhayaMkara vedanA anubhave. dA.ta. gulAba jAMbuno piMDa jIbha upara che tyAre AtmA jIbha vaDe rasa ane sparza baMnene jANe che. jIbha komaLa che ane gulAbajAMbuno sparza paNa komaLa che ane rasa madhura che. komaLatA ane rasano AnaMda vedato hoya, sArI vastu khAI rahyAno AnaMda e mAna kaSAyanA gharano che. mithyAtva emAM sukhanI buddhi ubhI kare ane sukharUpa lAgavuM e mAnakaSAyanuM kArya che. cAritra mohanIya, rati mohanIya, lobha mohanIya badhA ja emAM bhaLe che. e vastune moDhAmAM vadhAre samaya rAkhavAnuM mana thAya te lobha mohanIyano udaya. cAre kaSAya eka bIjAnI sAthe saMkaLAyelA che ekanI prabaLatA hoya paNa bAkInA traNa paNa sAthe ja hoya. huM sukhI chuM, barobara chuM ema sikko mAryo eTale dravya ne bhAva pIDA baMne baMdhAya. samyagadaSTi ene heya mAne. daSTimAM Ave tyArathI heya mAne. sudhAvedanIyanA udaye khAvAnuM prayojana Ave paNa ISTa khAvAnuM mana thAya. kAraNa 164 | nava tattva Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apratyAkhyAnIya, pratyAkhyAnIya ke saMjavalana mohanIyanA udaye thAya ane temAM mIThAza, komaLatA, snigdhatA te sukharUpa paNa lAge kAraNa mohanIyano udaya che. jo samyakta maMda paDI jAya ane mithyAtva jora mArI jAya to khAvAmAM sukha buddhi tathA AnaMda paNa AvI jAya, paNa samyaktano pariNAma pAcho Ave eTale eno pazcAtApa thAyane je bAMdhyuM che tenA karatA vadhAre nirjarA paNa kare. sarvavirativALAne prayojana vinA vAparavAnuM nathI. kAraNa cAritrano svIkAra karyo tyArathI dehanA tyAgano nirNaya karelo che. jeTalo pazcAtApa tIvra teTalI nirjarA thAya. * issne sAtamI narakanuM AyuSya kema baMdhAyuM?: kaMDarikane ISTa AhAra bhogavavAno kALa mAtra eka divasa. bhogavyuM keTaluM enA karatA bhogavavAno je tIvra pariNAma hato tenA kAraNe 7mI narakanuM kaMDarike AyuSya bAMdhyuM. kaMDarike to eka divasa bhogavyuM paNa taMduliyo matsya bhogavato nathI mAtra joIne ja bhogavavAnA bhAva karavA vaDe 7mI narakanuM AyuSya bAMdhe che. jIva jyAMthI Avyo pAcho jAya paNa tyAM ja. 33 sAgaropamanI sajA bhogavIne to 7mI narakamAMthI nIkaLI ne pachI taMduliyo banyo ane pAcho 7mI narakamAM jAya. mithyAtvano anubaMdha ubho hoya e nAza na pAme tyAM sudhI pharIthI samakitanI prApti na thAya. mithyAtvano udaya cAlu hoya, jAti smaraNa thAya, deva-guru-dharmanI sAmagrI maLe to paNa enI mAnyatA na phare, kAraNa anubaMdha tUTato nathI. baMdha samaye citta cetIye, to udaye zo saMtApa? jina vacana vinA jIva sAvadhAna nahIM banI zake, saMsAra choDI devA jevo che e abhilASa che ane have choDI ja devo che e rucino pariNAma che. yazodhara maharSine pUrvanA 9mA bhave patnInA sneha ane mAtAnA mamatvanA kAraNe cAritrano thoDo pramAda thayo to samyakta vAI gayuM. mithyAtvanA kAraNe 7-7 tiryaMcanA bhavo karyA. dareka bhavamAM jAti smaraNa thavA chatAM mithyAtvano anubaMdha tUTyo nahIM. 7mA bhavamAM pharIthI samyattvanI prApti thaI ane samyakta maLe eTale 14 rAjalokamAM amArinI udghoSaNA karavAno manoratha thAya. cha Avaracaka e yugalabhAvathI abheda thayelA jIvane bheda karavAnI prakriyApa dhyAna che. ajIva tattva | 165 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka eTale zuM? avazya karavA yogya kartavya, ane kartavya zuM? svabhAvamAM AvI javuM te ja parama kartavya. AvazyakanA AcaraNa dvArA AtmA saraLatAthI svabhAvamAM AvI jAya che. kevalIone vyavahAra Avazyaka nathI. saMsAra chadmastha jIvo mATe 6 e Avazyaka AvyA ne paramAtmAnI badhI ja AjJA emAM samAI gaI. pradhAna AjJA ubhayaka pratikramaNa, paNa te gamatuM nathI. sUtra tattvathI bharelA che. ajIvamaya banelA jIvane jIvamaya banAvavAnI prakriyA che. bIDAyelI cetanAne jAgRta karavA mATe A sUtro che. 6 Avazyaka eTale dhyAnanI parAkASTA. sAdhu ane zrAvakanI tamAma kriyAo dhyAnarUpa ja che. dehabhAvathI abhedano bheda pADavAnI kriyA che. saMyogathI je bhrama thaI gayo che enA ja bheda mATe Avazyaka karavAnA che. * kathAre bhAva bhAvavAnA? gurubhagavaMtone vahorAvavAno bhAva phuTa samAratI vakhate na hovo joIe, e samaye to e vicAravAnuM che ke kevo pApodaya ke rajoharaNane badale hAthamAM cappache. rajoharaNa hAthamAM hota to A pApa karavAno vAro AvatA nahIM. rasoI pUrNa banI gayA pachI zrAvaka zrAvikA vicAra kare ke ATalA AraMbha-samAraMbha karIne A vastu banI gaI che have e vastu koI supAtranA pAtrAmAM jAya ane tenA dvArA teo jJAnadhyAna kare, tenAthI mAruM A pApa jaladI dhovAI jAya ane te bhAvathI vahorAvavA mATe guru bhagavaMtone upAzraye teDavA javAnuM che. vahorAvatI vakhate ratnatrayInuM pAtra kIMmatI lAge jema anupamAdevIe ghI thI kharaDAyela pAtrane hAthamAM laIne jarIyAnA sADIthI lUchI lIdhuM. ene sADI karatAM ratnatrayI kiMmatI lAgI, ane kyAre pAtru mArA hAthamAM Ave tevo bhAva AvatA joradAra anubaMdha paDI gayo. mATe ja Aje teo mahAvidehakSetramAM kevalI tarIke vicAre che. A bhavamAM udayamAM na AvI zake to AvatA bhavamAM jaladIthI udayamAM Ave ja ane ApaNuM jIvana saphaLa banI jAya, kArya sAdhI levAya. vahorAvatAM vahorAvatAM mahAnirjarA kare ane jo evI samaja na hoya to mahAkarmabaMdha paNa thaI jAya. jIvo ane jIvavA do" aba hama amara bharoge nahIM mareMge yA kAraNa mithyAtva yio tyaja, aba hama nahIM deha vage. 166 | nava tattva Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dehamAM nahI rahevAnI buddhi ane AtmAmaya banavAnI ruci e ja amarapaNuM. kalikAla sarvajJa bhagavaMte bhavyAtmA ane emAM paNa je Asannabhavya jIvo che, je have bhavanA nistArane IcchI rahyA che tevA AtmAone uddezIne yogazAstranI racanA karI che. je zAstronuM amRtapAna kare ane jene have saMsArathI chUTA thavAno thanaganATa jAge tene ja amRtapAna saphaLa che. mithyAtvanuM jhera AtmA mATe mRtyurUpa ane samaktine amRtarUpa. amara kare te amRta. zarIramAM maravuM e mahApIDA ane AtmAmAM jIvavuM e mahAsukha. mATe ja paramAtmAnA mukhAraviMdamAMthI zabda nIkaLyo ke jIvo ane jIvavA do upakAra karavo e jIvano svabhAva ja che. je jIvanane samaje e ja jIvavuM samajI zake. jIve potAnA bhAva prANomaya banavuM te jIvavuM ane bhAvaprANone bhUlI javuM te maraNa. AtmavIryane potAnA svabhAva pramANe vartAve tyAre te jIvI rahyo che. dravyaprANone ja je jIvana mAnI beThA che, dravyaprANathI ja jIvAya che evuM mAnI beThA che, te bIjA jIvonA dravyaprANa ne bhAvaprANathI AhUti para potAnuM jIvana jIvaze ane te eka-be nahIM paNa saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMtA jIvonI Ahuti leze. dravya prANanI sAthe bhAvaprANa rahelA ja che. jIvIne jIvavuM e sukhI thavAno upAya. marIne mAravuM e duHkhI thavAno upAya. koIpaNa jIvAtmA potAnA dravya prANone choDavA taiyAra nathI ane ApaNe enA prANa lIdhA vinA rahI zakavAnA nathI. enA prANo levAno ApaNane zuM adhikAra? mATe ja 4 adatta batAvyA. svAmI adatta, jIva adatta, tIrthaMkara adatta ane guru adatta. adatta eTale corI karIne jIvavAnuM jIvana corI arthAt ratnatrayInI corI. jyAre ApaNe sthAvarakAyanA prANa laIe tyAre e zuM kare? e parAdhIna che, ane ApaNe pAchA emAM sukha mAnIe AnaMda mANIe chIe. enA dravya bhAvaprANonI katala sAthe ApaNe ApaNA bhAvaprANonI paNa bhayaMkara hiMsA karIe chIe mATe ja sacitta acittano vyavahAra che. bhAva prANa rUpa jIve tyAM sudhI e sacitta ne bhAva prANa nIkaLI gayA tyAre e acitta. mATe ja paramAtmAe sukhI thavAno mArga batAvyo ane e jo samajIe to mArga para bahumAna thayA vinA na rahe. Avo alabhya mArga, durlabha mArgane e mArga para jenA maMDANa thAya tenA duHkha dUra thayA vinA na rahe. saMsAra para jenuM bahumAna tUTayuM tene ja mArga game. ajIva tatva | 167 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu sadA sukhIyA bhalA, duHkhIyAna lava leza, aSTakaramane yuravA, paheryo sAdhu veza. duHkhanuM mULa doSa che AthI sAdhupaNu eTale doSonA tyAgarUpa ane save guNomaya thavArUpa. AthI sAdhu jeTalA aMze potAnA AtmAmAMthI doSone dUra kare teTalA aMze temAM guNa pragaTe, teTalo sAdhu sukhI thAya - ane te ja sAdhu jaMgama tirtharUpa gaNAya. AthI sAdhunAma darzana pUchyuM, tIrthabhUtA hI sAdhava: tIrtha ni vAtmana saro sAdhu samAgama: sAdhu e jaMgama tIrtharUpa tethI tenA darzana-samAgama tAtkAlika phaLe. AtmAne pavitra karejyAre sthAvara tIrtha kAlAntare phaLe. * zAnAthI zAsana-zenAthI tIrtha? : AtmA e ja tIrtha, e ja zAsana guNothI e zAsana che ane guNothI ja e tIrtha. sAdhu e ja jaMgama tIrtha che. tamane jaMgama tIrthamAM tIrtha nathI dekhAtuM paNa sthAvara tIrthanI kIMmata vadhu lAgI mATe tyAM doDA-doDI karIne jaMgama tIrthane sevyA nahIM, tattvane samaje nahIM, paramAtmAne paramAtmAnI AjJAne na samaje, ne prabhune bhajyA, ne AzAtanA karI. mATe have jAtane sudhAravAnI che. 4 mahinA jaMgama tIrthanI upAsanA karavAnI che. paramAtmAe 11 brAhmaNone pratibodha ane 4411 ne saMyama ApyuM paNa prabhu gozAlAne pratibodha na karI zakyA, prabhu paNa jagatane na pheravI zakyA. pUrvanA kALamAM 100-100 mANaso sAthe rahetA hoya. 1-2 jaNa kamAvA mATe bahAra jAya. be cAra varSe pAchA AvI jAya paNa tyAM DerA-taMbUnatANe, ne badhA ja dharmanI ArAdhanA kare. zIlanuM suMdara rakSaNa thAya.AvI Arya saMskRti hatI. Aje viSayonI Aga bhabhUkI UThI che mATe gharamAM jeTalA hoya te badhA kamAvA jAya. dharmamAM virAgI banyA ne saMsAranA rAgI banyA. badhAe moTA ja thavuM che mATe A badhA problema ubhA thayA. eTale have dharma karavAno samaya kyAM maLe? je kArya bALapaNamAM karavAnuM hatuM te haju sudhI na karI zakyA. tattva na samajavAnA kevA pariNAma AvyA? 4 mahinA jaMgamatIrthanI evI upAsanA karo, jethI sadA mATe tame jaMgama tIrtha svarUpa banI zako. cha'rI pAlita yAtrA karatA tIrtha pahoMce tyAre te pote jaMgama tIrtha svarUpa banI javAnI bhAvanAvALo banI jAya. AThamA daMDavIrya rAjAnA saMghamAM 7 kroDa manuSyo kevalajJAna pAmI gayA. je pariNAmonI dhArAthI paramAtmAnI AjJAnuM pAlana karato jAya tene kevalajJAna thAya. ApaNe 168 | nava tattva Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAM jina banIne jinane bhajavA javAnuM che. paramAtmAnA darzana karavAnuM mana thayuM ne nisIhI bolyA tyArathI pApa nAza thavA lAge. pApa choDe tene dharma karavAno adhikAra che bIjAne dharma karavAno adhikAra maLato nathI ane tamAre pApa choDayA vinA dharma karavo che. eka mAtra navakAra mahAmaMtrane grahaNa karavo ane eno prabhAva pAmavo che to tenI mATe zuddha upayoga sAthe upadhAna tapa-pauSadha levAno che. be ghaDI sAmAyika levA mATe paNa sAvadya yoganA tyAganA paccakhANa karavA paDe. navakArazInA paccakhANa mATe paNa 4 AhAra tyAganA paccakhANa karavA ja paDe. navakAra mahAmaMtra pauSadha vinA maLe nahIM, to jinavANI to samagra Agamano sAra che e to viratI vinA saMbhaLAya ja kema? AthI jinavANI sAMbhaLavA mATe paNa kamasekama dezaviratImAM-sAmAyikamAM AvavuM ja paDe. Atma pariNAma sva sAthe joDAya tyAre AtmAnuM hita ane para sAthe joDAya tyAre tenuM ahita thAya. jagatamAM kyAMya na maLe tevuM tattvajJAna jainadarzanamAM che. A rIte AtmAnuM saMpUrNa satya anya koIpaNa darzanakAro samajyA ja nathI. AtmAmAM pIDAnuM ke duHkhanuM kAraNa mAtra eTaluM ja che ke e moyukta AtmavIrya paramAM pariNamana na pAmavuM. anAdikALathI e para saMyogamAM pariNamana pAmI rahyo che ane tethI sau prathama paramAM svapaNAnI je bhrAMti thaI che te dUra thavI joIe. parathI parakRta saMbaMdhothI chUTA thavAno bhAva-ruci thavI joIe ane pachI jo parakRta saMbaMdho choDe to pIDA baMdha thAya. jyAM sudhI parakRta saMbaMdho choDaze nahIM tyAM sudhI vIrya paramAM pariNamana thaze ane te nimitte karmabaMdha ane tenA udayanI pIDA. A cakkara cAlyA karaze. A je satya che tene sarvajJa sivAya koI prarUpI zakyuM nathI, tethI teno svIkAra bIjA karI zakyA nahIM. have jo A satyane ApaNe svIkArI laIe to ja ApaNuM ThekANuM paDe. AtmAnI avasthAmAM rUpAMtaraNa thAya che. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya jevA che tevA ja che, temAM rUpAMtara nathI. AtmAmAM guNanI rUpAMtara avasthA te ja paryAya kahevAya che. paryAya parivartanazIla che. pudgalamAM paNa rUpAMtara avasthA che. ApaNane pudgalano saMyoga tAdAbhya jevo ja thaI gayo che. bhinna che chatAM dUdha pANImAM jema ApaNane ekamekatA lAge che tema AtmA ne pudgalamAM paNa te ja mAnyatA ApaNAmAM AvI gaI che, mATe moharAjA barAbara phAvI gayo ajIva tatva | 169 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. anAdikALathI AtmAmAM aDDo jamAvIne besI gayo che. jyAM sudhI ApaNe AtmAne arUpI tarIke nahIM svIkArIe tyAM sudhI mohano pariNAma thavAno. te rUpane pakaDe che ane ApaNe pudgalanA kAraNe rUpavALA banyA chIe. dharmanI ArAdhanA karatI vakhate mohathI mukta banavAnuM che, parama AnaMdanI anubhUti te vakhate ApaNane thavI ja joIe, paNa thatI nathI. kAraNa mohano pariNAma nIkaLI javo joIe te na thayuM. vyavahAra svabhAvane anurUpa mUkelo che. varSo sudhI anya saMnyAsIo guphAomAM besIne paNa na karI zake tevI sAdhanAo ApaNane ahIM maLI, paNa ApaNe zuM karyuM? vosirAmi A zabda pAMcamAM guNaThANAno che, 4the guNaThANe heyanA tyAganI ruci che, pAMcame ruci pramANe dezathI tyAga karavAno che. to ja pAMcame Ave nahIM to pAMcame e kahevAze nahIM. jeTalA aMze mohanA saMbaMdha nimitto ane mohane choDe teTalA aMze AtmAnI kSamatAguNano anubhava thAya. AtmA svabhAve vItarAga ane sarvajJa che. namutthaNamAM be vizeSaNa mUkyA che. vItarAga banyA pachI ja AtmA sarvajJa banI zake, moha jJAnanI azuddhinuM kAraNa che. mohano saMpUrNa nAza thAya tyAre jJAna saMpUrNa zuddha thaI jAya che. AtmAmAM rahelI vItarAgatAnI anubhUtinI zarUAta aMzathI pamA guNaThANe thAya. sAmAyika, pauSadha vagere suMdara anuSThAno vItarAgatAno anubhava karavA mATe mUkayA che. paNa A vyavahAra karavAmAM zarama Ave che Avo vyavahAra ahIM sivAya kyAMya nathI. tIrthomAM javAnuM, bIje trIje bhaTakavAnuM mana thAya che paNa ahIM bahumAna bhAva nathI. AtmAno sAkSAtkAra karavAno che. anubhava dvArA AtmAmAM tIvra jhaMkhanA UbhI thAya eTale bIjI jhaMkhanAo sahaja maTI ja jAya. sAmAyikAdinA vyavahAra karIe chIe paNa sAkSAtkAra thato nathI kAraNa be ghaDI sudhI vosirAvI devAnI vAta che tene ApaNe vosirAvatA nathI. jo kharekhara be ghaDI mATe paNa AvuM parAkrama ApaNe karIe to sAmAyika pAravAnuM mana na thAya. enI badale ApaNe ghaDIyALanA kAMTAne TAMpIne besIe chIe ke kyAre samaya thAya ne kyAre sAmAyika pAruM? AtmAne TAMpIne besavAnuMna karyuM. pudgalanA pariNAmone joya rUpe jANavAnA che. temAM udAsInabhAve rahevAnuM che. jo na rahyA to. ApaNo AtmA mohanA pariNAmavALo banI jAya. rati-arati, gamo-aNagamo, harSa-zoka e badhA ja tattvo ApaNane thayA kare. 17 | nava tattva Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * saMgamanA vIsa upasargo vakhate paramAtmA nuM dhyAna karatA hatA? paramAtmAe e vakhate rukSa pudgalane pakaDayo hato. paramAtmAno AtmA hajI vItarAga banyo nathI. vItarAga banyA pachI vizeSa dhyAnanI jarUra nathI. kevalIo sahaja dhyAna avasthAmAM che jyAM sudhI AtmA mohane AdhIna che tyAM sudhI vizeSa dhyAnanI jarUra che. mohathI mukta thayA pachI jarUra nahIM. mohano pariNAma parane pakaDavAnA svabhAvavALo che. mohanA pariNAmanA kAraNe AtmA potAnA svabhAva pramANe pariNAmavALo thaI zakato nathI. paramAtmA hajI saMpUrNa mohathI mukta banyA nathI. paramAtmA je dehamAM rahelA che tenAthI pUrNa para thaI javAnI avasthA hajI paramAtmAne thaI nathI. potAnI zuddha avasthA temane dhyAnamAM che, pudgalamAM vizeSa rasa-kasa paNa nathI. chatAM te paramANu kaI rIte gati karIne baMdha, bheda, saMsthAna vagere pariNAmone pAmI rahyA che tene nihALI rahyA che ane potAno moha temAM bhaLe che ke nahIM tene jue che. paramAtmA vItarAga bhAve rahyA che. mohanA pariNAmane temAM bhaLavA detA nathI. A saMvaranI prakriyA che. AtmavIryane mohamAM pariNAma pAmatAM aTakAvavuM tenuM ja nAma dhyAna. mohano pariNAma pudgala sAthe na bhaLe eTale mohano pariNAma kharI jaze, e nirjarA thaze. saMvaranA pariNAma thayA vinA nirjarAnA pariNAmanI zakyatA ja nathI. saMvara pachI ja samatA Ave. saMvara-samatA-nirjarA A krama che. paNa ApaNe A mahAanuSThAno maLyA teno upayoga mAtra puNya bAMdhavA mATe ja karyo. ApaNane tAtkAlika lAbha ja jue. Astikya Ave to anukaMpAne jagADe, e AgaLa AgaLanA pariNAmane jagADe. nirveda-saMvega-zama. paccakhkhANa laI lIdhA, vyavahArathI saMvara thaI gayo, vyavahArathI pApa prakriyAthI AtmA aTakI gayo paNa nizcayathI kArya thayuM nahIM arthAt bAhya vAtAvaraNa vageremAM rAgAdibhAvathI bhaLavAnuM baMdha na thayuM, pudgalamAM pariNamana thavAnuM baMdha thavuM joIe. Ama na thAya tyAM sudhI AtmA AtmAnA gharamAM AvI zakato ja nathI, ane AtmAnA pariNAma vinAnA dharmane dharmarUpe mAnI levuM te ja mithyAtva che. ApaNane upayoga to hovo ja joIe ke vyavahArathI karuM chuM, abhyAsa pADI rahyo chuM, mAro dharma adhUro che vagere. prabhAvanA laI lIdhI. prabhAvanA konI karI, vidhinI che ke pariNAmanI? ApaNA AtmAne utkaMThita karavAno che. AtmAne chetaravAno nathI mATe vikAsa nathI thaI ajIva tatva | 171 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakato. pudgalanA bhede ApaNe samatAno bheda karIe chIe. AthI bhedarUpa thavuM e pudgala svabhAva che ane mAro svabhAva AtmAnA samatArUpe thavuM e che. teno upayoga satata pravartamAna joIe. pudgalanA khaMDAdi pAMca bheda (1) khaMDabheda : lokhaMDa, paththara, zeraDInA gaDerI rUpe TukaDA, tathA kerI, cIbhaDAdinA, cokkasa AkArarUpe TukaDA thatAM joI jo rAga utpanna thAya to AtmAno samatA svabhAva bhedAya. to samatA na bhedAya te mATe vicAravuM ke A khaMDa bhedathI vastunA TukaDA thatA jAya che, to zeyanA jJAtA banIne te jovAnuM che ane AtmAnA abheda svabhAve rahevAnuM che bahAramAM thatA bhedane joI tyAM udAsIna thaIne AtmAmAM rasavALA banIe. paranA bhedane bheda tarIke svIkAratA potAnI samatAno bheda karyo. (2) pratara bheda: paDanI jema hoya dA.ta. muMbaIno halavo kAgaLa upara corasa cosalA, tenI upara kAgaLa, tenI upara cosalA-ema amuka pudgalo e rIte ja paDanI jema pariName. e eno svabhAva ja che emAM Azcarya pAmavAnuM nathI. dA.ta. abarakhanA paDe te rIte ja chUTA paDe. (3) cUrNikA bheda: cUro thaI jAya. dA.ta. lADavo, mATInuM DhekuM. emAM TukaDA ke pratara na thAya. lADavAne jAIne pariNAma kevA ane cUrAne joIne pariNAma kevA? kesarIyA munine lADavAno cUro karatAM kevalajJAna pragaTayuM. A paNa pudgalano ja svabhAva che paNa AtmA para enI kevI kevI asaro upajAve, koLiyo khAtAM kevalajJAna pragaTAvavAnuM che enI badale mohane AdhIna thaIne ApaNe kevalajJAnane dUra karI daIe chIe. jo ke saMsAramAM ja nahIM paNa dharmanI dareka prakriyAmAM paNa ApaNe A na karIe chIe. ApaNane samyagdarzana che tenI khAtrI zuM? huM AtmA dravya chuM ne A pudgala ja che. mAro pariNAma enA pariNAmamAM bhaLI javAno nathI ne temAM udAsIna thavuM e mAruM kArya che. mAre mAtra zeyanA jJAtA banavAnuM che. A pramANe jJAnanI jAgRti hoya to samyagradarzananI hAjarI gaNAya. ApaNe UMghatA hoIe to moharAjA barAbara ApaNo koLiyo karI jAya. ApaNe UMghatA rahIzuM to ekendriya bhavo ApaNI mATe taiyAra ja che. 172 | nava tattva Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jina zAsananI sthApanA konA mATe? : anAdikALathI ApaNe Atma dravya hovA chatAM pudgala saMbaMdhe ApaNe je joDAyA chIe tenA kAraNe potAnA kartavya pramANe svabhAvamAM vartavuM joIe te vartI zakatA nathI ane pudgalanA svabhAva pramANe pariNAma pAmIe chIe ane te ja saMsAra. arthAt para pariNAma rUpe thavuM te saMsAra ne sva pariNAma rUpe thavuM te ja mokSa. mokSa zabda prathama lakhavAnuM kAraNa ja e che ke AtmA anAdithI para svarUpe thayelo che temAMthI AtmAe chUTA thavuM ane tenI mATenI prakriyA tenuM ja nAma vyavahAra dharma. dharma e bIjuM koI ja nathI. mATe dharmano vyavahAra, dharmanI sthApanA, tIrthanI sthApanA A badhuM ja svabhAvamAM rahI zakatA nathI ane je AtmA potAnA svabhAva pramANe thaI zakavAnI yogyatA dharAve che ane e pramANe thavAnI bhAvanA che tenI mATe ja che, jene e pramANe thavuM nathI te ahIM AvI sva-paranuM bagADaze. parama zAsana, parama vyavahArane paNa bagADaze. jene svapariNAma rUpe thaI javAnI bhAvanA che tene ja ahIM praveza che. jene bhavano nirveda thayo te ja yogya che. * jinazAsana e pUrNa satyano prakAza cheH paramAtmAnuM zAsana koI saMpradAya nathI paNa eka pUrNa satyano prakAza che. satyano je svIkAra kare tene zAsana maLe. kuLathI, vArasAgata maLI jAya tevuM nathI. jAti, jJAti, kuLa ahIM mahatvanA nathI. mAtra eka ja vAta, svIkAravAnI yogyatA che ke nahIM, nahIM to sva-paranA nukazAnanuM kAraNa mAtra banaze. mohanI mukta thavAnI bhAvanAvALo ja vAstavika mumukSu che, bIjAne mumukSu kahevAya nahIM. zAsana dvArA, dharma dvArA A maLo ne te maLo e vAta ja kyAMthI Ave? ahIM to choDavAnI vAta che, meLavavAnI vAta che ja nahIM. mohane choDavAno ane tenA mATe tenA kAraNone choDavAnA che. A vAta na gamI teNe vacalo rasto kADhyo che. mohane ja choDavAno che to mohane choDo enA kAraNone choDavAnI jarUra nathI. rAga-dveSa na karavA paraMtu paramAtmA to moha ne mohanA kAraNo badhAne ja choDavAnuM kahe che. motanuM kAraNa pudgalanA 10 pariNAmo che ane e nimitte thatAM mohane choDavAno che. pugalanA saMyogamAM evI rIte rahevuM ke jema agnithI kArya thAya, dajhAya nahIM ane kArya pUrNa thatAM agnine bujhAvI daIe. e ja rIte pudagala sAthe saMyoga rAkhavAno che. kriyA paNa teTalI ja karavAnI jeTalI jarUriyAta che, sAvadhAnI paNa khUba ja rAkhavAnI che. pudgalane agni rUpe mAnavAnuM che to e pramANe kArya thaze. ajIva tattva 173 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) anutkaTIkA bhedaH vAMsa, zeraDI, lAkaDI vagerene cholavAthI thatAM bhedane anutkaTIkA bheda kahevAya. zeraDIno upayoga be rIte thAya kAM to rasa kADhIne ane kAM to TukaDA karIne. TukaDA karavAmAM enI chAla utAravI paDe, ghaNA phaLa vagere evA hoya ke chAla evI rIte utare, evA AkAra thAya ne AtmAne gamI jAya. * baMdhaka muninI karuNAnI parAkASTA koThibaMDAnI chAla 13 kroDaka varSa pUrve baMdhaka muninA AtmAe utArI, e gamI gaI evA anubaMdha paDyA ke A karma udayamAM AvyuM. AkhA zarIranI jIvatA ja chAla utaravAno prasaMga Avyo tyAre have udAsIna pariNAme kArya kare. khaMdhakamuni jina zAsana pAmelA hovAnA kAraNe karmonAM udayane karmone khapAvavAno rUDo avasara mAnyo, karuNAnI parAkASTA AvI, AtmA para prema uchaLI gayo, mArAthI koI AtmA have pIDA na pAmI jAya tethI mArAone kahe che ke tamane pIDA na thAya tema huM Ubho rahuM, kAraNa mArA hADakA kaThaNa che tethI tamane vAgI na jAya te rIte Ubho rahuM jethI cAmaDI utAratA tamane pIDA na thAya. AvA pariNAmamAM rahIne temaNe kevalajJAna prApta karyuM. zAka, phaLa vagerenI chAla utAratA upayoga Avavo joIe ke, AThamA varSe hAthamAM rajoharaNa levAnuM hatuM e taka gumAvI to A dhaMdho karavAno avasara Avyo. (5) autkArika bheda popaDA rUpe ukhaDe. zarIranI cAmaDI, vRddhAvasthAmAM jIrNa tathA popaDA rupe ukhaDe tethI jarAvasthA jIvone gamatI nathI. A badhA pudgalanA pariNAmo che. temAM rAgAdi bhAvo thatAM ApaNo AtmA svasvabhAvathI bhedAya che. rUpAkAranA parAvartanathI jIvananuM parAvartana karatA: atyaMta suzobhita divAla je vividha raMga, DijhAIna ane citro vaDe atyaMta AkarSaka dekhAya te ja divAlamAMthI jyAre raMganA popaDA ukheDavA maMDe tyAre te divAlanI zobhA pharI jAya ane te divAla have kaDhaMgI lAge. jarjarita divAla joI daSTi tyAM sthira na thAya ane te divAla samAravAnuM, raMgavAnuM vagere vicAra Ave. suzobhita divAla joI je pUrve rAga thayoterAgane poSavA divAlaraMgavAdinA vicAra Ave, paNa viveka pragaTa na thAya ke pudgala svabhAva ja saDApaDana vidhvaMsana ane parAvartana che. game teTaluM karo to paNa te tenA svabhAva pramANe parAvartana pAmaze. 174 | nava tattva Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanatakumAra cakravartIne atyaMta rUpavAna, nirogI zarIramAM 16 mahAroga thayAnI pratIti para viveka pragaTayo, vairAgya jhaLahaLyuM ane anitya, parAvartana pAmanArA zarIra, rUpa, zobhAne pharI sAruM karavAne badale tenuM mULa karma tene ja dUra karavAno daDha nirNaya karI saMsAranA jarjarita rAjyAdi sarva saMpatti, sattAne kSaNabhaMgura mAnI sApa kAcaLI utAre tema choDIne karma, kAyA ne kaSAya rUpa saMsAra-mahArogane dUra karavA sarvajJa kathita pravajyA mArgano svIkAra karI ghora tapAdi sAdhanAno yajJa mAMDayo. aneka labdhio pragaTa thavA chatAM teno upayoga rogAdine dUra karavAmAM karatA nathI. bharata cakravartI paNa ghareNAothI suzobhita dehanI eka AMgaLImAMthI eka vIMTI nIkaLatA, te AMgaLI zobhA vinAnI jotAM anitya bhAvanA para caDhI kSapaka zreNI mAMDI kevalI banyA. Ama ajJAna, avivekI jIva pudgalanA pariNAmamAM bhramita thaI potAnI svabhAva dazA gumAvI rAgAdi bhAva rUpa vibhAva dazAne pAmI saMsAramAM bhame che. te bhramaNa nivAravA ane AtmAnI svabhAva dazAmAM ramaNatA karavA dharma dhyAna jarUrI. * dharmadhyAna sthiramadhyavasAnaM yat tad dhyaanN|16-1| (adhyAtmasAra) koI eka viSayamAM cittanuM sthira thavuM te dhyAna che. dhyAna cAra prakAranuM che - Arta, raudra, dharma ane zukla. temAM ahIM dharmadhyAnano vicAra vizeSathI karavAno che. * AtmA dharma dhyAnano adhikArI kayAre bane? : dhyAna vinA vAstavika Atmahita nathI. dhyAna mATe prathama mAtmajJAnanaM dhyAne AtmAnA svabhAva ane svarUpanA nirNaya vaDe svanuM sva tarIke ane pudgalanA svarUpanA jJAna vaDe paranuM para tarIke nirNaya thAya eTale bhedajJAna thAya, pachI AtmA zeyanA jJAtA svabhAve dhyAna rUpe bane. svanA svabhAvanI pUrNatAnI ruci pragaTa thayA pachI parapudgalanA saMyogathI rAgAdi saMsAramaya banelA AtmAne te saMyoga saMsArathI bheda karavA ruci pragaTa thAya, pachI para saMyogathI chUTavA, sva svabhAvamaya banavA ane svarUpamAM sthiratA pAmavA dhyAnano AtmA adhikArI thAya. ajIva tattva | 175 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAt pugalanA pariNAmamaya banatA AtmAne aTakavA rUpa ane sva svabhAva ramaNatAnI sthiratA rUpa dhyAnano adhikArI thAya. dharma dhyAnanA cAra pAyAnI vicAraNA jarUrI. 1. AjJA vicaya: nayabhaGagapramANA''DhayAM, hetuudaahrnnaa'nvitaam| AjJAM dhyaayejinedraannaampraamaannyaa'klingktaam||36|| ' (16-36 adhyAtma sAra) syAdvAda svarUpa atigahana, gaMbhIra ane vizALAzayane dhAraNa karanArI jinAjJAne saMpUrNa rIte samajavA naigamAdi 7 nayo ane te dareka nayanA prAyaH 100100 bhAMgA ema 700 bhAMgA vaDe vastuno vicAra karavAmAM Ave to vastunuM yathArtha-pramANabhUta jJAna thAya. vastu saMbaMdhI jJAna jeTaluM yathArtha pramANabhUta teTalA vikalpo ochA, teTaluM dhyAna sthiratAne pAme. vastune samajavA hetu-udAharaNayuktino upayoga thAya to te jaladI samajAI jAya. tethI jinAgama cAra vibhAgamAM vaheMcavAmAM AvyuM. dharmakathAnuyoga, gaNitAnuyoga, dravyAnuyoga ane tenA phaLarUpa cAritrAnuyoga (AcArarUpa), tenA vinA koInI mukti nahIM. AthI AgamamAM cAra nikSepo re, sAte narya karI re, mAhe bhalI sakhAbhaNI vikhyAta. AthI cAra nikSepA ane 7 nayo, hetu, udAharaNo vaDe jina vacanano vistAra karavAmAM Avyo che. AjJA vicaya arthA jinAjJAno vicAra karI jinAjJAmaya banI AtmAmAM vicaravuM. (ramavuM) jinAjJA upAdeya kyAre lAge? manuSya jIvanano sAra mAtra svAtmahita pUrNa sAdhI levuM te. manuSyabhava sivAya koI paNa bhavamAM AtmahitanI pUrNatA karI zakAze nahIM. deva, naraka ke tiryaMca bhavamAM kadAca samaktinI prApti thAya to Atmahita karavAnuM samajAya, ruci paNa Ave chatAM tyAM AtmahitanI pUrNatA na karI zake, pharI janma levo ja paDe. manuSyabhava ekamAM ja ahIM AtmAnI pUrNatA rUpa siddhAvasthA pragaTa karI zakAya, bIje nahIM ane siddhAvasthArUpa pUrNatA pragaTAvavA pradhAna AlaMbana kAraNa jinAjJA ja pradhAna kAraNa che te sivAya nahIM. anya liMge koI kadAca mukti pAme paNa anya ne koI mukti pAmI 176 | nava tattva Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zake nahIM. badhAne jina banavuM pharajiyAta. to jinanI AjJAthI jina banavuM bahu saraLa bane. jinanI AjJA upAdeya lAge. jinanI AjJAthI ja mukti thaze AvI zraddhA kadAca AvI jAya paNa tenI svanI ruci AvavI duSkara che. anaMtAkALamAM paribhramaNa karatA jinazAsana, jinAjJA maLI, samajANI, upAdeya lAgI paNa te AjJA bIjAne upAdeya banAvavA, manAvavAmAM, paDAvavAmAM, jIve vizeSathI prayatno karyA, temAM ja teNe rasa dAkhavyo. paNa svane tenI ruci na thaI. jo pote rucipUrvaka jinaAjJA pALI hota to tenuM bhava paribhramaNa UbhuM raheta nahIM. AthI svane tenI tIvra ruci thavI te ati mahatvanuM che. jo tIvra ruci pragaTa thaI jAya to jinAjJA vinAnuM jIvana jIvavuM paNa duSkara banaze. jinazAsana pravacanarUpa tIrtha che: bhavasamudramAMthI tare te tIrtha ane tAre te tIrtha. jinezvara paramAtmA svayaM tIrtharUpa. svayaM tInnANuM-tArayANaM bhavasamudra taranAra che. viSaya- kaSAyarUpa je bhAvasaMsAra che tenAthI pUrNa tarI gayA che ane tethI ja teo bhAva saMsAramAMthI taravAnA upAyarUpa pravacana-tIrthanI sthApanA karI zake che te pravacanano svIkAra karI temaya pUrNa jIvana je jIve tene paNa bhavasamudra taravAmAM sahAyaka bane che. tIrthakaranA AtmA ne dharmadazanAthI ja nAmakarmano nAza thAya, je te dezanA sAMbhaLI ane te pramANe jIvana jIve teno paNa bhava nAza pAme temAM zuM Azcarya? AthI saMsAra taravA jinezvara paramAtmAnI hAjarImAM pravacanarUpa tIrtha ja pradhAna che arthAt paramAtmA jinavANI vaDe ja aneka bhavyAtmAone tAravAmAM nimitta bane che ane svayaM paNa pravacana vaDe tIrthakara nAma khapAvI dehathI mukta bane che. jinezvara paramAtmAnI gerahAjarImAM paNa je koI tare temAM moTA bhAgano AtmAo jina pravacananI avalaMbane ja tare. anya liMge paNa mokSa thAya paNa temane paNa jinavacanamaya thavuMja paDe. bhavasamudra taravAnuM pradhAna sAdhana jinavacana (pravacana) rUpa jajinAjJA che. AtmahitanuM pradhAna tethI te ja upAdeya che tema prathama lAgavuM joIe. jina-pravacana-sUtra. pra-vacana eTale prakRSTa vacana. sarvaDa sivAya koInuM paNa vacana pUrNa satya zakya nathI. tethI AtmahitanI pUrNatA mATe temanuM ja vacana vinA vikalpa upAdeya bane. ajIva tattva | 177 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namaskAra mahAmaMtra dvAdazAMgI rUpa ane 'namo' pada tenuM praveza dvArA jinapravacanarUpa samagra dvAdazAMgI (Agama) namaskAra mahAmaMtramAM samAyelI che arthAt namaskAra mahAmaMtrano vistAra ja dvAdazAMgI che. AthI namaskAra mahAmaMtrarUpa prathama sUtrane ja samajavA-pariNamavA ja dvAdazAMgI sudhI bhaNavAnuM che. AthI namaskAra mahAmaMtra e dvAdazAMgIno praveza dvAra che. temAM "namo pada jinazAsanamAM pravezavAnuM mukhya pravezadvAra che. mAtra namo padano jo tattvathI svIkAra thAya to paNa te dhyAnano adhikArI banI jAya. maMdiramAM (dharma sthAnamAM-upAzraya-gurunA avagrahamAM) pravezavuM hoya to prathama nizIhi' bolavI paDe. dharmanA sthAnamAM jaI mAtra dharma ja karavAno che, te sivAya badhI bAbato mATe niSedha sUcavatuM nizIhi vacana che. jinanI samagra AjJA be svarUpe che. "niSedhAtmaka ane vidheyAtmaka". prathama niSedhAtmaka zA mATe? anAdikALathI nigodathI ja) jIva potAnA sahaja svabhAva dharmarUpajinAjJAnuM pAlana karavAnuM che te karato nathI paNa tenAthI viparyAsarUpa vibhAva svabhAvarUpa kArya kare che tethI te prathama baMdha karavA niSedhAtmaka jinAjJA AvI. manha jiNANamANaM, micchaM pariharaha, gharaha smmttN| tuM jinanI AjJA mAna. AtmahitarUpI ArAdhanAnI zarUAta jinanI AjJA mAnavAthI thAya. jejinAjJA saMpUrNa mAne te jajinAjJA pAlananA dharmanA adhikArI bane. je jinAjJA saMpUrNa mAnatA nathI te pAlananA paNa adhikArI na bane. jinAjJAne mAnyA vinA jinAjJAnuM pAlana te dravyAjJApAlana rUpa ja thAya. tenAthI nirjarA na thAya. AthI prathama jinanI AjJA-miSTha parihara arthAt mithyAtvano tyAga karavAnuM. khoTAnA tyAga-saMpUrNa satyanA svIkArarUpa AjJA che. "na" nathI "huM deha nathI." anAdikALathI svAtmAne bhUlI ane mithyAtvanA udaye dehane ja AtmA mAnyo che te mithyAtvano tyAga karavAno che. "Abha buddha kAyAdika grahyo, bahirAtama agharUpa sujJAnI". | (sumatinAtha bhagavAna stavana-pU. AnaMdaghanajI mahArAja) arthAt AtmAnI buddhithI ja dehano svIkAra karI deha mATe ja jIva Avyo che. 178 | nava tattva Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnIoe tene bahirAtmA kahyo ane te mahApAparUpa gaNAvyo. te pApathI prathama mukta thavA prathama sUtra namo pada che. te mithyAtvanA tyAgarUpa ane samaktinA svIkArarUpa che. "zuddha AtmA dravyamevADaha" zuddha AtmA dravya chuM." e bhUlI pudgaladehane potAno AtmA mAnI jIvana pudagalamaya banAvI pudgala mATe ja jIvyo. bIjI jinAjJA vidheyAtmaka". moha, mohanA udayathI mAru zuM? arthAt "huM zarIra chuM" ane "zarIra saMbaMdhI je kaMI che te mAruM che" A mithyAmohanA udayathI jIve UMdhI mAnyatA pakaDI che. te mAnyatA choDIne sarvaze kaheluM mAnavA-svIkAravAruci karavA rUpa samyakta dhAraNa karavAnA vidhAnarUpa jinAjJA che. "jAriso siddhasahAvo tAriso hoI savva jiivaannN| (pU. siddhasena divAkarasUri.) siddhanA AtmA jevA che tevA sarva jIva sattAe siddha che. yo siddhAtmA to daM, to haMsa paramezvara (yogapradIpa) je siddhAtmA che te ja huM pote, paNa sattAe siddha ane svabhAve jJAnAdiguNathI pUrNa paramAtmArUpa chuM arthAnamopadamAM huMarihaMtapada-e jJAnAdi guNasvabhAvarUpa che ane arihaMta U ANaM, arihaMtanI AjJA paNa svabhAvathI pUrNa thavAnI che ane bIjuM - siddhapada U svarUpa pada. AtmA e jJAnAdi guNathI sattAe jina kevalI paramAtmA ane sattAe siddha che tethI siddhonI AjJA paNa siddha thavAnI ja che. jyAM sudhI AtmA siddha na thAya tyAM sudhI siddhanA upakAramAMthI nivRtta nahIM thAya. eka AtmA siddha thayo tyAre ApaNo AtmA anAdi nigodamAMthI bahAra AvI, ahIM sudhI pahoMcyo. jIvanuM mULabhUta svarUpa paNa parasparopagraha jIvAnAm (tatvArthasUtrapa-21) jIve paraspara upakAra karavAnuM che arthAt jIva pIDAthI rahita che tethI svayaM pIDA na bhogavavI ke bIjAnA pIDAmAM nimitta paNa na banavuM te jIva svabhAva. jyAM sudhI jIva siddhasvarUpane na pAme tyAM sudhI tenI paNa pUrNatAna thAya. arihaMto svabhAvathI pUrNa, jayAre siddha svabhAva ane svarUpathI pUrNa che. arihaMto dehamAM dehAtIta svarUpe rahelA che. siddho deharUpa AkArathI akSaya-arUpI, nirAkAre, niraMjanAdi ajIva tatva | 179 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpe rahelA che. siddha svarUpa pragaTAvavAno upAya paNa prathama svabhAvanI pUrNatA karavAno che ane te karyA vinA svarUpanI pUrNatA thavAnI nathI. prathama samyakta pachI vItarAgatA, pachI sarvajJatA ane pachI siddhAvasthA. Ama kramazaH pragaTa thAya. Ama "namo pada samyatvanI pUrNatA mATe arihaMtapada svabhAvanI (vItarAgatA, sarvajJatAnI) pUrNatA mATe ane siddhapada (zuddhaAtma) svarUpane pragaTAvavAnA AlaMbana bhUta che. * saMrvAga- viga jhonA kAraNe? mohanA pariNAmathI AtmA chUTo kyAre thAya? paranA saMyogothI chUTe tyAre ke chUTavAno bhAva hoya tyAre. parathI chUTA thavAno bhAva na thavo te ja mohano pariNAma che. A vAtane samajAvA mATe ja cha dravyanI vAta mUkavAmAM AvI che. saMyogaviyoga svabhAva mAtra pudgalamAM ja che bAkI koI dravyamAM nathI. paNa pulanA saMyogane kAraNe teno svabhAva AtmAmAM bhramarUpe pragaTa thayo che. kAraNa anAdithI AtmAne pudgalano saMyoga thayelo che. eka paramANu bIjA sAthe joDAya te saMyoga ane chUTo paDe te viyoga ane pudgalano te svabhAva ja che mATe temAM A prakriyA niraMtara cAlyA ja kare che. saMbaMdho tUTe nahIM paNa vadhAre majabUta thAya tevA ja tamArA prayatno che. saMsAra svarUpathI nahIM samajAya tyAM sudhI A prakriyA cAlu ja rahevAnI che. munipaNAmAM AvyA pachI paNa A ja prakriyA banavAnI che. AcAryapada : AcAryapada e svabhAvanI pUrNatAnA upAyabhUta - jJAnAdi vyavahArathI paMcAcAranA AcaravArUpa ane nizcayathI pAMca guNomAM ramaNatArUpa sAdhanApada che. upAdhyAyapada : AgamarUpa, paMcAcAranuM svarUpa AgamamAM ja hovAthI te Agamane svayaM upayogarUpa paThana karavA rUpa ane yogyane tenA pAThana karAvavA rUpa Atma sthiratA karavA rUpa dhyAna pradhAna sAdhanA pada che athavA vinayapada. sAdhupada: Agamano adhikArI sarva saMyogonA tyAgapUrvaka je bAhya atyaMtara parigraha (graMthi rAga-draSa)thI sarvathA mukta thavA Icche che tevA nigraMtha - sarvajJa tattva vaDe jagatano nirNaya karI ane Atma svabhAvamAM ja ramaNatA karavAno jene rucipUrvaka daDha niradhAra che tevo ja aNagAra - bhikSuka vinayapadanI yogyatA vaDe Agama bhaNavAno adhikArI banI, Agama vaDe AtmA ane jagatane jANI, 180 | nava tattva Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatathI mauna dhAraNa karI, jagatanA sarvajIvone siddha samAna svIkArI ane svamAM ramaNatA karavA vaDe sarva pApanAza karavAno adhikArI banI potAnI zuddha siddhAvasthA pragaTa kare. paDhamaM havaI maMgala : sarvapApathI rahita parama maMgala sarvakarmathI rahita siddhAvasthAne prApta karavA bhAgyazALI bane che. Ama namaskAra mahAmaMtrarUpa prathama Agama (sUtra)mAM samagra dvAdazAMgI samAyelI che ane tene samajavA ane AtmasAt karavA ja sUtra, artha ane tattvathI bhaNavAnuM che ane cAritra vaDe tene tattva saMvedana AtmAnA anubhavarUpa vedana dharmadhyAna rUpa sAdhanA karavAnI che. Agama bhaNavA ane tene tattvasaMvedana karavArUpa AtmasAta karavA dIkSA jarUrI. rAjya mAnya 14 vidyAnA pAragAmI haribhadra brAhmaNa paMDitano abhigraha "huM jenI pAse sUtrAdi sAMbhaLuM ane teno artha mane na AvaDe ane te mane samajAve to mAre tenA ziSya banavuM." ekadA rAtrie sAdhvI bhagavaMtanA upAzrayanI bAjumAMthI pasAra thayA. rAtanA pratikramaNa pachI sAdhvI mahattarA "Avazyaka niryukti" AgamanuM punarAvartana- svAdhyAya karatA, cakkI durga... cakkI.." gAthA sAMbhaLI teno artha karavA UbhA rahyA paNa teno artha na samajI zakyA. sAdhvI pAse gayA. sAdhvI bhagavaMte kahyuM, Avazyaka - Agama teno artha kahevAno amAro adhikAra nathI te amArA AcArya gurudeva ja jaNAvI zake. tarata guru pAse pahoMcyA, guru bhagavaMte kahyuM "A Agama sUtra teno artha jANavo hoya to dIkSA levI paDe. jJAnanI agamya jhaMkhanA, lIdhelI pratijJAmAM aDaga-dIkSA mATe taiyAra pachI sUtra, artha, yogyatA joI ApyA. AthI Agama bhaNavA - dIkSA pharajIyAta. * Agama 3 prakAraH Agama bhaNI, viratI pUrvaka AcAranA pAlana vaDe Agamano artha AtmAmAM sthira karIne, teno anubhava karI AtmAnA svabhAva - svarUpanI pUrNatA vaDe, AtmAne AgamarUpa (kevalajJAna) pragaTAvavA vaDe, Agama siddha karavAno che. tIrthakara AtmAgama, gaNadharo anaMtara Agama ane temanA vaDe racAyelA sUtra ne graMtharUpe ApaNA sudhI AvyuM te paraMparAgama. ajIva tattva | 181 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte Agama vaDe AtmAne oLakhI sarva para saMyoganI parAdhInatAthI AtmAne choDAvI, svane AdhIna (sva svabhAvamaya) banAvavo te dharma dhyAna, ane parane AdhIna thaI paramaya banavuM te Arta-raudra dhyAna. bhedajJAna thayA pachI pugalano upayoga jarUra pUrato udAsIna bhAve ja karAya to ja bhedajJAnano lAbha arthAt jJAnAdiguNa vRddhimAM tenI jeTalI sahAyanI jarUra hoya teTalI ja sahAya levAya arthAt AtmavIryane pudgala grahaNAdimAMthI khaseDI svaguNa pariNamanamAM pariNamAvavuM paDe. nahIMtara moha pudgalanA raMga-rAgamAM ramato rAkhI ane AtmAne A zarIramAM baMdhanarUpe bhamato rAkhI, sva-svabhAvanuM sAva vismaraNa karAvI AtmAnA bhAvaprANone haNI nAMkhaze. tenAthI bacavA sarvajJa kathita tattva, AcArone jIvana sAthe vaNI levAno puruSArtha karavo paDaze ane te mATe bhedajJAna ati mahatvanuM che. Atmahita mATe dhyAna jarUrIH manuSyabhavanuM je durlabhakartavya Atmahita sAdhavAnuM che te dhyAnayoga vinA zakya nathI. dhyAnamAM AtmAe paranA saMyoga ane paranA svabhAvathI chUTA thavAnuM che ane potAnA svarUpanuM AlaMbana pakaDI sva svabhAvamAM sthiratA-ramaNatA karavAnI che. ane te mATe bhedajJAna e parama bhUmikArUpa che, e ja zivamArga che. dhyAnamAM prathama dhyeyano pUrNa nirNaya joIe. dhyeya zuddha na hoya to dhyAna zuddha na thAya. tethI potAnI sattAgata zuddha siddhAvasthA che, te svarUpa hamaNAM karmanA saMyogathI AvarAyuM che ane karmanA udayathI vikRtine pAmyuM che tevo nirNaya prathama thavo jarUrI che. anAdithI biDAyelA evA sattAgata zuddhasiddha svarUpane ja dhyAnamAM AlaMbanamAM pakaDavAnuM sarvajJa vacana che. rUpAtIta svabhAva je kevaLa daMsaNanANIra, dhyAtAnija AtmA hoya siddha guNakhANara." yaH siddhAtmA paraH so'haM, so'haM saH paramezvara : / madanyo na mayopAsyo, madanyena na cApyaham // 44 // (yogapradIpa) 182 | nava tattva Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je siddhAtmA che te ja huM pote sattAe chuM ane vItarAga ane sarvajJa paramAtmA te paNa pote sattAe chuM tethI mAre mArA ja siddhAtmA ane paramAtmAnI nizcayathI upAsanA karavAnI che te sivAya bIjA koInI upAsanA karavAnI nathI, kAraNa te ane huM judA nathI. vyavahAre je sarvajJa ane siddha thaI gayA che tenuM AlaMbana paNa jarUrI. AthI ja jIve potAnA zeyanA jJAtA banavAnuM che je sva zeyanA jJAtA na banI zake te dhyeyano dhyAtA na banI zake. sAtamAnapatta dhyAna - AtmAnA jJAnanuM phaLa dhyAna ane dhyAna rUpe banelA jJAnanuM phaLa mukita mAtmajJAnaM ra mumi = (adhyAtmasAra) karma, kaSAyathI mukti. kaSAya mukti vinA jJAna kyAreya pUrNatAne pAmI zake nahIM. pUrNatAne pAmavA potAnA zuddha svarUpanA pUrNa jJAtA evA jina kevalInA vacananA AlaMbanathI ja AgaLa vadhAya. * zAnanuM svarUpa jJAna svarUpe arUpI che ane karmanuM AvaraNa (jJAnAvaraNIyAdi) rUpI che. rUpInI pAchaLa AtmAnuM arUpI zuddha svarUpa samAyeluM che. te arUpI evA svarUpane arUpI evuM zuddha jJAna jANI joI zake. AthI zuddha svabhAva kevalajJAna ja arUpI svarUpane sAkSAt joI zake, paNa manaH paryava jJAna, avadhi jJAna ke zrutajJAna arUpIne jovA samartha na thAya. temano viSayamAtra rUpI ja che. jJAnamAMthI mithyAtva (darzana mohanIya) gayuM eTale jJAna zuddha thavAnuM zarU thAya, sarvajJa mata mujaba mAnavAnI vicAradhArA zarU thAya. samyagdarzananA pariNAma sahita jJAnathI AtmAne svAtmAnI pratIti thAya arthAt samyagadaSTi "huM AtmA chuM.' te sarvajJa vacana pramANe svIkAra kare. jyAre mithyAdaSTi paNa AtmAno svIkAra kare, paNa tenI mAnyatA zuddha na hoya. tethI AtmAviSe temanI mAnyatA bhinna bhinna hoya, kUTastha nitya, koI apariNAmI ke koI kSaNika AtmA athavA AtmA jJAnAdi guNothI zUnya che, jJAnAdi guNo AtmAmAM bahArathI (prakRtimAMthI) Ave che vagere. samyagdaSTi AtmAne AtmAnA jJAnAdi guNo e ja mArA AtmAnI sAthe sadA rahenArA che te sivAya badhuM para che. tevo sarvajJa vacana pramANe svIkAra hoya. AthI tenuM eka mAtra sAdhya mokSaguNanI pUrNatA ja hoya. jyAre mithyAdaSTinI mAnyatA pUrNa zuddha sarvajJa pramANe na hovAthI te aTavAya jAya. ajIva tattva 183 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnanA be bheda (1) sAlaMbana (ra) nirAlaMbana. (1) sAlaMbana : arihaMtAdi koI paNa prazasta AlaMbana vaDe dhyAna karavuM. jinavacana, jinapratimA, samovasaraNa Adi aneka prakAranA AlaMbano temAM laI zakAya. sAlaMbanane pakaDIne ja nirAlaMdhana dhyAnamAM javAnuM che, je AtmA potAnA rUpathI atita thayA che, vikArathI rahita thayA tenuM ja dhyAna pakaDavAnuM che mATe arihaMta paramAtmAnuM dhyAna sAlaMbana dhyAnamAM mUkayuM, kAraNa teo rUpamAM rahIne rUpAtIta thayA che. jagatamAM zreSThamAM zreSTha rUpa paramAtmAnuM che ane paramAtmAnA rUpamAMthI moha sarvathA dUra thayo hovAthI temanA rUpane pakaDavAmAM Ave to ApaNo moha dUra thAya, vikAra na thAya. paramAtmAnuM dhyAna prazasta dhyAna rUpa. aprazasta dhyAnamAMthI chUTavA prazasta dhyAna jarUrI. temAM sthira thayA pachI nirAlaMbana dhyAnamAM javAnuM che, to ja AtmaguNanI anubhUti thAya. jina-vacana (jinAjJA) e prazasta AlaMbana che. aNusAsio na kuppijjA khaMti sevija paMDie khuDehiM saha saMsaggiM hAsaM kIDaM ca vajae // 1-9 // (uttarAdhyayana-1) jinanI AjJA e che ke guru vaDilAdi hita zikSA pharamAvatA hoya kaDaka anuzAsana hitArthe karatA hoya to ziSya krodha (aprIti) na karavI joIe. kSudra halakA loko sAthe saMsarga, hAsya krIDAdi na karavA joIe. jina vacananA Alabena pakaDI vicAre jinanI AjJA che ke mAre krodha na karavo joIe ane ziSya samatA svabhAvamAM rahe to te vacana AlaMbana dhyAna che. (2) nirAlaMbana : A pramANe AlaMbananA abhyAsa vaDe jinavacanathI potAnA svabhAvano nirNaya thAya ke huM sattAe jina-vItarAga ja chuM to mAro svabhAva sadA samatAmAM ja ramavAno che. Ama svAtma svabhAvanuM AlaMbana laI krodha na kare to te nirAlaMbana dhyAna thayuM kahevAya. jinavacanayoga e AlaMbana dhyAna ane asaMgAnuSThAna e nirAlaMbana dhyAna sarva AlaMbana yogamAM jina vacanarUpa AjJA e Atmahita mATe utkRSTa 184 | nava tattva Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbana che. A jina vacanarUpa AjJA e dharmadhyAnanA prathama pAyArUpa che. te zuddhopayogarUpa pakaDIne tene dharmadhyAna AjJAviyarUpa pALavAmAM Ave to te AtmahitanuM avazya kAraNa bane. sAmAyika rU5 vacanAnuSThAna vaDe samatAAtma svabhAvamAM sthira thavAnuM che. krodhanuM nimitta AvyuM tame jinavacanarUpa AlaMbana pakaDyuM. "na ppinA."jinAjJA krodha na karAya" sAdhu potAnI bhUla che ke nahIM te vikalpa na kare. mAtra jinanI AjJA che tethI mArAthI krodha karAya nahIM, nirvikalpa banI samatA svabhAvamAM rahe to tene nirjarA thAya. jo samatAmAM na rahe to nirjarA na thAya ane jeTalA vikalpa zubha-azubha kare teTalA zubhAzubha karmabaMdha thAya. A rIte jinavacanano vAraMvAra abhyAsa karatA samatA svabhAvamAM jayAre sahaja AvI jAya tyAre nirvikalparUpa asaMga anuSThAna bane ane te dvArA svabhAvarUpa yogyatA thavA rUpa upAdAna khIlI uThe. nimittathI khasIne sahaja svabhAvamAM Avyo tethI sahaja nirjarA e nirAlaMbana dhyAna che. AtmA zeyano jJAtA che paNa sarvaprathama zeya potAnA AtmAne jANI pachI badhuM jANe to heya-upAdeyano viveka Avaze. je AtmAne sparze to bhavasAgara taravA tarapha prayANa zarU thaze. zeyanA jJAtA thavAnuM che paNa AtmA to pratyakSa thato nathI to AdhAra zuM? sarvajJa AtmAne pratyakSa jANanArA, jonArA ane jagatane te jaNAvatA rahe che. tethI tenA vacana para ja ananya zraddhA-vizvAsa rAkhI jJAnamAM te zuddhasvarUpanA AlaMbanane pakaDI cAlavAnuM che te ja jinavacana che. vartamAnamAM arUpI AtmA karmayoge rUpI, ayogI AtmA yogI, azarIrI-AtmA zarIrI ane atIndriya AtmA IndriyavALo thayo che. A abhedI thayelA AtmAnuM sattAgata mULa zuddha svarUpa ane udayagata azuddha svarUpano bheda pakaDAvo joIe. pudgala sAthe vartamAnamAM abhedabhAvane pAmelAno bheda karavAno che ane svabhAvamaya banavAnuM che. dhyAnamAM AtmAne potAnA svabhAva ane svarUpa tathA pudgalanuM svabhAva, svarUpanuM bhAna nahIM hoya to AtmA muMjhAze, dhyAna be dhyAna banaze. AtmatatvAnabhijJasya na syaadaanmnyvsthitiH| muhyatyataH pRthak kartu svarUpaM dehadehinoH // 2 // | (yoga pradipa) ajIva tattva | 185 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAM sudhI svAtmA ane dehano judA rUpe bheda na pakaDAya tyAM sudhI AtmAmAM sthiratA na thAya, kAraNa huM dehamAM ke AtmAmAM? tevo tene bhrama thAya tethI te muMjhAya. AthI bhedajJAna karavuM jarUrI. te bhedajJAna dravya, guNa ane paryAyanI tripadIthI thAya to jJAna niHzaka bane yathArtha nirNaya thAya. "huM Atma dravya chuM. temAM jJAnAdi anaMtaguNo rahelA che, paNa karma saMbaMdhe huM zarIrAdi azuddha judI judI paryAya avasthAne pAmIne bhamI rahyo chuM. mAre A bhramaNa TALavuM che," evuM bhedajJAna thAya to karmakRta para paryAya avasthAthI AtmAne para mAnIne tenAthI chUTavuM jarUrI ane te mATe AtmAne jJAnAdi guNamaya abheda bhAve thavuM jarUrI, to ja dhRvarUpa sthira svabhAvane pAmIza ane anAdinA cAragati bhramaNano aMta ANI paMcamI siddha gatine sadA mATe pAmIza. saMyoga viyoga banne pugala avasthA nAzavaMta che. bannemAM AtmAe potAnI svabhAva dazAmAM rahevAnuM che. saMyogane mAtra ya rUpe na jANe to mohanI puSTi thaze. jJAtA banI daSTA banavAnuM che, tema nahIM bane to anukULa saMyoga avasthA svIkArI saMyogamAM Adarano ane viyogamAM aprItino moha pariNAma thaze. A rIte bhava baMdhanarUpa AtmAnI vibhAva dazA cAlyA karaze. bhavabaMdhanarUpa paranA bhoktA banyA to Azrava avasthA (saMsArarUpa) prApta thAya te TALavA svabhAvadazAmAM javuM jarUrI, te mATe sva-paranuM bhedajJAna jarUrI. AtmAsvarUpe-svabhAve nirlepa che paNa mohanA kAraNe levAya che. tevuM bhedajJAna nahIM thAya tyAM sudhI saMyogothI mUkata thavAno prayatna nahIM kare. jo AtmA nirlepa dazAnI ruci karI svabhAvamAM rahevAnA lakSavALo bane to jJAnAvaraNIya sAthe darzana mohanIyano kSayopazama thAya. AtmAnI zuddhi thaI ane vikAsa thaI rahyo che te kema khabara paDeH AtmajJAna jema zuddha thAya tema te dhyAnarUpa thAya. svamAM vadhumAM vadhu sthira thato jAya, ane parathI khasato jAya, vimukha thato jAya. sabameM haiM aura salameMnAhIM, naTarUpa tuM akelo svabhAve vibhAve ramato tuM guruarud celo (pU. mo. yazovijayajI ma.sA.) aucitya vyavahAra jyAM jeTalo jarUra teTalo kare, A AtmajJAnanuM phaLa che. 186 | nava tattva Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa hoya tyAM huM' na hoya, 'huM' hoya tyAM samarpaNa na hoya. The most short & most difficult 9. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuM ApaNane svamAM rahevAno rasa jAgyo che? badhuM jANIne hajI paramAM ja vasavAno rasa hoya to jANela phakata jANakArI ja che, jJAna haju pariNAma pAmeluM nathI tethI jIva karma sattAnI cuMgAlamAM phasAI jAya. have karmakALane bhedI svAtmAnA guNomAM ramavAno prayatna karavAno che te mATe bheda jJAna jarUrI. * AbhArthI mATe mokSamArga saraLa: AtmArthI dareka anuSThAnamAM lakSabiMdu svAtmAne kendramAM rAkhI anuSThAna kare paNa para mATe nahIM, ane svAtmAmAM rasa jAgaze to tene svAtmAmAM bahumAna pragaTa thaze, tethI sva zlAghA nahIM kare. paranI kuthalI, parakathA sAMbhaLavAmAM te nirasa banaze, tethI khoTA mANasono saMga chUTaze ane kalyANamitro sAthe ja saMbaMdha baMdhAze. mATe teno mokSa mArga saraLa banaze. sAdhu jIvanamAM bhaNavAno ke bhaNAvavAno rasa kayAMka ghaNo jovA maLe paNa jJAna AtmAmAM pariNamAvavAno lakSa keTalo? jo jJAnane AtmAmAM pariNamAvavAnA lakSapUrvaka jANe ke jaNAve to jJAnanI nirmaLatAthI citta samAdhi ane samatA. svabhAvanI zuddhi-vRddhi thayA kare, mohanI AdhInatA haTayA kare. sarvAnI AjJAyoganI jarUra zA mATe ? chadmastha jIvo sarvajJa prabhunI pUrNa AzA pramANe vartatA nathI tethI tene pUrNa svabhAvamAM lAvavA mATe AjJAyoga che. sahaja bhAve AjJAyogamAM prarvatavuM joIe kAraNa e ja AtmAnuM hita che. vIra paramAtmAe jagatanA jIvonA hita mATe ja pravacana rUpa tIrtha prarvatAvyuM che. AcArazAstraM suvinizcitaM yathA jagAdavIro jagate hitAya. AcArAMga zAstranA AraMbhamAM ja TIkAkAra maharSi zrIzIlAMkAcArya pharamAve che ke vIra paramAtmAe jagatanA hita mATe AcAra zAstranI sau prathama prarUpaNA karI. jagatanA jIvomAM je bhavya jIvone vartamAnamAM Atmahitane sAdhI levAnI yogyatA pragaTI che evA Asanna bhavya jIvone uddezIne prabhu tIrtha prarvatAve che arthAt pravacana pharamAve che. tIrtha kevuM cheH 'tijJANa, tArayANaM' "tare te tIrtha, tIrtha sadA taravAnA svabhAvavALuM hoya. 'tAre te tIrtha- je taravAne yogya hoya ane taravAnI ruci ane taravAno 188 nava tattva Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSArtha karanAra hoya tene taravAmAM sahAyaka thAya. AvuM jaMgama ane sthAvara tIrtha ApaNAM parama puNyanA udaye prApta thayuM che. anaMtA bhava bhramaNane TALavA mATe moMghero mAnavabhava lAdhI gayo che to he jIva! tuM samaya mAtra pramAda na kara - samartha royama mA pamAyaNa sadAya tArA zuddhopayogamAM vartavAnA pradhAna puruSArtha vaDe, sahaja svabhAvamAM ramamANa karavA vaDe, manuSya bhava saphaLa kara. jayAre paNa tArA svabhAvamAM na varte tyAre pazcAtAparUpI agnimAM pApanuM pakSAlana karavA vaDe AtmAne pavitra karavAnuM bhUlAya nahIM to ja te mokSa mArgamAM AgaLa vadhato rahIza ane aMte paramAnaMdanI pUrNa saMpattirUpa tArI zuddha siddhAvasthAne pAmIza. AtmAnuM pradhAna kartavya zuM? pa.pU. kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcArya yogazAstramAM ati durlabha manuSya bhavamAM kartavya karavAnI vAta karatA pharamAve che ke dareka bhavamAM AtmA kartavya to karato ja Avyo che paraMtu kartavya evuM karavuM joIe ke kartavya karyA pachI kaMI paNa karavA jevuM bAkI rahe nahIM, arthAt siddha svarUpI' banI jAya. AtmahitanI pUrNatA jeNe karI lIdhI tenuM pUrNa kartavya thaI gayuM. bAkI te sivAya game teTalA kartavyo karyA kare ane navA kartavyo ubhA karato jAya, to zuM kAmanuM? AtmAnI svabhAva ane svarUpa pUrNatArUpa siddhAvasthA pragaTa karavArUpa kartavya jyAM sudhI pUrNa nA kare tyAM sudhI anekavidha kartavyo karavA chatAM te kadI pUrNa thavAnA nathI. moTA bhAganA AtmAnI ajJAnatAvALA jIvone saMsAramAM badhA kartavyo karavAnuM sujhe, paNa AtmAnI pUrNatA mAtra manuSya bhavamAM ja zakaya che to te huM prathama karuM tevo bhAva nahIM Ave. bahu virala vyakitane ja A kartavya pradhAna lAgaze. Avazyaka e ja AtmAnuM parama kartavya: AtmAnI pUrNatArUpa kartavyane sarvajJa paramAtmAe 'Avazyaka svarUpe kahyuM che. Avazyaka eTale avazya karavA yogya kArya. AvassayaM avassa karaNijaM dhruva niggaho, visohI yA sarvavyApI AtmAne nigraha (aTakAvavo), savinayoga virati rUpa arthAt pratijJA pUrvaka AtmAnA svabhAva viruddha sarva pApa vyavahArathI AtmAne aTakAvavo ane tapa pazcAtApAdithIthI zuddha karavo arthAt gAvAsAyati. ajIva tatva | 189 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAne tenA jJAnAdiguNanI pUrNatAthI vAsita karavo, AtmAmAM ramaNatA karavI te Avazyaka che ane te Avazyaka mATe jajinAjJA che. jinAjJA ane Avazyaka bhinna nathI. jinanI sarva AzA jIvanI pUrNatA pragaTAvavA mATe ja che. jinAjJA zuM: paramAtmAnI AjJA be rUpe - vyavahAra ane nizcaya, vidhAna ane niSedha. mannara nibaLAimai = tuM jinanI AjJA mAna - svIkAra. vyavahArathI AjJA - paramatattvarUpa jIvAdi nava tattvano paricaya karI tArA AtmAne tuM svIkAra kara. kAraNa anAdithI zarIrane AtmA tarIke svIkAra karelo che eno have tyAga kara, arthAt huM zarIra nathI paNa zarIramAM pUrAyelo siddhasvarUpI AtmA chuM. teno svIkAra kara arthAt khoTI mAnyatA rUpa mithyAtvano tyAga karI sarvajJa kathita mAnyatA rUpa samakitano svIkAra kara. nizcayathI AjJA - A=AtmA, jJA=jJAtA, (gA=samaktAt aa jJAyate tAni nA sA) jinAjJA = jina = rAgadveSane choDIne AtmAe paripUrNa sarva zeyanA tattvarUpe jJAtA thavuM te AjJA arthAt AtmAno te ja svabhAva che. sarvajoyane paripUrNa (dravya-guNa -paryAyathI) rUpe jANavuM ane AtmAnA pUrNa AnaMdane bhogavavuM arthAt AtmA zeyano jJAtA ane AnaMdano bhokatA che. jJAnAnaMde pUraNapAvano varjita sakala upAdhi. vidhAna - AtmAe svaguNomAM ramaNatA karavI te Avazyaka rUpa vidhAna che. niSedha - svabhAvanI viruddha na karavA rUpa je pApa pravRtti teno niSedha. te ja anAvazyaka jinezvara paramAtmAnI badhI AjJAo vidhAna ane niSedhamAM samAI jAya. AtmAsattAe AvazyakarUpa che chatAM anAdithI jinAjJAnI viruddha karato Avyo che. tethI prathama niSedha pachI vidhAna "siddhavi , zivALamarane uma" AthI pratikramaNa AvazyakamAM jine je niSedha karyuM tenuM AcaraNa karyuM - ane jinanI AjJAnAvidhAnarUpa je na karyuM tenA pratikramaNa rUpe Avazyaka AvyuM. AthI jIve niSedharUpe vibhAvarUpe na vartavuM ane jinAjJA vidhAnarUpe AtmAnA svabhAvarUpe vartavuM. 190 | nava tattva Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AthI jinAjJA - jinavacana "sUtrarUpe che. sUtranuM paNa kAryaAtmAnA Avazyaka arthane sUcave te sUtra. arthasya sUcanAt sUtram. je AtmAnA arthane sUcave te sUtra. AthI sarvajJa paramAtmA kevalajJAnamAM prakAzita artha - bhASAvargaNA je zabdarUpe pragaTa kare - prarUpe te sarvajJa vacanarUpa sUtra e zrutajJAna che. "Atma-Agama' jinanA vacana te AtmAgama ane te ja zabda vargaNA - vacanane gaNadharo sUtrarUpe guMthe te antarAgama ane te ja temanA ziSya-praziSya vaDe ApaNA sudhI AvyuM te paraMparAgama. AtmAgama, antarAgama ane paraMparAgama rUpa sarvajJa vacananI cartuvidha saMghe AtmahitArthe ArAdhanA karavAnI che. sarvajJa bhagavaMta zeno prakAza kare : kevalajJAnamAM je vastuono prakAza thAya te prakAzita kare. tIrthakara kevalI niyamA prarUpaNA kare. bIjA kevalI kare ke na kare. tIrthakara nAma karmanA udaye bhavya jIvonA hitanA kAraNarUpa je ucita hoya te ja tIrthakaranA mukhAraviMdamAMthI prakAzita thAya. AthI jinanI vANI - AjJA je svIkArI pAlana kare te jina thAya. AthI jinanI AjJA-vacana jIvane jina karavAnA svabhAvavALI che. jigANuM jAvayANaM svayaM jina thayA che ane yogyane jina thavAmAM sahAyaka che. kevalajJAna guNa kono? AtmAno ke paramAtmAno?: kevalajJAna AtmAno guNa (svabhAva) che. te jyAre sattAmAM hoya tyAre AtmA kahevAya. AtmA eTale ati satata chati vAparyAyAm potAnA sattAgata jJAnAdi guNa tarapha je jIva gati kare che ane jayAre te kevalajJAna pUrNa thAya tyAre te kevalI paramAtmA. sarva para bhAvothI nivRtta thaI je potAnA sattAgata bhAva jJAna guNane pUrNa thayA te kevalI paramAtmA. kevalajJAna svabhAvarUpa ne pUrve vItarAga svabhAva pragaTAvavo jarUrI ane te sAmAyika rUpa - mAyA sAmA AtmA nizcayathI sAmAyika svabhAva rUpa ja che. jANa cAritra te AtmA nija svabhAvamAM ramato re. "sAmAyika e mukhya Avazyaka che. cha e Avazyaka sAmAyikamAM samAya jAya che. sAmAyika AvazyakanuM phaLa sarvajJa - kevalajJAna Avazyaka che. kevalIne sAmAyikAdi koI Avazyaka nahIM. zA mATe? kevalI nizcaya Avazyaka rUpa kSAyika (yathAkhyAta - cAritra) rU5 sAmAyikamAM AvI gayA che arthAt samatA svabhAva rUpa ajIva tattva | 191 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgatA pragaTa thaI gaI. je AtmAnuM Avazyaka hatuM te pUrNa pragaTa thaI gayuM mATe temane sAmAyika nahIM. sarvajoyanA pUrNa jJAtA banavA rUpajinanI AjJA pALavAnI hatI te kevalajJAnathI pUrNa thaI tethI temane svAdhyAyarUpa zrata jJAna bhaNavA rUpa vyavahAra Avazyaka (AjJA pALavAnI jarUra nahIM. te sadA mATe sarva zeyanA jJAtA che. chadmastha jIvone svabhAvanI pUrNatArUpa nizcaya Avazyaka pragaTa na thAya tyAM sudhI tene pragaTAvavAnA kAraNa rUpa vyavahAra AjJArUpa sAmAyikAdi Avazyaka jarUrI. jamInamAM pANI jayAM sudhI na nIkaLe tyAM sudhI khodavuM paDe. pANI pUratA pramANamAM pragaTa thaI jAya pachI khodavAnuM baMdha thaI jAya che. paNa pANI jamInamAM kayAM haze tenuM anumAna karavuM paDe, te mATe tenA niSNAto pAse teno nirNaya karavo paDe pachI tenA sUcana mujaba tyAM ja jamIna khodavI paDe arthAt pANI pragaTa thavAmAM je mATI, pattharAdi je aMtarAyabhUta hoya te dUra karavA paDe tema sarvajJa vacana vaDe kevalajJAna sattAmAM che te nirNaya thAya ane tenA avarodhaka karma-kaSAyAdine sarva vacane dUra karavAno prayatna thAya to kevalajJAnarUpI pANI pragaTa thAya. AvI AtmAnI zuddha-azuddha avasthAnA jJAna mATe bheda jJAna jarUrI. jayAM sudhI AtmAnA astitvanI pratIti na thAya tyAM sudhI sva svabhAvamAM daDhatA nahIM Ave. anya darzanomAM mithyAtvane avidyA kahyuM che, te haze tyAM sudhI sarva satyarUpa sarvajJa vacana para zraddhA-pratIti na thAya tyAM sudhI game teTaluM jJAna te ajJAna svarUpa. svAtmAnI pratIti na karAve. svAtmAnI pratIti-ruci vinA sarva kriyAdi yoga niSphaLa. AtmajJAna nahIM jayAM sudhI phogaTakiyA kalApa, bhaTako traNe lokamAM, ziva sukha lahana Apa. (yogIndradeva kRta prAkRta paM. narazurAma) jinAjJAnuM phaLa zuM? sarvajJa paramAtmAnI samagra AjJAo avyAbAdha guNane pragaTa karavA mATe che. jinAjJA yoganuM aMtima lakSya "savva jIvA na saMtavyA." koI jIva pIDA na pAme. 192 | nava tattva Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI jIva pIDA ApavA yogya nathI kAraNa jIvanuM svarUpa che ke jIva koIthI pIDA pAme nahIM ane koIne pIDA Ape nahIM. sarva jIvomAM sattAe siddhapaNuM raheluM che, tethI sarva jIvo sAthe maitrIbhAva keLavavAno che. Atmavat sarvabhUteSu. jema potAne duHkha gamatuM nathI to potAnI jema sarva jIvane jANI sva-ke sarva koIne duHkha na Apo, nimitta na bano e jinAjJAnuM phaLa che. dareka anuSThAnamAM 'IriyAvahI' zA mATe : je je jIvone pIDA ApI hoya tenuM ' micchA mi dukkaDa' dIdhA vinA citta samAdhinI prApti na thAya, tyAM sudhI anuSThAna zuddha na thAya- dhyAna rUpa na bane. AthI 'IrayAvahI sUtra jIva maitrInuM - AtmAzuddhi mATenuM parama sUtra che. vItarAga paramAtmAnI nAnI paNa AjJAnuM vizuddha pAlana paNa kevalajJAna sudhI pahoMcADe. mRgAvatI sAdhvIne guruNInA ThapakA para ghora pazcAtApa thayo mArA taraphathI guruNIne pIDA apAI - aMtarathI " micchAmi dukkarDa ApatA kevalajJAna pragaTa thayuM. sarvajJa kathita sUtra AjJA rUpa ane temAM pUrNatA samAyelI che, syAdvAda tattvathI bharelI che tethI AtmAnA pUrNa svabhAvane pragaTAvavA samartha che. viratiyoganuM mahatva pApathI virAma arthAt bhAva prANonI rakSA karavA rUpe kaSAya bhAvathI aTakavA mATe che. mAtra dravya prANonI rakSAthI viratI saphaLa na thAya. mAtra bAhya paMcAcAranuM pAlana tattvane samajayA vinA kare to kaSAyanI puSTi karanArA thAya. jema kerInA rasano tyAga karyo paNa rasanI Asakita na chUTI to kerIne badale mosaMbI, zeraDI Adi bIjA rasane Asakti pUrvaka bhogavaze. tyAga Asakti toDI rAga bacavA mATe nahIM thAya to te pudgala bhAvamAM aTavAI jaze. jIva ane pudgala baMnenuM potapotAnA svabhAva pramANe pariNamana judI judI rIte thAya che. mATe prathama te baMnenA svabhAva ane svarUpane jANavA paDaze. pudgala dravya varNa - gaMdha - rasa - sparza ane zabda rUpe pariName che je anitya che, ane jIva dravya jJAna, darzana, cAritra, tapa ane virya rUpa pAMca guNo rUpe pariNamana pAme che. je zAzvatA che ane sadAya AtmA sAthe rahenArA che. jIva-pudgala baMne pariNAmI hovAthI jIva potAnA svabhAvamAM na rahe to pudgala bhAvamAM pariNamI jAya che ane sva svabhAvanuM vismaraNa thAya che. mATe huM ajIva tattva | 193 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA chuM enuM astitva satata AtmAmAM daDha rahevuM joIe. te mATe pudgala ane AtmAnA svabhAvanuM bhedajJAna karavuM ghaTe. te thAya pachI je haya, je ahitakAraka che. evA pudgala dravyano jarUra pUrato upayoga karavo ane AtmAnA jJAnAdi guNonI vRddhi karavI joIe arthAt AtmavIryane paramAMthI khaseDI "sva'mAM sthApana karavuM. 2. apAya vicaya: ___ rAgadveSakaSAyAdi pIDitAnAM januSmatAm aihikAmuSmikA~stA~stAn nAnA'pAyAn vicintayet // 37 // (16-adhyAtmasAra) rAga-dveSa kaSAya (moha) vaza pIDA pAmelA jIvonA aihika Aloka saMbaMdhI ISTa saMyoga ane paraloka saMbaMdhI vividha duHkhone jIva kaI rIte pAme che tenI vicAraNA karavI te apAya vicaya che. apAya eTale anartha jenAthI AtmAnuM ahita thAya che. arthAt AtmAnuM ahita konA vaDe thAya? ane kaI rIte thAya te saMbaMdhI vicAraNA karavI. AtmAnuM ahita be rIte thAya paranA (pudgala-karma-kAyA)nA saMyogathI ane mohanI AdhInatA (SAya)thI thAya. siddhamAM AtmA A be saMyogathI sarvathA sadA mATe mukta che. AthI tyAM koI AtmAne anartha nathI tethI tene ziva (roga-upadrava pIDAthI rahita) kahevAya. siddhamAM AtmA potAnA svabhAva pramANe varte che. kAraNa moha karma nathI. jyAM sudhI mohane AdhIna AtmA tyAM sudhI potAnA svabhAva pramANe vartI zake nahIM. mohanI be avasthA temAM mukhya darzana moha. AtmAnI daSTi jJAna-samajaNa viparyAsa karI AtmAnI samajaNa UMghI kare. AtmAne jyAM pIDA maLe tyAM sukha buddhi UbhI kare. anukULa pudgala saMyogamAM sukha buddhi UbhI kare. AthI AtmA sukhanI lAlace anukULa saMyoganA manorathovALo-prayatnavALo thaI ArtadhyAnane vaza thaI mAnasika pIDA bhogave ane punyanA udaye anukULatA maLI jAya to temAM bIjA cAritramohanA udayamAM pudgala saMyogamAM sukha bhogavI (anubhavI) rahyAno abhyAsa karAve tethI jIvatemAM potAne sukha prAptinI anubhUti thaI rahyAno AnaMda samajI tenI anumodanA dvArA AtmAne bhAvimAM vizeSa anartha prApta thAya tevA karmano baMdha kare. 194 | nava tattva Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna e apAya rUpa che. AtmAnuM ahita anartharUpa: potAnA AtmAmAM (guNomAM) sthira thavuM te sivAya bIjuM kaMI na IcchavuM te dharmadhyAna. e sivAya para IcchavuM te ArtadhyAna. jIva dharmadhyAnamAM sthira na thAya to nimitto maLatA mohanA udayane AdhIna thaI, bIjAnI satata IcchAISTa saMyogarUpa ane aniSTanA viyogarUpa je abhilASA-bhAva thavo, bIjA sAthe (pudgala sAthe) rahevAno - ramavAno bhogavavAno bhAva te ArtadhyAna rUpa. AtmA mATe apAya. jyArathI paranI IcchA karI tyArathI mohanA udaya rUpa jIvane bhAvapIDA - tethI te Arta (pIDA) dhyAna che. tethI jIvane AsAtA vedanIya karmano baMdha ane kaSAya bhAvano satata baMdha cAlyA kare. mAnelA IMdriyonA anukULa viSayo, sukha, sagavaDo mATe tathA badhA ja prakAranA ISTa saMyogo mATe hiMsAdi mahApApo karavAnI taiyArI. mAyA karIne temAMthI AbAda bacI jAya, te mATe jUThuM bolavuM, mAyAdi karavuM vagere pApamaya hiMsaka bhAvone poSavA rUpa je bhAva te rodra dhyAna. A AtmAnA vibhAvarUpa dhyAna che - te AtmA mATe apAyarUpa che ane temAM mohanI parAdhInatA pradhAna che AthI tenA svarUpanI vicAraNA karavA vaDe mohabhAvathI aTakavA saMbaMdhI je vicAra te apAya vicaya dhyAna. samAdhi maraNanI bhAvanA e prazastabhAva: ISTasaMyogarUpa ArtadhyAna e saMsArayogarUpa abhilASa ane ISTasaMyoganI prApti, mATe game tevA hiMsAdi pApa karavArUpa abhilASa thAya te raudradhyAna rUpa anubaMdha saMsArayoga abhilASa che. jyAre samaktinI hAjarI hoya tyAre mokSaabhilASa ISTasaMyoga paNa chUTI jAo ane saMyoga na thAo no bhAva hoya. janma saMyoga-maraNa viyoga. banne saMsAra IcchavA yogya nathI. viyogamAM sadA saMyogo ne sarva IcchAono tyAga nathI paNa saMyoganI apekSA paDelI che. tethI saMyogaviyoganA sadA abhAvarUpa nirvANa ja IcchavA yogya, ArAdhavA yogya che. Artaraudra dhyAna e saMyogarUpa je bhAva saMsAra rUpa te AtmA mATe apAya - anartha. sva svabhAvanA nAzarUpa che tethI tenI IcchA karavI yogya nathI. samAdhI maraNa paNa prazasta bhAvarUpa che. temAM paNa sarva tyAga nathI, sarvathA maraNathI chUTavA rUpa nathI paNa asamAdhithI bacavA rUpa che. chatAM Atmahita karavA jayAM Atmahita karavA pharI nirvANamArganI sAdhanAnA yoga vaDe (mokSa)nI prAptino prazasta bhAva che. ajIva tatva | 195 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. vipAka vicaya: dhyAyet karmavipAkaM ca, taM taM yogA'nubhAvajam prakRtyAdicartubhedaM, zubhA'zubhavibhAgataH // 38 // ' (16-adhyAtma sAra) karmabaMdhanA cAra kAraNo-mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga, te nimitte cAra prakAranA thatA baMdha prakRti, sthiti, rasa ane pradezarUpa ane tethI prApta thatA zubhAzubha phaLanI vicAraNA karavI. vipAka eTale viparita (pAka) phaLa. vIra paramAtmAnA AtmAne tripuSTa vAsudevanA bhavamAM karelA karmanA vipAkane bhogavavA 7mI narakamAM javuM paDayuMH AtmA potAnA svabhAva pramANe jyAre vartato nathI tyAre karmaprakRti-karmanA svabhAve AtmAnA jJAnAdinI viruddha svabhAvathI jJAnAvaraNIya jJAnAdi guNone rokanAra evA karmano baMdha paDe. jenA kAraNe te te svabhAva pramANe vartana zake. paNa tenA udaye ajJAnatAdi vibhAvarUpI karmanA phaLanI prApti thAya. karma bAMdhatI vakhate jeTalo kaSAyarasa tIvra, teTalI karmanI sthiti dIrgha ane phaLa paNa tIvra bhogavavuM paDe. jema vIra paramAtmAe tripuSTa vAsudevanA bhavamAM zayyApAlakanAM kAnamAM garamA garama zIzuM reDyu te vakhate tIvra mithyAtvano udaya, sAthe saMghayaNabaLa paNa majabUta, sAthe rAjasattAdi badhI anukULa sAmagrI jethI kaSAyarasanI ati tIvratA sAthe te karma baMdhANuM jeno udaya chellA bhavamAM tIrthakara avasthAmAM Avyo. janmatA merune DolAvanAra paramAtmAne kAnamAM khIlA ThokAtA vakhate bhayaMkara vedanA ane kADhatI vakhate tenA karatA paNa tIvra vedanA thavAthI cIsa paDI gaI. paNa naMdanaRSInA bhavamAM 11 lAkha 80 hajAra 645 mAsakSamaNa tapanI je saMvegapUrvaka zuddha ArAdhanA karI tenA baLe nikAcita karmano rasa toDI nAkhela, tethI navuM karma na baMdhAyuM. jyAre vAsudevanA bhavamAM bIjA paNa je vibhAva dazAmAM ghora hiMsAdi pApa karyA tenA phaLa rUpe temane 7mI narakamAM javuM paDyuM, chatAM te karmono pUrNa vipAka bhogavAyo nahIM bAkI rahI gayuM tethI narakamAMthI siMhanA bhavamAM ane tyAMthI pAchA 4thI narakamAM karmanA vipAka bhogavavA javuM paDyuM. tIrthakaranA AtmAone paNa karmanA vipAka avazya bhogavavA paDe to bIjA AtmAnuM zuM thAya? 196 | nava tatva Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIve vibhAva dazAmAM bAMdheluM karma udayamAM Ave tyAre jo mithyAtvano anubaMdha na tUTyo hoya to vipAka viparIta svabhAva rUpa vibhAvadazA mohanI lAgaNI rUpa jIvane banAve arthAt krodhamohanIya karma jAte anubaMdhavALuM bAMdhyuM to jyAre udayamAM Ave tyAre te vakhate jIva pAse nimitta ke vagara nimitte paNa krodha karAvI, pharI navuM krodha mohanIya karma baMdhAve. jo anubaMdha pazcAtApAdi vaDe teno rasa toDI nAkhyo hoya to karma udayamAM Ave, krodhanAM nimitta Ave tyAre AtmA krodha niSphaLa kare athavA krodha thaI jAya to tarata teno pazcAtApa thayA vinA nahIM rahe. Ama vipAka eTale AtmAnA svabhAvanI viruddha -vibhAva rUpe thavuM te arthAt AtmA potAnA jJAnAdi zuddha guNa svabhAva rUpe na varte ane tenAthI viparIta varte. zubha karma ke azubha karma banne pugala svarUpa hovAthI (rUpI) te arUpI guNa para AvaraNa lAve. mATe bannenA udayamAM jo AtmA potAnA svabhAva pramANe na varte to nirjarA na thAya. anukULatA ke pratikULatA banne yogamAM AtmA mohane AdhIna na thAya ane svaguNamaya bane to tene svaguNanI anubhUti vaDe apUrva AnaMdasamatAnI anubhUti ne nirjarA thAya. gajasukumAla muni azubhakarmanA vipAkamAM saLagatA kheranA aMgArA mAthAmAM mUkAyA chatAM samatAmAM rahevAthI kevalajJAna pAmyA ane pRthvIcaMdrane paNa lagnanA mahotsavamAM badhI anukULatA vacce mohanA mahotsavamAM nirALA thaIne rahyA to temAM temane paNa kevalajJAna prApta thayuM. AthI zubha karmanA vipAka ke azubha karmanA vipAkamAM AtmA dharma dhyAnano adhikArI tyAre ja banI zake jyAre tene saMyoga (zubha-azubha) banne heya lAge- "huM saMyogathI para-nirALo chuM, mAre saMyogathI-mohanA pariNAmathI chUTA thaI mArA svabhAva pramANe thavAnuM che. zeyanA jJAtA ane samatAnA bhokatA ja banavAnuM che, to AtmA dharmadhyAnano adhikArI thaI zake. 4the guNaThANe bhedajJAna (sva-paranA nirNayarUpa) ane tenI rucirUpa pariNAmanA kAraNe dharmadhyAnane yogya adhikArI thAya. pAMcame guNasthAnake virati vaDe saMyoganA tyAga (alpakALa tyAganA kAraNe) alpakALaalpa dharmadhyAna karI zake. 6The sarva saMganA tyAga vaDe mohane dUra karavAno prayatna hovAthI dharmadhyAnamaya jIvana jIvI zake. 7me guNa sthAnake mohane saMpUrNa alpakALa mATe AdhIna na hovAnA kAraNe zuddhadharma dhyAnano dhyAtA bane. 8me guNa sthAnake zuddha pariNAmanI sthiratArUpa zreNInI pragati eka sarakhI che tethI saMpUrNa mohanIya karmano nAza karI, 1rame vItarAga ane 13me - sarva ghAtI karmano nAza karI kevalI thAya. ajIva tatva | 197 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAnanI bIjabhUta avasthA te 4thuM guNa sthAnaka che. 13me pUrNatA che arthAt 4thA guNaThANe AtmA sarvajJanA vacana vaDe potAnA zuddhAtmAnI svarUpa ane svabhAva avasthAne pUrNarUpe, karmanA vipAkathI rahita avasthAne jANe che ane te ja pramANe jIvana jIvavAnI ruci che paNa mohanI (karma vipAkanI tIvratAdinI) AdhInatAnA kAraNe te pramANe vartI zakato nathI arthAt svabhAva sthiratA nathI. paNa svabhAva sthiratAnI ruci che, nirNaya pAko che ke jagatamAM AtmaguNonA bhoga sivAya kaMI paNa bhogavavA yogya, meLavavA yogya ke saMgraha ke Asakti karavA yogya nathI. tema mAnyatA zuddha hoya. paNa nikAcita karmanA udaya ke tevA prakAranA saMyogAdinA kAraNe choDI na zake paNa temAM udAsInatA, pazcAtApa thAya. heyane jeNe heya mAnyuM ane upAdeyane upAdeya mAnyuM to heyano tyAga karavAmAM ane upAdeyane AdaravAmAM AtmavIryane prarvatAvavuM paDe. jeTalo kALa, jeTaluM paNa tyAga karavAnI zakti saMyoga hoya to teTalo tyAga avazya karavo joIe. jyAM azakya hoya ane na kare to udAsInatA, pazcAtApa sAcA. jo mAnyatA zuddha haze, koI kAraNe te pramANe pravRtti na thAya ane pazcAtApaudAsInatA jAgRta hoya to AzravanI pravRtti karavA chatAM temAM pApanA anubaMdha nahIM paDe. alpabaMdha ane vizeSa nirjarA ane bhAvimAM pApa nivRttinA anubaMdha paDaze. AthI pravRtti karatA mAnyatA mahatvanI che. 4. saMsthAnA vicaya: utpAdasthitibhaGagAdi paryAyairlakSaNaiH pRthk| bhedairnAmAdibhilorkasaMsthAnaM, cintayedbhutam // 39 // cintayettatra kartAraM bhoktAraM nijkrmnnaam| arupamavyayaM jIvamupayogasvalakSaNam // 40 // (16-adhyAtmasAra) lokamAM rahelA jIva dravyAdinuM ciMtana. dareka dravyomAM thatuM utpAda, vyaya, bhaMgAdi paryAyonuM ciMtana karavuM te saMsthAna vicaya che arthAt bIjI rIte nAma, sthApanA, dravya, bhAva, avasthA rUpe dravyanuM ciMtana judI-judI rIte karavuM arthAt 14 rAjalokanA AkArAdinuM ciMtana karavuM. 198 | nava tattva Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokano kartA koNa? jIva pote ajJAnAdinA doSavaDe, karmabaMdha karavAvaDe potAnA saMsArano kartA ane karmanA phaLano bhokatA. arthAt arUpI jJAnAdi guNayukata evo AtmA mithyAtvAdi doSo vaDe prApta karmanA phaLa rUpe prApta dareka deharUpa AkAramAM goThavavA gaMdha, rasa, sparza, je AtmA mATe bhogya nathI teno bhokatA bane. have sarvajJa vacana vaDe sva guNa saMpatti ane sva sattAgata zuddha arUpI, nirAkAra AtmAno nirNaya karI ane te rUpe thavA anaMta jJAnAdi guNonA bhokatA banavAnuM che. vartamAnamAM jIve karmane vaza banI svAtmAnaMda bhogavavAne badale pudgala bhoga vaDe AtmAne pIDA ApavArthe 14 rAjalokamAM 4 gatimAM 84 lAkha yonimAM vividha dehAkAramAM phasAI keTaluM paribhramaNa karyuM tenuM ciMtana karavA vaDe anukaMpA, nirveda, saMvedanAne pAmI dharma dhyAna rUpe thaI AtmAnaMda bhogavavAno prayatna karavAno che. bIjI rIte paNa AkhuM jagata saMsthAna rUpa che. bhAvanAmAM paNa loka svarUpa bhAvanA AvI. cothuM saMsthAna vicaya dhyAna che. rAgathI AtmAmAM je AkuLatA che te AkAranA paryAyanA kAraNe che, je AkAre te sadAya rahevAnuM nathI. 3 avasthAne pakaDo bhUta, bhaviSya ane vartamAna. svabhAva pramANe to rAgAdi bhAva na thAya paNa ApaNe mAtra vartamAna avasthA pakaDIe chIe mATe rAga thAya che. nAma karmanA udayathI ApaNe rUpa ane AkAramAM goThavAyA chIe ane jagatane paNa rUpa ane AkArathI ja oLakhIe chIe. AtmAe AtmAnA svarUpathI oLakhANa karavAnI hatI tene badale AkAra sAthe vyavahAra cAlyo, mATe mohajanya vyavahAra cAlyo. kAraNa AkAra vikArane pedA kare che. ApaNe je ArAdhanA karatA hoIe tyAre ApaNI cetanA cetanarAja sAthe joDAyelI hovI joIe, paNa te pramANe thatuM nathI mATe parama AnaMdanI anubhUti thatI nathI. bheda jJAna eTale bhavano bheda ane te apurvakabaMdhaka dazAthI thAya. Ane bhava (zarIra) kahevAya, Ane AtmA kahevAya evuM bhedajJAna thAya ane te sAcuM tyAre ja kahevAya ke have AnAthI bheda karavAnuM mana thAya. pudgalano je svabhAva ane svarupa avasthA che te AtmAmAM viparItatA lAve che mATe tene samajavAnA che. pudgalanA AkAra jotA ja huM AtmA chuM ane nirAkAra chuM tevuM jJAna thavuM joIe, nahIM ke AkAramAM AkarSaka pariNAma lAvI ane AtmAne bhUlI jaIe. AkArane jovo e guno nathI. jovuM, jANavuM e AtmAno svabhAva che paNa AtmAne bhUlI javo, ajIva tattva 199 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA nirAkAra teyAdanaAvyuM te gunho che. AtmAne samajayA vinA to ghaNo dharma AjasudhI AtmAe karyo paNa AtmAnI jAgRti na rahI. paramAtmAnI pUjA karavA gayA, je kapaDAdAgInA paheryA che tenAraMga, AkAra, DijhAIna, je sTAIlathI paheryA che- tame temAM ke tenAthI para? AtmAnI sAthe na rahevuM ane paranI sAthe rahevuM te ja guno. nisIhino artha saMsArano-parasaMganotyAga, tamAma pudgalanA saMganotyAga. anupamAe upAdhirUpa ghareNAne niraMjana neminAthane caDAvI nirapAlika arUpI guNarUpa ghareNAnuM anubaMdhanuM sarjana karyuM: sarva upAdhithI rahita nemanAtha prabhune joI anupamA devIe upAdhirUpa ghareNAM prabhune caDAvI nirUpAdhikanA anubaMdhanuM sarjana karyuM. anupamAdevIe paramAtmAne jotA pote varSe kALA hatA, prabhu paNa bAhyathI zyAma kAMtine dhAraNa karanArAApaNe samAna chIe. to tuM upAdhithI rahIta to huM paNa upAdhimAM zA mATe rahuM? tyAM e yAda na Ave ke huM koNa? tejapAlanI patnI. AvuM kAMI ja yAda nathI mATe ja tamAma upAdhithI mukata thavA utkaMThita thayA. prabhu ghareNAM vinAnA ane potAne ghareNAMnI upAdhithI yukata joI sarva upAdhirUpa ghareNAMne upAdhi rahita prabhune caDAvI nirupAdhikanA anubaMdhanuM sarjana karyuM. AtmavIrya AtmAnA guNo sAthe joDAya to tene mokSa yoga kahevAya che ane para pudgalanI sAthe joDAya to tene saMsArano yoga kahevAya che. anAdikALathI paranuM joDANa AtmA sAthe thayeluM che. tenAthI chUTavAnI prakriyA mAtra manuSya bhavamAM ja pUrNa thaI zake, mATe ja manuSya bhavanI kiMmata AMkavAmAM AvI che. kartavya rUpe mAtra kArya eTaluM ja che ke anAdithI je pudgalarUpa saMyoga saMsAra vaLagyo che tenAthI chUTA thavAno bhAva thavo ane tema karavA mATe puruSArtha karavo. puruSa eTale AtmA, AtmAno artha zuM? jema saMsAramAM artha te dhana che ane AtmA mATe AtmAne potAnA jJAnAdi guNonI prApti thaI te AtmAnuM dhana ane te ja dharma che ane te sivAya AtmAne kaMI paNa maLe to te adharma che. dareka dravyano niyama tenA svabhAva pramANe vartavuM te ja tenuM kArya che. potAnA svabhAva pramANe na varte te kudaratanI viruddha kahevAya. ApaNe paNa eka dravya ja chIe to ApaNe paNa ApaNA guNo pramANe vartavuM joIe, na vartIe tyAre adharmI kahevAIe. paMcaparameSThi e dharmI che. jJAnAdi guNa e dharma che. dharma jenAmAM hoya te dharmI. navapadamAM dharma-dharmI ema be vibhAge. dharma eka ja sAdhya che paNa ApaNe e samajatA nathI. 200 nava tattva Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatAguNa rUpe dharma AtmAmAM paDelo che ane tene pragaTAvavA mATe sAmAyika vyavahAra dharma sarvajJoe pharamAvyo che. kaTAsaNuM, caravaDo ke muhapatti sAdhana mAtrathI vidhipUrvaka sAmAyika grahaNa karavAthI sAmAyika dharma thaI jato nathI. paNa samatA pariNAmarUpa dharma sAmAyikanI kriyA-vidhimAM joDAya- anubhavAya to te sAmAyika dharma bane nahIM to dravya dharma kahevAya. * saMsAra cAra prakAre mATe mokSa cAra prakAra: saMsAra cAra prakArano che mATe mokSa paNa cAra prakArano che. mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga e cAra prakArano saMsAra che. dharma karatI vakhate mokSano upayoga rAkhavo paDe. kono mokSa karavAno che? dharma zuM che? teno upayoga zuM che? saMsAra ane mokSa baMne AtmAmAM ja che chatAM ApaNe saMsArane AtmAnI bahAramAM mAnIe. svajana, parivAra, dhanAdi choDI dIdhA eTale saMsAra chUTI gayo ema samajIe chIe. vyavahAranuM phaLa vyavahAra ja maLaze. zubha kriyA karI tethI zubha karma baMdhAyA. karmano saMbaMdha e ja saMsAra. karmanuM kAraNa kaSAya, e paNa saMsAra che. kaSAya chUTe to ja karmano saMbaMdha chUTe eTale nirjarA thAya, te ja mokSa. eTale sarvaze je kahyuM che enAthI uMdhuM samajAve ane tenI ja ruci karAve te mithyAtva nAmano saMsAra che ane e saMsAranuM mULiyuM che. mithyAtva AtmAmAMthI jAya to AtmAne AtmAnA guNo sivAya kayAMya ruci thAya ja nahIM. AtmA potAnA guNo sivAya anya koInA guNone bhogavI zakato nathI to pachI e pudgala dravyanA guNone kaI rIte bhogavI zake? jIva dravya rUpe samAna hovA chatAM eka jIva bIjA jIvanA guNone paNa bhogavI zakato nathI, mATe ja AtmAne potAnA ja guNonI ja ruci thaze. samAna dharmI jIva dravyanI AtmAnI upekSA kare to te potAnA guNonI ja upekSA kare che. vyavahArathI upekSA kare tyAre paNa potAnA karuNAnA pariNAmanI upekSA thAya mATe vyavahArathI paNa upekSA na karAya, AtmAnA karuNAnA pariNAmanI rakSA mATe vyavahArathI paNa karuNA karavAnI che. karuNAno vyavahAra paNa AtmA jayAM sudhI pUrNa vItarAgatA na pAme tyAM sudhI kare. paramAtmA dIkSA laIne 7me guNaThANe pahoMce, apramatta sAdhanA vItarAgatAnA lakSe ja kare. gozALo sAthe hato teNe yukAzayyAtarane chaMcheDayo tyAre teNe gozAlA para tejolezyA choDI, te vakhate paramAtmAe pratipakSa zIta lezyA mUkIne baLatA ajIva tattva | 201 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gozAlAne bacAvyo, tyAre pUrNa vItarAgatA nahatI, bhAva karuNA hatI. vItarAgatA pragaTa thayA pachI karuNA gaI, bhAva gayo tethI gozAlAe sunakSatra ane sarvAnubhUti be muni para tejo vezyA choDIne bALI nAkhyA tyAre paramAtmAe temane na bacAvyA. jemAMthI rAga ane dveSa cAlyA gayA che te vItarAgata che. TheSa mA guNaThANe jAya ane rAga 10mA guNaThANe jAya che. tIrthakarono AtmA mAtAnI kukSimAM Ave tyAre tIrthakara nAmakarmanA pradezodayanA prabhAve sAte narakamAM ajavALA thAya ane nArakInA jIvane sAtA maLe che, mATe vyavahArathI karuNAnA sAgara kahevAya. maityAdi bhAvapUrvakanA dharmane vyavahAra dharma kahevAya, kAraNa ke e svabhAva sanmukha laI jAya che. samatA e sAdhya che. AtmAno mukhya svabhAvadharma te samatA. jIva mAtrane samAna daSTithI jovA ane karmakRta bAhya avasthA sAthe ocitya pUrvaka vyavahAra karavo. kamaThanA upasargamAM pArtha prabhu samatAmAM kema rahI zakayA?: koIpaNa jIva pratye bhedabhAva na rahe tyAre samatA AvI kahevAya. nigodanA AtmA, ekendriyathI paMcendriya jIvAtmA, tIrthakara ke pApI AtmA hoya tyAM darekamAM siddhano AtmAdekhAya tyAre samatA AvI kahevAya. pArtha prabhune kamaTha ane dharaNendra baMne upasarga Ape che. bheda eTalo ja che ke eka pratikULa upasarga Ape che ane bIjo anukULa upasarga ApI rahyo che. baMnemAM siddhatva samAna joyuM. baMnenI sthiti jUdI che. eka mithyAtvanA kAraNe uMdhI pravRtti karI rahyo che bIjo samakitanA kAraNe bhakti karI rahyo che, baMne potapotAnI samaja pramANe kArya karI rahyA che. huM sattAe jina chuM ane hamaNAM jinapaNuM pragaTa karavA nIkaLyo chuM to mAre mAtra zeyanA jJAtA tarIke jovAnuM che, paNa sArA narasAno thappo mAravAno nathI. rAgadveSanuM prabaLamAM prabaLa nimitta maLyuM chatAM emaNe tyAM emane sarvajJanI daSTi pramANe joyA ane vItarAgatA pramANe vyavahAra karyo. rAgadveSa na karyo to vItarAgatA pragaTa thaI. paramAtmAe kamaTha ane dharaNendrane sarvajJanI daSTie joyA, ApaNe cAmaDInI daSTithI joIe chIe mATe rAgadveSa, sArA narasAnA pariNAmo thAya che. sarvazanI daSTimAM sattAe baMnenA AtmA siddha che ema jANyuM. paramAtmAmAM sattAmAM rAgadveSa to hatA ja, jo rAgane sparyA hota to dharaNendranI bhakita joI tenA pratye bahumAna AvI jAta ane kamaTha pratye dveSano pariNAma AvI jAta. paNa paramAtmAe siddhatva joyuM tethI rAgadveSane badale nirjarA thaI gaI, vItarAgatA pragaTI gaI. 202 | nava tattva Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAmAM siddha svarUpI zAzvata avasthA ane saMyoga ru5 saMsAra avasthA anAdi kALathI rahelI che. teno nirNaya sarvajJa daSTi pramANe thaI jAya to bhavya AtmA potAno parama puruSArtha potAnI sattAmAM rahela siddhatvane pragaTAvavA kare. abhavya AtmAne potAnAmAM rahelI siddha avasthAnI ruci na thAya tenuM kAraNa che tenAmAM raheluM gADha mithyAtva. potAnA puruSArtha dvArA AtmA sau prathama samyakta rupe prathama mokSane pragaTa karI zake. abhavya AtmA kadI paNa A avasthAne pragaTa nahIM karI zake. ApaNe bhavya chIe eTale ApaNAmAM yogyatA paDelI che eTale puruSArtha karIne te guNa 5 svabhAvane prApta karavAno che. cAre gatimAM samyattvanI prApti thaI zake che paNa pUrNatA to manuSya bhavamAM ja thAya. kSAyika samakitanI prAptinI zaruAta prathama saMghayaNa maLe ne manuSya bhavamAM mAMDe to AyuSya pUrNa thaI jAya to devalokamAM jaIne pUrNa karI zake che, paNa zaruAta to manuSya bhavamAM ja thAya. mokSamAM Atma pradezonI sadA sthiratA che. je guNa pragaTayA temAM sadA ramaNatA, paNa vadha ghaTa na thAya. mohanA pariNAmathI AtmA asthira bane che. mokSamAM mohano ne yogano saMpUrNa abhAva che eTale svabhAva ne svarUpamAM ramaNatA ane sthiratA mokSamAM che. prathama AtmAe svabhAvanI pUrNatA karavAnI che. pachI svarUpa sthiratA AtmAne 14mAM guNa sthAnake thaze. jayAM sudhI parano saMga che tyAM sudhI AtmA asthira che, tyAM sudhI karmano baMdha thAya che je AtmAno svabhAva nathI chatAM paNa pudgala sAthe AtmAno saMbaMdha che tyAM sudhI baMdha paNa thAya che. baMdha e pudagalano svabhAva che, AtmAno nahIM. anya dravyanA saMbaMdhamAM AtmA Ave eno prabhAva AtmA para paDe enA kAraNe AtmA potAnA svabhAva ne svarupamAM sthiratA na pAme tyAM sudhI e saMsArI kahevAya mATe kevalIne paNa vyavahArathI saMsArI kahevAya. azuddha AtmA satata parapugala saMgano Icchuka che. tyAM sudhI parathI svane pIDA che. jayAre niHsaMga dazA, nirAkAra dazA, nirvikAra dazAne pAme arthAt parasaMganA pariNAmathI chUTe tyAre AtmA sva pariNAmane veda. mohanA pariNAme vedanA bhogave ne emane choDe tyAre sukhane veda. paranA saMgamAM rahevAnI IcchA mohanA pariNAmathI thAya che. paramAM e nirasa banaze tyAre svanA rasano bhogI banaze. jayAM sudhI bhogAvalI karmo hoya tyAM sudhI maLeluM rAja paNa choDavAnuM mana na thAya ane apUrva karma laghutA vinA pUrNatAno bhAva na Ave mATe bAhubalie nirNaya ajIva tatva | 203 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyo ke kevalajJAna na thAya tyAM sudhI prabhu pAse na javuM. temanAmAM apUrva karma laghutA hovAthI pUrNatAno bhAva Avyo. bodha thayA pachI AtmAne jJAnanasparzato jJAnano pariNAma nathI. jJAnanI sparzanA thAya ke karuNA, nirveda, saMvega, zamanA bhAvonI sparzanA thAya. jagatane jaNAvyuM ke enuM kalyANa paNa thayuM paNa potAnA AtmAne enAthI zuM lAbha? abhavya jIva jagatane jaNAve che enAthI ene e lAbha thAya che ke sArI vastu jaNAve che mATe sArA bhavamAM bhamavAnuM thAya paNa bhamavAnuM baMdha thavA rupa AtmakalyANa na karI zake. zuddha dharmadhyAna rUpI agninI tAkAta keTalI che? enuM phaLa tarata maLe che. zukala dhyAnarUpa kSapaka zreNI para jIva ArohaNa kare tyAre temAM eTalI jabaradasta dhyAna agni pragaTa thAya ke jagatanA tamAma jIvonA karmo temAM nAkhavAmAM Ave to te tamAma karmone bALIne bhasma karI zake che. paNa eka AtmAnA karmo kayAreya bIjA AtmAmAM saMkramIta thatA nathI. jo karma AtmA pradezothI chuTA na paDe ane pote je karmo bAMdhe te karmone pote ja saca karavo paDe. udayamAM Ave tyAre potAne ja bhogavavuM paDe. upayogane TakAvavA yoganI jarUra che. ApaNane kriyA na thaI to duHkha thAya che paNa temAM jJAna bhaLyuM ke nahIM tenI ciMtA keTalI? pariNAma pragaTAvavA mATe ane tene dIrghakALa TakAvavA mATe ja kriyA che. eka AtmAe nirNaya karyo ke game te prasaMga Ave mAre krodha na karavo, bIjAe paNa A ja niyama lIdho paNa te sAmAyikamAM beTho che eTale baMnemAMthI bacavAno cAnsa sAmAyikamAM beThelAne vadhAre che. jema phonanI ghaMTI vAge to vicAraze ke sAmAyikamAM phonanalevAya paNa chUTA haze to tarata upADaze. tema krodhanA nimittamAM paNa sAmAyikanA upayoganA kAraNe krodhanA udayathI bacavAno saMbhava rahe. mana, vacana, kAyAnA aMgo dvArA kaSAyanA gharamAM jatA vAra na lAge, ne jene aTakavuM che te aTakaze. sAmAyikanA pariNAmamAM TakavA mATe yoganI jarUra che. samatAnuM pariNAma jIvomAM kayAre Ave : prathama samyatvamAM Ave arthAt sarvajJanI sarva vAta mAne ane te pramANe deza (alpakALa) varte tyAre pAMcamAM guNasthAnakarUpa alpasamatA ane sarvasaMga tyAgarUpa cha guNasthAnake sarvasamatA pariNAma Ave. sAmAyika e pAMcamAM guNaThANAno pariNAma che. 204 | nava tattva Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinazAsana ane mohanuM zAsana AtmAmAM cAre : jJAnAdiguNa rUpe je AtmasvabhAva pramANe varte te jinazAsanamAM ane varNagaMdhAdi gugalaguNa rUpe je varte te mohanA zAsanamAM che. moha jenA kAraNe pragaTa thAya che te pudgalanA pariNAmo gatibaMdha rupe thAya. baMdhano bheda thAya che. baMdha ane bhedanA kAraNe saMsthAna bane che. varNa AkAramAM varNa goThavAya che. je AkArane zobhAve tenuM nAma varNa che. varNano zobhA mATe ja ApaNe upayoga karIe chIe. nAmakarmanA udayathI ApaNane eka AkAra (saMsthAna) maLyuM. temAM pharI nAma karmanA udayathI varNa maLyo. varNa pAMca prakAre. (lAla, lIlo, pILo, kALo, sapheda) tene ApaNe zobhArUpa mAnI- pudgalanA pariNAmane AtmAe potAnuM mAnI lIdhuM mATe te satata sukhI duHkhI banyA kare che. vadhAre zobhA thaI to rAjI ane zobhA jarAka ghaTI to nArAjI. basa Akho divasa AtmA A cakramAM phasAyane bhayaMkara pIDA pAmI rahyo che ne anekanI pIDAmAM nimitta banI rahyo che. AtmA bhUla karI rahyo che. mohane AdhIna banyo che ne tenA para bIjAnA sikkA marAvIne bhUla para bhUla karI rahyo che. potAne gamyuM te bIjAne batAvI batAvIne temanA abhiprAya pUchI pUchIne temanA sikkA marAvIne rAjI, paNa je AtmA sAvadhAna hoya te phasAya nahIM ane bIjAne cetave ke bhAI! A to badhI pudgalanI bAjI che. arihaMtanuM sAlaMbana dhyAna zA mATe dareka dravyano svabhAva che ke bIjAnA svabhAvamAM Dakhalagiri na karavI, karmayukata jIva sivAya bIjA AkAzAstikAyAdi badhA dravyo jaDa hovA chatAM potAnA svabhAva pramANe kArya kare che. siddha ane kevalI sivAyanA jIva potAnA svabhAvamAM na rahyA mATe para gharamAM gayA e eno moTo guno che ane tenA mATe zAsana che arthAt svasvabhAvamAM na ramatA jIvone svasvabhAvamAM lAvavA mATe ane svasvabhAvamAM ramavArthe jinaAzA dhyAnanI che. pudgala bhAvamAMthI chUTavA sAlaMbana ane svasvabhAvamaya banavA nirAlaMbana dhyAna pharamAvyuM. rUpa ane AkAramAM aTavAyelA AtmAne saMsthAnA svarUpanI vicAraNA jarUrI : arUpI AtmA potAnA karelA karmanA anusAra te karmane bhogavavA mATe nAma karma judA judA AkAra ne sthAnamAM goThavI de che. saMsthAna (AkAra) rUpa saMsAramAM ajIva tattva | 205 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arUpI AtmA evo goThavAI gayo che ke ene potAnA arUpI, nirAkAra svarUpanuM have bhAna paNa na Ave ane AtmAnI sthiratA saMsthAnamAM thaI gaI. have temAMthI nIkaLavuM muzkela. puruSaveda, strIveda. baMne saMsthAna, bannemAM siddhAtmA che paNa karmanA kAraNe bannene bhinna bhinna AkAra, rUpa, dehamAM goThavI dIdhA eTale banne potAne judA judA mAne. saMsthAnarUpI paryAya pakaDIne jIvaze paNa potAnA guNane pakaDIne nahIM jIve. mohanI pIDAne anubhavavA jIvavuM eTale paryAya paddhatithI jIvavuM. have darekane tenA zarIranA AdhAre paDelA nAma, jAti, vezathI ja bolAvavAno vyavahAra thAya paNa AtmAnA nAmathI vyavahAra na thAya. pUrve Arya saMskRti AtmAnI pradhAnatA vALI hatI tethI koIne nAmanI pradhAnatA nahIM paNa puruSane Arya ane strIne AryA nA nAme ja bolAvavAmAM AvatA. tethI AtmA sahaja yAda Ave, AtmAnuM bhAna Ave. lokottara zAsanamAM to ekabIjAnA kalyANa mitra banavAnI ja vAta hatI. nAma karmathI je kAMI maLyuM te AtmAe svIkArI lIdhuM. jyAM saMsthAna (AkAra) hoya tyAM varNa hoya. rUpathI AkAra vadhAre zobhe, AkarSaNanuM kAraNa thAya. mATIno ghaDo prathama viziSTa raMga vagarano bane pachI temAM raMga pUravAthI te vadhAre bhAsvara-darzanIya bane. AtmA to AkAra ane rUpathI rahita, te varNathI zobhato nathI, te to tenA guNothI viziSTa zobhA pAme che. RSabha prabhu jJAnAdi guNonI pUrNatAthI zobhe te RSabha. AthI RSabha jinezvara pritama mhAro aura na cAhu kaMta. "jJAnAdi guNothI zobhatA mArA RSabha (AtmA) sivAya huM koI kaMtane-priyatamane Icchato nathI. vyavahAre RSabhadeva ane nizcaye potAno AtmA tene badale have jIva bahAra rUpavAna, AkAravAna evA priyatamanI zodhamAM bhaTake che. AtmA dehamAM sthiratA pAme, dehanI sAthe prIta baMdhAya che. prIta-sagAIrejagamAM sahu karere prIta sagAI na koya. prItasagAIrenirUpAdhika kahIra;sopAdhika dhana khoya. (pU. AnaMdaghanajI mahArAja) AtmAnI ajJAnatAnA kAraNe jagatanA jIvo AtmAnA guNo sAthe prIti bAMdhavAne badale karmabhanita je bAhya upAdhirUpe deha, rUpa, AkAra, nAma, jAti, dhana-vaibhavAdi prApta thayA che tenA bahumAnathI tenI sAthe prIti bAMdhe je upAdhijanya che. tenAthI AtmAnuM guNa vaibhavarUpI dhana khovAyuM che. 206 | nava tattva Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpa sAthe baMdhAyelI prIti rUpanA parAvartanathI prItinuM parAvartana thAyaH jo dehamAM, rUpamAM pheraphAra thAya to prItimAM paNa pheraphAra. eka yuvAna yuvatI vacce prema baMdhANo. banne pharavA gayA. skuTaranuM ekisaDanTa, yuvatInA mukhamAM kAca bharANA, mahAmahenate DokTaroe tene bacAvI paNa moDhAnuM rUpa AkhuM pharI gayuM. yuvAna tenuM vicitrarUpa joI hospiTalamAM ja yuvatInuM gaLu dabAvI bhAgI gayo. jayAM rUpanuM parAvartana thayuM tyAM prItinuM paNa parAvartana thatAM vAra na lAge. rAjulane mAtra nemanAtha sAthe bAhya saMbaMdhathI prIti nathI, paNa AtmA sAthe bAMdhelI hovAnA kAraNe prabhue pazujanano pokAra sAMbhaLI karuNA hRdayathI pazuno prema choDI na zakyA paNa rAjulane choDI dIdhI. pazu para jAgelI karuNA AgaLa vadhI ane potAne varela rAjula para te karuNA ubharANI ane potAnI sAthe temano deha saMbaMdha have na baMdhAya paNa mAtra AtmAnA saMbaMdha mATe patnI-patinA saMbaMdhano tyAga karyo. rAjule paNa dhIraja dharI nemanAthanA hAthe AtmAnA pratikarUpe sarva saMbaMdho kApI dIkSA svIkArI ane sarvajIvo sAthe premano saMbaMdha bAMdhIne temanAtha sAthe kAyamI saMbaMdharUpa zivamaMdiramAM sAthe vAsa karyo. bAhyazobhA mATe saMsthAna AkAra sAro jarUrI. te zA mATe? jene svajana-kuTuMba, parivAra, jJAti, samAja, dezAdimAM sAru thavuM che ke sArA dekhAvuM che tene mATe bAhya zobhA pradhAna. lokadaSTithI vastu vyaktinuM mUlya bahArathI kare. caramanayaNe karI mAraga jovatAM re, bhUlyo sayala saMsAra. (ajitanAtha stavana-pU. AnaMdaghanajI ma.sA.) cAmaDAnI AMkhathI jo vastu-vyaktine jovAmAM ke mUlavavAmAM Ave to cAmaDAnI AMkhathI vastunuM jJAna uparanA paryAya mAtranuM thAya, dravya ane guNathI na thAya. AthI alpa ane adhUrA jJAnanA AdhAre vastu ke vyaktinuM sAcuM mUlya kyAreya na thAya. jenuM mUlya khoTuM aMkAya tenI sAtheno vyavahAra paNa zuddha na thAya. bAhya-saMsthAna zobhAnA bahumAnathI thatA vyavahAramAM guNa sAthenI zobhA ghaTe, eTale nirjarAne badale baMdhanI pradhAnatA vadhe. pharI jIvane saMsthAna AkAramAM goThavavArUpa nAma karma baMdhAya. AtmAnuM sAcuM mUlya AMkavA guNadaSTi keLavI pudgaladaSTi choDavI jarUrI. paramAtmA dhyAna zenuM ane zA mATe kare che paramAtmAe dIkSA letI vakhate je sAdhyanuM praNidhAna karyuM te sAdhya praNidhAnano ajIva tatva | 207 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayoga nirmaLa jJAna pariNatine kAraNe satata cAlyA kare ke huM sattAe siddha ane vItarAga sarvajJa chuM to mAre te ja thavAnuM che, sarvajJa na bane tyAM sudhI mAre sarvoyane zrutajJAnanA baLe ja jANavAnA che. logo jatva paDhio jagamiNuM, telukUka macAtura sarvajJa praNita zrutajJAnamAM traNe loka pratiSThita che arthAt sarvajJa praNita zrata jJAnamAM (AgamamAM) traNe lokanuM pUrNa svarUpa kaheluM che. zratanA baLe Urdhva, adho ane ticchalokarUpa 14 rAjalokanuM dhyAna kare. kAraNa prabhunuM - "logapaIvANa" vizeSaNa che. 14 rAjalokane kevalajJAna vaDe nitya prakAzita karaze. kevalajJAna na pragaTe tyAM sudhI tene pragaTAvavA zrutabaLe upayoganI sthiratA mATe dhyAnarUpI abhyAsa vaDe temAM aMtarAyabhUta jJAnAvaraNAdi karmanI satata nirjarA karanArA bane. sva svabhAva pragaTAvavA ja nija AtmArUpa paramAtmAnuM dhyAna karavAnuM che. temAM moha mukhya bAdhaka che. te arUpIne badale zarIrAdi rUpane pakaDAvI AtmAnA dhyAnathI choDAve che. AthI mohane AdhIna na thavA sarvaDa kathita sAmAyikAdi nimitto vaDe mohane dUra karI paramAtmAnuM milana zakaya banAvavAnuM che. sAmAyikAdi anuSThAnamAM mohane mAravAnuM lakSa kendrita na hoya to mALA ke pustakAdi letA UMgha Ave. paNa mohanA kAraNe sAmAyikamAM koInI vikathA karavAnI ke sAMbhaLavAnI hoya to UMgha UDI jAya (vepArIne noTonA baMDala gaNavAmAM UMgha na Ave). rasa kyAM che te mahatvanuM che. dhyAnamAM prabhu rukSa pudgala zA mATe pakaDe : prabhune potAnA zuddha Atmapradezono nirNaya che paNa hajI jJAnamAM sAkSAt nathI dekhAtA kAraNa jJAna pUrNa zuddha nathI ane Atmapradezo kArmaNAdi vargaNAdithI vyApta che. jJAna zuddha na thavAnuM kAraNa mohano pariNAma che. moha kone pakaDe che? pudgalane pakaDe che. paramAtmA hajI vItarAga nathI thayA to dehabhAvathI hajI saMpUrNa mukti nathI. to mohane kAraNe dehabhAvanuM astitva toDavA sUkSma-akSa pudgalonuM tenA paramANunuM dhyAna karavAthI tenA pratyeno moha nivRtta pAme. paramANunA piMDarUpa deha ane asaMkhya pradezI, arUpI, nirlepa, nirAkAra AtmAnA bhedajJAnathI mohano 208 | nava tattva Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bheda thato jAya ane AtmA svayamAM sthiratA pAme. pudgala dehabhAvathI mukta thato jAya. jJAna jeTaluM nirmaLa, teja-tapanA pariNAmavALuM teTaluM apUrva nirjarA kare. Ama deha-AtmAnA bhedajJAnathI AtmAmAM upAdeyatA ane pudgala skaMdha dehabhAvamAM udAsInatA rUpa dhyAnathI sva sthiratA thatAM AtmA nirmaLa thAya. AtmajJAna phaladhyAnaM-AtmajJAnaM muktidm| (pU. maho. yazovijayajI ma.sA.) paramAtmA ApaNI daSTimAM samovasaraNa ke pratimA rUpe Ave to te AkAra ke rUpapaNe AvyA, paNa ApaNe te rUpamAM nirmohI tarIke AkAramAM paNa nirAkAra prabhunA darzana karavAnA che. rUpAtIta svabhAva je kevaLa daMsaNanANIre te dhyAtA nija AtmA, hoya siddhaguNa khANIre(1) prabhunI nirvikAratAne pakaDI ApaNe paNa nirvikArI, nirvikalpI banavAnuM che. nirvikAratAnA baLe AtmAne potAnA AtmAnuM svarUpa dhyAnamAM lAvavAnuM che. mAro AtmA sarva saMyoga-saMbaMdhathI rahita, nirAlaMbI che mATe bIjA koInuM AlaMbana levuM e AtmAno svabhAva nathI. paranI sahAya vinA ja AtmA pUrNa jJAtA ane pUrNa AnaMdano bhokatA che. paNa huM anAdithI karmavaza hovAne kAraNe have mAre karmanA baMdhanathI prApta sAdhana manathI chUTavA rUpI mananI sahAya rUpI zrutajJAna mATe levI paDe che. zukala dhyAna bhutAlaMbanAre, e paNa sAdhana dAva vasudharma usamere guNa guNI ekasvabhAva. 8 (pU. devacaMdrajI ma.sA.) zukaladhyAnanA pahelA pAyA para zrutajJAnanuM AlaMbana e paNa kevala jJAna mATenuM parama sAdhana che. Atma guNa- guNI rUpe eka svabhAvarUpa che. bheda nathI. tenA vaDe mAruM arUpI nirmaLajJAna pragaTAvavAnuM che. mana ane zrutajJAna kevala jJAnanuM parama sAdhana che: pUrNa kevalajJAna na pragaTe tyAM sudhI mananI, zratanI sahAya levI paDaze. mATe mana ane zrutajJAna paNa mArA kevalajJAnanA parama sAdhana che tethI te sAdhanano mAtra ajIva tattva | 209 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalajJAna pragaTAvavA mATe ja mAre upayoga karavAno, te praNidhAna barobara hoya to moha phAve nahIM. rUpa ane AkAra e para AlaMbana che ane te prazastamAMthI chUTavArUpa sAdhanamArga che ema mAnI tenAthI chUTavAnA lakSe ane svaguNa-arUpI sAdhyanI siddhinuM lakSa sAdhavAmAM jeTalI prabaLatA teTalI sAdhanamAM saMvega ane sAdhyamAM layalInatA pragaTa thAya, teTalo mohano viccheda thAya. dhyAna zuddha thAya ane apUrvanirjarA thAya, tethI rUpa ane AkAramAMthI AtmA chUTato jAya arthAt te saMbaMdhI navA karma baMdhAya nahIM ane arUpI svarUpanI vRddhi thAya. zuddha sattAgata AtmA niraMjana, nirAkAra, nirvikAra ane nirvikalpI che e pramANe svAtma dravyano nizcaya nahIM thAya tyAM sudhI AkAra, rUpa, paryAya AvIne UbhA raheze. AthI jJAnIoe be prakAranA dhyAna kahyA che. sAlaMbana ane nirAlaMbana. sAdhuone nirAlaMbana dhyAnanI pradhAnatA che. gRhasthone AlaMbana dhyAnanI pradhAnatA che. gRhastho aprazasta nimittomAM beThelA che. teo aprazasta pitAputrAdi sarva saMbaMdhonA nimittomAM sAthe rahelA che tethI temane aprazastathI mukta thavA prazasta sAlaMbanarUpa pratimA, samovasaraNAdi aneka AlaMbano che. jyAre sAdhuoe aprazasta saMyogono tyAga karyo che tethI zrutajJAnAdine dhyAnanA sAdhana mAnI svaAtma svarUpanuM pradhAna AlaMbana laI samatA svabhAvamAM sthiratArUpa dhyAnanI siddhi karavAnI che. jJAnasAramAM samatAnI vyAkhyA pU. mahopAdhyAyajIe A pramANe kahI che. vikalpaviSayodIrNa, svabhAvAlambanaH sadA, jJAnasya paripAko ya, sa zamA parikIrtitaH ' (-1 samatAaSTaka) AtmA sva svabhAvanA AlaMbana vaDe jyAre Indriyo AdinA vikalpothI rahita thAya che tyAre jJAnamAM mAtra zeya hoya che ane AtmA potAnA zuddha jJAtA svabhAva pramANe sthira bane che. koI vikalpa hotA nathI tyAre jJAnanA phaLarUpa samatA svabhAva pragaTa thAya che. AthI adhyAtma sAramAM kahyuM che ke, 210 | nava tattva Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmajJAnaphalaM dhyAnamAtjJAnaM ca mukitdam mAtmajJAnAya tannitya, yatna: vAryo mahAtmanA zA (28-12) (adhyAtmasAra) pariNAma pAmelA AtmajJAnanuM phaLa AtmadhyAna, ane tenuM phaLa karma-kaSAyathI AtmAnI mukita. mATe AtmArthIe AtmajJAna mATe haMmezA prayatna karavo joIe. "je dhyAtAnija AtmA, hoya siddhaguNa khANI." je potAnA jJAnAdi guNane pakaDIne dhyAnamAM sthira thAya te ja siddha guNakhANI arthAt guNanI pUrNatA tarapha teno vikAsa thAya ane je zubha AlaMbana vaDe prazasta dhyAna kare tene puNyAnubaMdhI puNyanuM kAraNa banaze. zrAvakone vaMditu sutramAM je baddhamidiehiM, cauhiM kasAhiM aprasacaeNhiM, rAgaNa vadosaNa vA vaMnide maMca garidAmirAjA | (vaMditasUtra) iMdriyo vaDe thayelA aprazasta kaSAyonuM pratikramaNa (niMdA gaha) kahI che, paNa prazastanuM temane pratikramaNa nathI. sAdhuone prazasta kaSAyonA aticAranuM pratikramaNa Ave. sAdhuoe sarva sAvadya yoga - prazasta ane aprazasta kaSAyo na karavAnA paccakhANa jAvajajIva lIdhA che, tethI ja paramAtmA gautama svAmIne satata kahetA hatA ke- samaya goyama mA pamAyae- ema samayano paNa tamArA pratyenA prazasta rAgarUpa) pramAda na kara. jayAM sudhI prazasta rAga na chUTe tyAM sudhI temane paNa pratikramaNa karavuM paDatuM ane tyAM sudhI kevalajJAna na AvyuM. jevo prazasta rAga chuTyo tevuM kevalajJAna pragaTa thayuM, tevuM pratikramaNa Avazyaka temane baMdha thayuM. bAhya vAtAvaraNa anukULa, zAMtimaya, sugaMdhamaya to dhyAna sAruM thAya, A mAnyatA bhrAmaka che. jene vAtAvaraNamAMthI zAMti maLe tene vAtAvaraNa badalAtA zAMti jAya. AthI game tevA vAtAvaraNamAM jenuM dhyAna khaMDita na thAya te AtmadhyAna sAcuM kahevAya. rUpAtIta AtmA kevo che?? rUpAtIta Atmadravya asaMkhya pradezI. dareka pradezo akSaya, akhaMDa. koI paNa ajIva tatva | 21 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karemi bhaMte! 3III ,.. lagAvanA jyAM rAga ane dveSa nathI, evI samabhAvanI sAdhanAmAM tArI kRpAthI mAro praveza thAo. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zastrAdithI khaMDita thaI zake nahIM. agnithI baLe nahIM, zastrathI chedAya ke bhedAya tema nathI, te zAzvata che ane te pradezo arUpI- rUpa AkArathI rahita, gaMdha, rasa, sparzathI rahita tathA agurulaghu (nAnA, moTA ke lAMbA-TUMkA, halakA, bhAre, UMcA, nIcAdi sarva paryAyathI rahita) tathA avyAbAdha (sAtA ke asAtA sarva pIDAthI rahita. Atmapradezone koI bIjA dravya, saMyogo Adi koIthI koI paNa prakAranI pIDA thaI zake tema nathI. tema te AtmapradezothI paNa koIne koI pIDAya thAya tema nathI) che. AvA prakAranI AtmAnI A svarUpa vartamAnamAM dazA che je aghAti AyuSyAdi cAra karmothI bIDAyelI che. te ghAti karmanA saMpUrNa nAza thayA pachI ja aghAtino AyuSya karmano nAza thatAMnI sAthe ja AtmAnI zuddha svarUpa dazA pragaTaze. AthI vartamAnamAM dhyAna mATe arUpI dazAne jJAnamAM dhAraNA karIne tenuM dhyAna karavAnuM che. jJAnanI zuddhithI arUpI dazA rUpa AtmAnI pratIti thaze. cAritra mohanA vigamathI AtmAnI svabhAva dazAnI anubhUti thaze. AtmAnI arUpI dazA jo dhyAnamAM na pakaDe to rUpInI pakaDa sahaja che. AkAra e pugalano dharma ane temAM varNAdi rahelA che: AkAra mAtra padgalano che. AkAramAM rUpa samAyeluM hoya che. arUpI jIvane mohanA udaye vizeSathI-bAhyathI AkarSaNa rUpa ane AkAranuM sahaja hoya che. emAM AtmAne AvatA vAra na lAge. AthI AtmAe pudgalane oLakhavA tenA 10 pariNAmonuM jJAna jarUrI. jo paramANumAMgatina hoyato ekabIjA paramANu ekabIjA sAthe baMdhAya nahIM ane baMdhAyelA pAchA chUTA paNa na paDe. bhedanA kAraNe pAchA chUTA paDe ane vividha saMsthAnarUpe goThavAI jAya. Atma svabhAva asthiratAnuM kAraNa A badhA pariNAmo asthira hovAthI vividha rUpe pariNAma pAme, AthI saMsthAna aneka prakAre thAya. AkAranI bhinnatAthI, nAma bheda, rUpanI bhinnatAthI, nAmanI bhinnatAthI, baMdhananI bhinnatAthI Ama aneka prakAranI bhinnatAnA kAraNe AtmAnA svabhAvamAM bhinnatA paDatA AtmA svabhAvanI sthiratA gumAve. paramANunA samUhane vividha AkArarUpe (DijhAIna rUpe goThavavuM te raMgoLI, citra vagere. tenA darzanIya rUpa-AkAra taiyAra thAya paNa pavanano jhapATo Ave tarata vikharAI jAya, adarzanIya bane. ajIva tatva | 213 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtra loTa, lADavAno bhuko, mevAnA piMDa AkarSaNa banatA nathI. paNa te ja loTanI purI, paroThA, bhAkharI-aneka AkAra, nAma dhAraNa karI te peMDA, baraphI Adi cokkasa AkAramAM goThavAI jAya ane sAthe temAM raMga bhaLe eTale tenI zobhA vadhe tema tenA pratyenA bhAva paNa badalAya. azuddha Atmadravya para pugala dravyanI ja asara paDeH pudgala dravya sivAyanA dravyo (dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya) Atma dravyamAM bAdhaka nathI. svarUpathI samAna che, AthI ekabIjAmAM bAdhaka banatA nathI. badhA arUpI, akSaya, agurulaghu ane avyAbAdha. jayAre pudgala dravya svarUpa ane svabhAva bannethI viparIta che. tethI tenA saMyoganA kAraNe AtmAnA svabhAva ane svarUpamAM te bAdhaka bane che tethI tenA saMyogathI chUTavAnI jinanI AjJA che. arUpI AtmA rUpI pudgalanA saMyoga saMbaMdhathI rUpI banI gayo che. rUpano mahA bhrama tene thaI gayo che. mAtra saMyoga saMbaMdhathI AtmA rUpI che paNa tAdAbhya saMbaMdhathI rUpI nathI. jema agni ane tenA saMyogathI kALo lokhaMDa agni jevo ja lAla rUpa dhAraNa karanAroagnimaya banI jAya che chatAM jo tene agnino saMyoga ApavAnuM baMdha thAya to thoDA kALamAM ja te ThaMDo thaI pAcho zyAma rUpe lokhaMDa thaI jaze. agni lokhaMDathI judo thaI gayo tema pANIne game teTaluM garama karo, paNa jevuM garama karavAnuM baMdha karo to tenI meLe ja ThaMDuM thaI jAya. pANImAM jema kamaLa nirALo rahe, te banne rUpI hovA chatAM kamaLa nirALo rahI zake to AtmA svarUpe arUpI ane zarIra rUpI, to temAM AtmA nirALo kema na rahI zake? AtmA svano ja kartA - bhokatA bane anyano nahIM: AtmA jJAnathI lokAloka vyApI che. saMkhyAthI badhA AtmA nirALA che. koI AtmA koI sAthe baMdhAya nahIM. dareka AtmAmAM rahelA jJAnAdi guNo svataMtra che. ane dareka AtmA potAnA guNo pote ja bhogavI zake, paNa eka AtmAnA guNo bIjA bhogavI zake nahIM, ke tenA mAlika ke kartA paNa banI zake nahIM. pote ja potAnA guNone sva puruSArtha vaDe ja pragaTAvavA paDe ane arihaMta paramAtmA temAM nimitta sahAyaka che. 214 | nava tattva Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgala dravya paNa svataMtra che. teno aMtima aMza paramANu che. te kadI nAza pAmavAnuM nathI. mAtra paramANunuM bhegA thavuM te skaMdha. paramANunI saMkhyA AtmadravyathI anaMtaguNI to paNa te AThamA anaMtathI adhika nahIM, AtmAnA asaMkhya pradezo temAM ATha rucaka pradezo sivAya chadmastha saMsArI jIvonA sarva pradeza anaMtAnaMta kArmaNAdi vargaNA samUhathI azuddha che. karmavaza AtmA jayAre kAzmaNa skaMdha grahaNa kare tyAre cothA anaMtathI adhika ane pAMcamA anaMtathI ochI eTalA pramANa saMkhyAmAMnA banelA kArmaNa vargaNAnA skaMdhane grahaNa kare, tenAthI ochA skaMdha na grahaNa kare. "zAna anaMta jIvano nija guNa, tepugala Avariyo, je anaMta zakitano nAyaka, te INa kAyara kariyo. saMto (5) (pudgala gItA) traNa bhuvanane halAvavA ane eka samayamAM lokAloka jANavA samartha, evA anaMta zakita rUpa AtmAne pudgalanA AvaraNathI nabaLo pADI dIdho. kAyarasatvahIna, parAdhIna banAvI dIdho. AtmavIryano upayoga jo karma nirjarA mATe na thAya to te karmabaMdha mATe thAya? have jyAre anaMtA pudgala parAvartana kALa ajJAna dazAmAM paribhramaNa karI akAma nirjarA vaDe jayAre caramAvartakALamAM karmalaghutA thaze tyAre tene potAnA Atmatattva samajavAno uhApoha thaze. Atmahita tarapha daSTi jaze paNa vIryAntara karmanA kSayopazamathI je zakita pragaTa thAya teno upayoga jIva jo sva Atmahita mATe nahIM kare to dIrghakALe prApta manuSya bhava paNa niSphaLa jaze. akAma nirjarAdithI prApta manuSyabhava pharI karma bAMdhI durgatimAM bhaTakaze, ajJAna-viparyAsathI AtmaguNa saMpattine badale pudgalaskaMdhanA parigrahane saMpatti mAnI samagra zakita tenA grahaNapAlana-rakSaNamAM veDaphI karmanA parigraho grahaNa karI bhaTakaze. subhUma cakravartIne cha khaMDamAM saMtoSa na thayo, bIjA cha khaMDanA lobhamAM cha pRthvI vaTAvI sAtamI pRthvImAM (narakamAM) karmasattA tene duHkha bhogavavA mokalI Ape che. pudgalanI Asakita anaMta zakitavAna jIvane zakitahIna-parAdhIna banAvI de che. AtmAnI zakitane AtmAmAM ja rUpAMtarita karIne vizuddha Atma tatvane pragaTa karavAnuM che. ajIva tatva | 21s Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmahita karavuM eTale pudgala parigrahamAMthI AtmA ne choDAvavo te ja mokSa. sarva saMyogo - viyoga janya-saMyogamAM jeTalo baMdhAya tenA karatA tenA viyogamAM tenA pratyenA moha-mamatAnA baMdhananA kAraNe vadhAre baMdhAya. puruSa nAma sArthaka kyAre thAya?? snehanA baMdhana ghaNA bhavo sudhI cAle. saMyoga AtmA mATe pIDAnuM mukhya kAraNa che. A vAta sarvazanI jene samajAya te saMyogothI chUTI AtmA sAthe prIti bAMdhaze ane te zAzvata prIti banI rahe te mATe sarva pudgalajanya (upAdhijanya) saMyogone choDavA puruSArtha Adaraze ane potAnuM puruSa nAma sArthaka karaze. he jIva je tAruM nathI te tAruM thavAnuM nathI paNa avazya tane upAdhi karAvaze tene tuM te jAya pahelA ja choDIne prApta manuSyabhava saphaLa kara. durlabha evuM Atmahita sAdhavAnuM A Avazyaka kartavya te bIjA bhavamAM zakaya nathI. karmonA udayathI prApta saMyogamAM mithyAtva mohe mArApaNAnI, sukhapaNAnI buddhi karAvI. te saMyogo chUTI na jAya, cAlyA na jAya, paNa vadhAre majabuta karAvI temAM sukhAbhAsano anubhava karAvI cAritra mohanIya paLe paLe jIvane muMjhavaze ane karma baMdhananI gAMTha vadhune vadhu majabuta banAvaze. mohathI mukta thavAno upAya sarvajJAtattva-caraNanuM zaraNaH mATe he Atmana mohanI jALamAMthI mukata thavAno parama puruSArtha Adara ane te mATe sarvajJa paramAtmAnuM zaraNa pakaDa. tenA tattva-caraNane pakaDa. tArI jJAnadaSTi khUlaze. sva-para svarUpa samajAze. muMjhAvAnuM aTakaze ane mohathI mukitanA upAyo prApta thaze. guNono svAmI banI paramAnaMdano bhokatA banIza. zuddha tathApi caraNe yatase na bhikSo! to parigrahabharo narArthameva. (adhyAtmaka kalpadruma-9) jo tuM zuddha saMyamamAM prayatna nahIM karIza to tAruM saMyama upakaraNAdi parigraharUpa thaInaraka mATe thaze. jo tuM cetIza nahIM, AtmahitanI upekSA ke AtmAnuM vismaraNa karIza to tArA bhAva prANono nAza. dIkSAnA vezamAM sAdhuthI, gacchAdhipatinA padamAM paNa parigrahathI pIDAIza. sarva bAhya-atyaMtara parigrahathI mukta thavAne 216 | nava tattva Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLeluM sAdhu pada paNa upadhi, ziSya, pustaka, pada, bhakata, pratiSThAdithI parigrahanA bhArathI bhArI banI bhava samudramAM DUbADaze. jIvamAM sauprathama mukti adveSa Ave pachI bhava rAga ghaTe arthAt zarIra sukhano rAga te bhavanuM mULiyuM che e zarIra bhava mULa che. pugala sukha rAga ocho na thAya tyAM sudhI AtmA svAtma sanmukha banato nathI, tyAM sudhI graMthi bheda nahIM thaI zake. jyAM sudhI svaguNone anubhavavAnI jhaMkhanA nahIM, tyAM sudhI sAco puruSArtha pragaTa thaze nahIM, tyAM sudhI bhavanI paraMparA toDavA samartha nahIM thAya. guNanI anubhUtithI ja jIva sakAma nirjarA vizeSathI karI jaladI mukita tarapha prayANa AdarI zake. kadAca saMghayaNa baLanA abhAve e ja bhavamAM mukita na maLe to paNa mukitanI apUrva jhaMkhanA pUrvaka karAtI sAdhanA - pa/6/7 guNaThANe mukitano tIvra anubaMdha pADI eka be bhavamAM paNa sAmagrInI pUrNatA pAmI mukitane vare. anupamA pAMcamA ArAmAM chellA saMghayaNamAM dezavirati apUrva saMvegapUrvakanI ArAdhanA vaDe mukitanA anubaMdha pADavA vaDe sIdhA mahAvidehamAM utpanna thayA ane 9mA varSe kevalajJAna prApta karI mukita rajIsTara karAvI lIdhI. kutUhalavRtti bhAva apramatta sAdhanAmAM bAdhaka: mukita mATe svabhAvanI ramaNatAnA dhyeyapUrvaka puruSArtha karavAno che, nahitara moharAjAnI caturAImAM phasAtA vAra nahIM lAge. kriyAmAM dravya-bhAvathI apramattatA nahIM Ave. zakita pragaTe che chatAM pramAdanAkAraNe utsAhanahIM rahe. lobhamohanIyanA udayamAM zarIra (guNa dravyAdi) apramatta nahIM. kadAca kriyAmAM apramattatA keLavI le paNa bhAvathI apramatta thavAmAM kutUhala vRtti kaMIka jovAnI - sukumAlikA sAdhvI, kAussagga dhyAna, udyAnamAM rahI dUra gokhalAmAM pAMca puruSathI sevAtI vezyAnuM dazya joyuM. tyAM daSTi sthira thaI. niyANuM karyuM. prasannacaMdra rAjarSi - apramattapaNe sUrya sAme daSTi karI AtApanA avasthAmAM hovA chatAM mAtra sainikanA mukhe sAMbhaLavA mAtrathI putra rAga utpanna thatAM kAussaga dhyAnamAM ja yuddha caDayA. lobha vRttinA vikArarUpa kutUhala vRttithI pugala bhAvanA AkarSaNanA kAraNe arUpI Atma dravyane badale pugala samUharUpa AkAra, raMgAdimAM aTavAI jatA vAra lAge nahIM AthI pudgalanA saMsthAnA pariNAmanI vizeSa vicAraNA jarUrI. ajIva tattva | 217 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrala dravyanA saMsthAna AkAra rUpe thavAnuM kAraNa zuM?: pudgalano aMtima bhAga avibhAjaya. jeno have vibhAga na karI zakAya te paramANu. A paramANu svataMtra rUpe che. teno koI AkAra niyata nathI. te paramANu rUpe thatAM iMdriya grAhya nathI eTalo te sUkSma che. dareka paramANu gati svabhAva rUpa che tethI satata gati karatA hoya, sAthe paramANumAM grahaNa pariNAma, bIjA paramANune grahaNa karavA, dhArI rAkhavA jevA hoya che je AtmAmAM nathI. AthI zuddhAtmA bIjA AtmA sAthe ke pudgala-vargaNA sAthe baMdhAtA nathI. jayAre pudgala gati sAthe grahaNa pariNAma ane sAthe baMdha pariNAma che. AthI paramANu ekalA svataMtra lAMbo samaya rahetA nathI tarata bIjA sAthe baMdhAI jAya. AthI gati ane grahaNa svabhAvane kAraNe tathA baMdha pariNAmane kAraNe eka paramANu bIjA paramANu ema saMkhyAta ke asaMkhyAta ke anaMtAnaMta paramANu-grahaNa ane baMdhathI te skaMdha (piMDa) rUpe thAya. AthI te vividha - piMDa ke skaMdha rUpe je rIte racanA thAya te pramANe teno saMsthAna (AkAra) kahevAya. pudgalano bIjo svabhAva mocana pariNAma" -chUTA paDI javuM. paramANu sadA mATe je rIte baMdhAya te rIte sadA baMdhAIne rahetA nathI paNa amuka saMkhyAta ke asaMkhyAta kALe ke tarata paNa te chUTA paDe - te temano bheda pariNAma che. je saMsthAna rUpe eka vakhata baMdhAyA, te rUpe te saMsthAna (AkAra) sadA pudgalano kayAre paNa rahe nahIM. zAzvata pratimAmAM mAtra AkAra zAzvata rahe paNa temAM rahelA paramANuo chUTA paDI tevAne tevA bIjA paramANu goThavAI jAya. pudgalanA baMdha pariNAma je rIte saMsthAna (AkArapaNA)ne pAme te ja bheda pariNAmathI judA AkArapaNAne pAme. jema zeraDI AkAre lAMbI te ja TukaDA rUpe judA AkArane dhAraNa kare. Ama pudgalanA eka pariNAma bIjA pariNAma rUpa thavAmAM kAraNa bane. jyAre AtmA nirAkAra niraMjana hovA chatAM karmane vaza hoya tyAM sudhI pulanA ja gati, baMdha, bhedAdi pariNAme yogarUpa ane saMsthAnarUpe pariNAma pAme che. eka paramANu bIjA paramANu sAthe bhegA na thAya to te baMdhAya nahIM. tema AtmavIrya paNa paramAM na pariName to tene paNa karmano ke pudgalano baMdha na thAya. yoga e grahaNa rUpa ane mocana - chuTA thavAthI bheda pariNAma che. 218 | nava tattva Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgalamAM gatinA kAraNe baMdha ane bheda, yoga ane viyogarUpe pariNamana thAya ane saMsthAna pariNAma paNa gati, baMdha ane bhedanA kAraNe ja thAya che. AtmA paNa mAtra Urdhvagati pariNAmavALo hovA chatAM potAnA pariNAmano ajJAta ane jANavA chatAM te pramANe prayatna na karavAne kAraNe AtmA anAdithI pudgalanA pariNAmarUpe pariNamavA vaDe 14 rAjalokamAM paribhramaNa karI rahyA che. AthI potAnA tathA pudgalanA pariNAmonuM bhedajJAna meLavI ane pudgalanA pariNAmarUpe na thavArUpa ane mAtra potAnA jJAnAdiguNa pariNAmo pramANe pariNAmavavArUpa jIvana jIvavAnuM, je mAtra manuSyabhava sivAya kyAMya zakya nathI. to te pramANe jIvana jIvavAno daDha saMkalpa karI ane te pramANe jIvavAno jo pUrNa prayatna thAya to ja manuSyabhava saphaLa thAya. sarvajJa paramAtmAe je mokSa mArga pharamAvyo che te paNa A pugalanA pariNAmothI chUTavA ane AtmAnA pariNAmarUpa thavAnI AjJArUpa pharamAvyo che. AthI AjJAyoganiSedha ane vidhAna rUpaja che. pugalanA pariNAmarUpa saMsArayoga na thavA rUpa, niSedhAtmaka ane thayelA te pramANe saMsAra yogamAMthI chUTavA ane jJAnAdi Atma svabhAva pramANe thavA rUpa vidheyAtmaka AjJA yoga che. "mArUvALo goLo saMve, virUvarUve phAse paDisaMvedaI" (AcArAMga sUtra-9) je potAnuM svarUpa jANatA nathI te ajJAta jIvo aneka saMkaTa vikaTa sahana kare che arthAt DhaMkAyelI ke khullI jyAM jIva dArikAdi vargaNA sAthe mizra (joDAvArUpa) je yoni, navA deharUpa janmadhAraNa karavArUpa mahApIDA bhogavavArUpa navo janma na dhAraNa karavo, ane have bIjAne paNa te janma na ApavA rUpa jinAjJA che. janma jarAmaraNamAdyaiH pIDitamAlokya vizvamanagArA niHsaGagatvam kRtvA dhyAnArthe bhAvanA jgmuH| (AcArAMgaTIkA) * sAdhu dharmano upadeza zA mATe? janma-jarA, maraNAdi pIDAthI pIDita loka joIne vIraprabhue tene pIDA ApavAmAM ApaNe nimitta na banIe ane ApaNo AtmA paNa sadA te pIDAthI ajIva tatva | 219 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukta bane te mATe aNagAra dharmano arthAt sarva saMganA tyAga karI niHsaMgarUpa Adhi-vyAdhi-upAdhi rahita evA - avyAbAdha sukhanA zAzvatadhAma evI siddhAvasthA pragaTAvavA mATe, cha kAcanA sarva jIvone abhayadAna rUpa ane sarva kaSAyanA tyAga nimitta sarva saMyoga saMbaMdhanA tyAgarUpa niHsaMga arthAt AtmasvabhAvamAM sthiratArUpa dhyAna avasthAnA svIkArarUpa sAdhupaNAno AzArUpa upadeza pharamAvyo che. je sAdhupaNAmAM koInA janma, jarA ke maraNa rUpa piDAmAM nimitta na banavArUpa ane sva svabhAvamAM sadA AnaMdamaya ramaNatArUpa jIvana jIvavAnuM koInI pIDAmAM nimitta na banavA rUpa jIvana. je jagatamAM AzcaryakArI che. sAdhu sadA sukhIyA bhalA, duHkhIyA nahIM lavaleza.' kAle aNAi-nihaNe, joNI gahaNammi bhISaNe itth| bhamiyA bhamihiMti ciraM, jIvA jiNa vynnmlhNtaa||49|| | (jIvavicAra prakaraNa) anAdi anaMtakALathI karmavaza jIva vedanAthI bhayaMkara svarUpavALI 84 lAkha yonimAM (janma-maraNa rUpa saMsAramAM) jina vacananA svIkAra, pAlana ane AtmasAt karyA vinA dIrghakALathI bhamyo ane dIrgha kALa bhamaze, mATe saMsArathI bacavA tenA taraNatAraNa zaraNarUpa eka jinavacana ja lAgavuM joIe. anyathA zaraNaM nAsti.' janma duHkha rUpa - AthI janmanI ujavaNI na thAya? janmarUpe thavuM eTale kArmaNa-taijasa zarIrayukta jIvanuM je te sthAnamAM jaI tyAM pUrvakarmAnuMsArI odArika ke vaikriya pudgalonA kArmaNa zarIra vaDe grahaNa karI-tata loDhAnA goLA jema pudgalone kAmaNa zarIra sAthe mizra karavA, ekameka karavA te. (yoni)-navA zarIra rUpe utpanna thavA rUpa janma arthAt para grahaNarUpa vyavahAra karavAno jIvano svabhAva na hovA chatAM karmavaza jIva svAtma vIryanuM kArmaNa zarIra rUpa kAyayoga vaDe dArikAdi vargaNA grahaNa tathA zarIrarUpe pariNamana - je AtmA have varNa, gaMdha, rasa, sparza ane AkArarUpa-deha rUpe pariNamaze, tyAre pUrva grahaNa karela ane have grahaNa thatA vizuddha varNa, gaMdha, speza AdinA kAraNe jIvane te vakhate bhayaMkara pIDAnuM saMvedana thaze. jIva potAnA svabhAva viruddha grahaNa, para pariNamana, visarjana paraspara pudgalarUpe baMdhAvavA tathA choDavAdi sarva vibhAvadazArUpa thavAthI 220 | nava tatva Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhayaMkara pIDA pAme che ane te anubhavAtI pIDAno ja pharI baMdha paDe che. udaya vakhate asAtArUpa pIDA Ape. Ama janma pIDArUpa, tenuM phaLa paNa duHkha, ane paraMparA paNa duHkha ane jIva jyAre pote janme tyAre bIjA paNa 2 thI 9 lAkha garbhaja jIvo ane bIjA paNa asaMjJI jIvono janma thAya, mAtra eka-be bace, bAkI badhA mRtyu pAme. AthI strIyonine janma-maraNanAM yaMtrarUpe kahyuM che. potAnA janma vakhate sAthe utpanna thayelA keTalAya jIvonA mRtyu para ajJAnI jIvo janmotsava UjavI AnaMda vyakata kare che. AthI jinanI AjJA janma levA jevo ke bIjAne devA jevo ke janmanI anumodanA karI teno AnaMda ujavavA jevo nathI, AthI mahAtmAo paNa janmadivasanI ujavaNI na kare, cAritranI ja anumodanA kare. je jIvone garbhAvasthAmAM bhAna Ave che teo janmavA taiyAra thatAM nathI, bahAra AvyA pachI teo mauna rahe che ane taka maLe have ajanmA mATe ja garbhamAM abhigraha dhAraNa kare. ahIM sAdhanA mATe taiyAra thaI evuM anupama jIvana jIve ke jene kAraNe navamA varSe ja kevalajJAna pAmI, bhavabhramaNano aMta ANI, zuddha siddhAvasthA pragaTa karI prApta manuSyabhava ajanmA banI saphaLa karanArA bane. maraNa duHkharUpa zA mATe? : grahaNa pudgalarUpanA baMdharUpe saMyogarUpa thayelA dravya prANanA viyoga rUpe thavuM te maraNa. je janmarUpe manuSyAdi paryAya avasthArUpe jIva thayo te avasthAne potAnI mAnIne, te avasthA rahevA rUpe je mamatA-Asakti hiMsAdi aneka pApo karavA rUpe je je vibhAva avasthA jIvanI jyAre jyAre thaI tyAre tyAre tenuM mohanI pIDA bhogavavArUpa bhAvamaraNa satata cAlu thayuM ane te bhAvapIDA vaDe navA bhavonA janma ane maraNanI pharI pIDA bhogavavArUpa saMsAra sarjana thayuM. Ama janma karatAM maraNa avasthA mohanA poSaNanA kAraNe vadhAre pIDA anubhavavArUpa che. tenA pratye jene jene mohanA saMbaMdha baMdhAyA teo paNa viyoga vakhate maraNarUpa pIDAno anubhava karanArA thAya. te ja rIte mRtyu paNa duHkharUpAdi tethI svanuM maraNa karavA jevuM nahIM bIjAnuM maraNa karAvavuM nahIM ane karatA hoya tenI AnaMda-anumodanA karavI nahIM. AthI janmamAM harakhAvAya nahIM ane maraNano zoka karAya nahIM. pUjAmAM% &zrI parama puruSAya, paramezvarAya janma-jarA-mRtyu nivAraNArya zrImate jinekAya jalAdika yajAmahe svAhA. ajIva tatva | 221 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara paramAtmAnA janmotsava zA mATe? tIrthaMkara paramAtmAno AtmA mAtAnI kukSimAM Ave tyAre mAtAne pIDA na Ape, tathA jagatanA jIvomAM je narakAdi bhayaMkara pIDA bhogavI rahyA che temane paNa kSaNabhara (be ghaDI) pIDA baMdha karavAmAM ane sarvapIDAmAM muktinA kAraNarUpa samyakradarzana pragaTa thavAmAM paNa nimittabhUta kAraNa bane tathA temane have pachI kyAre janma-bhava dhAraNa karavAno nathI tathA ajanmA banavAnI sAdhanA karI ane jagatanA jIvone paNa ajanmA banavAno ja upadeza pharamAvavA dvArA jagata para mahAupakAra ane svayaM sadA janma-maraNanI pIDAmAMthI mukta thavArUpa svopakAra karanArA thaze. tethI temano janmAbhiSeka Adi janmotsava paNa ApaNane ajanmA banavAmAM nimitta bane tethI temanA janmAbhiSekanI ujavaNI karavI joIe ethI 64 Indra devo paNa viziSTa prakAre merU parvata para janmAbhiSeka ane naMdizvara dvipamAM aThThAI mahotsava vagere ujavaNI kare. pudgalanA pariNAma gati, grahaNa ane baMdha e yogarUpe janma ane choDavuM eTale zarIrarUpe grahaNa karela paramANuo AtmAmAMthI nIkaLatA ja badhA bheda rUpe chUTA paDatA te viyogarUpa maraNa ke saMyogarUpa janma ke saMsthAna rUpa AtmA nathI. paNa anutpanna-ajara, amara, ayogI, arUpI, niraMjana, nirAkAra ane nirvikAra paramAnaMdI che. * manuSya bhava saphaLa kayAre thAya ? mithyAtvano kSayopazama thavA vaDe sarvajJa tattva vaDe svAtmAno heyopAdeya rucipUrvakano jo nirNaya thAya ke sarva saMgarahita evo AtmA anAdithI pugalo sAthe ekamekarUpa abhedabhAvane pAmelo che ane A manuSyabhava sivAya koIpaNa bhavamAM AtmA sarvathA mugala sAtheno bheda karI sattAgata siddhAvasthA pragaTAvI zakaze nahIM ane te siddhAvasthA pragaTAvavA ja jinazAsana - jinAjJA che, to jIvane jinAjJApAlanano apUrva ullAsa pragaTaze ane AtmAne chetaryA vinA jinAjJAnI ArAdhanA karavA prayatnazIla banI prApta manuSyabhava saphaLa karaze. bhedajJAnanI pradhAna daSTithI arthAt pudgalanA 10 pariNAmo ane AtmAnA pariNAmonA nizcayathI pudgalanA pariNAmamAM Adara AkarSaNa ruci aTake. paramANu - paramANu baMdhAya kyAre, jyAre banne paramANumAM svabhAvanI rasAdinI 222 | nava tatva Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSamatA hoya. samAna hoya to na baMdhAya. jema lohacuMbakamAM cuMbakatva zakti hoya to te lokhaMDanI rajane pakaDI le paNa cuMbakatvazaktinA hoya to pakaDI zake nahIM. tema AtmA paNa svajoyanA jJAtA ane svanA bhokatA pariNAma svabhAvamAM na rahe paraMtu paranA jJAtA-paranA bhokatA vibhAva rUpe thavA jAya tyAre tene paNa karmabaMdha thAya. jema anukULazItaLakomaLavAtAvaraNagamI jaze ane pratikULa uSNa vAtAvaraNa paNa nahIM game to tarata karmabaMdha thaze. samatA gaI-gamo aNagamo thayo. pudgalanA vividha piMDanuM judA-judA AkAranuM jJAna thayuM ne temAM paNa gamo aNagamo thAya to tarata karmabaMdha zarU. AthI bhedajJAna upayogamAM AtmAnA svabhAvano bhedana thAya teno satata upayoga-ruci jarUrI. nahIM to satata karmabaMdha ane tenA vipAkarUpe gati, baMdha, bheda ane saMsthAnAdi pudgalaparyAya rUpe AtmAne pariNamavuM paDe che AtmAnA svabhAva viruddha che. (4) saMsthAna-AkAra pariNAma: jIvAstikAya, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya cAreya arUpI, nirAkAra, niraMjana, nirlepa dravyo che. tethI baMdha, bheda, saMsthAnAdi pariNAmathI rahita ane jIvAstikAya mAtra Urdhva gati pariNAmI che te badhAmAM nathI. pugalanA AkAra be rUpeH a) niyata ba) aniyatA a) niyata niyatakAra pAMca prakAre H 1) parimaMDala 2) vRtta 3) trikoNa 4) catuSkoNa 5) AyAta. 1) parimaMDala saMsthAna : (baMgaDI goLa) pari = cAre tarapha, maMDaLa goLAkAra rUpa-cAre bAjuthI valAyAkAra. vacce polANa rahe te rUpe paramANuonuM goThavAI javuM. baMgaDI, kAca, plAsTIka, lAkaDuM, cAMdI, sonA, ratna, hIrAdirUpa vividha rIte paramANuonuM valayAkAra rUpe goThavAyelA jaDa paramANunA DhagalA mAnavAne badale tene te baMgaDI rUpe ja mAnaze ane te mohanA kAraNarUpa banaze. paramANue potAnA gati-baMdha svabhAvane kAraNe te pramANe goThavAIne eka viziSTa AkAra dhAraNa karyo che. baMgaDI jeTalI moTI, kAcAdi uttarotara vizeSa paramANu vALI tema te lokamAM kiMmati, Adarane pAtra bane. temAM jeTalA raMga, ajIva tatva | 223 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaLAkArIgarI Adi jeTalI vizeSa teTalI te vadhAre Adara, bahumAna, AkarSaNa rUpa upAdeya bhAvane pAme. je rAga-rati mATe thAya ane AtmA potAnA vItarAga svabhAvamAM, samatA, nirvikAra svabhAvano upayoga na rahe to te svabhAvamAM bheda ane tenA pratApe karma baMdha zarU. jema jema AkArane jue tema tema AtmA potAnA vItarAga svabhAva, samatA, nirvikAra, svabhAvanA upayogamAM na rahetA mohanA udaye AkAra raMgAdimAM AkarSAyo. AkAra, DijhAIna gamavAnuM kAraNa zuM? paramANuo raMgaberaMgI rUpa ane judA judA DijhAIna rUpe goThavAyA che mATe game, paNa AtmAno svabhAva zuM? AtmAno svabhAva ane mAtra zeya rUpe jANavAno che. pudgalano svabhAva che baMdhAI javAno ane amuka kALa pachI judA thavAno, bhedAI javAno. AmAM ApaNe ene TIkITIkIne joyuM to temAM baMdhAI gayA mATe sAdhune have jovA jANavAnuM paNa baMdha. kutUhalathI paNa jovAnuM nathI. jina maMdiramAM paNa paramAtmAmAM rahelI vItarAgatAne jovAnI che. mAtra AMgInA darzana karavA javAnuM nathI. sAdhue to mAtra adhyAtmikatAmAM rahevAnuM che. maMdirAdinA nirmANa kAryamAM zilpanA paNa jANakAra zrAvako hoya to sAdhue temAM na paDAya. jarUra paDe saMyama maryAdAmAM rahI zAstra anusAra mArgadarzana Ape. pudgalano svabhAva hato tene AtmAe pakaDI lIdho. AkhuM jagata AkArathI bhareluM che. AtmA nirvikAra, nirAkAra che tethI AtmAe temAM paDavAnuM nathI. vartamAnamAM AtmA AkAra ne rUpavALo banyo che ane anAdithI aMdara rAgAdinI vAsanAo bharelI che tethI rUpa, AkAra najara samakSa AvatAM aMdaranI vAsanAo jAgrata thAya che. * sacaneka hAthI ane 14 zarIhAranA rAge bhayaMkara yuddhanI Aga pragaTI: zreNIka rAjAe koNikane rAjya ApyuM, halla-vihallane sacena, hAthI, celaNAne 18 zerI hAra ane abhayakumAranI mAtA naMdAne divya be goLA ApyA naMdA krodhAvezamAM AvI bolyA zuM huM nAno bALaka chuM. mane ramavAnA ramakaDArUpa be goLA ApyA, ema kahI nIce pheMkyA. goLA tUTatA temAMthI be divyakuMDaLa nIkaLatA rAjI thaIne laI lIdhA. mAtra vRtAkAra goLA nahotA gamyA, krodha-dveSa, aratine jIva AdhIna thayo ane te ja divya kuMDala-viziSTa AkAra, DIjhAInane joI rAga, ratine AdhIna thayo. paNa abhayakumAre "rAjezvarI narakezvarI'nI zraddhAthI rAjya na 224 | nava tattva Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ letA saMyama sAmrAjyano svIkAra karyo tenI sAthe mAtA naMdAe paNa dIkSAno svIkAra karyo, halla-vihallane sacenaka hAthI tathA 18 zerIhAra temane maLyA. teo sacenaka hAthI para aMtaHpura sAthe jyAre rAjamArgo parathI pasAra thayA tyAre te sarvalokamAM Adarane pAtra banyA, koNika to nAmathI rAjA rAjAzAhI to halla-vihala bhogave che. Avo varNavAda lokamukhe sAMbhaLIne tathA sacena, hAthI, rANIone vividha kriDA karAvato tathA divyakuMDaLa hArathI zobhita A dazya joI koNika patnI padmAvatIne ISya pragaTa thaI. te divyakuMDalAdi potAne maLe te mATe koNikane kAnabhaMbheraNI karavA vaDe yuddhanuM maMDANa thayuM. jemAM 1 kroDa 80 lAkha lokono saMhAra jemAM 10 hajAra mAtra tiryaMcagatimAM (mAchalInI yonimAM) bAkInA koNikanA 10 bhAIo tathA anya sainiko narakamAM gayA. ceTaka rAjAe kuvAmAM paDI anazana karyuM. dharaNendra tene potAnA devalokamAM laI gayo tyAM teNe prANa choDyA. moTAmAM moTuM yuddha thavAnuM kAraNa mAtra pudgalano gamo ane pragaTelI IrSyA. (2) vRtta saMsthAna : vRtta (goLa-daDo) vacamAM polo athavA ghana paNa hoya paramANuo jyAM cAre taraphathI pUrNarUpe bharAI jAya. dA.ta. lADu, lokhaMDano goLo temAM jeTalA paramANunA snigdhathI, vadhAre te rukSa pudgala sAthe jaladI ane dIrghakALa sudhI joDAIne rahe. paNa joDAyelA paramANu pAchA judA paDavArUpa bheda thayA ja kare. lokhaMDamAM kATa thAya te kATa kharyA kare tema loDhuM pAtaLu thAya. lADavAmAMthI paNa paramANu chUTA paDe. evuM ne evuM te kadI rahe nahIM, parAvartana bheda svabhAvane kAraNe thAya. varNa, gaMdha, rasa, sparza badalAI paNa jAya, amuka kALa pachI lADavo abhakSya thAya kAraNa ke varNagaMdhAdimAM parivartana Ave. paramANu parivartana svabhAva vALA hovAthI saMkhyArUpe paNa vadhe ghaTe, varNagaMdhAdinuM parivartana-vadha ghaTa thayA kare. jo A bheda jJAnathI AtmA bhAvita ane sva svabhAvamAM sthira na thAya to mahArAgAdinuM kAraNa bane. jema koNika patnI padmAvatIne "divyakuMDala, 18 zerI hAra, kaLAvAna sacenaka hAthI" gamI javAne kAraNe te meLavavA ISya asUyAdi kaSAyane paravaza banI koNikane uzkerI, tene bhAIo sAme yuddha karAvyuM ane 1 kroDa 80 lAkha jIvo te yuddhamAM marI durgatinA musAphara banyA te badhAmAM nimittabhUta banI. bhedajJAna saphaLa kayAre ? bhedajJAna saphaLa tyAre ja kahevAya jayAre bhavano bheda karavAmAM te sahAyaka thAya. ajIva tatva | 225 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhava-zarIra, pudgalanA piMDa je vividha AkAre rUpe goThavAtA jAya temAM jo AtmA potAne bhUlI jAya to pudgalano AkArAdino svabhAva AtmAnA svabhAvamAM bheda kare. AthI pudgalanA AkArAdi jotA ja huM Atma dravya nirAkAra, niraMjanAdi rUpe upayoga rahevo joIe, nahIM to AkAramAM AkarSaNa rUpe Adara, bahumAna, upAdeyatA bhAva AvatA AtmA potAnI vItarAgatA, nirAkAratA bhUlI jAya te AtmAno moTo guno. pudgalanA AkArane jovuM te AtmAno guno nathI. zeyanA jJAtA banavuM te AtmAno svabhAva che. paNa nirAkAra, vItarAga AtmAne bhUlI javuM te guno che. Atma jAgRti na rahI ane AtmAne bhUlI AkAramAM aTavAI jaI arUpI AtmA-rUpa, AkArAdi paryAyane pAme tevA karmabaMdha karanAro thAya. vivekI AtmA karma choDanAro thAya athavA choDavAnA anubaMdha pADe. nisIha bolIne praveza zA mATe? kono niSedha sUcave che? jinAjJA mAtra be svarUpe, niSedhavidhAna rUpa. AtmAnA doSo-niSedha rUpa ane AtmAnA guNo-te ja vidhAna karavA yogya arthAt deha ane dehanI zobhA zaNagArano niSedha ane guNothI AtmAne zobhA zaNagAravAnuM vidhAna. nisihI vidhAna zA mATe : nizIhi bolIne prabhunA gRhamAM vyavahAre praveza che. niyathI svAtmagRhamAM praveza karavAno che. A laghukarmI AtmAone ja jinAjJA sparze. tejapAlanI patnI anupamA saMgha sahita junAgaDha gayA, tyAM temanAtha prabhunA darzana karatA ja prabhune ghareNA vinAnA paNa kevalajJAnAdinA guNa ghareNAthI atyaMta zobhAyamAna joI temanuM mana nAcI UThyuM ane jyAM svadeha para daSTi paDI ane 3ra lAkhanA kiMmatI hIrA, mANeka, ratnonA hArathI zobhAyamAna deha jotA nirItinuM smaraNa thayuM. "A deha-huM nahIM. ratno AdinA bhArathI mAro AtmA bhAra vahana karavArUpa majUra banI upAdhivahana karanAro banyo, kevalajJAnAdi ratnone badale A patthara ratnono bhAra vahana karavAnA? prabhunI nirvikAratA, nirAgatA, prasanna mudrA maLI gaI, ratno dehAdi heya lAgyA, to te bhAra tyAM ne tyAM utArI prabhune tenAthI suzobhita karI, prabhunI dravyabhakti bhAvapUrvaka karI, upAdhino bhAra utAryono AnaMda anubhavyo ane tenA badalAmAM kevalajJAnAdi nirupAdhika ratna prAptino anubaMdha majabUta karyo. (3) trikoNa saMsthAna H traNa khUNAvALo trikoNa. ziMgoDA rUpa saMsthAnA 226 | nava tatva Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramANunA jaththAne AkAre jeTalA kALa sudhI rahe te trikoNa-traNa khUNAvALuM saMsthAnA (4) catuSkoNa saMsthAna : cAra khUNA. cAre tarapha samAna hoya. Ama cAre AMtarA samAna hoya tyAre samacatuSkoNa saMsthAna AkAra kahevAya, tIrthakara paramAtmAnA zarIrano AkAra A AkAre hoya. viSama na hoya. pUrve teoe samasvabhAvamAM rahevAno puruSArtha karyo ane pudgalabhAvomAM rahevA chatAM teno ati Adara na karyo, heya mAnyo. paNa pUrve saMpUrNa AkAramAMthI nirAkAra na thaI zakayA tethI temane paNa AkAramaya saMsthAnamAM pUrAvuM paDyuM. anubaMdha to nirAkArano ja pADayo arthAt dehAkAra pudgala yogamAM rahevA chatAM dehano rUpAdino Adara nahIM paNa temAMthI jaladI chUTI mAtra AtmabhAvamAM rahevAnuM praNidhAna majabUta hovAthI, tenA ja anubaMdha paDavAthI vartamAna dehAdi prakRSTa paudgalikayoga saMbaMdha hovA chatAM A ja bhavamAM dehathI AkArAdi sarva pula bhAvathI atIta thaI gayA. AvA prabhunA dhyAnathI ApaNAmAM paNa dehAtIta thavAno bhAva-ruci pragaTa thAya te mATe jinaprabhunA darzana, vaMdana, pUjanAdi, vyavahAra dharmanI ArAdhanAnuM pharamAna che. gRhasthone dravya bhAvapUjA ane sAdhune mAtra bhAvapUjAnI AjJA (vacanayoga) pAlanarUpa bhAvapUjA che. muni jinadarzana zA mATe kare? "parama caraNa saMvara dharuMjI, sarva jANajina di8; zucisamatA ruci upajejI, vemunIne I." (pU. devacaMdrajI ma.sA.) jinezvara paramAtmA cAritrano svIkAra karI apramattapaNe tenuM pAlana karI yathAkhyAta (kSAyika) cAritrarUpa vItarAga ane tenA phaLarUpa sarvajJa banI gayA to temanA darzanathI sAdhu paNa cAritra (sAmAyika) svIkAra kare. have tenuM apramattabhAve pAlana karavA vaDe (niratIcAra cAritra) yathAkhyAta cAritra pAlana karavArUpa vItarAga thavAnuM che, tathA zrutajJAna (svAdhyAya)nI ArAdhanA vaDe sarvajJa banavAnuM che, teno sAdhune satata upayoga, jAgRti rasa, ruci thAya ane te mATe prayatnavALA thaI apramatta bane te mATe jinadarzana karavAnA che. paramAtmAnI mudrA samacatustra saMsthAnarUpa joI vicAre ke, pUrve prabhue kSAyika samatAnA kevA anubaMdha karyA ke prabhune samatAmAM sahAyaka evA ja dehanI prApti thaI. teo dehamAM mohathI aTavAyA nahIM ane samatAnI akhaMDa sAdhanA karI. huM paNa deha bhAvane bhUlIne AtmabhAvane ajIva tatva 227 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakaDI lauM, dehAtita thaI jAuM. (5) laMbacorasa saMsthAna (AyAta) daMDanI jema lAMbu hoya atha laMbAkAra (dIdhI. (ba) bAkI aniyata rUpe saMsthAna : zarIranuM saMsthAna niyata ane aniyata barUpe. garbhamAM janma pAme tyAre zarIra cokhAnA osAmaNa biMdu mAtra. 7 divase kalala rUpe, prathama mAse (karSIpala pramANa) mAMsapezI thAya. bIjA mAse (ghanamAMsa) pIMDarUpa thAya. cothA mAse be hAtha, be paga, ane pAMcamAM mAse mAthuM arthAt pAMca aMga Ama ATha mAse garbhamAM zarIra pUrNa thAya. jamyA pachI zarIranI je uMcAI, je AkAra Adi hoya te divaso vadhe tema lAMbA Adi vividha prakAre pheraphAra thAya. yauvanamAM zarIra pUrNa vadhe. vaLI vRddhAvasthAmAM te jarjarita thAya ane uMmara vadhe tema zarIra, rUpa, uMcAI, AkArAdi ghaTavA paNa mAMDe. vRSabhanI vRddhAvasthA joI rAjA karakaMDu pratyeka buddha thayA: rAjA karakaMDunA gokuLamAM eka vAcharaDuM zvetavarNavALuM, zarIrathI bharAvadAra rAjAne atyaMta gamI gayuM. te vAcharaDAnuM sArI rIte lAlana-pAlana karavuM, tenI mAtAnuM badhuM dUdha pAvuM tathA bIjI gAyanuM paNa dUdha pAvuM paNa ghAsa nahIM ApavuM. rAjAnA Adeza pramANe vAcharaDAnI mAvajata thatAM yovanamAM tenI hAITa badhA karatA UMcI, mAMsathI zarIra bharAvadAra, hADakA dekhAtA nathI, zIMgaDA UMcA atyaMta zobhAyamAna, rAjA tene joI rAjI thAya. bIjA baLado sAthe yuddha karAve. koI tene jItI zake nahIM. rAjA vizeSa khuza thAya. rAjAne rAjyanA kAryArthe bahAra javAne kAraNe ghaNo kALa vItI gayo. baLadane na joyo, AvIne yAda AvatA rAjA tene jovA gayo. to eka vRddha baLada nAnA vAcharaDAthI gharSaNa pAmato, jenA hADakA mAtra dekhAya che, AMkhamAM AMsu vahe che, azakta-jema tema uThe, cAlI na zake, zarIra karacalIthI jarjarita, jovo na game tevA vRddha baLadane joI rAjAe govALane pUchyuM ke pelo baLada kyAM gayo? govALe kahyuM A te ja baLada che jene dUdha pAIne moTo karyo. vRddhAvasthAthI tenI AvI sthiti thaI che. A sAMbhaLI rAjAe bAhya anityatAnI vicAraNA karI. A zarIra, vaya, UMcAI, rUpa, vaibhava kadI eka sarakhA rahetA nathI. rAjya Rddhi badhuM anitya che. mAruM jIvana paNa anitya to te jarjarita na thAya te pahelA AtmakalyANa sAdhI lauM ema vicArI rAjAe svayaM loca karyo, devoe temane veza Apyo ne te pratyeka buddha thayA. 228 | nava tatva Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) varNa (35) pariNAma : ApaNe pudgalanA 10 pariNAmonI vicAraNA karIe chIe. varNa e pAMcamuM pariNAma che. pudgalanuM pradhAna lakSaNa varNa che. rUpiNa pagalA:II (tatvArtha sUtraH 5-4) jema AtmAnuM pradhAna lakSaNa cetanA ke upayoga che tema pudgalane oLakhavAnuM mukhya lakSaNa rUpa che. jema AtmAne oLakhavA AtmAnA pAMca lakSaNo che - jJAna, darzana, cAritra, tapa ane vIrya, tema pudgalane oLakhavA tenA sAmAnya cAra lakSaNo che - varNa, gaMdha, rasa ane sparza. dareka paramANumAM A cAra lakSaNo avazya hoya. paramANu zAzvata che. temAM rahelA varNAdi sadA tenI sAthe rahe che paNa te varNAdi parivartana svarUpa che. eka varNa ke eka ja sparza te paramANumAM kAyamI na rahe. jemake lAla varNa, te ja paramANumAM sadA rahe evuM nahIM. tenuM parivartana thaI jAya. te lAla varNa pILo ke sapheda ke kALAdi pAMca varNamAMthI koI ekamAM parivartana pAmI sadA rahe paNa te ja rahe tevuM nahIM. AthI te anitya parivartanazIla kahevAya. varNanuM mukhya kArya vaLyo (mahUyate) vastunena tivaUT : jenAthI vastu vizeSa zobhAyamAna thAya te varNa. varNa mAtra pudgala dravyamAM ja che. bAkInA dharmAstikAyAdi badhA dravyo arUpI che. tethI varNathI zobhAmAtra pudgalanI ja thAya, AtmAnI zobhA na thAya. anAdikALathI arUpI nirAkAra AtmA AyuSya nAmAdi karmathI te deha, rUpa AkArane dhAraNa karavAne kAraNe tene ja potAnuM svarUpa mAnIne te rIte ja jIvI rahyo che. have huM arUpI chuM evuM smaraNa paNa duSkara. nAmakarmanA udaye je rUpI pudgalamaya avasthA maLI te carmacakSuthI spaSTa tene jovA maLe ane gaMdha, rasa, sparzAdino satata anubhava thAya tethI Atma ramaNatA ati durlabha, temAM mukhya bAdhaka pudgalanuM rUpa. mohane AdhIna jIva nAmakarmanA udaye prApta AkAra ane rUpamAM potAnI zobhA mAnI rUpa, AkAranI sajAvaTamAM potAnI zakita, samayano vizeSathI upayoga karaze. pAmInI strI sAme muninI nirvikAra daSTi joI IlAcI kevalI banyA? IlAcIkumAra zreSThI kuLamAM utpanna thayAM chatAM rUpavAna naTaDI pAchaLa kula, maryAdA choDI naTa banyA. gAme gAme nagare nagare naTa banI doraDA para nAcavAnuM kAma naTaDIne rIjhavavA kare che. rAjA paNa naTaDImAM Asakata banavAnA kAraNe doraDA para ajIva tatva | 229 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva saTosaTanA khela karavA chatAM naTa para prasanna thatAM nathI, InAma ApatAM nathI ane naTa rAjAne rIjhavavA potAnI badhI ja kaLA ajamAvavAmAM bAkI rAkhato nathI. te ja vakhate naTa banelA IlAcInI daSTi sAme AvelA zreSThInA gharamAM paDI addabhUta dazA, padmInI nAra rUpanA aMbAra jevI, suvarNa AbhUSaNothI adhika zobhAyamAna deha ane bhakita vibhora bhAva pUrvaka modakano thALa laI tapasvI, kRza gAtra ane vastra malInapaNAthI jenuM saMyama zobhI rahyuM che tevA sAdhune bhikSA vahorAvI rahI che ane sAdhupaNAnI caryAmAM praviNa-eSaNA daSTi yukata sAdhu modakanA Agrahane kukarAvatA, ekAMta, rUpa badhuM hovA chatAM daSTimAM nirvikArano jhaLahaLato teja nArI rUpanI upekSA karI paraspara Atma daSTi ane saMyamanI ubhayapakSe maryAdA ane maryAdAnA darzana thatAM IlAcIkumAranI daSTi paNa nirvikArane pAmI. potAnA rUpa, Asakita para dhikkAra chuTayo. muni ane strInI saMyama ane bhakitanI anumodanAnI bhAvanA parathI zukla dhyAnanI zreNIe caDhI kevalalakSmIne varyA. AkAranI zobhA vadhAranAra rU5nI Asakitane toDavA zuM karazo? paryAyadaSTi pheravI tattvadaSTi keLavo. dravyanI paryAya avasthA jo tamArI daSTimAM sthira thaze to tyAM moha sahaja tamArA para asara karaze. pudgalanA pariNAmo jema jema phare tema tema tamArA svabhAva pariNAmo pharatA vAra nahIM. dhoma taDakAmAM khullA page cAlavAnuM thAya ane lAMbo rasto hoya ane koI jhADAdi ke chAparAdi kaMI na dekhAya tyAre zarIrane sAtA ApavAnI apekSAvALo manamAM arati-vyAkuLatA vadhAraze, mArga kema jaladI kapAya, rasto keTalo lAMbo, temAM bhAMgelA roDa Ave to arati vadhe. sarakAra, myunisipAlaTI vagere mATe manamAM aneka vicAronI hAramALA cAlu thAya. paNa jevo ghaTAdAra lIluMchama oTalAvALuM vaDalAnuM vRkSa jovAmAM Ave ke tarata AMkhane ThaMDaka thAya. temAM ya vaDalAnI lagAtAra hAramALA jovAmAM Ave to pagamAM jora AvI jAya ane tApathI ThaMDaka maLyAnA AzayathI arati ukaLATa vadhavAnuM aTakI jAya. hajI vaDalA AgaLa pahoMcyA nathI chatAM anukULatA maLavAnI AzA thakI arati-vyAkuLatAnA vikalpothI aTake ane anukULatA maLavAnA kAraNe rati pariNAma arthAt gamo thAya. tyAM sthiratAno bhAva Ave. tApanA duHkhathI bacavAthI zItaLatAnuM sukha maLavAthI AnaMda thAya. pudgalanA saMyogano kevo prabhAva? aratinA pariNAma kADhavA prathama samakitanA pariNAma lAvavA paDe 230 nava tattva Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane samakitanA pariNAma lAvavA sarvajJa tattvanuM zaraNuM - kevali panaztta dharma zaraNaM pavajAmi-svIkAravuM paDe. svAtma svabhAva ane pudgalanA svabhAvano nirNaya jarUrI. dareka vastune mAtra paryAya daSTithI nahIM paNa dravya, guNa ane paryAyathI vicAravI. tattva daSTi rAga-dveSane aTakAvanAra thAya. 'vastu vAstu vicAratA mana pAme vizrAma' tattvadaSTithI vikalpo zAMta thAya. paramANumAM vyavahAre eka ane niza sattArUpe pAMca varNa che. dareka pudgala skaMdhano aMtima aMza paramANu. dareka paramANumAM vyavahAre eka varNa che ane nizcayathI sattAe pAMca varNa che. jyAre skaMdhamAM pAMca varNa paNa hoya. eka paramANumAM lAla varNa che paNa te sadA e rahe tevo niyama nahIM. te lAla varNa lIlo, pILo ane sapheda paNa thAya. pratyeka vanaspati ugatI vakhate tenA aMkura lAla hoya pachI te lIlA thAya, pachI paripakava thAya tyAre pILA paNa thAya. DALIthI paDI gayA pachI kALA ke sapheda paNa thAya, tema skaMdhamAM eka sAthe pAMce varNa bhegA paNa hoya. bhamaro pappadI kahevAya. sUryanA kiraNa saptaraMgI kahevAya. Ama kema? jo sattAmAM na hoya to krame ke eka sAthe badhA raMgo na thAya. jema dUdhamAM ghI che chatAM na paNa dekhAya. paNa prakriyA dvArA te ghI nIkaLe. "pagalano je kare saMga, teno nitya re raMga, je AtmAno kare saMga tene caDe guNono raMga." Ama varNa parivartanazIla. te pudgalanI zobhA vadhAranAra bane tema zobhA bagADanAra paNa bane. AthI je pudgalathI potAnI zobhA mAne, pote mAnelA varNa rUpe vastu prApta thaI temAM sukha mAne ane te sukhathI viparIta thAya to duHkhI thAya. tattva daSTivALAne bannemAM samAdhi-samatA bhAva hoya. game teTaluM rUpavAna mukharogamAM vivarNane pAme, zokamAM zyAmapaNAne pAme, vyavahAramAM game teTaluM bagaDe to paNa tattva daSTi jIvanuM Atma sauMdarya bagaDe nahIM ane tenI tene ciMtA paNa nahIM arthAt tattvadaSTivALo samatAbhAvamAM rahe. sanakumAra cakravartIe bAhyarUpa bagaDeluM jotA AMtarasaudaryanI sAdhanA zarU karI: sanatakumAranA rUpanAM Indra vakhANa karyA, devo parIkSA mATe AvyA, rUpanuM abhimAna thayuM. tarata rUpa-16 rogathI vivarNane pAmyuM. sanakumAra cetI gayA, ajIva tatva | 231 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpanI anityatA samajI tene sudhAravAne badale nitya AtmAne sudhAravA saMyamatapamAM lAgI gayA. rUpa bagaDavAno kheda rati-arati gaI. pudgalathI AtmAmAM je mohano roga pragaTayo tene dUra karavA ja jinAjJAno svIkAra karI 700 varSa tapa vaDe aneka labdhi prApta thaI chatAM tenuM paNa bahumAna nahIM. AtmAnI anaMta guNa saMpatti samajAI ane tene ja pragaTAvavAnuM anubhavavAnuM lakSa AvatA bAkInuM badhuM gauNa bane. pudgalanA 10 pariNAmo jIva mATe pIDAnA kAraNabhUta bane. jo jIva potAnA pariNAmane choDIne pulanA pariNAmomaya bane, tenI sAthe rahe, temAMja AnaMda anumodana kare to te mohanI puSTinuM kAraNa bane ane tethI mohanA udaya ane mohanA baMdha vaDe AtmA vartamAnamAM nirmaLa AnaMdane badale pIDA bhogave. bhAvimAM te ja pIDA bhogavavAnuM karma baMdha paNa thAya. pagalanA pariNAmo AtmAmAM moha kaI rIte jagADe? jo koI paNa vastune dravya, guNa ane paryAyathI na jotA mAtra paryAya daSTithI jovAmAM Ave tyAre daSTi mohapradhAna bane che. tethI te vastuno nirNaya paryAyathI ja kare tyAre mithyAtvathI jJAna ajJAna svarUpa che. jema IlAcIne rUpavAna naTaDIne joI tene tenA pratye AkarSaNa jAgyuM. te tene upAdeya lAgI. tethI mAtA-pitAdi badhAne avagaNIne kuLa maryAdA choDI tenI pAchaLa bhAgyo. rUpa zarIramAM che tethI zarIra kiMmatI-rUpathI zarIranI zobhA vadhI. zarIrano sArA tarIke svIkAra thayo, vastu ISTa lAgavI te mithyAtvano udaya. AcArAMga zAstramAM pudgalanA guNone kAma guNa tarIke kahyA che. ne puche mUlaThANe, je mUlaThANe se gunne|| varNa, gaMdha, rasa, sparza ane zabda e pAMca kAmaguNo che, te viSayo che ane tenuM mULa kaSAya-arthAt rUpAdi pudgalamAM sukha buddhi pragaTI to te guNa jIva mATe kAma (viSaya) thaI gayA. pudgala guNane sukharUpa mAnavA te mithyAtva ane sukha mAnI tenI IcchA karavI te cAritra moha. IlAcIe naTaDIne rUpavAna mAnI, strI sukha rUpa mAnIte mithyAtvano udaya ane tene meLavavAnI IcchA karI te cAritra mohanA udaya rUpa. zarIra e pudgala che ne eka vastu che. temAM sapheda rUpa teno paryAya kALo che. jo zarIrano varNa kALo hoya to na game. 232 | nava tattva Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anupamA aneka guNothI yukata chatAM te cAmaDIthI zyAma, tethI tejapAlane na gamyA paNa te ja anupamAmAM jayAre Atma guNanA darzana thayA tyAre tejapAla anupamA sivAya bIjI patnI karavA Icchato paNa nathI. AtmAno svabhAva vastune vastu tarIke jovA-jANavI. pudgalano pudgala tarIke ane jIvano jIva tarIke svIkAra karavo. enAmAM rahelA guNane guNa tarIke jANavA, paNa sArA-narasAno AkSepa karavo te mohano udaya che. zarIramAM rUpane rUpa tarIke jANavuM te AtmAno dharma, paNa kALo varNa kharAba ane goro varNa sAro te Aropa karavo te mohano udaya che, te moha daSTi. kapaDAno prayojanarUpa vyavahAra kyAre gaNAya? vastunuM prayojana zarIra samAdhi, saMyamanA kAraNa rUpa, moha daSTi nahIM. jemake kapaDA-kAMbaLInI jarUra zarIrane garamI-ThaMDIthI samAdhi, jIvonI jayaNA paLAya, zIlanI rakSA thAya ane motanuM kAraNa na bane e lakSa levAya to prayojana rUpa vyavahAra thayo. paNa zarIranI anukULatA, zobhA, lokamAM sArA dekhAvAnI daSTithI pasaMdagI karo to te viSaya rUpa banI jAya. sAdhu-zrAvakanA kapaDA saMbaMdhi vyavahAra maryAdA judI. sAdhu saMyama pradhAna, alpa mUlya, jIrNa-zIrNa, nirdoSa, zIla rakSA ane samAdhinA kAraNabhUta gaveSaNA pUrvaka ja vastrAdi dhAraNa kare. (phATelA, sAMdhAvALA na paherAya) gRhasthone potAnA mobhA pramANe, kula maryAdA pramANe ucita veza. temAM paNa zIla ane samAdhinI pradhAnatA jarUrI. sAdhano raMga kALo zA mATe? jagata kALAne dhoLA kare, sAdhu ghoLAne kALo kare. vivarNa kare. kAraNa sAdhue rUpAtIta, dehAtIta, cogAtIta rUpe siddha svarUpa thavAnI sAdhanA karavAnI che. tethI badhA rUpathI alipta thavAnuM che, mATe sAdhu jIvanamAM zarIranI zobhA rUpa snAna na kare, zarIra parano mela na utAre, kapaDA paNa roja nahIM dhovAnA, utkRSTa to varSamAM eka vakhata varasAdanAnevAnA pANIthI dhue. jIrNa-zIrNa le eTale phATe ke paraThavI de. mala pariSaha sahana karavAno che. AthI siddharAje hemacaMdrAcAryane malladhArInuM biruda ajIva tattva | 233 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apela. teo kapaDA paNa jADA paheratA. sAdhue kapaDA raMgavAnA nahIM. raMgIna kapaDA nahIM paheravAnA.raMganorAgautAravAno. saMyamaanejJAnAdi guNathIvAsita thavAnuM che. sAdhuno samagra vyavahAra viSayothI chUTavAno ane saMyama paryAyanI vRddhi mATeno ja sarvA paramAtmAe pharamAvyo che. paMcavarSIya jagatathI (loka) chUTavA mATe paMcaparameSThinA varNa pAMca, aprazasta varNathI chUTavA prazasta AlaMbana rUpe te paMca varNa vyavahAramAM dhAraNa karanArA pAMca parameSThine pakaDavAnA che ane temanA AtmAmAM rahelA pAMca guNone pakaDI svayaM nizcayathI rUpAtIta thavA guNamaya banavAnuM che. nAma darasana, nAma pharasana rasa baMdha kachu nAha, AnaMdaghana cetanamaya mUrati sevaka jana bali jAya. (pU. AnaMdaghanajI) huM darzana arthAt bIjAne jovA mATe rUpa nathI, sparza nathI ke khATA, mIThA rasa rUpa ke sugaMdhI-durgadhI gaMdha rUpa paNa nathI. huM iMdriyothI atIta evo AtmAthI ja AtmA anubhava yogya cetanAmaya AnaMdathI bharelo AtmA chuM, to IndriyothI pakaDAtA rUpAdi pAMca viSayomAM AtmA baMdhAI kaI rIte? jema-jema IndriyothI viSayone pakaDavA jAya tema-tema AtmA mohathI baMdhAto jAya tethI te pIDA pAme. mATe pAMca viSayothI chUTe ane svaguNamaya bane to ja AtmA AnaMda anubhave. AkAra-rUpane koNa pakaDe? AMkha vagara rUpake AkAra pakaDAya nahIM. AMkha vagara tenuM jJAna na thAya. AMkha dvArA AtmAnI bahAra AkAra ane vargamAM jaI tyAM sthira thavA prayatna kare. arthAt aMtarAtmA maTI bahirAtmA thAya. iMdriya maLI te (I) AtmAne pAse javA arthAt iMdriyone viSaya vedanAthI choDAvI sadA AtmAnA guNomAM ramaNatA karavAnI che. je AtmAoe iMdriyo vaDe sarvajJa vacana rUpa zrutajJAnanA baLe AtmAne oLakhI, iMdriyonA viSayothI vimukha banI, iMdriyAtIta AtmaguNonA anubhava mATe dhyAna yogamAM sthira thaI AtmAnI ramaNatA mANI bahirAtmA maTI aMtarAtmAmAM AvI mahAtmA banI paramAtmA padanI prApti mATe jIvana jIvI dhanya banyA. paNa jeo iMdriyo dvArA viSayomAM AkarSAI tenA bhogavaTAmAM sukhAbhAsa 234 nava tattva Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANatA temAM Asakata thayA, te bahirAtmA bhAvamAM DUbI saMsAra bhramaNa sarjana karI durgatimAM dhakelAyA. "succiya sUro so ceva, paMDio taM pasaMsimo niccN| idriya corehiM sayA, na luTiyaM jassa caraNa dhrnnN||1|| idriya cavala turaMgo, duggai-maggANu dhAvire niccN| mAvika mavavo , marU ni vaya-rasadArA" | (iMdriya parAjaya zataka) jagatamAM sAcA te ja paMDita che ke jenuM cAritrarUpI dhana iMdriya cora vaDe corAyuM nahIM. vegavAna ghoDAothI paNa capaLa iMdriyo AtmabhAna bhUlelAone durgatinA mArge bahu ja jhaDapathI laI janArI che. Ama bhavanA svarUpane jina vacana vaDe vicArI jinavacana-(virati) rUpa doraDA vaDe bAMdhI iMdriya viSayothI aTakIne je Atma svabhAvamAM sthira thaI Atma ramaNatA mAMDe teno manuSya bhava saphaLa thAya. rUpane jonAra koNa-camA, AMkha ke AtmA cazmA, AMkha baMne rUpI che. rUpa ne rUpI vastu je pudgala che, jaDa che. to zuM rUpamAM (jaDamAM) jovAnI zakita che? to maDaduM paNa jaDa-rUpI che. paNa te joI zakato nathI to jonAra koNa? cazmA pAchaLa AMkha ane AMkhamAM AtmA aMdara rahelo che. ekendriyathI teIndriya jIvo tathA AMkha vinAnA paMcendriya jIvo paNa AMkha vinA rUpane pratyakSa joI zakatA nathI, sparzathI anubhava kadAca kare. AMkha vinAnA jIvomAM paNa AtmA che chatAM teo rUpa-AkArane joI zakatA nathI. to jonAra koNa? AMkha vinAnA je trasa-paMcendriya jIvo che temAM rUpane jovA-jANavAAtmAmAM jJAna guNa che, chatAM jovA AMkha-Indriya sAdhana jarUrI athavA puNyanA abhAve atyaMta nabaLI hoya to joI na zake. jayAre je AMkho vaDe rUpAdine jue che to AtmAnA pradezomAM je jJAna-darzana, jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI pragaTa thayuM hoya te jJAna vaDe AMkhanI sahAyathI joI zake ane kevalI vagara AMkhe kevalajJAna vaDe ja sIdhuM sarva vastune jANI-joI le. Ama cazmA ke AMkha e bAhya sAdhana sahAyarUpa che. mULa jonAra AtmAmAM pragaTeluM arUpI jJAna rUpane jue ane te ja jJAna-pUrNapaNe jayAre pragaTe tyAre kevalajJAna rUpI-arUpI sarvane IndriyAdi koI paNa sahAya vinA joI zake. IMdriya-mananI sahAyathI je jJAna ajIva tatva | 235 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya te mati-zruta jJAna che. jyAre te jJAnamAM mithyAtva bhaLe tyAre te ja matiajJAna, zruta ajJAna kahevAya. mAtra cakSuthI jovAnA svabhAvavALA AtmAne karmaroganA udaye carmacakSuthI jovuM paDe. AtmAmAM keTalo bhrama? AtmA jJAna vaDe jovAchatAM AtmAnuM vismaraNa ane mArI AMkha joI rahI che evo mithyAropa. AtmAnA pradezorUpI camA ane temAM jJAnarUpI kAca vaDe jovAnA svabhAvavALo huM. karmaroganA udaye mAre AMkha vaDe jovuM paDe che to kyAre huM mArI kevalajJAna AMkha vaDe jonAro thAuM? evA bhAvo AvavA joIe. AkAra ane rUpanA AkarSaNa, Adara, AsakitamAMthI chUTavAno upAya : AtmAnuM nirAkAra ane niraMjana (arUpI) svarUpa karmathI dabAvAnA kAraNe ane vikArarUpe AkAra ane sthAnabhUta zarIramAM goThavAI javAnA kAraNe potAnA zeyarUpa AtmAne (arUpI Atmapradezone) kevalajJAna pariNAmathI jovA-jANavAnA svabhAvavALo AtmA karmAdhina thaI rUpI cakSu vaDe karmanA udape AtmAnA vikArabhAvane pAmelA deha rUpa-AkAra paryAyane sahu jue ane tene potAnuM mAnI le. paNa zarIramAM zarIrathI para rahela AtmAne joto nathI tethI tene rUpAkAra jovAnuM AkarSaNa, Adara sahaja tethI tenI ja ruci ane tene mATe pravRtti zarU thAya. AthI temAMthI chUTavA ja jinaprabhunA darzana, vaMdana, bhakti AjJA pAlanAdi karavAnA che. caiH zAnArANacibhiH paramANubhivam nirmApitastribhuvanaika-lalAma-bhUta! tAvA eva khalu teDaANavaH pRthivyAM yasamAna mAraM nahi, rUpamasti. (bhaktAmara-1ra) paramAtmAnA deharUpanuM nirmANa tIrthakara nAmakarma karmanA udaye, kAma-vikArane zAMta karanArA evA anupama rUpanA paramANu vaDe thAya ane te paramANu paNa temanuM rUpa nirmANa thAya, teTalA ja hoya tenAthI adhika na hoya arthAt temanA rUpanI AgaLa-traNa bhavanamAM bIjA koI tole na Ave. AthI ati rUpavAna devadevIo paNa paramAtmAnA rUpa jovAmAM bhramarapaNAne pAmI jAya. 236 | nava tattva Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAca = | vizva aizvaryanI parAkASThA.. The perfect path of the LIBERATION Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AthI yogIo paNa prabhunA rUpa gAna gAtA kahe che. "hAre huM to moyore lAla, jinamukhaDAne make; jina mukhaDAne makke, vArI jAuM, prabhu mukhaDAne make (1) nayana rasIlAM vayaNa sukhAlAM, cittaharI lIdhuM harI caTake, prabhujInI sAthe bhakti karatA, karmataNI kasa take," (saMbhavanAtha prabhunuM stavana-pU. lAbhavijaya ma.sA.) tIrthaMkara paramAtmAe 125 varSa ghora tapa karI sAdhanA karI chatAM temanuM rUpa jhAMkhu na paDe paNa tapathI te rUpa vadhAre divya, tejasvI, nirvikArI, alokika thAya. prabhunA darzana mAtrathI viSaya-kaSAyanI vAsanAnA pApa nAza thAya. darzanAt durita dhvaMsI -prabhudarzana sukha saMpadA. "rUpa nihALI paricaya kIno-rUpamAMhI nahI Ayo, je-je pUjA te-te aMge, tuM to aMgathI dUra" te mATe upacAraka pUjA na ghaTe dhyAnane pUre (caMdraprabhu) (pU. mAnavijaya ma.sA) IMdro-IMdrANI sahita loka paramAtmAnA rUpamAM DUbI jAya to paNa prabhu to rUpathI nirALA-rUpAtIta dhyAna dazAmAM ja ramanArA che. tevA prabhunI pUjAthI cidAnaMda kerI pUjA- nirvikalpa upayoga re Atama paramAtmane abhede, nahi koI jaDano joya re (pU. mAna vijaya ma.sA.) - tevA prabhunI pUjAthI AtmA temanI jema nirvikalpa upayogavALo banI pote paNa paramAtmArUpa thAya. cidAnaMdakerI pUjA eTale - prabhu Apa vItarAga, tethI vikalpathI rahita ApanA aMganI pUjA eTale ApanA guNonI pUjA, paNa te meM Aja sudhI na karI eTale ApanI vItarAgatA-nirvikAratA, nirvikalpatA na gamI AthI huM AkAra-rUpamAM vikalponI jALa vaDe aTavAyo tenA pAzamAMthI (viSayakaSAya) chUTato nathI. jo ApanA guNone oLakhI guNonI ruci pUrvaka jo meM pUjyAbhajayA hota to viSayonI parAdhInatAmAM na hota paNa AjJArUpa baMdhanamAM baMdhAyelo paramAnaMdano AMzika paNa bhogavaTo karato hota. kadAca mArA pUrva tIvra nikAcita 238 | nava tattva Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanA udaye AjJA yogamAM na hota to paNa viSayo pratyeno Adara bahumAna vALona ja hota - paNa mane jarUra temAM pazcAttApa thAta. paramAtmAno prabhAva to sAkSAt che. paramAtmA pratyenI niSkAma prIti, bhaktithI devapAla tIrthaMkara pada pAmyA: ApaNI daSTi phare to vartamAnamAM camatkAra thAya. mugdha, jaDamativALA bheMso carAvatAM devapAlane jaMgalamAM prabhu pratimA rUpe maLyA, prabhu gamI gayA. prIta baMdhANI, prabhu darzana chUTe nahIM tethI bhakti umaTI, abhigraha prabhudarzana vinA bhojana nahIM, 7 divasa mUzaLadhAra varasAda, prabhu darzananI lagana-prabhunA darzananI pratIkSAmAM samaya pasAra, paNa bhojananI ciMtA nahIM, 7 upavAsa, 8mA divase darzana-prabhune Thapako kema darzana nahIM? mAro zo aparAdha? cakrezvarI devI khuza thaI pragaTa thayA. "prabhu sivAya kaMI na joIe'- devI vizeSa khuza-varadAna-rAjaprApti -samagra rAjya prabhumaMdirathI maDhI dIdhuM. prIti-bhaktinI parAkASThA vaDe tIrthakaranAma karma bAMdhI tIrthakara. mAtra prabhunA darzananI prIti-pariNAma svayaM paramAtmA padane pAmyA. Avo aciMtya mahimA paramAtmAno yogya para ja paDe. vIra paramAtmAne pradakSiNA ApI gozALAmAM pravezelI tejolezacAno prabhAva, vIra paramAtmAnI ghora AsAtanA karanAra gozALAnuM bhArIkarma baLyuM, samakita ane devalokanI prApti thaI: gozALo prabhunA AbhAsarUpa ziSya tarIke rahyo to prabhue tene tejolezyA ApI. te ja tejalezyA teNe prabhune bALavA mATe choDI paNa prabhuno aciMtya prabhAva, nirmaLa kRpAdaSTi, tejolezyAthI gozALAnuM zarIra to baLyuM sAthe bhArI karmIpaNuM paNa baLyuM. jethI aMtima ghaDIe pazcAtApathI samaktinI prApti ane devalokanI prApti. AvA aciMtya prabhuno mahimA ApaNA para kema na paDe? te mATe jarUra che ApaNe AtmahitanI yogyatA rUpe thavAnI. sukha e AtmAno sahaja svabhAva ja che eTale AtmA sukhane ja Icche temAM koI Azcarya nahIM. ra4 kalAka AtmAnI cAhanA sukhanI ja che. tethI jenAthI jenAmAM sukha maLe tene cAhe. gaDhaSabha jinezvaraprItama hArAre, aura na cArekaMta;' zuddhajJAna cetanA patnI-jinezvara paramAtmAne vinaMti kare che. RSabha jinezvara Apa ja mahArA priyatama zA mATe? pUrNa sukhathI bharelA che. tethI huM bIjA koI ajIva tatva | 239 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyatamane cAhatI nathI. mane bIje kayAMya sukha maLavAnuM nathI. paNa jyAre cetanAmAM mithyAtvano vAsa thAya che tyAre bahAra priyatamanI zodhamAM bhaTake che. jema sannipAta rogamAM jIvane UMghu ja game. kAlasaukarikane te roganA kAraNe tene jyAre viSTA copaDAya-durgadha yogamAM ja tene zAMti maLe. mohanA pracaMDa prakopamAM AtmAne bahAra ja badhe sukhano bhrama jAge. 'para ghara jevAre dharma tumephiro, nija gharanA lAhorezamI jema navi jANe mRga kasturio, mRgamada parimala mamarA jemate bhUlore mRgadizodiziphire, levA mRgamadagaMdhA tema jaga DhaMDhere bAhira dharmane, mithyA daSTire aMdha.13 (pU. maho. yazovijayajI) jagatanA ajJAna jIvo ke jene potAnA AtmAmAM sukha che tenuM jemane jJAnabhAna nathI teo bahAra dharma sukhanI zodha karatAM hoya che. jema kasturiyAmRganI nAbhimAM kasturI hovAthI cAre tarapha tenI sugaMdha prasare che ane te ja sugaMdhamAM Asakata banelo mRga pote tenI zodhamAM cAre tarapha doDAdoDa kare paNa bhramanA kAraNe tene potAne bhAna nathI ke mArI nAbhimAM ja te kasturI che ane tenI A maheka che, to bIje bhamavAthI zuM? tema ajJAnI jIva paNa pudgalanA varNa, gaMdha, rasa, sparzAdamAM ja sukha che ema mAnI potAnA guNomAM rahelA sukha mANavAnuM bhUlIne viSayonI zodhamAM bhamyA karaze ane mRtyune zaraNa thaze. jema bhamaro paNa gaMdhamAM ja sukha mAnI kamaLamAM gaMdhane mANavAmAM Asakta banI jAya ane kamaLa saMkocAI jAya tenuM bhAna na rahe! ane temAM prANa gumAve. () gaMdha pariNAma: gandhyante = aghrAyate saumukhAkRt surbhiH|| vaimurNAhU tUmi: je gaMdhathI mukha prasanna thAya te surabhi gaMdha, je gaMdhathI mukha aprasanna thAya te dUrabhi gaMdha. pudgalane oLakhavA tenA lakSaNonuM jJAna jarUrI. prathama pudgala AkArathI pakaDAya. AMkhano prathama viSaya AkAra, pachI temAM rahelA rUpane pakaDe. 240 nava tattva Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arUpI, nirAkAra evo AtmA potAnA arUpI, nirAkAra guNomAM ja sukha hovA chatAM temAM rahI ramI zakato nathI tenuM kAraNa zuM? potAnA guNomAM sukhano nirNaya pratIti ruci nathI ane pudgalamAM sukhanI bhrAMti ane sukha bhogano bhrama anAdithI che. AtmAne guNo bhogavavA koInI parAdhInatA, apekSA ke koI paNa prakAranuM kaSTa nathI chatAM jIva te sukha mATe sahaja prayatna karI zakato nathI ane jyAM sukha che ja nahIM paNa AtmAne jemAM mAtra pIDA ja maLe che temAM sarva prayatno vaDe te meLavavA karavAnuM bAkI rAkhato nathI. je AtmAone AtmAnA sukha saMbaMdhI ajJAnatA che teo parama sukha mAnI paramAM prayatna kare te Azcarya nathI paNa je AtmAone jina vacana vaDe AtmAnA sukha saMbaMdhI jJAna thAya che teo paNa AtmAnA sukha mATe bahu prayatna karI zakatA nathI ane viSayonA sukhane choDI zakatA nathI te AtmA mATe khedajanaka che. * viSayasukha choDavA ghaNA duSkara lAge che to kAraNa zuM? pAMce Indriyo jene maLe che temAM jJAna karavAnuM prathama kAryacakSuIndriyanuM hoya che. cakSuIndriya potAnA viSaya vastumAM rahelA AkAra ane rUpane jovAnuM kArya dUrathI kare, AkAra ane rUpathI sahaja AtmA AkarSAya ane temAM potAnA nirAkAra, arUpI AtmAne sahaja bhUle. AkAra ke rUpane vizeSathI pakaDavA mATe temAM rahelI surabhi-gaMdha sahAyaka banaze. sattAmAM rahela mohano udayakramasara vizeSa vRddhi pAme tema tema AtmA svAtmAnA guNothI calAyamAna thaI svaguNothI dUra jaze, pudgala tarapha saheja kheMcAze. gulAba, kamaLa ke caMpAnuM puSpa jemAM atyaMta tIvra surabhi gaMdha rahelI che teno bAhyAkAra-rUpa prathama jIvane AkarSaNanuM kAraNa banaze ane pachI tenI gaMdha mANavA te puSpane levA jaze ane vizeSathI mANavA nAka AgaLa lagAvI tenI sugaMdha mANI potAne sukhI mAnatA potAnuM citta (mana) prasannatAne anubhavaze. sva svabhAvathI chUTavuM te pApa ane para svabhAvarUpe thavuM te mahApApa: je prasannatA AtmAe paranI parAdhInatA choDIne mANavAnI hatI tene badale moharAjA AtmAne paranA svabhAva pramANe vartAvI sva svabhAvathI choDAvI pApanA poTalA baMdhAve. sva svabhAvathI chUTavuM e ja pApa ane para svabhAvarUpe thavuM te mahApApa. ajIva tatva | 241 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * AtmAnI sadgata ane dUrgata eTale zuM? AtmAe potAnA pariNAmo choDIne pudgalanA 10 pariNAmarUpe rahevuM eTale dUragati ane pudgalanA pariNAmone choDI AtmAe potAnA rucipariNAmo sAthe rucipUrvaka rahevuM te AtmAnI sadgati. pudgalanA gati, baMdha, bheda, saMsthAna ane varNa gaMdhAdi pariNAmo sadA pudgala dravyamAM ja rahenArA che ane jJAna, darzana, cAritra, tapa ane vIrya e AtmAmAM rahenArA che. te pudgalamAM kadI pariNamavAnA nathI, chatAM anAdikALathI AtmAmAM mithyAtvanI vAsanAnA kAraNe teno DhALa pudgala taraphano che. AthI pudgalanA guNone mANavA te AkarSAya che. AthI ja jinazAstramAM vidhAnaH "dhyAna ghaTA pragaTAvIe, vAmanayana jina dhUpa, micchatA durgadha dUraDhaLe, pragaTe AbhasvarUpa." mAnavabhavanI saphaLatA mAtra AtmasvarUpa pragaTAvavAmAM ane paramAtmA svarUpe thavAmAM ja che. te sivAya bIju badhuM bAhyasaMpatti Adi bIjA bhavomAM prApti thaI zake che. cakravartI karatA paNa vadhAre sAmrAjaya, Rddhi-zarIra, rUpa-vaibhavAdi badhu devamAM prApta thAya che tema chatAM tenA karatA paNa manuSyabhavanI vizeSatA eTalA mATe che ke, paramAtmA padanI prApti-AtmA-svabhAva ramaNatA je manuSya bhava sivAya koI paNa bhavamAM zakya nathI. tethI jIvane manuSyabhava prApta thayA pachI te tarapha ruci na thAya ane tenAthI viparyAsa Atma saMpattine badale pudgala tarapha AkarSaNa rasaruci thAya tenuM mULa kAraNa mithyAtva che. AthI AtmA mATe mithyAtva e durgadha (durabhi. AtmAnA guNa sugaMdhane mANavAne badale pudgalanI sugaMdha je sadA sugaMdharUpe rahI zakatI nathI, jeno bhoga AtmAne narakAdi duragati apAve. durgadha eTale AtmAnA guNa sugaMdhathI AtmAne doSa tarapha DhasaDI jAyate. pulanA guNomAM kramasara AtmA DhasaDAto jAya. prathama dUrathI AMkha AkAra, rUpane pakaDe, je vastu sAmAnyathI rUpa ane AkArathI jeTalI suMdara hoya temAM surabhigaMdha paNa haze. gulAba, caMpo, kamaLAdi sugaMdhI puSpo teno AkAra, varNa paNa AkarSaNanuM kAraNa, to temAM rahelI gaMdha paNa vizeSa AkarSaNanuM kAraNa bane, sahaja tenI sAthe joDAvAnuM mana thAya. saMyoga e saMsAra kahyo che. AtmA jyAre pudgala sAthe mohanA saMbaMdhathI joDAya tyAre tenA bhAva saMsAranuM sarjana thAya. jo dhyAna mATe AtmA 242 | nava tattva Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukULa vAtAvaraNanI apekSA kare. sugaMdhI puSpo khIlelA hoya, zItaLa pavana vAto hoya, madhura pakSIono kalarava hoya, zAMta vAtAvaraNa hoya to dhyAna sAruM thAya ema ApaNane lAge paNa te mohano pariNAma che. jene AtmajJAna-AtmA ane pudgalano guNono bheda na pakaDAyo hoya tevA AtmAone bAhya zAMtino anubhava thAya, paNa jevuM vAtAvaraNa phare tevuM tenuM dhyAna tUTe. mana azAMta thAya. Ama kema bane? AthI dhyAna pUrve citta zuddhi arthe vidhAna "vAma nayana dhUpa." prabhunI DAbI bAju dhUpa. zenuM dhUpa? anAdinI mithyAtva mAnyatAthI je atattvanI tattva tarIke pakaDa pakaDAI che ke "anukULa saMyogane sukha" to te rU5 mithyAtvanI vAsanAthI manamAM dUSita (durgadha) thayeluM vAtAvaraNa sarvajJatattvarUpa bhAvathI cittane bhAvita karavA vaDe arthAt maitrI karuNAdicAra ane anityAdi 12 tattvabhAvanAthI zubha vAtAvaraNa-dhUpathI manane vAsita karavA vaDe dhyAnanI bhUmikA sarjAya, tyAre samajAya ke sukha AtmAnA guNamAM che. guNamaya banavAthI sukhanI anubhUti thAya te mATe pudgala guNa rUpa durgadha dUra karavI paDe. tathA bhAvuka AtmA hovAnA kAraNe dravya-kSetra-bhAva ane kALanI AtmA para asara thAya te apekSAe dhyAnamAM uttama kSetra-vAtAvaraNa-nimitta-kALanuM paNa vidhAna karavAmAM AvyuM che. tethI maharSio nadI kinAre, sarovara, vana, udyona, guphAmAM paNa dhyAna karavA jatAM. pU. pAdilipta sUrI zetruMjayamAM suvarNa guphA AgaLa paNa dhyAna karavA jatA hatAM. AthI uttama zudhdha kSetrAdi paNa dhyAnamAM nimitta kAraNa bane to te upAdeya bane, to Atma svarUpa pakaDAya. mAtra bAhya sugaMdhI vAtAvaraNamAM zubha dhyAna mAnI rAgathI manavAsita karI zarIramAM sthira thaI saMsAra sarjana karanAruM na banavuM joIe. AthI mahAtmAo durgadha para vijaya meLavavA smazAnamAM jAya. jyAM sauthI bhayaMkara durgadha manuSyanA mRtadehanI hoya. pudgala parivartana svabhAvavALA hovAthI dehane game teTalA sugaMdhI padArthothI navaDAvyo hoya, attaranA chaMTakAva karyA hoya, pAvaDarAdithI suzobhita karyo hoya to paNa te ja dehane bIjA divase parasevAdi vaDe durgadha rUpe pheravAtA vAra nahIM lAge. zuci pyazucIkaIsamayeMDazuci saMbhave; dehe jalAdinA zauca; bhramo mUDhasya dANA (jJAnasAra 14-4) ajIva tatva | 243 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azucimaya sAta dhAtumaya dehano prabhAva ke game tevA sugaMdhI padArtho hoya paNa dehanA saMgathI te paNa azucimaya-durgadhamaya banatA vAra nahIM, AthI jalAdithI dehanuM pavitra thavuM te mAnavuM jIvanI mUDhatA rUpa che. je dAruNa vipAkanuM kAraNa bane. AtmA jyAre dehamAMthI nIkaLI jAya pachI tarata dehamAM rahelI sugaMdha badhI durgadhamAM parAvartana pAmI jAya, dehamAM samUrchAima jIvonI utpatti zarU thAya, deha pAse rahevuM paNa duSkara thAya, AthI te dehane jaladI bALI ke dATI devAmAM Ave che. * bhikSu kevA hoya? paDamaMDitajajayA masANeno bhIyAe, bhaya bheravAI dilsa. piviha guNa-tavorae yanicaMna zarIraMcAbhinaMbaI je-se-bhikakhAlazA | (sabhikSu adhyayana-10, daza vekAlika) jeNe dehanI mamatA choDI. vividha tapAdiguNomAM te sadAramanArA ane nirbhaya thayelA, bhaya bhairavAdi upasargothI calAyamAna nahIM thanArA tethI ja smazAnAdimAM kAussagga dhyAnamAM rahe. gajasukumAla muni smazAnamAM dehAtIta dhyAnamAM sthira: mRtadeha jyAM dATavAmAM bALavAmAM Ave tevA pratikULa vAtAvaraNamAM yogI puruSo Atma dhyAnamAM sthira thaI kevalajJAna pragaTa kare. gajasukumAla ati sukomala dehavALA chatAM dehAtIta sAdhanA mATe ja dIkSAnA prathama divase ja smazAnamAM jaI kAussaga dhyAnamAM sthira thaI mahA pratikULa upasarga-jIvatA ja baLavAnA upasargamAM paNa dhyAnathI calAyamAna na thayA ane dehabuddhi tyAga karI AtmAmAM lIna banI kevalI thaI kAyamI dehAtIta thaI siddha svarUpane pAmyA. (7) rasa pariNAma : premataNI pare zIkho sAdho, joI zelaDI sAMTho; jihAM gAMThatihAMsa navidise, jihAMrasatihAMnavi gAMTho. | (zrIpALa-rAsa) AtmA premarasathI bharelo che paNa ApaNo prema vartamAnamAM AvarAI gayelo hovAthI tenA vikArarUpe, rAga rUpI rasapragaTa thayo che. rAga e premano vikAra che. 244 nava tattva Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AthI jIva potAnA parano prema choDI te yugalane pakaDavA jAya che. jema zeraDI madhurarasathI bharelI che. tene jema jema cAvavAmAM Ave tema tema madhurarasanI tRpti jIvane thAya che. paNa zeraDImAM jyAM jyAM gAMTha hoya tyAM madhura rasa hoto nathI. tema pudgala pratyenI gAMTha(rAga) jyAM baMdhAze tyAM jIvane jIva viSe prema pragaTa nahIM thAya. jene AtmAmAM rasano anubhava thAya tene bIjA koI rasanI jarUra paDe nahIM. tethI yogIo vana, guphA, smazAna ke game tevA sthAnamAM ekalA paNa svaguNono anubhava rasa mANavAmAM evA nimagna banI jAya ke teo bahAra daSTi paNa kare nahIM. bahAranI duniyAthI alipta thaI jAya. 'viSayalaganakI agni bujhAvata prabhu guNa anubhava ghArA, bhAI magnatA tuma guNa rasakI kuNa kaMcana kuNadArA' | (zitalanAtha prabhunuM stavana - pU. maho. yazovijaya ma.sA.) AtmAnA jJAnAdi pAMca guNomAM jema jema AtmA magna bane tema tema tene pudgalonA guNomAM udAsInatA nIrasatA AvyA vinA na rahe. pudgalanA guNo ane AtmAnA guNo banne svarUpe viruddha che. AtmAnA guNo arUpI ane pudgalanA rUpI, AthI banne sAthe kadI bhogavI na zakAya. AthI pudgalanA guNomAM vadhAremAM vadhAre tadAkAra ekameka thAya tyAre pAMca rasAsvAdamAM tRmi thavAno AbhAsa thAya. AtmAmAM mohano udaya thAya eTale Atmarasa choDI jIva bahAra khATo, mITho, tIkho, tUro ane kaDavo ane A pAMca rasamAM potAne je vadhAre anukULa, svAda sukharUpa lAge te bhogavavA jAya che. sau prathama cakSuthI te AkAra rUpa tarapha tenI daSTi doDaze paNa teno saMbaMdha dehathI ghaNo dUrano thAya, pachI te rUpa ane AkAramAM rahelI gaMdhane dUrathI pakaDI pudgalanI najIka Avaze ane pachI teno svAda mANavA tene dAMta vaDe cAvI cAvIne temAM rahelA rasanuM (khATA-mIThA svAda) rasa mANavAmAM potAne sukhI mAnaze je jIva mATe mAtra sukhAbhAsa rUpa bane. beIdriyo (rasa ane sparza) vizeSathI bhogendriya gaNAya. temAM rasanendriyamAM banne IndriyonuM kArya sAthe thAya. sparza ane rasa bannene sAthe jJAna thAya, tethI sauthI vadhAre sukhAbhAsa rasanendriyamAM jIvone thAya ane rasanendriyano bhoga jIvo jAheramAM karI zake te vizeSathI pAparUpa na lAge jyAre sparzendriyanA viSaya bhogone jIvo jAheramAM na karI zake, bhaya lajjA khacakATa thAya. ajIva tatva | 245 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apekSAe pAMca IndriyomAM sauthI vadhAre rasanendriyanA bhogane pApa kahyuM che. AhAranI AsaktimAtrathI manuSya, mAchalA sAtamI narakamAM jaI zake? AhAranimmatteNaM macchA gacchaMti sattamI puddhviiN|| sacittaM AhAraM khamo maNasA'vi na ptthei||51|| | (Aura paccakhkhANa payanto) mAtra AhArane bhogavavAnI IcchAmAtrathI ja taMduliyo matsya 7mI narakamAM jAya che. AthI sAdhu sacitta AhAranI manathI paNa IcchA na kare. AhAranA pagalomAM sukha zuM che? AhAra pugalo paNa paramANunA skaMdharUpa che. dareka paramANumAM be sparza, eka varNa, eka gaMdha ane eka rasa avazya hoya. je skaMdha hoya temAM sparza, rasAdi vadhAre paNa hoI zake. Ama rasanendriya sAthe pudgalo jyAre vizeSathI ekameka joDAya ane rasanA svAdanA jJAnanI sAthe moha bhaLe tyAre jIvane sukhAbhAsa thAya. rasagullA, gulAba jAMbu, mAlapuA vagere vastumAM, jIbha sAthe jyAre saMyoga thAya tyAre prathama sparza pachI komaLatA, zItaLatA, snigdhatA vagere zubha anukULa sparzanA saMyoga ane temAM sau prathama mithyAtvanA udaye sukhano Aropa ane tenA prAptipaNAnA jJAnathI potAne sukhI mAnI le che te pramANe temAM mIThAzano arthAt madhuratAnA paramANunuM jIbha sAthe ekameka bhaLatAM je jJAna thAya ane te madhuratA sukha rUpa-ratino udaya thavAthI gamArUpa lAge ane rAganA udayathI tenI sAthe rahevAnA bhogavavAno bhAva thavAthI jIbha para vadhAre samaya rAkhI cAvI cAvI rasAsvAda mANavAnuM sukha anubhavaze, paNa temAM tene kaMTALo nahIM Ave, ke huM pudgalanA grahaNa pariNamanAdi je mArA AtmAnA svabhAvanI viruddha pravRtti che te karavA dvArA mArA AtmAnuM kiMmati vIryadhana-samaya- veDaphI karmano bhAra khAlI karavAne badale vadhArI bhavabhramaNa vadhAravAnuM karuM chuM tevo pazcAttApa nahIM thAya. yogIo pudagalabhAvamAM sahaja udAsa kema?: zuddha premarasAsvAde kRte nirbhytaaddddtmni|| jAyate anubhavaH sAkSAdveghate premyogibhiH||33|| (premagaMgA) 246 | nava tattva Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je yogIo zuddha prema rasanA AsvAdane mANe che arthAt jeo potAnA AtmAnA guNono anubhava AsvAda mANe che teo jIvo pratye vaira, jhera, dveSAdi hiMsaka bhAva rAkhatA nathI paNa teo jIvo sAthe maityAdi bhAvathI prema pUrvakanuM jIvana jIve che ane temanuM jIvana sadA AnaMdamaya-rasamaya ane sarva apekSA rahita thavA vaDe temane pudgalanA AsvAda mANavAno apekSA bhAva paNa raheto nathI. tethI pudgala rasomAM svAda-sukhane anubhavavAno rasa temane uDI jAya che mATe temanA jIvanamAM pudgalabhAvanI sahaja udAsInatA pravarte. nirvikalpa mahAprema-rasAnubhava yogataH sAkSAcchuddhAtma saMvedAt prAptavyam na avaziSyate | (premagaMgA) yogIo zuddhaprema rasanA anubhava pAnavaDe dharmabaLa ane zukladhyAnanA yogathI sarva karmamaLano kSaya karI kevalajJAna pragaTa karI parama-akSaya paramAnaMdano anubhava kare. pudgalabhAva rucinahI, tAArahe udAsa so Atama aMtara lahe, paramAnaMda prakAza. (adhyAtmabAvanI) arthAt AtmAno paramAnaMda anubhava rasa te ja mANI zake jene pagala bhAvane mANavAmAM rasa ruci nathI, temAM jene kaMTALo Ave te ja pudgalanA rasAsvAda sukhane choDI zake. kAraNe zarIrane Teko Apavo paDe to temAM nirasabhojana, paNa rasahIna banIne ApavA pUratuM Ape. tethI sAdhu khAvA chatAM upavAsI. "nija anubhava lezathI, kaThina karma hoyanAza; a5 bhave bhavi te lahe, avicalapura ko vAsa." (adhyAtmabAvanI) svAtmAnA guNanA anubhava vinA karmonA nAza na thAya, karmono nAza tyAre ja thAya jyAre kaSAyono nAza thAya. AtmA potAnA svabhAvamaya bane tyAre ja kaSAyano nAza thAya, toja viSayonorasatUTe.AthIviSayarasane toDavA vyavahAre paramAtmAnI guNabhaktinI pradhAnatA ane niyathI svAtmAnA guNanI upAsanA jarUrI. ajIva tatva | 247 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainazAsanamAM AhAranA rasane toDavAnA upAya tarIke cAra AhAranA tyAgarUpa 6 mAsanA upavAsa, te zakya na hoya to traNa AhAranA tyAgarUpa, upavAsa ema uttaratA krame 1 upavAsa, te paNa zakya na hoya to 6 SasanA tyAgarUpa AyaMbilamarI, masAlAdi bIjA koI paNa svAdane vadhAranAra dravya AyaMbilamAM na vaparAya. (balavana paNa na vaparAya lavaNa chaThTho rasa che), te zakya na hoya to lukhI nIvi. (mAtra valoNAnI chAsa ane maracuM, haLadara sAmAnya vaparAya), te zakya na hoya to ekAsaNuM, lIlotarI ane mahAvigaI to saMpUrNa tyAga ja hovI joIe. 6 vigaImAM ekAda vigaI te paNa jarUra pUratI. pU. AcArya premasUri mahArAjazrI je 300 sAdhunA nAyaka hatAM chatAM ekavAra comAsAmAM be ja dravyathI ekAsaNA, dAlabATI dUsarI bAta khoTI. Ama pudgala rasAsvAda choDI zake te ja AtmAno rasAsvAda mANI zake. jo AtmAno rasAsvAda na mANI zake ane pudgala rasAsvAdane sukharUpa mAnI arthAt abhogyane bhogya mAnI vApare to bhAvimAM potAnA guNonA rasAsvAda mANavAnA aMtarAyabhUta cAritra mohanIya karma baMdhAya. (8) sparza pariNAma: aura bhrAntimiTajAte hai, pragaTa jJAna udhota, rAnIkubhi viSayabhrama, disAmohasamahotaiApavA. | (samatA zataka) pAMca IndriyanA 23 viSayomAM sauthI vadhAre khataranAka sparzanendriyanA gurulaghu, zIta-uSNa, mRdu-karkaza, snigdha-rukSa, Adi 8 viSayo bAhya sukhamAM sukha buddhino bhrama karavAmAM mahatvano bhAga bhajave che. anukULa sparzamAM sAtA sukharUpe ane pratikULa sparza duHkharUpe lagADe che. bhalabhalA jJAnIo paNa sparza viSayane sukharUpa mAnavAmAM thApa khAI jAya che. anukULa sparzane duHkharUpa mAnavuM e virala jIvo mATe ghaTaze. viSaya sukha e duHkhanA pratikAra rUpe jIva pAse sukha manAve che. tenA bhogavaTAmAM jIvane te sahaja sukharUpe lAge che. jIva pote temAM samatA sukha bhogavavAnuM gumAve che ane asAtAno baMdha karI karma bhAra vadhAre che. AtmAmAM be vAsanAmanadvArA anubhavAya (1) mithyAtvanI vAsanA (2) bIjI cAritramohanI vAsanA. mithyAtvanI vAsanA manamAM badhuM UMdhudekhADe. garamIne duHkha 248 | nava tattva Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarIke, ThaMDIne sukha tarIke svIkAravA rUpa bhrama Ubho karI mAnasika sukha-duHkhano AtmAne bhAgI banAve che ane cAritramoha jyAre garamI-ThaMDIno saMyoga zarIra sAthe thAya tyAre te potAne sukhanuM ke duHkhanuM sevana karI rahyo che evo anubhava karAve. AthI sukhanA sevanamAM jIva bhramAtmaka AnaMda anubhavato tenI anumodanA dvArA anubaMdha karma bAMdhe ane duHkha anubhavI rahyA rUpa potAno pApodaya mAne. temAM nimittanA kAraNane pradhAna mAnI tenI niMdA-TIkA, arati karavArUpaSa dhAraNa karI anubaMdha karma bAMdhe. bIjuM eka kAraNa bIjI Indriyone potAnuM jJAna karavA ati maryAdA rUpa sAdhana che. sAMbhaLavA mATe kAna be, jovA mATe AMkha be, suMghavA mATe nAka paNa be, svAda pArakhavA jIbha eka che. jyAre 8 sparzane jANavA AkhA zarIramAM vyApta sparzendriya aMdara ane bahArathI te potAnA viSayano anubhava karI zake che. tethI zIta-uSNAdinuM satata jJAna thayA kare. te pudgalo AkhA vAtAvaraNamAM badhe vyApta hoya eTale Akho divasa teno satata anubhava thAya ane mohanA udaye jIvane sukha duHkhanI bhrAMti thayA kare. AthI sparzanendriyanA ATha viSayothI AtmAne mukta thavuM ane potAnA samatA sukhano anubhava karavo ati duSkaramAM duSkara kArya che. vaLI sparzanendriya jIvane ekendriyAdi sarva bhavomAM prApta thAya ane mana sivAyanA asaMjJI saMmUrchAima bhavomAM to mithyAtvanI gADhavAsanA niyamA hoya tethI te tenA viSayone sukharUpe mAnI viSaya bhogavavAnA gADha saMskAra paDyA. tethI manuSyAdi bhavamAM mana maLyA pachI IndriyanA sukhone duHkharUpe mAnavuM paNa duSkara thAya to pachI choDavA to keTalA duSkara thAya te samajI zakAya che. - jinazAsana viSaya sukhane duHkharUpe kahe che para lakSaNa te dukha kahIe nija vasate sukha lahIe. AtmAnA guNa sivAya AtmAne kayAMya sukhano anubhava thaI zake nahIM. AthI AtmA sivAya sarva bAhya pudgala saMyoga vaDe AtmAne duHkha ja maLe. saMyogamUlA jIveNa, pattA duHkha paraMparA. para saMyogarUpa saMsArathI ja jIvane duHkhanI paraMparAnI prApti thaI che. * lokamAM cAra prakAranA sukha manAya che? loke caturneihAryeSu, sukhazabda prayujyad, viSaye vedanA bhAve, vipAkemokSa eva cArapA. (tasvArtha sUtrakArikA) ajIva tatva | 249 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1) viSaya sukha zItaLavAyu zarIrane sukhAkArI jaNAya che. zItaLa sparza te sukharUpa lAge te viSayasukha. 2) duHkhanA abhAvamAM sukha : rogAdi duHkhanA abhAvamAM, putrAdi na hoya ane prApta thAya eTale sukhI mAne. 3) puNacakarmanA vipAkamAM sukha : puNyanA udayathI maLatA, dhanavaibhava, anukULatAonA bhogavaTAne sukha mAne che. 4) mokSa sukha : karma, klezathI sarvathA mukti thavAthI AtmAmAM pragaTato guNono pUrNa AsvAdarUpa AnaMda e sarvathI uttama sukha manAya che. jinazAsanamAM mAtra karma, kaleza, kaSAyAdi doSonA sarvathA nAzathI AtmAmAM guNa vaibhava anubhavarUpa ja svAdhIna anupama mokSa sukha rUpe manAya che. bAkInA traNa sukho pudgalano parasaMyogarUpa temAM mAtra sukhanA AroparUpa che paNa AtmAne temAM sukha nahIM paNa mAtra duHkha rUpa che, tethI tene sukharUpa nahIM paNa duHkharUpa ja mAne che. AthI jinAjJA mokSa sukha mATe sarvasaMyoganA tyAgarUpa che. saMyogonA tyAgapUrvaka jo dhyAna karavAmAM Ave ane tenA phaLarUpe doSono kSaya thAya to duHkha TaLe ane kAyamI-zAzvata-svAdhIna anupama sukha maLe. tethI duHkhakhao kammakho kAussagga dhyAnanuM vidhAna che. kAyotsarga dhyAnamAM kAyAthI chUTI-AtmA sAthe rahI AtmAnA jJAnAdi guNamaya bane to kAyAdinA podagalika bhAvarUpa rAgAdi doSo TaLe to AtmAnA guNa anubhava rUpa sukhanI prAptinI anubhUti thAya. sarvajJa ja AtmAnA saMpUrNa sukhanuM svarUpa ane tenA sacoTa upAya batAvI zake. AthI sarvajJa paramAtmAe je kAMI AjJA pharamAvI te mAtra Atmasukhane AtmA vartamAnamAM ja mANI zake te mATe ja pharamAvI che. mAtra bhaviSya mATe batAvI nathI paNa je jinAjJAnA saMpUrNa svarUpane samajI na zake athavA pUrNa pALI na zake to te jinAjJA pAlana vaDe pUrNa nirjarA guNanI prApti na thAya paNa puNya baMdhAya jenA udaye bAhya sukha saMyogonI prApti thAya. Atma sukhanI prApti AtmAnA guNAnubhava rUpa zuddha dharma jeTalA aMze karaze teTalAMze tene Atmasukha thAya. zubhakarmanA vipAkarUpa puNyanA udayathI prApta saMyoga sukha duHkharUpa zA mATe? 250 | nava tattva Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva puNyaphalaM duHkha, karmoya kRtatvatA tatra dukhapratikAre, vimUDhAnAM sukhavadhI:13 (adhyAtmasAra 18-63) sarvapuNyanA udayarUpa saMyogarUpa bhoganI sAmagrI prApti thAya te karmajanya parakRta sukha. te mAtra duHkhanA pratikArarUpa hovAthI mUDha jIvone temAM sukhatva buddhi thAya che. jema zarIramAM roga na hoya to svAbhAvika Arogya sukhano anubhava thAya tema AtmAmAM karmakRta mohano koI udaya na hoya to AtmAnA sahaja AnaMdasukhano anubhava thAya. jema vAtAdinA vikArathI zarIranuM nirogI sukhanuM vedana thatuM nathI paNa pIDAno anubhava thAya che tema puNyanA udayathI je bhoga sAmagrInI prAptirUpa suMdara dehAdi prApta thAya tyAre mohathI AkuLa thaI bhoga pravRtti karI, te vakhate anukULatAmAM sAtAnuM ane ratinA sukhanuM vedana kare te tenuM sukha nathI paNa prathama mohathI je vyAkuLatA pragaTI te dUra karavA tenA pratikAra rUpa bhoganI pravRtti paNa duHkharUpa ja che. bhoganI pravRtti bhoganI IcchAnA kSaNabhara zamanarUpa che. bhoganI IcchA te mohanA vikArarUpa che. moha te svabhAvanI vikRttirUpa duHkha ja che. IcchA te duHkha ane tenuM zamana thAya paNa mohano nAza thato nathI. tethI pharI tenI utpatti thAya. AthI mohanA zamana paNa pharI utpatinA kAraNarUpa hovAthI te duHkha rUpa che. jyAre moha mUDha kSaNabhara thayelA te zamanane ja sukharUpa mAne che. puNyathI prApta sukha cAra kAraNothI duHkharUpa che: pariNAmAcca tApAcca, saMskArAcca, budhairmtm|| guNavRtti virodhAcca, duHkhaM puNyabhavaM sukhm|| adhyAtmasAra (18-64) 1) pariNAmathIH vadha mATe bakarAnA dehanI puSTi. pariNAme atyaMta duHkharUpa, yajJa ke bali, ke musalamAno bakarI Ida mATe bakarAne lIlA ghAsAdi khavaDAvIne zarIra lohImAM thatI puSTi bakarAne potAne tAtkAlika sukharUpa lAge paNa te tenA vadha mATe hovAthI te pariNAme tenuM sukha dAruNa vipAkavALu che. te ja rIte ajJAna jIvo aneka jIvonI hiMsA vaDe taiyAra thatAM mAMsAdi mahAvigaI rUpa bhojana tathA dArU Adi mAdaka pINA ke abhakSya sacittAdi bhojanAdi vaDe zarIra puSTi, zarIra ajIva tattva 251 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhA, anya paNa zarIra saMbaMdhi bhogasukho pariNAme dAruNa pariNAma vALA che. jema jaLo nAmano kIDo kharAba lohI tene pIvA maLe tyAre te lohI pIvAmAM potAne sukhano anubhava thato lAge. te tenA mATe tyAre atyaMta priyarUpa bane paNa vepArIo tenuM samagra lohI nIcovI, tenuM pIdheluM lohI vamana karAvI pharI tene lohI cusavA upayoga kare. jyAre jaLonuM lohI nIcove tyAre te bhayaMkara pIDAno anubhava kare Ama tenuM lohI cusavArUpa sukha pariNAme bhayaMkara duHkharUpa bane. tema saMsArI jIvo viSayone sukha mAnI bhogavI AnaMda anumodana karavA vaDe tIvra vipAkane karanArA karmabaMdha karI vipAka vakhate bhayaMkara pIDA bhogave. 2) tApathI: (IndriyonI utsukatArUpI tatatA) tapelA loDhAno goLo hoya tenA para pANI nAMkhavAmAM Ave to te tarata tIvra tApane kAraNe pANIne zoSe che. jema agnithI tapelA goLAmAM tamatA che tema jIvamAM anukULa bhogo pratye IndriyonI utsukatA (viSayavAsanA) che te utsukatAne kAraNe tene rAgAdino tApa varte che. jema tapelA goLA para pANI nAMkhavAthI thoDo kALa tApa ghaTe tema rAgAdi (bhogaIcchA) thoDIvAra zamana thAya. tema agninA saMparkavALo goLo pANIne zoSIne sadA tata rahe che. tema jIvamAM IndriyonA viSayanI utsukatA rahelI hoya ke kayAre bhoga maLe? ane kayAre bhoga bhogavuM? te bhAvarUpa tApa sadA vartato hoya che to tevA jIvane sukha kyAMthI prApta thAya? AthI rAgAdithI anAkuLa yogIo ja Atmasukha mANI zake. bhoga sAmagrInA kALamAM ratinA (sukharUpa) anubhava thAya te zuM che sAmAnyathI je je IndriyonA je je viSayo pratye utsukatA hoya te te padArtha pratye rAga varte, jo gulAba jAMbu khAvAnI utsukatA (IcchA) haze to gulAbajAMbu para rAga, tethI te maLaze tyAM sudhI te saMbaMdhi na maLyArUpa aratino sparza rahe ane ISTa viSaya prApti thAya eTale te jaladI cAlyA na jAya tenI IcchA paNa prAya hoya eTale arati rahe ane puNyodaye bhogasAmagrI hovA chatAM potAne tevA prakAranA zarIrAdi ociMtA rogAdi kAraNa AvatA gulAbajAMbu vidyamAna hovA chatAM bIjA badhA vAparatA hoya ane pote na vAparI zake temAM tene kheda pariNAmarUpa arati rahe. tema aratinA satata saMtApathI jIvane sukha kyAMthI? vaLI viSaya sukhanA anubhavakALamAM tenA virodhI padArtha (sAdhana) nimittamAM dveSa Ubho rahe! rUpasena ane sunaMdA vasaMta RtumAM udyAnamAM puSponI sugaMdha ane saMgItanuM sukha mANI rahyA 25 | nava nA Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, temAM sunaMdAnA rUpane joI tenA pUrvabhavano sunaMdAno yAra, kAgaDAnA bhAvamAM sunaMdAnA rUpamAM Asakta thaI AnaMdamAM AvI kAkArava jora jorathI kare che. sukhamAM bhaMga mAnatA be vakhata pattharAdithI kAgaDAne uDADayo to paNa na uDatA bANathI ghAyala karyo. jyAM dveSa varte tyAM sukha kyAMthI? 3) dukhanA ja saMskArathIH IndriyanA sukhanA bhogakALa daramyAna bhoga sukhano anubhava je ratinA pIDArUpa ane bhoga kALa pUrve utpanna utsukatA ane te IcchArUpa, te duHkharUpa tethI tenA saMskAro viSayanA bhogakALamAM nivartana pAmatA nathI. kSaNabhara IcchAnI nivRtti dekhAya paNa nAza pAmatI nathI ane bhogavelA ISTa padArtha pratye rAgabhAva varte che. te rAganA saMskAro tathA bhoga pravRttinA saMskAro AtmAmAM paDe te saMskAronA kAraNe pharI pharI bhoganI IcchA ane pravRtti thAya te duHkharUpa che. 4) guNavRttinA virodhathIH puNyanA udayarUpa jyAre hoya tyAre pudgalanA anukULa saMyogane sukharUpa mAnavArUpa moha pariNAma rahelo hovAthI te duHkharUpa che. puNyanA udayarU5 anukULa pudgala saMpanna pararUpa-parAdhIna svarUpa hovAthI duHkha rUpa che ane tene bhogavavAnA bhAva sAthe pravRtti paNa mohajanya hovAthI duHkha rUpa che, tethI te siddha AtmAnI viruddha che tethI traNe AtmaguNothI viruddha hovAthI duHkharUpa che. bIjI rIte satvaguNanuM kArya sukha, tamoguNanuM kArya moha, rajoguNanuM kArya duHkha Ama traNe viSama hoya tyAre ekabIjAne abhibhava kare. samAna hoya tyAre sattvaguNamAM sukha hoya tyAre paNa rajoguNa ane tamoguNa aMzathI sattvaguNano abhibhava kare, AthI traNe virodhI hovAthI ane sAthe rahevAthI eka bIjAne abhibhava kare. puNyanA udayarUpa sukha A traNa guNa yukta tethI te duHkharUpa che. namirAjarSine dAhajvara utpanna thayo. dAktara zarIramAM zA mATe thAya? zarIranA sAtAnA sukha mATe zItaLatAno jeTalo vadhAre upayoga karavAmAM Ave, zItaLajaLathI vAraMvAra snAna, hAtha-pagane dhovA sApha karavA, aMganAdi lepa, te nimitte bIjA jIvone je kaMI trAsa-pIDA ApavAmAM Ave athavA potAnA svArtha ke potAnI anukULatA ke pApa chupAvA bIjAne bhayaMkara pIDA, trAsa ke baLatarA thAya tevI pravRtti AcaraNa karavAmAM Ave to tenA vipAkarUpe dAha thAya. nAgazrI brAhmaNIe kaDavI tuMbaDInuM zAka muni mahAtmAne vahorAvyuM ane te prANaghAtaka mahAvedanAnA kAraNabhUta zAkanA vahorAvavAthI, muninA prANa gayA, ane te nimitte narakAdi ajIva tattva | 253 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durgati anubhavI ghaNA bhava pachI te sAgaradatta sArthavAhane tyAM sukumAlikA nAme tenI putrI thaI. te dAhajvarathI vyApta thaI te sukumAlikAnA sArthavAha putra sAthe lagna thayA. tenA sparzathI tene dAhanI bhayaMkara pIDA thavAthI te bhAgI gayo, bIjA bhIkhArI sAthe tene paraNAvI te paNa bhAgI gayo. AmakarmanA vipAka jIvane ghaNAbhavo sudhI bhogavavA paDe. Ama sparza sukhanA bhogavaTAmAM jeTalo AnaMda anumodana thAya bIjAne pIDA ApavAthI AvA karmabaMdha ane tenA vipAka jIvane bhogavavA paDe. zItaLatAdi sparza sukhanA rogamAMthI mukata thavAno upAya: caMdanAdi zItaLa vastunA lepa zarIrane karavAthI AtmAmAM zItaLatAne badale mohano tApa-pIDA vadhe, ane te ja zItaLa caMdana prabhunA aMgone karavAthI sarva mohanA nAzathI paramAtmAnA aMgo samatArUpa zItaLatAthI bharelA che tevI samajaNathI sahaja samAdhi-samatAnI ruci prApti thAya. prabhunA nAma smaraNamAM paNa tevI tAkAta ke pApa saghaLA nAza pAme. zItala guNa jemAM rahyo, zItala prabhu mukharaMga, AbhazItala karavA bhaNI, pUje arihA aMga. zItaLatA guNa hoDakarad tuma, caMdana kahAMbicArA, tuma nAma tApa harata he vAMku ghasatA ghasArA" | (zItalanAtha stavana-pU. mahopAdhyAyajI) nami rAjarSinA dAhajvaranI zAMti mATe caMdananA lepa rANIo ghasI ghasIne thAkI gaI paNa dAhavara zAMta na thayo paNa prabhunI sarva jIvone abhayadAna ApavArUpa dIkSA grahaNano bhAva karavA mAtrathI dAhajvara zAMta thayo, to pachI jinanI AjJAnA pAlanathI to game tevA kaSAyo nAza pAme che te cokkasa che. "viSayalaganakI agni bujhAvata tuma guNa anubhava dhArA bhAI maganatA tuma guNa rasakI kuNa-kaMcana kuNadArA" (pU. mahopAdhyAyajI) viSayonI agni viSayonA sevanathI vRddhi pAme. viSayonA tyAgathI ja viSayo zAMta thAya. caMdanAdi zItaLa, zarIramAM viSayanI agni vadhAre che. tenA bhogathI te 254 | nava tattva Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRddhi pAme paNa te ja vastu paramAtmAne caDAvavAmAM Ave ane paramAtmAnA guNonuM smaraNa-gAna ke bhakti karavAmAM Ave to paramAtmAmaya banavAthI te viSayavAsanArUpI agni nAza pAmatA vAra na lAge. AsAmaciMtya-mahimA-jinapasaMsAvo, nAmApipAti bhavato bhavato jagatti, tIvAtapopahata-pAnthajanA nidAghAchA (kalyANa maMdira) prabhunAma smaraNathI, saghaLAM vighaTepApa-saMtApa, je prabhunA avatArathI avanImAM zAMti badhe vyApatI je prabhunI suprasannane amIbharI daSTi duHkho kApatI. prabhudarzananI zItalatAthI viSayAdi kaSAyo rUpa azubha bhAvo AtmAmAMthI cAlyA jatAM AtmA zItala nirvikArI bane che. prabhunA nAma-jApa smaraNathI ekAgratAthI AtmAmAM pragaTa thatI UrjAthI pApa-saMtApa saghaLA TaLI jaI parama zAMti pragaTe che. "surabhi akhaMDakusumAgrahI, pUje gata saMtApa, sumanAtu bhavya ja pare, karIe samakita chApa." prabhune sugaMdhI akhaMDa puSpo zA mATe caDhAvavAnA?? puSpo, sugaMdhI, komaLa hoya paramAtmAmAM rahelA guNo paNa tevA ja. guNorUpI sugaMdhathI ApaNuM mana vAsita thAya, ruci pragaTe ane viSayasukhanI vAsanArUpathI saMtApa anubhavatuM ApaNuM doSita mana-doSathI mukta thAya ane sadA guNamaya banatAM jinAjJA svIkAravA rUpa dIkSA grahaNa bhAvanA mananI aMdara sadA ramatI thAya arthAt nirmaLa samyagdarzana pragaTa thAya te mATe ja sugaMdhI puSpothI prabhunI pUjA karavAnI che. AtmAe pudgalanA sparzane bhogavavAno nathI paNa AtmaguNonI rucirUpa sparza karavAno che. guNono sparza thavo eTale potAnA doSo pratye karuNA, tene dUra karavA rUpa nirveda ane tene anubhavavA rUpa saMvega ruci rUpa pariNAmonI satata ajIva tattva | 255 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sparzanA karavAnI che. mithyAtvanA udaye, zarIra, IMdriyane ISTa prApti ane aniSTa prApti thAo, te rUpa ArtadhyAna rati-arati, sukha-duHkha saMvedana sadA cAlu rahe tene badale rati-arati mothI bacavA anukULatA ke sAtAnA sukhane choDavAno bhAva ane pratikULatA ke asAtAmAM duHkha na lAgavA rUpa thAya to AtmA potAnA samatA sukhane anubhavI zake. pravacana aMjana je sazuru kare dekhe paramanidAna hRdayanayana nihALe jagadhaNI mahimA me samAna. (pU. AnaMdaghanajI ma.sA.) AtmAmAM svAdhIna thavA gurune parAdhIna thAo: prazamarati graMthamAM pU. umAsvAti mahArAja kahe che. jJAna gurune AdhIna che? eTale tame gurune parAdhIna thAo to gurunuM jJAna tamane AdhIna thAya. AthI gurune parAdhIna thavAnI sAdhanA AtmajJAna svAdhIna karavA vaDe AtmAe sarva parAdhInatA toDI svAtmAne svAdhIna thaI svAtmAmAM lIna thavAnuM che. sadgane AdhIna thavuM eTale sarvajJa vacanane AdhIna thavuM. sadgurunuM paNa kArya tene ja zaraNabhUta bane jene paramAtmAnA zaraNArthI banavuM hoya. paramAtmAnuM zaraNa eTale ja sarvajJa vacanano tattvarUpe svIkAra karavo. sarvajJa tattva vaDe vastu vicAratAM vastu pUrNa satya svarUpe dekhAze, tethI tamArA vicAro divya thaze, divya bhAvo pragaTaze. vastunuM jyAM ajJAna tyAM mohadaSTi, tyAM karmabaMdha. jyAM tattva daSTi, tyAM satvakhIle! eTale mohadaSTi chUTe to pudgalabhAvanI parAdhInatAthI chUTavAnI vAta, nahIMto pudgalabhAvathI baMdhAvAnI vAta Ave. mAtra pavArya jJAna e mithyAjJAna che: mAtra IndriyothI jo vastuno nirNaya thAya te jJAna pUrNa nahIM. paryAya mAtra jJAna, paryAya jJAna-mithyAjJAna te vastumAM viSayabhAva jagADe AthI eka viSayamAMthI bIjA viSayonA AvartamAM phasAI javAya. AkArathI rUpamAM, rUpathI gaMdhamAM, gaMdhathI rasamAM, rasathI sparzamAM phasAto-baMdhAto jAya, Ama AtmA bahirAtmA banato jAya. AthI AMkhamAM sadguru dvArA pravacana aMjana na karavAmAM Ave to AMkha vaDe bahirAtmAmAM-AtmAnI bahAra bhamavA javAnuM thAya. 254 | nava tanA Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAlibhadra ane meghakumAre dehanI sukomaLatAne kevI rIte dUra karIH puNyanA udayanI parAkASTAthI je zAlibhadrane dehanI sukomaLatAnI prApti thaI ane tene kAraNe phUlanI komaLa zayyA paNa jene khUMcatI te ja zAlibhadrae paramAtmAnA parama pravacana aMjananA pAnathI sukomala evAdehane tapa-tyAga -jJAna ane dhyAnanI sAdhanA vaDe hADapIMjara rUpa karI nAMkhyuM ane phulanI zayyAne badale have zIlA para saMthAro karIne AnaMda mANatA thayA. te ja rIte meghakumAra paNa tevA ja komaLa dehavALA ne eka ja pravacana aMjane puNyanA udayathI samagra anukULatAnA ghara rUpa saMsArane sApa kAMcaLI utAre tema choDI kaSTamaya sAdhupaNuM svIkArI lIdhuM. paNa chelle saMthAro AvatA pharI mohanA udaye dehadaSTi jatA pavitra sAdhuonI raja na gamI. dehane te narakAgAra jevA duHkha rUpa sAdhu jIvana lAgyuM. pharI prabhu pAse ozo ApavA gayA. tyAM prabhue pharI deha AtmAnuM bhedajJAna karAvyuM. pUrvabhava yAda karAvyo, dabAyelI zaktinI khAtarI karAvI, pravacananuM divya aMjana evuM karAvyuM ke temAM divyatA pragaTa thaI. jene paramAtmApadanA parama sopAna rUpa dIkSA je choDavAnI IcchA thaI temAM komaLatA snigdhatA je mohanA kAraNabhUta hatI, samatA sukhamAM je bAdhaka hatI tathA prabhunI AjJAnA pAlanamAM je vijJakAraka hatI tene tapanI ghora sAdhanA vaDe zarIranA sarva aMgomAMthI dUra karI zarIranA AkAra, rUpa, dekhAvamAM parAvartana karI nAMkhyuM. mAtra zarIra hADapIMjara rUpa dekhAya, lohI, mAMsa, carabI badhuM tapathI ogALI nAMkhyuM. evA deha para aMte be mAsanuM anazana karI sarvArtha siddha vimAnamAM ekAvatArI bhava dhAraNa karyo. A pheraphAra konA AdhAre? te divya vicAra pravacana aMjanano A prabhAva, mATe samagra sAdhu jIvana IndriyonA bhogathI banelI anAdinI paudgalika sukhavAsanA toDavA mATe che. AhAranI viSayavAsanAne toDavA AhArano dama: sAdhupaNAnI tamAma caryA IndriyonA viSayothI chUTavA mATe che ane te mATe AhArano krama evo ja batAvyo. prathama (1) nirAhAra (aMzana, pAna, khAdima, svAdima) cAra AhAra ke traNa AhAra tyAga (2) nirasa AhAra (SaTa, rasatyAga, AyaMbIla) (3) nivi (lukhkhI-nIvi) jemAM phakta valoNAnI chAsa jemAM snigdhatA na Ave, chAsa paNa mAtra dehasamAdhi TakAvavA (4) nivigaI (niviyAto AhAra) ajIva tattva | 257 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevo sarasa krama. te mATe sva-paranuM bhedajJAna jarUrI. bhedajJAna vinA vikalponI hAramALA AtmAne satAve. te vikalpo vAsanArUpe bane je avidyA (mithyAtvanI vAsanArUpa)rUpe che. je vastu nAzavata che emAM sukha nathI, temAM sukhabuddhi karAvI ene meLavavA, sAcavavA, tene bhogavavA vikalponI hAramALAmAM guMthAze ane AtmA ArtadhyAnane pAmI pIDAno bhAgI banaze. mithyAtvanI vAsanA toDavA arthAt parapudgalamAM mArApaNAnI vAsanA toDavA rAga bhAvane vItarAga deva-guru pratye pheravavo. vItarAga deva-guru para paNa rAga karAya nahIM. paNa saMsAranA rAga haTe nahIM to tene pheravavA prazasta AlaMbane rAga prazasta thavAthI te pAtaLo paDe. guNa-guNanA bahumAne saMsAra bahumAna chUTI mokSa sanmukhatA pragaTa thAya. je paraMparAe mokSanuM kAraNa bane. AtmAno svabhAva pudagalanA sparzane jANavAno ane potAnA guNone sparzavAno-anubhavavAno che, AtmAno svabhAva pudgalano sparza karavAno nathI. guNonI sparzanA 4the guNaThANe AtmA kare che eTale saMvedanA thAya. anukaMpAno, zraddhAno pariNAma thavo te sparzanA rUpe che tethI te bhAva rUpe pragaTa thAya. karuNAno bhAva thayo, bacAvavAno bhAva thayo e bhAvarUpa thayo. svabhAvarUpa na thayo paNa e svabhAva sanmukha che. vAtAvaraNa jarAka pharyuM ne ApaNAmAM mohanA pariNAma rUpa rati-arati thaI. AtmAne potAno sparza nathI. pAMcame guNaThANe anubhave che. virati dvArA hamaNAM ThaMDaka che to tene mAtra joya rUpe jANI levAnuM che. e saMyogajanya che mATe e heya che, mATe tyAgane yogya che mATe e choDavA jevo che ane nathI choDI zakato to e udAsIna pariNAmamAM rahe. viratino artha ja che ke AtmA mATe heya rUpa saMyogono tyAga karavAno. jeTalA aMze tyAga kare che teTalA aMze tenAmAM virati Ave che. mATe ja apyANa vosirAmi to vosirAvyuM zuM? kAyArUpa pudgalane vosirAvAnI che. kAussagnamAM macchara Avyo to te mAtra zeyarUpe jANavAnuM che ke kAyAne sparzI rahyo che. diyAmAM AtmAnubhUti kaI rIte karAya? sUtra dvArA arthane pakaDavAno che. artha pakaDAya eTale sUtra chUTI jAya, pachI arthane AtmAmAM pariNamAvI devAno che. upayoga e svabhAva che. zuddha upayogamaya banI jAya tema tema AtmA anubhUti karato jAya tyAre kAyAne zeyarUpI jANI 258 | nava tattva Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahyo che ne kAyAthI chUTI gayo che. vyavahArathI kriyA hoya ane pote anubhUtimAM hoya. ApaNane kriyA patI gayAno ke sArI thaI gayAno AnaMda che. dA.ta. 51 logassano kAussagga kare. barAbara arthanA upayoga pUrvaka kare to jJAnAdi guNa yukata evA enA AtmAnI rItasaranI sIrIyala cAle, pachI e arthamaya banI jAya, kAussaga pALe nahIM paNa pote potAnI nirAkAra avasthAne anubhave. hamaNAM ApaNe karuNA kyAM karavAnI? sparzamAM ja satata sukha duHkhanI dhArA, sAtA asAtAnI dhArA cAlI rahI che temAMthI AtmAne bacAvavAno che, samatAne svabhAvarUpa satata tenuM smaraNa karavAnuM ane satata tene anubhavavAnI che. samatA je ApaNo svabhAva che tene ApaNe anubhavatA nathI tenuM bhAna Ave teno pazcAtApa thavo joIe. e kone thAya? AstiyanA pAyA para Ave tene AvuM thAya. zarIramAM pUrAyelo chuM ne enI mAMga satata cAlu che ane ApaNe ene ApavAnuM nathI. bheda jJAnanI dhArA para satata cAlavAnuM che. AtmAno mAMga-mAMga karavAno svabhAva nathI. tAre enAthI chUTA thavAnuM che mATe enI Apa-ApanI DimAnDathI chUTavAnuM che. enA para kaMTrola karavAno che, nahIMto eka bAju dharmanI ArAdhanA cAlaze ane bIjI bAju saMsAra paNa cAlaze. mATe 8 sparzano satata upayoga Avavo joIe. mATe zeya karyA pachI be kArya karavAnA che-zakayano tyAga ne azakayamAM udAsIna pariNAma. to ja ApaNe Atma anubhUtinA stara para AvI zakIzuM. AtmA anAdithI para (pudgala) sAthe joDAyelo che. dharma karatAM karatAM parathI chUTA thavAnuM lakSya hoya to ja dharmanI ArAdhanA thaze, nahIMto vadhAre sArI rIte baMdhAvAnI ja vAta Avaze. saMyoga e ja saMsAra che A vAta pariNAma rUpe nahIM samajAya tyAM sudhI hitanI vAta nahIM samajAya. AtmA niHsaMga svarUpe che ne e bhAvamAM na Ave tyAM sudhI potAnA pariNAmane vedato nathI ane te ja AtmAnuM ahita. potAnA pariNAmane vedato hoya to ja potAnuM hita. anAdithI dravya ne bhAva baMnethI parano saMga thayelo che. bhAvarUpI mohano pariNAma thayelo che tenAthI AtmA jo chUTe to ja potAnA pariNAmane vedI zake. saMyoga-viyoga konA kAraNen: mohanA pariNAmathI AtmA chUTo kayAre thAya? paranA saMyogothI chUTe tyAre, chUTavAno bhAva hoya tyAre. parathI chUTA thavAno bhAva na thavo te ja mohano pariNAma ajIva tattva | 259 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. A vAtane samajavA mATe ja 6 dravyanI vAta mUkavAmAM AvI che. saMyoga-viyoga svabhAva mAtra pudgalamAM ja che bAkI koI dravyamAM nathI. paNa pudgalanA saMyogane kAraNe teno svabhAva AtmAmAM bhramarUpe pragaTa thayo che kAraNa anAdithI AtmAne pudgalano saMyoga thayelo che. eka paramANu bIjA sAthe joDAya te saMyoga ane chUTo paDe te viyoga, ane pudgalano te svabhAva ja che mATe temAM A prakriyA niraMtara cAlyA ja kare che. saMbaMdho tUTe nahIM paNa vadhAre majabUta thAya tevA ja tamArA prayatno che. saMsAra svarUpathI nahIM samajAya tyAM sudhI A prakriyA cAlu ja rahevAnI che. ahIM AvyA pachI A ja prakriyA banavAnI che. pUrvanA maharSio je nigraMtha hatA teno vartamAnamAM duSkALa che. 300-500 ziSyonA guru hovA chatAM, zAsana calAvatA hovA chatAM paNa temanAmAM niHsaMga dazAnI ramaNatA dekhAtI. vyavahAra saMyoga saMbaMdha rAkhavo paDe to rAkhe kharA paNa chatAM niHsaMga rahetA. 24 kalAka abhyatara bhAvamAM ja rame. bhedajJAna vinAno AtmA kadI mokSanI ArAdhanA na karI zake, mATe mumukSu AtmAne to bhedajJAna vinA na ja cAle. mamala sAco tyAre ja kahevAya jayAre bheda jJAnane jANe. ajIva (dehAdi thI) bheda karavAnI ruci pragaTe ane tenI mATe ja navatatvane bhaNavAnA che. jIva anAdithI ajIvanI sAthe rahI ajIvamaya banelo che. yoga dvArA AtmA anubhavayamaya che ene have upayoga dvArA jIvamaya banAvavAno che. kriyAne dharma mAnI beThA chIe mATe saMtoSa mAnI beThA chIe. chUTavA mATe pahelA kriyA pakaDavAnI che. pachI temAMthI paNa chUTI javAnuM che. tyAM pahoMcavA mATe ja puruSArtha karavAno che. muhapattinA bolamAM prathama ja vAta mUkI che ke sUra artha-tatva karI sakayuM sUtramAM rahelA arthanI tattvarUpe zraddhA karavAnI che. eTale sUtramAM je artha batAvyo che teno artha AtmAmAM tattva rUpe pariNAma pamADavAno che. A tattvane aMdaramAM pariNAma pamADavA mATe bIjA 49 bola mUkayA che. AtmAmAM rahelA guNo te ja tattva che. bhayakaM kiM tatta? upannaI vA, vigameI vA, dhuveIvA, AtmA utpanna thato nathI, teno vinAza thato nathI paNa guNanA paryAya utpanna thAya che ane nAza thayA kare che. - - - (9) zabda pariNAmaH pudgalanuM A vizeSa lakSaNa che. sAmAnya varNa, gaMdha, rasa, sparza te dareka paramANumAM hoya. vizeSa lakSaNa badhAmAM na hoya mATe A paNa AtmAnA pariNAmamAM 260 | nava tattva Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittabhUta che. sUtra je bolAya che te AtmAmAM pragaTelA jJAnane bahAra pragaTAvavAnA sAdhana rUpa che. kevalajJAna e AtmAnI aMdara paDeluM che. e arUpI che. zrutajJAna zabda, lIpI vagere rUpI che. enA dvArA zrutajJAnAvaraNIyano kSayopazama thAya te aMdara thAya che. te bodha rUpe thAya te arUpI che. zabda to pudgalavargaNA ja tenA dvArA matijJAna ne matiajJAna ane zrutajJAna ne zrutaajJAna ema be prakAre thAya. mohano pariNAma paNa zabda dvArA ja thAya. saMgItanA sUra sAMbhaLavAthI rAganI utpatti thAya, kAgaDA, kUtarA, gadheDAnA avAjothISa thAya. A zabdone pakaDIe to rAga-dveSanA pariNAma thAya. rAtre be vAge ApaNe bhara UMghamAM hoIe ne kUtarA jhagaDe to UMghamAM khalela paDe che ne AtmAmAM aprItino-dvaSano pariNAma thAya che TI.vI., reDiyo, phona, chApA vagere dvArA zabdothI saMsArano ja vyavahAra cAle che. AmAM AtmA potAnA svarUpane, svabhAvane na samaje to saMsAranuM sarjana ja kare. zabda paNa parigraha ja che mATe pUrvanA kALamAM akSara lakhe to paNa prAyazcita Ave. 14 pUrva paNa mukhapATha hatA. eka paNa graMthano parigraha na hato. guru ziSyane Ape, teo tenI parAvartanA kare. jinazAsanano mArga kevo vizuddha koTino hato. pugala e parigraha ja che teno parigraha karAya nahIM. kAraNa, pugalanA saMyogarUpa parigraha e ja saMsAra ane te parigrahathI AtmAe pUrNa mukata thavuM e mokSa. narte ca mokSamArgA ddhitopadezoiMsti jagati kRtsneiNsmin| tasmAt paramidameve-ti mokSamArga prvkssyaami||31|| (tattvArthasUtrakArikA-1) tattvArthasUtranI kArikAmAM pU. umAsvAti mahArAja pharamAve che. A jagatamAM svAtmAno anAdithI pudgala sAthenA saMyoge je parigraharUpa-saMsAra che tenAthI sarvathA mukata thavuM temAM ja AtmAnuM pUrNa hita che ane te ja manuSyabhavamAM jIva karI zake che. AthI bhavyAtmA rUpa manuSyane mokSamArga-pudgala parigraha rUpa-saMsArathI chUTavAnA upAya rUpa mokSa mArga sivAya bIjo koI hitopadeza ApavA yogya nathI ane bIjuM kaMI paNa karavA yogya nathI. AthI ja pU. umAsvAti mahArAja kahe che huM mokSa mArgane ja kahIza. zramamavicintyAtmagataM tasmAccheyaH sdopdessttvym| AtmanaM ca paraM ca (hi) hitopdessttaanugRhnnaati||30|| (tattvAkArikA) ajIva tattva | 261 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AthI AtmahitanA upadeza kAryamAM kyAreya potAnA zramano vicAra karyA vinA AtmahitanuM kArya karavuM, jethI sva ane para ubhaya upara anugraha thAya. jIvano svabhAva che. jIve jIva upara vAstavika upakAra karavo e mukhya kArya che ane na kare to te apakAramAM nimittabhUta bane. te ja rIte pudgalano paNa jIva para upakAra karavAno svabhAva che. zarIra-vAGmanaH prANApAnAH pudglaanaam||5-20|| sud-g-kavita-maraNoparAzA-rA. (tatvArthasUtra) pudgalano jIva para upakAra zuM?? zarIra, vANI (zabda), mana, zvAsocchavAsa, sukha, duHkha, jIvana ane maraNa thavuM e pudgalano te rUpe thavA rUpa nimitta upakAra che. zarIra rUpe thavuM, vANI (bolavA rUpa zabda), vicAravArUpa mana, zvAsocchavAsa grahaNa karavA tathA je sukha ane duHkharUpe ApaNane lAge anubhavAya tathA 10 prANarUpe jIvana ane 10 prANa rUpe viyoga rUpe maraNa te badhuM pudgala dravyanA saMyoganA kAraNe thAya arthAt jIvadravya ane pudgala dravya banne upakAra ane apakAranA nimitta bhUta paNa che. mAtra zuddha siddhano jIva dravya hoya to te koI paNa jIvanA apakAramAM nimitta banatuM ja nathI. paNa zuddha evuM jIva dravya ekAMta upakAranuM kAraNa jIva dravya para thAya. jayAre paNa jIva saMpUrNa pudgala dravyanA sarva pudgala-saMyogathI (parigraha) je samaye mukata thAya (mokSa) te ja samaye tenA prabhAve eka jIva anAdi avyavahAra rAzi rUpa sUkSma nigodamAMthI vyavahAra nigodamAM Ave. arthAt tenA have vividha paryAya tarIke vyavahAra thavAne yogya banI ane je bhavya haze te potAnA bhavyatAnA paripAkathI anAdi pudgala parigraharUpa saMsArathI mukta thavA, virati dharmano svIkAra karI dravya bhAva parigrahathI mukata banI, sarvamAM apakAra karavAnuM arthAt pIDA ApavAnuM baMdha karI sva-para upakAra karavAmAM lakSa pUrvaka jIvana jIvatA vItarAga bane. pugala dravya jIva para upakAra-apakAra kaI rIte kare?: pudgala dravyanA je gati baMdhAdi je 10 pariNAmo che te pudgalanA pariNAmo jIva potAnA svabhAva pariNAmone bhUlIne jayAre tene potAnA pariNAmo samajIne 262 | nava tattva Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tanyA, pakaDI te maya potAnuM jIvana jIvavAno prayAsa karaze tyAre jIvanA apakAramAM te pudgala pariNAmo saMsAra sarjananA kAraNabhUta banaze. AthI AnaMdamAtranA dhAma rUpa ane jIva dravya para mAtra upakAranA kAraNa bhUta te apakAranA kAraNabhUta paNa banaze. adhikaraNaM jiivaa'jiivaaH||6-8|| (tattvArthasUtra) kevaLa jIva ke kevaLa ajIva (pudgala) karmabaMdhamAM kAraNa banatA nathI. jIvapudgalamaya (pudgala svabhAvamaya) bane to Azrava rUpa thAya. AthI jIva ajIva saMyogathI Azrava-adhikaraNarUpa (apakAra karanAra) thAya arthAt avarUpa zarIranA saMyogathI jIva adhikaraNa bane. kAyikI kriyA vaDe karmabaMdhanuM kAraNa bane, e zarIrano upayoga tapa saMyamAdimAM karIne jo nirjarAmAM nimitta bane to upakaraNa nahIM to adhikaraNa rUpa thAya. pudgalanA 10 pariNAmomAM sauthI vadhAre apakAra ane upakAra apekSAe zabda pariNAme thAya. zabda e pudgala dravya che. tethI te ajIva che, jIva nathI. prathama teno nirNaya joIe. jIva jayAre bole che tyAre te AkAzamAM rahelA bhASA vargaNAnA (bhASA-vANI-rUpe banAvI pariNAvI zakAya tevA) pudgalo grahaNa kare che. bhASA rUpe pariNAvI choDI devuM te ja bhASA (vANI). zabda bolavAthI e pudgalamAM dhvani utpanna thAya che. zabda e pudgalano vizeSa guNa che. sarva pudgala vargaNAmAM dhvani (avAja-zabda) rUpe thAya tevo niyama nahIM. vedAMtAdi darzana - dhvani AkAzamAMthI agamya utpanna thaI tema mAnI temanA vedAMta zAstronA koI cokkasa puruSane mAnatA nathI. AkAzamAM dhvani utpanna thato nathI paNa AkAzamAM rahelA bhASA vargaNA vacanabaLanI sahAyathI grahaNa karI bhASA rUpe pariNamAvI visarjana kare ane zravaNendriyanI sahAyathI saMbhaLAya. bhASA vargaNAnA pudgalo sUkSma pariNAmI hovAthI te Indriya grAhya nathI. tethI rUpI hovA chatAM dekhAya nahIM, jayAre te mukha vaDe zabda rUpe pariNAmI vANI (zabda) rUpe pariNAme tyAre te bAdara pariNAmI bane tethI te karmendriya grAhya bane. TeparekorDa, grAmophonamAM paNa te pakaDAya ane bahu moTo dhvani hoya to kAnanA paDadAne phADI nAkhe. pavananI dizAmAM dhvani ghasaDAya che. zabda gati kare che tethI ja amerikAmAM bolanAranA te ja zabdo bhAratamAM paNa sAMbhaLI zakAya che. Ama zabda e pudgala dravya che. tethI jaDa che. ajIva ta Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaM seyaM taM smaacre| saMsAra ke mokSa be ja vikalpa che tArI pAse. pasaMdagI saraLa che, vicArI le. It's your chance for choice. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatAM cetanane tenA hita karavAmAM sahAyaka paNa che ane jo teno durupayoga thAya to ahitamAM paNa te kAraNa bane. prema mIThAza hitakAraka zabda bIjAne zAMta kare ane verabhAva, krodhAveza, karkaza vacana bIjAne azAMta paNa kare. * sauthI vadhAre upakAra koNa-konA varDa karI zake? : nopakAro jagatyasmis,tAdRzo vidyate kvcit| tughavacchatA, dinAM dharmazanara-dA. (dharmabiMdu) anAdinA duHkhono sarvathA viccheda karavAmAM upAya mAtra jinAjJA che ane te jinAjJA jaNAvavAnuM ke jANavAnuM mAdhyama jinavANI che. tIrthaMkara paramAtmA chamasthAmAM sAdhanA vaDe kevalajJAna pragaTa karI svAtmA para pUrNa upakAra karanArA bane che. paNa jagatanA jIvo para upakAra karavAmAM te kevalajJAna paNa sIdhuM nimitta banI zakatuM nathI. te kevalajJAnane bIjA sudhI pahoMcADavA paramAtmAne paNa bhASA vargaNA grahaNa karavA vaDe te vANI vaDe prakAzita karavuM paDe tyAre te kevalajJAna paNa zrutajJAna rUpa bane. AthI tIrthaMkara paramAtmA je kevalajJAnano prakAza vANI vaDe kare tyAre te AtmAgama kahevAya ane gaNadharo te ja vANIne je sUtra-artharUpe grathita kare tene anaMtarAgama kahevAya. paramAtmA potAnI hayAti dvArA svamukhAraviMdanI vANI vaDe aneka bhavya jIvo para sarvathA hitane karanArI arthAt mukitarUpa zAzvata sukhamAM nimitta rUpa bane ane gaNadharo je dvAdazAMgInI racanA kare tenA vaDe paramAtmAnuM zAsana cAle tyAM sudhI bhavya jIvonuM hita thAya. Ama jIvonA hitamAM sauthI vadhAre upakAra jinavANInA mAdhyama dvArA thAya ane jIvanuM sauthI vadhAre ahita paNa jinavANInA viruddha uccAra karavA vaDe arthAt usUtranI prarUpaNA vaDe thAya, anaMta saMsArIpaNuM paNa thAya. je je AtmA utsutra sAMbhaLe ane unmArgane pAme te badhAnuM bhavabhramaNa vadhavA vaDe ahita paNa thAya. Ama vANInuM mAdhyama upakAramAM nimitta banavA vaDe upakAra ane apakAramAM nimitta banavA dvArA jIva mATe adhikaraNa rUpa paNa bane. zabda vargaNA-zArIrika ane mAnasika banne prakAranA duHkhamAM kAraNa. bahu moTethI, karkaza bhAvathI bolavAmAM Ave to zarIra vedanAnuM kAraNa paNa bane. DholanA zabdathI tIDanA zarIrane vyAghAta thAya tethI tIDane bhagADavA Dhola vagADavAmAM Ave che. kAnanA paDadA phATI jAya, mAthuM duHkhe vagere zArIrika duHkha thAya. kaDavA, karkaza, ajIva tatva | 265 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMgavacana, bolavAthI aprItinuM kAraNa, khoTA AkSepa zabdathI vaira, jhagaDA, hiMsAdi pApanI paraMparA cAle. apamAnAdi zabda na sahana thavAthI yuddho-ApaghAta, vera vALavA vagere aneka anartho sarjAya. madhura, hita, mita, ItyAdi vacana bolavAthI paraspara prema, maitrI Adi bhAva vRddhi, dharma sanmukhatA, citta prasannatA, zoka nAza vagere aneka lAbho paNa thAya. Ama zabda vargaNAno jo viveka pUrvaka upayoga karavAmAM Ave to aneka prakAranA lAbha paNa thAya. * nizcaya ane vyavahArathI AzA zuM? : nizcayathI zabda e jaDa tethI jIva mATe heya che. mATe jIvanI pUrNatAmAM bAdhaka che. siddhAvasthA pragaTAvavA aMte tene paNa heya karavo ja paDe. tethI siddha svarUpane pragaTa karavAnI jenI pratijJA (praNidhAna) che evA munine utsarga mArgarUpa jinAjJA mune: bhAve mauna. jaM sammaM ti pAsahA taM mauNaM ti paashaa|| (5-3-155) (AcArAMga lokasAra adhyayana) samyaktvameva tanmaunaM, maunaM samyaktvameva vaa|| (13-maunASTaka-1) | (jJAnasAra 13-1) sarvajJa tattvanuM pUrNa rUpe rucipUrvaka svIkAra ane te ja pramANe prarUpaNA ane te ja rUpe pAlana karavA rUpa je samyaktate ja muni thavArUpamAM che. arthAt sarvajJa tattva daSTithI sva ane sarva jIvone jue-jANe, svIkAre, ruci kare te ja pramANe jarUra paDe to prarUpaNA kare ane te ja pramANe jIvana jIvavAno pUrNa puruSArtha karavo te muninuM mauna che. A muni mATe utsargamArga guptino ane apavAda samiti. bannemAM tene nirjarA thAya. sAdhunija vIryathI para vaNo; nahi kare grahaNa ne tyAre. tebhaNI vacana mume rahe, eka utsarga mArgara. maunadhArI muninavide, vacana je Azrava medare; AcaraNa jJAna ne dhyAnano, sAghaka upadize tadare (3) (bhASA samiti sakjhAya - pU. devacaMdravijayajI mahArAja) 266 | nava tattva Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu e utsarga mArge guptimAM ja rahevAnuM hovAthI potAnI Atma-vIrya (zakti) thI bhASAvargaNAnA pudgalone grahaNa karavA ke tyAga karavA je jIva svabhAva nathI tethI tene grahaNa ke tyAgarUpa vANImAM bolavAno vyavahAra karavAno nathI. vacana e AzravarUpa hovAthI teo guptimAM rahI Atma dhyAnamAM ja rame. bolavuM ja paDe to teo nirvadya-muhapattinA upayoga pUrvaka bole. jinAjJA sApekSa je vacana samyagdarzana, jJAna ke cAritra guNanA kAraNabhUta hoya tevuM ja bole. tethI temane bolavAM chatAM paNa nirjarA thAya. bolavAM chatAM paNa muni moni kahevAya. sAdhu kyAre bole?: jina guNa sAvana nija tattvane, joyA kare avirodhare dezanA bhavya pratiboghavA, vAyaNA karaNanija bogharA (pU. devacaMdravijayajI mahArAja) jinezvara paramAtmAnA guNa gAvA dvArA potAnA Atma tattvane jovA mATe ane bhavya jIvone pratibodhavA-dezanA ApavA arthAt svAtma bodha mATe Agama granthonI vAcanA letI vakhate ke ApatI vakhate jarUra pUratuM upayoga pUrvaka bole. vacanayoga: muhutta-dukkhAu havanti kaMTayA, aomayA te vi tao suudvraa| vAyA duruttANi duruddharANi, verANubandhINi mhbbhyaanni||9-3-7|| (muM. vinaya a. dazavaikAlika) lokhaMDanA tINa khIlI ke kAMTA dehamAM thoDo samaya zalyabhUta thAya paNa te jaldI dUra karI zakAya paNa vaira kaSAyavaza vacano je vairAnubaMdhane karanArA varSo sudhI paNa hRdayamAM dhAraNa karAyela bhayaMkara duHkha ApanArA bane che. manovargaNA, bhASA (vacana) vargaNA, zvAsozvAsAdi vargaNAthI jIvono jIvana vyavahAra cAle che. vyavahAra calAvavA te upayogI, te vinA dravyajIvana jIvI zakAtu nathI. jagatanA tamAma paraspara vahevAramAM sauthI vadhAre bhASAvargaNA upayogI che. eka bIjAnA bhAvone-jANavA-samajavA jJAna pradhAna kAraNa che. jJAnanuM pradhAna mAdhyama bhASA che. viziSTa jJAnI vinA ekabIjAnA manogata bhAvo-sAmI vyakita zuM kahevA mAge che te jANavAnuM mukhya mAdhyama ja bhASA che. bhASA vinA jagata ajIva tattva | 267 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtheno koI vyavahAra zakya nathI. AthI jagatanI najIka AvavAnuM ane jagatamaya banavAmAM bhASA mukhya sAdhana kAraNa bane. tIrthaMkara paramAtmA jyAM sudhI pote saMpUrNa mohathI nivRtta na thAya tyAM sudhI mauna rahe, zA mATe? sAdhuone paNa manamAM ja rahevAnuM pharamAna vizeSathI zA mATe? jyAM sudhI jIva mohathI mUkta na bane ane uparAMta jo te mohane AdhIna thaI jAya to tethI thatAM je vyavahAra che te vyavahAramAM mohanI vAsanA vyApta thavAthI nukasAna moTuM thAya. je mohane AdhIna thaIne bhASA vargaNA choDe te bhASA paNa mohanI vAsanAthI vAsita thAya. to te svane to nukazAna kare paNa je te bhASAne sAMbhaLe, pakaDe, dhArI rAkhe tenA para paNa tenA mohano prabhAva paDe. krodhanI vAsanAthI vAsita zabdono prabhAva: be bhAIo adhyApaka-vairAgya thatAM dIkSA lIdhI, kuNAlA gAmamAM comAsu, gAmano killo-garanALA AgaLa rahI ghora tapa karyo, varasAda paDe to te maharSi taNAI jAya, kSetradevatAe nagaramAM varasAda jArI rAkhyo, nagaranI bIjI bAju puSkaLa varasAda-varasAda, muni rokI rahyA che tevI UMdhI samaja lokomAM thaI tethI munIone pattharAdi tADana prahAra, muni krodhAyamAna, lokone zrApa. 'karA varSameghA kuNAlAyAM, utkaraTa dinAni paMcadaza, musala pramANadhArA, yathA rAtrau tathA divA" 15 divasa kuNAlAmAM sAMbelA pramANadhArA vaDe muzaLadhAra varasAda, visAmo vinA ekadhArA paDatA gAma-nagara nadImAM pheravAyuM. mahAsaMhAra, AlocanA vinA muni kALa karI sAtamI narakamAM gayA, tapanI sAthe kaSAyathI vAsita vacana keTaluM anartha?, keTalA lokono saMhAra ane muni 7mI narake. kaSAyavAsanAvAsita vacanano prabhAva. tenAthI UlaTuM tapa ane kaSAyane jItIne bolelA vacanano prabhAva aciMtya. caMDakoziyA sarpa tenI daSTi jenA para paDe te jIvo bhasmIbhUta thAya tevA pracaMDa jheravALA caMDakoziyA para prabhunI amRtadaSTi paDI, mAtra bujha bujha caMDakoziyA ane pracaMDa krodha je jheramAM parAvartana pAmela te amRtamAM parAvartana pAmyuM. daSTi bIlamAM nAkhI dIdhI ane anazana svIkAra karI kIDIothI deha cAlaNIrUpe karAyo chatAM koI pratikAra nahIM, kALa karI AThamAM devalokamAM. 268 nava tattva Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodha, snehAdi kaSAyathI bhAvita karIne choDelI zabda vargaNAne je pakaDe tenAmAM paNa te kaSAyabhAva pariNAma pAmI tenA bhAva prANano nAza kare ane je AtmA sarvajJa paramAtmA ke tevA tapasvI, kSamAdi guNathI bhAvitAtmAnA zabdone pakaDe dhAre tenA kaSAya tApa zAMta thAya, nAza paNa pAme. AthI zabda vargaNAno binajarUrI upayoga karavo nahIM ane karatI vakhate sva-paramAM mohatpAdakana bane paNa mohanAzaka banI jJAna, darzana, cAritranA kAraNabhUta bane te upayoga rAkhavo joIe. (10) agurulaghu pariNAma: 10 pariNAma pudgala dravyanA che. AtmAe enAthI chUTavA mAtra aucitya vyavahAra karavAno che. AnI sAthe saMbaMdha bAMdhavo e saMsAra kahevAya. AnAthI chUTavuM e ja mokSa che. mohano pariNAma A 10 pudgalanA pariNAmanA AdhAre cAle che. tenA kAraNe AtmA potAnA svabhAva pramaNe vartI zakato nathI. paramAtmAnA darzanathI zaru karIne kAussagnanI tamAma ArAdhanAo karo tyAre emAMthI chUTavAnuM kArya karavAnuM che, baMdhAvAnuM nathI. nizIhino prayoga saMsAranA niSedha mATe ja che paNa A na samajAya to tyAM paNa saMsAra ja baMdhAya. uttamamAM uttama sAmagrI laIne daherAsaramAM jAo to tyAM tamArA pariNAma kyA? e dravyo pratye tamAro bahumAna bhAva evo kharo ke A dravyo ApaNe caDAvyA pachI have huM pudgala dravyathI chUTuM? jo A bhAva na hoya to bhAvimAM tamane puSkaLa dravya maLaze. sIjhanamAM prathama kerI daherAsaramAM mukIne pachI vAparavI evo abhigraha le. A abhigraha sAro che paNa potAnI bhAvanA pachI vAparavAmAMthI chUTavAnI hovI joIe. gurune vahorAvIne khAvuM evI gAMDI bhakti na karAya. koIpaNa mahAtmA hoya temane vahorAvIne vAparavuM. sAdhuone AdhAkarmIna vahorAvAya. agurulaghue pudgalano pariNAma che te bIjA dravyomAM paNa che eTale sAmAnya lakSaNa banI jAya che. jIva dravyamAM paNa A pariNAma che. svarUpa ane svabhAva A bemAM bheda zuM: eka dravyamAM hoya te bIjAmAM paNa hoya te sAmAnya svarUpa, jyAre eka ja dravyamAM hoya bIjAmAM eno aMza paNa na hoya to ja te svabhAva kahevAya. AtmA eka dravya che, te asaMkhya pradeza che, akSaya che-kadI paNa nAza pAmavAnA svabhAvavALuM ajIva tattva 269 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. baLe nahIM, chedAya nahIM, bhedAya nahIM, kapAya nahIM. A nirNayano abhAva ApaNA bhayanuM kAraNa che. tethI jIva samatAnA pariNAmamAM na rahI zake. bhaya jAya to nirbhayatA Ave. nirbhayatA lAvavA svarUpane jANavAnuM chene nirNaya karavAno che. nahIM to sAdhanAmAM samatA khaMDita thatA vAra nahIM lAge. AtmA arUpI che. eka paNa pradeza rUpavALuM nathI paNa ApaNane enI jANa nathI eTale mohano tamAma pariNAma rUpa para cAle che. zarIrane ja juve che ne tenA rUpanA AdhAre ja pariNAmo cAle che. AtmAdravya svarUpe agurulaghueTale haLavo nahIM bhAre nahIM. koI kAMTAmAM tenuM vajana na thAya. UMco nathI-nIco nathI, gotra karmanA udayathI AtmAmAM UMcApaNuM ke nIcApaNA rUpe viSamatA che tyAM moha che. samAnatAmAM moha nahIM thAya. nizcayathI pudgalamAM paNa paramANu agurulaghu pariNAme che paNa skaMdharUpa pudgala pAcha haLavuM paNa che bhAre paNa che. rU- laghu che, lokhaMDa- bhAre che. UMca-nIca gotrarUpa AtmAnI vikAradazA pragaTa thaI. samagra jIvarAzi ApaNI daSTimAM samAna AvavI joIe. koI bheda ApaNAmAM na Avavo joIe paNa gotra karmane lIdhe ApaNI jAta UMcInIcI lAge ane asamAnatA pragaTa thaI. tene ja pakaDI ApaNe saMsAra vadhArIe. AtmA sarvanI sattAgata samAnatAne pakaDI sarvajJa bane che. teo mohane choDI zake che tema ApaNe kema choDI zakatA nathI? paramAtmAnA sAdhanAkALa daramyAna paramAtmAthI tadna viruddha svabhAvavALo gozALo hato chatA paramAtmAne kaMI na thayuM ne ApaNI sAthe evI vyakti hoya to ApaNe kema draSanA pariNAmamAM AvI jaIe chIe? kAraNa vyaktine ApaNe tenI bahAranI ceSTAo parathI svIkArIe chIe. ApaNe kema samabhAvamAM nathI rahI zakatA? paramAtmA te vakhate vItarAga na hatA. vItarAgatA pragaTa karavI paDe che. jo AtmAe potAnA samatAnA svabhAvamAM AvavuM hoya to teNe potAnA svabhAvanuM AlaMbana pakaDavuM paDe. sAme game tevI vyakti hoya ke game tevo svabhAva hoya paNa ApaNane vikalpa na Apavo joIe. nahIM to game teTalI sAmAyika karazuM to paNa samatA uparathI TapakI paDavAnI nathI. uttamamAM uttama caryA ApaNane phAyado karanArI nahIM bane. svabhAvanuM AlaMbana svarUpane pakaDavAnuM che. jJAna sva-para prakAzaka che eTale prathama te potAnA svarUpane pakaDe. paNa jo e potAnA svarUpane pakaDatuM nathI to te jJAna-jJAna nathI, graMthibheda vinAnA jJAnanI koI mahattA nathI. graMthibhedathI to te 270 | nava tattva Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna jJAna bane che. jANIne satata AtmAne jaNAvAnuM che. to ja sparzanA thAya. jJAna potAnA svarUpane pakaDaze eTale moha tarata aTakI jaze. svarUpa to tAruM arUpI che to rUpane pakaDIne tAre zuM karavAnuM che? mAna kaSAyano udaya ja ApaNAmAM pravartamAna thAya che. AtmArthIpaNuM ApaNAmAM nahIM hoya to A badhuM phogaTa che. agurulaghu pariNAma dabAvavAthI UMcca nIca gotra udayamAM Ave, tethI mAna kaSAya pravartamAna thAya. UccatA ne kAM hInatA Ave ne e phulephAle, samatAnA pariNAma jAya. dharmamAM paNa AtmA sAvadhAna na rahyo to tapa, kriyA, svAdhyAyathI vagerethI badhAmAM potAnI jAtane UMcI mAnI lIdhI ane emAM dharmI tarIke potAnI jAtane mAnI lIdhI ane jagate je sarTIphIkeTa ApyuM tene svIkArI lIdhuM. mATe ja ApaNe rakhaDatA rAma rahyA, nahIM to ApaNo udhdhAra kyAranoya thaI gayo hota. dareka arUpI dravyamAM svarUpanI samAnatA hoya paNa svabhAva bhinna hoya ? anAdikALathI AtmA svarUpathI calita thayelo che ne vikAra rUpe je virUpa maLyuyaM tene potAnuM mAnI lIdhuM che mATe dhyAnamAM AtmAnA svarUpa ane svabhAvano nirNaya karavAno che ane tenA dvArA Atmahita karavAnuM che ane Atmahita mATe AtmA sivAyanA dravyono paNa nirNaya karavAno che. atyAre ApaNe mAtra Atma dravya svarUpa nathI, bIjA sAthe saMyoga saMbaMdhathI anAdikALathI joDAyelA chIe ane tenA svarUpa ne svabhAvano nirNaya na thAya tyAM sudhI AtmAnA svabhAvane svarUpano nirNaya pUrNa na thAya. jIva ajIvamaya banI cUkyo che eTale AtmAe potAnA pariNAmane pragaTAvavA pudgalanA pariNAmane choDavAnA che. anya dravyamAM AtmA pravezavAnuM baMdha kare tyAre AtmAno mokSa thAya. agurulaghu pariNAma sarva dravyomAM rahelo che. svarUpa samAna hoI zake paNa svabhAva samAna na hoya, tethI AtmA svabhAva bhinnatAnA kAraNe bIjA dravyothI judo paDe che. AtmA eka dravya che te dravya tyAre ja kahevAya jyAre te akSaya hoya arthAt tenuM astitva, vastutva, prameyatva, dravyatva, pradezatva ane agurulaghu darekamAM rahenArI vastu che, ane te sAmAnya svarUpa che mATe ja te dravya. jenuM sadAkALa astitva hoya. traNe kALamAM hoya. AtmAnuM astitva traNe kALamAM che. teno svabhAva kadI javAno nathI. ATalo nirNaya thAya to paNa AtmA sAvadhAna thaI jAya. sarvajJanA tamAma vacanono svIkAra thaI jAya. teno anaMto bhUtakALa ajIva tatva | 271 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevo hato? to sarvajJanI eka paNa vAta zaMkAnuM, vikalpanuM sthAna nahIM laI zake. vartamAnamAM ApaNe chIe ja to anaMto bhaviSyakALa paNa ApaNA hAthamAM che. je nAstika che tene A vAtano nizcaya nathI. te mAtra vartamAnane ja mAne che. Astisya samyagdarzanano prathama pAyo che. jo astitvano AtmA svIkAra nathI karato to samyagdarzana Ave nahIM ane samyagdarzanano pariNAma AtmAmAM pragaTa karavo che to tenA mATe jIvAdi navatatva jANavA jarUrI che. teno abhyAsa karI AtmAno nirNaya karavAno che e na thAya to jANavAnI koI vizeSatA nathI. dravya akSaya che, astitva be svarUpe che- rUpI ane arUpI. Atmadravya arUpI che tema anya dravyo dharmAstikAya-adharmAstikAya-AkAzAstikAya paNa arUpI che. ApaNo AtmA paNa arUpI, ApaNane te dekhAto nathI mAtra kevalInA ja jJAnamAM zeya rUpe jaNAya ane tene sAkSat jovA mATe kevalInA vacanano sAkSAtkAra karavo paDe ane kevalI banavuM paDe. samyagdarzananA pariNAma vinA jJAnanI zuddhi thaI zake nahIM, tema cAritranA pariNAma vinA jJAnanI pUrNatA na thAya. AtmAmAM pUrNavIrya samyagdarzananA pariNAma rUpe pragaTAvavuM paDe to ja jJAnanI zuddhi thAya. AtmAnI pratitI darekane thAya : huM AtmA nathI ema koNa kahI zake? darekane potAnA AtmAno anubhava to thAya che. nAstikane paNa anubhava thAya che paNa tene te svIkArato nathI. te je jANyuM to te konA dvArA jANyuM to e kaheze AMkha dvArA, kAna dvArA to A kArya to maDadAmAM paNa thavuM joIe ne? nA, paNa tema thatuM nathI, mATe AtmA mAnavo ja paDe. arUpIno ApaNane anubhava che paNa ApaNe tene arUpI tarIke svIkArIe chIe? AtmAne arUpI tarIke vartanamAM svIkArI laIe to mohano pariNAma vadhI ja na zake. jo arUpI chuM to rUpanA kAraNe sva-paramAM je sukha-duHkhanA pariNAma thAya che te thavA na joIe. ApaNe AtmAne oghathI svIkAryo che paNa zakti rUpe ke svarUpathI svIkAryo nathI, mATe rUpamAM AtmA moha pAmI jAya che mATe svarUpanA nirNaya vinA svabhAvanI sthiratA thatI nathI. A atyaMta mahatvanI bAbata hovA chatAM A vAta para paDado AvI gayo che. ApaNuM sAdhya dabAI cUkyuM che. svabhAva ne svarUpa be judA che ene paNa mAnanArA AtmA keTalA? saMskRta, prAkRta darekamAM enA pATha maLe che chatAM je svarUpe A vAta AvavI joIe te vAta 272 | nava tattva Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI zakatI nathI. game te kAraNa hoya varNa-gaMdha-rasa-sparza jemAM hoya te rUpI ja hoya. vAyu e rUpI che. eno ApaNane sparza thAya che. avadhijJAnI vAyunI dArika kAyAne joI zake che. ApaNI cAmaDAnI AMkhathI keTaluM dekhAya? nabaLI hoya to najIkanuM na dekhAya, jhINuM na dekhAya. ApaNe je paNa nirNaya karIe chIe te sarvajJanA AdhAre karIe chIe? ApaNe nirNaya AMkhathI dekhAya, anubhavAya, vijJAna dvArA ja nirNaya karIe chIe. e badhA nirNayo paNa adhUrA ja rahevAnA. mokSano mArga eTale AtmAno mArga eTale sarvajJae je kahyuM che te ja pramANe cAlavuM. ApaNe lokanA AdhAre jagatanA AdhAre cAlavuM che eTale kiMmata nathI. kiMmata tene ja samajAze jene have jana tarIke rahevuM nathI, jina banavuM che ane eTale ene jina vinA nahIM cAle. ApaNe jina nathI banavuMne jana sAthe ja rahevuM che mATe jinanI vAta nathI mAnatA. saMsAranA tamAma vyavahAramAM paNa jinanI vAta pramANe cAlo to ja jina banI zako. mAtra veza parivartana karavAthI kAMI na thAya. sAdhu hoya ke zrAvaka tene jinanI sarva vAta mAnavI paDe ane zakti pramANe cAlavuM paDe, to ja jina banI zakAze. paramAtmAnuM zAsana jo ApaNAmAM hoya to atyAre pAMcamo Aro paNa ApaNA mATe saphaLa ja che. sattva nathI ema na bolo saraLa banI jAo paNa khoTA bahAnA na kADho. vartamAnamAM paNa evA AtmAo che ke jeo jinanI pUrNa AjJAne vaphAdAra rahI jIvana jIvI rahyAM. zrAvako-zrAvikAo-sAdhuo-sAdhvIo che jenA kAraNe A zAsana cAle che. tame sattva phoravo to badhuM ja zakya che. paramANu nitya-skaMdha anitya : pudgalamAM je paramANu che temAM agurulaghu guNa che, te akSaya che. paramANu e chellAmAM chello aMza che. skaMdha rUpe bhegA thaze, chUTA paDaze paNa paramANu nitya che, skaMdha e anitya che. vAyu gurulaghu, rU laghu, lokhaMDa-guru banyo. mAtra paramANu ja agurulaghu. dareka dravya potAnA svabhAva pramANe varte che ane paranA svabhAva rUpa banatA nathI. jIva kadI ajIva na bane, ajIva kadI jIva na bane. vijJAna game teTalA upAya kare AtmAne kadI utpanna nahIM karI zake. kAraNa AtmA anutpanna che ane teno kadI nAza paNa thavAno nathI. AtmA paNa aguru laghu ja che paNa AtmA para dravya sAthe joDAyo tethI guru laghu banyo. UMca-nIca, nAno-moTo, halako-bhAre A pariNAma pragaTa thayo ane agurulaghu guNa dabAI gayo. eTale ajIva tattva | 273 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI jAtane UMcI-nIcI, halakI-bhAre mAnatA thayA. moTA bhAganA jIvone UMcA banavAnuM mana thAya che paNa agurulaghu banavAno bhAva thato nathI eTale amane paNa tamArA guru banavAnuM mana thAya che. jagatanA nAnA-moTA tamAma jIvone bIjA para Adhipatya jamAvavAnuM mana thAya che ane e pudgala dravya dvArA ja thavAnuM che. mATe dhananI jarUra paDe te saMsArano vyavahAra calAvavA mATe ke moTA paNA mATe? mULa rahasya ja e che ke agurulaghu guNa dabAyo eTale A moTApaNuM-guru paNa AvyuM. "svabhAve-vibhAve ramato tuM guru aru tuM celo." mokSamArgamAM sahAya kare te sAdhu. potAnA AtmAnA guru nathI banavuM paNa bIjAnA guru banAvAnA abharakhA thayA kare che. jJAnasAranA pade pade mahApuruSoe mohane mAravAnA upAyarUpe svabhAvane svarUpano nirNaya karavAnI vAta mUkI che. mahApuruSo graMthonI racanA eTalA mATe ja kare che ke AgamamAM DUbakI mArI je rahasyo emaNe meLavyA ane emaNe emanA AtmAne jANyo, tenA para karuNA upajI ane e karuNA samagra jIvarAzi pratye vahI tyAre temanA kalyANa mATe temaNe graMthonI racanA karI. potAnA svabhAvamAM ja sadA samaya pasAra karavAno che. mATe ja prabhue samaya goyama mApamAyae kahyuM. eka paNa samaya pramAdamAM rahevAnuM nathI arthAt svAtma svabhAvamaya banIne rahevAnuM-ramavAnuM che ane AtmAnuM e ja parama AvAyaka che. saMta kone kahevAya?? asaMkhya pradezI nija dravya.nija svarUpa jANe te saMta." je potAnA svarUpa ane svabhAvane jANato nathI te saMta kahevAto nathI, jyAre e potAnA svarUpa ane svabhAvane jANe che tyAre te saMta bane che ane sajjana paNa tenI pAse eTalA mATe ja Ave che. saMta vAstavika jANe svIkAre ne mANe to ja saMta kahevAya ane sajhanoe saMtano samAgama paNa karavAno che eTalA mATe ke e paNa jANIne-svIkArIne mANavAnuM karI zake. "AtmajJAnI zramaNa kahAve, bIjA tadravyaliMgIre" (pU. AnaMdaghanajI) amAruM mahAna kartavya prathama to A ja bane che, ke AtmA jJAnamAM raMgAvuM. amane 274 | nava tattva Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo A raMga lAgyo hoya to tamane paNa ame Atma jJAnano ja raMga lagADI zakIe. ame AtmAnI anubhUti karatA hoIe to ja tamane zramaNopAsaka banAvI zakIe. sAdhuo ane zrAvakonI je pariNati ghaDAvI joIe te bAbatamAM vartamAnamAM ApaNe ghaNAM ja pAchaLa chIe. mATe ja ApaNe dharmanA mAtra bAhya sAdhana ne kriyAmAM ja aTakI gayA chIe. sAdhano dvArA AtmAe sAdhyanI sidhdhi karavAno lakSa joIe te mATe. sAdhake prathama svarUpano nirNaya karI ja levo paDe te vinA svabhAvanI sthiratA nahIM ane svabhAva e ja dharma che. svarUpamAM sthiratA ane svabhAvamAM ramaNatA karavAnI che. pudgala dravya ne Atma dravya baMne pariNAmI che. AtmA potAnAmAM pariNata na thAya to te anAdithI paramAM to che ja mATe ja dezanAno sAra paNa eTalo ja mUkyo ke para pariNati savi vArI jI. pudgalanA saMyoga ke saMbaMdhamAM rahelA AtmAe temAMthI chUTA thavuM te ja dharma kahevAya. tene choDavAnuM, temAMthI chUTA thavAnuM mana na thAya tyAM sudhI dharmanI zaruAta nathI. samyagdarzanano pariNAma AtmAmAM pragaTa thAya tyAre ja jIvano dharmamAM praveza thAya. mokSanI zaruAta bIjabhUta rUpe samyagdarzanathI thAya. samyagdarzana guNaThANA thakI jIva lahe zivazarya tyAM sudhI AtmA pudgalanA sukhane ja sukha mAnIne tene bhogavaze. pudgalamAM jJAnIoe sukhano bhrama ja kahyo che sukha kahyuM ja nathI. A vAta ApaNane hajI sudhI samajANI nathI. kaSTo sahana kare che chatAM pudgalanA sukhanA pariNAmane choDI zakato nathI. eka bAju ApaNe tapa karIe ane khAvAnuM baMdha karIe paNa vAtAvaraNanuM sukha ApaNane game ke zItaLatAne bhogavavA jevI lAge ane pacchatApa ke sAvadhAna nathI to tyAM anumodanA khUba cAlaze mATe dharma nahIM, mATe Atma tattva na samajAya tyAM sudhI mithyAtva UbhuM ja che. para lakSaNa duHkha kahIe, nija vasate sukha lahIe, Atama ghara AtamA me, nija ghara maMgalamALa. zAna sukhanI khANa che dukha khANa ajJAna. varSothI ApaNe dharma karIe chatAM AtmAno nirNaya karavAno koI lakSa nathI to te mAtra ne mAtra kuLAcAra ja che. jJAnIoe kevalI prarUpita dharmane dharma kahyo che ane tene pAmavA mATe samagra vyavahAra mUkyo che. sUtra AtmAnA arthane jaNAve ane te arthane tattva svarUpe AtmasAt karavo te ja kharo dharma che. ApaNane sUtra ajIva tattva | 275 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane artha AvaDI gayA eTale ApaNe dharmI banI gayA. A rIte gatAnugatika to anaMtakALathI karatA rahyA chIe. AtmAmAM artha tattvarUpe utare te dharma, bAkI badho vyavahAra. dharma jevI aciMtya zakti jagatamA bIjI koI nathI ne dharma karIne dharma jo ApaNAmAM na Ave, eno jo prabhAva na paDe to zuM dharma karyo dhama AtmAthI bIjAne dUra thavAnuM mana kema thAya? pachI te sAdhu hoya ke zrAvaka. dharmI pAse to guDI ja javAya. devo dharmInI pAchaLa paDe che enI jagyAe ApaNe devonI pAchaLa paDIe chIe. devo ane nArakonI apekSAe manuSyano kALa alpa che ane emAM paNa pAMcamAM ArAmAM janmyA chIe eTale ati alpakALa che mATe A bhavamAM mAtra eka dharmatattvano rucipUrvaka nirNaya thaI jAya ane zakti mujaba AcAraNa thaI jAya to bhava saphaLa thaI jAya. devo tathA nArako jJAnano vikAsa na karI zake: AtmAno cetanA (jJAna) guNa sauthI nirALo che te anya koI dravyamAM nathI. jJAnathI ja zarUAta ane jJAnathI ja AtmAnI pUrNatA. deva ne narakane janmatAM ja avadhijJAna maLe. chatAM temAM vadhAro na karI zake. paryAya vadhArI na zake. samyagdaSTi deva jo sAvadhAna na rahe to tenuM jJAna vibhaMga jJAnamAM palaTAI jAya. samyagdaSTi deva jo sAvadhAna na rahe to tenuM jJAna vibhaMga jJAnamAM palaTAI jAya. jyAre manuSya janme tayare ene mati zruta jJAna paNa na hoya paNa 9 varSanI uMmare manuSya kevalajJAna pragaTa karI zake che. sAgaropamanA AyuSyavALo deva je na karI zake te manuSya alpakALamAM karI zake che. jJAnanI parAkASTA pAmI zakAya tevuM ApaNane zAsana maLyuM paNa enI kiMmata keTalI samajANI? bhaNavA mATe laMDana, amerikA lAkho rUpiyA kharcIne gayA ne parama jIvanane barabAda karyuM. paNa A zAsanane samajavAno bhAva na thayo. AvuM zAsana bhAvimAM maLaze ke kema te prazna che. maLyuM to teno upayoga na karyo, to pharI kyAMthI maLe? jJAna pratye Adarano pariNAma lAvavAno che. tamArA pUrvajoe je kAma nathI karyuM te kAma tame karo cho. lAkho-karoDo rUpiyAnA Donezana ApIne tamArA 4 varSanA bALakane tame bhaNavA mUko cho. jyAM AtmAnuM lakSa nathI tene katalakhAnuM ja kahevAya. tamArA bALakane tame katalakhAne mokalo cho. zrAvaka kamAvAmAM ne vAparavAmAM upayogavALo mAtra na hoya. paNa pApathI bacAya ke jaladI chUTAya tenA upayogavALo hoya. Aje tamane vagara mahenate paiso maLI jAya che eTale game 276 | nava tatva Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tema vAparavAmAM vAMdho nathI Avato. pudgalamAM rahelA varNa-gaMdha-rasa-sparza ApaNA mATe sukha-duHkha rUpe bane che te sivAya bIjuM koI kAraNa nathI ane mohano pariNAma A cAra para ja cAle che mATe dharma karavo ApaNA mATe duSkara bane che, kAraNa ApaNe pudgalane pakaDIe chIe. sAmAyikamAM samatAnA pariNAmanI sAdhanA karavAnI che enI mATe badhI vastu zeya banavI joIe. jANe kharo paNa mANe nahIM. anukULa sthAnanI prathama pasaMdagI karIe. ekAsaNuM AyaMbila karavA beThA to tyAM paNa zenI pasaMdagI karo? Indriyone game te ApavAnuM, to dharma keTalo bane che? jIbha, AMkha, kAna, prasanana thaI jAya to ApaNuM citta prasanna banI jAya. to to pachI bhogI AtmA sauthI vadhAre citta prasannatAne anubhave, to teno mokSa jaladI thavo joIe ne? cit eTale jJAna. ApaNe citna mAtra samajI beThA chIe. tamAma dharmakriyAmAM zarIrane vosirAvavAnI ja vAta mUkI che. nisIpI zenI? saMsArano niSedha, AtmA ane AtmAnA guNo sivAya badhuM ja saMsAra, zarIra paNa para, e paNa saMsAra ja. dehae huM nahIM paNa dehamAM pUrAyelo evo AtmA e ja huM. pachI be ghaDI paNa samatAnI sAdhanA karo, kALa bhale alpa hoya. jo AtmAe potAne akSaya tarIke svIkAryo hoya to bhaya na Ave. arUpI tarIke svIkAryo hoya to rUpano moha na satAve. AtmAnA jJAna vinA mokSa thavAno nathI. svadravya astitva ane svaguNa astitvanI ruci te samyakatva che tathA paradravya astitva ane paraguNa astitvanI ruci te mithyAtva che. Agamano sAra zuM che? AtmAe AtmAnA svabhAva pramANe vartavuM - AtmAnuM hita karavuM e ja Agamano sAra che ane manuSyabhavanuM parama kartavya paNa e ja che. anAdikALathI Atma dravye pote potAnA svabhAvamAM vartavuM te siddhAMta che, paNa pudgalanA saMyogane kAraNe te pramANe te vartI zakato nathI tenI manuSyapaNAne prApta karIne teNe A prayatna karavAno che. dravya astitvane guNa astitva e be rupe AtmAne thavuM. dravyaastitva arthAt svarUpa ane guNaastitva arthAt svabhAva pramANe thavuM. AtmAe potAnA dravya astitva pramANe guNaastitvanuM kArya karavAnuM che paNa AtmAne potAnA dravyaastitavanuM bhAna nathI tethI je puruSArtha potAnI tarapha ajIva tatva | 277 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLavo joIe tene badale te bhinna dizAmAM jAya che. AtmA astitva to Icche ja che eTale pudgalanA dravyanA astitvane e Icche che. ApaNe IcchA zuM che? UMDe UMDe jAtane tapAsIe to prAyaH khyAla Ave ke ApaNane ApaNA AtmAnA astitvanI IcchA nathI paNa pudgalanI ja IcchA che arthAt dehamAM rahevAnI IcchA sahaja thAya che. vyavahAra AjJA dravyaprANathI karavArUpa ane niyaAjJA bhAvaprANathI karavArUpa che: dharma evo ja karavAno che ke potAnA zeyanA astitvanA jJAtA bane ane jinanI parama AjJA paNa e ja che. ApaNA vyavahAra dharmamAM A vAtano ja abhAva che, mATe dharma banato nathI. paramAtmAnI parama AjJA e ja che, paNa A AjJA lAgI nathI. covihAra, navakArazI, sAmAyika vagere AjJA mAnIne AjJA che ema lAgyuM paNa je AjJA che te jana AjJA na lAgI. tattvarUpe-prANarUpe je AjJA lAgavI joItI hatI te ja na lAgI. vyavahAra e dravyapraNA rUpa AjJA che ane nizcaya e bhAvaprANa rUpa AjJA che ane e ApaNane na samajAyuM. duHkhamukti ne sukhamukti e dharmanuM phaLa che ane te dharma karatA tarata anubhavAya. dravyaprANanI sAthe bhAvaprANa joDavAnA che, ne pachI dravyaprANane choDavAnA che, bhAvaprANa nahIM joDAya tyAM sudhI dravyaprANa chUTaze paNa nahIM. anAdikALathI AtmA dravyaprANonI sAthe ja che ane te ApaNane sAva mAmUlI Ape, bAkI badhuM dabAvIne besI gayo che. eka samayamAM samagra lokAkAzane sarvaguNa-paryAya dvArA traNe kALane jANI-joI zake eTalI AtmAnI kevalajJAna zakti che e bhAna ApaNane nathI mATe AtmA gulAma banyo. AMkha hoya to joI zake, nabaLI hoya to cazmA ke durabIna lAvo, A parAdhInatA ApaNane lAgI che? kyAM AtmAnI zakti ne kyAM karmasattAe ApaNane ApelI sAva mAmUlI zakti? AtmAmAM svAdhIna banavA jinAjJAne parAdhIna banavuM jarUrI. AtmAnI zaktinI sAme e aMzamAtra paNa na kahevAya. tamArI saMsAranI tamAma prakiyA svAdhIna banavA rUpa cAle che paNa AtmAne e vadhAre gulAma banAvI rahI che. sarvajJa paramAtmAnI AjJA sivAya AtmAne koI svAdhIna banAvI zake nahIM AtmAne para saMyoga-saMbaMdha baMdhana rUpa lAge nahIM tyAM sudhI mokSamArganI sAdhanA na thAya. A prakriyA koI nahIM batAvI zake. ApaNane parAdhInapaNuM dekhAtuM na hoya ane e jagamatuM hoya to dharma paNa 278 | nava tattva Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parAdhInapaNAne majabUta banAvavAnuM ja kArya karaze. karmasattAe ApaNane evI rIte goThavI dIdhA che ke parAdhInatA lAgaNI nathI ne prabhu game teTaluM kahe ApaNe mAnavA taiyAra nathI. prabhunI AjJAnuM niyaMtraNa nahIM game. jagatanI gulAmI tamane gamaze ne hoMze hoMze karazo. jemAM baMdhana nathI te baMdhana lAge che ne temAMthI chUTavA mATe talapApaDa chIe. karmonA udayathI je baMdhana che te baMdhana lAgatA ja nathI. jyAM sudhI A nirNaya na thAya-AtmAnI svataMtratA oLakhAya nahIM, te game nahIM tyAM sudhI mokSa sAdhanA thatI nathI. sAdhanAmAM mukhya sAdhanA dhyAna che. baMdhanA dhyAna vinA tUTI zakatA nathI. karmanA vikArarUpa baMdhana e ja saMsAra che mATe karmanA kSaya vinA mokSa na thAya. paramAtmAmAM dhyAna zenuM karavAnuM : paramAtmAnA dhyAnamAM paNa dhyAna to AtmAnuM ja karavAnuM che. AlaMbana paramAtmAnuM ane potAnA svarUpamAM sthiratA karavI te dhyAnadazA jayAM potAno AtmA asaMkhyapradezI dekhAya, huM Atmadravya chuM enuM bhAna AvavuM e upayoga Avavo e dhyAnadazAnI zarUAta thaI. phakta pratimA rUpe paramAtmA ApaNA dhyAnamAM che to te mAtra zubhadhyAna ja che. kharekhara ahIM paNa paramAtmAnA svarUpane ja pakaDavAnuM che. paramAtmAnuM ane AtmAnuM svarUpa eka ja che akSaya, arUpI, agurulaghu ne avyAbAdha samAna che. agurulaghunA kAraNe paramAtmAne samagra jIvarAzi samAna lAge che. (sattAe sarvane zuddha jANe che.) "prabhu tuja jANagarIti, sarva jaga dekhatA ho lAla; nijasarAe zuddha, sahune lekhatA ho lAla." | (suvidhinAtha stavana-pU. devacaMdra vijayajI mahArAja) samatAno pariNAma paramAtmAmAM satata ekasarakho cAlyA ja kare. sAmAyika karavA dvArA ApaNe paNa ApaNo A svabhAva keLavavAno che. agurulaghu guNa ApaNAmAM dabAyo tethI jIvone jotAM ApaNane viSamatA dekhAya che. prathama to ApaNe e mAnavAnuM che je prabhunuM kaheluM badhuM mAnIe to samyagdarzana guNa, ne pachI te maya banI javAnuM che. svAmi-sevaka vagere saMbaMdho ApaNe svIkAryA, te pramANe baMne pakSe vyavahAra na thAya to tame samatAnA pariNAmamAM majethI rahI zako? na rahI zako. samatA kSaNe kSaNe khaMDita thAya che. sAmAyika bhAva nathI raheto. nizcayadaSTi ajIva tatva | 279 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharIne svAmI tarIke rahevAnuM che. paryAya tarIke paNa te paryAyamAMthI chUTavAnuM che. svAmI banyA vagara sevaka sAthe vyavahAra kara. vIra paramAtmA svAmI che ane gautamasvAmI sevaka che, sAthe sAthe teo 50,000 kevalInA guru tarIke svAmInA paryAyamAM paNa che. emaNe paramAtmAnI aMtima ghaDI sudhI A sevakapaNAno vyavahAra barAbara pALyo che. baMne UccagotramAM che chatAM tyAM paNa taratamatA rahevAnI che. paramAtmA pAse jo ApaNe sevaka banIne gayA hota to Aje je AzAtanAo thAya che te na thAta. lAkho rUpiyA kharcAya ne AzAtanAo paNa thAya. karme tamane jyAM je vyavahAramAM goThavyA che tyAM tamAre ucita vyavahAra karIne chUTavAnuM che. ghara-ghara gautamasvAmInI pratimAo padharAvAya che. paNa gautamasvAmI zuM hatA te samajIne aMtaragharamAM padharAvAnA che te thatuM nathI. jyAM sudhI AtmA potAnA svarUpamAM sthira thato nathI tyAM sudhI tenuM hita thaI zakatuM nathI eTale AtmAne potAnI vartamAna avasthA je che tenuM paNa jJAna jarUrI che. je svabhAva che te pramANe AtmA vartato thAya tyAre ja AtmAnuM. hita thAya che te ja dhyAna che. sarvajJa nathI banato tyAM sudhI AtmAne pUrNa jJAna thatuM nathI. AtmAno svabhAva che zeyanA pUrNa jJAtA banavuM, paNa vartamAnamAM karmanA AvaraNane kAraNe e pUrNa jJAtA nathI banI zakato mATe AvaraNane haTAvavuM jarUrI che. AvaraNanuM mULiyuM mithyAtva moha che mATe jJAna para vizeSa te AvaraNa kare che. tethI prathama mithyAtva haTAvavuM jarUrI che. mithyAtvanI hAjarImAM jJAnAvaraNIyano kSayopazama thAya che paNa jJAnanI zudhdhatA thatI nathI tethI te zuddha kArya karI zakatuM nathI. saMjJI paMcendriya karmabaMdha sauthI vadhAre karI zake che kAraNa ke enuM jJAna malina che. mana e jJAnanuM sAdhana che paNa mithyAtvane lIdhe jJAna malina che mATe rAgAdi bhAvo paNa vadhAre kare che. asaMjJI mAtra vartamAnanI ja sukha-duHkhanI pravRtti-nivRttinI vicAraNA karI zake che. jyAre saMjJI bhaviSyanI paraloka sabaMdhInI vicAraNA kare che ane temAM sukha kema maLe ane duHkha kema TaLe enI ja satata vicAraNA kare che. vikasendriya paNa sukha meLavavAno ja prayatna kare che. paNa sukha meLavavAno AtmAno svabhAva hovA chatAM paNa ene duHkha ja maLe che, kAraNa Atma sukhanuM bhAna nathIne mithyAtvanI hAjarI che tenA lIdhe jJAna azuddha banI jAya che tethI AtmAne duHkhamAM sukhano bhrama pragaTa thAya che. pIDA che tyAM sukha mAne che. 280 | nava tattva Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnA sukhano anubhava nahIM thAya kAraNa? mithyAtva ane cAritra mohano udaya che ane mithyAtva ane cAritra mohanA udayamAM kyAreya paNa Atmasukhane na bhogavI zake kAraNa te vakhate te pudgalanuM sukha bhogavavAnI ruci ane pugalanA sukhamAM AtmasukhanI bhrAMti rahe mATe ja jJAna jyAM sudhI zuddha na thAya tyAM sudhI Atma sukhanI rucino pariNAma nahIM thAya. jIva je pravRtti kare che te prAyaHrucinA pramANe cAlatI hoya che. AtmAnuM hita ghaNuM badhuM durlabha che, jyAM saMjJIpaNuM maLe nahIMne tyAM sudhI sukha mAnIne duHkha bhogave eTale duHkhanuM anubaMdha bAMdhe, ne bhAvimAM pAcho duHkha bhogave. bhagavAnanI AjJAne pUrNa mAnIne pALatA nathI. jIva mAtra sukhano arthI che, paNa jyAM sudhI mohanA pariNAma ochA thAya nahIM tyAM sudhI AtmAnA sukhanI ruci ke anubhava AtmAne nahIM thAya. tenI mATe AtmAe apUrva puruSArtha karavo paDe. apUrva vIrya jyAM sudhI AtmA na phorave tyAM sudhI Atmasukha na maLe. bhrAntinI bhItaramAM ApaNe chIe teno prathama nirNaya karavo paDe. AtmA dhyAtA rUpe to anAdino che ja paNa mithyAtvanI hAjarImAM dhyeya para ja che. svAtmAne sattAgata paramAtmA mAnI svAtmAne paramAtmArUpa pragaTAvavA-paramAtmAnuM dhyAna karI sarva para alaMbano choDI svAtmAmAM sthiratArUpa dhyAna na karyuM. * virati vinA dharma dhyAna na ghaTe: dhyAna dharma dhyAna svarUpa banavA mATe mohanA sAdhanone choDavA ja paDe, mATe ja virati vinA dhyAna na Ave. alpa aMze paNa virati Ave to alpa aMze dhyAna Ave, ane aMza e pUrNatA apAve. mohanA pariNAmane choDavo duSkara che mATe ja tamAme tamAma dharmakriyA viratipUrvaka batAvI che. anubhava AtmAmAM karavAno che. paramAtmA pUrNa guNathI bharelA che chatAM paramAtmAno koI anubhava nahIM thAya. anubhava tyAre ja thaze jeTalA aMzamAM potAno AtmA zuddha thaze mATe svayaM jina banIne jinanuM dhyAna karavAnuM che arthAt jeTalA aMze rAga-dveSane jIva choDe teTalA aMze AtmA svayaM jinapaNe thayo kahevAya, te sivAya zubhadhyAna, zubhasaMskArano lAbha maLaze paNa sakAma nirjarA ane svAtmAnubhava nahIM thAya. jinavANImAM AtmA, AtmAnA svabhAva ne svarUpanI vAta na Ave to te jinavANI kahevAya nahIM. ahIM prekaTIkala rUpe AtmAnA anubhavanI vAta na hoya ajIva tattva | 281 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para jaya jalArAma ma" kAMka ne mAtra pralobhano dvArA puNyanA poTalAnI ja vAta cAlatI hoya to te saMsAra poSaka vANI che. choDavuM ja gamatuM nathI tyAM sudhI dharmanI lAyakAta ja nahIM. jaDathI bhinna evo jIvadharma che jaDane na choDo to jIvane dharma maLe kaI rIte? jaDamaya banelA jIvane jaDathI chUTA karI devAnuM ne jIvamaya banI javAnuM e ja to dharma che. karma bAMdhe to jaDathI chUTe ke karmano kSaya kare to? saMsAranA saMyogo choDI dharmanA saMyogomAM rahIne ja AtmAmAM rahelo dharma karavAno che. saMyogone choDavA mATe jIvamaya banavuM eTale ja bhAvaprANa vaDe jIvavuM. dravyamaya banelA jIvedravyaprANo sAthe bhAvaprANone joDI devAnA ane sAdhanAmAM upayogathI dravyaprANothI chUTI javAnuM che ne te vakhate AtmAno anubhava thAya. mohanA pariNAmathI AtmA chUTI jAya tyAre AtmA potAnA sukhanA aMzano anubhava karI zake. mana-vacana-kAyA traNe pudgalamaya che tene choDI devAnA che, te chUTe to anubhava thAya. ApaNe sAdhana pakaDayuM-sAmAyika lIdhuMne ApaNI jAtane dharmI mAnI lIdhI ane prabhAvanA levA taiyAra thaI gayA paNa bhAvaprANa maya na jIvyA. yogathI chUTI javA mATe svarUpane pragaTa karavAnuM che. mohano pariNAma virUpane paDe che. aghAtInA udaye AtmAnI akSaya, arUpI, agurulaghu ane avyAbAdha A cAra avasthA dabANI che te ApaNA lakSamAM AvavuM joIe. paramAtmAmAM paNa arUpI Adi svarUpanA ja darzana karavAnA che. sAdhanAkALamAM paramAtmA kAyAnA bhayaMkara upasargo kaI rIte sahana karI zakyA? kAraNa nirNaya hato ke mAruM Atma svarUpa akSaya, arUpI, agurulaghu ane avyAbAdha che bAkI badhuM para che. ema sarvajJanA vacana dvArA nirNaya karyo che. karmo ja AkAra-rUpa-raMga pheravyA te sthitine ApaNe pakaDIe chIe tethI tenA pariNAmavALA banIe chIe. saMgama-kamaTha koI paNa Ave paramAtmA potAnAmAM masta. tamArI sAme kUtaro Avyo bhasabhasa kare che tenA para bahumAna Ave? nahIM Ave. ApaNane bahumAna kyAM? ApaNane sahAyaka thatA hoya, anukuLa thatA hoya tyAM. A mohano pariNAma che ane A vAtanI ApaNane jANa paNa che. paramAtmAnI nirvikAra daSTi che mATe tamAma jIvo para samAna daSTi che. bhara zA mATe thAya?: sva-parano nAza thavAno che tethI bhaya thAya paNa svarUpano khyAla hoya to 282 | nava tatva Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirbhayatA Ave. karoDa rU. nI kAcanI vastu hAthamAM che to keTalI sAvacetI rAkho? ke e jAya nahIM, tUTe nahIM ane jAyato? temAM keTalA tadAkAra cittavALA bano cho. jenI sAthe atyaMta gADha saMbaMdha che tyAM te bhaMgAI na jAya tenI kALajI keTalI? AtmAmAM nizcaya thaI jAya ke AtmA akSaya-amara che to nirbhayatA AvI jAya. AtmA nAza pAmavAno nathI ne zarIra to nAza pAmavAnuM ja che to tyAM jinanI AjJA zuM? zAzvatane ja pakaDavAnuM che. nAzavaMtane choDavAnuM che. ApaNane zAzvatano vicAra nathI ne nAzavaMtano vicAra satata che. ApaNe anekone baLatA joyA, bALyA chatAM paNa A vAtano svIkAra nathI, ane paramAtmAnI AjJAne mAnavAmAM-svIkAravAmAMpALavAmAM keTalA tatpara chIe? paramAtmAnI vAta gamavI e duSkaramAM duSkara che. jIvane jJAna meLavavAno kaMTALo nathI moTAbhAgano samaya jJAna mevavAmAM ja jAya che. daherAsaranA oTalA para kalAko gAma paTalAI-vikathAdimAM pasAra thaI jAya, paNa jinAlayamAM? TAIma thaI gayo, bhAgo, kAraNa? AtmAnA hitano rasa jAgyo nathI. cAra svarUpano nirNaya thaI jAya to moha para vijaya prApta karavo e hatheLImAM che. abhayano pariNAma AtmAmAM sahaja thavo joIe paNa AtmA satata bhaya saMjJAvALo che. paramAtmAnuM prathama vizeSaNa mUkyuM ke abhAvathANuM. A na Ave tyAM sudhI dharmanI zarUAta nathI. jayAM sudhI nAzavaMta nAzavaMta lAge nahIM, zarIrano moha chUTe nahIM, tenI sAthe chUTAcheDA levAnuM mana na thAya tyAM sudhI dharmanA adhikArI banatA nathI. eTale bhavano nirveda. bhava eTale karmakRta sarvaparyAyo sAthe ane doSo sAthe rahevAno kaMTALo. zarIrAdI sarvapara saMyogo anitya, nAzavaMta lAge to ja zAzvata AtmA mATe dharma puruSArtha thAya, nahIM to dharmano vyavahAra vagere badhuM karazo paNa dharma AtmA mATe AtmAne mATe nahIM thAya. jIva para prema ane jaDa para udAsInatA e ja dharmano sAra: jaDamAM jaDapaNAnuM jJAna na thAya tyAM sudhI jaDamAM udAsInatA nahIM ane jIvamAM sattAe siddhapaNAnuM kyAM sudhI jJAna na thAya tyAM sudhI jIva para prema lAvavAne badale jIvanI virAdhanA (AsAtanA) thavAnI ane javAno rAga paNa thayA karavAno. Ama jIva svaparanI AzAtanA vaDe 14 rAjalokamAM paribhramaNa karyA karaze. AthI pU. zAMtisUri mahArAja jIvavicAra prakaraNanA AraMbhamAM vIra paramAtmAne bhAva vaMdanA kare che te vakhate temano pradhAna upayoga paramAtmAnA ajIva tatva | 283 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJAdi guNo para svamAM sarvajJa banavAnI ruci sahitano che. teo jinAgama vaDe potAno AtmA sattAe sarvajJa mAne che. sarva jIvonA svarUpane kahIne sarva jIvo haNavA yogya nathI te vAta samajAya to ja sarvajJa banAya. AthI jIvavicAra jANyA vinA sarva jIvonI AsAtanAthI bacAya nahIM. temAM sauthI vadhAre virAdhanA sthAvara jIvonI che ane vadhAre kALa (samaya) paNa sthAvara jIvonI sAthe ja rahevAnuM thAya che. tethI sthAvara jIvonuM svarUpa prathama jANavAnuM ane pachI pudgalarUpa saMsArayoga pratye sahaja udAsInatA lAvavA pudgalanA dasa pariNAmo jANavA ane te mATe navatatvono abhyAsa paNa karavo jarUrI che. pudgalanA gati Adi 10 pariNAmonI saMsArI jIvone jIvavA mATe sahAya levI paDe paNa siddhamAM rahelA siddhAtmAne 10 mAMthI eka paNa pariNAma nathI ne chatAM AtmA zAzvata jIvI zake che. ApaNane A nirNaya thAya to ApaNuM kAma thAya. jene Avo nizcaya thayo teNe saMsArane kAcI kSaNamAM choDI dIdho paNa jeNe A nirNaya karyo teNe saMsAra choDayo to paNa ahIM AvIne pharI bIjA saMsAranuM sarjana karyuM. para dharmano AtmA tyAga kare to ja te svadharma karI zake, to ja nirjarA karI zake. svadharma eTale samatA, ne samatAmAM na Ave tyAM sudhI nirjarA na karI zake. to te dharmanA vyavahAramAM ja che. sAtA-asAtAnA pariNAmane-mamatAnA pariNAmane choDavA te samatA che. sAmAyika laIne beThA-zItaLa pavana Avyo tene anubhavavo nathI to anukULatAnAM rAgane toDavA mATe pratikULatA zodhavI paDe ne temAM pratikULatA na lAge to samatA AvI kahevAya. mohane prathama choDavo paDe mATe saMyogane choDavA paDe. jema caDavA mATe sIDI jarUrI tema upayogamAM javA yoganI jarUra che. nAnI paNa kriyAmAM AtmAnI anubhUti thAya. moha chUTe eTale AnaMda Ave ja. sahaja nirmaLa AnaMda e ja AtmAnI anubhUti che. AnaMdanI urmio aMdaramAM uchaLI ja rahI che, enI laherIo AvI ja rahI che paNa mohanA kAraNe e DhaMkAI che ne kAM bagaDI rahI che. bhAvathI Urdhva gati eTale zuM? pudgala jaDa che, saMvedanA tyAM nathI. saMvedanA to AtmAmAM ja che. nirmaLa AnaMda AtmAmAM sattAmAM rahelo che eTale AtmavIrya mohane choDavAnuM kare to AtmavIrya svaguNamAM pravartatuM thAya. arthAt Atmika anubhUti thAya temAMthI 284 | nava tattva Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chUTavAnuM mana na thAya, paNa e vartamAnamAM alpa samaya ja Ave chatAM enI mastI Akho divasa anubhavAya -zubha adhyavasAya Akho divasa cAle. jo AtmAnI anubhUti karavAno nirdhAra thAya to A Urdhvagati svabhAvane yAda na karavo paDe paNa Akho divasa je Azrava rUpa AtmA banelo che tyAM tene pazcAtApa thAya ke tuM khoTA mArge che. svabhAvamAM tuM nathI, kyAM bhamI rahyo che. A dravyathI vAta thaI. to bhAvathI Urdhvagati zuM? AtmavIrya AtmaguNomAM pravartamAna thAya ane te ApaNA hAthamAM che. jyAM sudhI AyuSya karmano udaya che tyAM sudhI Urdhvagati karavAmAM ApaNe svAdhIna chIe. bhAvathI Urdhvagati karavAnuM dravya sAdhanamana ane bhAvasAdhana samyakatva sahita jJAna-cAritra guNano sacopakSama bhAva. AthI AtmA bhAvathI Urdhvagati karI zake ane te kathA guNaThANAthI zarU thAya. samyagdarzana Ave tyArathI zarUAta thAya. enI mATe prIti anuSThAnamAM AvavuM paDe. te mATe prazna thavo joIe ke mane deha vadhu pyAro lAge che ke paramAtma pyArA lAge che? jene paramAtmA priya lAge te eka paNa vyavahAra paramAtmAnI AjJA viruddha na kare. deva mULadehe to devalokamAM hoya ane uttara vaikriya zarIra karIne devalokanI bahAra jAya. mULa zarIrathI devI sAthe paNa hoya ane bIjA zarIra vaDe paramAtmA pAse paNa hoya. deha karatAM paramAtmA pratye adhika rAga hoya to ja prIti anuSThAnamAM ApaNo naMbara lAge. satata ra4 kalAka A vAta tapAsavI paDe. naivaidya kone vadhAre caDAve che? dehane ke paramAtmAne? jo A tapAsa karazo to badhuM ja jANI zakAze. to paramAtmAnI badhI ja AzAtanAo chUTI jaze. dharmamAM prIti anuSThAnathI ja praveza maLe che. zarIra e dravya ane bhAva rUpe parigraha che: AtmAne potAnA hitano nirNaya thAya to teNe anAdino je UMdho puruSArtha karyo che te saMpUrNa pheravavo paDe. ekendriyathI saMjJI paMcendriya tamAma jIvo satata puruSArtha karatA ja hoya che. kIDI khAya keTaluM? enuM peTa keTaluM? ne chatAM saMgraha keTalo? vagara prayojana paNa vastu grahaNa karavAno vibhAva svabhAva thaI gayo che je AtmAno svabhAva ja nathI. ekendriyathI asaMjJI paMcendriyane to mithyAtvache ja eTale e saMgraha kare che paNa saMjJI paMcendriya enAthI paNa vadhu saMgraha kare che kAraNa? ene mana maLyuM che. manuSyabhava pAmIne hitano vicAra hita buddhithI na kare to maLelI sAmagrIno ajIva tatva | 285 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayoga ahita mATe ja karavAno che. mATe ja jJAnIoe kahyuM ke AtmajJAnathI karma kSaya thAya. AtmA para baMdhAyelA karmono nikAla thAya to ja AtmAnuM hita thAya. karmono nikAla thAya to ja svarUpa ane svabhAva para je AvaraNa che teno nikAla thAya. karmo svarUpa ane svabhAva para AvaraNa kare che. tenAthI DhAMkI de che, DhAMkIne virUpa ubhuM kare che paNa svarUpa ane svabhAvano nAza nathI karI zakato. vartamAnamAM ApaNA svarUpane svabhAvane ApaNe bhUlI gayA chIe mATe ja karmo baMdhAya che. AtmA parigraha zA mATe kare che? AtmA AtmAne bhUlyo ne karme je zarIra rUpI parigraha ApyuM tene potAnuM mAnyuM tenA mATe ja AtmAe parigraha karyo. zarIrano e ja svabhAva che ke parigraha karAvavo, mATe zarIrane parigraha mAnavo ja paDe. zarIra e drav ne bhAva be rIte parigraha bane che. zarIra e dravyathI audArika vargaNAonA piMDa rUpe che. anaMtI vargaNAothI bane che mATe e dravya parigraha che ene poSavA mATe satata AhArarUpe pudgala piMDano parigraha Apavo ja paDe ane zarIrane mArA tarIke mAnavuM te bhAvathI parigraha che mATe ApaNane e nirNaya thavo joIe ke zarIra e parigrahanA svabhAvavALo ja che ane AtmA e parigrahanA svabhAvarUpa nathI. zarIra para jeTalI mamatA ubhI karIe teTalo bhAvathI parigraha vadhAre. mATe ja kAussagga dhyAnamAM kAyAnI mUcchane vosirAvIe chIe. kAyAne choDI nathI zakatA paNa tenI mUccha, tenA pratyenI mamatA che tene choDI devAnI che. je AtmA bhAva parigraha vartamAnamAM choDI zake che te bhAvimAM kAyAno saMpUrNa tyAga karI zake che. abhavIno AtmA kAyAno pUro rasa kADhIne nicovI nAkhe che paNa tenI kAyAnI mamatA chUTatI nathI mATe bhAvimAM tene sArI kAyA maLe che. jJAnasAramAM paNa Thera Thera A ja vAta karI che. potAnA AtmAnuM pUrNa jatana muni sivAya koI karI zake tema nathI. "jagata jenI apekSA kare, mumukSa tenI upekSA kare." puNya e parigraha che: muni mATe be ja upAya batAvyA. svarUpa ne svabhAvanI ja pUrNatA karavAnI che ane tenI mATe je vyavahAra karavo paDe te ja tAro AcAra che. te sivAya bIjuM kAMI karavAnuM nathI ane zrAvakone paNa A ja karavAnuM che. kAraNa sAdhu thavAnI IcchAvALo ja zrAvaka kahevAya. dharma karatAM paNa jo AtmAmAM nijArAnuM lakSa nathI 286 | nava tattva Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to puNya ja baMdhAya ane puNya e arigraha ja che. tamAro Agraha kyAM che? parigraha choDavAmAM ke parigraha bhego karavAmAM arthAt nirjarA karavAmAM ke puNya bAMdhavAmAM? parigraha choDyo e nirjarA. puca baMdhAvuM e parigraha bhego karyo. para apekSA saMsAra che, para upekSA mokSa che. jagata jenI apekSA kare tenI ja muni ke upekSA kare. basa eTaluM ja karavAnuM che. mithyAtva nIkaLe nahIM tyAM sudhI te paranI apekSA ja karAvaze. samyagdarzananuM kArya paranI upekSA tathA svanI apekSA karavAnuM che. cAritranuM kArya che potAne mANavuM. samyatva parathI vimukhatA karAvaze ane svano svIkAra karAvaze ne cAritra potAnuM je che tene mANavAnuM kArya kare che. AtmAne pudgalanA 10 pariNAmanI ruci anAdithI che te na chUTe to AtmAne AtmAnA guNonI ruci nahIM thAya mATe paranI ruci na thavI joIe to Atma hita thAya ane enI mATe potAnI siddha avasthAno nirNaya thavo joIe. to ja svabhAva tarapha javAno eno nirNaya thAya. bhAvathI Urdhvagati manavALA AtmA ja karI zake mATe asaMjJI tamAma AtmAo AtmAnuM ahita ja karI rahyA che, te Urdhvagati karI zakatA nathI. temanI mATe akAma nirjarA ja eka upAya che tenA dvArA ja te AgaLa AvI zake. manano jo durupayoga karyo to karmasattA pachInA bhavamAM tenuM mana laI le. tene prAyaH saMmUchima avasthAnA ja bhavo maLe. karme ApelA tamAma paryAyo paNa pudgala ja che. kAraNa karma pote ja pudgala che. tenA dvArA maLe te paNa pudgala ja maLe. tamAma saMbaMdho paNa karmakRta ja che. tene jinavacana gamyA ke pudgala? teNe patnInA AtmAne nathI joyo mATe tene AtmA nathI gamyo. pudgala ja gamyuM mATe ja marIne temAM ja jU tarIke utpanna thayo. zAstromAM daSTAMto ApavAmAM Ave che tenAthI potAnA AtmAmAM anuprekSA karavAnI che. vArtA mAtra sAMbhaLavAnI nathI. 14 pUrvanuM jJAna paNa jo AtmAmAM anuprekSA na karAve, AtmAmAM pariNAma pAmIne tanmayatA nathI karAvatuM to badhuM ja dravya kRtajJAna che. samagra jIvarAzinI vicAraNA zA mATe karavAnI che? jene mana maLyuM che te ja Atmahita karI zake mana vagaranA Atmahita karI zakatA nathI mATe manane samyagdarzanathI vAsita karavAmAM Ave to ja tenuM hita thAya mATe bhAvathI AtmAnI Urdhvagati te AtmavIryanuM AtmAnA guNomAM pariNamana thavuM te che ane te ApaNe karI zakIe chIe. dharmanI sthApanA ane dharmanI ArAdhanA AtmAnA guNo sAthe joDAvA mATe ane paranA saMbaMdhothI chUTavA mATe che. ajIva tatva | 287 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmA eTale pugala sAthe saMpUrNa bheda ane jIva sAthe abheda samyagdaSTinuM mana mokSamAM hoya mATe e saMsAramAM cittapAtI na hoya, kAyapAtI hoya. samyagdarzananuM e lakSaNa che. samyagdaSTine pApa gharamAMthI nIkaLavAno ja bhAva hoya. zArIrika nabaLAI ke satvanA abhAvAdinA kAraNe bAhya saMyogo choDI na zake to paNa rahevAnuM mana to na ja hoya. sarvajJanI daSTi pramANe saMsAra ne mokSano nirNaya ekavAra barAbara thaI jAya ne ruci temAM thaI jAya to pachI AtmAno vikAsa jhaDapI che. pudgalano pudgala sAthe joDAvAno svabhAva che. AtmAno te svabhAva nathI. AtmAno svAtmAnA guNo sAthe joDAvAno svabhAva che. paramAtmAe pudgala sAthe saMpUrNa bheda ane jIva sAthe saMpUrNa abheda pariNAma karyo mATe ja te paramAtmA banyA. ApaNane paNa eka paNa jIva pratye dveSa na thAya, pachI te nigoda, naraka ke duzmanAdi koIpaNa jIva hoya. pudgala badhuM ja heya lAge to AtmA paramAtmA thavAne lAyaka bane. paramAtmAnI AjJA choDavA-toDavA taiyAra paNa pa,ra5 ke 100 varSanA je saMbaMdho baMdhAyA che tene choDavA taiyAra nathI. tenI sAthe zAzvata saMbaMdha karavAnI bhAvanAvALA chIe. ApaNe pudgalanA svabhAvamaya banIne jaDa jevA banI gayA chIe. gora saMbaMdho baMdhAve. guru tene ja kahevAya je gore baMdhAvelA saMbaMdhone bhagAve ane AtmA sAthe zAzvata saMbaMdha joDAve. para sAthe anAdikALathI AtmA joDAyelo che have tene sva sAthe joDAvAnuM che. dharmanI sthApanA paNa te ja AtmA mATe che ke jene sva sAthe joDAvuM che. para saMyoga dvArA thayelI para avasthAno potAne nirNaya na thAya to te vAstavika dharmanI ArAdhanA karI zake nahIM. AtmAmAM rahelo dharma (guNa) enizcaya rU5 che ane tene pragaTAvavA sAdhanA rUpa jJAnAcArAdi vyavahAra (vidhi) dharma karavAno che. AtmA AtmAmAM tyAre ja sthira thaI zake jyAre e parathI chUTo thAya. samagra dharma ArAdhanA vyavahArathI mUkI che, te paNa badho ja vyavahAra AtmathI para che eTale ja moTo vAMdho Avyo, ApaNe eTale ja aTavAI gayA, nahIM to dharmanI vRddhi sahaja thavI ja joIe. te kema na thaI zakyuM vyavahArane dharma mAnIne tyAM ja pUrNatA mAnI lIdhI. dharma zuM karavAno che te ja na jANyuM. Atma kalyANa karavuM hoya to mAnyatA pheravavI ja paDe. dharma AtmAmAM rahelo che tene pragaTa karavAno 288 | nava tattva Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. gautamasvAmIe paramAtmAne prazna pUchyuM ke bhagavana! kiM tattara tatva zuM che? prabhue upannaIvA-vigaIvA ne juveI vA. jyAre "dhuveI vAra kahyuM tyAre temaNe dhuveI tattvarUpe svIkArI lIdhuM. dhuva eTale zAzvata-sadA rahe. zAzvata che te sadA rahe, te dharma ja karavAno che, te dharma ja pAmavAno che paNa ApaNe dharmane vyavahAra rU5 mAnyo tethI phaLa paNa vyavahAra rUpa, puNya ja maLyuM. nizcaya dharma kare tene nizcaya phaLa-guNanI prApti maLe. tene pragaTAvavA mATe sAdhanAnI jarUra paDe, sAdhana te vyavahAra che. * sAmAyika e sAdhana-samatA e dharma: sAmAyika e sAdhana che konuM? samatAnA pariNAmane pragaTAvavAnuM e sAdhana che. sAmAyikanI vidhi e dharma nathI paNa dharmanuM sAdhana che. samatAe ja dharma che, ne te AtmAmAM rahelI che. prathama to sarvavirati dharmaja batAvyo che. vItarAgatA e AtmAno pUrNa svabhAva dharma che tene pragaTAvavA mATe sarvavirati e dharmano vyavahAra banyo. karmakRta avasthAvALA AtmAnA pugalanA saMyoganA kAraNe thayelA 10 mitra pariNAmo: AtmAnuM hita karavA mATe AtmAe dhyAna karavuM joIe ane tenI mATe jJAna hovuM jarUra che, ane jJAnamAM AtmAne potAnI svarUpa sthitinuM bhAna thavuM joIe. je karmothI rahita che te pUrNa jJAtArUpa dhyAna pariNAmamAM sahaja che. tene dhyAnano vyavahAra nathI karavAno paNa je karmothI Avarita che tene dhyAna karavAno vyavahAra mUkyo che. jema pudgalanA 10 pariNAma che tema jIvanA paNa 10 pariNAma che. e paNa jANavAnA che eTale AtmAne khyAla Ave ke vikAsa karavA mATe hajI zuM zuM karavAnuM che. vartamAnamAM jIva kyAM che? tene rUpa maLyuM che temAMthI rUpAtIta thavAnuM che. kAyAtIta avasthAmAM dhyAnamAM javAnuM che. kAyAvALo che tethI yogavALo che eTale yogAtIta avasthAmAM javAnuM che. upayogano AdhAra mana ane Indriyo che eTale AtmAne IndriyAtIta avasthA ane chelle manAtana avasthAmAM javAnuM che ane A be 10-10 pariNAmo sivAya AtmAnI zuddha dazAnA 10 zuddha pariNAmo che. A nirNaya pAko thAya pachI ja sAcI sAdhanAnI zarUAta thAya, pachI vAstavika bheda jJAna thAya, pachI ja anAdi pudgalanA saMyogathI AtmAno bheda karavAnI prakriyArUpa dhyAnanI zarUAta thAya. ajIva tatva | 289 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudagalanA saMyoganA kAraNe AtmA 10 mizra pariNAma | gati, Indriya, kaSAya, lezyA, yoga, jJAna-ajJAna, darzana, mithyAtva, cAritra ane veda A 10 pariNAmo jIvane karmanA kAraNe thayA che. 1) gati pariNAma: mAtra Urdhva gati karavAnA svabhAvavALo jIva pudgalanA saMyoganA kAraNe dizA-vidizA Adi 18 dravya dizA ane narakAdi cAra bhAvagati rUpa saMsAramAM paribhramaNa karI rahyo che. mATe ja paramAtmAnA 4 jJAnanA dhaNI gautamasvAmIne prasAda na karavAnuM karI rahyA che. prabhu vItarAga sarvajJa che ane gautamasvAmIne sarvajJapaNAnI satata jhaMkhanA che. chatAM vitarAga prabhu pratyeno prazasta rAgarUpa pramAdano tyAga nathI arthAt bhAvathI Urdhva gatirUpa pUrNa svabhAvamAM nathI. AtmAno svabhAva to Urdhvagati che ADAavaLA javAno nathI. dravya ne bhAvagati ema be gati che. pudgalanI parAdhInatA jIvane jyAM sudhI che tyAM sudhI dravyagati rokI zakavAnI nathI. chatAM paNa tene rokavA mATe prabhue kAyotsarga dhyAna batAvyuM. tenA dvArA dravyagati rokI zakAya che. eka DagaluM upADe tyAre vicAra Avavo joIe ke A mArI gati nathI. ApaNe Akho divasa hAlIe cAlIe te zA mATe? pudgala mATe ja. jyAM AtmAno lakSa nathI tyAM baMdha paDe to paNa te pudgalano ja paDe che mATe ja 290 | nava tattva Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka vinA sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA koI paNa hoya, calAya nahIM. mATe ja prabhue kevo suMdara mArga batAvyo nizIhi, Avasyahi vagere nizcayane pAmavA mATe batAvyA. jenAthI AtmAno pramAda TaLe tene ja Avazyaka kahevAya. zabda badalAya ne tarata upayoga Avavo ja joIe, sAdhuthI laTAra mAravA javAya nahIM. koInI khabara-aMtara pUchavA javAya nahIM. A vAtane jANe to pachI tene mojamajhA ja che. ene eka ja prayojana che ke AtmAnA svabhAvamAM je bAdhaka che tenAthI chUTavAnI ja pravRti karavAnI che. jema chUTato jAya tema tema AnaMda mANato jAya. have jo A svabhAva ne svarUpano nizcaya na hoya to ahIM AvIne zuM karaze? to ahIM AvIne paMcAta karaze ane lokapakAra karaze. 2) indriya pariNAmaH AtmA Indra che. tene Indriyo vaLagI che. jyAM sudhI AtmAne kevalajJAna pragaTa na thAya tyAM sudhI jJAna karavAmAM Indriyo ane mananI sahAya levI paDaze arthAt tenI parAdhInatA bhogavavI paDe. Indriyo pudgalanA pariNAma rUpa che tenA kAraNe dravyendriya maLI tethI svabhAva DhaMkAyo. pUrNa svabhAva pragaTe nahIM tyAM sudhI IndriyothI ja jANavAnuM che. AtmAno svabhAva 1 samayamAM lokAlokane jANavAno che tenI sAme IndriyothI mati ne zruta jJAna thAya te kevalajJAnanI sAme aMza mAtra che. tuM kevalI cho ne mAtra atyAre ATalA jJAnamAM beTho cho mATe prabhu gotamane kahe che pramAda na kara. avadhi-mana:paryava jJAnano upayoga mUke to ja jANI zake. mati-zrutajJAna dvArA pUrNa jJAna na thAya, AMzika zudhdha jJAna thAya, pratyakSa jJAna na thAya, mAtra zraddhAthI ja svIkArI zakAya ane pUrNatA na thavI e AtmAno pramAda che karmane paravaza banyA te ja AtmAnI kacAza. puruSArtha kone karavAno? dharma kone karavAno? jenAmAM dharmanI pUrNatA nathI tene dharma karavAno. adharmae ja pramAda. jyAM sudhI kevalajJAna pragaTa na thayuM tyAM sudhI gautamasvAmIne paNa vIra paramAtmA para prazastarAga rUpa pramAda naDyo. pUrNa svabhAva pragaTa thAya tyAre ja pramAda jAya. mATe ja ApaNane satata huM kevalI chuM e vAta yAda AvavI ja joIe ane e karmothI DhaMkAI gayo che to tene have pragaTa karuM te vAta ApaNane jacI javI joIe. A vAta jacatI nathI mATe ApaNI badhI ja zaktio ADIavaLI phaMTAI jAya che. vAta jacI jAya pachI ajIva tatva | 291 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhubalInI jema AtmA puruSArtha karavA maMDI paDaze. A vAtano jo vicAra karIzuM to ApaNane pramAda puruSArtha karavA maMDI paDaze. A vAtano jo vicAra karIzuM to ApaNane pramAda barAbara samajAze ane svabhAva ne svarUpano nirNaya thAya to thaze ke adhadhadha ATalo pramAda huM karuM chuM? ne pachI potAnA AtmA para dayAno pariNAma Avazene karuNAno dhodha je bahAra varI rahyo che te pachI AtmAmAM vaheze. mokSamArganA pathika banavuM che. anaMtanI musApharI karavI che to anaMtane samajyA vinA anaMtanI musApharI nahIM thaI zake. pudgalanI gatine rokavA jema kAyAtIta thavAnI jarUra che, kAussagnamAM rahevAnuM che. tema IndriyAtIta thavA mATe Indriyo dvArA jJAna pariNAma zuddha karavAnA che. je vartamAnamAM mohanA pariNAma cAle che. tenA kAraNe kaSAyanA pariNAma cAle che, e Indriyane tenA viSayo prApta thatA mAtra zeya banavAne badale viSayarUpa banI kaSAyanI vRddhi karanArA bane ane te AtmAno pariNAma nathI. A pariNAma jyAM sudhI na nIkaLe tyAM sudhI IndriyonI sahAya laIne Indra banavAne badale pudgalo tarapha AtmAne choDIne, pudgalabhAvathI puSTa banI saMsArabhramaNa vadhAre. Indra e AtmA che jema Indrane 8 paTTarANI che tema AtmAne paNa pAMca guNa rupI ramA (IndrANio) che. temAM niraMtara ramavAnuM che. sidhdhALamAM ramA nayA siddho pAMca guNa rupI ramA-pattIomAM sadA rame che. A apI evI pAMca guNa patnIo che tene choDIne, pudgalane bhogavavA javAnuM che? potAnA gharane choDIne pArakAnA gharamAM arthAt viSayonA gharamAM javAnuM? jyAM kaSAyanI puSTI thAya eTale satata AtmAnI bhAva hiMsA thAya. arthe guNaThANuM e AtmAnA potAnA sthAnamAM AvavAnI zarUAta kahevAya. tyAM Ave eTale AtmAnA hitanI rucirUpe zarUAta thAya. para sthAnamAM AtmAnuM ahita che. ApaNe ApaNA sthAnamAM AvyA chIe teno nirNaya kaI rIte thAya? AtmA sviAyanA tamAma saMyogo-saMbaMdhothI judA thavAnuM mana thAya ane para gharamAM ja jatAM potAnA gharamAM ja ene rahevuM game. cino pariNAma pharI jAya eTale pugalabhoganI rucinA pariNAmane svaguNonA bhogamAM pheravavo te ja samyagdarzana. A bhUmikAmAM AvIe pachI ja AgaLanI bhUmikAo saphaLa bane te vinA te saphaLa paNa nahIM bane ane tenI mATe ja tattvanA paricayanI vyavasthA AjJA prathama mUkI. tenI mATe jIvAdi navatattvane nahIM jANo tyAM sudhI samyakatva nahIM pragaTe. 292 | nava tattva Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana pragaTAvavAnA mukhya be mArga: 1) jagatane samajavAnI buddhi che to jIvAdi navatattvane sarvajJa daSTi pramANe samajo ane tattvathI jagatano nirNaya karo. 2) jo buddhi nathI-samajavAnI tAkAta ja nathI to pachI paramAtmAnI vAtano zraddhApUrvaka svIkAra karo. anya koI vikalpa nahIM. buddhi nathI to ahIM paNa buddhi na lagADe. to paNa samyakatva pragaTa thaI zake che. jene pAmavuM che. tenI mATe A be ja mArga che. aciMtya mahimAvALuM jinazAsana che chatAM ApaNane kema na phaLyuM? mohanA zAsanane choDavuM nathI to jinazAsana kaI rIte phaLe? jeTalA aMze mohano pariNAma jAya teTalA aMze jinazAsana phaLe. jyAM sudhI potAnA gharamAM ja nathI AvyA to saMtoSa zeno mAnavAno? pahelA gharamAM AvI javuM joIe. saMsArathI chUTavAno bhAva ja na thato hoya to ApaNe hajI svagharamAM nathI. gharamAM Ave pachI ciMtA nathI, pachI AgaLa vikAsa thAya. bhavano bhaya jarUrI che. zarIra e ja bhava ane enuM je sukha te mahAbhaya. na thavAnuM thAya te ja bhava. zarIra na thavAnuM hatuM te thayuM ane saMsAranuM sarjana tenAthI ja thAya. zarIramAMthI nIkaLavAnuM ja mana na thAya to bhava paribhramaNa cAlu rahe. kAraNabhUta anubaMdha karma baMdhAya ane te anubaMdha natUTe tyAM sudhI lagAtAra paraMparA cAlaze. prathama gharamAM ja AvI javAno vicAra karavAno che. zarIra sukhaduHkhanuM kAraNa nathI para sukha-duHkhanuM kAraNa moha che. pula e jaDa che ane AtmA e jIva che. baMne nirvikArI che chatAM vikAra kyAMthI Ave? AtmA bhAna bhUlyo ane pudgalane pakaDI lIdho ne tenAmAM tene sukhanI bhrAnti thaI mATe vikAra Avyo. "para lakSaNane duHkha kahIe, nija vasate sukha lahIe, Atama ghara AbhAe, nija ghara maMgalamALa." sukha to mArAmAM ja che, paNa A nirNaya thAya to. paNa ApaNe badhuM sukha paramAM ja mAnyuM che. jyAM sudhI nirNaya na thAya tyAM sudhI samyagdarzana nathI. jyAM rucino pariNAma tyAM ja vIrya phoravAze. apUrvavarya phoravavAnuM che. graMthibheda karavA mATe tyAM akAma nirjarA na batAvI paNa apUrva karaNa (apUrva Atma vIrya phoravavAnuM) batAvyuM. nadI vola pASANa nyAya to yathApravRtta-karaNa vakhate batAvyo. akAma nirjarAthI AtmA graMthideze Ave che. acaramA vartakALamAM paNa AtmA graMthideza sudhI Ave che. vANiyo vadhu meLavavA mATe budhdhino upayoga kare che. je ajIva tatva | 293 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAe jinavANI sAMbhaLI, sArI lAgI paNa have ene pariNAma pamADavAno puruSArtha kare tene guru sAkSAt che tene yAda na karavA paDe ane temano viraha paNa na sAle. phoTo to jyAre juo tyAre darzana thAya paNa tattvanA pariNAma AtmAmAM pariNamananA puruSArthamAM-prayatnamAM haze tyAre guru sAkSa arthAt gurunI kRpA dhodha adazya rIte varasaze. jo ApaNe paramAtmAnA zaraNamAM gayA to ApaNane have bhaya na ja hoya paNa bhaya hoya to paramAtmAnA zaraNe gayA ja nathI. paramAtmA abhayadayANaM che, tyAM bhayane sthAna nathI. jinanuM vacana jevuM svIkAro tevuM tenuM pariNAma AvI jAya to game tevA bhayanA sthAnamAM paNa citta samAdhimAM rahe. anukrame abhaya-dayANa, cakhu-magra-zaraNa ane bodhidayANa krama mUkyo. eTale samyagdarzana AvyuM eTale Astikya, anukaMpA, nirveda, saMvega ne sama Ave. sama eTale samAdhi saMtoSa jIvadravya upAdeya paNa ajIvanI sAthe beThelo che tenA kAraNe karmanA udayagata tamAma saMyogo-saMbaMdho heya ja che. A nirNaya na thAya to samAdhi ApavAnI tAkAta koInI paNa nathI. kAraNa ke saMyoga che te viyoganA svabhAvavALA hovAthI jyAre viyoga thAya tyAre asamAdhi thavAnI AthI heyamAM heyano nirNaya jarUrI arthAt je choDavA yogya ja che te mAre choDavA ja joIe. ApaNe choDIe ke na choDIe te chUTI ja javAnA che. bhagavAnanI AjJA na mAnavI enA jevI koI bIjI bhUla nathI. je bhagavAnanI AjJA mAne tene game tevI paristhitimAM samAdhi maLyA vagara na rahe. tamane samAdhi joIe che ke sAtA? teno prathama nirNaya karo. jene samAdhi joItI hoya te upAya svIkAravA taiyAra kema na thAya? thAya ja. paNa ApaNA anAdithI sAtAthI TevAI gayA chIe, e heya nathI lAgatI. tamAma para padhAryA jIva mATe heya che ema sarvajJa paramAtmAe joyuM mATe temaNe tene heya kahyA. paramAtmAnI mahAkaruNA ApaNane e kahI rahI che ke "heyane mAnI le ne tenAthI je bhayaMkara pIDA pAmI rahyo che tenAthI tuM chUTa." A vAta ApaNe nahIM mAnIe tayAM sudhI mithyAtva ja che. jyAM saMsAra sukhano rAga che tyAM apUrvadviSano pariNAma lAvavAno che. aprazasta rAgane prazastamAM pheravavAno che. saMsArano Akho rAga uThADIne paMcaparameSTi para lAvavAno che. jarUra paDe tenI mATe badhuM ja phanA karavA taiyAra. mATe ja prathama prIti anuSThAna mUkyuM. 294 | nava tattva Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanA udayathI kaSAyane vaza thayelA AtmAnA zuddha pariNAmo azuddha rUpe pariName che. mAtra Urdhvagati karavAvALo AtmA jyAM sudhI karmanAM saMyogarUpe pudgalamaya avasthAne dhAraNa kare tyAM sudhI te saMpUrNa sadA mATe Urdhvagati karI zake nahIM paNa tyAM sudhI pudgala pramANe ja tene gati karavI paDe. te rIte IndriyAtIta evo AtmA jyAM sudhI mohane AdhIna che tyAM sudhI jJAna pUrNa zuddha na thAya ane te jJAnane paNa tene vyakta karavA sAdhananI jarUra paDe. karmanA udayathI sAdhanarUpe maLelI Indriyo ane mana vaDe jJAnano vyApAra thAya. saMpUrNa mohanAza thAya pachI jJAna pUrNa nirAvaraNa thAya pachI AtmAnA pradezomAM zaktirUpe rahela jJAna je pUrNa zuddha thaI gayuM che teno vyApAra karavAmAM koI sAdhananI jarUra paDe nahIM. mAtra bIjAne jaNAvavA vacana prayoga jarUrI AtmAnA pradezamAM rahIne jJAna sarva zeyane jANI le che. jJAna ane nirmaLa AnaMdane azuddha karanAra kaSAya pariNAma che. vizeSa noMgha: AtmAnA karmakRta 10 mizra pariNAmomAMthI mAtra gati ane Indriya pariNAma sudhI vistArapUrvaka vAcanA apAI che. bAkInA pariNAmonI vAcanA haja apAI nathI tethI AgaLanA 8 mizra pariNAma ane 10 zuddha pariNAmono vistAra bAkI che. (viSaya adhUro na rahe mATe mULapradArthanI mAhitIrUpa 8 mizra ane 10 zuddha pariNAmo TUMkamAM jaNAvyA che.) 3) kaSAya pariNAma : kaSati hiMsA, zuddha svabhAve AtmA ahiMsArUpa che. mATe ahiMsA paramo dhama kahevAya. appA hiMsA thavA krodhAdi kaSAya e ja hiMsA pariNAma che arthAt te AtmAnA AnaMda (prasannatA) rUpa pariNAmane haNanAra che. arthAt AtmAmAM AnaMdAdine badale kaluSitatA (lAgaNI), vyAkuLatA, saMtApa, azAMti, asamAdhi, atRpti, tRSNA, asaMtoSAdi lAgaNI rUpa vibhAva pariNAmo pragaTa thAya te be rIte jIva anubhave. (1) bAhya pAMce Indriya vaDe-viSayanA sevana-Asakti vaDe AtmAnA zuddha AnaMda pariNAmane badale kaSAya pariNAma anubhave ane (2) bIjI rIte mAnasika pIDA rUpe anubhave. apamAnAdi thavA vaDe mAnakaSAya vaza thavA ajIva tattva | 295 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpa manamAM saMtApa anubhave. ISTa vyakita ke viSayonA viyogarUpa ArtadhyAnarUpa saMtApa anubhave ane kaSAya pariNAmanI vRddhi thatAM raudradhyAna thavA vaDe sva ke paranI hiMsAdi karavAnA adhyavasAyarUpa tIvra mAnasika pIDA anubhave. krodhAdi 4 kaSAyo cAre judI-judI lAgaNIrUpe che. 1) dodha kaSAya: aprItinI lAgaNIrUpa. 2) mAna kaSAyaH para saMyogathI potAno utkarSa karavArUpa. 3) mAyA kaSAya: satya chUpAvavA, ane na hoya te rIte dekhAvavArUpa. 4) lobha kaSAyaH para vastu saMgraha, Asakti pariNAma arthAt na choDavArUpa. A cAre kaSAyo lAgaNIrUpe hoya che ane e kaSAyanA lAgaNI pariNAmo taratamatA yoge dareka kaSAyanA 4-4 bheda tema 16 bhedo che. krodha - anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI ane saMjavalana. mAna - anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI ane saMjavalana. mAyA - anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI ane saMjavalana lobha - anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI ane saMjavalana. A 16 kaSAya thayA. te dareka kaSAyanA 16-16 bheda karatA kula 64 bheda thAya. 1) anaMtAnubaMdhI-anaMtAnubaMdhI 9) pratyAkhyAnI-anaMtAnubaMdhI ra) anaMtAnubaMdhI-apratyAkhyAnI 10) pratyAkhyAna-apratyAkhyAnI 3) anaMtAnubaMdhI-pratyAkhyAnI 11) pratyAkhyAna-pratyAkhyAnI 4) anaMtAnubaMdhI-saMjavalana 12) pratyAkhyAnI-saMjavalana 5) apratyAkhyAnI-anaMtAnubaMdhI 13) saMjavalana-anaMtAnubaMdhI 6) apratyAkhyAna-apratyAkhyAnI 14) saMjavalana-apratyAkhyAnI 7) apratyAkhyAna-pratyAkhyAnI 15) saMjavalana-pratyAkhyAnI 8) apratyAkhyAnI-saMjavalana 16) saMjavalana-saMjavalana A 16 bheda krodha kaSAyanA thayA. te ja rIte mAna, mAyA ane lobhanA 16 rIte kaSAya gaNatA kula 64 bheda rUpe lAgaNIo thAya che. Ama AtmAno je sahaja zuddha svabhAva (vItarAga) te kaSAyanA taratamatA yoge aneka prakAre vibhAvarUpe pragaTa thaI AtmAnA AnaMdanA bhoktA svabhAvane 296 | nava tattva Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badale klezarUpa duHkhano bhAgI bane che. arthAt AtmAnA vItarAga svabhAvarUpa guNa dabAya, hiMsArUpa svabhAva pragaTa thAya. jeTalA aMze kaSAya pariNAmo aTake teTalI bhAvahiMsA aTake. >> anaMtAnubaMdhI kaSAyathI AtmA aTake to saMtoSarUpa zama pariNAma pragaTe. >> apratyAkhyAnI-kaSAyathI AtmA aTake to dezavirati rUpa (parasaMyoga tyAgarUpa dezacAritra guNa pragaTe.) >> pratyAkhyAna kaSAyathI AtmA aTake to sarvavirati rUpa cAritra pariNAma pragaTe arthAt sarvasaMyoga saMbaMdhathI chuTavArUpa ane nirALA thavA rUpa cAritra pariNAma pragaTe. >> saMjavalana kaSAyathI AtmA aTake to vItarAga svabhAva pragaTe. jyAM sudhI kaSAyo hoya tyAM sudhI bhAva lezyA paNa hoya tethI have 4tho lezyA pariNAma. 4) yA pariNAma : lezyA pariNAma paNa lAgaNIrUpa, AtmAnA vItarAga svabhAvane rokanAra che. lezyA, kaSAya pariNAmanI vRddhimAM sahAyaka che. jema agnimAM ghI nAkhatAM te vadhu prajjavalita bane tema vezyA-kaSAyamAM vRddhinuM kAraNa bane. tirthate prALa meLo yayA sA naiyA - bhin dhAtu parathI zreSThaT (saMbaMdha thavAnA arthamAM) jIva jenA vaDe karma bAMdhe arthAt jevA jenI sAthe saMbaMdhavALo thAya te vezyA. karma prakRtinAM niSpandanabhUta- kRSNAdi 6 vargaNAvALA dravyonA sahAyavALA jIvanA zubha-azubha pariNAma vizeSa lezyA. karmagraMthanA mate H lezyA paNa eka jAtanA kaSAya pariNAmo che kaSAyonA karmapudgalomAM bhaLelA zyAma Adi varNonA je karmapudgalo te dravyalezyA kahevAya. lezyAo kaSAyanI arnabhUta thaI kaSAyonI puSTi karanArI hoya tethI rasabaMdhanA ajIva tatva | 297 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hetubhUta paNa sthitinI hetubhUta nathI. jeTalA pramANamAM kaSAyono sadbhAva hoya teTalA pramANamAM dravya-lezyAne sahAyabhUta thAya. yoga hoya tyAM sudhI dravya-lezyA avazya hoya AthI kevalIone dravya zukalezyA avazya hoya paNa bhAvalezyA hotI nathI. AthI ja teo have vItarAga kahevAya che. kaSAyanA udayamAM legyA TekArUpa che ane kaSAyanI vRddhimAM sahAyarUpa che. levAthI kaSAyamAM tIvratA thavAthI te rasabaMdhamAM kAraNa bane che. jyAM sudhI jIva potAnI sattAgata zuddha-siddha avasthA pragaTana kare tyAM sudhI te saMsArI kahevAya. AtmAnI zuddha svataMtratA sivAyanI je kAMI para avasthAno saMbaMdha jIva sAthe thAya te saMbaMdharUpa avasthA te saMsAra kahevAya. AvA saMyogarUpa aneka saMbaMdha avasthA jIvane vaLagelI che ene kAraNe jIva potAnI pUrNa avyAbAdha pIDA rahita sukha avasthAne prApta karI zakato nathI. tethI dravya-bhAva levAno saMyogane paNa AtmAnI saMsAra avasthA che. to temAMthI mukta thavAnuM lakSa joIe temaja tenuM yathArtha jJAna paNa jarUrI ane te mATe sarvajJa tatvanA zaraNanI masaluM AtmAne jarUra. levA e zuM che? lezyA e paNa pudgala dravya saMyoga che. lezvAnA pudagalo kyAM rahelAM che? AhAra grahaNa yogya vargaNAnA pudgalo ane tejasa grahaNa yogya vargaNAnA pudgalonA vacce lezyAnA pudgalo rahelAM che. te pudgalo kRSNa-nIla-kApotatejo-pA-zukala lezyAvALA-anaMtA anaMta vargaNA rUpe 14 rAjalokamAM ThAMsIThAMsIne bharelA che. temAMthI kaSAya ane yogane vaza thayelA jIvane je je legyAnA pugalonI jarUra paDe te te vargaNAnA pulone grahaNa karI te rUpe pariName. levAnA pagalonI jIva para zuM asara thAya che? te jIvanAvicAra, vANI, vartana,pravRttirUpabAhya jagata cetanAne prabhAvita kare che ane AMtarika bhAvonI malinatA, pavitratAnI taratamatA sUcaka che. saMkaleza tathA yogAnugata ja che. jyAre bhAvalezyA varNAdi rahita jIvanAM zubhAzubha pariNAmarUpa che. 298 | nava tattva Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha levAnuM svarUpa leriyA| varNa | gaMdha | rasa sparza kRSNa | khaMjana pakSI gAyanA lImaDo, kaDavI | karavatathI lezyA | aMjana (masI) maDadAthI tuMbaDInA rasathI | anaMtagaNI anaMtagaNI anaMtagaNuM nIla | mayura, kapotanA kUtarAnA pipara-Adu | gAyanA jIbhathI lezyA kaMTha jevo maDadAthI maracA jevuM anaMtagaNuM karkaza anaMtagaNI 3. | kApota | kaMTaka vRkSa koyala, marelA sarpathI kAcA bIjoru | sAga vRkSathI lezyA | pArevAnI grIvA | koLa, phaNasa | anaMtagaNuM karkaza samAna AMmaLA jevuM tejo ugatA sUrya, | sugaMdhI puSpathI | pAkelA AmraphaLa | zirISa puSpathI lezyA paravALAnA raMga adhika | jevuM anaMtagaNuM jevo padma | caMpAkaraNanA | tejalezyAthI | drAkSa, khajUra dArU | tejolezyAthI lezyA puSpajevo | adhika zubhagaMdha | adhika komaLa zukala | kaMda, dahIM samudranA pAthI adhika | sAkara, goLa, | padma legyAthI lezyA | phINa jevo gaMdha | A khAMDa, zeraDInA | adhika komaLa chokarInI rasa jevuM | sparza anaMtagaNI deva-nArakane dravya legyA avasthita (sthira) hoya paNa bhAvalezyA parAvartana pAme tethI temane bhAvomAM taratamatA-pheraphAra thayA kare. AgaMtuka nIlalezyA pramANe avasthita, kRSNa lezyA varNAdi pAmatI nathI paNa AkArarUpa mAtra hoya che. jema arisAmAM dravyano AkAra mAtra rUpa pariNAma pAme paNa potAnuM svarUpa choDe nahIM. dravyalezyA anaMtavargaNArUpa, anaMta-pradezI ane asaMkhya-pradeza avagAhanavALI hoya che. adhyavasAya sthAno asaMkhya, legyA sthAno paNa asaMkhyAta pradezarUpa che. kALanI apekSAe asaMkhya lokAkAza pramANa, kALacakronA samaya pramANa.. 1) kRSNAdi lezayAnA pariNAmo: paMcAzrava sevanAra, SaTkAya jIva nAzaka, AraMbha-samAraMbhanA tIvra pariNAma, sarva jIvone apriya, paralokano bhaya na hoya. ajIva tatva | 299 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) nIla leyAnA pariNAmo H IrSALu, avarNavAdI, atyaMta kadAgrahI, tapa AcAra rahita, viSaya-laMpaTa, zAtAdi gAravavALo, ahitamAM tatpara. 3) kApota leyAnA pariNAmo vAMku bolavuM, kapaTa, svadoSa DhAMkavA, bIjAne vANIthI dubhAvavA, anyanI saMpatti mATe pApa vyApAra karavA. 4) tejolesthAnA pariNAmo : mAnAdi kaSAyanI tIvratA na hoya, kutUhala kautuka rahita, IMdriya damana, capaLatA rahita, dharmazAstra zravaNa, svAdhyAya, ruci, mokSanI IcchA hoya. 5) palekSAnA pariNAmo rAgadveSanI upazamatA, IMdriyamananuM damana, dayAdi pariNAma, traNa yogonuM zubhamAM pravartana, alpa pApa pravRtti, jitendriyapaNuM hoya. 6) zukalaleyAnA pariNAmo : Arti raudra dhyAnano abhAva, dharmadhyAna, zukaladhyAna hoya, rAga-dveSanI upazamatA, samiti gumi yukta. Ama legyAnA AdhAre jIvamAM bhAvonI vividhatA tathA taratamatA pragaTa thAya che. (leyA phare tema bhAvo phare.) 1) leyA e jIvanI bhAvanArUpa che. cetanAnI legyA sahitanI eka avasthA te bhAvanA che. te jIvanA tejasa-kAzmaNa zarIrane sakriya banAve che. te sakriya banatAM temAMthI ja taijasa kiraNonuM prasAraNa thAya te AbhAmaMDala che. 2) AbhAmaMDaLanuM vijJAna dvArA puravAra : eka DokTare saMvedanazIla kemerA dvArA daMpatino phoTo lIdho tathA eka choDanAM tarata toDelA pAMdaDAnI philma lIdhI temAM cAre bAju AbhAmaMDaLa dekhAya. 10 kalAka pachI AbhAmaMDala na dekhAya. 3) dareka vyaktinI bhAvanAnusAre tenA zarIranI 3/4 phUTa sudhI AbhAmaMDala phelAya. atyaMtara vRttinA AdhAre zubha-azubha pudgalonuM AbhAmaMDala racAya. 4) DaoN. bhAbhA aNusaMsthAnuM saMzodhana : zrImaMto dAnAdi pravRtti karavA chatAM teonI AbhAmaMDala zyAma varNavALI ane ochI buddhi, bhadrika, pariNAma, gamAra jevA lAgatA paNa je dharmazraddhA-niSkaSAya, sadAcArI, Izvarabhakta, sevAparAyaNanI AbhAmaMDaLa ujjavaLa prakAzita aNu samUhavALI joI. 5) paropakArInuM AbhAmaMDalanuM teja ujaLuM. 300 | nava tattva Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdo jyAM arata thAya, anubhavano tyAM udaya thAya, 'pUDhIvo bhava' Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6) ISyavAna, dveSInuM AbhAmaMDala megha jevuM zyAma. 7) krodhI mAnavInuM teja gherA lAla raMgavALuM kaSAya samudyata vakhate jovA maLe. 8) vidvAna buddhivAnanuM teja pILuM tethI AcAryazrIno raMga pILo. 9) kapaTa svabhAvavALAnuM teja gherA raMganuM 10) utkRSTa AbhAmaMDala tIrthaMkara paramAtmAne hoya. jIvanI bhAvanA, legyAnI zuddhatA ane azuddhatAnA AdhAre prasArita kiraNonI AbhAmaMDalanI svacchatA ane malinatA banI rahe che. taccitta, tatmanA, tallezyA, tat tadhyavasAya (anuyoga) citta-mana-lezyA ane adhyavasAya judA judA che. sAmAnya vastuno khyAla (bodha) te adhyavasAya. tene anurUpa saMskAro pramANe rAga-dveSanI bhAvanA pragaTavI te lezyA. bhAvanA pramANe anukULa ke pratikULanA saMrakSaNa mATe citta zakti ane buddhi zakti anusAra ciMtana rUpa kalpanA te mana. mananI kalpanA pramANe jJAnataMtuo dvArA magajane saMdezo maLe che. magaja dvArA kriyAvAhI avayavo sakriya bane che. eTale adhyavasAya. vezyA, citta anurUpa manavacana-kAyAnI pravRtti satata cAlyA kare che. bhAvataMtra eTale levA : jJAnataMtra ane cittataMtra adhyavasAyathI bhAvanI vizuddhi ane bhAvathI vyavahAranI vizuddhi thAya. bhAvathI vicAra ane vicArathI kriyA che. kriyA skUla che. kriyAthI vicArasUkSma, vicArathI bhAva sUkSma che. vicAra, kriyA, zArIrika avayavo (snAyu) nA mAdhyamathI thAya bhAva to lezyAnI pravRtti rUpa che. saMsArI jIvone mamatAnA kAraNe lezyA kilaSTa bane ane adhyAtmI AtmAne pramAdane kAraNe lezyA kilaSTa bane che. lezyAnA pravartanamAM taijasa ane kArmaNa zarIra mukhya bhAga bhajave che. tethI bIjA bhavamAM paNa lezyA sAthe hoya che. lezyA ane anubaMdhano saMbaMdha: lezyA e anubaMdhanI bIjI zakti rUpe, suSupta avasthArUpe, jIvamAM paDI hoya 302 | nava tattva Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teno nAza na thAya to te saMsArI jIvane saMsAramAM paribhramaNa karAve che. jIva sAthe karmanA baMdha samaye, pratyeka jIvamAM vartatI AMtarika vRtti bhAvanA lezyAnI pragADhatAnA kAraNe punaH jIvamAM sarjAya, te sarjAtA vezyAnA saMskArone "anubaMdha' kahevAya che. jo anubaMdha nAza na pAme to karmanA vipAkakALe pUrvakarma nirjarI jAya ane pUrva upArjita anubaMdhathI navA karmono baMdha thavA vaDekanI paraMparA cAlu rahe. navA navA karmonI paraMparAne cAlu rAkhavAne kAraNe te bIjazaktine anubaMdha kahe che. karma nirjarA vakhate pariNAma zubha hoya, adhyavasAya prazasta hoya ane legyA vizuddhamAna hoya. AyuSya bAMdhatI vakhate je legyA hoya te ja paralokamAM jatAM udayamAM Ave. koI paNa lezyAnA prathama ke aMtima samayanI pariNatimAM jIva paralokamAM na jAya, paNa aMtarmuhurta kALa bAkI rahe tyAre ja te paralokamAM jAya. garbhastha jIva garbhamAM ja mRtyu pAmI narakamAM jAya to te narakanI legyAmAM mare ane te ja legyAmAM utpanna thAya. zreNigata jIva sivAya lezyA aMtarmuhurte badalAyA kare. deva-narakamAM dravya lezyA niyata hoya te pariNAma pAmatI nathI. mAtra darpaNa pratibiMba AkAra rUpe paDe che. tethI 7mI narakamAM paNa samakitanI prApti thAya. bhAva lezyAo cha hoya. maMda pariNAmI kRSNAdi lezyA Ave to paNa deza ke sarvaviratinuM khaMDana thatuM nathI te apekSAe kRSNAdi 3 lezyAo 6e guNa sthAnaka sudhI hoI zake paNa tIvratA AvI jAya to prasannacaMdra rAjarSinI jema prathama guNasthAnake Ave. prasannacaMdra rAjarSine cha e leyA: zakala leyAH jyAre dhyAnamAM (kAussagnamAM) hatA tyAre samatA. padha levA durmukhanA vacana sAMbhaLI kSobha thaye dhyAna chUTayuM, jitendriyapaNuM gayuM. tejo lecchA putra para mamatA AvI paNa dharmamAM sthira. kApota lezayA: mArA sAdhupaNAmAM duzmane lAbha lIdho. nIla lesthA: mAruM rAjya-mArA putrane bacAvuM-saMsAra Asakita. kRSNa leyA: zatruono nAza karuM. tyAre 7mI narakanAM daLiyAM ekaThA kya. ajIva tatva | 303 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kone kaI leyA hoya? prathama traNa azubha legyA. (kRSNa-nIla-kApota)-mithyAtva guNathI avirata samya daSTi sudhI hoya. (matAMtara apramatta sudhI) agni-vAyukAmAM prathamanI traNa lezyA hoya. bAdara pRthvI, a ane vanaspatikAyamAM prathamanI traNa dravya ane bhAva legyA hoya ane aparyApta avasthAmAM tejolezyA (devagatimAMthI AvelAne) dravya lezyA hoya. bhavanapati, vyaMtara ane jyotiSa devalokamAM prathamanI cAra dravya ane bhAva lezyA hoya. parAvartana krame 6e AvI zake. (jyotiSane mAtradravya ane bhAva tejo lezyA 6e hoya.) saudharma-IzAnamAM-dravyathI tejo vezyA ane bhAva lezyA chae hoya. sanatakumAra devalokamAM keTalAkane padmalezyA ane keTalAkane zukala legyA hoya. lAMtakathI (6ThThA devalokathI) 9mA grevayeka sudhI zukala lezyA ane pa anuttaramAM parama zukala hoya. sarva devone bhAva lezyA chae hoya: deva-nArakone pUrvabhavanA zeSa aMtarmurtithI prAraMbhI AvatA bhavamAM prathama aMtarmuhUrta sudhI dravya-lezyA hoya che. 1) ratnaprabhA pRthvInA nArakone - kApota lezyA 2) zarkarA prabhA pRthvInA nArakone - kApota lezyA 3) vAlukAprabhA pRthvInA nArakone - kApota-nIla leDyA 4) paMkaprabhA pRthvInA nArakone - nIla glezyA 5) dhUmaprabhA pRthvInA nArakone - nIla-kRSNa lezyA. 6) tamaHprabhA pRthvInA nArakone - kRSNa lezyA 7) tamatamA prabhA pRthvInA nArakone - parama kRSNa lezyA hoya. sarva nArakone bhAva lezyA chae hoya. koI jIva samakita pAme tyAre tejo lezyA hoya. 304 nava tattva Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaMkhya varSavALA manuSya tathA tiryaMca paMcendriyane 4 leDyA hoya. (dravya-bhAva) saMmUrchAima manuSyo tathA saMmUrchAima paMcendriya tiryaMcone prathama traNa azubha lezyA hoya. garbhaja manuSya saMkhyAta varSavALAne 6 lezyA hoya tathA garbhaja paMcendriya tiryaMcane pAMca leyA hoya (zukala nahIM.) tejolezyA 3 rIte prApta thAya (pannavaNAnA AdhAre) 1) AtApanAthI ra) zAMti-kSamA (krodhanA nigrahathI) 3) tapathI. devo paNa tejolezyA choDI zake. choDelA pudgalo acitta hoya. IzAne balicaMcA rAjadhAnI tarapha daSTi karI, rAjadhAnI aMgArA jevI thaI gaI. lezyAthI Atmika-zArIrika lAbha? durgatithI bacavA ane Atmika lAbha mATe lezvAnA svarUpano vicAra karavo joIe. azubha lezyAothI bacavA kaSAyo zAMta paDe (pAMDe) tethI Atma dhyAnaramaNatA sahaja thAya, rogo paNa nAza pAme, mAnasika zAMti thAya. vaijJAnikoe zodha karI che manuSyane roga utpanna thAya tenA traNa mahinA pUrve zarIra para tenuM AbhAmaMDaLa utare che. dhIme dhIme tenI asara sthUla dehamAM dekhAya, devone AyuSyanA cha mahinA pUrve zarIranI krAMti-teja kSINa thavA mAMDe. A zarIramAM rahelI graMthio bhaya, kaleza, IrSA, dveSAdithI vikRta bane che. jyAre manamAM aniyata (azubha) bhAvanA janma (lezyA, tyAre eDrInala glenDagraMthine jorathI kAma karavuM paDe tethI te thAkI jAya che tyAre ApaNAmAM Avega ane azubha saMskAro jAge che. tyAre graMthio para ghaNo bhAra paDe che ane aneka anartho sarjAya che. 5) yoga pariNAma: mokSe yonanAr yo yukyo ti yogA = joDAvuM. AtmA sattAe zuddha evo ayogI che. pudgalanA yogathI rahita che paNa anAdithI AtmA karmAdi pudgalanI sAthe joDAyelo evo te saMsAra yogarUpa banI gayo che. arthAt saMsArI jIvane karyagrahaNa rUpa yoga dvArA vibhAva svarU5/svabhAva ajIva tattva | 305 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avasthArUpa upadrava vaLagyo che. tenAthI saMpUrNa rahita A AtmAnI zuddha avasthAne ziva kahevAya che. jyAM koIpaNa prakAranA saMyoga ne upadrava nathI evI siddhAvasthA jyAM AtmA paramAtmAne abhede, kyAM nahIM jaDano yoga, mAtra zuddha svarUpathI, arUpI, akSaya evA asaMkhya Atmapradezo ane temAM rahelAM anaMta jJAnAdi guNo te AtmAnI sAthe abhedabhAve rahelAM che. have anAdithI AtmAno karmAdi vargaNA grahaNa karavA rUpa je vIrya vyApAra te saMsArayoga pariNAma. AtmA vibhAva pariNAmane pAmelo che to te vibhAva pariNAma AzravarUpa che te vartamAnamAM saMsArI jIvone traNa yoga rUpe thaI rahyo che. AtmavIrya jyAre kArmaNa-taijasa-dArika ke vaikriya vargaNAne kAyArUpe pravartAva tyAre kAyayoga rUpa Azrava ane jyAre bhASA vargaNA grahaNa karavA AtmavIryano vyApAra vacanayoga rUpa kare tyAre vacanayogarUpa Azrava thAya che ane manovargaNAne grahaNa karavA vIrya-vyApAra manoyoga rUpa pariName tyAre manoyoga rUpa Azrava bane. Ama pudgalarUpa mana-vacana-kAya yogarUpa Azrava vaDe-saMsAra sarjananuM kArya anAdithI cAlu che. A yogarUpa saMsArI avasthAmAMthI chUTavA sarvajJa paramAtmAoe mokSamArga saMkhyatana vAritrALa mokSamALa (tattvArthasUtra) samyagdarzanajJAna-cAritrANi mokSamArga kahyo arthAt AtmavIryane AtmAnA samyak jJAnadarzana-cAritra rUpa guNamAM pravartavA paMcAcArarUpa AcAramArga batAvyo. te AcAra paNa traNa yoga dvArA pravartavAnA che. prathama kriyArUpa dhyAna yogamAM be kriyAyogamAM prathama je anuSThAnanI je mudrA hoya to te kAyayoga pachI sUtranAM spaSTa uccAra rUpa sthiratA rUpa vacanayogamAM sthiratA ane pachI arthanI vicAraNA rUpa manoyoga jJAnapradhAna temAM sthiratA ane pachI artha je AlaMbana sthiratA ane pachI svAtmAnA svabhAva AlaMbana rUpa sthiratA ekAgratA vaDe dhyAnayoga vaDe apUrva nirjarA thAya. Ama dhyAnayoga vaDe anAdi saMsAyogamAMthI mukata banI mokSayogane pAmI aMte ayogI banavA vaDe sattAgata zuddha siddhAvasthA pragaTe. jJAna-kriyAbhyAM mokssH| vacana ane manoyoga jJAna pradhAna che. kAcayoga vIrya pradhAna-diyA pradhAna che. 306 | nava tattva Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSayoganI pUrNatA dhyAna yogamAM thAya. dhyAnayogathI nirjarA thAya. dhyAnayoga mATe kriyAyoga ane jJAnayoga baMneno samanvaya jarUrI. be kriyAyoga ane traNa jJAnayoga. zuddha jJAnayogathI dhyAnayoga saphaLa thAya. prathama kriyAyoganI sthiratArUpa dhyAna, pachI upayogarUpa sthiratA dhyAnathI nirjarA thAya. 6) jJAna pariNAma: AtmAmAM vizeSa jJAna rUpe mAtra eka ja pariNAma che, te kevalajJAna. tenA badale karmanA AvaraNe arthAt have jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI zuddhAzuddha mizra pariNAma rUpa arthAt jeTalA aMze jJAnAvaraNIyano kSayopazamathI jJAna pragaTe sAthe mithyAtvano jeTalo udaya cAlu hoya teTaluM te jJAna azuddha kahevAya. arthAt mati ajJAna, zruta ajJAna ane virbhAgajJAna kahevAze. mithyAtvano kSaya, kSayopazama ke upazama thAya arthAt samyatvano pariNAma pragaTa thAya to te ja jJAnane matizruta-avadhijJAna kahevAze. arthAt matijJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI - matijJAna zruta jJAnAvaraNIyanA - zrata jJAna avadhijJAnAvaraNIyanA " - avadhi jJAna mana:paryava jJAnAvaraNIyanA - mana:paryava jJAna uparanA cAra jJAna kSayopazamarUpe hoya. kevala jJAnAvaraNIyanA saMpUrNa kSayathI - kevala jJAna pragaTa thAya. je kSAyika hoya te kAyamI rahe. jJAnane malina karanAra 'darzana mohanIya' no udaya che tyAM sudhI jJAna zuddha na thAya ane cAritra mohano udaya hoya tyAM sudhI jJAna pUrNa na thAya. AthI pUrvanA mati Adi traNa jJAnamAMthI darzana moha dUra thavAthI te jJAna zuddha thAya paraMtu jayAM sudhI zuddha na thAya tyAM sudhI te traNa jJAna mati ajJAna, zruta ajJAna ane vibhaMga (avadhi) jJAna kahevAya. "cAritra mohanIya karmanA udayane kAraNe te pUrNana thavAthI kSayopazama rUpa che. jyAre kevalajJAna pUrNa che aMtarAya vinAnuM mATe te pragaTa thayA pachI tenA mATe upayoga mUkavAnI jarUra nahIM. sahaja upayoga cAlu ja rahe. jyAre bAkInA jJAnamAM upayoga mUkavo paDe. kemake vIryantarAya karma pUrNa kSaya na ajIva tattva | 307 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmavAne kAraNe AtmavIrya jyAre pudgala sAthe joDAya tyAre te saMsAra yogarUpa bane ane AtmavIrya jyAre pudgalathI chUTI AtmAnA jJAnAdi guNa sAthe joDAya tyAre te mokSayoga bane. kevalajJAna rUpa eka ja zuddha jJAna pariNAma potAnA Atmapradezone choDyA vinA samagra lokAlokanA zeyane pUrNa svarUpe jANI le che temAM koI paNa Indriya AdinI sahAyanI jarUra nahIM. zeya pAse javAnI jarUra nahIM upayoga paNa mUkavo paDe nahIM. jyAre chadmastha jIvone saMpUrNa zuddha jJAna na hovAnA kAraNe zeyane jANavA upayoga mUkavo paDe. jeTaluM jJAna pragaTa thayuM hoya teTaluM ja bodha thAya. avadhi ane mana:paryavavALAne rupInuM ja jJAna thAya ane bAkInA chamasthone IndriyothI atialpa maryAdAvALuM jJAna thAya. 7) darzana pariNAma: AtmAmAM sAmAnya jJAnarUpe darzana pariNAma paNa eka ja che. kevaladarzana pariNAma che paNa darzanAvaraNIya karmanA kAraNe AtmAne te pariNAma DhaMkAya che ane darzanAvaraNIyanA udayathI te guNa AvarAI jAya che ane vibhAvarUpe pragaTa thAya che. cAra prakAranA darzanAvaraNIyanA bheda ane pAMca prakAranI nidrA AvaraNIya karmanA udayathI te guNo AvarAI gayA. have te darzanAvaraNIya karmanAM kSayopazamathI-cAra rUpe darzana pragaTa thAya. 1) cakSudarzanAvaraNIyanA kSayopazamathI ? cakSu vaDe vastuno maryAdApUrvaka sAmAnya bodha thAya. 2) acakSudarzanAvaraNIyanA kSayopazamathIH cakSu sivAyanI indriyo vaDe maryAdApUrvaka alpa sAmAnya bodha thAya. 3) avadhidarzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI : rUpI padArthono sAmAnya bodha thAya. Ama traNa jJAna kSayopazama pradhAna hovAthI traNe sAmAnya svarUpe - pUrNa jJAna pragaTa na thAya. 4) kevaladarzana mAtra kevala-darzanAvaraNIya karmanA saMpUrNa kSayathI AtmAne sarva vastuo saMbaMdhI sAmAnya kevaladarzana kSAyika rUpe pragaTa thAya temAM upayoga mUkavAnI jarUra nahIM. Ama AtmAnuM sAmAnya jJAna rUpe eka ja pariNAma hovA 308 | nava tattva Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatAM karmAdhIna jIvanA sAmAnya jJAnamAM rUkAvaTa karanArA hoya. jyAM sudhI eka paNa nidrAno udaya hoya tyAM sudhI pramAda gaNAya. RSabha prabhu apramattapaNe sAdhanA karavA chatAM hajAra varSa saMyama jIvananA sAdhanAkALamAM 1 divasa (ahorAtra) pramAda kALa ane vIraprabhune 1rA varSa sAdhanAkALamAM be ghaDI pramAdakALa thayo. 6ThThA guNa sthAnake pramAda hoya tyAM sudhI thiNaddhi-trikano udaya hoya vizeSathI pramAda AvI zake. 6ThThAnA aMte viccheda, 7me guNaThANe nidrA-dikano udaya hoya, 1ramA guNa sthAnaka sudhI hoya tyAM sudhI jJAnanI pUrNatA na thAya arthAt tyAM sudhI kevalajJAna ane kevaladarzana pragaTa na thAya. 8) mithyAtva pariNAmaH kSAyika samyaka darzana eka ja AtmAno pariNAma che. tenA vinA jJAna zuddhinI zarUAta thatI nathI. darzana-mohanA udayathI jJAna mithyA rUpe thAya ane sAthe-sAthe AtmAnI ruci svabhAvathI parAkSukha banI pudgala svabhAva taraphI bane che. mithyAtvano udaya AtmAnA mahAanarthanuM mukhya kAraNa che tyAM sudhI tenuM paribhramaNa cAlu rahe che tenA abhAva vinA dayA-dAnAdi badhA guNo tAttvika banatA nathI arthAt te AtmAnA hitanA kAraNabhUta bane nahIM. 'varaM jvAlA agnikule kSipto dehinAtmanA hutaashne| natu mithyAtva saMyuktaM, jIvitavyaM kdaacn||' (abhinava u.pra.) agnimAM paDIne maravuM sAruM paNa mithyAtva sahita jIvana jIvavuM yogya nathI, kema ke agni Adi eka vakhata mAre jyAre mithyAtva janmojanma mAre AthI prathama jinAjJA - miSTha pariddiA kSAyika samyagadarzana eka zuddha Atma pariNAma arthAt sarvajJakathita sarvajoyano heyopAdeya rUpa ruci pUrvaka svIkAra rUpa Atma pariNAma che. darzanamohanA udayathI tattvanA asvIkArarUpa ane tattvarucimAM viparyAsa rUpa mithyAtva pariNAma pragaTa thayo. ajIva tattva 309 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana mohanIyanA ardhazuddha daLiyAnA arthAt mizra mohanIyanA udayathI tattvanI ruci ane aruci na thavA rUpa mizra samakti pariNAma pragaTa thAya paNa nirmaLa kSAyika samakitarUpa pariNAma na thAya. cAra anaMtAnubaMdhI kaSAya ane mithyA-mizra ane samakita mohanIyanA sarvathA kSayathI kSAyika samakita sadA mATe pragaTa thAyaarthAtsva nI pUrNatArUpa siddhAvasthAnI ruci pariNAma koI paNa yoga vyavahAramAM sadA jAgRta hoya ane saMsAra yogamAM sahaja udAsInatA rahe. 9) cAritra pariNAma: 'maMA sAmayika rva' AtmA e ja sAmAyika rUpa che arthAt vItarAgarUpa che. eka ja cAritra pariNAme che arthAt yathAkhyAta-cAritra svarUpe che. chatAM cAritra moha-karmanA AvaraNathI AtmAno te guNa AvarAI jAya che ane aviratirUpa pasaMyogomAM Asakta thAya. cAritra mohanIya karmanA kSayopazama-upazamanA kAraNe judA judA bhede cAritra pragaTe. 1) yathAkhyAta cAritra: cAritra mohanIyanA sarvathA kSayathI yathAkhyAta vItarAga cAritra pragaTe. 2) upazama cAritra: cAritra mohanIyanA sarvathA upazamathI upazama yathAkhyAta antarmuhurta kALa pragaTe. 3) sUyama saMparA cAritra: mAtra kiTTIrUpa sUkSma lobha mohanIyanA udaya che. te sivAya sarva mohanIyanA upazama ke kSayathI pragaTa thatuM cAritra pariNAma 10mAM guNaThANe hoya. 4) parihAra vizuddhi cAritra H apramattabhAvanuM viziSTa caryAvALuM nava sAdhu samudAyamAM sAthe rahIne pALavArUpa cAritra. pa) chedopasthApanIya cAritra: 5-mahAvratanA AropaNa rU5 6ThThA guNaThANAnuM cAritra. 6) sAmAyika cAritraH sarvavirati rUpa sAmAyika cAritra. 7) dezaviratirUpa cAritra: zrAvakane pAMca aNuvratathI 1ra vratAdi deza cAritra hoya. 310 | nava tattva Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avirata samyak daSTi cAritra kaI rIte?: ahIM 4thA guNaThANe sarvavirati cAritranI ruci hoya ane anaMtAnubaMdhInA kSayopazama ke kSayathI AMzika viratirUpa abhakSya, mAMsAdi tyAga ke rAtri bhojanAdi na karavArUpa niyamo grahaNa karI zake paNa aNuvratono svIkAra na karI zake. Ama tenAmAM sarvavirati cAritra grahaNa karavAnI rucirUpa pakSapAta paDelo hovAthI tene avazya bhaviSyamAM cAritranI prApti thaze. sarvajIvo vize sama parimANa pragaTAvavA kSamApradhAnadazavidha yatidharmabatAvyo. arthAt kaSAyathI sarvathA mukta thayA vinA sarva jIvo viSe samabhAva AvI zake nahIM. AthI kSamApradhAna 10 prakAranA yatidharmanA pAlana vaDe jIvane kaSAyono sarvathA nAza karavA vaDe vItarAga svabhAva pragaTAvavAthI sarva jIvo viSe samadaSTi pragaTa thAya. 10) veda pariNAmaH AtmA avedI che. AtmAnaM vettyavijJAni triliMga saMgataM vpuH| samyagvedI punastattvaM liMga sNgtivrjitN|| (yopradIpa) ajJAnI AtmA potAne traNa vedavALo mAne che. huM puruSa chuM, huM strI chuM, huM napuMsaka chuM. jyAre samyagraSTi AtmAte avedI che arthAt vedanI vedanA bhogavavAnA svabhAvavALo nathI paNa AtmAnA anaMta AnaMda guNonuM vedana (anubhava) karavAnA svabhAvavALo che. sAtA-asAtA vedanIya karmanA AvaraNathI AtmAnuM avyAbAdha svarUpa DhaMkAvuM ane cAritra vedamohanIyanA udayathI AtmAnA guNonuM vedana karavAne badale pudgalanA saMyoga vaDe dravyabhAva vedanA vedavAnI vibhAva avasthA pragaTa thAya. AtmA mAtra vItarAga svabhAva (AnaMda-samasvabhAva) vedavAnA svabhAvavALo che tenA badale vibhAva rUpe - vedanA bhogavavA rUpe traNa veda jIvane dhAraNa karavA paDe. kaSAya- nokaSAya rUpa mohanA udayathI svaguNamAM ramaNatAne badale zabdAdika viSayaka pugalano bhoga pariNati UbhI thAya. puruSa vedanA udaye strInA deha tarapha AkarSaNa-lAgaNIo utpanna thAya. strI ajIva tatva | 311 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedanA udaye puruSa dehanA samAgama AliMganAdi strIne abhilASa dvArA kAmavikAra pIDA thAya. puruSa karatAM strIne vedanI vedanA ATha gaNI adhika hoya. - napuMsaka vedanA udaye strI-puruSa baMne bhogavavAno abhilASa thAya. vedano udaya thayA pachI tenuM zamana jaladI thaI na zake arthAt tIvra vedanA bhogavavA napuMsaka vedano udaya che ane 14 rAjalokamAM napuMsaka vedanA udayavALA jIvo sauthI vadhu ane tenAthI ochA strIveda ane sauthI ochA puruSa vedavALA hoya. dravyaveda : zarIra, AhAra, liMga, cinha, nAmakarmanA udaye prApta thAya. veda mohanIyanA udayathI bhAvavaMdanA prApta thAya. veda e parAvartana prakRti che. veda AkAra ane rUpa svarUpe che jayAre AtmA niraMjana nirAkAra che. jayAM AkAra tyAM vikAra, jyAM vikalpa tyAM saMkaleza, paramAM AkarSaNa te vikAra. jyAM nirvikAratA hoya tyAM paramAM udAsInatA hoya. adhyAtma daSTie bahirAtmA napuMsaka-veda, aMtarAtmA-strIvede ane paramAtmA puruSa veda che. paramAtmAne puruSa veda dravyathI hoya paNa bhAvathI na hoya. tIna vedakA cheda karAyA, saMga rahita saMsAra, azarIrI bhavaLIja dahAyA, aMge kahe AcArA." bhAva-veda e bhavanuM bIja rUpa, bhAva veda jeno saMpUrNa nAza thAya teno saMsAra uccheda thAya arthAt te zarIra rahita thaI potAnI zuddha avasthA-siddha avasthAne prApta kare. "bhejJAna rUpa cakSu apUrvathI, yogI jue nijarUpa bheda-vijJAna siddhakSetra che tema zarIramAM, karma rahita citta 5. (pUta jJAnabhUSaNa vijaya ma.sA.) je pramANe lokAMte siddhakSetramAM page anaMte siddhanA jIvo je zuddha svarUpe birAjamAna che te ja pramANe ApaNA zarIramAM sarvakarmathI rahita evo siddha svarUpI 14 rAja pramANa vistAra pAme teTalA asaMkhya pramANa Atma pradezovALo mAro AtmA rahelo che. te pramANe ApaNe ApaNA AtmAne jonArA-mANanArA thaIe tyAre ApaNuM bhedajJAna tattva-svarUpanuM kahevAya. AvA prakAranA bhedajJAna mATe ja 312 | nava tattva Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattvamAM pariNAmI jIva mukta gAthA che. pudgalanA je 10 pariNAmo (gati, bheda, baMdha, saMsthAna, varNa, gaMdha, rasa, sparza, zabda ane agurulaghu che) te potAnA svabhAva pramANe sadA pariNAma pAme che. ApaNo AtmA potAnA svabhAva rUpe pariNAma pAme che ke nahIM? teno nirNaya karavo hoya to pudgalanA 10 pariNAmanuM jJAna thaI jAya to ApaNane ApaNA AtmAnA pariNAmano nirNaya thaI zake. kAraNa AtmAnA pariNAmo pudgalanA pariNAmothI bhinna che. pudgala dravyano saMbaMdha AtmA sAthe che ane AtmAthI bahAra paNa rahelo che. bahAra pudgala dravyamAM 10 pariNAma jovA maLavAthI khAtrI thAya ke AtmA jo te ja pariNAmo pramANe vartato dekhAya to te pariNAma AtmAnA nathI. AtmAnA pariNAmo tenAthI nirAlA che paNa pudgalanAM saMyogane kAraNe AtmA tenA pariNAmothI mizrita thaI gayo che. tethI te AtmAnA zuddha pariNAmo nathI. jema gati pariNAma pudgalano - koI paNa dizAmAM jaI zake jyAre AtmA mAtra Urdhvagati ja karI zake. sarva saMgathI rahita thaze tyAre ja Urdhvagati. eka samayamAM lokAMta sudhI thAya. te sivAya AtmA paNa dizA-vidizAmAM pudgala saMgane kAraNe bhame to te AtmAnI zuddha gati nathI. Ama AtmAnA pariNAmo-pudgalothI bhinna che tevuM bhedajJAna prApta thAya tevA ja yogIo pudgalanA pariNAmothI mukta banI AtmAnA zuddha pariNAma rUpe sthira thavA rUpa dhyAna yoganI pradhAna sAdhanA karatAM hoya che. AthI pudgalarahita AvA AtmAnA 10 pariNAmo jANavA jarUrI. siddhAvasthAmAM AtmA sarva parasaMyogathI rahita che arthAt pudgalonA 10 pariNAmo ke pudgala mizrita AtmAnA azuddha pariNAmothI saMpUrNa rahita che. mAtra AtmAnA ja zuddha pariNAmo che. ajIva tatva | 313 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnA zuddha daza pariNAmo AtmadhyAne ramaNatA, ramatAM AtmasvabhAva aSTakamaMdUrakare, pragaTe zuddhasvabhAva. 1) Urdhvagati pariNAma: je samaye AtmA sarva saMvara rUpa 14 mAM guNasthAne sva vIryane sarva pudgala yogamAMthI kheMcI svAtmanA asaMkhya pradezomAM te paripUrNa pariNamana thatAM Atma pradezo merunI jema niSpakaMpa sthira thatAM ja karma rUpa jelanI parataMtratAmAMthI sadA mukta thatAM AtmA potAnI mULa sahaja Urdhvagati dvArA 1 samayamAM lokAMta para sthira thaI jAya. alokamAM gati sahAyaka dharmAstikAyano abhAva hovAthI AtmA AgaLa gati karI zakato nathI ane adharmAstikAya paNa tyAM sudhI ja vidyamAna che. tethI tyAM ja sadA zAzvata kALa sthira rahe. have tyAMthI koI paNa dizA vidizAmAM kayAMya gati nahIM kare arthAt 4, 8 ke 16 ke 18 Adi sarva dizAnuM paribhramaNa kAyamI baMdha ane sadA zuddha svarUpamAM lInatA. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) iMdriyAtIta pariNAma: zuddhAtma pradezanI avasthA. karmanI AdhInatAne kAraNe jJAna pariNAma iMdriyo vaDe zeyane jANavAnuM alpa azuddha kAryakaratA hatA. have ghAti karmanA kSayathI rUpI arUpI zeyane jANavA iMdriyonI jarUra nahIM paNa sIdhA arUpI Atma pradezothI pragaTelA jJAna guNa vaDe jANavAnuM kare arthAt nAma karmanA nAzathI AtmA dravyendriyathI paNa atIta thavA rUpa, AdhAra rahita mAtra arUpI Atma pradezomAM pUrNa jJAna pragaTa thAya ane te iMdriyAdi koInI sahAya vinA sIdhA AtmAnA sarva pradezothI (sarvatakSas: siddha) rUpI-arUpI sarva zeyane jJAnanA pariNAmo vaDe jANe. sadA mATe iMdriyonI parAdhInatA chUTI jAya. 3) AnaMda pariNAma: anAdikALathI aghAti mohanIya karmanA udayarUpa AtmA je kaSAya pariNAma vati hiMsA pariNAma hato te nAza pAmI ahiMsA pariNAma pragaTa thAya athavA nuSati mAtmAnuM je AtmAne AkuLa vyAkuLa, aprasannatA, asamAdhi, atRmi, tRSNArUpa pariNAma hatA te sarvathA dUra thaI AtmAno prasanna, AnaMda pariNAma pragaTa thAya. jIva sarovara vAdho AnaMdaghana rasapUra sarvathAkaSAya bhAva javAthI AtmAmAM AnaMdanA pUra mojAM eka sarakhAM oTa rahita vRddhi pAmavA mAMDe. 4) vItarAgatA pariNAma: kaSAyanI sAthe legyA rUpa azuddha pariNAmo bhaLavAthI AtmAmAM vividha prakAranI lAgaNIo je te taratamatA/ochI vastI thavArUpa have pariNAmomAM sarvathA dUra thavAthI AtmA have sadA vItarAga zubha-azubha-prazastAdi badhA ja prakAranI lAgaNIthI rahita mAtra taTastha vItarAga. sarva jIvonI eka daSTi samadaSTi jonAra ane anubhavanAra ane pudgala rAzi pratye udAsIna pariNAma rUpa sama pariNAma sadA mATe pragaTa thAya arthAt jJAnAnaMde pUraNa pAvano varjita sakala upAdhi sarva upAdhithI rahita mAtra vItarAga svabhAva dazAmAM ja ramanAra hoya. ajIva tattva 315 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5) AyogI pariNAma: anAdikALathI arUpI pudgala dravya sAthe AtmavIryanA joDANa rUpa je yoga (saMsAra) avasthA hatI te have Atma vIrya sarvathA jJAnAdi AtmaguNo ane asaMkhya AtmapradezomAM paripUrNa pariNamana thavAnA kAraNe pudgalanA saMyoga rUpa (mana, vacana, kAyA) yoga avasthAthI sarvathA mukata banI mAtra arUpI, nirAkAra, nirvikAra rUpa ayogI avasthA 14mAM guNasthAnake pragaTa thAya. je avasthA have zAzvatarUpe raheze. 6) kevalajJAna pariNAmaH AtmAmAM sattAe eka ja kevalajJAnano pariNAma che. te kevala jJAnAvaraNIya karmonA udayathI DhaMkAyuM ane jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI taratamatA bhede pragaTa thavA rUpa te jJAna mati, zrata, avadhi ane manaH paryava jJAna e kSayopazama bhAve 4 prakAre thayela. have saMpUrNa kevala jJAnAvaraNIya karmanA kSaye mAtra kevalajJAna kSAyika pariNAme pragaTa thAya te have sadA kALa te ja rUpe raheze have temAM koI bheda ke aMtarAya nahIM Ave. Ama kevalajJAna vaDe sadA kALa AtmA lokAlokanA sarva zeyano vizeSa jJAnano jJAtA banaze. 7) kevaladarzana pariNAma: AtmAmAM sattAe sAmAnya jJAna pariNAma rUpe kevala darzana raheluM che. paNa anAdi kALathI darzanAvaraNIya karmanA AvaraNathI te Avarita thayuM ane darzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI sattAgata kevala darzana have cakSu darzana, acakSudarzana ane avadhidarzana ema 3 darzana rUpe alpAMze pragaTa thAya. darzanAvaraNIya karmanA saMpUrNa kSayathI sattAgata AtmAnuM kevaladarzana pragaTa thatAM lokalokanA sarva zeyanAM sAmAnya svarUpano AtmA jJAtA bane. A kevaladarzana paNa sAmAnya jJAna pariNAma rUpe AtmAmAM kSAyika pariNAme sadA mATe rahe che. 316 nava tattva Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) sabhya darzana pariNAma: samyam darzana saMpUrNa satyano rucipUrvaka svIkAra karavA rUpa tathA svAtmAnA guNone anubhavavA rUpa ruci pariNAma AtmAmAM sattAmAM rahelo che paNa anAdithI darzana mohanA AvaraNathI te guNa Avarita thavAthI temAMthI viparIta satyane pUrNa rUpe svIkAravA ane viparyAsa rUpe zraddhA svIkAra rUpa tathA abhogyanI ruci thavA rUpa mithyAtvano pariNAma AtmAmAM mithyA mohanIyanA udayathI pragaTa thAya tethI svAtmAthI vimukha ane pudgala svabhAvanI ruci pragaTa thAya. AthI AtmA potAnA zuddha svabhAvane bhogavavAnI rucine badale pudgala svabhAvane bhogavavAnI rucivALo banyo. have mithyAtva mohanIyano (darzana moha) sarvathA kSaya thavAthI AtmAmAM kSAyika samyam darzana guNa pragaTa thAya. AthI sadA potAnI sattAgata siddha avasthAnA svIkAra ane sattAgata guNone anubhavavAnI ruci thAya tethI tene have saMsArano anubaMdha na paDe. 9) cAritra pariNAmaH AtmAmAM sattAe yathAkhyAta vItarAga cAritra sattAmAM raheluM che. cAritra mohanIyanA AvaraNathI te guNa AvarAya ane cAritra mohanIyanA udayathI AtmA samatA svabhAvathI viparIta rAgadveSanI pariNativALo hiMsaka pariNativALo thAya. have cAritra mohanIyanA kSayopazamathI ane upazamathI cAritranA judA judA bhedo paDayA. (1) avirata samyagdaSTi () upazama cAritra ane cAritra mohanIya karmanA sarvathA kSayathI yathAkhyAta cAritra (niraniTa cAritra) kSAyika vItarAgatA pragaTa thAya. sarva jIvo viSe samabhAva rUpa, anaMta AnaMda vedana rUpa pariNAma pragaTa thAya. 10) avedI anaMtanuM vedanA pariNAma: AmAM anaMta sukhane vedana karavAno zakita pariNAma che paNa karmanA AvaraNane kAraNe vedanazakitane badale vedanA zakita dravya bhAva rUpe pragaTa thaI. avyAbAdha sukha AvarAyuM ane pudgalanA saMyoga rUpe sAtA-asAtA rUpe vedavAnuM AvyuM. arthAt sAtA-asAtA dravya vedanA ane cAritra mohanIyanA udayathI vedanI vedanA rAgAdi pIDArUpa bhAva vedanA vecavAnuM ubhuM thayuM. ajIva tattva | 317 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have veda mohanIyanA sarvathA kSayathI bhAvavaMdanAnA abhAva rUpa anaMta AnaMdanuM vedana karavAnuM ane sAtA-asAtA karmanA kSayathI avyAbAdha sukhano AtmA anaMtakALa bhokatA thAya. A rIte AtmAnuM anaMta vedanarUpa pariNAma sadA mATehave AtmA potAnA anaMta AnaMda-anaMta sukhanuM vedana sadA kare. A rIte AtmAnAM potAnA zuddha sattAgata 10 zuddha pariNAmone jANIne tene jIvananuM mukhya sAdhya banAvI dareka sAdhanAmAM tene pragaTAvavAnuM lakSa rAkhavAmAM Ave to ja sAdhanA saphaLa thAya. te 10 pariNAmono nirNaya karavA pudgalanA je 10 pariNAmo che te AtmAthI bhinna che, teno AtmAmAM nirNaya thavo joIe ane AtmAnA sattAgata zuddha pariNAmo je pudgalanA saMyogane kAraNe azuddha ane mizrita thaI gayA che tene zuddha pariNAmanA AlaMbana laI arthAt bheda jJAna vaDe pudgalanA pariNAmo ane AtmAnA pariNAmonuM bheda jJAna karavA vaDe AtmAnA pariNAmomAM sthira thaI pudgala pariNAmono tyAga ane udAsIna bhAva keLavI AtmAnA pariNAmonuM zuddhikaraNa karavA vaDe manuSya bhavane saphaLa karavo joIe. In 318 | nava tatva Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyazrInA vAMcanArUpe pragaTa thayelA kalpatarU samAna zrutajJAnanA pustakonA prakAzanamAM saMpUrNa lAbha lenAra bhAgyazALI parivAro... krama pustako lAbhArthI navatattva bhAga-1 | gurUbhakto parivAra taraphathI (jIvatattva) jJAnasAra bhAga-1 | | zrImatI bhAvanAbena sudhIrabhAI zAha ha. pradipabhAI-surendranagara | jJAnasAra bhAga-2 sva. kamaLAbena mayAbhAI mohanalAla parivAra tathA zrImatI muktAbena khAMtIlAla vorA parivAra-amadAvAda jJAnasAra bhAga-3 mAtuzrI kasturabena velajIbhAI haraNIyA ha. dhIrajabhAI zAha-jAmanagara jIvavicAra jhaverI kanakalAla suMdaralAla parivAra ha. sudhIrabhAI-a.sau. zobhAbena tathA vairya-jAmanagara jJAnasAra bhAga-1 mAtuzrI jayAlakSmI amRtalAla viracaMda (punaH prakAzana) pArekha parivAra. . kirtIbhAI-mulunDa jIvavicAra STP Web Hosting-Rajkot (punaH prakAzana) ha. jIleza-jImIta pradipabhAI pATaDiyA navatattvabhAga-1 pU. bhAgyodaya sAgarajI ma.sA. tathA mahattarA (jIvatattva) sAdhvIzrI mRgAvatIzrIjI tathA sAdhvIzrI priyadarzanAnI preraNAthI temanA bhaktajano taraphathI jJAnasAra bhAga - 2 gurUbhakto parivAra taraphathI (punaH prakAzana) 10 | namaskAra mahAmaMtra saMghamAtA vIrAbena tathA DAhIbena jeThAlAla bIda parivAra tathA mAtuzrI maMjulAbena khAntilAla zAha 11 | jJAnasAra bhAga - 3 gurUbhakta parivAra, bhIvaMDI taraphathI (punaH prakAzano | 12 | namaskAra mahAmaMtra | mAtuzrI pAnIbena lakhamazI lAdhA gaDA (punaH prakAzana) (gAmaH khaTiyAra, hAlaH muluMDa-bhIvaMDI) mAtuzrI maNIbena somacaMda narazI hariyA (gAmaH setAluza, hAlaH bhIvaMDI) Page #337 -------------------------------------------------------------------------- Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arupitA gAna, zarIra iMdriyAdi yaza, apayaza sAbhAgya dAbhAMgyAdi nAmakarma samyagdarzana vItarAgatA mohanIya midhyAnva avirati gagaTeSa kAma krodhAdi akSaya mAnI zurU sthiti di anaMta sukha aMtarAya janma jIvana mRtyu bedanIya kRpaNatA dariTranA parAdhInatA durbalanAdi zAnA azAnA pramAda rUpAtIta svabhAva che, kevala daMsaNa-nANI re; 'te dhyAtA nija AtamA hoya siddha guNakhANI re, 158 karmanI beDIthI baMdhAyelo 16 kaSAya, 9 nokaSAya ane mithyAtva vagere mohanI dazAthI gherAyelo . MULTY GRAPHICS 10221236232224238842.22