________________
છ દ્રવ્યોનો વિશેષથી વિચાર
એક જીવ દ્રવ્ય અને પાંચ અજીવ દ્રવ્યો :
માથા : ૧૪ પરિણામિ જીવ મુત્ત, સપએસા એમ ખિત્ત કિરિઆ ય,
ણિચં કારણ કતા, સQગય ઈયર અUવેસ૧૪. અર્થ : પરિણામી, જીવ, મૂર્ત, સપ્રદેશી, એક ક્ષેત્ર, ક્રિયા, નિત્ય, કારણ, કર્તા,
સર્વવ્યાપી, ઈત્તર, અપ્રવેશી આગમમાં છ દ્રવ્યોનો વિચાર કરવા દ્વારા તત્ત્વ નિર્ણય દ્રઢ થાય. ૬ દ્રવ્યોમાં જીવ અને પુદ્ગલ દ્રવ્ય પરિણામી છે. બાકીના દ્રવ્યો
અપરિણામી છે. જીવઃ ૬ દ્રવ્યમાં જીવ દ્રવ્ય સિવાયના બાકી બધા અજીવ દ્રવ્ય છે. રૂપીઃ ૬ દ્રવ્યમાં પુદ્ગલ દ્રવ્ય રૂપી બાકી બધા અરૂપી છે. પ્રદેશી ઃ ૬ દ્રવ્યમાં કાળદ્રવ્ય અપ્રદેશ છે. વર્તમાન સમયરૂપ છે. બાકી, સપ્રદેશ છે. એકઃ ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, જીવાસ્તિકાય એ અસંખ્ય પ્રદેશ છે,
આકાશ અનંતપ્રદેશી છે, પુદ્ગલ પરમાણુ એક પ્રદેશી, સ્કંધ બેથી
104 | નવ તત્ત્વ
