________________
સંખ્યાત-અસંખ્યાત અને અનંતનું સ્વરૂપઃ
કાળ દ્રવ્ય દ્વારા જીવ દ્રવ્યની વિચારણા કરવાની છે કે મારા આત્માએ અનંતાનંતકાળમાં પરિભ્રમણ કરતા સ્વ પરના આત્માની કેટલી કેટલી દ્રવ્યભાવ હિંસા કરી, કેટલા કર્મનો પરિગ્રહ કરી કેટલા ભવભ્રમણ કર્યા અને પરમાનંદ સ્વભાવને બદલે પીડા ભોગવી. આવી રીતે સ્વ આત્માએ પૂર્વે કરેલા પાપનો ઘોર પશ્ચાત્તાપ કરે. પ્રશ્ચાતાપની તીવ્રતા વધતા કનકવતીની જેમ ક્ષેપક શ્રેણી માંડી અનેક આત્માઓ કેવલજ્ઞાન મેળવી સદા માટે કર્મ-પુદ્ગલના સંબંધથી મુકત બની સિદ્ધાવસ્થામાં સદા સ્થિર થયા. આથી કાળ દ્રવ્યની સતત વિચારણા જરૂરી છે.
૧ સમયથી માંડી શીર્ષપ્રહેલિકા સુધીનો કાળ એ સંખ્યાતકાળ ગણાય, પલ્યોપમ અને સાગરોપમ અસંખ્યાત કાળ ગણાય અને પુદ્ગલ પરાવર્તકાળ અનંત કાળ ગણાય.
અનંત કાળનું સ્વરૂપ (પૂ. આ. વીરશેખરસૂરિ મ.સા.ઉદ્ભૂત ચોથા કર્મગ્રંથના અનુવાદના આધારે લીધેલ છે.) હમ નામ
સવરૂપ ૧. જઘન્ય સંખ્યા મધ્યમ સંખ્યા
જઘન્યથી ઉત્કૃષ્ટ વચ્ચેની સંખ્યા ૩. ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યા
જઘન્ય પરિત્ત અસંખ્યાતમાં ૧ જૂન ૪. જઘન્ય પરિત્ત અસંખ્યાત ૧.ચાર પ્યાલા અને દ્વીપસમુદ્રોના દાણાની સંખ્યા તે.
મધ્યમ પરિત્ત અસંખ્યાત ૨. જઘન્યથી ઉત્કૃષ્ટ વચ્ચેની સંખ્યા
ઉત્કૃષ્ટ પરિત્ત અસંખ્યાત ૩. જઘન્યથી યુકત અસંખ્યાતમાં એક ન્યૂન ૭. જઘન્ય યુકત અસંખ્યાત ૪. જઘન્ય પરિત્ત અસંખ્યાતનો રાશી અભ્યાસ કરતા ૮. મધ્યમ યુકત અસંખ્યાત છે. જઘન્યથી ઉત્કૃષ્ટ વચ્ચેની સંખ્યા ૯. ઉત્કૃષ્ટ યુકત અસંખ્યાત ૬. જઘન્યયુકત અસંખ્યાતાસંખ્યાતમાં ૧ જૂન ૧૦. જઘન્ય અસંખ્યાત અસંખ્યાત છે. જઘન્યયુકત અસંખ્યાતનો રાશી અભ્યાસ કરતાં ૧૧. મધ્યમ અસંખ્યાત અસંખ્યાત ૮. જઘન્યથી ઉત્કૃષ્ટ વચ્ચેની સંખ્યા ૧૨. ઉત્કૃષ્ટ અસંખ્યાત અસંખ્યાત ૯. જઘન્ય પરિત્ત અનંતમાં ૧ જૂન ૧૩. જઘન્ય પરિત્ત અનંત ૧. જઘન્ય અસંખ્યાતાસંખ્યાતાનો રાશી અભ્યાસ કરતા ૧૪. મધ્યમ પરિત્ત અનંત ૨. જઘન્યથી ઉત્કૃષ્ટ વચ્ચેની સંખ્યા
અજીવ તત્વ | 67
જે
4 ર
નું
