Book Title: Jain Sanskrit Sahityano Itihas Part 03
Author(s): Munichandrasuri
Publisher: Jain Dharm Vidya Prasarak Sabha Palitana
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005507/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eddu 22 cc 10-i - idu ci itttt ollitee keelli! aa. pr. (t rcittikl .. ! i. e pi 2-uttide Jari Education International For Personat & Priyate Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II caramatIrthaMkara zrI mahAvIrasvAmIne namaH | II zrI bhadra-vilAsa-OMkAra-araviMda-yazovijaya-jinacandra sadgurubhyo namoH II AcArya zrIOMkArasUri jJAnamaMdira graMthAvali mauktika : 29 jaina saMskRta sAhityano itihAsa bhAga-3 (vis-3) dArzanika sAhitya -: praNetA :hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA -: saMpAdaka : AcArya zrI vijaya municandrasUrIzvarajI ma. sA. -: prakAzaka : AcArya zrI OMOMkArasUrijJAnamaMdira gopIpurA, sUrata. For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IIIIIIIIIIIIII JAIN SANSKRIT SAHITYANO ITIHAS VOLUME II Author: KAPADIA HIRALAL RASIKLAL Editor : Munichandrasuri M. S. -:prakAzaka :- AcAryazrI 3OMkArasUri jJAnamaMdira subhASacoka, gopIpurA, sUrata-395001 phona : 2426pa31, 2401468 E-Mail : omkarsuri@rediffmail.com prAptisthAnA 3OMkAra sAhityanidhi AcAryazrI OMkArasUri jJAnamaMdira vijayabhadracerITebala TrasTa | subhASacoka, gopIpurA, sUrata-395001 hAIve, mu. bhIlaDIyAjI (ji. banAsakAMThA) | phona : 2426531, 2401468 phona : (02744) 233129 | E-Mail : omkarsuri@rediffmail.com sarasvatI pustaka bhaMDAra sAntAkrujha jaina tapagaccha saMgha hAthIkhAnA, ratanapoLa amadAvAda-1 jaina derAsara mArga, sAntAkrujha (vesTa) phona : 25356692 muMbaI-400054. phona : 26494234 , i illulumilli prakAzana varSa vIra saMvata-2530 vikrama saMvata 2060 isvIsana 2004 kiMmata rU. 250-00 : kampojha-prinTIMga-bAInDIMga : bharata grAphIksa nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-1, phona : 22134176, 22124723 For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AC Shree Omkarsuri Gyan Mandir Granthavali-29 A HISTORY OF THE JAINA SANSKRIT LITERATURE VOLUME III Religious Literature work on Philosophy etc. By Hiralal Rasikdas Kapadia [M. A.] Formely Lecturer in Mathematics and subsequently Professor of Ardhamagadhi and University Teacher For Ph. D. in Ardhamagadhi Editor by : Ac Vijay Munichandrasuri Published by: Acharya Omkarsuri Gyan Mandir For Personal & Private Use Only - Surat. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya "jaina saMskRta sAhityano ItihAsa' bhAga- 1,2,3 DaoN. hIrAlAla kApaDiyAe taiyAra karyA hatA. A traNa bhAgonuM prakAzana pU. A. bha. zrI vijayapratApasUrIzvarajI ma. sA., pU. A. bha. zrI vijayadharmasUrIzvarajI ma. sA., munipravarazrI yazovijayajI ma. sA. (hAla pU. A. bha. zrI yazodevasUri ma. sA.) nI preraNA ane mArgadarzana pramANe "zrI muktikamala jaina mohanamAlA" vaDodarA dvArA I. sa. 1956, i. sa. 1967 ane i. sa. 1970mAM thayuM hatuM. ghaNAM varSothI durlabha banelA A graMthonuM punaHprakAzana karatAM amane ghaNo harSa thAya che. pU. AcArya bhagavaMta zrI aravindrasUri ma. sA., pU. AcArya bhagavaMta zrI yazovijayasUri ma. sA. AdinA mArgadarzana mujaba amArI granthamAlAmAM vividha grantho pragaTa thatAM rahe che. prastuta granthanuM saMpAdana pU. A. bha. zrI vijayamunicandrasUri ma. sA. e karyuM che. teozrIe zrI kApaDiyAnA lakhANane e ja pramANe rahevA dIdhuM che. jyAM navI vigato, hakIkataphera ke sudhAro jarUrI jaNAyo tyAM teozrIe corasa kauMsa [ ] mAM sudhArA, umerA vagere mukyA che. A prakAzanathI jaina saMskRta sAhityano itihAsa jANavAmAM ghaNI sahAya thaze. abhyAsIo A graMthano vadhune vadhu upayoga kare e ja abhilASA... A. OMOMkArasUri jJAnamaMdira graMthAvali A. kArasUri ArAdhanA bhavana subhASacoka, gopIpurA, sUrata. For Personal & Private Use Only lI. TrasTIgaNa www.jalnelibrary.org Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kuSNunAthasvAmine namaH S jaina saMskRta sAhityano ItihAsa bhAga 1,2,3nA prakAzanano saMpUrNa lAbha zrI zAntAkrujha jaina tapagaccha saMgha jena daherAsara mArga, zAntAkrujha (vesTa), muMbai-400 054. phonaH 26494234 (jJAnadravyamAMthI) lIdho che. dhanyavAda ! lI. prakAzaka. For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhityano itihAsa bhAga-3 aneka vidha 6. vigato joDavA pUrvaka punaHprakAzita thaI rahyo che tyAre ghaNI harSa ((, thAya che. . A bhAgamAM darzana, nyAya, yoga, caraNakaraNa, anuSThAna ane che, mantra-tatra viSayaka sAhityano paricaya ApavAmAM Avyo che. saMpAdakIya che A uparAMta khaMDana-maMDana viSayaka carcA-sAhitya, prAkRtakRti P) uparanI saMskRtaTIkA, ajainagraMtho paranA jainavivaraNo, utkIrNalekha stha viSayaka sAhityano paNa paricaya apAyo che. prastuta bhAgamAM paNa anulekha, zuddhivRddhipatrakanI vigato paNa yathAyogya sthale joDI dIdhI che. zuddhipatraka, parimArjana vagere pramANe 6) sudhArA karI dIdhA che. 9 pRSThako viSe : junI AvRttinA pRSThako dareka pejamAM je deg paMktimAM je peja zarU thatuM hoya te kramAMka P lakhavApUrvaka Apyo che. ekI pejanA mathALe paNa pra. A. pUrvaka ApyA che. navI AvRttinA pRSThako mATe sarvatra aMgrejImAM pracalita aMko 1,2,3, vagereno karyo che. upodaghAta viSe prastuta itihAsanA bhAga-1 ane bhAga-2nI jema bhAga-3no upodyAta, viSaya pradarzana ane saMketa sUcI paNa zrI kApaDiyAe taiyAra karyA hatA, paNa e 4 pharmA bhAga 3nA bAInDIMgamAM bAMdhavA rahI gayelA ane pAchaLathI enuM alaga nAnI pustikA rUpe 'zrI mukti-kamala jaina mohanamAlA' dvArA prakAzana thayuM hatuM. A pustikA amane moDe moDe paNa lA. da. vidyAmaMdiramAMthI prApta thaI. AthI prastuta vibhAgamAM upadyAta ane saMketa sUcI ApavAmAM AvI che. A pUrve ame vistRta viSayAnukrama taiyAra karI dIdho hato ane pariziSTamAMthI upodaghAtagata zabdonA aMko haTAvI dIdhA hatA. pariziSTo : A bhAgamAM paNa pUrvanA bhAgonI jema akArAdi zabdasUcI traNa bhAgamAM ApI che. saMpAdakIya umeraNa : prastuta AvRtti mAtra punarmudraNa nathI paraMtu anekavidha mAhitI AmAM joDIne vadhu vigata-sabhara banAvavA prayAsa karyo che. je kAMI umerA karyA che te [] corasa kauMsamAM mukyA che. AvA umerAnI TuMka-vigata A pramANe che. [aMgrejI aMko pRSThAMka sUcave che.] A te grantha prakAzita thayAnI mAhitIH pRSTha 1 Ti. 1 B te granthanA viziSTa saMskaraNanI vigataH 28 Ti, 2, 85, 120, 153, Ti. 1, 189 C te granthanI TIkA, avacUrI vagere pragaTa thayAnI vigataH pRSTha 1, Ti. 1, 4 Ti. 153 Ti. 3, 54 Ti. 8, 83 For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya nivedana [7] 7. 4, 27 Ti. 2, 36 Ti. 2, 52 Ti. 3, 73 Ti. 4, 77, 84, 92 Ti. 6, 105 Ti. 3, 185 Adi. E te granthanA punarmudraNa, punaHprakAzana viSe vigataH 5, Ti. 3, 11 Ti. 4, 34 Ti. 3, 148, Ti. 2. - te grantha upara nUtana TIkA AdinI racanA viSeH 22, 29, 35 Ti. 3, 71 Ti. 5, 72, 77, 94 Ti. 2, 118, 185 Ti, 9, Ti. 10, 189. G apragaTa grantha prathamavAra pragaTa thayAnI vigataH pRSTha 29, 59, 60, 108, 193 Ti. 4. H te granthanuM saMpAdana-saMzodhana cAlu hoya tenI vigataH 49, 69 Ti. 4, 98 Ti. 1. te granthano paricaya ApatAM pustaka, nibaMdha, lekhanI vigataH pRSTha 6, 12 Ti. 1, pR. 17, 19 Ti. 3, 27, 65, 74 75, 172 Ti. 5. J te granthanA samAna nAmavALA anya graMtha viSe: 170 Adi. K anya apragaTa granthonI vigataH 3, 4, 24, 18, 72, 140. L viziSTa grantho, nibaMdho, lekhonI noMdhaH 38, 84, 140, 195, 201. M pragaTa thayela viziSTa granthanI vigataH 60, 90, 120, 133, 152, 181. N kApaDiyAe na ApyA hoya tevA pragaTagranthanI vigataH 68, 107, 140 vagere. RNa svIkAra : parama kRpALu paramAtmAnI ane upakArI gurudevo pU. A. bha. zrI bhadrasUrIzvarajI ma. sA., pU. A. bha. zrI uThekArasUrIzvarajI ma. sA. AdinI asIma kRpAthI ane pU. A. bha. zrI araviMdasUrIzvarajI ma. sA. pU. A. bha. zrI yazovijayasUrIzvarajI ma. sA. pUjya gurudevazrI nacandravijayajI ma. sA.nA maMgala-AzISanA prabhAve ja A saMpAdana-kArya zakya banyuM che. upakArI deva-gurunA caraNe anaMta anaMta vaMdanA. vidyAvAridhi pU. A. bha. zrI pradyumnasUri ma. sA.e A itihAsanA prakAzanamAM rasa laI upayogI sUcano karyA che. temaja zrI hIrAlAla 2. kApaDiyA viSe suMdara lakhANa AtmIyabhAve lakhI Apela che. pUjyazrIne anekazaH vaMdanA. saMpAdananA A zramasAdhya kAmamAM zrutabhaktithI prerAIne prapha jovAnA, pariziSTo taiyAra karavA vagere kAryamAM sahAya karanAra munirAjo, sAdhvIjIo ane zrAvaka-zrAvikAonI zrutabhaktinI anumodanA ! A itihAsagraMthanuM vAMcana karI abhyAsIo mahAmUlA zratadhanathI mAhitagAra bane. graMthonuM parizIlana karI sva-paranI muktine najIka lAve e ja abhilASA. lI. poSa suda-5 vi. saM. 2060 tA.27-12-2003 jaina upAzraya piMDavADA ji. sirohI (rAja.) yugamaharSi pU. A. bha. bhadrasUrIzvarajI ma. sA.nA ziSyaratna pUjya munirAjazrI jinacandravijaya ma. sA. nA vineya A. vijayamunicandrasUri For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | viSaya pradarzana 1-2 0 viSaya pRSTha | viSaya prakAzakIya 4 | tattvanyAyavibhAkara tenI TIkA, anuvAda 22-23 saMpAdakIya nivedana 6-7 | jainasiddhAntadIpikA, dazasUtra vagere 23 viSaya pradarzana 8-10 tattvArthasAra, laghutattvasphoTa 24 saMketa sUcI 11-12 prakaraNa 37 : darzanamImAMsA (cAlu) 25-38 zrI kApaDiyA viSe thoDuMka 13 puruSArthasiddhayupAya, prazamarati, kSetrasamAsa25-26 upodaghAta 15-27 jabUthvIpaprajJaptisaMgraha, eka mahattvapUrNa prayatna kSetraloka, railokyadIpaka 26-27 khaMDa : 2 dhArmikasAhitya lokatattvanirNaya, sarvazasiddhi vagere 27-28 upakhaNDa 2 : dArzanikasAhitya 1-112 dharmabindu, dharmasAra, dravyAlaMkAra 28-29 prakaraNa 36 darzanamImAMsA 1-24 syAdvAdamaMjarI, karmagraMtha, utthAnikA lokavibhAga vagere 29-30 padarzana samuccaya (haribhadrIya) ane tenI TIkAo, lokaprakAza-viSaya, sAkSI, anuvAdo 30-33 anuvAdo. jJAnArNava, jJAnabindu, TIkAo vagere 33-35 sarvasiddhAMtapravezaka nyAyAloka, aspRzadgativAda 35-37 padarzanasamuccaya (rAjazekharasUri) 2-3 nizAbhaktaduSTatvavicAra, maNiparIkSA 37 padarzanasamuccaya (merUtuMgasUri) dravyasaptatikA, dravyAnuyogatarkaNA 37 laghu padarzanasamu. (ajJAta) jainadArzanikaprakaraNa saMgraha keTalAka graMtho 37-38 cha darzanasaMbaMdhI 7 racanAo prakaraNa 38 : nyAya 39-60 zAstravArtA samuccaya, enI TIkAo. nyAyAvatAra, TIkAo, anuvAdova 39 paMcadarzanasvarUpa 4-5 trilakSaNakadarthana, jalpanirNaya,vAdanyAya Adi 40 paMcadarzanakhaMDa siddhivinizcaya, viSaya, TIkAo vagere 40-44 darzanacatuSTayasvarUpa ladhIyaaiya, nyAyakumudacandra 44-46 tattvArthAdhigamasUtra 5-22 nyAyavinizcaya, pramANasaMgraha 46-48 tattvArthasUtra, saMpradAya, sUtrapATha, pramANaparIkSA, patra parIkSA vagere 48-49 viSaya, samanvaya, saMgraha vagere 5-8 parIkSAmukhasUtra, prameyakamalatattvArthatrisUtrI prakAzikA, vivaraNo, mArtaDa va. TIkAo 50-51 bhASya, gaNita, bhASyAnuvAda vagere 8-12 pramANaprakAza, pramANanayatattAloka, TIkAo para siddhasenIyaTIkA vagere tattvArthanI TIkAo12-22 syAdvAdaratnAkara, sarvArthasiddhi, rAjavArtika, ratnAkarAvatArikA Adi 53-54 zlokavArtika vagere 17-21 | pramANamImAMsA, pramANaprakAza Adi cha cha cha ja 55 For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pradarzana [9] 9 pRSTha viSaya pRSTha viSaya nyAyadIpikA, laghumahAvidyAvaDaMbana Adi 55-pa7 | dhyAnaviSayaka graMtho 101-105 jalpakalpalatA, jainatarkabhASA pa7-59 | dhyAnavicAra, dhyAnadIpikA Adi 102-105 nyAyasindha, prameyamAlA, anyagraMtho pa9-60 | samatA-viSayaka graMtho 105-109 prakaraNa 39 : nyAya (cAlu) 61-72 | samabhAvazataka, samAdhizataka Adi 10pa-107 nayaprabhAta, navAvatAra, saptazatAranayacakrava 61 | vairAgyakalpalatA Adi 107-108 dvAdazAranayacakra, AtmAnuzAsana Adi 108-109 bhASya, TIkA lekho vagere 61-65 guNasthAnakramAroha Adi 109-111 saptabhaMgItaraMgiNI vagere 65-66 | | upazamazreNi-kSapakazreNisvarUpa 111 nayarahasya. nayopadeza, nayakarNikA Adi 66-67 |khavagaseDhI, paramAtmapaMcaviMzatikA va. 111-112 anekAntajayapatAkA, anekAntavAda 352gi rU 3manuSThAnAbha sAhitya 113-164 praveza Adi 68 prakaraNa 42 : caraNakaraNAnuyoga 113-120 anekAntajayapatAkA, anekAntavAda ratnakaraMDakazrAvakAcAra, praveza Adi 68-71 |upAsakAdhyayana va. 113-115 utpAdAdisiddhiprakaraNa, anekAntavyavasthA 68-71 | trivarNAcAraprarUpaNaAdi 115 anekAntaviMzikA, syAdvAdarahasya, dharmAmRta, mArga parizuddhi 115-118 vAdamAlA 71-72 vardhamAnadezanA, dharmasaMgraha 118-120 pragaTa-apragaTa graMtho 72 | dharmaratnakaraMDaka vagere graMtho 120 prakaraNa 40 : yoga (73-90 prakaraNa 43:matrazAstro ane kalpo121-132 yoganirNaya Adi, yogagraMtho 73 anubhavasiddhamatraddhAtrizikA, yogadaSTisamuccaya, yogabindu 73-76 | vidyAnuzAsana 121-122 SoDazaka, brahmasiddhAntasamuccaya 76-77 | zAzvatakalpapustako, navanidhi 122 yogazAstra, viSaya, TIkAo vagere 77-85 [vAlAmAlinIkalpa Adi 123-124 TIkAmAM AvatI kathAo, avataraNo bhairavapadmAvatIkalpa Adi 124-126 jJAnArNava, dhyAnadIpikA, yogasAra 85-88 | mattAdhirAjakalpa 126-128 yogapradIpaAdi yogagraMtho 88-90| mannarAjarahasya Adi 128-129 prakaraNa 41 : yogamArganI sarasvatIkalpa, vardhamAnavidyAkalpa va. 129-132 pAMcabhUmikAo 91-112 | sUripatra Adi, hoMkArakalpa va. adhyAtmarahasya, adhyAtmakalpadruma Adi 91-93 | sarasvatIprasAda, sarasvatIsibdha 132 adhyAtmasAra, adhyAtmopaniSad 93-96 prakaraNa 44 : yatravimarza 133-140 jJAnasAra, adhyAtmakamalamArtaDa Adi 96-98 | viMzatiyagnavidhi, yaMtro 133-139 adhyAtmabindu Adi graMtho 99 | yansamannakalpasaMgraha Adi 140 bhAvanA-anuprekSAviSayakagraMtho 100-101 prakaraNa 45 : anuSThAnavidhi 141-152 dvAdazAbhAvanA, zAnta sudhArasa 100-101 |nirvANakalikA 141-143 132 For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 [10] jaina saMskRta sAhityano itihAsa bhAga-3 189 viSaya pRSTha viSaya pRSTha pratiSThAsArasaMgraha Adi 143-146 | nyAyAcAryanI TIkAo 185 AcAradinakara 146-148 ] sanmatiprakaraNanI TIkAo 185-187 arhaabhiSekavidhi Adi 148-151 | kavidarpaNa, RSimaMDala pra. vagere 187-188 RSabhatarpaNa, aMjanazalAkAvidhi 152 siddhAntasAra, dAnAdikulaka va. 188-189 prakaraNa 46 : svamasamarthana khavagaDhI vagere kasAhitya kiMvA khaMDana-maMDana 157-164 | prakaraNa 49 : ajaina dArzanika strInirvANa-kevalibhukti prakaraNa 153-154 | kRtionAM saMskRta vivaraNo 190-195 tapomatakuTTana, usUtrakandakuMdAla 154-156 ] sAMkhya, yoga, vaizeSika darzana 190-194 gurutattvavyavasthApanavAdasthala Adi 156 | nyAyakanDalI, mahAvidyAviDaMbana aMcalamatadalana, tattvabodha pra. Adi 1pa6-1pa7 | Adi 191-193 auSTrikamatotsatradIpikA Adi 157-158 | | nyAyadarzana-tarkabhASA vagere 193-194 kumatAhiviSajAMgulImatra vagere 157| bauddhadarzana-nyAyapraveza vagere 194-195 SatreizanmatakhaMDana Adi 157-158 prakaraNa 50 : utkIrNa lekho ItyAdi 196 pratimAzataka Adi 158-161 | jaina lekhasaMgraha Adi 196-198 AdhyAtmikamatakhaMDana, devadharmaparIkSA vi.161-163 | jaina dhAtupratimA lekhasaMgraha 198-199 be cArjika graMtho, dharmamaMjUSA va. 163-164 | prAcIna lekha-saMgraha 199-200 uparavaM 4 avazaSTa sAhitya 165 | arbada prAcIna jaina lekhasaMdoha 200 prakaraNa 47 : prakIrNaka viSayo 165-181 | | jaina dhAtupratimA lekha, pAMca bhakti. upadeza Adi | jainazilAlekhasaMgraha 200-201 aSTakaprakaraNa, dvAdiMzad dvArniMzikA 167-168 | mAIkrophIlma, jherokSa graMtho. pATaNa praznapata, saMghapaTTaka Adi 168-169 jainadhAtupratimA lekhasaMgraha 201 dharmazikSAprakaraNa, zRMgAra-vairAgyatara 169-170 pariziSTa 1: granthakAronI sUcI 202-2 15 vivekavilAsa, yugapradhAnagurvAvalI 170-172 zvetAmbara-yApanIya 202-209 kharataragacchapaTTAvalI vagere 172 digambara graMthakAro 210-213 vividhatIrthakalpa, aividyagoSThI 172-175 ajaina graMthakAro 213-215 hIraprazna, senaprazna vagere 175-178 pariziSTa 2 : tAttvikapraznottara, vicAraratnAkara 178-180| grantho ane lekhonI sUcI 216-2258 vastuvijJAnaratnakoSa Adi 180 zvetAmbara-thApanIya grantho 216-246 madhyAhnavyAkhyAnapaddhati 180 digambara graMtho 246-255 dIkSA pratiSThAzuddhi Adi 181 | ajaina graMthakAro 255-258 prakaraNa 48 : jaina pAie pariziSTa 3: kRtionA saMskRta vivaraNo 182-189 prakIrNaka vizeSanAmo 259-279 Agama vagerenI TIkAo 182-184 | saMketa sUcI 280 For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMketasUcI a) ka = adhyAtmakalpadruma aO ja0 50 = anekAntajayapatAkA abhi. ciM. abhidhAnaciMtAmaNi a0 vi0 = ahaMdabhiSekavidhi aSTA0 = aSTAdhyAyI A0 da0 dI) = AhaMta darzana dIpikA A0 samiti = Agamodaya samiti u0 = uttara sImA upamiti) = upamitibhavaprapaMcAkathA R0 ke zve) saM0 = RSabhadevajI kezarImalajI zvetAMbara saMsthA ka0 vi0 = kalpalatAviveka, kali. = kalikAlasarvajJa, kha0 = kharatara kumatAhiStaraNi = kumatAhiviSajAMgulImannatimirataraNi gA) pau0 graMva = gAyakavADa paurvAtya graMthamAlA jaMbU0 = jaMbUvijayajI ji0 20 koi = jinaratnakoza jai0 graM0 = jaina graMthAvalI jai0 dha0 pra0 = jaina dharma prakAza jai0 dha0 pra sa0 = jaina dharma prasAraka sabhA jai0 saMsAva i0 = jaina saMskRta sAhityano ItihAsa jai0 sa0 pra0 = jaina satya prakAza jai0 sA0 vi0 naM0 = jaina sAhitya vikAsa maMDaLa ta) 20 dIva = tarkarahasyadIpikA ta) vAva tattvArthavArtika ta, glovA0 = tattvArthazlokavArtika tasU0 = tattvArthasUtra deva lAva jai0 50 saM0 = devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDa saMsthA DhAM na = dvArazAre navakram pattana sUcI = pattanastha jainabhAMDAgArIyagranthasUcI pATha bhAva sA0 = pAIya (prAkRta) bhASAo ane sAhitya pU0 = pUrva sImA pra7 nava tatva = pramANanayatattvAlaka, bR0 2i0 = bRhathripanikA bhAM. prA) saM0 naM0 = bhAMDArakara prAcyavidyA saMzodhana maMdira bhai0 50 ka0 = bhairavapadmAvatIkalpa mahA nava0 = mahAprabhAvika navasmaraNa mA di0 graM0 = mANekacaMda digaMbara granthamAlA For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 [12] jaina saMskRta sAhityano itihAsa : bhAga 3 mu0 ka0 jai0 mo0 ] - = mukti-kamala-jaina-mohana-mAlA mu0 ka0 jai0 mo0 mAI" vAva = yApanIya yo0 da0 sa0 = yogadaSTisamuccaya 20 tAva = ratnAkarAvatArikA rA) jai0 zA) = rAjacandra jaina zAstramAlA lA) da0 vidyAmandira = lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira lAlabhAI da. vidyAmandira = lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmandira viNesA) = vise sAvasmayabhAsa sa0 kR0 ku0 = samayasundarakRtikusumAMjali sa0 jai0 graM0 = sanAtana jaina granthamAlA si0 je0 graM0 =siMghI jaina granthamAlA si0 hetu = siddhahema ABORI = Annals of the Bhandarkar Oriental Research Institute GSA I = Giornale della Societa Asiatica Italiana SBJ = Sacred Books of the Jainas, The For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' ' , '. sva. pro. hirAlAla rasikadAsa kApaDiyA (1894-1979). For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kApaDiyA viSe thoDuMka ) -A. pradyumnasUri. vaghAnA kSetramAM paNa eka kALe gujarAtanuM nAma hatuM. gujarAtamAM paNa jaina gRhastha vidvAnonI eka AdarzaparaMparA hatI te AnaMda ane gauravano viSaya che. e badhAM bhinnabhinna viSayanA niSNAta hatA. e badhAnI nAmAvali banAvIe to sI. DI. dalAlanuM nAma pahelu levuM paDe. pachI to mohanalAla dalIcaMda desAI, kuMvarajI ANaMdajI, mohanalAla coksI, paM. sukhalAlajI, paM. becaradAsa, bhagavAnadAsa harakhacaMda, pAIyasadamaNavAvALA haragovinda trikamalAla, suzIla A yAdI hajI laMbAvI zakAya tema che paNa ApaNe to vAta karavI che hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyAnI. emanuM nAma paNa eja vidvAnonI haroLamAM zobhe tevuM che. eka jamAno hato tame jaina dharma prakAza, jaina AtmAnaMda prakAza, jaina satya prakAza, jainayuganA koI paNa aMkanI anukramaNikA upara najara nAMkho to eka ane kyAreka to be lekhanA lekhaka hI. 2. kApaDiyA hoya ja. mAre hI. 2. kApaDIyAno saMparka ghaNI vahelI vaye zarU thayo hato. vAta che vi. saM. 2016nI. suratamAM ja comAsu hatA. pUjaya upA. zrI meruvijayajI mahArAja, pUjya paM. zrI devavijayajI mahArAja ane mArA guru mahArAja munirAjazrI hemacandravijayajI mahArAja Adi ThANA sAta hatA. lagabhaga roja bapore hI. 2. kApaDiyA Ave. mArA guru mahArAja pAse bese. mArI vaya 13nI. saMsArIpaNAmAM hato. jhAjhI khabara na paDe paNa vAtomAM rasa paDe. pachI vi. saM. 2022mAM gopIpurA-surata comAsu thayuM tyAre to teo niyamita cAra vAge pUjaya dharmadhurandharasUrIzvarajI mahArAja pAse Ave. divasa daramyAna je vAMcyuM lakhyuM hoya temAM je jijJAsA jAgI hoya prazno jAgyA hoya te noMdhIne lAvyA hoya tenI carcA cAle. tyAre mane barAbara samajAtuM hatuM. mahArAja sAheba tyAre 3 thI 4 zrI bhagavatIsUtranI vAcanA ApatA hatA temAM AvatAM zabdone teo jhIlatAM tenA mULa sudhI pahoMcavAnI mathAmaNa karatAM. eka vAra mULa bhagavatIjImAM mobha zabda Avyo. ane kApaDiyAnAM kAna camakyAM. teoe eka kalAkanI mahenata karIne vaLate divase eka pAnuM bharIne "mobhanA sagA vahAlA" evAM ja koI mathALAthI eka nAno lekha lakhI dIdho ane jaina AtmAnaMda sabhA upara mokalI Apyo ane jaina AtmAnaMda prakAzamAM te prasiddha paNa thaI gayo. e aMka laIne AvyA vaLI batAvyo eTalI cIvaTa kALajI rAkhe. mULe e gaNitanA prophesara. paNa vidyAnA jeTalAM pravAho che te badhAmAM ja khUba rasa bharI jijJAsA hatI. tethI ja eka vAra teo kahetA hatA ke prophesara hato tyAre roja cA pIvAnA samaye For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 [14]. jaina saMskRta sAhityano itihAsa : bhAga 3 judAjudA viSayanA prophesaro maLatAM tyAre te te viSayanA prazno te te prophesarane pUchuM. uttaro meLavuM, mAre eTalI mahenata bace. Ama bhinnabhinna viSayanI jijJAsA saMtoSAya ane te te viSayano lekha lakhI zakAya. temane potAnA pustako, lekho, saMpAdanonI eka khAssI copaDI bharIne yAdI prakAzita karI che. tenA uparathI temane lakhelA lekhonA viSayonuM vaividhya ane vaipulya jANI zakAya che. mAre pratyakSa maLavAnuM temano uttara kALa cAlu hato tyAre thayeluM. kahone ke teono svargavAsa thayo te pahelAMnA 3 mahinA pahelAM. te vAre temanA manamAM khUba phikara hatI ke "mArA lakhelA seMkaDo lekhonA kAgaLa paNa pILAM paDI gayA che jo koI chapAvavAnI hAma bhIDe ane udAratA darzAve to lekho prakAzita thaI jAya anyathA mArA gayA pachI A badhI pastI banI jaze." A lekho prakAzita thAya te mATe teone je kAMi karavuM paDe te badhuM ja karavA taiyAra ane tatpara hatA. paNa chelle bhavitavyatA vaza kAMi thai zakayuM nahIM ane e badhA mAhitInA bhaMDAra jevA lekho ema AkAzamArge dhUmrasera svarUpa dhAraNa karanArA banI gayA ! AvI jJAna kSetranI udAsInatAnI vAta te navI vAta nathI. have thoDI vAta A prastuta prakAzana aMge. "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa' e zrI mohanalAla dalIcaMda desAinA bhagIratha puruSArthanI chaDI pokArato adbhuta graMtha ! aneka vidvAno divasamAM anekavAra zabdakozanI jema ene upayogamAM letA. e joIne zrI kApaDiyAe eja dizAmAM evuM ja eka nakkara pradAna kahevAya tevuM kAma hAtha dharyuM. khUba ja moTuM gaMjAvara kAma hatuM kadAca teja karI zake tevuM kAma hatuM. "jaina saMskRta sAhityano itihAsa" bhAga-1-2-3 ane teno upoddhAta A kAma joI vidvAnonA mAthA DolI uThe che. e badhA viSayo eka sAthe sulabha bane te hetuthI AcAryazrI municandrasUri mahArAje paNa bhAre jahemata laIne AnuM punaH saMkalana karyuM. ThIkaThIka puruSArtha karavo paDe che AvA itihAsanA jaTila kAmomAM. saMvata ane nAmonA jaMgalamAM pharIne tathyane bahAra lAvavAnuM kAma agharuM che paNa upayogI ghaNuM che. jaina gRhastha vidvAnono Aje dukALa pravarte che tyAre e dizAmAM cokkasa koIke Daga bharavA joie. mahesANAnA adhyApako adhyApana kArya mATe barAbara che paNa jaina sAhityanI darzanazAstra, kAvya zAstra, vyAkaraNa zAstra AvI vividha zAkhAmAM rasa dharAve tevA yuvAno AvA kSetramAM padArpaNa kare tevuM vAtAvaraNa sarjavuM paDe ene protsAhana ApavuM paDe pratiSThA ApavI paDe to nIkaLe paNa kharA ! sAva nirAza thavA jevuM nathI. anyathA AvA grantho mAtra jJAnabhaMDAramAM kabATonI zobhA banIne rahI jaze. saMgrahaNIya bane teTalAthI saMtoSa na dharIe paNa grAhya bane tevuM kAMika karIe to zrI hI. 2. kApaDiyAne yogya aMjali ApI gaNAze ane AcAryazrI municandrasUri mahArAjano zrama lekhe lAgaze. ApaNe zrI saMghanI badhI zAkhA jo sahIyAro puruSArtha karIe to jarUra saphaLatA meLavI zakIzuM. vi. saM. 2060 prathama zrAvaNa su. 3. zrInemi-amRta-deva-hemacandrasUri ziSya navakAra upAzraya-vAsaNA-ama-o pradhumnasUri. For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (upoddaghAta) bhAga-3 - le. pro. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA bhAratIya darzano- 'darzana' eTale 'tattvajJAna saMbaMdhI viziSTavicArasaraNI'. Ane aMgrejImAM 'System of Philosophy' kahe che. enI saMkhyA vargIkaraNanA dRSTibindu upara avalaMbe che. darzananA je bhAratIya ane abhAratIya evA be vargo paDI zake temAM bhAratIya darzana tarIke moTe bhAge chanI saMkhyA darzAvAya che. vaidika hinduo-granthakAro vagere sAMkhya, yoga, nyAya, vaizeSika, mImAMsA ane vedAnta ema cha darzano gaNAve che ane ene ja "Astika darzana' gaNe che, jyAre nAstika darzano tarIke eo cArvAka, jaina ane bauddha darzanano ullekha kare che. mahattarA yAkinInA dharmaputra tarIke suvikhyAta haribhadrasUrie padarzanasamuccayanA bIjA padyamAM nIce mujaba cha darzana gaNAvyAM che : (1) bauddha. (2) naiyAyika, (3) sAMkhya, (4) jaina, (5) vaizeSika ane (6) jaiminIya. emaNe 79mA padyamAM kahyuM che ke jeo taiyAyika ane vaizeSikane abhinna gaNe che teo cha darzana gaNAvatI veLA 'lokAyata' matano arthAt "cArvAka darzanano ullekha kare che. jaina graMthakAromAM svamatanA nirUpaNa uparAMta paramatanuM vyavasthita svarUpa pratipAdana karavAnI pahela karanAra siddhasena divAkara che. e pratibhAmUrtine pagale cAlIne emanI racelI dvAaizikAo lakSamAM rAkhIne A. haribhadrasUrie padarzanasamuccayamAM temaja zAstravArtA samuccayamAM cha ye darzanonuM nirUpaNa karyuM che. A uparathI anya jaina munivaro paNa vividha darzanonuM nirUpaNa karavA prerAyA che ane mAdhavAcArya to ethI paNa AgaLa vadhIne sarva darzanonA samUharUpa sarvadarzanasaMgraha nAmanI kRti racI che. jai0 sa0 prave" (va. 16, aM. 2)mAM sarvasiddhAntapravezaka e nAmano munizrI jaMbUvijayajIno lekha chapAyo che. emAM emaNe sarvasiddhAntasaMgrahano ullekha karyo che. vizeSamAM emaNe ajJAtakartaka paraMtu jaina kRti nAme sarvasiddhAntapravezakano naiyAyika darzana pUrato vibhAga ahIM rajU karyo che. bAkInA vibhAga A pachInA aMkomAM chapAyA che. kAlAMtare A lakhANa granthastha karAyuM che. 1. Ano moTo bhAga tA. 15-4-59ne roja meM taiyAra karyo hato. 2. keTalAka parva-mImAMsA. sezvara-sAMkhya ane nirIzvara-sAMkhya tema ja soLa padArtha jaNAvanAra nyAya ane sAta padArtha jaNAvanAra nyAya (vaizeSika) ema cha darzana gaNAve che. vaLI keTalAka sautrAntika, vaibhASika, yogAcAra ane mAdhyamika ema bauddha darzananA cAra prakAromAM jaina ane lokAyatika darzana umerI cha darzano gaNAve che. keTalAka A baMne prakAre cha cha darzana gaNAvI darzanonI saMkhyA bAranI darzAve che. A uparAMtanI keTalIka bAbato meM "jaina satya prakAza" (va. 9, aM. 3)mAM prasiddha thayelA mArA lekha nAme "darzanonI gaNanA ane ghaTanAmAM ApI che. 3. juo pR. 3 For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 [16]. jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : bhAga 3 darzanonA upabhedo-lAvaNyasamaye vi. saM. 1568mAM je vimala-prabandha racyo che enA dvitIya khaMDanI 86mI kaDImAM emaNe bauddha, sAMkhya, niyAyika, jaina, vaizeSika ane jaiminIya ema cha darzano gaNAvyA che ane 87mI kaDImAM A dareka darzananA soLa soLa bheda hovAnuM kahyuM che paNa emaNe e 96 bhedonAM nAma Apyo nathI. vikramanI soLamI-sattaramI sadImAM lakhAyelA manAtA eka kAgaLamAM jaina, naiyAyika sAMkhya, bauddha, vaizeSika ane cArvAka e cha darzana gaNAvI pratyekanA sattara sattara bhedonI "nAmAvali apAI che paNa e vizvasanIya jaNAtI nathI. meM prAraMbhamAM haribhadrasUrikRta padarzanasamuccayano paricaya ApI darzanonI saMkhyAnusAra eno vicAra karyo che. A lakSamAM letAM sAta darzanonA nirUpaNarUpa be kRtio che. evI rIte cha mATe 1, pAMca mATe 2 ane cAra mATe 1 che. A uparAMta ayogavyavacchedakAtrizikAnI syAdvAdamaMjarI nAmanI TIkA temaja nyAyAcAryakta nyAyakhaMDakhAdya tarIke oLakhAvAtI kRti paNa bhAratIya darzanonA abhyAsa mATenAM mahattvanAM sAdhano che. jaina darzanane kendramAM rAkhIne je vividha kRtio racAI che temAM tattvArthAdhigamasUtra e sUtrAtmaka hovAthI tema ja aneka viziSTa vivaraNAdithI vibhUSita hovAthI mahattAnI dRSTie mUrdhanya che. jIvAdi tattvo vagereno bodha karAvanArI bIjI be kRtio che. ekanA kartA AcArya tulasI che to bIjAnA bRhatuMprabhAcandra. A viSayanI padyAtmaka kRti tarIke tattvArthasAra gaNAvI zakAya. kevaLa dArzanika viSayo uparAMtanA jaina zramaNAdinAM AcArane lakSIne be kRtio racAI che puruSArthasikyupAya ane prazamarati. vizvaracanA aMge keTalIka mananIya kRtio racAI che. temAM kSetrasamAsa agra sthAna bhogave che. nRtattvanigamamAM deva ane vizva paratvenAM jaina tema ja ajaina maMtavyo rajU karAyAM che, A jAtanI A lagabhaga pahelI kRti che. sarvajJatAnI siddhirUpa viSayane vyakta karatI paNa keTalIka kRtio che. e saumAM hAribhadrIya sarvajJasiddhi mokhare che. jIvAdi cha dravyonuM svarUpa dravyAlaMkAra pUruM pADe che. karmamImAMsA - bhAratIya tattvajJAnamAM jaina tattvajJAnanuM sthAna jevuM tevuM nathI ema emAM vyApaka ane talasparzI svarUpe je keTalIka viziSTa bAbato AlekhAyelI che e jotAM saheje jaNAI Ave che. A viziSTa 1. A mATe juo "jai. sa. pra." (va. 18, aM. 8)mAM chapAyelo lekha nAme "ainiyoM 202 nAma". 2. Ano aMgrejI anuvAda epha. Dabalyu. thomase karyo che. e "Akademic-Verlag"mAM barlinathI I.sa. 1960mAM prasiddha karAyo che. . A kRtimAM mukhyatayA bauddha maMtavyonI AlocanA karAI che. e zrI badarInAtha zukalanI vimarza nAmanI hindI vyAkhyA sahita "kAzI saMskRta granthamAlA''mAM granthAMka 170 tarIke I. sa. 1966mAM prakAzita karAI che. A prakAzananuM nAma "jainanyAyakhaMDakhAdyam' rakhAyuM che. - For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta [17] 17 bAbatomAMthI eka te karmano siddhAnta che. enA nirUpaNArthe jaina graMthakAroe puSkaLa ane prazaMsanIya prayAsa karyo che. e sAhityanuM sarjana carama tIrthaMkara mahAvIrasvAmInA samayathI to hAtha dharAyuM che ja ane Aje paNa e eka rIte cAlu che. Ane laIne ApaNane A viSayane aMge nAnA moTA svataMtra graMtho maLe che paraMtu pAiya bhASAmAM jevA mahattvanA ane mananIya graMtho yojAyA che tenA pramANamAM 'saMskRtamAM evuM svataMtra kArya bahu ja ochA pramANamAM thayeluM jovAya che. bAkI vivaraNAtmaka sAhitya to saMskRtamAM puSkaLa pramANamAM racAyuM che ane e upalabdha paNa che. tattvArthAdhigamasUtra (a. 8)mAM karmanA siddhAntane aMge keTalAMka sUtro che. A dizAmAM prayAsa karavA mATenI bhUmikA pUrI pADe che tema chatAM saMskRta sUtrarUpe koI prAcIna kRti racAyelI jaNAtI nathI. AgamoddhArake eka nAnakaDI kRti yojI che paNa te paNa aprasiddha che. upalabdha padyAtmaka saMskRta lakhANa tarIke karmanA siddhAntanuM nirUpaNa pUruM pADanArI cAra saMskRta karmagraMtho tarIke oLakhAvAtI kRtino nirdeza thaI zake tema che. ahIM huM e vAta umerIza ke ta. sU.nI bhASyAnusAriNI siddhasenIya TIkAmAMnAM AryAmAM karmaviSayaka avataraNo jotAM jaNAya che ke moDAmAM moDI sAtamA-AThamA saikAmAM karma saMbaMdhI koI kRti saMskRtamAM racAI haze. jo tema ja hoya to paNa e atyAre to aprApya che. lokaprakAza cAre anuyogonI nyUnAdhika mAhitI pUro pADanAro eka rIte ananya gaNAto jaina vizvakoza che. jJAnane lakSIne saMskRtamAM racAyelI svataMtra kRti tarIke nyAyAcArya yazovijayagaNinI kRtio jaNAya che. A pramANe darzanamImAMsAnuM vihaMgAvalokana pUrNa karI have huM jaina nyAyaviSayaka kRtio viSe thoDuMka kahIza. jaina nyAyamAM pramANa uparAMta naya ane anekAntavAdano ullekha jovAya che. A viSayanA zrIgaNeza siddhasena divAkarakRta nyAyAvatAranI racanAthI maMDAyA che. akalaMke temaja vAdI devasUrie A viSayanuM vistRta nirUpaNa karyuM che. navya nyAyane harSanandane ane vizeSataH nyAyAcArye potapotAnI kRtimAM sthAna ApyuM che. nayone aMgenI naya prAmRta, nayAvatAra, saptazatAranayacakra ane zatAranayacakrAdhyayana nAmanA grantho temaja ''vidhiniyama'' thI zarU thatI gAthAnuM bhASya adyApi maLI Avela nathI. AthI A viSayano upalabdha ane mananIya grantha te siMhasUravAdigaNi kSamAzramaNanI uparyukta bhASya uparanI mahAkAya TIkA 1. gujarAtI bhASAmAM paNa karmanA siddhAntano UMDo ane vyApaka bodha tulanAtmaka dRSTie karAve evo eke graMtha svataMtra svarUpe racAyelo jaNAto nathI. AthI huM varSo thayAM e kArya hAtha dharavAnI bhAvanA sevuM chuM ane ene mUrta svarUpa maLe ethI to me enI eka yojanA ghaDI e jaina jagat samakSa karmamImAMsAnuM Ayojana' nAmanA lekharUpe rajU karI che. A lekha jaina dharma prakAza" (pu. 67, aM. 1)mAM chapAyo che. 2 (i. bhAga-3) For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 [18] jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : bhAga 3 che. e bAra jayonuM nirUpaNa pUruM pADe che eTaluM ja nahi paNa bhAratIya darzanonA abhyAsa mATenuM ghaNA mahattvanuM sAdhana che. nyAyAcArya nayone lakSIne mananIya kRtio racI che. juo pR. 6pa-67. anekAntajayapatAkA e anekAntavAdanAM spaSTIkaraNomAM ane bauddhonA AkSeponA pratikAramAM agra sthAna bhogave che. e viSayano aMtima paraMtu mananIya grantha te nyAyAcAryakRta anekAntavyavasthA che. e navya nyAyanI jhalakathI zobhato grantha bhAratIya darzano upara paNa puSkaLa prakAza pADe che. yogavimarza "yoga' zabdanI niSpatti ane enA artha- saMskRta bhASAmAM be yun dhAtu che e paikI eka cothA gaNanA che ane bIjo sAtamA gaNano che. yun dhAtune "dhar pratyaya lagADatAM yoga' zabda bane che. pahelAno artha "samAdhi' arthAt "mananI sthiratA ane bIjAno joDavuM' ema thAya che. yoganA uparyukta be artha uparAMta enA anya aneka artho prasaMga ane prakaraNa anusAra karAya che paraMtu ahIM to uparyukta be ja artha prastuta che. paMtajalie yogadarzana (pA. 1)nA nimnalikhita bIjA sUtramAM yoganuM lakSaNa nIce mujaba ApyuM che. "thozcattavRttiniro:" Ama A maharSie cittanI vRttinA virodhane "yoga' kahyo che. AthI cittanI bhavotpAdaka ane bhavAbhimukha vRttio upara kAbu meLavavo te "yoga' che ema phalita thAya che. AthI mukti meLavavAmAM sahAyaka kriyA-dhArmika pravRtti te 'yoga" che ema kahI zakAya. je pravRtti saMsArI AtmAne mokSa sAthe joDI Ape te yoga che. e Ano mathitArtha thayo. A hakIkata haribhadrasUrie yogabindunA nimnalikhita padyamAM kahI yogadarzanagata yoganAM lakSaNo sAthe ekavAkyatA sAdhI che. "adhyAtma bhAvanA dhyAnaM samatA vRttisaMkSayaH / mokSe | yoganAn yoga paNa zreSTha athottaram !" Ano artha e che ke adhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttiono kSaya e mokSa sAthe joDanAra che eTale e badhAM yoga che paraMtu uttarottara ekekathI caDe che. A hakIkata emaNe jogavIsiyAnA Adya padyamAM nIce mujaba darzAvI che. "mukkheNa joyaNAo jogo savvo vi dhammavAvAro / parisuddho vinneo ThANAigaNo viseseNaM // 1 // " 1. yogane lagatI vaidika vagere kRtionI vistRta sUcI thioDore AuphekTa (Aufrecht) kRta keTelogasa keTelogorama (Catalogus Catalogorum)nA Vol. 1, pp. 477-481mAM ApI che. A 'lAInsigathI I.sa. 1891mAM chapAyela che. 2. sarakhAvo haima dhAtupATha : "yunivU samAdhI ane "yujhaMpI yo.' 3. juo "lokamAnya tilakakRta gItArahasya (pR. 55-60) For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [19] kahevAnI matalaba e che ke mokSa sAthenA joDANamAM sarva prakAranA zuddha dhArmika vyApAra 'yoga' che to paNa ahIM vizeSataH sthAna ityAdi saMbaMdhI dharmavyApArane ja 'yoga' jANavo. upodghAta A. haribhadrasUrie mukti sAthe joDanAra dhArmika vyApAra te 'yoga' ema je vyAkhyA karI che tene emanA pachInA jaina graMthakAro anusaryA che. 19 AtmAnI svAbhAvika sarva zaktiono pUrNa vikAsa je kriyA dvArA thAya te jyAre 'yoga' kahevAya che to AtmAnI unnati sAthe saMbaMdha dharAvanAra 'adhyAtma' e eka rIte yogano paryAya gaNAya. yogane aMgenuM sAhitya- bhAratIya sAhityanI koI paNa zAkhAnuM dhyeya mokSanI prApti hovAthI ane prAcIna samayathI lokonI yoga tarapha abhiruci hovAthI bhArata' varSamAM jeTalI AdhyAtmika vyaktio-jeTalA yogIo thayA che enAthI bahu ja alpa saMkhyAmAM anyatra yogIo thayA che eTale yoganuM kSetra jeTulaM UDuM ane vyApaka svarUpe parApUrva kALathI ahIM kheDAyuM che teTaluM ane tevuM anyatra kheDAyuM nathI. AtmAnuM astitva svIkAranAra ekAtmavAdI ke anekAtmavAdI hoI zake che ane e rIte yoganA nirUpaNa mATe be mArga paDe che. brahmavidyA ItyAdi keTalAMka upaniSado, yogavAsiSTha, haThayogapradIpikA vagere ekAtmavAdane lakSIne racAyA che jyAre mahAbhAratanuM yoga-prakaraNa, pataMjalinuM yogadarzana tema ja jainonuM ane bauddhonuM yogaviSayaka sAhitya anekAtmavAdane anulakSIne racAyuM che. tattvajJAna jyAM sudhI kriyAtmaka bane nahi tyAM sudhI e korI tattvavicAraNA zA kAmanI ? samyakcAritra vinA e zobhe nahi. A cAritra e yoganuM ane eka rIte yogAMgonuM saMkSipta nAma che. AthI pUrvamImAMsA sivAyanAM vividha darzanonAM sUtromAM sAdhanarUpe yoganI upayogitA darzAvAi che. jemake 1. dA.ta. nyAyAcArya yazovijayagaNie jogavIsiyA (gA. 1)nA vivaraNamAM nIce mujaba avataraNa ApyuM che. "praNidhAnAdibhAvena parizuddhaH sarvo'pi dharmavyApAraH sAnubandhatvAd yoga. " Ano artha e che ke praNidhAna, pravRtti, vighna-jaya, siddhi ane viniyoga e pAMca bhAvothI parizuddha evo sarva jAtano paNa dharmavyApAra anubaMdhane laIne ''yoga" che. pAtaMjala yogadarzana (1-2)nI vyAkhyAmAM yazovijayagaNie yoganuM lakSaNa nIce mujaba ApyuM che. "samitiguptisAdhAraNadharmavyApAratvameva yogatvam" Ano artha e che ke je dharmavyApArane eTale ke svabhAvane yAne cetanAne abhimukha samiti ane guptirUpa kriyA che te 'yoga' che. 2. je koI AdhyAtmika vikAsa sAdhe te yogI bane. A vikAsa sAdhavAmAM koI deza, kALa, jAti ke dharma ADe Ave tema nathI. 3. AnAM vairAgya, mumukSu-vyavahAra, utpatti, sthiti, upazama ane nirvANa e cha prakaraNo yogaviSayaka puSkaLa sAmagrI pUrI pADe che. yogadarzanamAM je bAbato saMkSepamAM che teno ahIM khUba ja vistAra che ane e dRSTie yogavAsiSTha yogano graMtharAja gaNAya. 4. juo zAntiparva ane anuzAsanaparva. For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 [20] jaina saMskRta sAhityano itihAsa : bhAga 3 maharSi gautame nyAyasUtramAM, kaNAde vaizeSikadarzanamAM, bAdarAyaNe brahmasUtramAM ane pataMjalie yogadarzanamAM tema karyuM che. sAMkhya-sUtramAM paNa yoganI prakriyAnuM varNana najare paDe che. bhagavadgItA (a. 6 ane 13) yogane aMge anekavidha mAhitI pUrI pADe che. bhAgavata skaMdha 11)nA adhyAya 15, 19, 20 ItyAdimAM yoganuM manorama ane madhura padyomAM varNana che. paryakranirUpaNa, mahAnirvANatatra ityAdi tAMtrika sAhityamAM paNa yoganI carcA che ane e yoga saMbaMdhI lokasacinuM pariNAma haze ema lAge che. maharSi bAdarAyaNakRta brahmasUtra (2-1-3) uparanA zaMkarAcAryakRta zArIrakabhASyamAM nIce mujaba yoganuM lakSaNa jovAya che. "tha tattvadarzano yo: " pAtaMjala yogadarzanamAM zArIrakabhASyagata sUtra nathI ethI zaMkarAcAryanI sAme koI anya yogaviSayaka zAstra hovuM joIe ema lAge che. A kRti hajI sudhI to maLI AvI nathI. paM. sukhalAle to "tha sa nADupAyo yo :" evo pATha Ane badale prastAvanA (pR. 38)mAM Apyo che. Ano artha e che ke yoga e tAttvika darzanano upAya che-yathArtha jJAnanuM sAdhana che. yogane aMgenI mahattvanI upalabdha kRtio haribhadrasUrie racI che. gRhasthone yoganI nisaraNIe caDAvanArI kRtio te "kalikAlasarvajJa hemacandrasUrikRta yogazAstra ane enI svopajJa vRtti che jyAre zubhacandrAcAryakRta jJAnArNava A viSayanI pUrtinI tema ja vizeSataH santulana mATenI sAmagrI pUrI pADe che. yogamArganI bhUmikAo adhyAtma e sAmAsika pada che. "Atma ane "adhi' upasarga maLIne "adhyAtma' evo avyayIbhAva' samAsa thayelo che. mAtmanI-dhyAtma" Ama Ano vigraha karAya che. AthI "adhyAtmano artha "AtmAne viSe-udezIne thAya che. "AtmA ane paramAtmA saMbaMdhI' evo artha gujarAtImAM "adhyAtma' 1. juo 4-2nAM sUtro 38, 42 ane 46. 2. juo 6-2-2 ane 6-2-8. 3. juo 'sAdhana' nAmano trIjo adhyAya ke jemAM Asana, dhyAna ityAdi yogAMgonuM varNana che tema ja a. 4, pA. 1 nAM sUtro 7-11. 4. juo trIjA pAdanAM sUtro 30-34. 5. AnA 18 adhyAyo paikI pahelA chamAM karmayoganI, pachInA chamAM bhaktiyoganI ane chellA chamAM jJAnayoganI mukhyatA jovAya che. 6-7. AmAMnA ullekho mATe juo yogadarzana tathA yogaviMzikAnI prastAvanA (pR. 26) 8. bhagavad gItAnI jJAnadevakRta jJAnezvarI (a. 6 ane kabIrano bIjakagrantha e prAdezika bhASAmAM yoganuM svarUpa raju kare che. 9. A zIrSakapUrvaka pacAsa kRtio "jaina granthAvalI" (pR. 109-113)mAM noMdhAyelI che. For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddaghAta [21] 21 e vizeSaNano thAya che. nAma tarIke A zabdano artha "AtmajJAna" yAne brahmajJAna" karAya che. A arthamAM adhyAtmajJAna' evo paNa prayoga karAya che. gujarAtImAM adhyAtma-yoga, adhyAtma-vidyA ane adhyAtmazAstra evA prayogo paNa najare paDe che. AtmAnA asalI svarUpane zuddha lakSamAM rAkhI te pramANe vartana karavuM arthAt e zuddha svarUpane prakAzamAM lAvavA prayAsa karavo te "adhyAtma' che. Ama AtmavikAsanI-AtmaramaNatAnI kalyANakArI dizAmAM yatheSTa vihAra e "adhyAtma' che. A arthamAM pAIyamAM "ajhantha" ane "ajhappa" zabda che. aMgrejImAM ene 'spiricuelijhama' (Spiritualism) kahe che. 'adhyAtma e arthamAM yoga' zabda paNa vaparAya che. 'joDavuM' e arthavALA yun dhAtu uparathI yoga' zabda banelo che. mokSanAM sAdhanone joDI Ape te "yoga' kahevAya che. adhyAtmano artha paNa muktinA mArge saMcaravuM ema thAya che eTale Ama yoga' e adhyAtmano paryAya che. nyAyAcArya yazovijayagaNie adhyAtmasAra (adhi0 2)mAM nIce mujaba "adhyAtma'nuM lakSaNa darzAvyuM che. "gatamohAdhikArANAmAtmAnamadhikRtya yA / pravartate kriyA zuddha taththAtma namurkinA: ra " arthAt mohanA adhikAramAMthI mukta banelAonI AtmAne udezIne je zuddha kriyA pravarte che tene jinezvaro 'adhyAtma' kahe che. AnaMdaghanajI e zreyAMsanAtha bhaTa nA stavanamAM adhyAtmanuM cAra nikSepapUrvaka vivecana karyuM che. "moha e AtmAno kaTTara zatru che. e mohane vaza banelA prANI dehane ja "AtmA' samaje che. e mUDha daSTivALo jIva bahirAtmA kahevAya che. enI AMtarika dRSTi khIlatAM e "aMtarAtmA' ane enA mohanAM paDaLa sarvathA dUra thatAM-eno saMpUrNa vikAsa sadhAtAM e paramAtmA bane che. A AtmavikAsanI guNasthAnonI hakIkato adhyAtmanA graMthomAM najare paDe che. e AtmAnI saMpUrNa ane sAcI unnati sAdhavAno mArga darzAve che. e paramAtmAnA svarUpa upara prakAza pADe che. yogamArganI adhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttisaMkSaya ema je pAMca bhUmikAo gaNAvAya che te paikI adhyAtmane anulakSIne nAnI moTI aneka kRtio racAI che. e paikI "adhyAtma padathI zarU thatI nimnalikhita nAmavALI kRtio ji. 20 koDa (khaMDa 1, pR. 5-6)mAM noMdhAyelI che. 1, pahAvAgaraNa (2, 1)mAM ajhappasuI (saM. adhyAtmazruti) evo prayoga A arthamAM jovAya che. 2. A hakIkata adhyAtmatattvAloka (pra. 1, glo. 16)mAM jovAya che. For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 [22] jaina saMskRta sAhityano itihAsa : bhAga 3 adhyAtmakabheda, adhyAtmakamalamArtaDa, adhyAtmakalikA, adhyAtmagItA, adhyAtmataraMgiNI, adhyAtmaparIkSA, adhyAtmapradIpa, adhyAtmaprabodha, adhyAtmabiMdu laviMzikA, adhyAtmaliMga, adhyAtmavidyopaniSad adhyAtmasAra, adhyAtmasAroddhAra, adhyAtmASTaka ane adhyAtmopaniSadra AmAM huM be Adhunika kRtio umeruM chuM : (1) adhyAtmatattvAlaka ane (2) ajhattatattAloya. bIjI kRti mukhyatve karIne prathama kRtinI chAyArUpa che. baMne kRtinA kartA nyAyavizArada nyAyatIrtha munizrI nyAyavijayajI che. adhyAtmaviSayaka prAcIna kRtio paikI adhyAtmagItA gujarAtImAM che ane adhyAtmamata parIkSA ja. ma. mAM che eTale e be viSe ahIM vicAra karavAno raheto nathI. bAkInI bIjI kRtiomAM adhyAtmakalpadruma vizeSataH suprasiddha tema ja adhyAtmavidyopaniSad e sauthI prAcIna che. yogamArganI dvitIya bhUmikA te 'bhAvanA che. ene lagatI anyAnya kRtiomAM geyatAnI dRSTie to zAntasudhArasa anupama che. bhAvanA pachI dhyAnane udezIne meM je keTalIka kRtiono nirdeza karyo che. temAM dhyAnanA mArganA 24 prakAro viSenI yatheSTa mAhitI dhyAnavicAra nAmanI ajJAtakartaka kRti pUrI pADe che. samatA mATe be ja kRti mArA jovAmAM AvI che. samAdhine aMgenI kRtiomAM pUjyapAdakRta samAdhizataka mokhare che. vairAgyakalpalatA vairAgya uparAMta samAdhinuM svarUpa paNa rajU kare che. AtmAnuzAsana nAmanI di. guNabhadranI racanA noMdhapAtra che. AtmonnatinA krama upara ratnazekharasUrikRta guNasthAnakamAroha mahattvano prakAza pADe che. "jJAnI mataM virati" arthAt jJAnanuM phaLa virati che ema vidyAvAridhi umAsvAtie prazamarati (glo. 72)mAM je kahyuM te jaina maMtavya saccAritra upara korA jJAna karatAM vizeSa bhAra mUke che ema darzAve che. mokSa meLavavA mATe sauthI prathama to mArgAnusArI banavuM joIe. enA pAMtrIsa guNo keLavavA joIe. A bAbata dharmabindumAM prAraMbhamAM darzAvAI che. zrAvakonA AcAra aMge ratnakaraMDaka vagere kRtio vicAravI ghaTe. matrazAstranA abhyAsa mATe prAcInatAnI dRSTie anubhavasiddha-matraddhAtrizikAno ane aneka mantrazAstranA saMgraha jANavAnI IcchAnI pUrti karanAra tarIke vidyAnuzAsanano ullekha thaI zake tema che. zAzvata kalpapustako aMge koI svataMtra kRti saMskRtamAM hoya ema jaNAtuM nathI. 1. A nAmanI be kRti che. 2. A nAmanI eka kRti nyAyAcArya yazovijayagaNie racI che. 3. AnuM bIjuM nAma adhyAtmaupaniSad che. pracalita nAma "yogazAstra' che. ane enA kartA "kali0' hemacandrasUri che. 4. A kati kharatara dIpacaMdanA bhakta (ziSya) devacandra 49 padyomAM racI che ane ene AtmagItA paNa kahe che. nava padyanI adhyAtmagItA nAmanI eka kati kamalakIrtie racI che. juo D C G C M (VOI, XVIII, pt. I, p. 86) A sUcIpatra (pR. 159-161)mAM meM adhyAtmabAvanI nAmanI gujarAtI kRti tema ja adhyAtmaphAga nAmanI hindI kRti viSe ane pR. 178mAM nemidAse gujarAtI padyamAM racelI adhyAtmamAlA yAne adhyAtmasAramAlA viSe noMdha karI che. For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodaghAta [23] 23 kalpa-sAhitya udbhava-jaina dharma nivRttipradhAna che ane enA anuyAyIo vItarAga paramAtmAnA upAsaka che. AthI keTalAka vidvAno evI kalpanA kare che ke bauddho taraphathI tAMtrika sAhitya racAtAM vaidika hiMduoe paNa evuM sAhitya racyuM ane AgaLa jatAM e baMnenA sahavAsamAM AvanArA rahenArA jainoe paNa e prakAranuM sAhitya racyuM. temAM paNa prathama to jainoe matro ane yantrone lagatA sAhityanuM sarjana karyuM ane tyAra bAda "kalpa' racavAnuM kArya emaNe hAtha dharyuM. A prakAranA maMtavyo sAthe saMmata thatAM huM acakAuM chuM kemake jaina paraMparA pramANe bha. RSabhadevanA samakAlIna ane emanA ananya bhakta nami ane vinami e baMne aneka vidyAonA jANakAra banyA hatI. A vAta bAjue rAkhIe to paNa diDhivAyanA eka puvyamAM vidyA, matra vagerene sthAna apAyuM hatuM. evA ullekho maLe che ane e puvyanI racanA to mahAvIrasvAmI sarvajJa banyA pachI tarata ja thayelI che tenuM kema ? nAmAvalI-jaina munivaroe jAtajAtanA kalpa racyA che. e paikI keTalAkanAM nAma huM ahIM gaNAvuM chuM. cintAmaNi-kalpa rakta-padmAvatI-kalpa jvAlAmAlinI-kalpa vardhamAna-vidyA-kalpa namaskAra-kalpa zakastava-kalpa namiUNastotra-kalpa sarasvatI-kalpa bhairava-padmAvatI-kalpa sUri-maMtra-kalpa AmnAya-mahAprabhAvika navasmaraNamAM nIce mujabanA pAMca AmnAya apAyA che. navakAra-maMtrA--Aya, santikara-stavAsnAya, tijayapaghutta-stotrAsnAya, bhaktAmara-stotramatratatrAsnAya ane kalyANamandira-stotra-mannAsnAya. | viMzatiyagnavidhi nAmanI meghavijayagaNinI kRtimAM jAta-jAtanA yantronuM Alekhana che. A viSayane lagatI AthI prAcIna koI kRti hoya to te mArA jANavAmAM nathI. anuSThAno jAtajAtanAM che. A viSaya nirvANalikA ane AcAradinakaramAM sArI rIte nirUpAyo che. jinapratimAnI pratiSThAnI vidhi aMge puSkaLa kRtio racAI che. jaina maMtavya mujaba pratyeka tIrthakaranA jIvanamAM pAMca viziSTa prasaMgo udbhave che. darekane 'kalyANaka' kahe che. pAMca kalyANako paikI janma-kalyANaka vakhate "meru parvata upara Indro taratanA janmelA tIrthakarano abhiSeka kare che. bha. RSabhadevano to rAjyAbhiSeka paNa ujavAyo hato. janmAbhiSekane lakSIne jAtajAtanI kRtio racAI che. jemake jIvadevasUrikRta jiNa~vaNavidhi, vAdivetAlakRta ahaMdabhiSekavidhi, ajJAtakartRka jammAbhiseya, AzAdharAdikRta mahAbhiSeka, nagnagakRta mahAvIrakalasa ane vividha 1. juo "jainAcArya" zrIAtmAnaMda janmazatAbdi smAraka grantha pR.9. 2. A apabhraMzamAM che. For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 [24] jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : bhAga 3 snAtra paMcAzikAo ItyAdi. A paikI saMskRta kRtionI noMdha letI veLA meM jiNanDavaNavihinI temaja ajJAtakaka janmAbhiseyanI noMdha lIdhI che. ethI ahIM to nannaze tema ja anya koIe racelA mahAvIrakalasa tathA jayamaMgalakRta mahAvIravRddhakalazano ullekha karavo basa thaze kemake snAtrapaMcAzikA nAmanI cAra kRtio viSe to meM jai. saM. sA. I. (khaMDa 2, upakhaMDa 1, pR. 263)mAM saMkSepamAM nirdeza karyo che. besate mahine tema ja anya keTalAka prasaMgoe jinAlayomAM snAtra bhaNAvAya che. keTalIka vAra zAnti-snAtra ane koI koI vAra aSTottarI snAtra mATe paNa tema karAya che. tIrthakaranA abhiSekane udezIne racAyelI ahaMdabhiSekavidhi mahattvapUrNa che. svamatasamarthaka kivA khaMDanamaMDanAtmaka grantho jaina dRSTi pramANe jagat anAdi anaMta che. AthI ema kahI zakAya ke satya ane asatya e baMne jagajUnAM che-zAzvata che. vaLI A baMne eka bIjAnA kaTTara duzmana che. AthI to ekano svIkAra karanAra anyane sAtha ApI zake nahi e dekhItI vAta che. je padArtha jevo hoya tevo tene rajU karavo e satya hakIkata che. Ama karavA mATe be rIte kAmamAM laI zakAya tema che : (1) maMDanAtmaka ane (2) khaMDanAtmaka. prathama rIte grahaNa karanAra potAnuM maMtavya sIdhe sIdhuM rajU kare che ane tema karatI veLA enI icchA hoya to tenA samarthanArthe pramANo paNa pUrAM pADe che paraMtu e kaMI viruddha maMtavyanA doSo rajU karato nathI. khaMDanAtmaka rIte pasaMda karanAra potAnA pakSanuM sthApanA kare che ane tema karatI veLA viruddha pakSanI khabara paNa le che. ane emAM pracchanna ke pragaTa svarUpe rahelA doSo e darzAve che ane enI sAbitI paNa Ape che. maMDanAtmaka granthomAM khaMDana garbhita rIte hoya che eTale kaDavAzano prasaMge upasthita thato nathI. AthI to evA grantha vAMcanArane potAnA matathI viruddha vAto vAMcatAM paNa gusso caDato nathI balka potAnA maMtavyane kasI jovAno lAbha maLe che. khaMDanAtmaka granthonI vAta judI che. e sAmA pakSanAM maMtavyo upara prahAra kare che eTale e eTale aMze arucikara bane che. temAM paNa jo e grantha dvArA khoTI vastune vakhoDavAne badale enA prarUpakane udhaDe hAthe levAnuM-viruddha mata dharAvanAra tarapha vaiSa darzAvavAnuM ke eno upahAsa karavAnuM pagaluM bharAyuM hoya to te vadhAre pramANamAM arucikara bane che ane keTalIka vAra to adAvata keLavavAmAM sahAyaka bane che. AvI paristhiti hovA chatAM keTalIka vAra khaMDanAtmaka grantho yojAyA che ane yojAya che. dArzanika kRtiomAM sAmAnya rIte Itara darzananAM maMtavyonuM khaMDana hoya che. zAstravArtAsamuccaya jevI kRti kevaLa khaMDanAtmaka nathI paraMtu enuM lakSya samanvaya sAdhavAnuM paNa che eTale e to apavAdarUpa gaNAya. AthI A ItihAsamAM je dArzanika kRtionI noMdha levAI che te eka prakAranI khaMDanAtmaka kRtio che. A uparAMtanI anya prakAranI paNa khaMDanAtmaka kRtio jainone hAthe racAI che ane temAM eka saMpradAye anya saMpradAyanI jhATakaNI kADhI che. dA. ta. zvetAMbaroe digaMbaronI ane digaMbaroe zvetAMbaronI mAnyatAonuM jorazorathI nirasana karyuM che. A to be bhinna bhinna saMpradAyanI vAta thaI. eka ja saMpradAyanI vyaktiomAM paNa mukhyatayA kriyAkAMDane aMge virodha udbhavatAM khaMDanAtmaka kRtio racAI che ane racAya che. "tapA' gacchanA keTalAka munivaroe svataMtra rIte ke Itara gacchAnugAmIonA AkSeponA uttararUpe te te gacchanA maMtavyonuM nirasana karyuM che. evI rIte kharatara vagere gacchanA munivaroe svataMtra rIte ke AkSeponA javAbarUpe kRtio yojI che. vaLI keTalIka vAra eka ja gacchanA For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodaghAta [25] 25 munivaroe paNa ekabIjAnAM khoTAM jaNAtAM maMtavyonA nirasanArthe kRtio yojI che. A uparAMta mUrtipUjaka zvetAMbara paMthanA munivaroe sthAnakavAsI-lupakone udezIne graMtho racyA che. Ama je bIjA prakAranI khaMDanAtmaka kRtio che te paikI keTalIkanI meM noMdha pR. 159 vageremAM lIdhI che. AvI kRtio noMdhIne mAre koThImAMno kAdava kADhavA jevI adhama vRttine poSavI na hatI paraMtu sAMpradAyika itihAsanI bhUmikA pUrI pADavA mATe ane veravirodhanA prasaMgo samabhAvathI ukelavA mATe vicAravA lAyaka mudAo darzAvavA mATe meM A prakaraNa yojayuM che. | 'prakIrNaka viSayo' nAmaka prakaraNamAM nirdezAyelI kRtiomAM aSTakaprakaraNa ane kAtrizaddhAtrizikA tema ja vivekavilAsa emAM nirUpAyelA vidvidha viSayone laIne noMdhapAtra che. zramaNone Atmonnati sAdhavAmAM mArgadarzaka thaI paDe evI be kRti jinavallabhagaNie racI che ane e paikI saMghapaTTaka to utkIrNa paNa che. A prakaraNamAM keTalIka paTTAvalIone sthAna apAyuM che te eka jAtanI aitihAsika sAmagrI pUrI pADe che. hIjhana, senaprazna, tAttvikapraznottara ane vicAraratnAkara jijJAsuonI zaMkAonA samAdhAna mATe upayogI che. zRMgAravairAgyataraMgiNI e zabdonI jAtajAtanI ramatonA uttama nidarzananI garaja sAre che. mULa zabdamAM akSaranI vRddhi, mULa zabdagata koi akSarano lopa, koi zabdamAM akSaranI vRddhi ane sAthe sAthe koI akSarano lopa, anekArthikatA, padacchedanI bhinnatA tema ja akSaromAM parivartana ramatonI vividhatAmAM kAraNarUpa che. A bAbata huM nIce mujaba darzAvuM chuM. dRSTipAta (7) RSTipAta alika (15) alIka nitaMba (29) biMba Anana (8) kAnana (30) pura (24) karaka (2) kaleza vadana (11) vana gala (15) argala vadhU (32) dhU bhuja (19) bhujaga valayabhara (23) balabhara mukha (9) Amukha viSaya (34) viSa vikrakaca navakrakaca sparza (16) spaza (1) vyAla strI (31) zastrI vRddhi tathA lopa hAra kuNDalayuga (13) kuyugala (25) nIhAra lopa stana (17) asta adhara (12) dhara tyarthaka kuntalabhAra (4) kuntabhAra alIka (5) jaghana (28) ghana doSAvagUDha (21) 1. "dIvA nathI darabAramAM thayuM aMdhAruM ghora" e jANItI paMkti che. nUpura kara keza vola For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 [26] jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : bhAga 3 nIrAga (37) nIra + aga param + aMgada (22) parama gada sarvadA + Asya (10) sarva + dAsya padaccheda aMganA+udara (26) aMga + no + dara analasa + dRzo (33) anala + saMdezo tADeluM (14) tADa-ke nara + kAntam (35) naraka + antam nAbhImaya (27) na + abhImaya kAminI bhAmA (40) yAminI (41) bhImADavI vRddhi mATe gujarAtI udAharaNa tarIke huM AgevAnanuM 'AgehevAna" rUpAMtara rajU karuM chuM. evI rIte "lopa' mATe kuntalanuM 'kunta' rUpAMtara sUcavuM chuM. padaccheda mATe "dIvA nathI" ane "dIvAnathI'no nirdeza karuM chuM. vastuvijJAnaratnakoza tema ja vRddhaprastAvoktiratnAkara viSe to eTaluM ja kahIza ke e baMne kRtio satvara prakAzita thavI ghaTe ke jethI enA arthIo eno yatheSTa lAbha laI zake. 48mA prakaraNamAM meM AgamAdikanA vividha ane bahuzruta vivaraNakAronI kRtiono ullekha karyo che te to dizAmAtra che. emAM kyA kyA viziSTa praNetAno nAmanirdeza paNa karavo rahI gayo che tenI tapAsa karavI bAkI rahe che. jaina AgamonA upara vRtti racanArA munivaronAM je nAma pra. 48mAM apAyAM che te akArAdi krame darzAvuM chuM. koTTAryavAdigaNi, koTyAcArya, gandhahastI, jinabhasUri, jinabhadragaNi, malayagirisUri, vAhagiNi, zIlAMkasUri, haribhadrasUri ane hemacandrasUri. je anAgamika kRtio pAIyamAM racAI che tenA vRttikAronAM je nAmo pra. 48mAM meM noMdhyAM che te nIce pramANe che. abhayadevasUri tarkapaMcAnana, kIrtiratna, jagaccandravijayajI, jayazekharavijayajI, jinacandrasUri (diO), jinasAgarasUri, jinezvarasUri, jJAnabhUSaNa (di0), devavijayagaNi, nyAyAcArya, padmamandiragaNi, bhuvanatuMgasUri, mallavAdI, lakSmIsUri, zIlaratna, zubhavardhanagaNi, siddhasena divAkara, sumati (di0) ane harSanandana. utkIrNa sAhitya zvetAMbaro tema ja digaMbaro ema jainonA baMne saMpradAyono utkIrNa sAhityanA sarjanamAM phALo che. pazcima bhArata ane rajapUtAnAmAMthI upalabdha thatA jaina utkIrNa lekho moTe bhAge zvetAMbara saMpradAya sAthe saMbaMdha dharAve che jyAre dakSiNa bhAratanA jaina lekho moTe bhAge digaMbara saMpradAyanA jaNAya che. A baMne saMpradAyamAM jeo amUrtipUjaka che temane to pASANanI ke dhAtunI jaina pratimAo sAthe saMbaMdha nahi hovAthI emanI taraphathI AvI pratimAo upara kazuM lakhANa kotarAvAyeluM maLatuM nathI. 1. "dIvA nathI darabAramAM thayuM aMdhAruM ghora" e jANItI paMkti che. For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta [27] zilAlekho karatAM dhAtu uparanA lekho vadhAre samaya sudhI sacavAi rahe che. aitihAsika dRSTie tAmrapatronuM mUlya zilAlekho ane pratimA uparanA lekho karatAM vizeSa gaNAya che kemake e dhArmika bAbato uparAMta sAmAjIka ane rAjakIya hakIkato upara paNa prakAza pADe che paraMtu koNa jANe kema e puSkaLa pramANamAM hajI sudhI to maLI AvyAM nathI. jaina tAmrapatrono moTo bhAga dakSiNa bhArata sAthe eTale ke digaMbara saMpradAya sAthe saMbaMdha dharAve che jyAre zvetAMbara saMpradAya sAthe saMbaMdha dharAvanArAM tAmrapatro to hajI sudhI bahu ja thoDAM maLyAM che. 27 dhAtunI pratimA uparanA lekho moTe bhAge enI pAchaLanA bhAgamAM kotarAyelA jovAya che ane enI saMkhyA seMkaDonI che. A lekho saMkSipta hoI emAM thoDI ja vigato apAyelI hoya che ane ethI karIne to emAM zilAlekhonI jema vaividhya jaNAtuM nathI. pratimAnA lekhomAM sAdhAraNa rIte je tIrthaMkaranI pratimA hoya temanuM nAma, pratiSThA karAvanAranuM nAma, pratimA karAvanAranuM nAma ane sAthe sAthe enAM jJAti, gotra ane putrAdinAM nAma, nagaranuM (ane gAma hoya to tenuM) nAma ane pratiSThAnuM varSa e vigato hoya che. A lekho sArvajanika itihAsa mATe vizeSataH upayogI na gaNAya e svAbhAvika che paraMtu e prAcIna samayanA jaina munivaro ane kuTuMbonI nAmAvalI ane emanA samaya upara prakAza pADe che eTale jaina ItihAsa mATe to mahattvanA che ja. AthI enuM prakAzana Avazyaka ane AvakAradAyaka che paraMtu e game tevI rIte prakAzita thAya-pUrI kALajI ane AvaData vinA prakAzita thAya to ethI jaina ItihAsane hAni pahoMce-e vinA kAraNa vikRta bane. kAyastha mahollo, gopIpurA, surata-2. tA. 18-5-'69 puravaNI-aMtamAM je puravaNI meM ApI che te to prastuta pustakanuM kalevara ghaNuM vadhI gayuM hovAthI nAmamAtranI ApI che. bAkI kharI puravaNI ApavI hoya to sauthI prathama to je mahattvanA saMskRta grantho-mudrita tema ja amudrita viSe saMkSipta paricaya paNa A traNa vibhAgamAMthI ekemAM apAyo nahi hoya te Apavo joIe, jo ke tema karavA mATe samRddha pustakAlayanI tema ja taMdurasta tabiyatanI apekSA rahe che. A kArya uparAMtanuM kArya te A traNa vibhAgamAM je je grantho viSenI mAhitImAM mahattvanI je bInAo umeravI rahI gaI hoya tene sthAna ApavAnuM che. A nyUnatAo dUra karavA mATe tema ja mArA lakhANamAM je kSatio jaNAtI hoya te sUcavavA sahRdaya sAkSaro jo vahelAmoDA paNa kaTibaddha thaze to jaina sAhityanI e uttama sevA kAryanA yazanA teo bhAgI banaze ane jaina saMskRta sAhityanA gauravamAM-jayajayakAramAM viziSTa vRddhi thaze. hIrAlAla 2. kApaDiyA 1. AgamoddhAraka AnaMdasAgarasUrijIe 45 Agamone suratamAM AgamamaMdiramAM tAmrapatrArUDha karAvyAM che. emaNe e pUrve e Agamone tema ja tattvArthasUtra vagerene siddhAcala kSetramAM zilArUDha karAvyAM hatAM. For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhitya kA itihAsa : eka mahattvapUrNa prayatna lekhaka : agaracanda nAhaTA, bIkAnera. jaina sAhitya bahuta hI vizAla aura vaividhyapUrNa hai / bhAratakI prAyaH sabhI bhASAeM aura sabhI upayogI viSayoM meM vaha racA gayA hai / bhagavAna mahAvIra ne tatkAlIna janabhASA ardhamAgadhI meM upadeza diyA thA jise unake pradhAna ziSya gaNadhara ne mUlarUpa meM saMkalita kiyA / vaha lagabhaga eka hajAra varSa maukhika rUpase (gaNadharo ke saMkalita AgamoM ke rUpa meM) calatA rahA / paravartita prAkRta sAhitya zvetAmbara sampradAya kA mAhArASTrI aura digambara sampradAya kA zaurasenI meM racA gayA hai / Age calakara jaba saMskRta kA bhI prabhAva bahuta adhika bar3hA taba pahalI-dUsarI zatAbdI se saMskRta meM bhI jaina grantha race jAne lage / upalabdha granthoM meM saba se pahalA ullekhanIya jaina saMskRta grantha tattvArthasUtra hai / phira AcArya siddhasena samantabhadra Adi aneka viziSTa vidvAnoMne praur3ha saMskRta racanAeM kI jisakA pravAha aura prabhAva bar3hatA hI gayA / madhyakAlameM jaina vidvAnoM ne saMskRta meM bhI mahAkAvya, caritakAvya, nATaka, kathA aura vyAkaraNa, koza, chanda, alaMkAra, jyotiSa. vaidyaka Adi sabhI viSayo meM pracura sAhitya nirmANa kiyA / idhara prAkRta, apabhraMza aura lokabhASAoM meM bhI jaina sAhitya barAbara racA jAtA rahA / jaina saMskRta sAhitya kA vaise to kaI vidvAnoMne apane granthoM meM saMkSipta paricaya diyA hai / saMskRta sAhitya ke itihAsa granthoM meM bhI jaina saMskRta sAhitya kA kucha vivaraNa prakAzita hotA rahA hai / para samUce jaina saMskata sAhitya kA koI bhI svatantra itihAsa nahIM likhA gayA thA / harSa kI bAta hai ki isa abhAva kI pUrti jaina sAhitya ke viziSTa jJAtA pro.hIrAlAla rasikalAla kApaDiyA ne kara dI hai / unhoneM gujarAtI meM "jaina saMskRta sAhityano itihAsa" nAmaka grantha taiyAra karake prakAzita karavA diyA hai / kheda hai ki abhI taka isa kI viziSTa jAnakArI jaina vidvAnoM ko bhI prAyaH nahIM hai / isalie prastuta lekha meM usakA saMkSipta paricaya diyA jA rahA hai / prophesara kApaDiyA ne zvetAmbara digambara dono sampradAyoM kI jJAta saMskRta racanAoM kA viSaya vargIkaraNa karake jo vivaraNa apane grantha meM diyA hai vaha kAphI parizrama-sAdhya aura upayogI hai / una kA yaha grantha 50 prakaraNoM meM vibhakta hai / ataH grantha kAphI bar3A ho jAne se tIna jildoM meM chapavAnA par3A / prathama khaNDa meM 17 prakaraNa haiM jina meM se pahalA prastAvika, dUsarA sAmAnya vyAkaraNa, haima paMcAMga vyAkaraNa phira kramaza: koSa, chanda, alaMkAra, nATya, saMgIta, kAmazAstra, sthApatya aura mudrAzAstra, gaNita nimitta (jyotiSa), vaidyaka, pAkazAstra, vijJAna, nItizAstra (subhASita) aura isa ke bAda vyAkaraNAdi ATha viSayoM ke ajaina granthoM kI jaina TIkAoM kA vivaraNa diyA gayA hai / isa bhAga meM sarvajanopayogI sAhitya kA vivaraNa denese isa prathama khaNDa kA nAma "sArvajanIna sAhitya' rakhA gayA hai / 72 pRSThoM kA vistRta upodghAta aura anta meM vizeSanAmasUcI Adi ko lekara yaha 550 pRSThoM se bhI bar3A ho gayA hai / zrI mukti kamala jaina mohanamAlA', baDaudA se sana 1956meM yaha prathama bhAga prakAzita huA / isakA mUlya 6 rU.hai / __prastuta grantha kA dvitIya khaNDa bahuta bar3A hone se do jildoM meM nikAlA jA rahA hai / pahalI jilda ke 18 prakaraNa (18 se paitIsa taka meM) lalita sAhitya kA vivaraNa diyA gayA hai / isa meM jinacaritra, purANa, prakIrNa caritra, prabandha, vyAzraya Adi, anekasaMdhAnakAvya, caMpU, gadyAtmaka grantha, laghu-padyAtmaka kRtiyAM, stutistotra, pAdapUrtikAvya, vijJaptipatra, dRzyakAvya-nATaka Adi, aura anta meM jainetara lalita sAhitya kI jaina TIkAe~ For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka mahattvapUrNa prayatna [29] 28 evaM laghupadyAtmaka kRtiyoM kA vivaraNa diyA gayA hai / isa jilda mUla grantha ke 576 pRSTha ho gaye haiM / bhUmikA pariziSTa Adi ko lekara yaha kAphI bar3A grantha ho gayA hai / kula 960 pRSThoM kI isa jilda kA mUlya 12 rU. rakhA gayA hai / sana 1968 meM isa kA prakAzana huA hai / tIsarI jilda meM 15 prakaraNa (36 se 50 taka) khaNDa kA aMza hai / isa khaNDa kA nAma 'dhArmika va dArzanika' sAhitya rakhA gayA hai / isa meM darzanamImAMsA, nyAya, yoga, anuSThAnAtmaka sAhitya, maMtrakalpAdi, khaNDanamaNDana paTTAvalI, prazrottara, prAkRta granthoM kI saMskRta TIkAe~, ajaina dArzanika granthoM kI dArzanika TIkAe~, utkIrNa lekhasaMgraha Adi kA vivaraNa diyA gayA hai / yaha mUla grantha 370 pRSThoM kA hai / pariziSTa zuddhipatra Adi lekara 600 pRSThoM se bhI bar3A ho gayA hai / isa taraha jaina saMskRta sAhitya ke sabhI aMgo kA yathAjJAta vivaraNa dekara zrI kApaDiyAjI ne jaina saMskRta sAhitya kI bahuta acchI jAnakArI apane isa bRhat grantha meM prastuta kara dI hai / zodhArthiyoM aura jijJAsuoM ke lie yaha bahuta hI mahattvapUrNa evaM upayogI jAnakArI denevAle saMdarbha grantharatna hai / kApaDiyAjIne prAkRta jaina sAhitya aura Agamo Adi granthoM ke sambandha meM bhI aMgrejI aura gujarAtI meM baDe parizrama se grantha taiyAra karake prakAzita karavA diye hai / jaina karma sambandhI sAhitya para bhI ApakA grantha chapa cUkA hai / gujarAtI jaina sAhitya kA itihAsa likhane kI bhI unakI bar3I icchA thI jo adhUrI raha gayI / ___ aneka patra aura patrikAoM meM Apa ke saiMkar3o mahattvapUrNa lekha prakAzita ho cUke hai / aura bahuta se granthoM kA Apane susampAdana kiyA hai / isakI eka sUcI 'hIraka-sAhitya vihAra' ke nAma se sana 60 meM prakAzita huI thI / usake bAda to Apane aura bahutase lekha likhe haiM / aura 'jaina dharma prakAza, ' 'AtmAnanda prakAza,' 'jaina' Adi patra patrikAoM meM unake lekha chapate hI rahate haiM / zatAvadhAnI paM. dhIrajalAla zAha se Ayojita mAnatuMga sArasvata samAroha meM Apako anya jaina vidvAnoM ke sAtha gata mArca meM sanmAnita kiyA gayA jisake Apa vAstavika adhikArI haiM hI / zrImohanalAla dalIcaMda dezAIne jo varSotaka jaina sAhitya kI khoja kI thI aura 'jaina sAhityano saMkSipta itihAsa' aura 'jaina gUrjara kaviyoM' tIna bhAga dvArA jaina sAhitya kA vivaraNa sAhitya jagat ke samakSa upasthita kiyA thA usake bAda gujarAtI bhASA meM jaina sAhitya sambandhI itanI jAnakArI prakAza meM lAne kA zreya Apako hI hai / yadyapi Apa ke lekha aneka patra patrikAoM meM chapa cuke haiM para jahAM taka una lekhoM kA koI saMgraha grantha prakAzita nahI ho jAya vahAM taka unakA ThIka se upayoga nahIM ho sktaa| isa lie Apa ke mahattvapUrNa lekhoM kA saMzodhita saMgraha-grantha avazya hI prakAzita karanA cAhiye / prastuta 'jaina saMskRta sAhitya kA itihAsa' jaina sAhitya va kalAmarmajJa vidvAn munizrI yazovijayajI ke vizeSa prayatna se prakAzita ho rahA hai / anyathA aise granthoM kA prakAzana honA bhI bar3A kaThina hai / ataH isa sat prayatna ke lie pUjya munivaryaM zrI yazovijayajI bhI anekAneka sAdhuvAda ke pAtra hai / jaina sAhityapremI paTakA aura kharITakara lAbha uThAveM / hindI aura aMgrejI meM bhI isa mahAna grantha kA anuvAda prakAzita ho / digaMbara vidvAna bhI aise granthoM ko taiyAra kara digambara sAhitya kI Avazyaka jAnakArI zIghra hI prakAza meM lAveM, yahI zubhakAmanA hai / For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. A. bha. zrI OMkArasUrIzvarajI ma. sA. dvArA likhita graMtho 1. jJAnasAra bhAga 1-2 pravacana | 2. zrAvakanA chatrIsa kartavyo (2) 3. bhadrasUri zatAbdI graMtha pU. A. bha. zrI araviMdasUrIzvarajI ma. sA. dvArA saMpAdita graMtho ajIta OMkAra stavanAvalI vividha stotra saMgraha manaka suvrata svAdhyAyasaMgraha pU. A. bha. zrI (yazovijayasUrIzvarajI ma. sA. dvArA likhita prakAzano | ciMtana/pravacana) sAdhanA astitva bhaNInI yAtrA darisana tarasIe bhAga-1 darisana tarasIe bhAga-2 [3]. AtamajJAnI zramaNa kahAve sohi bhAvanigraMtha XiI mere avaguna citta na dharo Apa hI Apa bujhAya bichurata jAye prANa RSabha jinesara prItama mAharo re prabhuno pyAro sparza astitvanuM paroDha anubhUtInuM AkAza pU. A. bha. zrI bhadraMkarasUrIzvarajI ma. sA. dvArA saMpAdita graMtho saMvega raMgazALA pratAkAre saMvega raMgazALA (gujarAtI) dazavaikAlikasUtra dharmasaMgraha bhAga : 1 (guja.) E] pU. sA. zrI ramyareNu ma. sA. dvArA likhita prakAzano karma = karmagraMtha bhAga-1 karmagraMtha bhAga-2 X] karmagraMtha bhAga-3 X] karmagraMtha bhAga-4 karmagraMtha bhAga-5 upazamazreNI kSapakazreNI (presamAM) aMge = zAntinAtha carita mahAkAvyam bhAga-1 (saMskRta-gujarAtI) zAntinAtha carita mahAkAvyam bhAga-2 (saMskRta-gujarAtI) dAnopadezamAlA paNipIyUSa payasvinI = For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. A. bha. zrI municandrasUrIzvarajI ma. sA. dvArA saMzodhita-saMpAdita-saMkalita graMtho vAta yAzraya mahAkAvya bhAga-1 [1] jyAzraya mahAkAvya bhAga-2 ) saMzodhana prasaMga sudhA Xi] kathA ratnAkara (saMskRta) prasaMga zikhara Xi] pravacanasAroddhAra viSamapada TIkA : janaka kathA parimala prasaMga prabhA XiI dasasAvagacariyam prasaMga parImala [E] prabhAvaka caritra (bhASAMtara) prasaMga navanIta [3] hIra saubhAgya XiI prasaMga kalpalatA dhAtu pArAyaNam | prasaMga vilAsa pravacanasArodvAra (siddhasenIya TIkA) bhAga-1-2 Xi) upamitI kathoddhAra : prAptisthAna : dharmasaMgraha bhAga-1-2-3 [3] kArasUri ArAdhanA bhavana jIvAjIvAbhigama A. haribhadrasUriTIkA (presamAM) HsubhASa coka,gopIpurA,surata. vyavahAra sUtra niryukti-bhASya phona: 0261-2426531 malayagirisUri TIkA sAthe mudraNAlayamAM jaina saMskRta sAhityano bRhad itihAsa OMkArasUri bhAga-1-2-3 (pro. hI. 2. kApaDiyA) jaina pAThazALA upadezamAlA siddharSivRttivardhamAnasUrikathA Xi) vAvapathakanI vADI, vIra nirvANa saMvata aura jaina kAlagaNanA dazAporavADa sosAyaTI, pAlaDI amadAvAda. paM. kalyANavijaya gaNi phona: 079-26586293, jaina sAhityano saMkSipta itihAsa (mohanalAla desAI) kalyANakalIkA-uttarArdha-pUrvArdha (prata)..saM.bhAgyezavijaya 0i | uttarAdhyayana-lakSmIvallabhagaNi TIkA..saM.bhAgyazavijaya [E] vijayabhadra cerITebala TrasTa pramANanaya tattvAlakAlaMkAra-mahAyazAzrI zrI pArzvabhaktinagara yogazataka (5. dhIrubhAI) hAive, bhilaDI. (ba. kAM.) [] prApya nathI. phona: 02744-233129 For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI kArasUri jJAnamaMdira - graMthavAlI prabhuvANI | * zrI samasta vAvapathaka jaina zve. mU. pU. saMghaprasArastaMbha gurusmRti pratiSThA smRti * zeTha zrI caMdulAla kakalacaMda parivAra (vAva) (banAsakAMThA) * zeTha zrI dhuDAlAla punamacaMda hakkaDa parivAra pAlItANA cAturmAsa samiti (junADIsA) jJAnadravyamAMthI zrI dharmottejaka pAThazALA - zrI jhIMjhuvADA jaina saMgha sUigAma jaina saMgha - sUigAma (banAsakAMThA) * zrI vAMkaDiyA vaDagAma jaina saMgha - vAMkaDiyA vaDagAma (rAjasthAna) * zrI garabaDI jaina saMgha - garAMbaDI (banAsakAMThA) zrI rAMdera roDa jaina saMgha - surata. to prabhuvANI prasAra anumodaka zrI moravADA jaina saMgha-moravADA (ba.kAM.) zrI umarA jaina saMgha-surata zrI zatruMjaya TAvara jaina saMgha-surata * prabhuvANI prasAra bhakta | zrI dezalapura (kaMThI) zrI pArzvacandragaccha (munibhavanacandrajInI preraNAthI) zrI dhAgaMdhrA zrI pArzvacandrasUrIzvaragaccha (munibhuvanacandrajInI preraNAthI) patravyavahAra : sevaMtIlAla e. mahetA AcArya zrI OMkArasUri ArAdhanA bhavana, subhASacoka, gopIpurA, surata-395001 phona : 0261-2426531, 2439024 E-mail :omkarsuri@rediffmail.com For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vItarAya namaH | jena saMskRta sAhityano ItihAsa [bhAga-3] P 1 khaMDa 3H dhArmika sAhitya prakaraNa 36 darzanamImAMsA utthAnikA- ApaNA A "bhArata dezamAM darzana-zAstranuM kSetra parApUrvathI kheDAtuM AvyuM che. ene laIne vividha darzana udbhavyAM che. e pratyeka darzananAM maMtavyo viSe enA anuyAyIomAM gaMbhIra matabheda Ubho thatAM keTalIka vAra enI prazAkhArUpa gaNAya tevA eka ke vadhAre saMpradAyanI - phirakAonI utpatti thaI che. e paikI ajaina saMpradAyo vagere mahattAnA pramANamAM jainAcAryoe jaina darzananI sAthe sAthe eno paNa cUnAdhika pramANamAM vicAra karyo che. AthI huM vividha bhAratIya darzanonI rUparekhA pUrI pADanArA granthothI A prakaraNano prAraMbha karuM chuM. paDadarzanasamuccaya' (u. vi. saM. 820)- A yAkinI mahattarAnA dharmaputra tarIke suvikhyAta, # 2 aneka granthonA praNetA ane samabhAvabhAvI haribhadrasUrinI laghu paraMtu mahattvapUrNa kRti che. emAM 87 padyo che. 42muM padya upajAtimAM ane 82muM padya sundarI yAne viyoginI evA nAmAMtaravALA vaitAlIya chaMdamAM che jayAre bAkInAM badhAM paDyo anuNbhamAM che. A kRtinuM nAma ja kahI Ape che tema AmAM cha darzana ane eka rIte sAta viSe vicAra karAyo che. jemake bauddha, naiyAyika, sAMkhya, jaina, vaizeSika, jaiminIya ane lokAyata. 1. A kRti tarkarahasyadIpikA sahita "bibliothekA inDikA"mAM I. sa. 1905 thI I. sa. 1907mAM ane jaina AtmAnaMda sabhA" taraphathI I.sa. 1918mAM prakAzita karAI che. vaLI A maNibhadra (?)kRta TIkA sahita caukhaMbA saMskRta graMthamAlA'mAM i.sa. 1905mAM prasiddha karAI che. bhAratIya jJAnapITha taraphathI padarzana sa. guNaratnasUriTIkA, avacUri, ane paM. mahendrakumAranA hiMdI anuvAda tathA somatilakasUrikRta laghuMTIkA, A. rAjazekharasUri kRta SaDa i. sa. sAthe pragaTa thayo che. muni vairAgyarativi.nA anuvAda sAthe "pravacana prakAzana" punAthI prasiddha.] . 2. Ano paricaya meM anekAntajayapatAkA (khaMDa 2)nA aMgrejI upoddhAta (pR. 41-44)mAM tema ja zrI haribhadrasUri (pR. 153-156 ane 159)mAM Apyo che. For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 36 prathama padya maMgalAcaraNarUpa che ane e A kRtinI guNaratnasUrikRta tarkarahasyadIpikA nAmanI vRtti pramANe anekArthI che. padarzanasamuccayane aMge vividha vivaraNAtmaka sAhitya racAyuM che. ahIM to huM eno ja ullekha karuM chuM - (1) TIkA- A "rudrapallIya gacchanA saMghatilakasUrinA ziSya somatilaka urphe vidyAtilake vi.saM. 1392mAM racI che. P 3 (2) tarkarahasyadIpikA- A vRtti 'tapA' gacchanA devasudarasUrinA ziSya guNaratnasUrie racI che ane tema karatI veLA emaNe rAjazekharasUrikRta padarzanasamuccayano upayoga karyo che. jaina graMthAvalI (pR. 79) pramANe AnI be vAcanA che. bhASAMtara- pro. maNIlAla na. dvivedIe mULa kRtinuM tema ja ta. 2. dI.nuM gujarAtImAM bhASAMtara karyuM che. [5. mahendrakumAre hiMdImAM anuvAda karyo che.] sarvasiddhAntapravezaka (u. vikramanI 11mI sadI)- A pakRti ApaNA dezanAM vividha darzanonI rUparekhA pUrI pADe che. AnA kartAnuM nAma jANavAmAM nathI. eo jaina che ema prAraMbhika padya uparathI jaNAya che. A kRtimAM taiyAyika, vaizeSika, jaina, sAMkhya, bauddha, mImAMsaka ane lokAyatika ema sAta P 4 darzanonuM nirUpaNa che e ativistRta ke atisaMkSipta nathI paraMtu e madhyama koTinuM che. enI nirUpaNanI da zailI subodha che. ethI e sAmAnya abhyAsIone upayogI nIvaDe tevuM cheA kRtinA prAraMbhamAM eka padya che jyAre bAkInuM lakhANa gadyamAM che A kRti vikramanI agiyAramI sadImAM racAyAnuM manAya che. A kRtimAM bauddha darzananA nirUpaNanA prasaMge nyAyabindumAMthI eka avataraNa apAyuM che. e A kRtinI pUrva sImAnuM ghatana kare che. Sadarzanasamuccaya (uM. vi. saM. 1405)- "mAladhArI' rAjazekharasUrie 180 padhomAM A kRti 1. A saMbaMdhamAM juo mAro lekha nAme "padarzanasamuccaya ane enI TIkAo". A lekha "AtmAnaMda prakAza" (pu. 48, aM. 8)mAM chapAvAyo che. zrIharibhadrasUri (pR. 157-158)mAM meM ATha vivaraNonI noMdha lIdhI che. 2. A "vaDodarA dezI keLavaNIkhAtuM" taraphathI I.sa. 1893mAM chapAvAyuM che. 3. A kRtinuM pAThAMtaro tema ja viziSTa TippaNo sahitanuM saMpAdana munizrI jaMbUvijayajIe karyuM che. A kRti "jaina satya prakAza" (va. 16, aM. 2, 3, 5, 7, 10 ane 11-12)mAM cha kaTake prakAzita karAI che. emAM vividha darzananA maulika graMtho sAthe tulanA karavAno prayAsa karAyo che. tyAra bAda A kRti eka pustakarUpe "jaina sAhitya vikAsa maMDaLa" taraphathI i.sa. 1964mAM prasiddha karAI che. emAM mULa kRtigata avataraNonAM mULa darzAvAyA che. 4. AnI be tADapatrI hAthapothI jesalameranA bhaMDAramAM che. e paikI eka vi.saM. 1201mAM lakhAyelI che. bIjI ethI paNa pacAseka varSa jeTalI prAcIna che. 5. A kRtinI saMkSipta rUparekhA meM 'zrIharibhadrasUri' (pR. 159)mAM AlekhI che. 6. A "yazovijaya jaina graMthamAlA"mA vIrasaMvat 2436mAM ane "Agamodaya samiti" taraphathI hAribhadrIya padarzanasamuccaya sahita I.sa. 1918mAM prakAzita karAyela che. bhAratIya vidyA pra. dilhIthI chapAyuM che.] For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 : darzanamImAMsA : pri. A. 2-6] 3 racI che ane emAM jaina, sAMkhya, mImAMsaka, zaiva, vaizeSika ane bauddha darzanonI rUparekhA AlekhI che. tema karatI veLA emaNe haribhadrasUrinI jema darzanadITha deva ane tattva e benuM ja nirUpaNa na karatAM pratyeka darzana saMbaMdhI liMga, veSa, AcAra, guru, graMtha ane mokSane lagatI vigato paNa rajU karI che. ethI emanI kRti vizeSataH upayogI banI che kharI paraMtu A sAmagrI pIrasatI veLA emanI dRSTi haribhadrasUri jeTalI vizALa-udAtta rahI nathI. 29mA padyamAM siddhAntasAra nAmanA nyAyanA eka gahana graMthano ullekha che. TIkA- A ajJAtakaka che. mULa kRti to be sthaLethI chapAyelI che to A TIkA paNa chapAvAya to sAruM. padarzanasamuccaya kviA paDadarzananirNaya (u. vi. saM. 1449)- mahendraprabhasUrinA ziSya merUtuMge A padarzanasamuccaya racyo che. sattarinA upara vi.saM. 1449mAM je bhAsa A munivare racyuM ? 5 che tenI prazastimAM A kRtinI noMdha che. Ane padarzananirNaya paNa kahe che. AmAM bauddha, mImAMsA, sAMkhya, nyAya, vaizeSika ane jaina e cha darzanonuM nirUpaNa che. AnI eka ja hAthapothI hoya ema jaNAya che. e muMbaInI "royala eziyATika sosAyaTInA pustakAlayamAM che. enI noMdha pro. velaNakare A Descriptive Catalogue of the Manuscripts in the Bombay Branch of the Royal Asiatic Society" nAmanA sUcIpatra (No. 1666) mAM lIdhI che. A kRti koI sthaLethI prasiddha karAI hoya ema jaNAtuM nathI to e mATe yogya prabaMdha thavo ghaTe. [A kRti guja. anuvAda sAthe Arya jaya kalyANa kendra muMbaIthI prasiddha che.] laghuSadarzanasamuccaya- A ajJAtakartuka kRtinA prAraMbhamAM be paDyo che. vaLI aMtamAM tema ja vacamAM ekeka avataraNa padyamAM che. e sivAyano bhAga gadyamAM che. aMtamAM navo pramANe darzanonuM vargIkaraNa che. A laghu kRti A nAme to jinaratnakozamAM noMdhAyelI nathI paraMtu je nirnAmaka kRtio meM A tema ja pR. 6mAM gaNAvI che temAMnI koIka A hoya to nA nahi. aMtima nirNaya mATe to enI hAthapothIo tapAsavI joie. A kRti "jainadArzanikaprakaraNa saMgraha saMpA. nagIna je. zAha, lA. da. vidyAmaMdirathI .sa. 1973mAM prasiddha che.] cha darzana saMbaMdhI anya kRtio- ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 40-403)mAM je nIce mujabanI kRtio noMdhAI che te saMbaMdhamAM vizeSa mAhitI meLavavA enI hAthapothIo tapAsavI joIe. (1) paDradarzanakhaMDana. (2) padarzanadimAtravicAra. (3) padarzananirNayopaniSad, (4) zubhacandrakRta P 6 padarzana pramANaprameya. (5) padarzanasaMkSepa (6) padarzanasvarUpa. (7) kSamatanATaka. [(8) padarzanadarpaNa kartA A. suzIlasUri pra. jJAnopAsaka samiti boTAda (9) "padarzanaparikrama" anusaMdhAna 14.] 1. AmAMnI keTalIka to ta. 2. dI.mAM sudhArAvadhArA sAthe najare paDe che. 2. A kRti "muktAbAI jJAnamaMdira" (Dabhoi) taraphathI vi.saM. 2006mAM prakAzita ane zrIvijayajaMbusUrijI dvArA saMpAdita padarzanasamuccayanI (vidyAtilakakRta vRtti sahita) AvRttinA aMtamAM chapAI che. For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 7 P. ? jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 36 zAstravArtAsamuccaya' (u.vi.saM. 820)- A suprasiddha haribhadrasUrinI sarvadharmasamabhAvanA raMge raMgAyelI hRdayaMgama racanA che. emAM 700 padyo che. e dvArA cArvAka vagere darzanonI mImAMsA karAi che. vizeSamAM emAM jagatkartRtvavAda ityAdi saMbaMdhI ajaina maMtavyonI AlocanA karI eno samanvaya sAdhavAno-jaina dRSTi anusAra meLa meLavavAno stutya prayAsa karAyo che. dikmadA- A svopanna vRtti che. e 2250 (? 7000) zloka jevaDI che. 4 syAdvAdakalpalatA-- A 12000 zloka jevaDI TIkAnA praNetA nyAyavizArada nyAyAcArya yazovijayagaNi che. A TIkA navya nyAyathI vibhUSita che. TIkAkAre mULa lakhANane 11 stabakomAM vibhakta karyuM che. kalpalatAvatArikA- A zrIvijayAmRtasUrijInI kRti che. e syAdvAdakalpalatAnA pravezadvAranI garaja sAre che. emAM syAdvAdakalpalatAnAM tema ja zAstravArtAsamuccayanAM koi koi padyo udbhuta karAyAM che. syAdvAdavATikA A zrIvijayalAvaNyasUrijInI racanA che. emAM emaNe dikpadA ane syAdvAdakalpalatAno upayoga karyo che. A syAdvAdavATikAno prAraMbha sAta padyothI karAyo che. emAM nAstika matanuM nirasana che tema ja AtmAnI ane karmanI siddhi karAi che. paMcadarzanasvarUpa (u.vi.saM. 1510)- 'bhAMDArakara prAcyavidyA-saMzodhanamaMdira''mAM muMbaI sa2kA2nI mAlikInI je lagabhaga 25000 hAthapothIo che temAM vi. saM. 1510mAM lakhAyelI eka hAthapothI che. 1. A graMtha dikmadA sahita "vijayadevasUra saMgha" (goDIjIno upAzraya) taraphathI muMbaIthI i.sa. 1929mAM chapAvAyo che. A pUrve A graMtha syAdvAdakalpalattA sahita "devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDa'' nAmanI saMsthA taraphathI i.sa. 1914mAM prasiddha karAyo hato. [syAdvAda kalpalatA ane enA hiMdIvivecana sAthe A graMtha A. zrI jayasuMdarasUrisaMpAdita che. pra. divyadarzana] A kRti Do. kRSNakumAra dIkSitanA hindI bhASAnuvAda TippaNa ane prastAvanA sahita "lA. da. vidyAmaMdira'' taraphathI i. sa. 1969mAM prasiddha karAi che. 2. Ano paricaya meM a. ja. 5. (khaMDa 2)nA mArA aMgrejI upodghAta (pR. 38-41), zrI haribhadrasUri (pR. 149-151) tema ja yazodohana (pR. 202)mAM Apyo che. 3-4. A prakAzita che. juo Ti. 1. 5. AnA vizeSa paricaya mATe juo yazodohana (pR. 10, 15, 38, 82, 135, 161, 164, 166, 196, 201, 202, 204-206, 215, 219, 242, 322, 329 ane 335) 6. A kRti 'jaina sAhitya vardhaka sabhA' taraphathI zirapurathI vi.saM. 2014mAM prakAzita karAi che. emAM enA praNetAe Ano Apelo paricaya syAdvAdakalpalatAnA 11 stabako upara prakAza pADe che. 7. A TIkA prathama stabaka pUratI '"vijayalAvaNyasUrIzvarajJAnamandira'' taraphathI boTAdathI vi.saM. 2010mAM chapAvAi che. emAM sAthe sAthe prathama stabaka (mULa), e mULanAM padyonI akArAdi krame sUcI, e padyono paM. zrIsuzIlavijayagaNie gujarAtImAM karelo saMkSipta bhAvArtha tema ja TIkAno saMskRtamAM vistRta viSayAnukrama apAyAM che. tyAra bAda bIjA be bhAga vi. saM. 2012 ane vi.saM. 2016mAM anukrame prakAzita karAyA che. bIjA bhAgamAM stabaka 2 ane 3ne ane trIjAmAM stabaka 4-6ne upara mujaba sthAna apAyuM che. trIjA bhAgamAM padyAnukramaNikA nathI. For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 : darzanamImAMsA : pri. A. 6-9] A tera patranI pothImAM pahelAM bAra patromAM aividyagoSThI che ane enA pachI bauddha, naiyAyika, sAMkhya, vaizeSika ane jaiminIya ane pAMca darzananAM lakSaNa ityAdi saMkSepamAM saMskRtamAM rajU karatI 'paMcadarzana svarUpa nAmanI koikanI kRti che. A lakhANane maLatI AvatI ane ethI karIne A ja kRti hovAno bhAsa karAvatI evI eka kRtinI hAthapothI ahIMnA suratanA eka bhaMDAramAM che. A nAnakaDI kRti chapAvavA jevI che. paMcadarzanakhaMDa- A nAmanI eka kRti jai. graM. (pR. 85)mAM noMdhAyelI che. zuM emAM pAMca darzanonuM nirUpaNa che ? A pAMce darzane zuM ajaina darzana che ane hoya to te kyA te jANavuM bAkI rahe che. darzanacatuSTayasvarUpa (la. vi. saM. 35) - A koI svataMtra kRti nathI paraMtu sUyagaDa (suyakhaMdha 1, ajhayaNa 12) upara zIlAMkasUrie racelI TIkA (patra 225a-229A)no aMza che. emAM e sUrie taiyAyika, vaizeSika, sAMkhya ane bauddha e cAra darzanonA siddhAMtonuM nirUpaNa karI enuM P 9 khaMDana karyuM che. tattvArthAdhigamazAstra kiMvA tattvArthasUtra (u. vikramanI trIjI sadI)- AnA kartA 1. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 225)mAM AnA kartA tarIke munisundara (sUri)no ane A kRtinA apara nAma tarIke aividyagoSThIno ullekha che paraMtu e baMne bAbata galata che. adhyAtmakalpadrumane aMge sva. mohanalAla da. dezAIno vistRta "paricaya" chapAyo che. enA patra 25AmAM paMcadarzana svarUpa munisundarasUrinI kRti kahevAnI bhUla karAI che paraMtu patra pa38mAM e sudhArI levAI che ane Ama A koi bIjAnI kRti hovAnuM jaNAvAyuM che te samucita che. 2. A nAma meM yojyuM che. 3. A nAnakaDI kRti svIpajJa bhASya ane ene aMgenI siddhasena-gaNikRta TIkA, saMbaMdhakArikAne aMgenI devaguptasUrikRta TIkA tema ja mArA saMskRta ane aMgrejI upoddAta sahita "de. lA. jai. pu. saM." taraphathI be vibhAgamAM anukrame i. sa. 1926 ane I.sa. 1930mAM chapAvAI che. e baMne vibhAganuM saMpAdana meM karyuM che. A mULa kRtino DA. yAkobIe jarmanamAM karelo anuvAda emanA jarmana spaSTIkaraNapUrvaka Z D M G (Vol. 60) mAM chapAyo che. [zrIpAlanagara TrasTa muMbaI dvArA AnuM punarmudraNa muMbaIthI thayuM che.] vaLI A kRti svopajJa bhASya tema ja haribhadrasUrikRta DupaDupikA nAmanI TIkA sAthe "RSabhadevajI kezarImalajI zvetAMbara saMsthA" taraphathI I.sa. 1936mAM prakAzita karAI che ane enuM saMpAdana AgamoddhAraka AnandasAgarasUrie karyuM che. vizeSamAM A mULa kRti mArA gujarAtI anuvAda sahita zrI. hIrAlAla bhogIlAla zAha taraphathI vi. saM. 1985mAM 5. sukhalAlanA gujarAtI vivecana sahita "jaina sAhitya prakAzana samiti" taraphathI amadAvAdathI I.sa. 1930 (bIjI AvRti 1940mAM ane trIjI 1949mAM) ane 5. sukhalAlanA hindI vivecana sahita "AtmAnaMda janma zatAbdI smAraka TrasTa borDa" taraphathI prathama saMskaraNa I.sa. 1939mAM chapAyA bAda bIjI AvRtti prasiddha karAI che. japAnI anuvAda-zijenobu sujhukI (Shigenobu suzuki) no ta. sU.no ane kalpasUtrano japAnI anuvAda i.sa. 1921mAM prasiddha karAyo che. aMgrejI bhASAMtaro- i. kAnAkurA (E. Kanakura)nA pustaka nAme "Study of Spiritual Culture of India"mAM ta. sU. ane nyAyAvatAranuM aMgrejI bhASAMtara I. sa. 1944mAM prakAzita karAyuM che. A. rAjazekharasUri ane 5. dhIrubhAInA gu. anuvAda sAthe prasiddha thayela che.] A uparAMta digaMbarIya mAnyatA mujabanA pAThavALuM ta. sU. sva. jagamaMdaralAla jainInA aMgrejI anuvAda ane spaSTIkaraNa sahita "dha senTrala jaina pabliziMga hAusa, ArA" taraphathI I.sa. 1920mAM chapAvAyuM che. For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 36 P 11 vAcaka umAsvAti che. eo "kabhISaNa gotranA svAtinA putra thAya che. emanI mAtA vAtsI' gotranI hatI. emano janma joyikAmAM thayo hato. emaNe pazivazrInA ziSya ane agiyAra aMganA dhAraka ghoSanadi kSamaNa pAse dIkSA lIdhI hatI ane mahAvAcaka muMDAda kSamaNanA ziSya mUlanI pAse emaNe abhyAsa karyo hato. Ama ghoSanadi e emanA dIkSAguru thAya che ane mUla e vidyAguru thAya che. emanI zAkhAnuM nAma 'ucca-nAgara' che. saMpradAya- ta. sU.mAM tema ja enA svapajJa bhASyamAM evI keTalIka bAbato che ke je pracalita zvetAmbarIya tema ja digambarIya mAnyatAthI bhinna che. AthI paM. nAthurAma premI jevA to umAsvAtine yApanIya mAnavA prerAyA che. ahIM e umerIza ke ta. sU.nI racanA zvetAmbarone digambaro karatAM puSkaLa pramANamAM anUkuLa che eTale ene zvetAmbara ane digambara kRti paikI game te eka ja kahevAnI hoya to zvetAmbarIya gaNavI paDe. tema chatAM e AnaMdano viSaya che ke digambaro paNa A kRti tarapha khUba AdarabhAva seve che-are keTalAka digambaro to eno pATha karanArane eka upavAsanuM phaLa maLe che ema mAne che. ['tatvArthasUtra aura usakka parampA' DaoN. sAgaramala. pragaTa thayuM che.] samaya- vidyAvAridhi umAsvAtinA samaya vize paNa emanA saMpradAyanI jema matabheda che. koI koI emane vIrasaMvat 350nI AsapAsamAM thayelA mAne che to keTalAka emane vikramanI trIjI-cothI sadImAM thayelA mAne che. bAkI moTo bhAga to emane vikramanI prathama sadImAM thaI gayAnuM kahe che. "kalikAlasarvajJa hemacandrasUrie umAsvAtine uttama saMgrahakAra kahyA che. keTalAka zvetAmbara graMthakAronI mAnyatA mujaba A umAsvAti pAMcaso prakaraNonA praNetA che. e game te ho. Aje to emanI kRti tarIke gaNAvAtA evA bahumAM bahu ATha graMtho ja maLe che. e paikI nimnalikhita graMtho emanI ja kRtio che evuM mAruM sacoTapaNe mAnavuM che :-- 1. eka digaMbara zilAlekhamAM umAsvAtine "zrutakevaladezIya' kahyA che. 5. keTalAka dIgaMbaro emane 'umAsvAmI' kahe che. chakhaMDAgamane aMgenI dhavalA nAmanI TIkA (bhAga 4, pR. 316)mAM tattvArthasUtrane vaccatyasutta ane enA praNetAne giddhapicchAriyA (vRddhapicchAcArya) kahyA che. 3. dharmasAgarIya paTTAvalI pramANe paNavaNAnA kartA zyAmAcArya ke jeo vIrasaMvat 376mAM svarga saMcaryA temanA guru svAti te ja umAsvAti che paNa A vAta bhrAntimUlaka jaNAya che. 4. enuM nAma umA haze. paM. nAthurAma premIno "vAva umAsvAti samAga tattvArthasUtra aura 3nA saMpradAya'nAmano je lekha bhAratIya vidyA" (khaMDa 3, pR. 125-151)mAM chapAyo che temAM pR. 138-9mAM emaNe ema kahyuM che ke zivazrI te bhagavatI ArAdhanAnA kartA zivArya haze ane mUla te bhUlanaji haze. 9. digaMbaronA mate umAsvAti e AcArya kuMdakuMdanA ziSya thAya che. 8. juo ta. sU. (bhAga 2)nI mArI saMskRta prastAvanA (pR. 25-27). A viSaya AgamoddhArake zrItattvArthatamUrtAiniya yAne zrItatvArthasUtra che ke zvetAMbara hai yA livara ? e nAmanA hiMdI nibaMdhamAM carco che. A nibaMdha "28. ke. ve. saM." taraphathI vi. saM. 1993mAM prasiddha thayela che. For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 : darzanamImAMsA : pri. A. 10-13] (1) tattvArthAdhigamazAstra, (2) tattvArthAdhigamazAstranuM bhASya, (3) prazamarati ane (4) zaucaprakaraNa. keTalAkane mate A uparAMta khettasamAsa, pajabUdvIpasamAsa-prakaraNa, pUjAprakaraNa ane re 12 zrAvakaprajJapti e paNa umAsvAtinI kRtio che. sUtrapATha- "ta. sU.nA sUtrapATha be prakAranA maLe che : (1) bhASyamAnya ane (2) sarvArthasiddhimAnya. prathama prakAramAM 344 sUtro che jyAre bIjAmAM 357 sUtro che. baMne prakAranA sUtrapATho dasa adhyAyamAM vibhakta che. je akhaMDa jaina saMskRta kRtio maLe che e jotAM e saumAM A ta. sU. sauthI prathama che. vaLI saMskRta sUtromAM jaina darzananA siddhAnto rajU karanAra tarIke paNa Aja kRti mokhare che. me 13 jena kRtionA vibhAgane "adhyAya' kahenArI kRti tarIke paNa A agrima sthAna bhogave che. siddhasena divAkare dvAciMzadvArnAizikAmAMnI 19mI dvAaizikAnA zlo. 11-12mAM ta. sU. (a pa, sU. 28)no upayoga karyo hoya ema jaNAya che.'' viSayapahelA adhyAyamAM jJAnano, bIjAthI pAMcamAmAM zeyano ane bAkInA pAMcamAM cAritrano adhikAra che. bIjA adhyAyamAM jIvanuM lakSaNa ane enuM svarUpa samajAvAyuM che. trIjo adhyAya apoloka 1. A de. lA. je. pu. dvArA prakAzita che. 2. A kRti "bRhad gacchanA haribhadrasUrikRta vivaraNa ane koIkanI avacUrNi sahita "de. lA. jai. pu. saM." taraphathI I.sa. 1940mAM chapAvAI che. A anyatra paNa vividha sthaLethI chapAvAI che. 3. ta. sU.nI siddhasenIya TIkA (bhA. 2, pR. 77)mAM Ano ullekha che paNa A kRti hajI sudhI to maLI AvI nathI. 4. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 98)mAM A kRtine jambudvIpasamAsathI abhinna gaNI che. 5. A cAra AhnikamAM vibhakta kRti ta. sU. vagerethI yukta AvRttimAM trIjA pariziSTarUpe jovAya che. e AvRtti eziyATika sosAyaTI opha beMgola" taraphathI vi. saM. 1959mAM chapAvAyelI che. 6. A 19 padyanI kRti uparyukta AvRtti (pR. 17-18)mAM bIjA pariziSTa tarIke prakAzita karAI che. 7. A haribhadrasUrie 405 padyamAM jaINa marahaTTImAM racelI kRti hovAnuM ane e zrI. kezavalAla che. modIe saMpAdita karelI ane vi. saM. 1961mAM prakAzita karAyelI kRti hovAnuM manAya che. [A. zrI rAjendrasUri ma.sA. dvArA saMpAdita zrAvaprajJaptinuM prakAzana thayuM che.] 8. A nAmanI eka anya kRti che. emAM paNa dasa adhyAya che. enAM sUtronI saMkhyA 107nI che. "sadRSTijJAnavRttAtmA''thI eno prAraMbha thAya che. AnA kartA tarIke braha-prabhAcandranuM nAma darzAvAya che. A kRti hiMdI anuvAda ane spaSTIkaraNa sahita "anekAMta" (va. 3, pR. 393-433)mAM chapAvAI che. 9. kaNAde vaizeSika darzana aMge 333 sUtro racyAM che. 10. "dAdarA nayavama' (ara 3)nI nyAyAgamAnusAriNI vRtti (vi. 1, pR. 324)mAM siddhasenasUrie kahyuM che evA ullekhapUrvaka eka avataraNa apAyuM che. A sUri te ja siddhasena divAkara che ane A avataraNa emanI koI anupalabdha gadyAtmaka kRtimAMnuM che ema tA. na. (vi.1)nI munizrI jabbavijayajInI prastAvanA (pR. 61)mAM ullekha che. 11. juo hRA. na. (vi. 1)nI uparyukta prastAvanA (pR. 60) For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 36 ane madhyama loka viSe ane cotho adhyAya devaloka ane devo viSe mAhitI pUrI pADe che. A kRti sau koIne-alparuci, vistRtaruci, zraddhAMjIvI, tArkika, cAritrAkAMkSI vagerene eka yA bIjI rIte upayogI ane AkarSaka nIvaDe evI enI racanA che. zailI prasanna ane saraLa che. sUtro sugama, saMkSipta ane sacoTa che. sAthe sAthe e arthasaMdarbhathI paripUrNa che. A samagra sUtromAM a. panAM sU. 29-31 dArzanika dRSTie |P 14 vizeSa mahattvanAM che. e syAdvAdanI-jaina tattvajJAnanI viziSTatAnI jhaLahaLatI jyotinAM samAna che. - saMkSepamAM kahuM to A kRti mokSanA mArga tarIke samyagdarzana, samyajJAna ane samyaka cAritrano ullekha kare che ane mokSanuM svarUpe varNave che. samanvaya- kusumapuramAM eTale ke pATaliputramAM racAyelA A ta. sU. sAthe kayA Agamano kayo aMza samAnatA dharAve che e bAbata sthAnakavAsI upAdhyAya zrI AtmArAmajIe tattvArthasUtra-jainAmagasamanvayamAM vicArI che. saMgraha- ta. sU. e uttama prakAranI saMgrahAtmaka kRti che. keTalAMka sUtro AgamonA pATha je addhamAgahImAM che tenA saMskRta samIkaraNarUpe jovAya che to keTalAMka sUtromAM AgamapAThonA arthane kartAe potAnA zabdomAM gUMthI lIdhelA najare paDe che. vaLI koI koI sUtra AgamamAM carcAyela viSayanI saMkSipta rajUAtano khyAla karAve che. P 15 apariziSTarUpa saMkalanA- tattvArthatrisUtrI prakAzikAnI prastAvanA (pR. 4)mAM enA lekhaka paM. prabhudAsa becaradAsa pArekhe nIce mujabanI matalabanA ullekha karyA che :1. A adhyAya samagra kRtinA mugaTarUpa che. emAM cha dravyonuM nirUpaNa che ane e Ama padArthavijJAna upara mahattvano prakAza pADe che. 2. "utpA-vyaya-dhrauvyayujaM sat ra6 tavAye nityam rU0 utArpatasiddhaH | rU!" 3. Ane laIne keTalAka A ta. sU. ne "mokSazAstramAM kahe che te vAta sArthaka Thare che. di. bhAvasene mokSazAstra racyuM che. enA eka aMzanuM nAma nyAyasUryAvalI' che ane e aMza pAMca vibhAgamAM vibhakta che ema ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 221)mAM ullekha che. 4. A pustaka lAlA zerasiMha jainanI putrI (bAlavidhavA) zrImatI caMdrApati taraphathI rohatakathI I.sa. 1936mAM prakAzita karAyuM che. AmAM prathama sUtra ApIne enI nIce ene maLato Avato Agamano pATha enA sthaLa sahita apAyo che. AnA upAjya pRSTha uparanI jAherAta jotAM ema jaNAya che ke AgamanA pAThanI saMskRta chAyA tema ja enA hiMdI anuvAda sahita A ja nAmanuM bIjuM pustaka paNa chapAvAyuM che. 5. AgAmoddhAraka ta. sU.ne aMge eka sUtrAtmaka pariziSTa racyuM che ane e "navasmarani pariziSTayuktatatvArthavRtAna" e nAmathI je pustaka zA. mAnacaMda velacaMda dvArA I.sa. 1918mAM prasiddha karAyuM che tenA aMtamAM apAyuM che. eno viSaya mukhyatve karIne apoloka ane devaloka che. 6. A kRti "jaina graMtha prakAzaka sabhA" taraphathI amadAvAdathI vi.saM. 2001mAM chapAvAI che. 7. pR. 6mAM "utAjItasiheH" (a.pa, sU. 31)nA bhASyanI hakIkata kyAMthI apAI che ItyAdi je prazno rajU karAyA che tene aMge e sUcavIza ke ThANa (ThA. 10, sutta 727)mAM "khitafkta" evo pATha che. vaLI A Agama (ThA. 10, su.)mAM "mAyANaoga' evo zabdaguccha che. For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 : darzanamImAMsA : pri. A. 13-17] (1) a. 4mAM "sthitiH"e sUtrathI e adhyAyane aMgenuM eka pariziSTa zarU thAya che. (2) a. panA mukhya viSayanuM nirUpaNa 28mA sUtre pUrNa thAya che ane sU. ra9thI sat, nitya, banya, dravya, guNa ane pariNAma e che "zabdonA jaina darzanane abhimata bhAvane spaSTa karavA mATe bhinna bhinna pariziSTo zarU karAyAM che. (3) a. 7mAM dAnanuM nirUpaNa pariziSTarUpa che. vivaraNo- ta. sU. upara saMskRtamAM lagabhaga 40 vivaraNo racAyAM che. e paikI je zvetAmbaronI P 16 kRtio ochevatte aMze maLe che temanA nAma nIce mujaba che : (1) umAsvAti, (2) devaguptasUri, (3) siddhasenagaNi, (4) haribhadrasUri, (5) yazobhadrasUri, (6) yazobhadrasUrinA ziSya, (7) malayagirisUri, (8) koI eka muni ane (9) nyAyAcArya yazovijayagaNi. digaMbaro paikI nimnalikhita mahAnubhAvonAM ta. sU. upara saMskRtamAM vivaraNa noMdhapAtra che - (1) pUjyapAda, (2) bhaTTa akalaMka, (3) vidyAnanda ane (4) zrutasAgara. bhASya - A bhASyanA kartA umAsvAti jAte ja che ema lagabhaga badhA vidvAnonuM mAnavuM che ane e sapramANa jaNAya che. lagabhaga 200 zloka jevaDI mULa kRti uparanuM A bhASya 2200 zloka jevaDuM che. emAM AvatAM viSayonuM adhyAyadITha nirUpaNa ta. sU.nI hAribhadrIya TIkAvALI AvRttimAM jovAya che. A bhASyanA prAraMbhamAM manohara ane mahattvanI 31 kArikAo che. Ane "saMbaMdha-kArikA' tema ja "bhASya-kArikA' tarIke paNa oLakhAvAya che. aMtamAM cha padyanI prazasti che ane e sUtrakArano paricaya - 17 pUro pADe che. A bhASya nyAyadarzana tema ja enA uparanA vAtsyAyane racelA bhASya sAthe viSaya ane keTalAka zabdonI bAbatamAM sarakhAvI zakAya tema che. A bhASyamAM je saMskRta avataraNo che te A pUrve saMskRtamAM racAyelI koI kRtimAMnAM haze.. sopakrama AyuSyanI upapatti- jaina darzana pramANe AyuSyanA apavartanIya ane anapavartanIya evA be prakAro che. apavartanIya AyuSya "sopakrama ja hoya che paraMtu anAvartanIya AyuSya to sopakrama ane nirupakrama ema ubhaya prakAranuM hoya che. tema chatAM e AyuSyavALA jIvone AyuSyane ochuM karanAra prabaLa nimitta maLe to paNa teo akALe mRtyu pAmatA nathI-niyata kALamaryAdA pUrI thayA pUrve temanuM 1. A 29muM sUtra che. 2. A zabdo paikI "sat' zabda a. 1, sU. 8mAM, 'nitya' a. 5. sU. 3mAM, bandha' a. 5, sU. 24mAM, dravya a. 5, sU. 2mAM ane "pariNAma' e. 5, sU. 22mAM vaparAyA che. 3. emanA kRtikalApa vagerenI noMdha jai. saM. sA. i. (khaMDa 1, pR. 42-44, 46 ane 300)mAM meM lIdhI che. 4. 24-26 kramAMkavALI kArikI prakSipta hoya ema jaNAya che. A bAbata meM prazamarati ane sabaMdhakArikAne aMgenI mArI utthAnikA (pR. pa64)mAM vicArI che jyAre pR. 15-16mAM saMbaMdhakArikAonI meM rUparekhA AlekhI che. 5. sopakrama eTale upakrama sahita upakrama eTale akALa mRtyu upajAvanAra nimittanI prApti. For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 36 maraNa thatuM nathI. eka veLA bAMdheluM AyuSya tUTe--ochuM thaI zake e vAta kevI rIte ghaTe teno vicAra A bhASyamAM traNa udAharaNo dvArA karAyo che : (1) bhInA vastranuM sukAvuM. (2) sUkA ghAsanuM dahana ane (3) gaNitanI prakriyA. A paikI pahelAM be udAharaNa to yogasUtra (3, 22)nA bhASyamAM paNa jovAya che. trIjuM udAharaNa je gaNitaviSayaka che temAM guNakAra (guNAkAra) ane bhAgavAra (bhAgAkAra)no upayoga saMkhyAnAcArya arthAt gaNitajJa karaNanA lAghavArthe kare che e vAta kahI che. gaNitajJatA- vAcaka umAsvAti gaNitajJa che e vAtanI jhAMkhI uparyukta gaNitaviSayaka udAharaNathI P 18 thAya che. vizeSa pratItito emaNe a. 3, sU. 11nA bhAgya (pR. 258)mAM je vartulanAM paridhi, kSetraphaLa ityAdine aMge ApelAM nIce mujabanAM sAta 'karaNasUtro (formulas) vicAratAM jaNAya che. : (1) vRttano eTale ke vartuLano parikSepa e vikhaMbhanI kRtine arthAt enA vargane dase guNatAM je rakama Ave tenA (varga)mULanI barAbara che. (2) gaNita arthAt kSetraphaLa e vRttanA parikSepane eka caturthIza vikhaMbha vaDe guNavAthI niSpanna thAya che. (3) vikhaMbhamAMthI icchita "avagAha bAda karatAM je rahe tene e icchita avagAha vaDe guNI cAra gaNA karI eno vargamULa kADhatAM je Ave te jyA yAne jIvAnuM mApa che. P 19 (4) vidhvaMbha ane jyA e baMnenA varga vaccenA taphAvatano vargamULa vikhaMbhamAMthI bAda karatAM je rahe tenAthI aDadho te "iSa che. (5) dhanuSkASTha e iSanA vargane cha gaNo karI ane emAM jyAno varga umerI je saMkhyA Ave tenA vargamULanI barAbara che. (6) vikhaMbha e yAnA vargane cAre bhAgI temAM IrSAno varga umeratAM je saMkhyA Ave tene iSa vaDe bhAgavAthI niSpanna thAya che. (7bAhu arthAt be samAnAMtara jayAnI vacceno parigha te anurUpa dhanuSkASThonA taphAvatathI aDadho che. A karaNa-sUtro aMgrejI paribhASAmAM nIce mujaba darzAvI zakAya : 1. A kAraNasUtro meM ta. sU.nI siddhasenIya TIkAvALI mArI AvRttinA bIjA bhAganA aMgrejI upadyAta (pR. 41)mAM ApyAM che. 2. Ane aMgrejImAM sarkala' (Circle) kahe che. 3. parikSepa' kaho ke paridhi kaho te eka ja che. eno artha 'parigha' yAne vartulano gherAvo thAya che. ene aMgrejImAM "sarkampharansa' (cirumference) kahe che. 4. Ano artha 'vyAsa' che. e vartuLanA madhya biMdumAMthI pasAra thaI enA parighane baMne bAjue aDakatI sIdhI lITI che. ene aMgrejImAM 'DAyamITara (diameter) kahe che. 5. Ane aMgrejImAM "eriyA (area) kahe che. da. Ane aMgrejImAM ? kahe che. 3. Ane aMgrejImAM 'korDa (chord) kahe che. 8. Ane aMgrejImAM ero (arrow) kahe che. 9. Ane aMgrejImAM "Arka' (arc) kahe che. For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 : darzanamImAMsA : pri. A. 17-20] ? 20 (1) c =/inde (2) A = 1cd. (3) c = Ah(d-h), (4) = -4d - ch) (5) a =/sh + cra, (6) d = (he + ) ane (7) b = 8, 8, 2 jambudvIpasamAsamAM A ja sAta niyamo che. jinabhadragaNi kSamAzramaNe samayekhittasamAsamAM ApyAM che ane enuM spaSTIkaraNa 'jabudIvakaraNaguNimAM jovAya che. pradezanI parihANi- a. 3, sU. 9nA bhASya (pR. 251)mAM "meru parvata uparanAM vano kyAM kyAM AvyAM che e vAtano nirdeza karI umAsvAtie kahyuM che ke naMdana vanathI uparanA ane saumanasathI nIcenA bhAgamAM agiyAra hajAra agiyAra hajAra yojana UMce jatAM vikhaMbhanI (eka hajAra yojana jeTalI) parihaNi thAya che. A saMbaMdhamAM siddhisenagaNie pR. 25ramAM kahyuM che ke A (umAsvAtie) kahelI pariNANi gaNitanI prakriyA sAthe jarAye saMgata thatI nathI. vaLI ArmAnusArI gaNitajJo parihANa judI rIte varNave che. Ama je ahIM matabheda darzavAyo che tenI carcA mATe A sthAna nahi hovAthI e vAta huM ahIM jatI karuM chuM. bhASyanA anuvAda- ta. sU. nA sUtronA gujarAtI vageremAM anuvAda thayA che ane e prasiddha paNa karAyA che, jyAre mAro aMgrejI anuvAda aprakAzita che. samagra bhASyano gujarAtI anuvAda paNa prakAzita thayo che. ta. sU. nA prathama adhyAya pUratA bhASyano gujarAtImAM anuvAda tema ja ene aMge gujarAtImAM TippaNarUpe "rahasya-parimala" paM. prabhudAsa becaradAsa pArekhe je taiyAra karyA hatAM te "haribhadrasUri jaina graMthamAlA'mAM graMthAMka 1 tarIke chapAvAyAM che? AnI bhUmikA (pR. 4)mAM paM. prabhudAse samasta bhASyanuM 1. A kRti "de. lA. jai. pu. saM." taraphathI graMthAka 110 tarIke prasiddha thanAra che. 2. emaNe TIkA (bhA. 1, pR?)mAM umAsvAtinI eka bhUla batAvI te saMtavya gaNavAno nirdeza karyo che. 3. ta. sU.nA sUtronuM ma karaluM pAIya rUpAMtara paNa aprakAzita che. 4. A prakAzananuM nAma "zrItattvArthadhigamasUtra svopajJa-bhASya : gurjara bhASAparyAya : tathA-rahasyaparimalavivecanA : yukta bhAga 1 lo" ema rakhAyuM che ane e "kezarabAi jJAnabhaMDAra, pATaNa'thI i.sa. 1937mAM prasiddhimAM mUkAyuM che. A vAtane Aje traNa dasakA karatAM adhika samaya pasAra thaI gayo che paNa bIjA bhAga prakAzita thayA jaNAtA nathI-kadAca e taiyAra ja nahi karAyA haze. ti. sU. upara prabhudAsa pArekhanI sArabodhinI guja. TIkA sAthe be bhAgamAM zreyaskara maMDaLa mahesANAthI vi. saM. 2013mAM prasiddha che.] A prakAzananA prAraMbhamAM moTA akSare gujarAtI lipimAM saMpUrNa ta. sU. apAyuM che. tyAra bAda bALabodhamAM saMbaMdhakArikApUrvaka prathama adhyAya pUratuM A bhASya che. enA pachI "gurjara bhASA-paryAya'nA nAma saMbaMdhakArikAno anuvAda che. tyAra pachI ta. sU.nA adhyAya 1nuM ekeka sUtra ApI eno ane ene aMgenA bhAgano gujarAtImAM anuvAda TippaNanA aMkapUrvaka apAyo che. enA pachI "rahasya-parimala'nA nAme TippaNo apAyAM che. emAM keTalIka vAra zraddhAno atireka najare paDe che. e vAta tema ja keTalAka mudraNadoSo ane virAmacihnonI rajUAta bAbata bAju upara rAkhIe to prayAsa ekaMdara prazaMsApAtra gaNAya. sviopajJabhASya ana ta, sU. 5. akSayacandrasAgaranA bhAvAnuvAda sAthe zAradAbena cI. e. seMTara amadAvAdathI prasiddha che. A. suzIlasUrijI ane muni dIparatnasAgarajInA vivecano pragaTa thayelA che.] For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 21 P 22 P 23 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 36 hindI bhASAMtara chapAyAnI noMdha letAM kahyuM che ke "A bhASAMtara 'jainetara paMDitane hAthe thayeluM hovAthI ati azuddha che ane ghaNe ThekANe to taddana ja khoTuM thayuM che.1 [A. rAjazekharasUri, paM. sukhalAla, paM dhIrubhAinA vivecano prakAzita che.] 12 bhASyAnusAriNI siddhasenIya TIkA- AnA kartA siddhasenagaNi che. eo siMhasUranA ziSya bhAsvAmInA ziSya thAya che. eo ja 'gandhahastI' hoya evI saMbhAvanA karavA mATe be kAraNo maLe cheH- (1) gandhahastInA nAme je avataraNo jANavAmAM che te keTalIka vAra akSarazaH ane koi koi vAra kaMika pheraphArapUrvaka A siddhasenIya TIkAmAM jovAya che. (2) je hAribhadrIya adhurI TIkA yazobhadrasUri ane emanA koi ziSyane hAthe pUrNa karAI che temAM e ziSye emane ja gandhahastI siddhasena' kahyA hoya evo ullekha jaNAya che. AyA uparanI zIlAMkasUkRita TIkAnA prAraMbhamAM trIjA padyamAM gandhahastIe zastraparijJAnuM vivaraNa racyAno ullekha che. e gandhahastI te A ja siddhasena haze ema lAge che. A siddhasenIya TIkAmAM dharmakIrtino ullekha che. emano samaya i. sa. 600thI i. sa. 650 hovAnuM ghaNAkharA vidvAno mAne che." e hisAbe siddhasenagaNi vikramanI sAtamI sadI pachI thayelA gaNAya. pR. 327mAM emaNe vizeSAvazyakakAra' evA ullekhapUrvaka visesA.mAMthI avataraNo ApyAM che. emanI TIkA suprasiddha haribhadrasUrikRtaTIkA karatAM pahelI racAi che ke pachI eno aMtima nirNaya karavA mATe meM prayAsa karyo che. A saMbaMdhamAM meM ''samabhAvabhAvI haribhadrasUri pUrvavartI ke siddhasenagaNi ?'' nAmano lekha lakhyo che paNa e aprakAzita che. paM. sukhalAla A baMne TIkAkArane samakAlIna gaNe che ane temAM paNa siddhasenagaNine haribhadrasUri karatAM vRddha gaNe che. vizeSamAM emane mate hAribhadrIya TIkA siddhasenIya TIkA karatAM pahelAM racAi che paraMtu e siddhasenagaNinA jovAmAM AvI nathI. siddhasenagaNi AgamAnusArI tarkane mAnanArA hatA e vAta emaNe a. 1, sU. 31nI TIkA (pR. 111)mAM tarkAnusArI Agama mAnanAra mahAvAdI ane prakhara tArkika siddhasena divAkara jevAne paNa 'paMDitaMmanya' kahyA che e uparathI jANI zakAya che. emanuM jaina tema ja ajaina darzanonuM jJAna vizALa hatuM ema dArzanika vAdothI vyApta 18000 zloka jevaDI emanI A TIkA jotAM jaNAya che. A TIkAmAM sUtro ane bhASyane aMgenAM pAThAMtaronI carcA che. tema chatAM a. 5, sU. 29ne aMgenI hAribhadrIya TIkAmAM 1. ["Studies of Tattvarthsutra with Bhasya By Suzuko Ohiro" pra. lA. da. vidyAmaMdira amadAvAda] 2. A TIkA de. lA. jai.mAM prakAzita che. 3. eo dinnagaNinA ziSya thAya che. dvAdazAranayacakranA vRttikAra siMhasUri te ja A haze ema keTalAkanuM mAnavuM che. 4. zrI. bhagavaddattanA mate dharmakIrti i.sa. 600 pahelAM thayA che. 5. emano sattAsamaya la.i.sa. 489-i.sa. 593 che. 6. juo ta. sU.no paricaya (pR. 61). 7. ejana, pR. 62. 8. A pUrve AthI moTI tema ja nAnI TIkAo racAyAno A TIkAmAM ullekha che. koi moTI zvetAmbarIya TIkA to haju sudhI maLI AvI nathI. tattvArtharAjavArtika ane tattvArthazlokavArtika karatAM A TIkA moTI che. For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 : darzanamImAMsA : pri. A. 21-25] 13 je bhASyapATha jovAya che te viSe ahIM kazo ja sAro nathI. AnuM kAraNa ema jaNAya che ke e TIkA siddhasenagaNinA jovAmAM nahi AvI hovI joie. paM sukhalAlanA mate siddhasenIya vRtti "rAjavArtika ane "zlokavArtika karatAM pahelAM racAI hovAno ghaNo saMbhava che." sarvArthasiddhi siddhasenagaNinA jovAmAM nahi AvI haze, nahi to sAMpradAyika abhinivezanI bAbatamAM pUjyapAdanI spardhA karanArA e gaNi emanI vRttinI khabara lIdhA vinA rahI zakata nahi." sajulana- siddhasenIya TIkA (bhA. 2, pR. 27ra-3)mAM je bAra padyo avataraNarUpe apAyAM che e paikI bIjAthI pAMcamA padyo bhagavadgItAnA nimnalikhita kramAMkavALAM padyanuM smaraNa karAve che - a. 18, zlo) para, a. 6, zlo0 11 ne 28, a. 7, glo) 10 ane a. 2, zlo) 58. A padyo nIce mujaba che : P 24 "viviktasevI lAddavAzI yatavAkkAyamAnasaH / dhyAnayo para nityaM vairAgye samupAzritaH 28-12 " vau teNe pratiSThANa sthiramAsanamAmaH | nAtyucchritaM nAtinIcaM cailAjinakuzottaram // 6-11 // " "yujannevaM sadAtmAnaM yogI vigatakalmaSaH / sukhena brahma saMsparzamatyantaM sukhamaznute // 6-28 // " "bIjaM mAM sarvabhUtAnAM viddhi pArtha ! sanAtanam / buddhirbuddhimatAmasmi tejastejasvinAmaham // 7-10 // " "yadA saMharate cAyaM kUrmo'GgAnIva sarvazaH / indriyANIndriyArthebhyastasya prajJA pratiSThitA // 2-48 // " ta. sU. (a. 1, sU34)nI TIkAmAM nIce mujaba avataraNa che : "yatra hyartho vAcaM vyabhicarita nAmidhAnaM tat." A ja avataraNa nayacakra (a. 2)nI nyAyAgamAnusAriNI vRtti (jaMbU, pR. 588)mAM "tathA vAvArthasiddhasena di" evA ullekhapUrvaka jovAya che. A siddhasena te siddhasena divAkara che ema jaMbUvijayajIe "jai. sa. pra." (va. 13, aM. 4)mAM chapAvelA potAnA lekhamAM tema ja drA. . (vi. 1)nA prAkathana (pR. 23)mAM kahyuM che. e kathana sAcuM ja hoya to paNa siddhasena divAkaranA koI paNa upalabdha granthamAM to e jaNAtuM nathI. ' ta. sU. (a. 5, sU. 24)nI TIkA (pR. 357)mAM dattaka bhikSunI arthAt dinAganI kRtimAMthI ? 25 nimnalikhita avataraNa zabdAntarArthopoTaeNne badale arthAtarApohaM evA pAThabhedavALuM avataraNa apAyuM cheH 1. juo ta. sU. no paricaya (pR. 144). 2. ejana, pR. 115. For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 36 "arthAntarApohaM hi svArthe kurvatI zrutirabhidhatta ityucyate" ta. sU. (a. 7, sU. 8)nI TIkA (bhA. 2, pR. 68)mAM vasubadhune "AmiSavRddha' kahyA che. e ja pRSTha upara vasubadhune aMge "vijyasama notirupacastA vasuvanyuvaidhena' evo ullekha che. pR. 354mAM A vasubandhakRta vijJaptimAtratAsiddhiviMzikAnuM Adya padya avataraNarUpe apAyuM che. bhA. 2, pR. 376mAM badhumatI AkhyAyikA'no ullekha che. 'tatvArtha-trisUtrI-prakAzikA (vi. saM. 1999)- ta. sU. (a. 5)nAM sU. 29-31no ahIM tattvArtha-trisUtrI tarIke ullekha che. e paikI "sat'nuM lakSaNa pUruM pADanAruM prathama sUtra dvAdazAMgInA bIjakarUpa tripadInuM smaraNa karAve che. tyAra pachInuM sUtra "sat'nA lakSaNamAMthI udbhavelA aMkurarUpa jaNAya che. A be sUtro jijJAsA ane sAthe sAthe zaMkA ane mUMjhavaNa utpanna kare evAM vilakSaNa che. ethI e zaMkAdinA parihArarUpa trIjAM hetusUtra racAyuM hoya ema lAge che. A traNa sUtrane aMge svopajJa bhASya tema ja siddhasenIya, hAribhadrIya vagere TIkAo prakAza pADe che. te paikI A kRtimAM to A bhASya ane siddhasenIya TIkA e benA ja spaSTIkaraNarUpa A prakAzikA nAmanI vRtti zrIvijayalAvaNyasUrie racI che. padevaguptIya TIkA- siddhasenIya TIkAnI keTalIka hAthapothImAM prAraMbhamAM sambandhakArikA upara upara devaguptasUrinI TIkA lakhAyelI jovAya che. A TIkAnuM aMtima padya vicAratAM ema jaNAya che ke zAstranI eTale ke ta. sU. nI TIkA racavAnA uddezathI A devagupta TIkA racI paraMtu emanI abhilASA pAra pADI che ema jANavAnuM koI sAdhana haju sudhI to maLI AvyuM nathI. emaNe dhArelI TIkA racI hoya to paNa Aje to aprApya che. DupaDupikA ane enI pUrNAhuti- a. ja. 5. vagerenA praNetA haribhadrasUrie ta. sU. ane enA bhASyane aMge TIkA racavI zarU karI hatI. laghuvRtti tarIke oLakhAvAtI A TIkA pUrI racAI hoya to paNa e Aje to Azare sADA pAMca adhyAya pUratI ja upalabdha che. tyAra pachInI lagabhaga bAkInI TIkA yazobhadrasUri dvArA ane ta. sU.nA aMtima sUtranA bhASya pUratA bhAganI TIkA emanA ziSyane hAthe racAi che, Ama karavAmAM e baMne guru-ziSya gandhahastI siddhasenanI vRttino upayoga karyo che. P 26 1. A kRti prakAzita che. juo pR. 8, Ti. 6 AmAM saMskRtamAM vistRta viSayAnukrama apAyo che tethI A viSayanA abhyAsano mArga saraLa banyo che. 2. juo pR. 8 3. siddhasenagaNie ta. sU.nI TIkA (bhA. 1, pR. 419)mAM A traNa sUtrano "sanazAstrArSatrisUtrI" tarIke nirdeza karyo che. 4. Ama A vRtti maryAdita hovA chatAM A gahana viSaya samajavAmAM upayogI che. jo anyAnyanI TIkAo vagereno lAbha laI vRtti racAI hota to enuM mahattva ghaNuM vadhata. 5. A de. lA. dvArA prakAzita che. 6. A jhu. ke. the. dvArA prakAzita thayelI che. 7. a. 6, sU. 23nA amuka bhAga sudhInI. For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 : darzanamImAMsA : [pra. A. 25-28] hAribhadrIya TIkAnI eka vizeSatA te a. 5, sU. 29nA bhASyanuM haribhadrasUrie kareluM nirUpaNa che. a. 3, sU. 11nI siddhasenIya TIkAnI ''are''thI thatI pAMca paMkti (pR. 261) prAyaH e ja zabdomAM hAribhadrIya TIkA (pR. 175)mAM jovAya che. A jhupaDupikAne aMge keTalIka vizeSa mAhitI meM zrI haribhadrasUri nAmanA mArA pustaka (pR. 215-22)mAM ApI che. 15 uparyukta yazobhadrasUri te hAribhadrIya SoDazaka-prakaraNanA vRttikAra che ke anya koi te jANavuM bAkI rahe che. eo haribhadrasUrinA ziSya ke sattAnIya hoya ema jaNAtuM nathI, kemake nahi to yazobhadrasUrinA ziSya potAnA guruno e rIte paricaya Apata ne ? A yazobhadrasUrine hAthe nahi jevo bhAga pUro thavo kema rahI gayo haze e jANavuM bAkI rahe che. malayagirIya TIkA-- malayagirisUrie vizada ane subodha vRttikAra tarIke nAmanA meLavI che. eo zabdAnuzAsana kivA muSTivyAkaraNa vagerenA praNetA che. emane A uparAMta keTalAka anyakartRkaP 28 graMtho upara paNa tema karyuM che. enAM nAmo viSe AgaLa upara huM nirdeza karIza. ahIM to e noMdhIza ke nandIsutta (gA. 30)mAM Arya nAgahastI mATenA ullekhagata 'vAgaraNa'nA nimnalikhita traNa artho enI vRttimAM malayagirisUrie darzAvyA che : (1) saMskRta vyAkaraNa, (2) prAkRta vyAkaraNa ane (3) praznavyAkaraNa. jo prathama artha vAstavika hoya to e Arya skandilanA karatAM paheluM racAyeluM saMskRta vyAkaraNa che. niSNAta vRttikA2 tarIke malayagirisUri suprasiddha che. emaNe nimnalikhita Agamo upara ekeka vRtti racI che H 1. A nAmathI A mAruM pustaka ''zrI sayAjI sAhityamALA''mAM 336mA puSpa tarIke i.sa. 1963mAM chapAvAyuM che. 2. A vyAkaraNanuM be tADapatrIya prationA AdhAre svopajJa vRtti sahitanuM saMpAdana paM. becaradAsa jI. dozIe karyuM che. emaNe saMskRtamAM je prastAvanA lakhI hatI tenA Do. nagIna je zAhe aMgrejImAM karelA anuvAda sahita A pustaka "lA. da. vidyAmandira" taraphathI i.sa. 1967mAM pAMca pariziSTo pUrvaka prakAzita karAyuM che. emAM pAMca saMdhirUpa pAMca pAda tema ja nAmane aMge nava pAda, AkhyAta aMge dasa, kRdanta aMge cha ane tandrita aMgenA bAra pAdo paikI 2, 3-6 (khaMDita), 7-10 ane 11 (apUrNa)ne sthAna apAyuM che. A pustakanuM nAma zabdAnuzAsana rakhAyuM che. prastAvanAmAM A vyAkaraNa vi. saM. 1227mAM racAyAno ullekha che. 3. ''bhAM. prA. saM. maM.''mAM vyAkaraNanI tADapatrIya prati che temAM A nAma che. A vyAkaraNa viSe meM jai. saM. sA. i. (khaDa 1)nAM pR. 36-40 tathA upodghAtanAM pR. 45 ane 48mAM keTalIka bAbato noMdhI che. 4. vaiyAkaraNa vinayavijayagaNie lokaprakAza (bhAvaloka, zlo. 29)mAM emano eka 'yugapradhAna' tarIke nirdeza karyo che. jinamaMDanagaNie kumArapAlaprabandha (pR. 13)mAM kahyuM che ke ('kali.') hemacandrasUri ane devendrasUri sAthe malayagirisUri gauDa deza javA mATe nIkaLI khilluragrAme gayA hatA. juo malagirIya zabdAnuzAsananI prastAvanA (pR. 3). emAM malayagirisUri brAhmaNa haze ane saMnyAsI thayA bAda jaina zramaNa thayA haze evuM sUcana karAyuM che. pR. 4mAM kahyuM che ke eo 'pUrNatalla' ane 'kharatara' sivAyanA koi gacchanA che. For Personal & Private Use Only P 27 www.jalnelibrary.org Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 30 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 36 Avasaya, ohanijjutti, kappa, candapaNatti, jaMbUdIvapaNatti, jIvAjIvAbhigama, joIsakAMDaga, 'nandIsUtta, paNavaNA, piNDanijjutti, rAyappaseNaijja, vavahAra (pIThikA),vivAhapaNatti (sayaga 2)ane sUrapaNatti. vizeSamAM emaNe nIce pramANenA anAgamika grantho upara paNa ekeka vRtti racI che : 16 kammapayaDi, khettasamAsa, chAsIi, ta. sU., devindanaraindapayaraNa, dhammasaMgahaNI, dharmasAra, paMcasaMgaha, saMgahaNI ane sattariyA. eo kumArapAlanA samakAlIna che. A malayagirisUrie ta. sU. upara TIkA racI che ema A sUrie paNavaNA (paya 15) uparanI vRtti (patra 2982)mAM karelA ullekha uparathI anumanAya che paraMtu khedanI vAta che ke e TIkA haju sudhI to maLI AvI nathI. zvetAmbara munivaronI je saMskRta TIkAo upalabdha che te badhI ja bhASyAnusAriNI che e jotAM A anupapalabdha TIkA paNa tevI ja haze. TippaNa- koi zvetAmbara munie ta. sU. ane enA bhASya upara sAdhAraNa koTinuM TippaNa racyuM che. ene tattvArthAdhigamapariziSTa paNa kahe che. a. 5, sU. 31nA TippaNa (patra 31)mAM emaNe syAdvAdamaMjarIno ullekha karyo che eTale eo vikramanI caudamI sadI pUrve thayA nathI e vAta phalita thAya che. xTIkA--AnA kartA 'nyAyavizArada' nyAyAcArya upAdhyAya yazovijayagaNi che. A TIkA bhASyAnusAriNI che. A TIkA mAMDamAMDa eka adhyAya pUratI maLI AvI che ane te paNa pAMcamI saMbandhakArikAnA aMtabhAgathI ja zarU thAya che eTale ke pahelI cAranI TIkA sarvAMze nathI ane pAMcamInI nahi jevI ja che. emanA svargavAsane lagabhaga aDhIso varSa ja thayAM che tyAM to emanI keTalIye kRtio aprApya banI tenuM kAraNa vicAravuM ghaTe. 1. A aMgenI vRttino prAraMbhika bhAga dArzanika bAbato aMge uttama sAdhana pUruM pADe che. 2. AnI vRtti badhI vRttiomAM sauthI vistRta che. 3. A kRti "zrItattvArthaTippaNakam" e nAmathI zeTha mANekalAla manasukhabhAie i.sa. 1924mAM chapAvI che. 4. ta. sU.(a. 1) tema ja ene aMgenuM pAMcamI saMbaMdhakArikAthI zarU thatuM bhASya je nyAyAcAryayazovijayagaNikRta TIkAthI vibhUSita che tene zrIvijayodayasUriSkRta pahelI pAMca saMbaMdhakArikAne aMgenA saMskRta vivaraNa vaDe saMyojita karI zeTha mANekalAla manasukhabhAIe i.sa. 1924mAM prakAzita karyuM che. [saM. 2051mAM paNa chapAyuM che.] 5. emanA nAmadhArI yazovijayagaNie ta. sU. upara a. 4, sU. 19 jevAM sUtrone bAda karatAM moTe bhAge sarvArthasiddhimAnya sUtrapAThane lakSyamAM rAkhI sUtrono gujarAtImAM Tabbo racyo che. tema chatAM jyAM jyAM zvetAmbara ane digambara mAnyatAmAM bheda Ave che te te sthaLe zvetAmbara mAnyatA ja anusAra artha karyo che. Ama emaNe pATha digambarIya svIkAryo ane artha zvetAmbara matAnusArI karyo te vilakSaNatA gaNAya. AnuM kAraNa paM. sukhalAle ema darzAvyuM che ke digambarone sAcA arthano bodha karAvavo ane bIjI bAju digambarIya sUtrapATha svIkAratAM zvetAmbarone bhaDakavAnI jarUra nathI ema A gaNi sUcavavA icchatA haze. game tema paNa ta. sU. no gujarAtImAM artha karanAra tarIke yazovijayagaNi sauthI mokhare che. [pra. zrutajJAnapracAraka sabhA.] 6. vizeSa mATe juo yazodohana (pR. 15, 17, 58, 147, 175, 176 ane 179). A yazodohanamAM ta. sU. tema ja enI anya keTalIka TIkAo viSe meM keTaloka nirdeza karyo che. juo enuM caturtha pariziSTa (pR. 443-444). . 7. ta. sU. upara 'tIrthodvAraka' vijayanemisUrijInA ziSyaratna zrIvijayadarzanasUrie TIkA racI che. For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 : darzanamImAMsA : pri. A. 29-32] 17 trisUTyAloka- ta. sU. (a. 5, 29-31)ne aMge nyAyAcArya yazovijayagaNie A kRti ke pachI e anyakartuka kRti upara vivaraNa racela che paraMtu mULa kRti ke enA vivaraNanI adyApi eka paNa = 31 hAthapothI maLI AvI nathI. vizeSa mATe juo yazodohana (pR. 17, 81, 145 ane 180). zivakoTinI TIkA- keTalAka arvAcIna di, zilAlekho uparathI ema jaNAya che ke di. zivakoTie ta. sU. upara TIkA racI haze. game tema paNa Aje to e maLatI nathI. A zivakoTine keTalAka di. samantabhadranA ziSya gaNe che.* gandhahasti-mahAbhASya- A ta. sU. ne aMgenuM vivaraNa che. ane enA kartA di. samantabhadra che ema aSTasahastrI uparanI TIkA ( )mAM di. ladhusamantabhadra ane vikrAntakaurava nAmanA nATaka ( )mAM di. hastimale kahyuM che paraMtu AmAM emanI gerasamaja thaI haze ema lAge che, kemake nahi te A bhASya viSe sarvArthasiddhi, tattvArtharAjavArtika ke tattvArthazlokavArtikamAM kaMika to ullekha hoya ne ? 'sarvArthasiddhi - A ta. sU. uparanI 6000 zloka jevaDI TIkAnA kartA jainendra vyAkaraNa vagerenA praNetA pUjyapAda che. emanI kaTTara sAMpradAyikatA A TIkAmAM 'kALa" tattva, kevalajJAnIono P 32 kavalAhAra, sacelakatva ane mAnavI strInI e ja dehe mukti jevA viSayonI carcAnA prasaMge tarI Ave che. pUjayapAde potAnI digambarIya mAnyatA poSavA mATe bhASyamAnya sUtrapAThamAM pheraphAra karyo che, arthanI kheMcatANa karI che ane asaMgata adhyAhAranI kalpanA paNa karI che. game tema karIne emaNe digambarIya mantavyane rajU karavAno-pakaDI rAkhavAno Agraha sevyo che." svopajJa bhASyane sAme rAkhIne sarvArthasiddhi racAi che ema emAM Dagale ne pagale bhASyanuM je pratibiMba jovAya che e vicAratAM kahI zakAya. bhAgyamAM dArzanikatA che tenAM karatAM vadhAre pramANamAM A sarvArthasiddhimAM jovAya che. vaLI bhASyamAM karAyelA saMkSipta nirUpaNane vistAravAnuM kArya sarvArthasiddhimAM thayuM che. Ama sAMpradAyikatA, zailIbheda ane artha vikAsano vicAra karatAM e phalita thAya che ke sarvArthasiddhi bhASya karatAM arvAcIna che. ta. sU. (a. 7, sU. 13)nI TIkAmAM siddhasena divAkaranI trIjI dvAciMzikAmAMthI soLamuM padya udhRta karAyuM che. A uparathI sarvArthasiddhi siddhasena divAkaranA samaya pachInI che te vAta siddha thAya che. ['sarvAthasiddhikA dArzanika parizIlana' le. Do. sImA jaina. pra. bha. RSabha. graMtha. sAMgAnerathI chapAyuM che.] 1. juo svAmI samantabhadra (pR. 96). 2. A bhAratIya jJAnapITha va. dvArA hindI anuvAda sAthe] prakAzita che. 3. A nAmanI koi bauddha kRti hovAnuM manAya che. "kharataram gacchanA jinasAgarasUrinA ziSya upAdhyAya kamalasaMyame vi.saM. 1544mAM uttarajhayaNa upara sarvArthasiddhi nAmanI vRtti racI che. A nAma pUjyapAdanI prastuta kRti uparathI yojAyuM haze. A kamalasaMyame kammasthaya upara vi. saM. 1549mAM TIkA racI che. emaNe gujarAtImAM gadyamAM siddhAntasAroddhArasamyakatvollAsa TippaNa racyuM che. 4. Ano paricaya je. saM. sA. i. (khaMDa 1, pR. 15, 17, 18, 21, 22, 28 i.)mAM meM Apyo che. 5. juo ta. sU.no paricaya (pR. 105). 2 bhA.3on International For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 33 P 34 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 36 vRttipada- A sarvArthasiddhi u52nI TIkA che. enA kartA di. padmanandinA ziSya prabhAcandra che. anuvAda- esa. e. jaina je sarvArthasiddhinA aMgrejI anuvAda mATe prayAsa karyAnuM ane "rIAliTi" (Reality)mAM kalakattAthI i.sa. 1960mAM prasiddha karAyAnuM jANavA maLe che te prastuta ja kRti haze. [hindI anuvAda sAthe 'bhAratIya jJAnapITha' vArANasIthI prasiddha.] 18 tattvArtha-vArtika kiMvA rAjavArtika ane enuM svopajJa vivaraNa- A baMnenA kartA di. akalaMka che. emanI A mULa kRtine rAjavArtika, tattvArthavArtikAlaMkAra ane rAjavArtikAlaMkAra e nAme paNa oLakhAvAya che. bAkI akalaMke to tattvArthavArtika e nAma maMgalAcaraNarUpa prathama padyamAM ApyuM che. AnuM parimANa enA uparanA svopajJa vivaraNa sahita 16,000 zlokanuM manAya che. a. 1 pUratuM vivaraNa pAMca AhikamAM vibhakta che. AgaLa upara AvA vibhAga paDAyelA nathI. i.sa. 1915nA saMpAdanamAM azuddhio rahevA pAmI che. A savivaraNa tattvArtha-vArtikanI mahattA jotAM e samIkSAtmaka paddhatie pharIthI prakAzita thayuM che te AnaMdano viSaya che. 1. A kRti enA svopajJa vivaraNa tema ja mULa ta. sU. sahita 'tattvArtharAjavArtika' e nAmathI 'sanAtana jaina graMthamAlA''mAM ''bhAratIya jaina siddhAntaprakAzinI saMsthA'' taraphatI kAzIthI i.sa. 1915mAM prakAzita thayelI che. prAraMbhamAM mULa sUtro akArAdi krame apAyAM che. sAthe sAthe savivaraNa vArtikano vistRta viSayAnukrama rajU karAyo che. pratyeka sUtrane lagatuM vArtika saLaMga na ApatAM kaTake kaTake apAyuM che ane e dareka kaTakAnI sAthe sAthe ja enuM svopajJa vivaraNa apAyuM che. [hindI sAthe rAjavArtika bhAratIya jJAna. prakAzita che.] 2. A nAma zrutasAgarIya tattvArthavRttinI a. 1ne lagatI puSpikA (pR. 80)mAM che ane rAjavArtikAlaMkAra e nAma enA pR. 110mAM che. 3. ta. sU. (a. 2, sU. 32) uparanA vivaraNamAM bA2sANuvekSAnI 35mI gAthA uddhRta karAI che. 4. prathama AphrikanA aMtamAM nIce mujabanI puSpikA che : .. " iti tattvArthavArtike vyAkhyAnAlaGkAre prathame'dhyAye prathamamAhnikaM // 1 // " 5. ''tattvArthavArtika [rAjavArtika"]e nAmathI je pustaka 'bhAratIya jJAnapITha, kAzI'' taraphathI prathama bhAga tarIke i.sa. 1953mAM prakAzita thayuM che. temAM ta. sU. (a. 1-4) pUratuM akalaMkanuM mULa vArtika ane ene aMgenuM svopajJa vivaraNa ta. sU. (a. 1-4) jeTalA maLU sahita tema ja uparyukta vivaraNanA hindI sArAMza sAthe apAyuM che. A prathama bhAgamAM prAraMbhamAM hindI viSayasUcI che paNa prastAvanA nathI. saMpAdakIya ke prakAzakIya nivedana jevuM paNa kazuM nathI. A saMpAdanamAM pAThAMtaro, tulanAtmaka pATha vagere TippaNarUpe apAyAM che. ethI tema ja A vArtikanA vivaraNamAMnAM avataraNonAM mULa sUcavAyAM che ethI enuM mahattva vadhyuM che. uparyukta saMsthA taraphathI dvitIya bhAga i.sa. 1957mAM prakAzita thayo che ane e rIte grantha pUrNa karAyo che. tema chatAM emAM paNa koi kAraNasara A baMne bhAganA saMpAdaka paM. mahendrakamAra jainanuM kazuM lakhANa- prastAvanA ke saMpAdakIya nathI. bAkI aMtamAM nIce mujabanI je sAmagrI emaNe ApI che te mahattvanI che :- (1) digaMbara ane zvetAMbara mAnyatA mujabanA (4) avataraNonI sUcI. lagabhaga aDadhoaDadha avataraNonAM mULano ullekha nathI. (5) graMtho ane graMthakAronAM nAma. pAThabheda sahita ta. sU. (2) ta. sU.nAM sUtronI akArAdi krame anukramaNikA. (3) ta. sU. gata zabdonI akArAdi krame anukramaNikA. (6) bhaugolika zabdonI sUcI. (7) tattvArthavArtikagata viziSTa zabdo. dvitIya bhAgamAM paNa prathama bhAganI jema ta. sU. tema ja vArtika ane svopajJa vivaraNano hindI sAra apAyo che. For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 : darzanamImAMsA : [pra. A. 33-3] 19 tattvArthavArtikanI pAMca vizeSatAo- A nIce mujaba che : P 35 (1) akalake dArzanika bAbato sarvArthasiddhi karatAM vadhAre pramANamAM carcA ene mukhya sthAna ApyuM che ane sarvArthasiddhimAM je Agamika viSayo vistArathI apAyA che te emaNe ahIM saMkSepamAM rajU karyA che. (2) emaNe pratyeka bAbata anekAnta dRSTie avalokI che ane e rIte enuM nirUpaNa karyuM che. vaLI anekAntarUpa jaina bhIMtamAM ajaino taraphathI je bAkorAM ke gAbaDAM pADavAno prayAsa thayo hato tene bhoMyabhego karI e bhIMtane barAbara aNIzuddha jALavI rAkhavAno emaNe puSkaLa prayAsa karyo che. (3) A vArtika upara emaNe jAte vivaraNa racyuM che ane ene vividha avataraNothI alaMkRta karyuM che. vivaraNanA aMtamAM 32 padyo avataraNarUpa jovAya che. (4) ahI ta. sU.nA bhASyamAMnI keTalIka kArikAo apAi che tema ja bhASyamAnya pAThanI samAlocanA karAi che. Ama A vArtika A bhASya pachI racAyuM che. (5) sarvArthasiddhine sAme rAkhIne enA pratyeka mudAne samucita svarUpa ApI akalake potAnA A 'gadyAtmaka vArtikamAM ene evI sarasa rIte gUMthI lIdho che ane potAnI taraphathI navI bAbato evI sundara rIte umerI che ke sarvArthasiddhine AkhI samAvI devA chatAM punarukti jevuM jaNAtuM nathI ane racanA svataMtra ja hoya ema lAge che. avataraNo- jainendra vyAkaraNa, vaizeSikasUtra vageremAMthI avataraNa apAyAM che. emAM a. 1, P 36 su. 22nA rAjavArtika aMge bhagavadgItAnA a. 3no zlo. 4ra ane a. 1, sU. 8ne aMge garuDapurANa (a. 110)no glo. 15 e be noMdhapAtra jaNAya che. ta. sU. (a. 2, sU. 49)nA vArtika (pR. 108)mAM (siddhivinizcayanA TIkAkArathI bhinna) antavIrya yatino ullekha che. TippaNa- A tattvArthavArtika uparanA TippaNanA kartA di. padmanAbha che. tattvArthaslokavArtika ane enuM svopaNa vivaraNa - AnA kartA AptaparIkSA vagerenA praNetA vidyAnanda che. emaNe kumArilakRta mImAMsAzlokavArtikane AdhAre potAnA vArtikanuM nAma yojyuM hoya ? 37 1. dArzanika yogyatAmAM siddhasenIya TIkA AnAthI Utare tema nathI. 2. A rIte A vArtika udyotakaranA nyAyavArtikanuM smaraNa karAve che. 3. A vArtika svapajJa vivaraNa sahita "gAMdhI nAthAraMga jaina graMthamAlA"mAM I.sa. 1918mAM prakAzita karAyuM che. enA saMpAdake vArtikakAranuM nAma vighAnaMdisvAmI ApyuM che ane emane ja pAtrakesarI gaNI levAnI bhUla karI che. [ta. zlo. "sarasvatI pustakabhaMDAra dvArA ane glo. vA. e sTaDI ela.DI.sirija 92mAM prakAzita che."] tattvArthazlokavArtika ane enA uparanuM svapajJa vivaraNa e bane e baMnenA hindI spaSTIkaraNarUpe 5. mANikacaMdajI kaudeyanI tattvArthacintAmaNi nAmanI bhASATIkA tema ja ta. sU. sahita tattvArthazlokavArtikAlaMkAra e nAmathI "zrIAcArya kuMthusAgara graMthamAlA"mAM solApurathI kaTake kaTake prasiddha karAyelAM che. atyAra sudhImAM AnA pAMca khaMDa anukrame i.sa. 1949, 1951, 1953, 1956 ane 1964mAM prakAzita thayA che. prathama khaMDamAM ta. sU. (a. 1)nA Adya sUtra pUratuM ja vivecana che. bIjAmAM a. 1nAM sU. 2-8ne aMgenuM, trIjAmAM sU. 9-20nuM ane cothAmAM sU. 21thI prathama adhyAya pUrNa thatAM sudhInuM vivecana che. pahelA traNa khaMDa paikI For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 36 ema jaNAya che, jo ke "vArtika zabda to emanI pUrve akalake paNa vAparyo che. 'tatvArthazlokavArtika e mImAMsAzlokavArtika ane pramANavArtikanI peThe padyAtmaka kRti che. e dvArA emaNe kumArila jevA mImAMsako taraphathI jaina darzanane aMge karAyelA prahArone nimUrNa banAvavA sabaLa sAmano karyo che. e rIte emanI A kRti ajoDa che. jema akaleke sarvArthasiddhino upayoga tattvArthavArtikamAM karyo che tema e tattvArthavArtikano upayoga A vidyAnanda tattvArthazlokavArtikamAM karyo che. A baMne vArtikonuM mULa P 38 sarvArthasiddhi che tema chatAM baMnemAM enA karatAM vizeSa vikAsa sadhAyo che. tattvArthazlokavArtika e tattvArthavArtika karatAM dArzanika abhyAsanI sUkSmatAnI dRSTie caDiyAtuM gaNAya che. eka rIte ema kahevAya ke ta. sU. nA umAsvAtikRta bhASyamAM dArzanikatAnuM je AchuM jharaNuM jovAya che te savArthasiddhimAM sarovaranuM rUpa dhAraNa kare che ane savivaraNa tattvArthavArtikamAM to e nadI jevuM bane che ane savivaraNa tattvArthazlokavArtikamAM to mahAnadIno bhAsa karAve che. digambara sAhityanA mugaTamaNi jevAM A baMne vArtiko sAmpradAyika che tema chatAM vaidika ane bauddha paraMparAnA abhyAsa mATe e amUlya sAdhana che ane e be savivaraNa vArtikomAM AvatAM avataraNo aneka graMtho upara prakAza pADe che. a. rane aMgenA ta. zlo. vA.mAM AtmAnI vyApakatAnuM a. 3mAM pRthvInA bhramaNanuM ane sRSTikartutvavAdanuM tathA a. 4mAM pRthvInA AkAra ane enA bhramaNanuM nirAkaraNa karAyuM che. svopajJa vivaraNa- tattvArthazlokavArtika upara gadyAtmaka svapajJa vivaraNa che. AthI A vArtikanI upayogitAmAM ane mahattAmAM vadhAro thayo che. emAM a. 1, sU. 33nA vArtikamAM nayonuM nirUpaNa che te vidyAnaMda to nayacakrane AdhAre yojayAnuM kahe che." paraMtu e mULe sammaIpayaraNamAM carcAyela A viSayanA paDaghArUpa jaNAya che tenuM zuM ? pratyeka khaMDamAM lagabhaga 650 pRSTha che. pahelA pAMca khaMDamAMthI ekemAM pAThAMtara, TippaNI ke viziSTa prastAvanA nathI. badhA maLIne sAta khaMDo thaze ema trIjA khaMDamAM "saMpAdakIya vaktavya" (pR. 1)mAM kahyuM che. ahIM sUcavAyA mujaba prathama adhyAya pAMca khaMDamAM ane bAkInA nava be khaMDamAM pUrA karavAnA hatA paraMtu prathama adhyAya cAra khaMDamAM pUrNa karAyo che. cothA khaMDanA prAraMbhamAM emAM tema ja pahelA traNa khaMDamAM kaTake kaTake ta. sU. (a. 1)nAM je sUtro apAyAM hatAM te badhA apAyAM che. pAMcamAM khaMDamAM adhyAya ra-4ne zarUAtamAM sthAna apAyuM che. enA saMpAdakIya vaktavyamAM evo nirdeza che ke chaThThA bhAgamAM (khaMDamAM) a. 5-6 ane sAtamAmAM a. 7-10 rajU karAze ane Ama A samagra grantha sAta bhAgamAM pUrNa karAze. pahelA pAMca khaMDanA aMtamAM te te khaMDagata ta. zlo. vA.mAMnAM padhonI sUcI eka pariziSTa tarIke apAi che. 1. zrutasAgarasUrikRta tattvArthavRttinI puSpikA (pR. 80)mAM eno zlokavArtika tarIke ullekha che. 2. e sukhalAle ta. sU. nA paricaya (pR. 117, ddhi. A.)mAM Ane gadyAtmaka kRti gaNI che te bhUla che. 3. A kuMthusAgara graM.mAM prakAzita che. 4. Ane laIne A vArtika mImAMsAzlokavArtika karatAM viziSTa gaNAya. 5. juo a, 1. sU 33ne aMgeno 10mo zloka. 6, juo sanmatiprakaraNano paricaya" (pR. 76). For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 : darzanamImAMsA : pri. A. 37-40] 21 Ahniko- savivaraNa tattvArthavlokavArtika AhnikomAM vibhakta che. prathama adhyAyane aMge pAMca = 39 Ahniko che jyAre trIjAthI dasamA paratve babbe Ahnika che.bIjA adhyAya mATe Ahnikano ullekha mudrita pustakamAM nathI te evI e prazna udbhave che ke zuM e eka ja AstikarUpa haze tethI ethI noMdha nahi haze ? | TippaNI- A tattvArthablokavArtikanI ajJAtakRta TippaNI che. 'tattvArthacintAmaNi- A paM. mANikacaMdajI kaudeya nyAyAcArya ta. glo. vA. ane enA svapajJA vivaraNane aMge hindImAM racelI bhASATIkA che. 'tattvArthavRtti kivA tAtparya (la. vi. saM. 1575)-AnA kartA di. zrutasAgarasUri che. emanI A ta. sU. uparanI pANDityapUrNa vRtti 9000 zloka jevaDI che, enA maMgalAcaraNarUpa padyamAM tema ja lagabhaga aMta (pR. 325)mAM paNa "tattvArthavRtti" evuM nAma vRttikAre ApyuM che. ghaNAkharA adhyAyanA P 40 aMtamAM je puSpikA che temAM adhyAyane badale pAda' zabda ane 'tattvArthavRtti'nI pUrve tAtparya-saMjJA" evo ullekha che. dA. ta. juo pR. 110 uparanI nIce mujabanI puSpikA : "iti sUrizrI zrutasAgaraviracitAyAM tAtparyasaMjJAyAM tattvArthavRttau dvitIyaH pAdaH samAptaH" A tattvArthavRttimAM kAMtatra vyAkaraNanAM sUtro vizeSataH jovAya che. koI vAra pANini ane zAkaTAyananAM vyAkaraNamAMthI paNa sUtro apAyAM che. A tattvArthavRttimAM sarvArthasiddhine lagabhaga pUrepUrI samAvI devAmAM AvI che. e uparathI ema kahI zakAya ke A vRtti enA vivaraNanI garaja sAre tema che, jo ke emAM keTalIka navIna bAbato umerAI che ane temAMnI koI koI to sarvArthasiddhi vagere digambarIya kRtio sAthe baMdhabesatI na Ave evI paNa che. zrutasAgarasUri vRttimAM potAne managamatI vAta keTalIka vAra umere che. dA. ta. a. 9, sU. 47nI vRtti (pR. 316)mAM vyaliMgI muni kaMbala vagere le che ema kahyuM che. 1. A kuMthusAgara graM.mAM prakAzita che. 2. mULa sahita A vRtti pUrato bhAga pR. 1-326mAM apAyo che. tyAra bAda ta. sU. nAM sUtro kramazaH tattvArthavRttinA hindI sArAMza sAthe apAyAM che. aMtamAM ta. su. gata sUtronI, ta. su. gata zabdonI tattvArthavRttigata avataraNonI, tattvArthavRttigata grantho ane granthakAronAM nAmonI ane tattvArthavRttigata vizeSa zabdonI akArAdi krame sUcI che. prAraMbhamAM hindImAM prastAvanA che. emAM jaina dRSTie ta. sU. vageremAM karAtA lokanA- bhUgoLa, ghuloka ane narakanAM varNanane aDhI hajAra varSa upara A jAtanA anya darzanIo paNa mAnatAM hatAM e siddha karavA mATe bauddha kRti nAme abhidharmakozamAMthI tema ja vaidika kRtio paikI vyAsakRta bhASya, bhAgavata tathA viSNupurANamAMthI prastuta viSaya rajU karAyo che. vizeSamAM saptabhaMgIne aMge zrI rAhula sAMkRtyAyane darzanadigdarzanamAM darzAvelA vicAranuM ane syAdvAda paratvenA DaoN. sara rAdhAkRSNan vagerenA lakhANamAM karAyelAM vidhAnonuM khaMDana karAyuM che. 3. juo uparyukta hindI prastAvanA (pR. 95-96) For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 36 P 41 "mokSamANya netA''thI zarU thatA padyane A sUrie umAsvAtikRta gayuM che. pR. 197mAM "tata" zabda samajAvatAM emaNe "darda'no ullekha karI ene eka jAtanuM "jaMghAvAditra' kahI ene lokomAM "rabAba' tarIke oLakhAvAya che evo nirdeza karyo che. ta. sU. upara nIce mujabanI TIkAo- vRttio che : tAtparya-tattvArtha-TIkA- A TIkAnA kartA di. abhayanadi che. emaNe jainendra vyAkaraNa upara mahattvapUrNa mahAvRtti racI che. jainendra vyAkaraNa (2-2-92)nI mahAvRttimAM "bApano mathurAma" ane maLad yavanaH sAtam' ema be udAharaNa che. tattvArthasukhabodhavRtti- A 3000 zloka jevaDI vRttinA kartA di. yogadeva che. enI vi. saM. 1615mAM lakhAyelI eka hAthapothI IDaranA bhaMDAramAM che. tattvaprakAzikA- A yogIndradevanI racanA che. ratnaprabhAkara- A 2400 zloka jevaDI vRttinA kartA di. dharmacandranA ziSya prabhAcandra che. ratnapadIpikA- A vRttinA kartA di. bAlacandra che. sukhabogha- A vRttinA kartA bhAskarAnadi che. sukhabodhinI- A 5000 zloka jevaDI vRttinA racanAra di. ravinanTi che. bAlabodha-TIkA- A di. jayanta paMDitanI racanA che. laghuvRtti- A di. candrakIrtinA ziSya divAkaranandi urphe divAkarabhaTTanI racanA che. nidhiratnAkara- AnA kartAnuM nAma jANavAmAM nathI. suibodhikA- kartA A. suzIlasUri. pra. "suzIla sAhitya pra." jodhapura.] A uparAMta ta. sU. upara bIjI paNa keTalIka TIkAo che. enA kartAonAM nAma nIce mujaba che :kanakakIrti, devIdAsa, padmakIrti, mAghanandi, rAjendramauli, lakSmIdeva, vibudhasena ane zubhacandra [ghAsIlAla]. cUDAmaNi A 9600 zloka jevaDI kannaDa (kAnaDI) TIkA che. akalaMke potAnA zabdAnuzAsanamAM A TIkAno ullekha karyo che. tattanyAyavibhAkara (vi. saM. 1995)- A "paMjAboddhAraka' zrIvijayAnandasUri urphe AtmArAmajInA praziSya ane zrIvijayakamalasUrinA vineya zrIvijayalabdhisUrinI vi.saM. 1995nI racanA che. emAM 758 sUtro dvArA jaina darzananA maulika siddhAnto rajU karAyA che. panyAyaprakAza- A svapajJa vistRta vyAkhyA hoI e mahattvanI che. 1. juo jai. saM. sA. I. (khaMDa 1, pR. 20-21)=11. 2. bIjuM udAharaNa pANinIya aSTA. (3-2-111)nA mahAbhASyamAM jovAya che. 3. juo "anekAMta" (va. 1, pR. 460). 4. A kRti vi. saM. 1995mAM ane e ja svopajJa vyAkhyA sahita vi.saM. 1999mAM prakAzita karAyela che. 5. A chapAyela che. juo Ti. 4. For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 : darzanamImAMsA : [pra. A. 40-43] anuvAda- paM. zrIbhadraMkaravijayajIe mULano gujarAtImAM anuvAda karyo che ane e be bhAgamAM prasiddha karAyo che. A pUrve meM mULa tema ja enI svopajJa vyAkhyAnA gujarAtI anuvAda pUratuM keTaluMka kArya karyuM hatuM. paraMtu emAM vikSepa thatAM e aTakyuM. jaina-siddhAnta-dIpikA (vi. saM. 2002)- A sUtrAtmaka kRti terApaMthanA vartamAna AcAryazrI tulazInI vi. saM. 2002nI cUrUpurImAM karAyelI racanA che. AmAM 330 sUtro che. e nava prakAzomAM vibhakta che. AmAM ta. sU. nAM 22 sUtro e ja svarUpamAM ane 34 sadeza rUpe rajU karAyAM che.' e uparAMta 'kali.' hemacandrasUri- kRta pramANamImAMsAmAMthI paNa keTalAMka sUtrone A kRtimAM sthAna apAyuM che. jaina tattvajJAna ane jainonA AcAranuM A kRtimAM nirUpaNa che. aMtamAM nava padyonI prazasti che. * vyAkhyA-- A saMkSipta che paraMtu viSaya mATe mArgadarzanarUpa che. *anuvAda- mULa temaja vyAkhyAno hindI anuvAda munizrI nathamalajIe karyo che. tattvArthasUtra, dazasUtra kiMvA jinakalpisUtra- AnA kartA di. bRhat-prabhAcandra che. prabhAcandra nAmanA vividha munivaro thayA che. e paikI eo zrutakevalI bhadrabAhusvAmInA ziSya to hoi ja zake nahi. 10 23 1. A baMne bhAga mULa sahita ''zrIlabdhibhuvana jaina sAhitya sadana" taraphathI chANIthI vi. saM. 2025mAM prasiddha karAyA che. bIjA bhAganA aMtamAM mULanI prazastirUpe enA praNetAnI paraMparA darzAvanArAM je 105 saMskRta padyo anuvAdakazrIe racyAM che tene sthAna apAyuM che. 2. A 'Aditya sAhitya saMgha' taraphathI saradArazahara (rAjasthAna)- thI vi. saM. 2008mAM graMthakArakRta saMskRta saMkSipta spaSTIkaraNarUpa vyAkhyA, munizrI nathamalajInA hindI anuvAda ane vistRta tathA mananIya viSayadarzana tema ja traNa pariziSTo sAthe prakAzita karAi che. viSayadarzanamAM dayA ane dAnanuM terApaMthI daSTikoNapUrvakanuM maMtavya rajU karAyuM che 3. emaNe terApaMthanA AThamA AcAryazrI kAlurAmajI pAse agiyAra varSanI vaye vi. saM. 1982mAM dIkSA lIdhI hatI ane bAvIsa varSanI vaye eo AcArya banyA hatA. emaNe bhikSunyAyakarNikA racI che. emAM jaina darzananI rUparekhA AlekhAI che. 4. meM mukhyatayA ta. sU.ne sAme rAkhI 'jaina darzananuM tulanAtmaka digdarzana' nAmathI eka lekhamALA lakhI hatI. e ''hiMdu milana maMdira'(va. 8, aM. 2-7)mAM i.sa. 1956mAM chapAi hatI. e meM karelA sudhArA-vadhArA sAthe i.sa. 1968mAM '"zrInemi-vijJAna-karatUrasUrijJAnamaMdira" taraphatI ahIMthI (suratathI) pustakarUpe chapAvAi che. emAM meM gujarAtImAM racela 141 sUtrone ane enA bhASyarUpa vivaraNane temaja pariziSTarUpe ta. sU. mAMthI meM ApelAM 59 sUtrone sthAna apAyuM che. 5-6. A prakAzita che. juo Ti. 2. 7. A kRti prAraMbhamAM saMpUrNapaNe ApI tyAra bAda kramazaH sUtra ApI enI nIce ene aMgenA hindI anuvAda ane vivecana apAyAM che. A prakAranuM A zrI. jugalakizora mukhtAranuM saMpAdana 'vIsevAmandira'' sarasAvAthI i.sa. 1944mAM prakAzita thayeluM che. 8. juo mudrita AvRttinI prastAvanA (pR. 12.) 9. A nAma dasamA adhyAyanA aMta (pR. 16)mAM apAyeluM che. 10. juo "mA. di. gra.'mAM ratnakaraDazrAvakAcAranI prastAvanA (pR. 57-66) For Personal & Private Use Only P 43 www.jalnelibrary.org Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 36 P 44 P 4pa jainendra vyAkaraNa(4-3-180)mAM koikaprabhAcandrano ullekha che. ene lagatuM sUtra nIce mujaba che : "tre: kRti pramAdrazya" A uparAMta parala-nivAsIvinayanandinA ziSya ke jemane cAlukya narezakIrtivarmAe (vi. saM. 624) dAna ApyuM hatuM temanuM nAma paNa prabhAcandra che. valI prameyakamalamArtaDa vagerenA kartAnuM nAma paNa prabhAcandra che. Ama je vividha prabhAcandra che te paikI koNa atre prastuta che teno nirNaya karavo bAkI rahe che. prastuta kRti dasa adhyAyamAM vibhakta che. emAM ekaMdara 107 sUtro che. adhyAyadITha tIne saMkhyA nIce mujaba che : 15, 12, 18, 6, 11, 14, 11, 8, 7 ane 5. A sUtro arthadRSTie tema ja kaMThastha karI zakAya e dRSTie paNa sugama che. umAsvAtikata ta. sU. sAthe A kRti sarakhAvatAM ema lAge che ke e prauDha kRtinA sArarUpa ane enA pravezadvAranI garaja sAre evI A kRti che. tattvArthasAra (vikramanI bAramI sadI)- A di. amRtacandranI padyAtmaka racanA che. emaNe kundakundAcAryakata 'paMcatyikAyasaMgaha, apavayaNasAra ane samayasAranI vRtti racI che. vizeSamAM puruSArthasikyupAya paNa emanI kRti che. anagAradharmAmRta uparanI svapajJa TIkA nAme bhavyakumudacatrikA (pR. 160 tema ja pR. 588)mAM AzAdhare A amRtacandrano 'Thakkara" tarIke nirdeza karyo che. prastuta kRti nava adhyAyamAM vibhakta che. ane emAM 618 padyo che. A kRti jIvAdi sAta padArthonA nirUpaNarUpa che. "mokSatattva' adhyAyanA zlo. 7 ane 20-54 rAjavArtikamAMthI ane e rAjavArtikamAM ta. sU. nA bhAgyamAMthI uddhata karAyelAM che. lighutattvasphoTa- kartA amRtacandra. A dArzanika kAvya padmanAbha jainInA aMgrejI anuvAda ane prastAvanA sAthe lA. da. vidyAmaMdira amadAvAdathI i. sa. 1978mAM ane hiMdI anuvAda sAthe jainavidyAsaMsthAna jayapurathI saM. 2050mAM prasiddha thayuM che.] varakANAtIrtha', mevADanI tIrthatrayI (delavADA, kelavADA, karaheDA) jagavikhyAta jesalameratIrtha prakA. zrutanidhi. tAraMgAtIrtha, ujjayaMtagiri (giranAra) ArasItIrtha ArAsaNa (kuMbhAriyAjI) prakA. zeTha ANaMdajI kalyANajI.] 1. Ane laine enuM "dazasUtra' nAma sAntartha Thare che. 2. Ane laine AnuM tattvArthasAra nAma yojAyuM haze. game tema paNa enA eka adhyAyanI puSyikAmAM tattvArthasAra evo ullekha jovAya che. juo prastAvanAnuM pR. 9. 3. A kRti "sanAtana jaina granthamAlA''mAM i.sa. 1905mAM chapAvAi che. 4-6, A traNe prakAzita che. juo pA. bhA. sA. (pR. 157-158). 7. traNe vRtti chapAyelI che. juo pA. bhA. sA. (pR. 158) ityAdi. 8. A kRtinI paM. nAthurAma premInI hindI TIkA (anvayArtha ane bhAvArtha) sahitanI cothI AvRtti "rA. je. zA."mAM i.sa. 1953mAM chapAvAI che. AmAM paM. nAthurAma premIe kahyuM che. ke meghavijaye 'ttipabohanAlaya (gA. 7)nI TIkAmAM tema ja anyatra je be pAIya padyo amRtacandra AnuM kahyuM che te brAnta che. emaNe koI pAiya kRti racyAno purAvo maLyo nathI. For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 46 prakaraNa 37 : darzanamImAMsA (cAlu) "puruSArthasiddhakyupAya (vikramanI bAramI sadI)- A paNa tattvArthasAra ityAdinA racanAra amRtacandranI 226 padyonI racanA che. enAM 12, 44, 67 ane 68 kramAMkavALA padyo koI prAcIna padyAnA anuvAdarUpa jaNAya che. A kRtimAM parama jyotino vijaya vAMchI anekAntane praNAma karI vyavahAra-naya ane nizcaya-nayanuM nirUpaNa karAyuM che. tyAra bAda AtmA e karmano katAM tema ja bhoktA che ema kahI samyakatvanuM lakSaNa ane enAM ATha aMgo, jIvAdi sAta tattvo, zrAvakanA bAra vrato ane saMkhanA tema ja e tamAmanA pAMca pAMca aticAro, tapanA be prakAra. cha Avazyaka, traNa gupti, pAMca samiti, dazavidha dharma, bAra bhAvanA, bAvIsa parISaha, baMdhanA cAra prakAro, syAdvAda ityAdi viSe mAhitI apAi che. aMtamAM kartAe potAnI laghutA-AtmA ane pudgalanI bhinnatA nimnalikhita padya dvArA darzAvI che :vaLe: taritra:pati parve tIna vAvasthAnA. P 47 vacai: tuM pavitra zAstramavuM te punarAma: parara6 ''3 TIkA- ajJAtakartIka che. prazamarati (u. vikramanI trIjI sadI)- A kRti vAcakavarya umAsvAtie "AryA chaMdamAM 311 padyamAM racI che. e saMkSipta, manomohaka ane subodhaka kRtinA bAvIsa vibhAgo pADI pratyekane "adhikAra" tarIke oLakhAvAya che. emAM jIvAdi cha dravyo, kaSAyo, bhAvanA, zramaNono AcAra, mukti ityAdi bAbato carcAI che. glo. 135mAM munionAM vastra ane pAtranuM nirUpaNa che. Ama ahIM sacelaka muninA AcAranuM pratipAdana che. e uparathI umAsvAti "sthavira-kalpI" haze ema anumanAya che. ta. sU. (a. 3, sU. 6)nI hAribhadrIya TIkAmAM A prazamaratinA zlo. 210-211 "A ja sUrie (arthAt umAsvAtie) anya' prakaraNamAM kahyuM che' evA ullekhapUrvaka rajU karAyA che. evI rIte P 48 1. A prakAzita che (juo pR. 45). emAM aMtamAM padyAnukramaNikA apAi che. vizeSamAM mULa kRti jagamaMdaralAla jenI aMgrejI anuvAda sahita B mAM I. sa. 1933mAM prasiddha karAI che. 2. Ane jinapravacanarahasyakoza paNa kahe che. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 253)mAM evo ullekha che ke meghavijaye yuktiprabodhamAM Ane zrAvakAcAra kahelo che paNa e vAta vicAraNIya jaNAya che. 3. A bhAvArtha tattvArthasAramAM paNa nIce mujaba darzAvAyo che : "varNAH padAnAM kartAro vAkyAnAM tu padAvaliH / vAkyAni cAsya zAstrasya kartuNi, na punarvayam // 23 // " 4. A prakAzita che (juo pR. 11). A kapUravijaye racelAM gujarAtI bhAvArtha ane vivecana sahita A mULa kRti "jai. dha. pra. sa." taraphathI vi. saM. 1988mAM chapAvAi che. [A. bhadraguptasUrinA vivecana, A. rAjazekharasUrinA bhAvAnuvAda sAthe pragaTa thayela che.] 5. AnA nAma tema ja bIjI paNa keTalIka bAbatonI noMdha meM prazamarati ane saMbaMdhakArikAne aMgenI mArI utthAnikAmAM rajU kyAM che. 6. nyAyAcArya yazovijayagaNievairAgyarati nAmanI je kRti racI che tenuM nAmakaraNa A kRtinA nAmane AbhArI haze. For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 37 P 49 ta. sU. (a. 5, sU. 6)nI TIkAmAM siddhasenagaNie prazamaratinuM 208muM padya uddhata karatI veLA enA kartA tarIke umAsvAtino nirdeza karyo che. Ama be prAcIna munivaro prazamaratine umAsvAtinI ja kRti gaNe che. TIkA- AnA kartA "bRhad gacchanA jinadevanA (? mAnadevanA) ziSya haribhadrasUri che. emaNe vi.saM. 1185mAM pATaNamAM 1800 zloka jevaDI A TIkA racI che. enI prazasti (zlo. 3)mAM je prAcIna TIkAone AdhAre racAyAnI vAta che e TIkAo Aje aprApya jaNAya che. vRtti- koIke "prIteina"thI zarU thatI ane 2500 zloka jevaDI A vRtti racI che enI eka hAthapothI vi.saM. 1497mAM lakhAyelI maLe che. "avacUrNi- A koIke racI che. iTAliyana anuvAda- A e. bellini (Ballini)nI racanA che. A anuvAda mULa kRti tema ja koIkanI saMskRta vRtti sahita 'kaTake kaTake chapAyo che. kSetrasamAsa kivA jaMbudvIpasamAsa- AnA kartA tarIke ta. sU.nA praNetA umAsvAti che ema keTalAka mAne che. A kRti cAra AhnikamAM vibhakta che. cothA AhnikanA prAraMbhamAM sAta karaNa-sUtro che. vRtti- A ajJAtakartaka che. e 2880 zloka jevaDI che. kSetrasamAsa (zakasaM. 1320=vi. saM. 1455)- AnA kartA 'pUrNimA' gacchanA padmaprabhanA ziSya devAnanTa che. emaNe A kRti sAta vibhAgamAM vibhakta karI che. kSetrasamAsa- A kRti sahajaratna racI ane svopanna vRttithI vibhUSita karI che. mULa kRti saMskRtamAM haze ema mAnI meM enI ahIM noMdha lIdhI che. jambudvIpaprajJaptisaMgrahagrantha (la. vi. saM. pa50)- A surendrakIrtisUrinI racanA che. e saMskRtamAM haze. A kRti di. balanadinA ziSya paghanandie Azare 24ra6 gAthAmAM racelA jabUdIvapaSNattisaMgahanuM smaraNa karAve che. e kRti tera prakaraNomAM vibhakta che ane e vi. saM. 550nA arasAmAM racAyelI che. popajJa vRtti- prastuta kRti A vRttithI vibhUSita karAI che. 1. A "de. lA. jai. pu. saM." taraphathI prakAzita che. 2. juo "Journal of the Italian Asiatic Society" (Vol, 25, p. 177 ft., & Vol. 29, p. 61 ft.) 3. A kRti vijayasiMhasUrinI TIkA sahita "bibliothekA inDikA"mAM "rayala eziyATika sosAyaTI opha beMgola" taraphathI I.sa. 1903mAM prakAzita karAI che. vaLI A ja TIkA sahita mULa kRti "satyavijaya graMthamAlA''mAM amadAvAdathI I.sa. 1922mAM chapAvAI che. 4. eka ajJAtakartRka kSetramAsa che ane enA upara koIkanI vRtti che. vaLI jinadAsanI TIkAvALA kSetrasamAsanA racanAra e ja jinadAsa pote haze ema manAya che. 5. keTalAka Ane ja jinabhadragaNi kSamAzramaNakRta khettasamAsanI vRtti gaNe che paNa e bhUla hoya ema lAge che ema ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 100)mAM ullekha che. For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 : darzanamImAMsA (cAlu) : pri. A. 48-51] 27 kSetraloka(vi.saM. 1708)AlokaprakAzano bhAgache ane evizvanuM jaina dRSTie nirUpaNa pUruM pADe che. trilokadIpikA kivA railokyadIpaka- A indravarmAnI kRti saMskRtamAM haze ane eno viSaya bhUgoLa haze ema mAnI meM enI ahIM noMdha lIdhI che. nRtattvanigama kiMvA lokatattvanirNaya (uM. vi. saM. 820)- A samabhAvabhAvI haribhadrasUrinI P 50 kRti che. AmAM 147 (75+35+37) padyo che. AmAM sudevanuM lakSaNa rajU karatAM brahmA vagere vaidika hinduonA devomAM e ghaTatuM nathI ema pratipAdana karAyuM che. vizeSamAM A laghu kRtimAM vizvanuM ane AtmAnA svarUpanuM tema ja karmanA siddhAntanuM nirUpaNa che. AnA keTalAMka padyo bhagavadgItA sAthe maLatAM Ave che. A kRti aMgenI vizeSa mAhitI mATe juo "zrIharibhadrasUri' (pR. 113-116 ane 140). anuvAda- A kRtino gujarAtImAM anuvAda karAyo che. jaiTAliya anuvAda- Do. luIge suAlie mULa kRtino iTAliyana bhASAmAM anuvAda karyo che. ['lokatattvanirNaya eka samIkSAtmaka adhyayane anusaMdhAna] P 51 pasarvazasiddhi (uM. vi.saM. 820)- AnA praNetA sama bhAvabhAvI haribhadrasUri che. emaNe A dvArA "sarvajJa' hoI zake che e vAta vicArI che ane e dvArA sarvajJano niSedha karanAra mudAonuM nirasana karyuM che. AmAM vacce vacce gadyAtmaka lakhANa che. bAkI mukhyatayA A kRti padyamAM che. vistArathI kahuM to prAraMbhika 21 padyo pachI gadyAtmaka lakhANa, tyAra bAda 25 padyo, pachI pAchuM gadyAtmaka lakhANa ane aMtamAM 22 padyo che. Ama ekaMdara 68 padyo che. svopajJa TIkA- A anupalabdha che. "sarvahitA- A vRtti zrIvijayAmRtasUrijIe vi.saM. 2019mAM racI che. bhAvAnuvAda- uparyukta vRttino tathA mULano bhAvAnuvAda munizrI hemacandravijayajIe karyo che. "laghusarvajJasiddhi- A anantakIrtinI kRti che. bRhatsarvazasiddhi- A paNa uparyukta anantakIrtinI kRti che. sarvajJasiddhikAtrizikA- AnA praNetA zAnticandragaNi che. 1. Ano paricaya AgaLa upara (pR. 57-62)mAM apAyo che. 2. A kRti "jaina dharma prasAraka sabhA" taraphathI I.sa. 1902mAM chapAvAi hatI. tyAra bAda A gujarAtI anuvAda sahita "haMsavijayajI jaina phrI-lAIbrerI"nI granthamAlAmAM i.sa. 1921mAM chapAvAi che. 3. A prakAzita che. juo. uparanuM TippaNa. 4. A GSAI (VOI. XVIII, R 263 ff.)mAM I.sa. 1905mAM mULa sahita chapAyo che. 5. A kRti hiMsASTaka ane enI svopajJa avacUri temaja aindrastuti sahita "R. ke. je. sa." taraphathI i.sa. 1924mAM prasiddha karAI che. vizeSamAM A mULa kRti sarvahitA nAmanI vRtti ane e baMnenA bhAvAnuvAda tathA paM. dhurandharavijayagaNie lakhelA purovacana sahita "jai. sA. va. sa." taraphathI vi. saM. 2020mAM prakAzita karAi che. A purovacanamAM sarvajJa aMgenA traNa maMtavyo che. sAthe sAthe paM. sukhalAlajIne aMge keTaluMka lakhANa che. 6-7. A jai. sA. va. sa. taraphathI prakAzita che. juo Ti. 5. 8-9. A baMne ekasAthe "mANikacanda digambara graMthamAlA"mAM granthAMka 1 tarIke vi.saM. 1972mAM prakAzita karAI che. For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 37 P para P 5 3 sarvajJasthApanAprakaraNa- A ajJAtakartaka che. sarvajJAbhAvanirAkaraNa- AnA kartAnuM nAma jANavAmAM nathI. lekha- "sarvazavAda ane tenuM sAhitya" nAmanA mArA lekhamAM meM sarvajJatAne siddha karanArI kRtionI sUcI ApI che. dharmabindu (u. vi. saM. 820)- A paNa uparyukta haribhadrasUrinI racanA che. e ATha adhyAyamAM vibhakta che. e sUtrAtmaka kRti mukhyatayA gadyamAM che. A zrAvakonA tema ja sAdhunA AcAravicAranA nirUpaNarUpa che. Ama A mukhyatayA caraNakaraNAnuyogane lagatI kRti che. A kRti aMge meM zrI haribhadrasUri (pR. 100-105)mAM vistArathI vicAra karyo che. "vRtti- AnA kartA municandrasUri che. anuvAdo- mULa kRtinA gujarAtImAM "pAMceka anuvAdo thayelA che. bhASAntara- amRtalAla modIe mULanuM tema ja A vRttinuM hindImAM bhASAntara karyuM che. dharmasAra (u. vi. saM. 820)- A samabhAvabhAvI haribhadrasUrikRti prakaraNa che ema paMcasaMgaha (gA. 8)nI malayagirisUrikRta TIkA (patra 11 A)nI nimnalikhita paMkti uparathI jANI zakAya che : "uktaM haribhadrasUriNA dharmasAraprakaraNe 'sAdhyavyAdhisamameva tat' / " svapajJa TIkA- A anupalabdha che. haribhadrasUrie jAte A TIkA racI hatI ema devendrasUrie chAsII (gA. ra9)nI svopajJa TIkA (pR. 161)mAM karelA nimnalikhita ullekha uparathI jaNAya che : "yadAha dharmasAramUlaTIkAyAM bhagavAn zrIharibhadrasUriH" Ama ahIM hAribhadrIya TIkAne "mUlaTIkA" kahI che. vizeSamAM ahIM emAMthI nIce mujabanuM avataraNa apAyuM che. - "manovacasI tadA na vyApArayati, prayojanAbhAvAt / " dharmasAra ane enI mULa TIkA viSe zrI haribhadrasUri (pR. 106-107)mAM meM kathana karyuM che. 'TIkA- A malayagirisUrie racI che ema dhammasaMgahaNI (gA. 4)nI emanI TIkA (patra 7) uparathI jANI zakAya che. prastuta ullekha nIce pramANe che - 1. A lekha "jai. sa. pra.'' (va. 10, aM. 2-3)mAM prasiddha karAyo che. 2. A kRti municandrasUrikRta vRtti sahita "A. samiti" taraphathI I.sa. 1924mAM chapAvAI che. munizrI jaMbUvijayajIe prAcIna pratonA AdhAre saMzodhana karyuM che. "ji. A. dra." dvArA prakAzita che. "momaikalakSI prakAzana' dvArA A. candraguptasUri saMpAdita saM. 2044mAM prasiddha che.] 3. AthI karIne A kRtine 4ramA prakaraNamAM sthAna ApavuM ghaTe. 4. A 'A. samiti dvArA' prakAzita che. juo Ti. 2. 5. A badhA prakAzita che. juo zrI haribhadrasUri (pR. 105-106) da, A bhASAntara mULa sahita "hindI jaina sAhitya pracAraka maMDala" taraphathI amadAvAdathI i.sa. 1951mAM prasiddha karAyuM che. 7-8, A adyApi aprApya che. For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 : darzanamImAMsA (cAlu) : pri. A. 51-55] "yathA vApuruSArthatA 3ArthanAmayorastathA dharmazArIkAthAmafmahitamiti ne pratA(ta) te '' P 54 dharmasAra- A "mAladhArI devaprabhasUrinI racanA che. e maLatI nathI. azvasanIya kRti (uM. vikramanI dasamI sadI)- uttarasUjhayaNa (a. 2, sU. 44)nI 'vAdivetAla' zAntisUrikRta TIkA (patra 1328)mAM vAcaka azvasenanA nAmapUrvakanA avataraNa sahita nIce mujabanuM lakhANa che : "uktaM cAzvasenavAcakena- 'AtmapratyakSa AtmA'yam' ityAdi / athAyaM dRggocara iti nAstItyucyate, nAmaAAno, tartanaivatam - 'ra 2 nAstIka tat sarva vakSanA vana vRdyate' !'' A uparathI A vAcake koI dArzanika mImAMsAne lagatI kRti racI haze ema mAnI ane sAthe sAthe - anamAM haze ema mane lAgavAthI meM AnI ahIM noMdha lIdhI che. kadAca e nyAyanI ja kRti hoya to enI gaNanA have pachInA prakaraNamAM thavI ghaTe. dravyAlaMkAra (u. vi. saM. 1202)- AnA kartA kali." hemacandrasUrinA be vidvAna vinaya rAmacandra ane guNacandra che. Ama A krikaNvaka kRti che. emAM traNa vibhAga che. pahelAmAM jIva-dravya ane pudgala-dravyanuM, bIjAmAM dharmAstikAya ane adharmAstikAya e be dravyonuM ane trIjAmAM AkAzAstikAya nAmanA dravyanuM nirUpaNa che. A kRtinI vi.saM. 1200mAM lakhAyelI eka hAthapothI jesalameranA bhaMDAramAM che. munirAjazrI jaMbUvijayajI ma. dvArA saMzodhita-saMpAdita thaI dravyAlaMkAra lA. da. vidyAmaMdira amadAvAdathI ela.DI. sirija 121mAM I.sa. 2001mAM prasiddha thayuM che.] anyayogavyacchedAviMzikA (zlo. 9) uparanI TIkA nAme syAdvAdamaMjarI (pR. 98, jaina)mAM P 55 dravyAlaMkAramAMthI avataraNo apAyAM che. ema karatI veLA enA kartA tarIke 'dravyAlaMkArakArano dvivacanamAM prayoga karAyo che. A. suzIlasUrikRta syAdvAdabodhinI TIkA sAthe "suzIla sA. prakA." jodhapurathI 2053mAM pra.] karmagraMtha- harivaMzapurANamAM koi jayasena viSe evI rItano ullekha che ke ethI ema bhAse che ke emaNe karma-siddhAntane lagato koI grantha racya haze. A anumAna sAcuM Thare to paNa e grantha saMskRtamAM haze ke kema te jANavuM bAkI rahe che. karmagrantha (la. vi. saM. 1450)- AnA kartA "Agama gacchanA jayatilakasUri che. A nAmanA bRhat tapA' gacchanA eka sUrie vi.saM. 1456mAM anuyogadvAracUrNino uddhAra karAvyo che.' 1. A nAma meM yojayuM che. 2. Ano epha. Dabalyu. thomase nimnalikhita nAmathI anuvAda karyo che : "The Flower-Spray of the Quodammodo Doctrine" BM 24044LE "Akadomie-Verla" taraphathI barlinathI i.sa. 1960mAM prasiddha karAyo che. [Do. jagadIzacandra jainano hindI, sA. sulocanAzrI ane paM. ajitazekhara vi. nA guja. anuvAdo pragaTa thayA che. muniprazamarati vi. saMpAdita syA. ma. pravacana prakAzana punAthI 2058mAM prasiddha thaI che.] 3. A nAma meM yojyuM che. 4. A kRti "jai. dha. pra. sa." (?) taraphathI chapAvAI che. 5. juo jai. sA. saM. I. (pR. 447) For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 37 P 56 karmaviSayaka prastuta kRti cAra vibhAgamAM vibhakta che. enAM nAma nIce mujaba che :(1) prakRti-viccheda, (2) sUkSmArtha-saMgrAhaka, (3) prakRti-svarUpa ane (4) baMdha-svAmitva. A cArane "cAra saMskRta karmagraMtha" tarIke oLakhAvAya che ane ono graMthAgra pa69 zlokano darzAvAya che. lokavibhAga (uM. vikramanI paMdaramI sadI)- AnA kartA di. siMhasUri che. emaNe 1526 zlokanI A kRti nimnalikhita 11 adhikAramAM-prakaraNomAM vibhakta karI che : (1) jaMbudvIpa, (2) lavaNa samudra, (3) mAnuSa-kSetra, (4) dIpa-samudra, (5) kAla, (6) tiryagra |P 57 loka, (7) bhavanavAsiloka, (8) gati, 99) madhya-loka, (10) vyaMtara-loka ane (11) svarga tathA mokSa. rUpAMtara- di. sarvananTie zakasaMvat 380mAM- kAMcInA siMhavarmA rAjAnA rAjyakALanA bAvIsamA varSamAM lagabhaga 1536 zloka jevaDI je logavihaga (saM. lokavibhAga) nAmanI kRti racI hatI ane je haju sudhI to aprApya che tenA saMskRta rUpAMtara tarIke prastuta kRtine oLakhAvAya che. avataraNo- A lokavibhAgamAM AdipurANa (parva 3)mAMthI, nemicandra vi.saM. 1935mAM racelA tiloyasAramAMthI tema ja tivRSabhakRta tiloyapaSNattimAMthI keTalIka gAthAo udghata karAI che. hAthapothI- A lokavibhAganI vikramanI soLamI sadImAM lakhAyelI eka hAthapothI maLe che. lokaprakAza (vi. saM. 1708)- A pahemalaghuprakriyA vagerenA praNetA upAdhyAya vinayavijayagaNi che. emaNe A bRhatkAya granthane nimnalikhita cAra vibhAgamAM vibhakta karyo che : (1) dravya-loka, (2) kSetra-loka, (3) kAla-loka ane (4) bhAva-loka. P. 58 1. karma-siddhAntamAM saMkramano samAveza thAya che. ene aMge A siddhAntanA niSNAta zrIvijayapremasUrijIe saMkramaprakaraNa yojyuM che. eno prathama bhAga zrI. raNachoDadAsa zeSakaraNa zAhe muMbaIthI I.sa. 1931mAM ane bIjo bhAga zrI. zAMtidAsa khetazIe I.sa. 1933mAM prakAzita karyo che. A AcArye A pUrve 'gaNi" avasthAmAM karmasiddhi nAmanuM pustaka saMskRtamAM racyuM che ane e zrI haThIcaMda dIpacaMda (hAla munizrI haMsasAgara) taraphathI i.sa. 1929mAM prasiddha karAyuM che. emAM kALa, svabhAva, niyati vagere viSe ekAMte Agraha rAkhanAranA vicAronuM khaMDana karAyuM che. A saMbaMdhamAM juo mAruM pustaka nAme karmasiddhAnta saMbaMdhI sAhitya (pR. 102 103). 2. je. sA. I. (pR. 1-22)mAM "to vimA gaura titoya khatti" nAmano lekha prakAzita thayelo che. pR. 1mAM Adya padya tema ja pR. 1-2mAM prazastinAM cAra padyo apAyAM che. 3. A "de. lA. je. pu." taraphathI prakAzita che. AnI vi.saM. 1716mAM lakhAyelI eka hAthapothI bhAM. prA. saM. mAM. che. [saMpUrNa anuvAda paM. vajasena vi. saMpAdita "bhadrakaraprakAzana" dvArA bIjIvAra prasiddha thayo che.] 4. vinayasaurabha (pR. 24-29)mAM A mahAkAya grantha vize keTalIka bAbato meM rajU karI che. 5. AnA paricaya vagere mATe juo jai. saM. sA. I. (khaMDa 1, pR. 80-82).= 46 6-7. A baMne vibhAga (mULa) gujarAtI bhASAMtara temaja zrI. hIrAlAla amRtalAla zAhanA gujarAtI upoddAta sahita lokaprakAza (vibhAga 3-4)"nA nAmathI "jai. dha. pra. sa." taraphathI i.sa. 1934mAM prakAzita karAyA che. For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 : darzanamImAMsA (cAlu) : pri. A. pa6-60] 31 AmAM anukrame 11, 16, 8 ane 1 sarga che. Ama cAre vibhAganuM nirUpaNa 36 sargamAM pUruM thAya che. tyAra pachIno 37mo sarga A cAre vibhAganI anukramaNikA pUrI pADe che. aMtamAM kartAe prazasti dvArA sudharmasvAmIthI mAMDIne A graMthanA racanAsamaya sudhInA sUrionI paraMparA ApI che. potAnuM samagra vaMzavRkSa rajU karyuM che. emaNe A prazastimAM kahyuM che tema A prazasti emaNe vi. saM. 1708mAM vaizAkha suda pAMcame junAgaDhamAM gaNadhara 'vijayaprabhanA rAjyamAM racI che. parimANa- mULa graMtha padyamAM che. enI saMkhyA 15559nI gaNAvAya che. sAkSI pAThono graMthAgra umeratAM ekaMdara parimANa 20622 zlokanuM hovAnuM jaNAya che. viSaya- jaina darzananA sarva viSayonI saMgraha (encyclopedia)- rUpa A prathama sargamAM traNa prakAranA aMgula, raju, palyopama, sAgaropama, guNAkAra, bhAgAkAra, saMkhyAnA prakAro ityAdi viSe P 59 mAhitI apAI che. sa. ramAM dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzastikAyanuM tema ja siddhanuM svarUpa varNavAyuM che. sa. 3mAM saMsArI jIvonA nirUpaNa mATe upayogI 37 dvArA viSe samajaNa apAI che. sa. 4-9mAM pRthvIkAyathI mAMDIne nArakonuM A kArone lakSIne nirUpaNa karAyuM che. sa. 10mAM sarva jIvonA bhavano saMvedha darzAvAyo che. sAthe sAthe alpabadutva ane karmaprakRtio viSe prakAza paDAyo che. sa. 11 pudgalAstikAyanA nirUpaNarUpa che. Ama 11 sargamAM dravyaloka pUrNa karAyo che. sa. 12mAM kSatra, dizA, rajju, khaMDu vagerenuM svarUpa vicArAyuM che. sa. 13mAM bhavanapati viSe ane sa. 14mAM sAta naraka viSe vistArathI vicAra karAyo che. sa. 15 tirya-lokanuM svarUpa pUruM pADe che. ahIM vividha dvIpo ane samudronuM varNana che. vizeSamAM ahIM vijayadevanI RddhinuM vistRta Alekhana che. sa. 16mAM "bharata" kSetra ane 56 aMtaradvIpanI hakIkata che. sa. 17 "mahAvideha kSetra viSe ane sa. 18 "meruparvata' viSe vistRta mAhitI pUrI pADe che. P 60 sa. 19 "nIlavaMta' parvata, ramyak kSetra ane "airAvata' kSetra upara prakAza pADe che. sa. 20 sUrya-caMdranI gatinuM, nitya-rAhu ane parva-rAhunuM tema ja 15 dvAra dvArA nakSatronuM nirUpaNa rajU kare che. 1. eo vijayasiMhasUri pachI thayAnuM A prazastimAM kahyuM che. ethI evo prazna uThAvAyo che ke vijayasiMhasari to vi.saM. 1709mAM svarga saMcaryA tema chatAM vi.sa. 1710mAM AcArya bananArA vijayaprabhanuM nAma A prazastimAM kema che ? 2. juo zAntasudhArasa (bhA. 2)nuM vivecana (pR. 88, prathama AvRtti) For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 37 P 61 sa. 21 'lavaNa" samudrane aMgenI hakIkata rajU kare che. sa. 22 dhAtakI" khaMDane lagato che. sa. 23 "puSkarAI' dvIpa ane "mAnuSottara' parvata viSenI tema ja zAzvata cetyo viSenI ane sa. 24 manuSya-kSetranI bahAra AvelA sUryo ane candro viSenI tema ja dvIpo ane samudro viSenI hakIkata rajU kare che. sa. 25 cara ane sthira candra vagere vize mAhitI pUrI pADe che. sa. ra6-27 Urdhva-lokanI saudharmAdi kalpa vagerenI hakIkata rajU kare che. Ama soLa sargamAM kSetra-lokanuM nirUpaNa apAyuM che. sa. 28thI kAla-lokanuM svarUpa vicArAyuM che. prAraMbhamAM kALane dravya mAnavo ke kema e viSaya carcAyo che. tyAra bAda samayathI mAMDIne yuga sudhInA kALanA vividha vibhAgonI samajaNa apAI che. sa. 29 'zIrSaprahelikA sudhInA varSonuM tema ja avasarpiNInA pahelA traNa ArAnuM svarUpa rajU kare che. sa. 30mAM jinezvaranA janmathI mAMDIne nirvANa sudhInI paristhiti varNavAI che. sa. 31 cakravartInuM svarUpa pUruM pADe che. sa. 32mAM RSabhadeva vagere jinezvaronI saMkSipta jIvanarekhA rajU karAI che. sa. 33mAM A cAlu avasarpiNImAM thayelA cakravartIo, vAsudevo, baLadevo vagerene lagatI mAhitI apAI che. sa. 34mAM avasarpiNInA pAMcamA ane chaThThA ArAnuM varNana che. sAthe sAthe AvatI utsarpiNImAM thanArA jinezvaro vagere vize keTalIka hakIkata che. sa. 35mAM avasarpiNInA pAMcamA ane chaThThA ArAnuM varNana che. sAthe sAthe AvatI utsarpiNImAM thanArA jinezvaro vagere vize keTalIka hakIkata che. sa. 3pamAM cAra prakAranAM pudgala-parAvartana, ATha vargaNA, spardhaka ityAdi viSe mAhitI apAI che. Ama ATha sarga dvArA kAla-lokanuM svarUpa AlekhAyuM che. sa. 36mAM cha prakAranA bhAvanuM nirUpaNa che. bhAva-loka mATe A eka ja sarga che. cAra anuyoga-lokaprakAzamAM dravyAnuyoganA nirUpaNane prAdhAnya apAyuM che jyAre kAlAnuyogano viSaya saMkSepamAM rajU karAyo che. tIrthaMkarAdinAM caritro dharmakathAnuyoganI vAnagI pUrI pADe che. zrAvakonAM bAra vrato, 18000 zIlAMga ityAdi bAbato je prasaMgopAtta AlekhAI che te caraNakaraNAnuyogane aMgenI che. Ama A grantha cAre anuyoganI nyUnAdhika sAmagrIthI vibhUSita che. sAkSI- lokaprakAzamAM 1025 sAkSIo apAI che. emAM ghaNIkharI vAra to mULa pATho apAyA che. A paikI keTalAMka avataraNo gadhamAM che. 1. jai, dha. pra. sa." taraphathI i.sa. 1934mAM prasiddha karAyela "kALalokaprakAza'mAM prAraMbhamAM pR. 36-43mAM A sUcI apAI che. P 62 For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 : darzanamImAMsA (cAlu) : pri. A. 60-63] saMzodhaka- A mahAkAya graMthanuM saMzodhana uttarasUjhayaNanI TIkA racanArA bhAvavijaye karyuM che. yaMtro ane citro- lokaprakAzamAM aneka yaMtro che. e to kartAe ja taiyAra karyA haze paraMtu lokaprakAzanI je sacitra hAthapothIo maLe che temAM apAyelAM citrono udbhava graMthakArane hAthe thayo haze ke koI kaLAkAra pAse e taiyAra karAvAyAM haze eno nirNaya karavo bAkI rahe che. bhASAMtara- zrIvijayodayasUrie pahelA traNa sargonA vivecana, TippaNo ane yaMtro sahita 'anuvAda karyo che. saMpUrNa dravyalokanuM tema ja kSetralokanA sarga 12-20nuM bhASAntara zrI. motIcaMda odhavajI zAhe karyuM che jyAre saMpUrNa kAlaloka, bhAvaloka ane prazastinuM zrI. jeThAlAla haribhAie karyuM che. sarga 21-17nuM adyApi gujarAtImAM bhASAntara thayuM nathI ethI sakhedAzcarya thAya che. [saMpUrNa lokaprakAzanuM mULa sahita gujarAtI bhASAMtara vividha bhAgomAM thayuM che. tAjetaramAM paM. vajasenavijayagaNivaranA prayAsathI bhadraMkara prakAzana dvArA AnuM punarmudaNa thayuM che. A padmacandrasUri kRta hiMdI anuvAda nigraMtha A. pra. hastinApurathI pAMca bhAgamAM saM. 2059mAM prasiddha thayo che.] . maMgalavAda (vi. saM. 1653)- A kharatara' gacchanA samayasundaramaNinI vi. saM. 1653nI 2 63 racanA che ane e kartAe potAnA ziSya harSanandanane mATe yojI che. kezavamitre je tarkabhASA racI che temAM maMgalAcaraNa nathI. enuM zuM kAraNa che enI carcA anumAna, phalanA prabhAva, kAryakAraNa, vipnanI samApti, ziSTAcAranI paddhati vagerenA Azraya laI naiyAyikanI rIti pramANe karI che. aMtamAM uparyukta praznano uttara e apAyo che ke kezavamizra hArdika maMgaLa karyuM che.' prastuta kRtinI eka hAthapothI kartAe racanAvarSamAM ilAdurga (iDara)mAM lakhI che. enI ke anya koI hAthapothInI noMdha ji. 2. ko. (vi. 1)mAM nathI. nyAyAcAryanI kRti aprApya che. jJAnarvaNa (uM. vi. saM. 1730)- A nyAyAcArya yazovijayagaNinI padyAtmaka kRti che. emAM jJAnanA pAMca prakAronuM nirUpaNa vistArathI haze ema jJAnabindu-makaraNa (pR. 16)mAM je AnI bhalAmaNa karAI che te uparathI anumanAya che. vaLI A kRtinuM nAma paNa e prastuta viSayano Akara graMtha hovo joie ema sUcave che. jeTalo bhAga maLyo che e uparathI A hakIkata sAcI Thare che. 1. vinayavijayagaNie lakhAvelI eka hAthapothI sacitra maLe che. ethI citro emaNe nirmANa karelAM che ema munizrI yazovijayajInuM kahevuM che. 2. A mULanA pahelA traNa sarga sahita "jai. graM. pra. sa." taraphathI vi. saM. 1990mAM prakAzita karAyo che. 3. A bhASAMtara be bhAgamAM "A samiti" taraphathI anukrame i.sa. 1929 ane I.sa. 1932mAM chapAvAyo che. 4. juo samayasundarakRtisumAMjaligata "mahopAdhyAya samayasuMdara" (pR. 22). 5. ejana pU. 78. 6, ejana pR. 52. 7. "je. graM. pra. saM." taraphathI A kRti vi. saM. 1997mAM prakAzita karAI che. 8. Ane aMge meM keTalIka bAbato yazodohana (pR. 10, 14, 25, 31, 23, 132, 135 ane 210)mAM rajU karI che. Jail3413 International For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 37 P 64 P 65 prathama padyamAM "jJAnArNava' zabdano ullekha che. A kRti atyAre to cAra taraMga pUratI mAMDamAMDa upalabdha che. prathama taraMgamAM 61 padyo che. pahelA 58 padyo anuSTrabhumAM che. A taraMgamAM matijJAna ane zrutajJAnanA bhedano vicAra karAyo che. dvitIya taraMga truTita che. emAM 93 padyo che paraMtu mudrita pratimAM to 18-24 ane 41-93 e kramAMkavALAM padyo nathI. tRtIya taraMga truTita che. pehalAM cAra padyo nathI. 20mAM padya pachInAM 29 padyo khUTe che. cothA taraMgamAM pahelAM 29 padyo ane 31muM padya nathI. vaLI 33mA pachInA padyo paNa nathI. Ama atyAre to jJAnAvarNavamAM 6133+16+3=113 padyo che. paurvAparya- jJAnabindu-prakaraNa (pR. 16)mAM tema ja syAdvAda kalpalatA (patra 20 a, 48a, 544, 278a ane 367 a)mAM jJAnArNavano nirdeza che. e hisAbe A kRti jJAnabindu prakaraNa ane syAdvAdakalpalatA pahelAM racAyelI che ema phalita thAya che. "svapajJa vRtti- jJAnArNava upara nyAyAcAryanI vRtti che. jJAnabindu-makaraNa (u.vi.saM. 1731)- jJAnabindu evA saMkSipta nAme oLakhAvAtI A kRtinA kartA nyAyAcArya yazovijayagaNi che. AmAM mati, zruta, avadhi, mana:paryAya ane kevala ema pAMca jJAnanuM vistRta nirUpaNa che kharuM paraMtu jJAnArvaNano ane khAsa karIne to nANapavAya jevA pudguno vicAra karIe to e nAnakaDuM gaNAya. A bAbata A nAmamAM rahelo "bindu zabda sArI rIte darzAve che. AnI zailI sUtrAtmaka, kArikArUpa ke vyAkhyAnarUpa nathI paraMtu varNanAtmaka che. ema hoI e vidyAnandakRta pramANaparIkSA, madhusUdana sarasvatIe racelI vedAntakalpalatikA ane sadAnandakRta vedAntasArane maLatI Ave che. A "mukhyatayA gadyAtmaka kRti vividha avataraNothI tema ja ATha nyAyothI vibhUSita che. e pAThya-pustaka tarIke pasaMda karavA jevI che. racanAsamaya- A kRtimAM adhyAtmasAra-prakaraNa (pR. 13), anekAntavyavasthA (pR. 40), ane jJAnArNava (pR. 16)no ullekha che eTale A prastuta kRti A traNanI racanA bAda yojAI che ema phalita thAya che. A jJAnabindunI vi.saM. 1731mAM lakhAyelI eka hAthapothI maLe che. 1. AnI noMdha ji. 2. ko. (vi. 1)mAM nathI. 2. A vRtti aprakAzita hoya ema lAge che. 3. A kRti "je. dha. pra. sa." taraphathI "nyAyAcArya zrIyazovijayajIkRta graMthamAlA'mAM vi.saM. 1965mAM prakAzita thayelI che. mULa kRti paM. sukhalAlanAM saMskRta TippaNo tema ja emaNe lakhelA mananIya hiMdI paricaya' tema ja cha pariziSTo sahita "siM. je. graM."mAM vi.saM. 1998mAM "jJAnabindu-makaraNa' e nAmathI prasiddha karAyelI che. [AnuM punarmudaNa divyadarzana TrasTa dvArA thayuM che.] 4. A kRtimAMthI meM avataraNa AhaMta darzana dIpikAmAM ApyAM che. 5. aMtamAM nava padyonI prazasti che. 6. emAM samAi-paharaNanI gAthAo paNa jovAya che. enA jJAnakAMDano prastuta kRtimAM sArI rIte samAveza karAyo che. 7. juo jJAnabindu-makaraNa (pR. 128) For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 : darzanamImAMsA (cAlu) : pri. o. 64-67] 35 TIkA- AnA upara koikanI TIkA che. enI eka hAthapothI ahIMnA (suratanA) mohanalAlajInA P 66 jJAnabhaMDAramAM che. juo ji.ra.ko. (vi. 1, pR. 148). TippaNo- paM sukhalAle saMskRtamAM TippaNo racyAM che. 2 anuvAda-jJAnabindunAM prazastigata pahelAM sAta padyone mAro anuvAda A. da. dI. (pR. 2455)mAM chapAyo che. mAhitI-jJAnabindune aMge meM keTalIka mAhitI yazodohana (pR. 25, 38, 55, 49, 65, 66, 78, 15, 128, 130-135, 162 ane 196)mAM ane enI TIkA viSe pR. 134mAM ApI che. nyAyAloka (uM. vi. saM. 1743)- A nyAyAcArya yazovijaya gaNinI kRti che. A gadyAtmaka kRtino prAraMbha eka padyathI karAyo che. emAM kartAe A kRtinuM nAma ApyuM che ane sAthe sAthe potAno 67 ullekha "NdhImAna cAvizaRHthI karyo che. aMtamAM cha padyanI prazasti che. e paikI aMtima padyamAM kahyuM che ke amArA jevA pramAdagrasta ane caraNakaraNathI vihIna janone mATe jinanA pravacanano rAga e samudramAM vahANanI jema zubha upAya che. viSaya- A nyAyAloka traNa prakAzamAM vibhakta che. prathama prakAzamAM prAraMbhamAM muktinA svarUpa viSe taiyAyika, prabhAkara, tridaMDI, bauddha, sAMkhya, taukAlika, cittAmaNikAra ane vedAntInAM-vividha darzanonA maMtavyo rajU karI enI AlocanA karAI che. tyAra bAda AtmAnI vibhutAne lagatI bAbata hAtha dharI enuM khaMDana karAyuM che. enA pachI cArvAkanAM tema ja zarIrane jJAnanuM samavAyikAraNa mAnanArA taiyAyiko, paramaprakAzavAdI ane svaprakAzavAdInAM maMtavyonuM nirasana karAyuM che. dvitIya prakAzamAM "yogAcAra' matanuM ane prasaMgavazAt samavAyanuM khaMDana karAyuM che. enA pachI netranI prAptakAritAnuM ane atirikta abhAvavAdanuM nirasana che. 1. A saMbaMdhamAM juo mAro lekha "jJAnabindunI anyakartaka ane jJAnasAranI svapajJa TIkA" A lekha "jai.dha..." (pu. 74. aM. 7-8 bhegA)mAM chapAyo che. 2. A siMdhI jaina graM. mAM ane di. da. mAM prakAzita che. 3. A kRti tIrthoddhAraka zrIvijayanemisUrikRta vivRtti nAme tattvaprabhA sahita manasukhabhAI bhagubhAI taraphathI vi.saM. 1974mAM prakAzita karAI che. enI saMskRta prastAvanA zrIudayavijayagaNi (hAla sUri)e lakhI che ane emAM potAnA guru zrIvijayanemisUrinuM jIvanacaritra vistArathI AlekhyuM che. saTIka mULano vistRta viSayAnukrama saMskRtamAM apAyo che. saTIka prathama prakAza patra 18-1048mAM, dvitIya prakAza patra 104'159-AmAM ane tRtIya prakAza patra 1605-209mAM pUrNa karAyo che. muni yazovijayajInI "bhAnumatI' saMskRta vyAkhyA ane prItidAyinI gUrjaravyAkhyA sAthe "divyadarzana TrasTa" dvArA vi. saM. 2050mAM prasiddha thayela che.] 4. Ane aMge meM yazodohana (pR. 10, 29, 80, 23, 135, 172, 196, 207, 210, 211, 241 ane 329)mAM keTaluMka lakhANa karyuM che. 5. AvuM vizeSaNa kartA potAne mATe vApare kharA ? For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 37 trIjA prakAzamAM cha dravyo ane paryAyanuM nirUpaNa che. patra 2138mAM paryAyo viSe adhika mAhitI mATe syAdvAdarahasya jovAnI bhalAmaNa karI tRtIya prakAza pUrNa karAyo che. "tattvaprabhA- A vivRtinA kartA zrIvijayanemisUri che. eo vRddhivijaya yAne vRddhicandranA P 68 ziSya thAya che. A tattvaprabhAmAM cauda guNasthAnonuM ane prasaMgavazAt samudyAtanuM svarUpa AlekhAyuM che. tyArabAda pudgalanA bhedo viSe mAhitI apAI che. aspRzagati-vAda (u.vi.saM. 1743)- AnA kartA nyAyAcArya yazovijayagaNi che. prAraMbhamAM nIce mujabanuM eka padya che : "aspRzadgatimatItya zobhate siddhayato na hi matiH sumedhasAm / ityakhaNDatamapaNDapaNDitA vArama03 (? 1 ) masAvupakrama : ? '' tyAra pachI evo ullekha che ke keTalAka sthaLa mativALA jano vacceno pradezone sparyA vinA P 69 uparanA bhAganA pradezano sparza saMbhave ema vicArI siddhonI muktie jatI veLAnI gatine "spRzatI' mAne che ane siddha thanAranI gatino jene sUtromAM "aspRzad kahI che tenuM samarthana baMne bAjunA pradezone spardho vinAnI gati ema kahI kare che. A bAbatanI ahIM samIkSA karAI che. aMtamAM vizeSa mAhitI syAdvAdakalpalatAmAM apAyAno ullekha che paraMtu zAstravArtAsamuccaya (sta. 9. zlo.21)nI A TIkAmAM to A saMbaMdhamAM ekAda paMkti jeTaluM ja lakhANa che to ethI A mudrita TIkA keTaleka aMze apUrNa haze ema anumanAya che. avataraNo- paNavaNA, AvasmayanI sRSNi tema ja vise sA.mAMthI ekeka avataraNa apAyuM che. vaLI vAdivetAla zAntisUrie karelA vidhAnano ullekha karAyo che." 1. A manasukhabhAI bhagubhAI taraphathI prakAzita che. 2. "gurutattvavinizcaya' evA saMskRta nAmathI prasiddha karAyelI gurutattavicchiyanI AvRttinA aMtamAM jema kammapayaDanI laghuvRttino thoDoka bhAga prasiddha karAyo che tema A kRtino paNa thoDoka bhAga chapAvAyo che. A uparathI ema lAge che ke e samaye A kRti pUrepUrI maLatI nahi haze paraMtu have to maLI AvI che. e "jai.graM.pra.sa." taraphathI vi.saM. 2000mAM nimnalikhita nAmathI prakAzita kRtimAM chapAI che :"utpAdAdisiddhivivaraNaM vAdamAlA aspRzadgativAdaH vijayaprabhasUrisvAdhyAyazceti granthacatuSTayI" game tema paNa A kRtinI noMdha ji. 2. ko. (vi. 1)mAM nathI. [saTIka gurutattvavinizcaya A. rAjazekharasUrinA guja, anuvAda sAthe "jaina sAhityavikAsa maMDala" muMbaIthI prasiddha che.] 3. A kRtinA paricaya mATe juo yazodohana (pR. 23, 181, 204, 218, 219 ane 331). 4. vizeSa mATe juo yazodohana (pR. 219). For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 : darzanamImAMsA (cAlu) : [pra. A. 67-71] ullekha- nyAyakhaMDakhAdyanI svopajJa TIkAmAM aspRzativAda jovAnI nyAyAcArye bhalAmaNa karI che. nizAbhaktaduSTatvavicAra (u. vi. saM. 1743)- Ane nizAbhuktiprakaraNa paNa kahe che. A kRtinA praNetA nyAyAcArya yazovijayagaNi che. prAraMbhika padyamAM sUcavAyA mujaba emaNe A kRtimAM rAtribhojanane aMgenA doSonuM nirUpaNa karyuM che. A kRti atyAra sudhI pUrepUrI maLI AvI nathI. ene aMge vizeSa vicAra meM. yazodohana (pR. 23 ane 350)mAM karyo che. tattvacintAmaNi parIkSA kiMvA maNiparIkSA (u.vi.saM. 1770)- AnA kartA meghavijayagaNi che. A cAra prakaraNa pUratI kRti dvArA emaNe navyanyAyanA prarvataka gaMgeza upAdhyAye racelA tattvacintAmaNi nAmanA graMthanI parIkSA karI che. A viSe keTalIka mAhitI 'jai. si. bhA.' (va. 10, pR. 70-72)mAM apAi che. 37 dravyasaptatikA vi. saM. 1744)- A kRti bhAnuvijayanA ziSya lAvaNyavijaye vi.saM. 1744mAM racI che. svopakSavRtti : A vRtti kartAa jAte racI che. bhASAntara- A prakAzita che." dravyAnuyogatarkaNA (la. vi. saM. 1795)- AnA kartA bhojasAgara che. eo bhAvasAgaranA ziSya vinItasAgaranA ziSya thAya che. emaNe A kRti 'tapA gacchanA dayAvijayanA' rAjya daramyAna eTale vi.saM. 1785thI vi.saM. 1809nA gALAmAM racI che. emAM 15 adhyAya che. emAM dravya, guNa ane paryAyanuM tema ja pramANa ane nayanuM nirUpaNa Agamo, sammaipayaraNa vagerenAM pramANa ApIne karAyuM che. A kRtinI racanA dravyaguNaparyAyano rAsa ane enA svopajJa bAlAvabodhane AbhArI che. anuvAda- prastuta kRtino hindI anuvAda paM. ThAkuraprasAde karyo che. ['jaina dArzanika prakaraNasaMgraha' A nAme "lA. da. vidyAmaMdira" amadAvAda dvArA i.sa. 1973mAM prasiddhagraMthanuM saMpAdana Do. nagIna jI. zAhe karyuM che. AmAM nIce mujabanI dArzanika kRtio 1. A kRti bhAsarahasya ityAdi sahita 'jai. graM. pra. sa.'" taraphathI vi. saM. 1997mAM chapAyelI che. 2. rAtribhojanaviramaNa e jaina zramaNoe ane zramaNIoe pAMca mahAvrata uparAMta pALavAnuM vrata che. 3. A gujarAtI bhASAMtara sahita "jai. dha. pra. sa.'' taraphathI vi. saM. 1958mAM prasiddha karAi che. 4. juo uparanuM TippaNa. 5. A kRti rA. jai. zA.''mAM vi. saM. 1962mAM chapAvAi che. sAthe sAthe Ano hiMdI anuvAda je paM. ThAkuraprasAde karyo che te paNa e ja pustakamAM chapAvAyo che. 6. devasene dravyaguNaparyAyanirUpaNa nAmanI ane 300 zloka jevaDI kRti racI che. koike dravyaguNaparyAya racyo che. juo ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 181). 7. A prakAzita che. juo Ti. 5. For Personal & Private Use Only P 70 P 71 www.jalnelibrary.org Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 37 pragaTa thaI che. moTA bhAganI prathamavAra pragaTa thAya che. amuka to eka ke be pratonA AdhAre ja saMpAdita thaI che. (1) padarzananirNaya-merUtuMgasUri. (6) hetuviDaMbanasthaLa. jinamaMDana. (2) paMcadarzanakhaMDana-ajJAtakartuka. (7) hetubaMDanapAMDitya (vAdivijaya prakaraNa)(3) vividhamatasthApakotthApakAnumAna saMgraha sAdhuvijayati. ajJAtakartaka. (8) pramANasAra-munIzvara. (4) vAdacatuSka-ajJAtakartRka. (9) pramANasundara-padmasundara. (5) parabrahmotthApanasthala-bhuvanasundarasUri. | (10) syAdvAdasiddhi-ajJAtakartRka.] jaiinadarzanamAM naya (A. devasana ane upAyazovi.nA pariprekSyamAM) DaoN. jitendra bI. zAha pra. bho. je. a. vidyAbhavana.] zrIpurapArzvanAthastavana- svAmisamantabhadra. A stotramAM dArzanika siddhAntonuM nirUpaNa che. hiMdI anuvAda-darabArIlAla koThiyAe karyo che. jainadarzana - nyAyavijaya pra. zrutanidhi. tattasAra- kamalakIrti saMpA.hIralAla zAstrI pra. sadbhutasevA sAdhanA kendra amadAvAda saM. 2037 adhyAtmarahasya- AzAdhara di, di. jaina mumukSu maMDala amadAvAda saM. 2043. zIlopadezamAlA bAlAvabodha- merUsuMdaragaNI. saMpA. harivallabhabhAyANI ela.DI.sirijha 77. naina thaI pApanIya saMprAya' sAgaramala jaina pra. pArzvanAtha zodhapITha vArANasI. maMgalakalazakathAnaka- ajitaprabhasUri pra. harSapuSpA. i.sa. 1995 aMgavinI saM. 2014 bIjI AvRtti. sa. punya vijaya. pra. prA. Te. so. anIputrakathA- A. mANikyasundarasUri ma. AryajayakalyANa keMdra muMbai. sa. 2050 harizcandrakathAnaka- mAnatuMgasUri harSapuSyAmRta. saM. 205ra saM. jinendrasUri. abhayakumAracaritra- u. caMdratilakagaNI pra. harSapuSpA. saM. 2045 kathAmRtasaMjIvanI pra. harSapuSyAmRta saM. 2045 kartA matinaMdanagaNI. kIrtikallolakAvya- munihemacandravi. pra. jaina peDhI sAdaDI. saM. 2013. kevalIcaritram- pra. bhUpendrasUri jaina sA. samiti Ara. saM. 2042 antarItIrthamAhAbhya- A. bhuvanatilakasUri. pra. la. jai. sA. chANI saM. 2021. alaMkAranemi- A. zIlacandrasUri. pra. jainaprakAzana samiti khaMbhAta. saM. 2054. di. jinendrapurANa devadattadIkSita apragaTa patra 550 di. tattvArthavRtti padmanadi apragaTa patra 245 di. tattvArthavRtti yogadeva apragaTa patra 221] For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 72 P 73 prakaraNa 38 : nyAya nyAyAvatAra (vikramanI pAMcamI sadI)- AnA kartA hAtrizaddhAtrizikA vagere racanArA vAdimukhya kavirAja siddhasena divAkara che. e tArkikaziromaNi munivare jaina nyAyano svataMtra graMtha racavAnI pahela karI hoya ema upalabdha jaina sAhitya jotAM jaNAya che. e hisAbe eo jaina tarkazAstranA pitA gaNAya. nyAyAvatAramAM anuSTramAM 32 padyo che, Ama A tAMtrizikA hovAthI keTalAka ene batrIsa dvArnAizikAo paikInI eka gaNe che. A kRtimAM pramANa ane enA prakAronAM lakSaNo, hetvAbhAsa, pakSa, dRSTAnta, naya ityAdi bAbato saMkSepamAM paNa spaSTapaNe AlekhAI che. vivaraNo- nyAyAvatAra upara nIce mujabanAM vivaraNo che :(1) haribhadrasUrikRta TIkA- A aprApya che. eno ullekha ca. pra. (pR. para)mAM karAyo che. (2) siddharSikRta vivRtti- A ghaNI mahattvanI vivRtti che. Ano hiMdI anuvAda chapAyo che. A vivRtti upara zrIcandranA ziSya devabhadranuM TippaNa che. TippaNI- A vivRtti upara jJAnasI nAmanI AryAe racI che. enI eka hAthapothI jesalameranA bhaMDAramAM che. (3) "vArtika- A prathama padyanuM 57 zloka jevaDuM che ane enA upara zAntisUrinI pravRtti che. A vArtika cAra paricchedamAM vibhakta che : (1) sAmAnya lakSaNa-pariccheda, (2) pratyakSa-pariccheda, (3) anumAna-pariccheda ane (4) Agama-pariccheda. uparyukta vRttinuM nAma vicArakalikA che. (4) dIpikA- AgamoddhArake 3215 zloka jevaDI A dIpikA (nyAyavatAradIpikA) vi. saM. 1966mAM racI che. aMtamAMnA bAramA padyamAM emaNe potAnA guru jhaverasAgarajIno ullekha karyo che. A dIpikA "AgamoddhAraka graMthamAlA"mAM ra7mAM ratna tarIke vi. saM. 2021mAM prakAzita karAI che. AnA upAjya padyamAM kartAe potAnA gurunuM nAma "jayavIrathI darzAvyuM che. anuvAdo- nyAyAvatArano aMgrejI, gujarAtI ane hiMdImAM ekeka anuvAda thayelo che. A traNa prakAzita che." 1-3. A traNe rAjai.zA. prakAzita che. juo jai. saM. sA. I. (khaMDa 2, upakhaMDa 1, pR. 286) 4. A vArtika enA uparanI vRtti nAme vicArakalikA sahita "siM. jai. graM."mAM i.sa. 1949mAM chapAvAyuM che. enA saMpAdaka paM. dalasukha mAlavaNiyAe hindI TIppaNa, tera pariziSTo tema ja vistRta ane mahattvapUrNa prastAvanA vaDe Ane samRddha banAvyuM che. A prastAvanAmAM "AgamayuganuM jainadarzana" nAmanuM nirUpaNa mananIya che. e dvArA prameya-tattva, pramANa-tattva ane vAda e traNa upara prakAza paDAyo che. tyAra bAda Agamottara sAhityamAM "jainadarzana" nAmano viSaya carcAyo che. puinarmudraNa sarasvatI pu. bhaMDAra amadAvAda.] 5. A prakAzita che. juo uparanuM TippaNa. 6. A vArtikanA kartA prastuta vRttikAra hovAnuM paM. dalasukha mAlavaNiyAnuM mAnavuM che. 7. juo jai. saM. sA. I. (khaMDa 2, upakhaMDa 1, pR. 286). For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 74 P 75 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 38 trilakSaNakadarzana- AnA kartA jinendraguNastuti racanArA pAtrakesarI che. bauddhAcArya zAntarakSite tattvasaMgraha (pR. 405)mAM pAtrasvAmIno ullekha karyo che ane kamalazIle enI paMjikAmAM e pAtrasvAmInI koi kRtimAMthI keTalIka kArikAo uSkRta karI che. A kRti te trilakSaNakadarzana che ane e pAtrasvAmI te ja pAtrakesarI che ema keTalAka mAne che. 40 jalpanirNaya (u. vikramanI pAMcamI sadI)- A zrIdattanI kRti che. zuM e maLe che kharI ? eno ullekha ta. sU. (a. 1, sU. 33) uparanA tattvArthazlokavArtika (pR. 280)mAM che. vAdanyAya-- AnA kartA bhaTTAraka kumAranandi che. A kRtimAMnAM traNa padyo vidyAnande patraparIkSAmAM ApyAM che. sArasaMgraha (vikramanI chaThThI sadI)- AnA kartA pUjyapAda che. e nyAyazAstranI kRti haze. emAM naya viSe to nirUpaNa che ja ema dhavalA (khaMDa 4) gata nimnalikhita ullekha jotAM jaNAya che :"tathA sArasaGgrahe'pyuktaM pUjyapAdaiH - 'anantaparyAyAtmakasya vastuno'nyatamaparyAyAdhigame kartavye jAtyahetvapekSo niravadyaprayogo naya iti' / " puruSacandrIya kRti (u. vikramanI sAtamI sadI)- samabhAvabAvI haribhadrasUrie puruSacandranI koika kRtimAMthI avataraNa ApyuM che. e uparathI e puruSacandra nyAyanI koi kRti racI haze ema bhAse che. AnI tapAsa karAya te mATe meM A Lost Treatise on Logic'' nAmano aMgrejImAM lekha lakhyo hato. siddhivinizcaya (u. vikramanI AThamI sadI)-- zAkaTAyane zabdAnuzAsana (1-3-168)nI amoghavRttimAM zivAryakRta siddhivinizcayano ullekha karyo che." eTale A akalaMkakRta granthathI bhinna manAya che. strImuktiprakaraNanI eka khaMDita TIkAmAM zivasvAmIe siddhivinizcaya racyAno ullekha che tema ja emAMthI be saMskRta padyo apAyAM che. siddhivinizcaya ane sRSTiparIkSA- ta. sU. (a. 1, sU. 3)nI siddhasenIya TIkA (pR. 37)mAMnI nimnalikhita paMktimAM ''siddhivinizcaya-sRSTiparIkSA'' ullekha che : "evaM kAryakAraNasambandhaH samavAyapariNAmanimittanirvatakAdirUpaH siddhivinizcaya-sRSTiparIkSAto yojanIyo vizeSArthinA dUSaNadvAreNa / " A siddhivinizcayanA kartA vagere viSe viziSTa mAhitI adyApi mane maLI nathI. emAM zenI siddhi vicArAi haze te kahevuM muzkela che. zuM emAM nyAyazAstra sAthe saMbaMdha dharAvanArI koI bAbata haze ? sRSTiparIkSA e svataMtra kRti che ke siddhivinizcayano eka bhAga che te paNa jANavuM bAkI rahe che. emAM 1. AdipurANanI prastAvanA (pR. 47)mAM A kRtino trilakSaNadarzana tarIke ullekha che. 2. A nAma meM yojyuM che. 3. A lekha ''Indian Culture" (Vol. XVI, No. 1)mAM chapAyo che. 4-5. juo siddhivinizcaya-TIkAnI prastAvanA (pR. 53). For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 : nyAya : [pra. A. 74-77] jagatkartRtvavAdanuM khaMDana haze ema A nAma vagere vicAratAM lAge che. jaino Izvarane jagat racanArAbanAvanArA na mAnatAM tIrthaMkarAdirUpa Izvarone batAvanArA mAne che e vAta ahIM vicArAi haze. siddhiviNacchaya nAmanI eka pAiya kRtinI noMdha nisIhavisesacuNi (vi. 1, pR. 162)mAM che tema ja akalaMke, zivasvAmIe tathA zivArya siddhivinizcaya nAmanI ekeka kRti racI che to A cAra samAnanAmaka kRti o paikI pahelI ja atra abhipreta haze kemake ene jinadAsagaNie darzanaprabhAvaka kahI che. 41 lekha- A Note on Siddhivinis'caya and Srstipariksa'' nAmano mAro eka lekha "ABORI" (Vol. XIII, pts. 3-4)mAM chapAyo che. siddhivinizcaya (u. vi. saM. 840)- AnA praNetA te ta. vA.nA kartA di. akalaMka che. emane bhaTTa4 akalaMkadeva paNa kahe che. di. prakhara tArkikomAM samantabhadra pachI akalaMkanI gaNanA karAya che. ta. sU. (a. 1)ne aMge rAjavArtikanA aMtamAMnA eka padya anusAra A akalaMka te rAjA laghuhavvavanA moTA putra thAya che. laghuhavvava te laghu avva' haze ane e pracalita nAma haze jyAre asalI nAma to puruSottama haze ema akalaMkagranthatrayammnI prastAvanA (pR. 12)mAM sUcavAyuM che. A puruSottama 'rASTrakUTa' vaMzanA kRSNarAja urphe zubhatuMga rAjAnA prathamathI laghu sahakArI ane AgaLa jatAM maMtrI thayAnuM manAya che. akalaMkanI janmabhUmi mAnyakheTanI AsapAsa hovAnuM manAya che. "akalaMkagranthatrayam" tema ja siddhivinizcayanA saMpAdakanA mate akalaMkano samaya i.sa. 720 thI i.sa. 780no che. kRtikalApa- akalaMke laghIyastraya tema ja enA upara 10vivRtti racI che. vizeSamAM emaNe 11savivaraNa rAjavArtika, nyAya vinizcaya, pramANasaMgraha, siddhivinizcaya tema ja 14aSTazatI racyAM che. A uparAMta emaNe nIce mujabanI kRtio racyAnuM keTalAka mAne che paNa e samucita nathI : 1. emanI A kRtino paricaya pR. 78-80(= 42)mAM meM Apyo che. 2. A kRti adyApi maLI AvI nathI paraMtu e anantakIrtinI mULa kRtinI ane enI svopajJa vRttinI TIkAnA AdhAre upasthita karAi che. juo pR. 82 = 44 3. (a. 6, sU. 2)ne aMgenA AsavanA nirUpaNamAM A vArtikamAM ane Ane lagatI siddhasenIya TIkA (bhA. 2, pR. )mAM keTalIka paMktio prAyaH samAna che. 4. nyAyakumudacandra (bhA. 1)nI prastAvanA (pR. 25-61)mAM enA lekha paM. kailAzacandra zAstrIe ''zrImadbhaTTAkalaMka'' e nAmathI akalaMkanA jIvanavRttAnta tema ja emanA kRtikalApa upara upara prakAza pADyo che. pa. rAjamAnya ane tAlukedAra hovAthI 'rAjA' e upanAma ghaTI zake. 6. karNATakamAM 'pitA' e arthamAM 'ava' ke 'appa' zabda vaparAya che. 7. e indrarAja bIjAnA bhAi thAya che. indrarAjanA putra dantidurga bIjAne 'sAhasatuMga' kahe che. e sAhasatuMganI sabhAmAM akalaMka jatA hatA ema keTalAka kahe che. 8. juo akalaMkagranthatrayanI prastAvanA (pR. 32). 11. A prakAzita che. juo pR. 33 14. A sa. hai. graM. mAM. chapAyelI che. juo hai. saM. sA. i. (khaMDa 2, upakhaMDa 1, pR. 302) For Personal & Private Use Only 9-10. A baMne prakAzita che. juo pR. 44. 12-13. A baMne prakAzita che. juo pR. 44. P 76 P 77 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 38 P 78 akalaMka-pratiSThApATha, akalaMka-prAyazcittasaMgraha, akalaMka-stotra, nyAyacUlikA ane svarUpasaMbodhana rAjavArtika sivAyanI akalaMkanI savRitika cAre kRtio lagabhaga aSTazatI jevaDI eTale 800 jevaDI che. ema 'akalaMkagranthatrayanI prastAvanA (pR. 41)mAM sUcavAyuM che. emanI A prastuta kRti, nyAyavinizcaya ane pramANasaMgraha e traNanA samudAyane "akalaMkabRhatrayI" tarIke oLakhAvAya che. prastuta siddhivinizcaya e padyAtmaka kRti che. maMgalazloka pachI kaMTakazuddhine aMte eka padya che. A kRti bAra prastAvanAmAM vibhakta che. enAM nAma nIce mujaba che - (1) pratyakSa-siddhi, (2) savikalpaka-siddhi, (3) pramANAntara-siddhi, (4) jIva-siddhi, (5) jalpa-siddhi, (6) hetulakSaNa-siddhi, (7) zAstra-siddhi, (8) sarvajJasiddhi, (9) zabda-siddhi, (10) P 79 arthanayasiddhi, (11) zabdanaya-siddhi ane 912) nikSepa-siddhi. Ama dareka prastAvanA nAmanA aMtamAM "siddhi' zabda che. viSaya- prathama prastAvamAM pratyakSa pramANanI siddhi karAI che. emAM dharmakIrtie ApelA pratyakSanA lakSaNanuM khaMDana che. dvitIya prastAvamAM pratyakSanA avagraha, IhA, apAya ane dhAraNA e cAra prakAramAM pramANaphalabhAva darzAvI e sarve jJAnane savikalpaka siddha karyA che. trIjA prastAvamAM smRti, pratyabhijJAna, tarka anumAna ane Agama e pAMce pramANarUpa che ema siddha karAyuM che. cothA prastAvamAM ekAMta kSaNikatAnuM nirasana karI jIvanI siddhi karAI che. pAMcamA prastAvamAM dharmakIrtie vAdanyAyamAM prarUpelAM asAdhanAMgavacana ane adoSodbhAvana nAmanAM be nigrahasthAnonI vividha vyAkhyA karI enuM khaMDana karAyuM che. naiyAyikone saMmata chala, jAti vagere nirarthaka che ema ahIM kahyuM che ane vAda ane jalpane eka gaNelA che. chaThThA prastAvamAM dharmakIrtikRta hetubindunI prathama kArikAnuM vistRta khaMDana che. 1. A 16 padyanuM stotra anya akalaMkanuM haze ema lAge che. D c G C M (Vol. XIX, sec. 1, pt. 2, pp. 202-204)mAM meM soLa padyanA akalaMkASTakanI noMdha lIdhI che. 2. A di. nayasenanA ziSya mahAsenanI kRti hovAnuM manAya che. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 458)mAM A kRtino svarUpasaMbodhapaMcaviMzati tarIke ullekha che. vizeSamAM ahIM kahyuM che ke AnA uparathI kannaDa TIkAmAM tema ja niyamasAra uparanI padmaprabha maladhAridevanI TIkAmAM A kRtinA kartA tarIke mahAsenano ullekha che. A kRti "mA. di. graM."mAM vi. saM. 1972mAM chapAI che. Ane aMge Do. upAdhyano eka lekha "ABORI" (Vol. XIII, PP 88 & 90)mAM chapAyo che. 3. nyAyamumudacandra (bhA. 1)nI prastAvanA (pR. 50-52)mAM vistArathI Ano vicAra karAyo che, e uparathI ahIM saMkSipta paricaya apAyo che. e lakhAyA bAda siddhivinizcayaTIkAnI hindI prastAvanAmAM paricaya chapAyo che. For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 : nyAya : pri. A. 78-81] 43 sAtamA prastAvamAM je zAstra anekAntanuM pratipAdana kare che te ja "zAstra' kahevAya ema kahyuM che. P 80 vizeSamAM ahIM jagatkartutvavAdano tema ja vedanI apauruSeyatAnuM khaMDana karAyuM che. AThamA prastAvamAM kumArile sarvajJatvanA abhAva mATe darzAvelA vicAronuM ane tattvasaMgrahamAM emanA nAmollekhapUrvaka apAyelI A viSayanI kArikAonuM nirasana karI sarvajJanI siddhi karAI che. navamA prastAvamAM "zabda paugalika che" e vAta siddha karAI che. sAthe sAthe zabdAdvaitavAda ane phoTavAdanuM nirasana karAyuM che. dasamA prastAvamAM nagamadi cAra nayonuM savistAra nirUpaNa karAyuM che. vyavahAra' nayane saMmata vyavahArane vAstavika siddha karI brahmAdeta vagere advaitavAdIonA kalpita vyavahAranuM khaMDana karAyuM che. agyAramAM prastAvamAM vyAkaraNanI upayogitA darzAvAI che ane zabdAdi traNa navo viSe samajaNa apAI che. bAramAM prastAvamAM nikSepanA nAmAdi cAra prakAranuM nirUpaNa che. nAmanA vyasta, samasta, eka, aneka ityAdi ATha bheda darzAvAyA che. evI rIte sthApanAnA sadbhAva ane asadbhAva ane dravyanA Agama ane noAgama ema be bheda batAvAyA che. jinadAsagaNie nisIhavise sacaNi (vi. 1, pR. 162)mAM siddhiviNicchayano ullekha karyo che tene ja 5. mahendrakumAre prastuta kRti gaNI che paNa e bAbata mane vicAraNIya jaNAya che. prastuta akalaMkakRta siddhivinazcayanA sAtamA prastAvanuM nAma "zAstrasiddhi che. emAM sRSTikartutvano P 81 vistArathI vicAra karAyo che paraMtu A to eka prAsaMgika bAbata che, nahi ke mukhya prastAva. e game te hoya paNa ta. sU. (a. 1, sU. 3)nI siddhasenagaNikRta TIkA (pR. 37) gata siddhivinizcayane paNa 5 mahendrakumAra to akalaMkanI ja kRti gaNe che paNa mane to e vAta ucita jaNAtI nathI. e jinadAsagaNie nirdezelI ane akalaMke nahi paNa anya koike-zivAryuM ke zivasvAmI jevAe racelI kRti haze ema lAge che. ullekha-syAdvAdaratnAkara (bhA. 3, pR. 641)mAM "yAda manaH siddhivinazcaye" ema kahI vAdI devasUrie emAMthI eka avataraNa ApyuM che. nyAyakumudacandra (bhA. 1)nI prastAvanA (pR. para)mAM kahyuM che ke ta. sU. nI siddhasenagaNikRta TIkA, nyAyakumudacandra, pramANamImAMsA ane syAdvAdamaMjarImAM siddhivinizcayanI kArikAo avataraNarUpe apAI che. vRtti- A siddhivinizcaya uparanI svopanna vRtti che. siddhivinizcayaTIkA-- A di. ravibhadranA pAdopajIvI anantakIrti (i.sa. 950- I.sa. 990) urphe anantavIryanI racanA che. e mULa tema ja enI svopajJa vRttinA vivaraNarUpa che, jo ke keTalIka vAra kArikA sugama che ema kahI keTalIka kArikAnuM vivaraNa apAyuM nathI. 1. A TIkAmAM kyAM kyAM avataraNa che te jANavuM bAkI rahe che. 2. AnI eka hAthapothI kacchanA koDAyanA bhaMDAramAM che. 3. A prakAzita che. juo pR. 44 Ti. 1. For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 82 P. (3 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 38 A 18000 zloka jevaDI mahAkAya TIkAnuM saMpAdana paM. mahendrakumAre eka ja azuddha hAthapothI uparathI-kacchanA zvetAMbara bhaMDAramAMnI hAthapothI uparathI karyuM che. vaLI sAthe sAthe enA AdhAre emaNe mULa kRti ane enI svopanna vRttinuM uddharaNa (Reconstruction) karyuM che kemake hajI sudhI to mULa ke enI A vRtti alabhya che. uddhRta karAyelA mULanI padyasaMkhyA 370 che jyAre svopajJa vRtti lagabhaga 500 zloka jevaDI che. TIkA 'khaMDAnvaya' paddhatie racAyelI che ane emAM pramANavArtika ane pramANavArtikAlaMkAranI samIkSA karAi che. siddhivinizcayanI zailI tattvArtharAjavArtikanI jema subodha ane prasanna nathI. e to aSTazatInI jema "oja:pUrNa, durUha ane gUDha' che. 44 Aloka-- A saMpAdake saMskRtamAM racelA TippaNanuM nAma che. prastAvanA- A vistRta hindI prastAvanAmAM vidvAna saMpAdake mUlakAranA bAhya jIvana, emanA guNotkIrtana tema ja emanI vividha kRtio upara puSkaLa prakAza pADyo che. sAthe sAthe je purogAmIonA graMthano akalaMke lAbha lIdho che temano tema ja siddhivinizcayamAMthI avataraNa ApIne ke anya rIte ene aMge potAnuM vaktavya rajU karanArA uttarakAlIna graMthakArono paNa paricaya Apyo che ane tema karatI veLA emanA samayano paNa ullekha karyo che. emaNe aviddhakarNa nAmanI be vyaktiono ane zAntabhadrano paNa vicAra karyo che. laghIyastraya, laghIyasrayAlaMkAra viA laghIyastrayI (u. vi. saM. 840)- AnA kartA paNa di. akalaMka che. nAmakaraNa- laghIyastraya e nAma kartAe rajU karyuM nathI paraMtu e nAma siddhivinizcayanI TIkA jotAM anantavIrye pADyuM haze ema lAge che. 1-4. A cArene siddhivinizcaya-TIkAnA nAmathI eka ja varSamAM- i.sa. 1959mAM be bhAgamAM bhAratIya jJAnapITha, kAzI' taraphathI prakAzita karAyelI kRtimAM sthAna apAyuM che. sAthe sAthe saMpAdakanI hindI prastAvanA ane eno aMgrejI sArAMza tema ja saMpAdake taiyAra karelAM bAra pariziSTo apAyAM che. jemake mULa, vRtti ane TIkAmAMnAM padyonI anukramaNikAo, avataraNonI sUcI, TIkAmAM nirdezAyelA graMtho ane graMthakAro ane TIkAntargata nyAyo ane lokoktio. pa. A laghu kRti svopajJa vivRti tema ja nyAyavinizcaya ane pramANasaMgraha sahita 'siM. jai. graM.'mAM '"akalaMkagranthatrayam"nA nAmathI i.sa. 1939mAM prakAzita thayelI AvRttimAM jovAya che. enA saMpAdaka paM. mahendrakumA2 zAstrIe hindImAM vistRta prastAvanA lakhI che ane nava pariziSTa ApyAM che. enA prAstAvika (pR. 4)mAM jinavijayajIe nandiruNinA kartA jinadAsagaNi ja che e vAta darzAvI che ane tema karatI veLA meM D C G C M (Vol. XVII, pt. 2, p. 299) mAM e praghoSa hovAnA karelA ullekhanI noMdha lIdhI che. e daramyAnamAM vizeSa vicAra karI meM paNa eka lekha dvArA tema ja uparyukta sUcIpatra (bhA. 3)nI prastavanA (pR. 25)mAM mArI skhalanA sudhArI lIdhI che. [AnuM punarmudraNa sarasvatI pu. bhaMDAra dvArA thayuM che.] A laghIyasraya nAmanI kRti nyAyakumudacandra sahita 'mA. di. graM.''mAM be bhAgamAM anukrame i.sa. 1938 ane i.sa. 1941mAM prasiddha karAi che. 6. keTalAka A nAma rajU kare che. For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 : nyAya : pri. A. 82-86] 45 vibhAga- A laghu padyAtmaka kRti traNa pravezamAM vibhakta che : (1) pramANa-praveza, (2) nayapraveza ane (3) pravacana-praveza. pramANa-pravezanA cAra pariccheda che : (1) pratyakSa-pari., (2) viSaya- P 84 pari., (3) parokSa-pari. ane (4) Agama-pari. AnI sAthe bAkInA be pravezano ekeka pariccheda gaNI e umerI svapajJa vivRttinI hAthapothImAM cha pariccheda gaNAvAyA che. jyAre prabhAcandra pravacana-pravezanA be pariccheda gaNI kulle sAta gaNAvyA che. pravacana-pravezamAM jyAM sudhI pramANa ane nayanuM nirUpaNa che tene emaNe chaThTho pariccheda ane nikSepa jeTalA bhAganA varNanane sAtamo pariccheda gaNyo che. ahIM je nayonuM nirUpaNa che te sammaIpayaraNanA nayakAMDane tema ja mallavAdI kRta dvAdazAranayacakrane AbhArI hovAnuM manAya che. padyasaMkhyA- A laghu kRtimAM 78 (6aaaa+3+128+1+28) kArikAo che. prathama kArikA maMgalazlokarUpa che jyAre bIjI kaMTakazuddhine arthe yojAyelI che. viSaya- vibhAgonAM nAma viSayane vyakta kare che eTale ethI vizeSa ahIM kahevAnuM rahetuM nathI. uddharaNa- laghayaDhayanA zlo. 4 ane 7ra sUyagaDanI TIkAmAM anukrame patra 227 ane 3268mAM zIlAMkasUrie udhRta karyA che. malayagirisUrie laghIyaaiyanI 30mI kArikA AvasmayanI TIkA (bhA. 2, patra 307)mAM uddhata karI che ane enI vyAkhyA paNa karI che. ahIM uddhata karAyelA pAThamAM saheja pheraphAra che. ravivRtti- A akalaMke jAte gadyamAM racI che. prathama paricchedanAM Adya be padyo upara, P. 85 pAMcamAnA aMtima be padya upara, chaThThAnA prathama padya upara tema ja sAtamAnAM aMtya be padya upara vivRti nathI. A vivRti mULa kRtinI vyAkhyArUpa nathI paraMtu emAM sUcavAyelA viSayanI pUrtirUpa che. dharmakIrtinA pramANavArtikanI vRtti paNa kaMIka aMze A jAtanI che. Ama A vivRti avaziSTa vaktavyanuM kArya kare che. zlo. 67nI vivRttimAM sammaIpayaraNa (kAMDa 1, gA. 3)nuM saMskRtIkaraNarUpa lakhANa che. nyAyakumudacandra - A prameyakamalamArtaDanA kartA di. prabhAcandra laghayaDhaya ane enI svopajJa vivRttinA vyAkhyAnarUpe racelI vRttinuM nAma che. teo mANikyanadinA ziSya thAya che. emaNe pahelA be pariccheda upara khUba vivecana karyuM che jyAre bAkInA pAMcane maLIne lagabhaga eTaluM thAya che. P 86 1. "ve te" ne badale "yata:' pATha malayagirisUrie Apyo che. 2. A mA. di. graM. mAM prakAzita che. 3. A prakAzita che. juo pR. 83 baMne bhAganA saMpAdaka paM. mahendrakumAra che jyAre prathama bhAganI prastAvanA 5. kailAzacaMdra zAstrIe lakhI che to bIjA bhAganI paM. mahendrakumAre lakhI che. 4. Ane keTalAka 'nyAyakumudacandrodaya' kahe che paNa e nAma yathArtha jaNAtuM nathI. 5. "prameyarUpa kamaLane vikasita karanAra sUrya" evo eno artha che. e rIte nyAyakumudacandrano artha "nyAyarUpa kumudone vikasita karanAra candra che. A uparathI paNa nyAyakumudacandrodaya nAma samucita nathI ema bhAse che. da. emano paricaya nyAyakumudacandra (bhA. 2)nI prastAvanA (pR. 6-67)mAM apAyo che. For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 38 P 87 P 88 A nyAkumudacandranA viSayano paricaya laghIyatraya ane enI svapajJa vivRtinI sAthe bhegAbhegoya nyAyakumudacandra (bhA. 1)nI prastAvanA (pR. 12-22)mAM kArikAdITha apAyo che. TIkA- A di. municandranA ziSya abhayacandra laghIyaaiya upara racelI TIkA che. emAM emaNe nyAyakumudacandrano ane anantavIryano ullekha karyo che. "nyAyavinizcaya (uM. vi. saM. 840)- A padyAtmaka racanAnA kartA paNa uparyukta akalaMka che. emaNe A kRti laghIyaryA pachI ane pramANasaMgrahanI pahelAM racyAnuM manAya che. A kRtinuM nAma dharmakIrtikRta gadyapadyamaya pramANavinizcaya uparathI ane vAdI devasUrie syAdvAdaratnAkara (bhA. 1, pR. 23)mAM dharmakIrtikRta nyAyavinizcayano je ullekha karyo che te jo abhrAnta ja hoya to te uparathI yojAyuM hovuM joIe. nyAyAvatAramAM jema pratyakSa, anumAna ane zabda e traNa pramANonuM nirUpaNa che tema A nyAyavinizcayamAM pratyakSa, anumAna ane pravacana e nAmanA traNa prastAva che. trIjA prastAvamAM sugatanA AptatvanuM nirasana che. emanI karuNA vagereno upahAsa che. A prastAvamAM sarvajJanI siddhi, saptabhaMgInuM nirUpaNa vagere bAbato paNa apAI che. padyasaMkhyA- A traNa prastAvamAM anukrame '168, 217aa, ane 9pA padyo che. Ama badhAM 1. A "akalaMkagranthatraya"mAM prakAzita che (juo pR. 44). vaLI. eno prathama prastAva pUrato vibhAga vAdirAjasUrikata vivaraNa sahita prathama bhAga rUpe kAzInI "bhAratIya jJAnapITha taraphathI i.sa. 1949mAM prakAzita thayo che. enA saMpAdaka pro. mahendrakumAra jaine hiMdImAM vistRta prastAvanA lakhI che. emAM emaNe zrI rAhUla sAMkRtyAyana, sara rAdhAkRSNan vagerenAM maMtavyonI AlocanA karI che. emanI bhUla kADhI che. zarUAtamAM 'darzana' zabdano artha ane enI sImA viSe ane tyArabAda jaina darzananuM bhAratIya darzanone arpaNa e viSaya carcAyo che. dvitIya bhAga paNa "bhAratIya jJAnapITha" taraphathI I.sa. 1955mAM (mukhapRSTha upara 1954 che te bhUla che) chapAvAyo che. enA saMpAdaka paNa pro. mahendrakumAra jaina che. A bhAgamAM prAraMbhamAM saMpUrNa nyAyavinizcaya attara-zloka ane vyAkhyAna-zloka sahita 481 zlokamAM apAyo che. tyArabAda anumAna-prastAva ane pravacana-prastAva tema ja enuM vAdirAjakata vivaraNa apAyAM che. aMtamAM nIce mujaba sAta pariziSTo che." (1) mULanI kArikArDonI akArAdi krame anukramaNikA, (2) vivaraNakAre racelA padyonI anukramaNikA, (3) vivaraNagata avataraNonI sUcI, (4) mULa kRtinA viziSTa zabdonI sUcI, (5) vivaraNagata grantho ane granthakAro, (6) vivaraNagata viziSTa zabdonI sUcI ane (7) granthasaMketavivaraNa. saMpAdake hindImAM viSayaparicaya vistArathI Apela che. e dvArA emaNe smRti vagere pramANo tema ja sarvajJavAda, vedanI apauruSeyatA ityAdi bAbato carcA che. 2. AnA traNa paricchedamAM pratyakSa, svArthanumAna ane parArthAnumAnanuM viveca hovAno syAdvAdaratnAkara (bhA. 1, | pR. 23)mAM ullekha che. 3. A traNe prastAvamAM carcAyelA viSayanI rUparekhA akalaMkagranthatrayanI prastAvanA (pR. 38)mAM AlekhAI che. maLa (bhA. 1)mAM aMtima kArikAno kramAMka 172 chapAyo che te brAnta jaNAya che. nyAyavinizrayathI alaMkRta AvRti pramANe 168aa che ane enA kAraNa tarIke enI prastAvanA (pR. 33)mAM evo ullekha che ke eka karikA vAdirAjanI che te bhUlathI akalaMkanI gaNI levAI hatI. For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 : nyAya : pri. A. 86-90]. 47 maLIne 481aaaa paDyo che. A padyanA-zlokonA traNa varga paDAya che : (1) vArtika, (2) antara-zloka ane (3) saMgraha-zloka. "kathAnupapunarvavALuM pAtrakesarIkRta padya mULamAM gUMthI levAyuM che. svapajJa vivRti- akalaMke jAte gadyamAM vikRti racI hoya ema siddhivinizcayanI anantavIryakRta TIkA (pR. 141)mAMnuM avataraNa jotAM anumanAya che. TIkA- nyAyavinizcaya upara di. anantavIrya TIkA racI che. nyAyavinizcayavivaraNa- A nyAyavinizcaya uparanI di. vAdirAjasUrinI gadyAtmaka vyAkhyAnuM nAma che. paraMparA pramANe enuM nAma nyAyavinizcayAlaMkAra che paNa e samucita nathI ema prastAnA (pR. 34-35)mAM ullekha che. sAthe sAthe ahIM ema kahyuM che ke A vyAkhyAne "tAtparyAvadyotinI vyAkhyAnaratnamAlA" kahI zakAya tema che. A vyAkhyAnA bIjA padyamAM kanakasenano ullekha che. zuM eo P 89 bhairavapadmAvatIkalpa racanArA di. malliSaNanA guru kanakasena che te ja che ? A 20000 zloka jevaDI vyAkhyA nyAyavinizcayanI svopajJa vivRttinA gadyAtmaka bhAgane bhAgye ja sparze che. vaLI enAM paDyo paikI paNa keTalAkanuM AmAM spaSTIkaraNa nathI. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 221)mAM kahyuM che ke vAdirAjasUrie anantavIryano ullekha karyo che te vAta kharI che. (juo bhA. 1, pR. 1, tema ja bhA. 2, pR. 131 ane 369) prastuta vivaraNamAM pramANavArtika ane pramANavArtikAlaMkAramAMnI keTalIka bAbatonI samAlocanA karAI che. bhA. 2. pR. 239mAM azvaghoSano ane emaNe racelA rASTrapAla nATakano ullekha che. "pramANasaMgraha (u. vi. saM. 780)- A paNa uparyukta di. akalaMkanI gadyapadyamaya kRti che. prazastapAdabhASyane padArthasaMgraha kahevAmAM Ave che to e nAma ke pachI tattvasaMgraha e nAma ane sAthe sAthe dharmakIrtikRta pramANasamuccaya e nAma uparathI "pramANasaMgraha' nAma yojAyuM haze. A jaTila kRtimAM 8zA kArikA che ane e nava prastAvamAM vibhakta che. viSaya-pramANasaMgrahanI bIjI kArikA pachInA gadyAtmaka lakhANa (pR. 97)mAM akalaMke zrutane pratyakSa, anumAna ane Agama e traNa nimittavALuM kahyuM che jyAre zAntisUrie zrutane anumAna-janya ane zabda-janya ema be prakAranuM kahyuM che malayagirisUrie AvasmayanI vRtti (patra 3718)mAM P 90 samyagnayano parAmarza karatAM ema kahyuM che ke "syAt' zabdano prayoga karavAthI to pramANa ane naya vacce bheda raheze nahi. Ano uttara nyAyAcArya yazovijayagaNie gurutattavicchiyanI svopajJa TIkA (patra 1. A prathama prastAva pUratuM "siMdhI jaina graM" mAM prakAzita che. 2. emanA jIvana ane kRtikalApa viSe jai. sA. I. mAM. prakAza paDAyo che. e lakhANa nyAyavinizcaya (bhA. 1)nI prastAvanA (pR. 58-64)mAM uddhata karAyuM che. emaNe zakasaMvat 947mAM pArzvanAthacaritra racyuM che. 3. juo prastAvanA (pR. 33) 4. A prakAzita che. (juo pR. 44). A uparAMta A svapajJa bhASya sahita "siM, jai. graM."mAM I.sa. 1939mAM prasiddha karAyela che. For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 38 P. 91 17)mAM Apyo che. emaNe ahIM kahyuM che ke kevaLa 'syAhUno prayoga karavAthI pramANa ane nayano bheda maTI jato nathI. anya nayanI apekSA rAkhanAra naya jo pramANa banI jAya to vyavahAra vigere sarve nayone pramANa mAnavA paDe Ama yazovijayagaNie akalaMkanA matanuM ja samarthana karyuM che.' chaThThA prastAvamAM vAdanuM nirUpaNa che. vizeSamAM dharmakIrti vagere bauddhoe jinezvarane "jaDa' vagere zabdothI vagovyA che tenA jaDabAtoDa javAba apAyA che ane tema karatI veLA kharekharI jaDatA, nirlajjatA, pazutA, alaukikatA, tAmasatA ane prAkRtatA to bauddhone varelI che ema kahyuM che. AThamA prastAvamAM saptabhaMgInuM ane nayonuM nirUpaNa che. A kRti nyAyavinizcaya pachI racAI haze ema hatuonA aneka bheda darzAvAyA che te uparathI anumanAya che. svopajJa bhASya- A akalaMke jAte racyuM che. siddhivinizcaya uparanI anantavIryakRta TIkAmAM Ano ullekha che. zuM pramANasaMgrahAlaMkAra te A ja che ? TIkA- AnA kartA di. anantakIrti che. pramANaparIkSA (u. vi. saM. 900)- AnA praNetA di. vidyAnanda che. emaNe 'gaMga' dezanA rAjA zivamAra bIjA (i.sa. 810)no ane enA uttarAdhikArI rAyamalla satyavAkyano anukrame ta. glo. vA.nI ane AptaparIkSAnI prazastimAM zleSa dvArA ullekha karyo che. A uparathI emano samaya i.sa. 775thI i.sa. 840no hovAnuM anumanAya che. emaNe nimnalikhita kRtio racI che : (1) vidyAnanda-mahodaya A adyApi anupalabdha che. e emanI Adya kRti jaNAya che kemake kartAe jAte "vidyAnandamahodaya'nA nAmathI Ano ullekha ta. zlo. vA. (pra. A.nAM pR. 27ra ane 385), aSTasahastrI (pR. 290) ane AptaparIkSA (pR. 262)mAM karyo che. syAdvAdaratnAkara (bhA. 2, pR. 349)mAM A kRtino mahodayanA nAmathI nirdeza che. (-3) AptaparIkSA ane enI svopajJa TIkA. A saMbaMdhamAM juo jai. saM. sA. I. (khaMDa 2, upakhaMDa 1, pR. 309-311). (4) pramANaparIkSA A kRti atre prastuta che. : (5) patra parIkSA Ano pR. 49mAM vicAra karAyo che. (6) satyazAsanaparIkSA AnA paricaya mATe juo pR. 49. (7-8) ta. zlo. vA. ane enuM svapajJa vivaraNa. A viSe ApaNe pR. 19-21mAM vicAra karI gayA chIe. (9) yujyanuzAsana kivA vIrajinastotranI TIkA. AnI noMdha meM jai. saM. sA. I. (khaMDa 2, upakhaMDa 1, pR. 306)mAM lIdhI che. 1. juo "akalaMkagranthatrayam'nI prastAvanA (pR. 42-43). 2. A "sanAtana jaina graMthamAlA'mAM kAzIthI i.sa. 1914mAM prakAzita karAI che. P 92 For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 : nyAya : pri. A. 90-94]. 49 (10) aSTasahastrI A viSe meM yazodohana (pR. 169 ane 193-195)mAM tema ja jai. saM. sA. i. (khaMDa 2, upakhaMDa 1, pR. 308)mAM mAhitI ApI che. [aSTasahastrItAtparyavivaraNanuM saM. 204pamAM punarmudraNa thayuM che. muni vairAgyarati vi. AnuM saMzodhana-saMpAdana karI rahyA che.] A uparAMta keTalAka pramANanirNayano tema ja zrIpurapArzvanAthastotrano ullekha kare che. e stotramAM 'zrIpura'nI pArzvanAthanI camatkArI manAtI pratimAno prabhAva varNavAyo che. emAM kapilAdi Apta nathI paraMtu pArzvanAtha che ema kahyuM che.' prastuta kRti gadyapadyAtmaka che. AnI racanA akalaMkakRta pramANasaMgraha ItyAdine AdhAre karAI hoya ema lAge che. A kRtimAM enA nAma pramANe pramANanuM nirUpaNa che. samyajJAna arthAt yathArtha bodha te pramANa che ema kahI e pramANanA bhedo ane upabhedo, pramANano viSaya tema ja pramANanuM phaLa e bAbato ahIM sArI rIte vistArathI samajAvAI che. sAthe sAthe anyadarzanIonAM maMtavyonI AlocanA che. patraparIkSA- AnA kartA di. vidyAnanda che. emaNe jaina dRSTi anusAra patranuM anumAnanA P 93 prayoganuM lakSaNa rajU karyuM che. emaNe anumAnanAM aMga tarIke pratijJA ane hetuno ullekha karyo che. A patraparIkSAmAM kumAranardikRta vAdanyAyamAMthI traNa padya apAyAM che. satyazAsanaparIkSA - A 909 zloka jevaDI kRtinA kartA uparyukta di. vidyAnanda che. A kRtimAM sAcuM zAsana yAne darzana karyuM kahevAya enI carcA karI jaina zAsananuM-darzananuM mahattva varNavAyuM che. emAM puruSAta ityAdi 12 zAsanonI parIkSA karavAnI pratijJA karAI che. aMtamAM prabhAkara-zAsana, tattvopaplava-parIkSA ane anekAnta-zAsana viSe vicAra karAyo che. pramANanirNaya- AnA kartA tarIke di. vidyAnandano ullekha karAya che te vicAraNIya jaNAya. TIkA- koIke racelI che. pramANanirNaya- A zakasaMvat 947 (vi. saM. 1076)mAM pArzvanAthacarita racanArA di. P 94 vAdirAjasUrinI laghu kRti che. emAM pramANa, pratyakSa, parokSa ane Agama ema cAra adhyAya che. 1. di. vidyAnandane aMgenI vizeSa mAhitI mATe juo AcArya bhikSu smRtigranthamAM pR. 64-71mAM prasiddha karAyelo zrI. darabArIlAlano lekha nAme "vidyAnanda aura 3 grantha". 2. A "sa. je. gra.'mAM i.sa. 1913mAM prasiddha karAi che. 3. Ane aMge juo "anekAnta" (va. 3, pR. 660-666). 4. A nAmanI eka kRti nemicandra racI che. pratiSThAtilakanI prazastimAM eno ullekha che. juo "jaina hitaiSI" (va. 12, pR. 197) 5. A "bhAratIya jJAnapITha" taraphathI mRrtidevI graMthamAlAmAM prasiddha karAI che. Do. gokulacandra jaine AnuM saMpAdana karyuM che. 6. A "mA. di. graM."mAM vi. saM. 1974mAM chapAvAyo che. Jan a International For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 38 parIkSAmukhasUtra (u. vikramanI 11mI sadI)- AnA kartA di. mANikyanakTi che. jaina nyAyanI sUtrarUpe vyApaka svarUpe racAyelI je kRtio maLe che te saumAM A prathama che. A kRtinuM nAma bauddhAnA hetumukha ane nyAyamukhanuM smaraNa karAve che. A kRti pramANonA nirUpaNa pUratI maryAdita che. e paricchedamAM vibhakta che. enI sUtrasaMkhyA anukrame nIce mujaba che : 13, 12, 101, 9, 3 ane 74. Ama ekaMdara 212 sUtro che. trIjA paricchedanAM sUtra 62-63mAM prajJAkaraguptanA bhAvikAraNavAda ane atItakAraNavAdanI samAlocanA karAI che. prastuta kRti upara akalaMkanA graMthono prabhAva jovAya che. e hisAbe AnA kartAnI P 95 pUrvAvadhi tarIke vi. saM. 857no nirdeza karAya che. A kRti upara prabhAcandra vidvattApUrNa prameyakamalamArtaDa racyuM che. emano samaya i.sa.nI 11mI sadI che. e vicAratAM prastuta kRtinI uttarAvadhi i.sa.nI dasamI sadInI manAya che. anuvAda- parIkSAmukhasUtrano esa. sI. ghozAle aMgrejImAM anuvAda karyo che. "prameyakamalamArtaDa kiMvA parIkSAmukhAlaMkAra- A parIkSAmukhasUtrauparanI vRtti che ane enA kartA nyAyakumudacandra, tattvArthavRtti-padavivaraNa (sarvArthasiddhinI vyAkhyA) vagerenA praNetA di. prabhAcandra che. aMtamAM cAra padyonI prazasti che. emAM emaNe potAnA guru tarIke padmanadi saiddhAntano ullekha karyo che. A prameyakamalamArtaDamAM zAkaTAyanakRta kevali-bhakti ane strI-muktinuM khaMDana karAyuM che jyAre vAdamahArNava ane "pAiya TIkA"mAM enuM maMDana karAyuM che. AgaLa upara prabhAcandranA vicAronI samAlocanA nyAyacArya yazovijayagaNie karI che. e pUrve kavalAhArane aMge syAdvAdaratnAkaramAM samAlocanA karAi che. prameyakamalamArtaDanuM vAdamahArNava sAthe sAmya jovAya che. prameyakamalamArtaDa (pR. 8)mAM navvalodakathI- eka jAtanA ghAsanA pANIthI paganA roganI P 96 utpatti darzAvAI che ane pR. 424mAM baherAza tema ja kAnanA anya rogone aMge "balAtaila'no ullekha karAyo che. 1. A satIzacandra vidyAbhUSaNe saMpAdita karI che ane e "bibliothekA inDikA"mAM i.sa. 1909mAM prakAzita karAi che. tyAra bAda A kRtinI prameyakamalamArtaDa sahitanI prathama AvRtti "nirNayasAgara mudraNAlaya" taraphathI i.sa. 1912mAM ane bIjI i.sa. 1941mAM prasiddha karAI che. bIjI AvRttimAM enA saMpAdaka paM. mahendrakumAra zAstrInI hiMdImAM vistRta prastAvanA che. emAM nyAyakumudacandra (bhA. 2)nI prastAvanAmAM AcArya prabhAcandra"nA zIrSakapUrvaka je lakhANa che te ja ahIM uddhata karAyuM che. aMtamAM sAta pariziSTo che. prathama pariziSTa tarIke mULa kRti apAI che. sAtamA pariziSTamAM A mULa kRtinuM dinAga, dharmakIrti, akalaMka, vAdI devasUri ane "kali." hemacandrasUrinA graMtho sAthe saMtulana karAyuM che. 2. nyAyakumudacandra pachI A racAyuM che, e baMne prakAzita che. 3. A vivaraNa sahita "The Sacred Books of the Jainas" (Vol. XI) tarIke lakhanauthI i.sa. 1940mAM prakAzita karAyo che. 4. A nirNaya sA. dvArA prakAzita che. juo pR. 94. For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 : nyAya : pri. o. 94-97] 51 prameyakamalamArtaDanI prastAvanA (pR. 63)mAM A vRttinA kartAno samaya i.sa. 980thI I.sa. 1065no dazAvAyA che ane tema karatI veLA nyAyamumucandra (bhA. 1)nI prastAvanA (pR. 123)mAM paM. kailAzacandra che. i.sa. 958thI i.sa. 1828no nakkI karyo che tene brAnta gaNyo che. prameyaratnamAlA - A parIkSAmukhasUtra uparanI di. anantavIrya zAntipa mATe racelI laghuvRtti che ane e pramayakamalamAtaMDanA tema ja anya keTalIka kRtinA sArarUpa che. A anantavIryano ullekha vAdirAje zakasaMvata :46mAM racelA pArzvanAthapurANamAM karyo che. vaLI sarvadarzanasaMgrahamAM paNa anantavIrya vize ullekha che. prameyaratnamAlA upara vividha TIkAo racAi che. e paikI cArano paricaya huM uparyukta lekhane P 97 AdhAra ApuM chuM : nyAyamaNidIpikA- A di. cArakIrtie zarU karI hatI ane enI samApti emanA ziSya janArdanavijaye zakarAMvat 1763mAM karI hatI. A TIkA samAsothI bharacaka, prauDha ane pAMDityapradarzaka gadyamAM racAyelI che. e samagra TIkA lagabhaga 4000 zloka jevaDI che. arthaprakAzikA- A TIkA paNa uparyukta di. cArukIrtie racI che. AmAM emaNe navya nyAyane Azraya lIdho che. tema chatAM viSaya rapa TapaNe sarala saMskRtamAM rajU karyo che. vizeSamAM emaNe A TIkAmAM zUnyAta, tattvopa plava, pramAA-saplava ityAdi svataMtra viSayo paNa hAtha dharyA che. A TIkA Azare 3000 bloka jevaDI che. AmAM nyAyamaNidIpikAno ullekha che. prameyaratnamAlAlaMkAra- A avaracchedaka, avachinna, tanniSThatA ityAdi zabdaprayogapUrvakanI navya nyAyanI paddhati anusAra racAyelI TIkAnA kartA di, cArukIrti che. AnuM parimANa lagabhaga 4600 zloka jevaDuM che. prameyakaMThikA- A di. zAntivarNAnI racanA che. e pAMca stabakomAM vibhakta che. e parIkSAmukhasUtranA Adya sUtranI TIkA che. enI prazaMsA kartAe jAte karI che. 1. A mULa sahita bihArIlAla jaina taraphathI i.sa. 1927mAM prakAzita karAi che. 2. AmAM AvatA viSayono hidImAM paricaya paM. nemicandra zAstrIe "prameyaratnamAnI phrI TAuM" nAmanA potAnA lekha (pR. 31-33)mAM Apyo che. sAthe sAthe e uparanI nimnalikhita pAMca TIkAno paricaya Apyo che. (1) arthaprakAzikA, (2) nyAyamaNidIpikA, (3) prameyakaMDikA, (4) prameyaratnamAlAlaMkAra ane (5) prameyaratnamAlA-laghuvRtti. A lekha "jai. si. bhA." (bhA. 19, ki. 2, pR. 31-39)mAM chapAyo che. emAM prameyavivRti nAmanI eka adhika TIkA gaNAvAi che paNa eno paricaya apAyo nathI. cindraprabhasUrikRta prameyaranakoza hapappA. 39mAM prasiddha) 3. A cArakIrti te koNa teno ullekha uparyukta lekhamAM nathI. For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 38 P 98 "pramANaprakAza- A nAmanI saMbhAvanA A padyAtmaka kRtinA tRtIya padya uparathI vidvavallabha munizrI puNyavijayajIe karI che. enA AThamA padyamAM kahyuM che ke kevalibhukti ane strImuktino vicAra karAze. A uparathI A kRti zvetAMbarIya hovAnuM anumanAyuM che. vizeSamAM devabhadrasUri ke jemanuM "gaNi' tarIkenI avasthAmAM guNacandra nAma hatuM teo AnA kartA haze evI saMbhAvanA paNa karAI che. game tema paNa A apUrNa maLelI kRti dArzanika kRtiomAM gaNanApAtra jaNAya che. ' pramANanayatattAloka (la. vi. saM. 1210)- A municandrasUrinA ziSya vAdI devasUrinI kRti che. emano janma gujarAtanA mAchUta gAmamAM vi. saM. 1143mAM thayo hato. prAgvATa' kuLanA vIra nAga emanA pitA thAya. ane jinadevI emanAM mAtA thAya. emaNe emanuM nAma pUrNacandra rAkhyuM hatuM. emaNe vi.saM. 115ramAM municandrasUri pAse dIkSA lIdhI hatI ane vi. saM. 1174mAM eo sUri banyA hatA. gaNi" tarIke to emanuM nAma rAmacandra hatuM. emaNe vividha vAdIone parAsta karI devAdI'nuM biruda 1. A kRti kathAnakozanA aMtamAM chapAyelI che. sAthe sAthe traNa stotro paNa apAyAM che. 2. emaNe vi. saM. 1139mAM mahAvIracariya ane vi. saM. 1158mAM kahArayaNakosa racyAM che. 3. A ekalI mULa kRti "jaina yazovijaya graMthamAlAmAM graMthAka 1 tarIke i.sa. 1904 (vIrasaMvat 2430)mAM chapAvAI che. tyAra pachI A kRti be pariccheda puratI ratnAkarAvatArikA, rAjazekharakata paMjikA ane jJAnacandranA TippaNa sahita "ya. je. gra."mAM vIrasaMvata 2431mAM prakAzita karAI che. jyAre A ja sAmagrI uparAMta e to malayavijayajIe karelA gujarAtI anuvAda sahitanuM lakhANa "lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira" taraphathI i.sa. 1965mAM bahAra paDAyuM che. bAkInA cAra paricchedo aMgenA 2. tA., paMjikA, TippaNa ane gujarAtI anuvAda sahita mULa "lA. da. vidyAmaMdira" taraphathI I.sa. 1968mAM prasiddha karAyuM che. [5. dhIrubhAInA vivecana sAthe "ratnAka.' jinazA. A. dra. dvArA prakAzita pravacana pra. punAthI paNa prasiddha che.] pra. na. ta. (pari. 3-8) enA pUratI 2. tA. sahita "ya. je. gra."mAM vIrasaMvat 2437mAM prakAzita thayela che. mULa kRti syAdvAdaranAkara sahita zrI bhagubhAInA be putro nAme manasukhabhAI ane jamanAbhAI taraphathI vIrasaMvat 2440 (i.sa. 1914)mAM ane tyAra bAda zrI. motIlAla lAdhAjIe pAMca bhAgamAM vIrasaMvat 2453, 2453, 2454, 2454, 2457mAM anukrame prasiddha karI che. prathama saMskaraNanA prAraMbhamAM saMskRtamAM vistRta viSayasUcI che. [AnuM punarmudaNa "bhAratIya buka korporezana" dvArA i.sa. 1988mAM thayuM che.] pra. na. ta. (pari. 1-5) enA maphatalAla jhaveracaMda gAMdhIe karelA gujarAtI anuvAda sahita e anuvAdake chapAvela che. [zobhAcandra bhArillanA hindI anu. sAthe AtmajAgRti kAryAlaya dvArA I.sa. 1942mAM prasiddha.] saMpUrNa pra. na. ta. ane 2. tA. 5. vaMzIdhara zarmAe karelA hindI anuvAda sahita zeTha nagInadAsa chaganalAla vaidhe vi.saM. 1966mAM chapAvela che. pramANanayatattAlokAlaMkAranA nAmathI mULa kRti Do. harisatya bhaTTAcAryanA enA tema ja 2. tA.nA bhAvAnuvAda sahita "je. sA. vi. saM." taraphathI I.sa. 1967mAM chapAvAi che. prAraMbhamAM mULa juduM chapAvAyuM che. aMtamAM pra. na. ta.nAM sUtronA akArAdi kramane ane tyAra bAda pAribhASikAdi zabdonA koza (glossary)ne sthAna apAyuM che. prAstAvika tarIke anuvAdake mULanA praNetAnI jIvanarekhA aMgrejImAM AlekhI che. pra. na. ta. ane 2. tA. aMgenA lekha ityAdi mATe juo D c G C M (Vol. XVIII, pt. 1, pp. 51-52 & 489). himAMzuvijayajIe pra. na. tanuM je saMpAdana karyuM hatuM te kyAMthI chapAvAyuM che te jANavuM bAkI rahe che. For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 : nyAya : pri. A. 97-101] 53 meLavyuM hatuM. dA.ta. dhavalakka (dhoLakA)mAM dhabdha, satyapuramAM kAzmIra sAgara, citrakUTa-(citoDa)mAM bhAgavata P 99 saMpradAyanA zivabhUti, gopagirimAM gaMgAdhara, dhArAmAM dharaNIdhara, puSkariNImAM brAhmaNa padmAkara, bhRgukSetra (bharUca)mAM brAhmaNa kRSNa ane nAgapuramAM di. guNacandra. vizeSamAM vi. saM. 1181mAM emaNe di. kumudacandrane vAdamAM parAsta karyA hatA. emano svargavAsa vi. saM. 1026mAM thayo hato. emaNe saMskRta kRtio uparAMta pAiyamAM traNa ane apabhraMzamAM eka ema cAra kRtio racI che. prAraMbhamAM eka padyavALI prastuta kRti ATha paricchedamAM vibhakta che. emAM anukrame 20, 27, 109, 47, 8, 87, 27 ane 23 ema ekaMdara 378 sUtro che. e pramANo, nayo, saptabhaMgI, sakalAdeza ane vikalAdeza viSe mAhitI pUrI pADe che. kRti upara nIce mujabanI be mahattvapUrNa vRttio che :- R 100 (1) syAdvAdaranAkara- A 84000 zloka jevaDI vRtti kartAe jAte racI hatI. ema nyAyAcArye potAnA prathama kAgaLa (pR. 86)mAM kahyuM che paraMtu, adyApi 13000 zlokapramANa ja maLI che. ane e jaina nyAyanA abhyAsa mATe khAsa upayogI che. A mahAkAya graMthanI racanAmAM kartAnA bahuzruta vinaya ratnaprabhasUrie sahAya karI hatI. Ano ullekha kartAe jAte AmAM karyo che. (2) paratnAkarAvatArikA- A mULa kRti uparanI ratnaprabhasUrinI vRtti che. e sUrI vAdI devasUrinA ziSya thAya che. emanI A vRtti paNa abhyAsIne kAmanI che. A 2. tA.nA prAraMbhamAM syAdvAdaratnAkaranI mahattA ene samudranuM rUpaka ApI darzAvAi che ane e dvArA nava bAbatono nirdeza karAyo che. pra. na. ta. (pari. 2, sU. 26)ne aMgenI 2. tA. mAM zivanI siddhino nAza kriyApadanAM "ti' ane 'te' e be vacana, nAmanI vibhaktanAM traNa vacana tema ja ta, tha, da, dha, na, 5, ba, bha, ma, ya, ra, la, ane va e tera akSaronA prayoga dvArA karAyo che. A 2. tA. nA Adya padyanA 111 artho jinamANijyagaNie karyA che. P 101 paMjikA (la vi. saM. 1410)- A 2. tA. upara prabaMdhakozanA praNetA rAjazekhare racelI paMjikA che. TippaNa (u. vi. saM. 1415)- A 2. tA.ne aMgenuM TippaNa uparyukta rAjazekharasUrinI AjJAthI jJAnacanTe karyuM che. eo pUrNimA" gacchanA guNacandranA ziSya thAya che. 1. e brAhmaNa zivAdvaitane mAnatA hatA. 2. A cAre kRtio prakaraNa-samuccaya (patra 43-53)mAM chapAvAI che. 3. koIke avacUri racI che. [ji. A. TrasTa dvArA saM. 2058mAM ajJAtakartaka avasUri prasiddha thaI che.] 4. A punA vagere sthaLethI chapAyo che. pa. A prakAzita che. juo pR. 52. 6. Ane aMge vaparAyelAM vizeSaNone lagatA samAsonA vigraha I.sa. 196panI AvRtti (juo pR. 98, Ti. 1)nA aMtamAM apAyA che. 7. juo jai. saM. sA. I. (khaMDa 2, upakhaMDa 1, pR. 466-467). 8-9, A prasiddha karAI che. juo pR. 52, Ti. 3. For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 38 P 102 P 103 sanmulana ane AkSepa - paM. baMzIdhare "pramANanayatattvAlo kAlaMkAra kI samIkSA'' nAmano hindI lekha lakhI pra. na. ta.nuM parIkSAmukha sAthe saMtulana karyuM che. A parIkSAmukhano pra. na. ta.nI racanAmAM puSkaLa upayoga karAyo che tema chatAM eno nirdeza vAdI devasUrie karyo nathI tema ja pra. na. ta.nAM keTalAMka sUtro vyavasthita nathI ityAdi AkSepo A lekhamAM karAyA che. H I L (p. 201, fn.) mAM kahyuM che ke AIne akabarImAMnA jaina prakaraNagata pramANane aMgenuM lakhANa pramANanayatattAlokalakAra sAthe ghaNuM sAmya dharAve che. sArAMza- Do. satIzacandra vidyAbhUSaNe pra. na. ta. gata viSayono aMgrejImAM sArAMza lakhyo che. anuvAdo- pra. na. ta.nA pariccheda 1-pano gujarAtI 'anuvAda zrI. maphatalAla jhaveracaMda gAMdhIe karyo che jyAre enA Adya be paricchedo tathA e saMbaMdhI 2. tA., paMjikA ane TippaNano "gujarAtI anuvAda zaMkA-samAdhAnarUpe saMvAdAtmaka zailImAM zrIvijayanItisUrinA ziSya malayavijayajIe karyo che. pahelA AThe paricchedono hindI anuvAda thayelo che. pra. na. ta. ne 2. tA. ne aMgrejImAM bhAvAnuvAda Do. harisatya bhaTTAcArya karyo che. e kaTake kaTake tema ja saLaMga svarUpe ema be rIte prakAzita thayela che. 'pramANamImAMsA (u. vi. saM. 1229 - "kali.' hemacandrasUrinI kRti che. e hajI sudhI to pUrepUrI maLI AvI nathI. e dvitIya adhyAyanA prathama AhnikanA pAMtrIsamA sUtra sudhInI Aje upalabdha che. emAM pramANonI carcA che. A kRti "kali." hemacandrasUrikRta zabdAnuzAsana vagere anuzAsana bAda racAi che. ane e emanI aMtima kRti haze ema e sukhalAle potAnI prastAvanA (pR. 42)mAM lakhyuM che. svapajJa vRtti- A uparyukta kRtinI kartAe jAte racelI paraMtu Aje aMzataH upalabdha vRtti che. a. 2, A. 1, sU. 35nI vRtti apUrNa svarUpe Aje maLe che. 1. A lekha je. si. bhA." (Vol. II, Nos. 1-2.)mAM chapAyo che. 2. Ano karnala jeretha (jareth) dvArA aMgrejImAM anuvAda karAyelA che ane e "eziyATika sosAyaTI opha beMgaoNla" taraphathI prasiddha karAyelo che. 3. A A History of Indian Logic (p. 200 ft.)mAM chapAyo che. 4-5. A baMne prakAzita che. juo 52 Ti. 3. 6. A prakAzita che. juo pR. 52 Ti. 3. 7. prathama prakArano anuvAda "dha jaina gejheTa' (The Jaina Gazzette)mAM (Vol. 17, Nos. 9-10 Vol. 22, No. 6)mAM i.sa. 1921thI i.sa. 1926nA gALAmAM ane bIjo "jai. sA. vi. muM.'' taraphathI i.sa. 1960mAM chapAvAyo che. / - kati svopajJa vRtti sahita zrI. motIlAla lAdhAjIe vIrasaMvat 245ramAM prasiddha karI hatI. tyAra bAda svapajJa ni sahita e kRti "si. jai .'mAM i.sa. 1939mAM prakAzita karAi che. ane saMpAdana paM. sukhalAle karyo che ane : - hadImAM prastAvanA lakhI che. A saMpAdananI eka vizeSatA te hindImAM apAyelAM TippaNo che. AnuM ine maMda sarasvatI pU. bhaMDAra amadAvAdathI karyuM che. zobhAcandra bhATilanA hindI anuvAda prasiddha che. naratna vi. ane muniratnajayAta vi.nA guja. vivecana sAthe raMjana vi. lAyabrerI mAlAvADAthI prasiddha che.] 9. A prakAzita che. juo uparanuM TippaNa. For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 : nyAya : pri. A. 101-105] 55 anuvAda- eca. mUkarajIe ane ena. TATiyAe maLIne A anuvAda aMgrejImAM karyo che. sAthe sAthe emaNe TippaNo paNa ApyAM che. pramANaprakAza (la. vi. saM. 1230)- A padyAtmaka kRtinA racanAra ajitasiMhasUrinA ziSya devaprabha che. emaNe 11000 zloka jevaDuM sikvaMsanAhacariya racyuM che. vaLI emaNe tattvabinduprakaraNa paNa racyuM che ane eno ullekha emaNe uparyukta sikvaMsanAhacariyAmAM karyo che. A devaprabha te pavayaNasAruddhAra upara vi. saM. 1248 ke vi. saM. 1278mAM saMskRtamAM vRtti racanAra siddhasenasUrinA guru thAya che. siddhAntasAra- A nyAyanA graMthano ullekha rAjazekharasUrie padarzanasamuccaya (zlo. 29)mAM karyo che. pramANanayatattvarahasya- A syAdvAdaratnAkara ane prameyaratnamAlAne anusarIne guNatnasUrIe racelI kRti che. AnI avacUrNi sahitanI eka hAthapothIno paricaya meM D c G C M (Vol. XVIII, pt. I, pp. 48-49) mAM Apyo che. ahIM meM puSpikAnA AdhAre mULa kRtinuM nAma pramANagraMtha panyAyadIpikA (vikramanI paMdaramI sadI)- A kRti abhinava dharmabhUSaNa yatie Adi ane R 104 aMtamAM ekeka padyamAM ane bAkI gadyamAM racI che ane enI eka hAthapothI vi. saM. 1586mAM lakhAyelI maLe che. eo di. vardhamAnanA ziSya tema ja paTTadhara thAya che. emanI guruparaMparA nIce mujaba che : dharmabhUSaNa 1 amarakIrti dharmabhUSaNa 2 vardhamAna prastuta dharmabhUSaNane 'bhaTTAraka' kahe che. emano jIvanakAla la. vi. saM. 1410thI la. vi. saM. 1470no haze ema lAge che. vijayanagaranA sAmrAjyanA adhipati devarAya pahelA ane emanI patnI bhImAdevI A yatinA parama upAsaka hatA. dharmabhUSaNe vAyadIpikA uparAMta kAruNyakalikA racI haze evI saMbhAvanA paM. darabArIlAle karI che. viSaya- nyAyadIpikAno prAraMbha vardhamAna tIrthaMkarane (mahAvIrasvAmIne) praNAma karIne karAyo che. A vardhamAna'thI kartAe potAnA gurunuM nAma sUcavyuM hoya to nA nahi. prastuta kRti traNa "prakAzamAM vibhakta che. ene anukrame pramANasAmAnya-prakAza, pratyakSa-prakAza ane parokSa-prakAza kahe che. 2 105 prathama prakAzamAM pramANanuM sAmAnya lakSaNa ane prAmANya viSe kathana karI bauddha, bhATTa, prAbhAkara ane naiyAyikoe ApelA pramANanA lakSaNanI AlocanA karAI che. 1. A anuvAda "A Critique of Organ of Knowledge'mAM kalakattAthI I.sa. 1946mAM prasiddha karAyo che. 2. A nAmathI A kRti apUrNasvarUpe kahArayaNakosanA aMtamAM prakAzita thayelI che. 3. juo pattana.sUcI (bhA. 1, pR. 246). 4. A kRti "zrutajJAnaamIdhArA" (pR. 25-27)mAM prasiddha karAI che. 5. A kRti paM. darabArIlAla jaina koThiyAnAM prakAza nAmanA saMskRta TippaNa, hindI anuvAda ane prastAvanA sahita "vIrasevAmaMdira" taraphathI sarasAvAthI i.sa. 1945mAM prakAzita karAI che. 6. juo uparyukta prastAvanA (pR. 101) For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 38 dvitIya prakAzamAM pramANanA pratyakSa ane parokSa ema be bheda sUcavI pratyakSanuM lakSaNa ApI bauddhonA pratyakSanA lakSaNanuM ane yaugone abhimata saMnikarSanuM khaMDana karAyuM che. tyAra bAda pratyakSanA sAMvyavahArika ane pAramArthika ema be prakAra darzAvI baMnenA lakSaNa ane e baMnenA upaprakAronI samajaNa apAI che. aMtamAM sarvajJanA siddhi karI tIrthakara sarvajJa hovAnuM siddha karAyuM che. tRtIya prakAzamAM parokSa pramANa ane enA bhedonAM lakSaNa vicArAyAM che. pachI parArthanumAnanAM avayavonI saMkhyA vagere bAbatanI carcA karAI che. tyArabAda bauddhonA nairUpya hetunuM ane taiyAyikonA paMcarUpya hetunuM nirAkaraNa karAyuM che. aMtamAM sattvanA be prakAra ane e baMnenI anekAntatA, nayanAM lakSaNa ane prakAro tema ja saptabhaMgI viSe nirUpaNa che. prastuta kRtimAM keTalAka jaina ane ajaina granthakAronA tema ja granthono ullekha che. e paikI ahIM huM didbhAga, zAlikAnAtha, udayana ane vAmana e cAra ajaina granthakAronI noMdha lauM chuM. je keTalAka digaMbara granthono nirdeza karAyo che te paikI patraparIkSA noMdhapAtra jaNAya che. P 106 nyAyAcArya yazovijayagaNie tarkabhASA (pari. 1, pR. 11)mAM tarka viSe UhApoha karatI veLA dharmabhUSaNano ullekha karyo che ane e dvArA emanI nyAyadIpikA (pra. 3, pR. 62)nuM sUcana karyuM che. evI rIte pR. 18mAM hetvAbhAsane aMge emaNe dharmabhUSaNe mAnelA akiMcikara nAmanA cothA hetvAbhAsanI nA pADI che ane e prasaMge paNa emano ullekha karyo che. prakAza- A TippaNa che. e paM. darabArIlAlanI racanA che. hindI anuvAda- keTalAke nyAyadIpikAnA hindImAM anuvAda karyA che. emAM eka paM. darabArIlAlano che. laghumahAvidyAviDaMbana- AnA kartA bhuvanasuMdarasUri che. eo guNaratnasUri pAse nyAya bhaNyA hatA. emaNe A kRti uparAMta mahAvidyAviDaMbananI vyAkhyAnadIpikA nAmanI TIkA ane P 107 mahAvidyAdazazlokI uparanA ajJAtakartaka vivaraNanuM TippaNa racyAM che. jai. graM. (pR. 85) pramANe emaNe parabrahmotthApana-sthala nAmanI kRti racI che. A parabra.'nuM prakAzana "jainadArzanikaprakaraNa saMgrahamAM thayuM che. lA. da. vidyAmaMdirathI prakAzita thayuM che.] 1. juo nyAyadIpikA (pR. 100). 2-3. A baMne vIrasevAmaMdirathI prakAzita che. juo pR. 104, Ti. 1. 4. A kRti bhaTTa vAdIndrakRta mahAvidyAviDaMbana (saTIka) ane kulArkakRta dazazlokI mahAvidyAsUtra (saTIka) sahita gA. pI. gra"mAM graMthAMka 12 tarIke pR. 152-154mAM i.sa. 1920mAM prakAzita thayelI che. kulArkanI uparyukta kRtimAM zabdanuM nityatva siddha karavA mATe soLa hetu rajU karAyA che. 5. ratnazekharasUrie arthadIpikA (patra 1a)mAM je vyAkhyAnadIpikAno ullekha karyo che te A ja che ke kema ? 6. A uparyukta "gA. pI. graM."mAM chapAi che zuM mahAvidyA-dazazlokI uparanA ajJAtakartaka vivaraNa saMbaMdhI TippaNa (pR. 157)mAM bhuvanasuMdare mahAvidyA-bRhadravRttinI vyAkhyA karyAnuM kahevAya che te e ja che ? 7. A uparyukta "gA. pau. graM."mAM chapAyuM che. For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 : nyAya : pri. A. 105-109] P 108 laghumahAvidyAviDaMbanano prAraMbha mahAvIrasvAmIne aMgenA eka padyathI karAyo che. aMtamAM cAra paDyo che. bAkInuM lakhANa gadyamAM che. A kRti dvArA mahAvidyAnuM khaMDana karAyuM che. emAM zabdanI nityatA ane anityatAno vicAra karAyo che. jalpakalpalatA (la. vi. saM. 1525)- A "tapa" gacchanA ratnazekharasUrinA AjJAMkita anuyAyI ane nadira-gaNinA ziSya ratnamaMDanagaNinIkRti che. sukRtasAgara, mugdhamedhAkarAlaMkAra vagere emanI racanA che. somasaubhAgyakAvya (sa. 10, glo. 44)mAM emano ullekha vartamAnakAlIna kriyApada dvArA karAyo che eTale e kAvya je vi. saM. 1524mAM racAyuM te samaye eo vidyamAna hovAnuM anumanAya che. viSaya- prastuta gadyapadyAtmaka kRti traNa stabakamAM vibhakta che ane e "maMDana' aMkathI aMkita che. e vAdI devasUrinA koi ziSya nAme mANijya ane koI naiyAyika nAme zaMkara ke je vArANasIno nivAsI hato te vaccenA saMvAdarUpe rajU karAI che. e dvArA nyAya, vyAkaraNa ane kAvyazAstra e traNa viSayonuM nirUpaNa karAyuM che. prathama stabakanuM nAma "sAdhanAsiddhi che ane emAM ra6 paDyo che. dvitIya stabakanuM nAma "zeSahetucaturdoSodaya' che ane emAM 13 padyo che. emAM nIce mujabanA jalpane sthAna apAyuM che : gRhItamuktAkSara, samasaMkhyAkSaravAkya (aSTadazAkSarIya), niyatAnuprAsa, gupta.(raghuprathama) zloka, karapallavI, vAkyAntavarNakya, kRdhAtu, cekIyitakriyA, nAmadhAtu ane gamyAti. tRtIya stabakanuM nAma "ekAdimatrambakAsiddhi (khazkendramukuTekyAdi-khaMDana)' che ane emAM 27 padyo che. vizeSamAM emAM nimnalikhita jalpa che : adAdikriyA, citracitra, saMhitavAkyadraya, prAkRta ane jalapA. citravaicirAjalpane aMgenuM lakhANa nIce pramANenAM AkAracitronuM ekeka udAhara pUruM pADe che - chatra, dhanuSya, musala (sAMbelu), bhalla (bhAlo), vaja, jala-kamala ane sthala-kamala jalapadmanuM udAharaNa paNa AkAracaritra sAthe saMbaddha che. ane emAM 'naH' 34 vAra vaparAyo che jyAre jala-kamalamAM 'ka' 12 vAra ane "sa 6 vAra che. P 109 1. A kRti "de, lA. jai. pu. saMsthA' taraphathI i.sa. 1912mAM prakAzita karAI che. emAM lagabhaga prAraMbhamAM ATha AkAracitrane aMge ekeka citra apAyuM che. 2. juo "jai. sa. pra." (va. 12, aM. 7, pR. 195). 3. A kAvyazAstrane aMgenI kRti che. A saMbaMdhamAM juo mAro lekha "mugdhamedhA(karA)laMkAra ane enA jalpakalpalatA ityAdi bhAMDuo." A lekha "jai. dha. pra." (pu. 75, aM. 10 ane 11)mAM be kaTake chapAyo che. 4. Ane lagatuM lakhANa ja. ma. mAM che. 5. A sAtenuM ekeka citra tema ja jalapadmanuM citra chapAyelAM che. juo Ti. 1. For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 38 patra 8AmAM "Avovana vAcatra" evA ullekhapUrvaka nimnalikhita avataraNa apAyuM che :'gatvA yaugamate'kSipANiyugapacchItetarasparzata : syAdvAdaM jagadIzadarzitamasAvAtiSThipad viSTape / tat puNyAdiva devatAvadanatAmagnirjagAma vrajad dhUmadhyAnamadhatra nigamanatyAna rna tenasvitAm !" 'tarkabhASA kivA jainatarkabhASA- A gadyAtmaka kRti nyAyAcArya yazovijayagaNie racI che. P 110 enA prAraMbhamAM eka padya che ane aMtamAM prazastirUpe cAra padyo che. viSaya- A tarkabhASA nyAyabindu ane mokSAkarakata tarkabhASAnI jema traNa paricchedamAM vibhakta che. enAM nAma (1) pramANa, (2) naya ane (3) nikSepa che." prathama paricchedamAM pramANanA pratyakSa ane parokSa ema be prakAro ane e baMnenA upaprakAronuM tema ja sAthe sAthe pAMca prakAranA jJAnanuM nirUpaNa che ane aMtamAM saptabhaMgI tema ja enAM sakalAdeza ane vikalAdeza evAM be svarUpano viSaya carcAyo che. dvitIya paricchedamAM, nayo ane nayAbhAso viSe mAhitI apAI che. tRtIya paricchedamAM nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e cAra nikSepanI samajaNa ApI e | P 111 nikSeponI nayomAM yojanA karAI che. aMtamAM jIvane aMge cAra nikSepano vicAra karAyo che ane vizeSa mATe "nayarahasyanI bhalAmaNa karAi che. 1. anyatrathI kai kRti samajavI tenI tapAsa karavI bAkI rahe che. 2. A nAma A kRtinA Adya padyamAM tema ja aMtamAMnA trIjA padyamAM che jyAre jainatarkabhASA e nAma puSmikAmAM jovAya che. A kRti jainatarkaparibhASA e nAmathI anya nava kRtio sahita "jai. dha. pra. sa." taraphathI vi. saM. 1965mAM prasiddha karAI che. tyArabAda A kRti tAtparyasaMgrahA nAmanI saMskRta vRtti sahita "si. je. graM."mAM I.sa. 1938mAM chapAvAI che. vaLI A mULa kRti ratnaprabhA sahita je. jI. zAha taraphathI I.sa. 1951mAM prakAzita karAI che ane emAM aMtamAM viSayAnukrama saMskRta padyamAM apAyo che. pi. sukhalAla saMpAdita saMskaraNanuM punarmudaNanuM "sarasvatI pU. bhaMDAra' dvArA, zobhAcandra bhArillanA hindI anuvAda sAthe ahamadanagarathI ane muni udayavallabha vi.nA guja. vivecana sAthe "divyadarzana" dvArA prakAzana thayuM che.] 3. yazasvatsAgara ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 159) pramANe vi. saM. 1759mAM racelI kRtine A nAmathI oLakhAvAya che. enAM vAstavika nAma jainavizeSatarka ane syAdvAdamuktAvalI che ema e nAme kartAe jAte karelA nirdeza uparathI jaNAya che. yazasvatasAgarakRta jaina saptapadArthI muni himAMzuvi. dvArA saMpAdita thaI vijayadharmasUrigraM. mAM ujjainathI vI. saM. 2460mAM prasiddha thayela che.] 4. A kRtine lagatI keTalIka mAhitI meM yazodohana (pR. 25, 29, 30, 63, 81, 4, 10, 19, 21, 27, 136-138 145 ane 241)mAM ApI che. 5. laghIyaaiyamAM A traNa viSayonuM mukhyatayA pratipAdana che. A tarkabhASAnA trIjA paricchedamAM prAraMbhamAM ladhIyaaiyamAMthI avataraNa apAyuM che. 6. A uparathI sAmAnya rIte e phalita thAya che ke tarkabhASA e narahasyanI pachI racAI che. For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 : nyAya : pri. A. 109-112] pa9 A kRtinI A pramANenI racanA annabhaTTakRta tarkasaMgraha ane kezavamizrakRta takabhASAnI garaja sAre che. vizeSamAM e pAThyapustaka tarIke kAma lAge tema che. A racanAmAM visasA. ane pra. na. ta. no vizeSataH upayoga karAyo che. tAtparya-saMgrahA- A saMskRta vRti paM. sukhalAla, paM. mahendrakumAra ane paM. dalasukha mAlavaNiyAnA ekatrita parizramanuM phaLa che. 'ratnaprabhA- A saMskRta vRttinA kartA zrIvijayodayasUri che. ane enuM saMzodhana emanA ziSya zrIvijayanandanasUrie karyuM che. . bAlAvabodha- prastuta kRti upara nyAyAcArya bAlAvabodha racanAra hatA paraMtu emaNe tema karyuM ke nahi te jANavuM bAkI rahe che. jainatarkabhASA e kharekhara mahattvapUrNa kRti che ane enA upara saMskRtamAM vRtti paNa che paraMtu 112 eno vizeSa lAbha janatAne maLe te mATe enA gujarAtImAM ane bane to hindImAM tema ja aMgrejImAM paNa samucita TippaNa anuvAda thavA ghaTe. [hindImAM zobhAcaMdrabhArillane anuM. ahamadanagaratI ane gujarAtImAM muni udayavallabha vi. no divyada. dvArA prakAzita che.] nyAyasindha (vi. saM. 1966 ?)- AnA kartA tIrthoddhAraka sva. vijayanemisUrijI che. emAM 1338 padyo che. temAM 1328thI 1338 sudhInAM padyo prazastirUpa che. e uparathI A kRti vi. saM. 19dada (?)mAM madhupuramAM pUrNa karAyAnI vAta jANI zakAya che. prAraMbhamAM jJAnanI svaparaprakAzatAno vicAra karAyo che ane prabhAkara, vedAnta, sAMkhya ane bauddha darzanothI enI vizeSatA darzAvAI che. tyAra bAda pramANanA prakAro ane upaprakAronuM vistRta varNana karAyuM che. prasaMgavazAt sarvajJatvanI siddhi karAI che ane saptabhaMgInuM savistara nirUpaNa karAyuM che. Ama A kRti ekaMdara rIte vicAratAM jaina nyAyane lagatI che. primeyamAlA- nyAyAcArya upA. yazovijayajInI A kRtinuM saMpAdana graMthakAranA svahaste lakhAyela pratinA AdhAre A. yazodevasUrie karyuM che. AmAM ghaNI mahattvanI vAto che. "yazobhAratIprakAzana" 1. emaNe je tarkabhASA racI che te mATenI preraNA emane emanA purogAmI bauddha sAkSara mokSAkaranI tarkabhASAthI maLI haze ema lAge che. 2. emAM je nikSepanuM nirUpaNa che te badhI straya uparanA nyAyakumudacandrathI keTalIka bAbatamAM bhinnatA dharAve che. AthI ema kahI zakAya ke nikSepanA nirUpaNamAM zvetAMbaro ane digaMbarAmAM ekavAkyatA nathI. juo "siM. . gre,''mAM prakAzita jainatarkabhASAno 'hiMdI paricaya'' (pR. 7). 3. A si. je. graM. mAM. prakAzita che. 4. e je. je. zAha dvArA prakAzita che. 5. A kRti mANekalAla manasukhabhAI taraphathI i.sa. 1963mAM prakAzita karAI che. prAraMbhamAM saMskRtamAM vistRta vipayAnukrama che. For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 38 muMbaIthI prasiddha graMthatrayImAM nyAyAcAryanI anya be kRtio syAdvAdarahasya ane siDantAnvayokti sAthe A graMtha prasiddha thayela che. yuktiprakAzasUtra- 16mI sadImAM padhasAgaragaNie racela 300 zloka pramANa A sUtra mahAvIra graMthamAlA dhULiyAthI saM. 1992mAM chapAyuM che. pramANalakSaNa- jinezvarasUri. prakA. manasukhabhAI bhagubhAI jainanyAkhaMDakhAdya- upA. yazovi.gaNiI badarInAtha zuklanA hiMdI vivecana sAthe "caukhaMbA saMskRta sirija" vArANasIthI i.sa. 1966mAM pragaTa thayuM che. saptabhaMgIprabhA (saptabhaMgI upaniSa) A. nemisUrijI. saMpA. A. darzanasUrijI ma. jaina graM. pra. sabhA. nayAmRtam saMpA. vairAgyarativi. pra. "pravacana prakAzana" punA. AmAM A graMtho chenayAnuyoga, nayakarNikA, narahasya, anekAntavyavasthA, nayAdhigama(tattvArtha), nayopadeza, nayapariccheda, nayaprakAzastava, nayacakrAkApapaddhati, nayacakrasAra, nayavarNana (yAdvAdaratnAkara). navagraMthi- upA. yazovi. gaNI. AmAM nyAyAcAryanA viSayatAvAda, vAyUSmAde, pratyakSavivAdarahasyam, yatidinakRtya vagere nava graMtho chapAyA che. nayavicAra- te dhIrajalAla TokarazI pra. jaina sAhitya pra. maMdira" nayaSoDazikA- (AgamoddhArakakRti saMdoha) pU. sAgarajI ma. pra. jaina peDhI kapaDavaMja. nayAnAM jJAnAtmaka zabdAtmamaM ca svarUpama- paM. izvaracandra zAstrI zarmA. pra. "mu. ka. mA. je." saM. 2017 nayavimarza kAtrizikA) - hiMdI anuvAda sAthe pragaTa thaI che. nayakarNikA- pra. zAradAbena cI. seMTara" amadAvAda. anekAntavAdapraveza- ajJAtakaNvaka TippaNa sAthe paM. prabhudAsa pArekhanA saMpAdana pUrvaka "hemacandrAcAryasabhA" pATaNathI saM. 1976mAM prasiddha thayuM che. pramANalakSaNa- A buddhisAgarasUri. pra. "jinazAsana A. TrasTa" nyAyabhUmikA- A. bhuvanabhAnusUri ma. nyAyabhuvanabhAnu A. jayasuMdarasUri ma. tarkasaMgrahavivecana A. candraguptasUri. muktikAvalI- vivecana 5. bhadrAnaMda vi. A. abhayazekharasUri, A. candraguptasUri, jaina nyAyako A. akalaMkakA avadAna- Do. kamaleza jaina. pra. prAcyazramaNa bhAratI. 'syAdvAda aura saptabhaMgI' che. bhikhArIrAma yAdavI pramANasAra- munIzvarasUri. saMpA. zIlacandrasUri. pra.anusandhAna 25 tattvArthavRtti divyaTIkA di. apragaTa patra 89 tribhaMgIyAra (gaNita) nemicandrAcArya di. apragaTa patra 42 trilokadIpaka apragaTa patra 133 trilokasAra saTIka A. nemicandra di. apragaTa patra 164] For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 113 prakaraNa 39 : nyAya (cAlu) nayaprAbhRta-diddhivAyanA vibhAgomAM 'puthvagaya nAmano vibhAga mahattvanuM agrima sthAna bhogave che. enA cauda peTAvibhAgo che. e darekane "pulva' (pUrva) kahe che. pAMcamA puvanuM nAma "nANappavAya" che. enA ja eka aMzanuM nAma "nayaprAbhRta' hoya ema lAge che. A nayaprakRtano ullekha malyavAdI kSamAzramaNe vidhiniyamathI zarU thatA padyanA bhASyamAM pUrvarUpa mahAsAgaranA taraMga tarIke karyo che. A nayaprAbhRta adyApi anupalabdha che. enuM nAma vicAratAM emAM nayonuM nirUpaNa haze. nayAvatAra-Ano ullekha siMhasUrigaNie nyAyAgamAnusAriNI nAmanI potAnI vRttinA aMtamAM karyo che. tyAM sanmati pachI eno nirdeza che. e uparathI munizrI jaMbUvijayajIe evuM sUcana karyuM che ke e siddhasena divAkaranI kRti haze. game tema paNa e dvAdazAranacakra nAmanI malavAdInI kRti karatAM pahelAMnI racanA che ane e Aje upalabdha nathI. emAM nayonuM vizada nirUpaNa haze. saptazatAranayacakra-A kRti Aje maLatI nathI. e pahelAM hatI ema pAIyaTIkA (patra688)mAM ane aNuogadAranI gA-139nI hemacandrasUrikRta vRtti (patra-267A)mAM ullekha che. e 700 nayonA nirUpaNarUpa hatI. nyAyagamAnusAriNInA aMtamAMnA ullekha anusAra sanavazatAranayacakrAdhyayanane anusarIne sanmati ane nayAvatAra racAyA che ane e temaja re 114 saptazatAranayacakrAdhyayana vidyamAna hovA chatAM dvAdazAranayacakra racAyuM che. enuM kAraNa A TIkAmAM darzAvAyuM che. prastuta kRtinA nAma uparathI e phalita thAya che ke emAM 700 ArAvALuM nayacakra haze ane emAM naigamAdi sAta nayo paikI pratyekanA so so prakArone sthAna apAyuM haze. zatAranayacakrAdhyayana-nyAyAcArye dravyaguNaparyAyarAsanI 48mI kaDI upara je Tabbo racyo che tenA pR-37mAM A kRtino ullekha che. A kRti atyAra sudhI koI sthaLe hoya ema jovA-jANavAmAM nathI. enuM nAma vicAratAM ema lAge che ke e so ArAvALuM nayacakra haze. AmAM naigamAdi sAta nayone kevI rIte sthAna apAyuM haze te jANavuM bAkI rahe che. dvAdazArAyacakra(la. vi. saM. 414)-A tArkikaratna kSamAzramaNa malavAdIne maLeluM ke emaNe raceluM nimnalikhita eka padyarUpa che :1. juo "dazire navem' (vi. 1)nI gujarAtI prastAvanA (pR. 48). 2. "jehano bheda abheda ja tehano rUpatarasaMyutano re, rUpAMtarathI bheda ja taheno, mUla hetu naya zatano re.-48" 3. Ane saMkSepamAM "nayacakra' kahe che. e siMhasUrikRta vRtti sahita chANInI "zrIlabdhisUrIzvara jaina graMthamAlA"mAM | anukrame vi. sa. 2004, 2007, 2013 ane 2016mAM chapAyela che. pahelA bhAgamAM ArA 1-2, bIjAmAM 3-6, trIjAmAM 7-8 ane cothAmAM 9-12ne sthAna apAyuM che. bIjA bhAgamAM AgalA pUMThA upara tAdazAnayacakranuM Alekhana che. cothA bhAgamAM paM. vikramavijayagaNinuM prAkakathana che. eno mAro aMgrejI anuvAda emAM chapAyo che khare paraMtu enAM mudraNa patro aMgrejI barAbara nahi jANanAre tapAsyAM hoI emAM aneka mudraNadoSo uMdbhavyA che. For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 39 "vidhiniyamabhaGgavRttivyatiriktatvAdanarthakavacovat / jainAdanyacchAsanamanRtaM bhavatIti vaidhaya'm // 1 // " P 115 A padyano "mallavAdIe potAnA bhASya (jaMbU, pR. 9)mAM nIce mujaba nirdeza karyo che:-- pUrvarUpa mahAsAgaramAMthI udbhavelA nayaprAbhRtarUpa taraMgAgamamAMnA prabhraSTa, zliSTa arthanA P 116 kaNikamAtrarUpa, anya tIrthakaranI prajJApanAne agocara evA padArthanA sAdhanarUpa tathA nayacakra nAmanuM ane saMkSipta arthavALuM gAthAsUtra. mULa kRtine jinAgamastavana (zlo. 2)mAM nayacakravAla kahI che. e bAra ArAvALA cakrarUpa che. e ArAonAM saMskRta nAmo nIce mujaba che. vidha:, vidhavidha:, vividhaniyama, vidhaniyama:, viniyama, niyamafdf, vidhiniyamayorvidhiniyamA, vidhiniyamayorniyamaH, niyamaH niyamavidhiH, niyamasya vidhiniyamau jana niya vidhi ane niyama e benI ahIM mukhyatA che. bAkInAM nAmo enAM vividha saMyojanone AbhArI che. vidhi, vidhiniyama ane niyama e traNenI sAthe A traNenuM saMyojana karAtAM nava bhaMga thAya che. te emAM umeratAM bAra thAya che. vidhi ane niyama e vyAkaraNazAstramAMnA anukrame utsarga ane apavAda mATenA zabdo che. Do. phrAuvAlnare ene mATe anukrame Affirmation of Assenr ane Restriction or negation zabdo yojyA che. A nayacakrane traNa mArga (mi) che ane sAdvAdarUpa tuMba' che. AnuM citra "gA. pI. jhaM." taraphathI prakAzita AvRttimAM apAyuM che. evuM citra A prastuta pustakamAM paNa apAvuM ghaTe. ApUrve siMhasUrikRta nyAyAgamAnusAriNI TIkA sahita pahelA cAra ArA jeTalo vibhAga "gA. pau. graM."mAM i. sa. 1952mAM prasiddha thayo che enAM pR. 1-232nuM saMpAdana 'dakSiNavihArI' amaravijayajInA ziSya caturavijayajIe karyuM che jayAre pR. 233-314nAM saMpAdana 5. lAlacaMdra bha. gAMdhIe karyuM che. zrI vijaya medhasUrinA praziSya munizrI jaMbUvijayae savRttika mULa kRtinuM saMpAdana karyuM che. eno cAra ArA pUrato vibhAga "jai. A. saM." taraphathI i. sa. 1967mAM prasiddha thayo che. A prakAzana saMpAdakazrInAM vi. saM. 201pamAM lakhAyelA saMskRta prAkathana (kahAvalIgata mallavAdicaritra ityAdi) tathA gujarAtI prastAvanA ane saMskRta TippaNIo, bhoTa (TibeTana) pariziSTa temaja i. sa. 1958nI pro. DaoN. erica phAuvAlnara(Erch Frauwaliner)nI aMgrejI prastAvanAthI samRddha banyuM che. bhoTa pariziSTa tarIke svopajJa vRtti sahita pramANasamuccayano keTaloka aMza 'bhoTa' lakhANapUrvaka apAyo che. [bhA. 2. i.sa. 1977mAM ane bhA. 3 vi. saM. 2044mAM prasiddha thayo che.] 1. emano jIvana vRttAnta pAiyamAM temaja saMskRtamAM bhinna-bhinna kRtimAM AlekhAyo che. Ane lagatuM ghaNu kharuM mULa lakhANa "gA. pI graM."mAM prakAzita AvRttinI saMskRta prastAnAmAM apAyuM che. 2. vidhi. vidhine vidhi, vidhinA vidhi ane niyama, vidhino niyama, vidhi ane niyama, vidhino ane niyamano vidhi, vidhi ane niyama e baMnenA vidhi ane niyama, vidhino ane niyamano niyama, niyama, niyamano vidhi. niyamanA vidhi ane niyama ane niyamano niyama. For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 39 : nyAya (cAlu) : pri. A. 115-118] 63 svopajJa bhASya-A eka padya upara mallavAdIe jAte bhASya racyuM che. enI koI svataMtra re 117 hAthapothI maLatI nathI jo ke vi. saM. 1207 sudhI to te upalabdha hatI. ethI enI TIkA uparathI A bhASyanI saMkalanA karAya che. emAM bAra nayonuM nirUpaNa che. vidhi Adi pahelA cha no dravyArthika che to bAkInA che paryAyArthika che. ArA 1-2-4-5-6-7-8-9-10 ane 11-12 e anukrame vyavahAra, saMgraha, nagama, RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evabhUta ema sAta no sAthe saMbaddha che be ArA vaccenI khAlI jagyA e pUrva nayanA khaMDanarUpe che. TIkA-A mULa kRti ane enA svapajJa bhASya uparanI TIkA che. e cakranI nemi uparanA pATAnI vRttine sthAne che. enA racanAranuM nAma keTalAkane mate siMhasUra che. to keTalAka emane siMhasUri kahe che. A TIkAnuM nAma nyAyAgamAnusAriNI hovAnuM jaNAvAya che. enuM parimANa 18OOO zloka jevaDuM che. prathama nemi pUratI TIkA sauthI moTI-lagabhaga samagra TIkAnA aDadhA aMza jeTalI che jayAre tRtIya neminI nAnI che. A TIkAmAM nirdezAyelA keTalAka grantho Aje upalabdha nathI. keTalIka dArzanika vicAradhArAo paNa nAza pAmI che. A TIkAmAM pramANasamuccaya ane kiTI e anukrame bauddha ane vaizeSika graMthono upayoga karAyo che. 'hastavAla-prakaraNa nAmanA bauddha graMthano AmAM ullekha che. P 118 | siMhasUri kSamAzramaNano ullekha AvasmayanI caNimAM che. vaLI visasA.nI TIkAmAM koTTAryavAdigaNi mahattare paNa ulelakha karyo che eTaluM ja nahi paNa A sUrinI koika kRtimAMthI nimnalikhita padya uddhata karyuM che :-5 "sAmAnyaM nirvizeSaM dravakaThinatayorvAryadRSTaM yathA kim ? yonyA zUnyA vizeSAstarava iva dharAmantareNoditA ke ? / kiM nirmUlaprazAkhaM surabhi khakusumaM syAt pramANaprameyam ? sthityutpattivyAyAtma prabhavati hi satAM prItaye vastu jainam // " uparyukta be sthaLe je siMhasUri kSamAzramaNano ullekha che te baMne eka ja vyakti haze ke kema ane eo ja nyAyAgamAnusAriNInA praNetA che ke kema teno nirNaya karavo bAkI rahe che. 1. AnI upalabdha prAcInatama hAthapothI 'vidhi pakSanA dharmasUrie lakhAvelI bhAvanagaramAM che. eo vi. saM. 1pa99mAM dIkSA lai.vi. saM. 1602mAM sUri banyA hatA. eo vi. saM. 1670mAM svarge saMcaryA hatA. e vicAratAM A hAthapothI la. vi. saM. 16pa0nI hovAnuM manAya che. 2. Ano ullekha rAvaNa nAmanA kavie anardharAghavamAM karyo che ema uparyukta tRtIya vibhAganA prAkakathanamAM ullekha che. 3. juo uparyukta prAkathana. 4. AnA paricaya mATe juo "A. pra.' (pR. 49, aM.1) gata "nayacakra graMtha ane bauddha sAhitya' nAmano lekha. 5. juo hRA. naM0 (vi. 1)nuM saMskRta prAkathana (pR. 30-31). For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 39 akalaMke pramANasaMgraha (zlo-77)mAM ane vidyAnane aSTasahastrI (pR. 288)mAM ta. zlo. vA. P 119 (pR. 276)mAM, nyAyavinizcaya (311)mAM temaja A nyAyavinizcayanA vivaraNa (pR. 366-367)mAM 119 nayacakrano ullekha karyo che. nyAyAgamAnusAriNI TIkAmAM IzvarakRSNakRta sAMkhyakArikAnAM be padyo jovAya che. mallavAdIe A sAMkhyAkArikAne badale enI pahelAM racAyelA vArSagaNatatrano ja upayoga karyo hoya ema lAge che. malavAdIe vaizeSika matanI vicAraNA karatI veLA vaizeSikasUtra uparanAM je vAkya, bhASya ane prazastamatinI TIkAno upayoga karyo che e grantho adyApi anupalabdha che. rAvaNakRta kaTandI nAmanI TIkA paNa maLatI nathI. bhartuharinA ane emanA guru (upAdhyAya) vasurAtanA matone nayacakramAM tathA enI vRttimAM sthAna apAyuM che. pANinIya aSTAdhyAyInI koI prAcIna vRtti hovAnuM nayacakranI vRtti jotAM anumanAya che. A vRttimAM tannArthasaMgraha nAmanA vyAkaraNano ullekha che. malavAdI temaja siMhasUravAdigaNi kSamAzramaNa temaja emanI kRtio viSe meM yazodohanamAM anukrame nimnalikhita pRSThomAM vicAra karyo che - 27-60-61, 130-132, 181, 339 ane 359, 61, 23 130, 339 ane 359, 60, 61, 181, 23 339 ane 359, 60- 61, 181-189 234, 241, 339-340, 358 ane 359 (saMzodhana), tathA 61. 339 ane 358. P 120 lekho-dvAdazaranayacakra, enA kartA malavAdI temaja A apUrva kRtinA TIkAkAra siMhasUra viSe keTalAka lekho zrI vijaya meghasUrinA praziSya ane munizrI bhuvanavijayajInA ziSya ane sAMsArika pakSe putra munizrI jaMbUvijayajIe lakhyA che. enAM nAma nIce mujaba che :(1) tArkikaziromaNi nayavAdapAraMgatavAdiprabhAkara AcAryazrI mallavAdI kSamAzramaNaviracita nayacakrano saMkSipta paricaya. (2) "nayacakragraMtha ane bauddhasAhitya. (3) kamalavAdI tathA bhartuharino samaya. 1. juo tA10nuM prAkakathana (pR. 11, Ti. 1). 2. keTalAka lekha "A. pra." (pu. 45, aM. 7-9 ane 10)mAM I. sa. 1948mAM chapAyA che. 3. emano janma vi. saM. 1978mAM bhogIlAlanI patnI maNIbenane peTe thayo hato. emaNe vi. saM. 1993mAM potAnA dIkSita pitA pAse dIkSA lIdhI hatI. 4. A lekha "jaina siddhAnta"nA i. sa. 1948nA julAIthI navembara sudhInA aMkomAM cAra kaTake chapAyo che. 5. A "A. pra." (pu. 49, A. 1)mAM tA. 15-8'-51ne roja chapAyo che. 6. A "jai. sa. pra." (va. 17 aM. 2) tathA "buddhiprakAza' (pu. 28, aM. 11, i. sa. 1931, navembara)mAM chapAyela che. For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 39 : nyAya (cAlu) : pri. A. 119-122] 65 (4) AcArya bhagavAna mallavAdI kSamAzramaNa ane bhartRharino samaya. (5) nandIsUtra ane nayacakra. (6) bhartuhari aura dinAga kA samaya. P 121 (7) bhartuhari ane dinAga. [(8) nacacakranI vRttimeM vidyamAna vaizeSika graMtha va graMthakAroM kA viziSTolekha.] saptabhaMgItaraMgiNI (u. vi. saM. 1700)- AnA kartA di. vimaladAsa che. eo anantadevasvAminA ziSya thAya che. emaNe A mukhyatayA gadyamAM racAyelI kRtimAM astitva, nAstitva, avyaktavya ityAdi sAta bhaMgonuM nirUpaNa karyuM che. saptabhaMgI taraMgiNI (u. vi. saM. u783) AnA kartAnyAyacArya yazovijayagaNi che. emaNe A kRtino ullekha laghusyAdvAdarahasya temaja bRha-syAdvAdarahasyamAM karyo che kharo paNa hajI sudhI to e maLI AvI nathI. (laghusyA. pIMDavADA bhAratIya prA. dvArA prasiddha thayela che.] . saptabhaMgIprakaraNa ( ) - A kRti vijayarAjasUrinA ziSya dAnavijaye racI che. saptabhaMgIsvarUpa- A nAmanI eka kRti lIMbaDInA bhaMDAramAM che. "saptabhaMgInayapradIpa-A nAmanI eka ajJAtakartaka kRtine noMdhI ji. 2. ko. (vi. 1, pR. P 122 416)mAM che. saptabhaMgI-nayapradIpa kivA nayapradIpa' (u. vi. saM. 1743) - AnA kartA banyAyAcArya yazovijayagaNi che. emAM emaNe saptabhaMgI ane naigama vagere sAta nayo ema be viSayanuM nirUpaNa 1. juo "A. pra." (pu. 49, aM. 8). 2. A devAnandasuvarNAkamAM pR. 26-29mAM chapAyo che. 3. A kRti "zAstramuktAvalI"mAM kAMjIvaramathI I. sa. 1901mAM ane "rA. je. mA."mAM vIrasaMvat 2431 (i. . 1904)mAM prasiddha karAI che. 4. Ane laMgatI keTalIka mAhitI meM yazodohana (pR. 5. 11, 29, 80, 158, 166 169)mAM ApI che. 5. nyAyatIrtha nyAyavizArada upAdhyAya maMgalavijayajIe gujarAtImAM saptabhaMgIpradIpa nAmanI kRti racI che. ane e vi. saM. 1977mAM prakAzita karAI che. 6. "saptabhaMgI-nayapradIpa-prakaraNa'nA nAmathI A kRti bAlabodhinI sahati "vijayanemisUrigraMthamAlA"mAM vi. saM. 2003mAM prakAzita thayelI che. emAM mULa kRtimAM apAyelA tamAma avataraNonAM mULa apAyAM nathI. 7. A nAmathI A kRti nyAyacAryanI bIjI nava kRtio sahita "je. dha. pra. sa." taraphathI vi. saM. 1965mAM prakAzita karAI che. emAM patra 97AmAM "ti satapaMkIsamarthanaH prathama:' evo ullekha che paNa aMtamAM dvitIyasargaH' evo koi ullekha nathI. 8. A vi. saM. 1665mAM racAI che ema ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 204)mAM ullekha che paNa e brAMta che kemake e samaye to nyAyAcArya prakAMDa vidvAna nahi haze. 9. emanI pAiyamAM jIvanarekhA mATe juo "jai. sa. pra." (va. 2, aM. 9). 10. A uparathI zrIvijayalAvaNyasUrie pR. 30mAM "dvitIyasarge nayapradIpaprakaraNam" evo ullekha karyo che paraMtu saptabhaMgI mATe prathama sarga jevo ullekha karyo nathI. vaLI "sarga' evuM vibhAganuM nAma emaNe zA AdhAre yojayuM che te jANavuM bAkI rahe che. JUSI.3International For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 39 P 123 karyuM che. emanI A gadyAtmaka kRtino prAraMbha nimnalikhita padya dvArA karAyo che - "aindrAdipraNataM devaM dhyAtvA sarvavidaM hRdi / saptabhaGganayAnAM ca vakSye vistaramAzrutam // ' A uparathI to A kRtinuM nAma "saptabhaMganayavistara' ema yojAya. ahIM je "gha' pATha che te jotAM "ma ne badale "mA :' evo pATha zuM haze? nayarahasya, nayopadeza ane enI TIkA, nayAmRtataraMgiNI, nyAyAloka, nyAyakhaMDakhAdya, syAdvAdakalpalatA ane asahastrIvivaraNa sahita prastuta kRtino abhyAsa karAya to e udayanAcArya. gaMgeza upAdhyAya, raghunAtha ziromaNi ane jagadIzanA graMthonA abhyAsanI garaja sAre tema che. saMvAdI pATha-AmAM pra. na. ta.mAMthI ane virosA.mAMthI avataraNo vizeSataH apAyAM che. A uparAMtanI je kRtiono upayoga karAyo che tenAM nAma nIce mujaba che : uttarajhayaNa, paMcAtu, stutilAviMzikA ane 2. tA. temaja samavAya, aNuogadAra, visasA. rAyakhaseeijja ane pavayaNasAruddhAranI vRtti, P 124 bAlabodhinI A saptabhaMgI-nayapradIpa uparanI zrIvijayalAvaNyasUrie racelI saMskRta vivRtti che. anuvAda-saptabhaMgI-nayapradIpano gujarAtI anuvAda sva. manasukhabhAI kiracaMda mahetAe karyo hato. e anuvAda "nayapradIpa nayacakrasaMkSepa" nAmanA pustakamAM chapAyo che. nayarahasya-A gadyAtmaka kRtinA praNetA nyAyacArya yazovijayagaNi che. prAraMbhamAM eka padya che. tyAra bAda nayanuM lakSaNa, enA paryAya temaja nayonA dravyArthika ane paryAyArthika ema be bheda pADI RjusUtra' nayane jinabhadragaNi kSaNAzramaNa dravyArthika nayanA bheda tarIke ane siddhasena divAkara paryAyArthika tarIke gaNe che. tenuM samAdhAna karAyuM che. tyAra pachI naigamAdi sAta nayonuM pradeza, prasthaka ane vasatinAM udAharaNa pUrvaka nirUpaNa che. e pachI kayo naya keTalA nikSepa mAne che te hakIkata sakAraNa darzAvAI che, ekeka nayathI udbhavelA darzananI AlocanA karAI che temaja "RjusUtra' nayanA vivecanamAM saptabhaMgInuM svarUpa darzAvI "jIva' zabdanI vyAkhyA karAI che. aMtamAM nizcaya ane vyavahAranuM svarUpa samajAvI 1. "jai. dha. pra. sa." dvArA prakAzita AvRttimAM aMtamAM eka paMgha nathI ke je zrIvijayalAvaNyasUrinI AvRttimAM che. A padya muMbaI sarakAranI mAlikInI ane "bhAM. prA. saM. maM"mAM rakhAyelI hAthapothImAM paNa nathI. 2. bAlabodhinI sahitanI mULa kRtinAM nimnalikhita pRSTha uparanAM avataraNonAM mULa apAyAM nathI : 13, 14, 23, 36, 41, 42, 45, 46, 55, 58, 60 ane 71. 3. A vi. nemisUrigraM.mAM prakAzita che. 4. A pustaka DaoN. bhagavAnadAsa ma. mahetAe i. sa. 1950mAM chapAvyuM che. 5. A kRti anya nava kRtio sAthe "jai. dha. pra. saM." taraphathI vi. saM. 1965mAM prakAzita thayelI che. vizeSamAM A kRti "pramodA' nAmanI vivRti sAhita "vijayanemisUri-graMthamAlA'mAM vi. saM. 2003mAM chapAyelI che. enA prAraMbhamAM saMskRtamAM vistRta viSayAnukrama che. [durgAnAtha jhAnA hindI vivecana sAthe nayarahasya "divyadarzana" dvArA vi. saM. 2044mAM prakAzita che. "nayara' nAme hindImAM anya pustaka paNa chapAyuM che.] For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 39 : nyAya (cAlu) : pri. A. 123-126] 67 cAritraguNa meLavavA prayatna karavAno upadeza apAyo che. AmAM navya nyAyanI paribhASA najare paDe che. me 125 A kRti vividha avataraNothI vibhUSita che. paurvAparya-pR.31mAM trisUtrAlokano ane pR.65mAM nyAyAlokano ullekha che. pR.127mAM "patni na''thI zarU thatuM padya nayopadezamAM 31mAM zloka tarIke jovAya che. A uparathI nayarahasya A traNe kRti karatAM prAcIna nathI e phalita thAya che. pramodA-A narahasya upara zrIvijayalAvaNyasUrie vi. saM. 2001mAM saMskRtamAM racelI vivRti che nayopadeza- A padyAtmaka kRtinA kartA nyAyAcArya yazovijayagaNi che. A kRtimAM 144 padyo che. dasamA padyamAM sammati nAmanA graMthano ullekha che. A kRti sAta niyAmAM lakSaNo rajU karI pradeza, re 126 prasthaka ane vasatinAM udAharaNa ApI no viSe puSkaLa prakAza pADe che. tyAra bAda nikSepano viSaya hAtha dharAyo che. aMtamAM kayuM darzana kayA nayanuM ekAMte sevana kare che teno nirdeza karAyo che ane jJAnanaya ane kriyA-nayanI mAnyatA rajU karAI che glo. 68mAM "kAlAvacchinna' evo prayoga che. glo. 79mAM "digaMbara' e arthamAM "nagna" zabda vaparAyo che. niyAmRtataraMgiNI--A svopajJa TIkA che. emAM navya nyAyanI jhalaka najare paDe che. e jAtajAtanA vAda viSe vistRta mAhitI pUrI pADe che. paryAya-AnA kartA "pUrNimAM'gacchanA mahimaprabhasUrinA ziSya bhAvaprabhasUri che. 'taraMgiNI-taraNi-nayopadeza temaja nayAmRtataraMgiNIne lakSIne zrIvijayalAvaNyasUrie A vRtti racI che. nayakarNikA- umA. vinayavijaya. saM. phattecaMdalAla. pra. zAradAbena cI. saMdara) 1.zrIharSanA ullekhapUrvaka emanI kRti khaMDanakhaMDakhAdyamAMthI paNa avataraNa apAyela che. 2. A "vijayanemisUri graM." mAM prakAzita che. 3. A mATe "mADachAzavA' evo je zabdAMka apAyo che.te brAMta che kemake "AzA'thI dasa letAM to A racanA 2010nI gaNAya, nahiM ke 2001nI. 4. A kRti bhAvaprabhasUrikRta paryAya sahita 'jai. dha. pra. sa. taraphathI vi. saM. 196pamAM prakAzita karAi che. [AnuM panarmadraNa ji. A. Ta. dvArA thayuM che.] A katinAM 1-39 padya parato bhAga ene aMgenI nayAmatataraMgiNI temaja taraMgiNI-taraNi sahita "vijayanemisUrigraMthamAlA"mAM boTAdathI vi. saM. 2008mAM chapAvAyo che. emAM prAraMbhamAM saMskRtamAM vistRta viSayAnukrama che.vaLI nayAmRtataraMgiNImAMnA keTalAMka avataraNonAM mULano nirdeza che. emAM zrIharSakRta khaMDanakhaMDakhAdya ane dIdhiti jevI ajaina kRtiono ullekha che. A prathama bhAganI jema bIjo bhAga (padya. 40-144) paNa boTAdathI vi. saM. 2012mAM chapAvAyo che. Ama be bhAga maLI taraMgiNI-taraNi pUrNa karAI che. 5. A vi. nemisUrigraMmAM chapAyelI che. juo Ti. 4 6. jai. sA.saM. I. (pR. 162)mAM A vRttine nyAyAmRtataraMgiNI kahI che te bhUla che. 7. A jai. dha. pra. sa. mAM prakAzita che. juo Ti. 4. 8. A be bhAgamAM chapAvAI che. juo Ti. 4. For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 39 P 127 P 128 anekAntajayapatAkA (u. vi. saM. 810) - A aneka graMthanA praNetA samabhAvabhAvI haribhadrasUrinI manorama racanA che. e dvArA emaNe anekAntavAda upara anyatIrthiko taraphathI-khAsa karIne bauddho taraphathI je khoTA AkSepo karAtA hatA teno pratikAra karyo che ane tema karI anekAntavAdano killo sadAne mATe abhedya-durjaya banAvyo che. [pU. munizrI jaMbUvi. ma. AnuM saMpAdana karI rahyA che.] 'svapajJa vyAkhyA-A prastuta kRti uparanI kartAe jAte racelI vRtti che. TippaNaka-AnA kartA municaMdrasUri che. eo yazobhadrasUrinA ane eka rIte bRhad gacchanA upAdhyAya vinayacaMdranA ziSya thAya che. vaLI eo pra. na. ta.nA praNetA vAdI devasUrinA guru thAya che. A municaMdrasUri vi. saM. 1178mAM svarga saMcaryA hatA. [anekAntavAdapraveza- A kRtinuM ajJAtakaka TippaNa sAthe paM. prabhudAsa becaradAsa pArekhanA saMpAdanapUrvaka "hemacandrAcAryasabhA" pATaNathI vi. saM. 1976mAM prakAzana thayuM che.] syAdvAdasiddhi- A di. vAdIbhasiMhanI racanA che. syAdvAdamahArNava- Ano ullekha nyAyavinizcayavivaraNa (bhA. 1, pR. 428)mAM aSTasahastrImAM temaja sammaIpayaraNanI TIkAmAM karAyo che paraMtu A kRti hajI sudhI to maLI AvI nathI. 4utpAdAdisiddhiprakaraNa (vi. saM. 1207)-A batrIsa padyanuM laghu prakaraNa "kali." hemacandrasUrinA gurubhAI (sahodara) pradyumnasUrinA ziSya candrasenanI racanA che. e dvArA pratyeka padArtha utpatti, dhrauvya ane vyayathI yukta che e vAta jhINavaTathI samajAvAI che. vistArathI kahuM to prathama padyamAM AtatvanuM lakSaNa darzAvI Apane-sarvajJane namaskAra karAyo che. dvitIya padyamAM "sat'nuM lakSaNa ane trIjAmAM vastutvanuM lakSaNa darzAvAyela che. cothA padyamAM utpAda, vyaya ane dhrauvyanuM svarUpa AlekhAyuM che. pAMcamAM padyamAM e utpAdAdi tripuTInI vyavasthA samajAvAI che. asamAMthI sarvathA utpatti ane sanmAMthI sarvathA nAza na hoI zake e bAbata chaThThA padyamAM rajU karAI che. saMkSepamAM kahuM to utpAdAdi tripuTIno samudita svarUpe vicAra pahelAM cha padyomAM karAyo che. padya 7-9mAM kevaLa utpAdano, padya 10-17mAM kevaLa vyayano ane padya 18-24mAM kevaLa dhrauvyano adhikAra che. padya ra5-3ramAM anekAntadaSTie keTalIka bAbatano vicAra karAyo che. 1. A prakaraNa svopaNa vyAkhyA ane municaMdrasUrikRta TippaNaka sahita be khaMDamAM "gA. pau. graM."mAM anukrame che. sa. 1940 ane i. sa. 1947mAM prakAzita karAyuM che enuM saMpAdana meM karyuM che. A aMge saMskRta temaja aMgrejImAM meM ekeka upeghAta lakhyo che ane te chapAyo che. 2-3 A baMne prakAzita che. juo uparanuM TippaNa. 4. A prakaraNa svopajJa vRtti sahita "R. ke. je. saM." taraphathI I. sa. 1936mAM prakAzita karAyuM che. [AnuM punarmudraNa "ji. A. TrasTa" vi. saM. 204pamAM karyuM che.] emAM saMskRtamAM viSayAnukrama apAyo che. A uparAMta A prakaraNanAM Adya sAta padyo temaja e padyanuM nyAyAcAryakRta vivaraNa "jai. graM. ma. sa." taraphathI nimnalikhita nAmathI vi. saM. 2000mAM prakAzita pustakamAM chapAyelAM che - "3AAlisiddhivivara vImAnA prakRtivAH vijayaprabhasUrisvAdhyAyazceti granthacatuSTayI // " 5. Ane laIne A kRtine utpAdAdikAtrizikA paNa kahe che. For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 39 : nyAya (cAlu) : pri. A. 127-130] 69 svopajJavRtti-prastuta prakaraNa upara kartAe jAte pAMceka hajAra zloka jevaDI vRti racI che. emAM 2 129 pariNAmavAda, satkAryavAda, asatkArya-vAda, aMdhakAra-bhAva-vAda, apoha-nirAsa, saptabhaMgI ema vividha viSayone sthAna apAyuM che. munizrI jaMbUvijayae "zrInandIsUtra malayagirIyA vRttimAM AvatA dArzanika sAkSipAThonAM mUlasthAno" nAmanA lekha (pR.80)mAM kahyuM che ke utpAdAdisiddhimAM dharmakIrtikRta hetubiMdumAMthI tathA tenI arcaTabhaTa (aparanAma dharmAkaradA)kRta TIkAmAMthI pAnAMo bharIne pUrva pakSarUpe pATho levAyA che. vaLI vAdivetAla zAntisUrikRta jainatarkavArtika kiMvA nyAyAvatArasUtravArtikamAMthI aneka samAna pATho levAyA che. vivaraNa-nyAyAcArya yazovijayagaNie mULa kRti upara vivaraNa racyuM che paraMtu e hajI sudhI to sAta padya pUratuM ane te paNa truTaka ja maLyuM che. vivaraNano prAraMbhika bhAga, dvitIya padyane aMgeno aMtima bhAga, tRtIya padyanuM saMpUrNa vivaraNa, caturtha padya pUrato prAraMbhika bhAga ane sAtamA padyane aMgenA vivaraNano aMtima bhAga khUTe che. khUTatA bhAgonuM anusaMdhAna prakAzanasaMsthAe chapAvyuM che paNa tema karanAruM nAma darzAvyuM nathI. AmAM vividha viSayo carcAyA che. anekAntavyavasthA kivA jainatarka (u. vi. saM. 1740) -AnA kartA nyAyAcArya yazovijayagaNi = 130 che. A 3357 zloka jevaDI gadyAtmaka kRtimAM vedAnta vagere darzanono saMkSepamAM vAstavika paricaya ApI emAM darzAvAyelA vicAronI AlocanA karAI che. prAraMbhamAM padyAtmaka maMgalazloka che. tyAra bAda be zloka che. e paikI pahelAmAM kahyuM che ke jema haraNane vAghanuM mukha suMghavuM hoya to te bane nahi tema nayanA 1. A "R. ke. je. saM." taraphathI prakAzita che. juo pR. 128, Ti. 1. 2. A lekha "A. pra." (pu. 46, aM. 5)mAM chapAyo che. 3. AnI mAhitI mATe juo yazodohana (pR. 182). 4. A kRti nAza pAmelI manAtI hatI. AjathI trIseka varSa pUrve zrIvijayavallabhasUrijInI pAse zrI AtmArAmajI urphe vijayAnandasUrijIe racelI navatattvasaMgrahanI hAthapothI viSe vAtacIta nIkaLatAM emaNe paMjAbanA bhaMDAronI eka sUcI mane batAvI. emAM A kRtinuM nAma joI meM e paNa maMgAvI ApavA vijJapti karI. A anekAntavyavasthAnI hAthapothI AvatAM veMta mane jovA maLI tyAre mArA AnaMdano pAra rahyo nahi. meM mAre kharce enI eka nakala utarAvI lIdhI ane enA saMpAdana mATe taiyArI karavA mAMDI. "gA. po. graM."mAM e chapAvavA mATe meM e saMsthAne vijJapti karI paraMtu A kRti jo chapAvavI hoya to svapajJa vyAkhyA sahitanI anekAntajayapatAkA jatI karavAnI zarata rajU karAI eTale AgaLa upara e chapAvavAno vicAra karavo paDyo. thoDeka varSe zrIvijayadarzanasUrijIne meM mArI nakala batAvI tyAre temaNe mArI saMmati lIdhA vinA mArI A nakala anyatra mokalAvI enA uparathI nakala taiyAra karAvI lIdhI. vizeSa mATe "paMjAbakesarI AcArya zrIvijayavallabhasUrIzvarajI' (pR. 47-48)mAM je mAro lekha "sUrivaryanI zrutabhakti" chapAyo che te jovo. kAlAMtare e kRtinuM saMpAdana zrIvijayodayasUrijIe karyuM ane e "jai. graM. pra. sa." taraphathI amadAvAdathI vi saM. 1999mAM prakAzita thaI che. vi saM. AinuM punarmudaNa "ji. A. TrasTa" vi. saM. 2044ma karyuM che.] 2008mAM e kRtine sAkhya siddhAnta sudhIno bhAga ane bAkIno bhAga vi. saM. 2014mAM zrIvijayalAvaNyasUrikRta tattvabodhinI nAmanI vivRti sahita "vijayalAvaNyasUrIzvarajJAnamaMdira' taraphathI chapAvAyo che. [muni yazovijayajI AnuM saMpadAna saMzodhana karI rahyA che.] For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 39 P 131 aMzane jANanArA anyadarzanIone anaMta nayothI otaprota ane atizaya gaMbhIra evA jinamatano arthAt jaina darzanano svalpa gabdha levI paNa zakya nathI. enA pachInA padyamAM evo ullekha che ke vastuno dharma anekAnta che e bAbata pramANa ane nayathI siddha che. e jANyA vinA anekAntamAM doSa batAvavA e potAnI buddhinI viDaMbanA che. A pramANenI matalabanAM traNa padyothI A navya nyAyanI jhalakathI zobhatA prakaraNano prAraMbha karI anekAntanuM vyApaka lakSaNa rajU karI e lakSaNagata padono-tattva vagereno vicAra karAyo che. tyAra bAda nigama vagere sAta nayo paikI eka pachI ekanuM vistArathI nirUpaNa karAyuM che ane te te nayanuM ekAMte sevana karanAranA vicAranI samIkSA karAI che. dA. ta. "naigama' nayano ekAMte Azraya lenAruM darzana te vaizeSika' che ane upalakSaNathI "nyAya' darzana che to A darzananuM svarUpa e darzananA mULa graMthomAM jevuM darzAvAyuM che tevuM (nahi ke kalpita) saMkSepamAM paraMtu sacoTa rIte rajU karI emAM je vAMdhAbharI hakIkto che tenuM nirasana karAyuM che. tyAra bAda "saMgraha' naya ane eno ekAMte upayoga karanArA "vedAnta' darzananI ane tyAra pachI "vyavahAra" naya ane eno ekAMte Azraya lenAra "sAMkhya' darzananI vicAra-saraNI rajU karI tenI samIkSA karAI che. enA pachI "RjasUtra nayanuM nirUpaNa karI enuM ekAMte sevana karanAra "boddha darzananI cAre zAkhAnI hakIkta hAtha dharAI che. prasaMgopAtta digaMbarone abhimata nava nayonI mAnyatAnuM P 132 khaMDana karAyuM che ane ene dipaTonuM kapaTanATaka kahI enA khaMDana mATe pote racelA ApabhraMzikA-prabaMdha jovA bhalAmaNa karAI che. tyAra pachI zabdAdi traNa navo vicArI saptabhaMgInA pratyeka bhaMga, e saptabhaMgIno nayomAM samavatAra, "avaktavya' nAmanA trIjA bhaMgano vistArathI vicAra ane ene aMge soLa vikalpo. saptabhaMgInA bhaMgonA 3, 3, 10, 10, 130, 130, ane 130 evA pratibhaMgo-kulle 416 bhaMgI, enA avAMtara 1436 bhaMga ityAdi bAbata mallavAdI kRta dvAdazAniyacakrane AdhAre darzAvAI che. tyAra bAda vastu anekAntAtmaka hoya to ja naya ane pramANana e viSaya banI zake e vAta kahI vyaMjanaparyAya ane artha-paryAyanuM svarUpa, dravya ane guNanA bhedabheda, "guNArthika naya mAnavAmAM rahelA doSo, nayone lagatI digaMbarIya mAnyatAnuM khaMDana, dravya ane paryAyano bhedabheda, anekAntanI anekAntatA ane aMtamAM anekAntanI mahattA ema vividha bAbato vicArAI che. sAthe sAthe prasaMgavazAt lagabhaga 250 pasaMvAda-pATha apAyA che. ethI prakaraNanA mahattvamAM vRddhi thaI che. 1. adhyAtmasAra (adhi. 19, zlo. 6) ane saptabhaMgI-nayapradIpa (pR. 70)mAM sAMkhya darzanano udbhava saMgraha nayanA vadhu paDatA sevanane AbhArI hovAnuM kahyuM che. A bhinnatAno toDa dravyArthika nayanI zuddhatA ane azuddhatA vicAratAM nIkaLI zake che. 2. dravyArthika, paryAyarthika ane naigamAdi sAta nayo. 3. juo anekAntavyavarathA (patra 54A.) 4. A dikSaTa-kapaTa kuThAra yAne dikapaTa-coryAsI-bola tarIke oLakhAvAtI nyAyAcAryanI kRti che ke kema te vicAravuM ghaTe. " 5. AnI sUcI mULanA nirdezapUrvaka "je. graM. pra. saM."nI AvRttimAM apAI che. emAM zruti, chAndogya upaniSad ane sAMkhya-kArikA jevI ajaina kRtiono temaja sammaI-payaraNa ane visasA. jevI prauDha jaina kRtiono samAveza thAya che. 6. vistAra mATe juo prakAzakIya nivedana. For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 39 : nyAya (cAlu) : [pra. A. 131-134] paurvAparya--pratimAzataka (zlo. 95)nI svopajJa TIkA (patra 293)mAM A anekAnta-vyavasthAno nirdeza che. evI rIte nayarahasya ane syAdvAdakalpalatAmAM paNa che. AthI A kRti A traNe karatAM to pahelAM racAyelI gaNAya. patra pa-amAM je nimnalikhita paMkti che te enA saMpAdakanA mate adhyAtmopaniSadnI che :- "AdAvante ca yannAsti vartamAne'pi tat tathA" // tattvabodhinI--A anekAntavyavasthAnI zrIvijayalAvaNyasUriSkRta vRtti che. anekAntarvizikA' (u. vi. saM. 1740) A yazovijayagaNinI vIsa padyonI racanA che. enAM Adya traNa padyo anekAntavyavasthAnA pahelAM traNa padyo sAthe ane bAkInAM aMtamAnAM sattara pagho sAthe sarvAMze maLatAM Ave che. ethI A anekAntarviMzikA svataMtra racanA na gaNAya. e to anekAntanuM mAhAtmya darzAvanArI racanA che. - 71 bhAvArthaprastuta kRtino paM. suzIlavijayagaNie (hAla sUrie) gujarAtImAM bhAvArtha taiyAra karyo che ane e chapAvAyo che. syAhlAda-rahasya (u. vi. saM. 1740) - A nAmanI kRtinA kartA nyAyAcArya yazovijayagaNi che e bAbata nirvivAda che kemake nyAyAloka (pra.3) nA aMtamAM temaja bhAsarahasya (gA.1)nI svopaza pravRtti (patra 1-a)mAM nyAyAcArye ja Ano nirdeza karyo che. 1. A be bhAgamAM ''vijaya lAvaNyasUri jJAnamaMdira'' taraphathI prakAzita che. 2. AnI eka hAthapothI paM. bhadraMkaravijayagaNine atra (suratamAM) vi. saM. 2008mAM maLI hatI. 3. A AMzika kRti paM. suzIlavijayagaNinA gujarAtI bhAvArtha sahita boTAdathI "jJAnopAsaka samiti'' taraphathI vi. saM. 2015mAM chapAvAi che. A pustikAnuM nAma "anekAntavAda-ma(mA)hAtmya-vizikA'' rakhAyuM che. 4. juo Ti. 2. 5. " bhASAvizuddhayarthaM rahasyapadAGkitatayA cikIrSitASTotarazatagranthAntargatapramArahasya -nayarahasyasyAdvAdarahasyAdisajAtIyaM prakaraNamidamArabhyate " // ahIM je 'rahasya' padathI aMkita 108 kRtio racavA mATenI abhilASA nyAyAcArya yazovijayagaNie darzAvI che te paikI atyAre to upadezarahasya (pA. uvaesarahasya), nayarahasya ane bhASArahasya (pA. bhAsarahasya) e traNa mULa kRti pUrepUrI maLe che. A uparAMta syAdvAdarahasya nAmanI je traNa vRtti maLe che temAM laghusyAdvAdarahasya ja atyAre pUrNa upalabdha che. [laghu, madhyama ane bRhata syA. 2 bhA. prA. pIMDavADAthI vi. saM. 2032mAM prasiddha che. mAtra laghusyA. 2031mAM paNa piMDavADAthI saM. 2031mAM prasiddha che. madhyama syA. 2. upara muni yazovijayajInI vistRta saMskRta ane hiMdI vyAkhyA sAthe 3 bhAgomAM divyadarzana TrasTa dvArA prakAzita che. A. nandanasUrijI saMpAdita svA.2 jainagraMtha pu.sabhAthI chapAyuM che.] yazobhAratI pra. muMbaI dvArA pragaTa 'graMthatrayI'mAM traNeya syA.2 pragaTa thAya che. piMDavADA prakAzanamAM jene bRhat syA. 2 kahyuM che. teneja ya.bhA.mAM madhyama gaNyuM che. ya. bhA. pramANe bRhat nA 11 madhyamanA 3 ane jaghanyanA badhA 12 zloka para vyAkhyA maLe che.] For Personal & Private Use Only P 133 P 134 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 39 A nAmanI traNa kRti che. ene laghu. madhyama ane bRhat zabdathI darzAvAya che. e traNe vItarAgastotra (pra. 8)nI vRtti che.' vAdamAlA (u. va. sa. 1740) - A "nyAyAcArya' yazovijayagaNinI racanA che. bhAsarahasassanI svopaNa vRtti (patra 15-A)mAM emaNe A kRtino ullekha karyo che. A nAmanI traNa kRti che. muni yazovijayakRta saMskRta ane hindI vyAkhyA sAthe vAdamAlA divyadarzana TrasTe pragaTa karI che. A. jayasuMdarasUri saMpAdita vAdamAlA paNa divyadarzana TrasTathI prasiddha thaI che. yazobhAratI prakAzananA "navagraMthI' mAM paNa vAdamAlA chapAI che.] [nyAyadIpikA- dharmabhUSaNayati. hiMdI anuvAda-darabArIlAla koThiyA. jainanyAya (hindI) le. paM. kailAzacandra zAstrI. pra. "bhAratIya jJAnapITha" pramAlakSaNa A. buddhisAgarasUri. jinazAsana A. TrasTa. saM. 205ra darzanazuddhiprakaraNa- devabhadrasUri saM. candraguptasUri pra. mozaikalakSI prakAzana saM. 2054 dharmaparIkSA manoharadAsa khaMDelavAla 245, triSaSTimRti paM. AzAdhara 47 dharmaprabodha di. patra 29 dharmavilAsa anaMtarAya di. patra 289 dharmopadeza saMgraha sevArAma di. patra pa61 nAgakumAra caritra nathamala di. patra 148 nemIzvara caritra lakSmaNa di. patra 100 FsvAnAbhUtiprakAza'nA DiseMbara 2002nA aMka paMcaparameSThistotra umAsvAmi di. patra 9 | anusAra apragaTa digaMbara jaina graMtho ahIM paramAnaMdavilAsa di. patra 122 L ane pR. 38 tathA pR. 60mAM ApyA che. pAMDavapurANa zrIbhUSaNa di. patra 583 -saMpA. pArasavilAsa di. patra 384 bRhat gurvAvalI muni svarUpacaMdra di. patra 51 zrIpAlacaritra jinacandrasUri di. patra 111 samAdhitaMtraTIkA parvatadharmArthI di. samyakatvaprakAza DAlUrAma di. -pramANaprameyakalikA narendrasena di, apragaTa. 1. vizaSe mATe juo yazodohana (pR. 12, 62, 27, 28, 163, 164, 196, 219, 215, 223 ane 349) 2. A traNeno paricaya yazodohana (pR. 86, 23, 181, 196, 212-218 ane 223)mAM meM Apyo che. For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 135 prakaraNa 40 : yoga yoganirNaya (uM. vikramanI sAtamI sadI)-yogadaSTisamuccaya (blo. 1)nI svopanna vRttimAM haribhadrasUrie A kRtino ullekha karyo che paNa e maLatI nathI. yogAcAryanI kRti (u. vikramanI sAtamI sadI) - yogadRSTisamuccaya (zlo. 14, 19, 22, 25 ane 35)nI svapajJa vyAkhyA (patra pa, 75, 7, 8a ane 108)mAM yogAcArya viSe ullekha che. A sAmAnya nAmavALA mahAnubhAva jaina hoya ane emaNe yoga saMbaMdhI koi kRti-racI hoya ema lAge che. e kRti yoganI ATha dRSTi aMgenI hoya to nA nahi. A kRti hajI sudhI to maLI AvI nathI. ' lalitavistarA- (patra 764)mAM "corIvA" evo ullekha che. ethI koNa abhipreta che te jANavuM bAkI rahe che. zrIharibhadrasUri (pR. 305)mAM meM yogAcArya viSe saMkSipta mAhitI ApI che. hAribhadrIya yogaviSayaka kRtio-haribhadrasUrie yogane aMge yogadRSTisamuccaya, yogabindu, jogasayaga (yogazataka), poDazaka temaja vIsavIsiyAgata "jogavIsiyA" ema pAMca kRtio racI che, 136 vaLI yogadRSTisamuccaya tathA jogasayaga upara to emaNe saMskRtamAM ekeka TIkA racI che. brahmasiddhAntasamuccayanA nAme oLakhavAtI kRti emaNe ja racyAnuM manAya che. e hisAbe yogaviSayaka che kRti saMskRtamAM ane be pAiyamAM che. yogadRSTisamuccaya (la. vi. saM. 780) - AmAM AdhyAtmika vikAsane lagatA je vicAro darzAvAyA che te vicAradhArA yogabinduthI temaja poDazakathI paNa bhinna rIte rajU karAI che. Ama A AcArya AdhyAtmika vikAsanA kramano viSaya bhinna bhinna kRtiomAM bhinna bhinna vastuno upayoga karI 1. emanuM mULa nAma-vAstavika nAma zuM che temaja eo zvetAMbara che ke digaMbara e jANavAnuM kazuM sAdhana che kharuM? haribhadrasUrie kAlAtIta, gopendra, badhu bhagavadatta ane bhadaMta bhAskara ema vividha yogIonAM nAma ApyAM che. 2. A pAiya kRtino paricaya meM zrI haribhadrasUri (pR. 89-90 ane 355-357)mAM Apyo che. emAM meM A jogasayaganA prakAzananI noMdha pR. 89mAM lIdhI che. tyAra pachI e svapajJa vRtti sahita lA. da. vidyAmaMdira vagere aneka dvArA prakAzita karAI che. 3. AnA paricaya mATe juo zrIharibhadrasUri (pR. 141-148). 4. A kRti, enI svapajJa vyAkhyA temaja yogabindu ane enI paNa vRtti sahita "jai. graM. pra. sa." taraphathI I. sa. 1948mAM prakAzita karAI che. A vRtti kaMI svapajJa nathI. [yoga. da. sa. pra. vijayakamalakezaragraMthamAlA khaMbhAta saM. 1992 A. bhuvanabhAnusUri ma. A. rAjazekharasUri ma. muniyugabhUSaNavijaya (paMDita ma.), A. candraguptasUri, muni muktidarzana vi. ma. ane 5. dhIrubhAI va.nA vivecanAM prasiddha thayA che.] 5. 'jogavIsiyA' sAthe AnuM sAmya che. e "jogavIsiyAmAM AdhyAtmika vikAsanI prAraMbhika dazAnuM nahi paraMtu enI para dazAnuM nirUpaNa che. ene laIne enI racanA yogabindunI racanAthI judI paDe che. For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 40 traNa bhinna rIte Alekhyo che. yo. da. sa.mAM je mitrA, tArA ityAdi ATha dRSTino adhikAra che te upalabdha sAhitya jotAM emanI pUrvenI koI paNa jaina ke ajaina kRtimAM jaNAto nathI eTale atyAre to P 137 enA Adya prarUpaka eo ja gaNAya. A ATha yogadaSTiono vibhAga ATha yogAMgane AdhAre karAyo che. AdhyAtmika vikAsanI saMsArI AtmAnI sthitine ahIM "oghadRSTi kahI che. A 226 padyanI kRtimAM ATha dRSTinuM nirUpaNa karavA pUrve icchAyoga ityAdi traNa yogonI bAbata vicArAI che. A aMgenI vizeSa mAhitI meM zrIharibhadrasUri (pR. 171)mAM ApI che jyAre avataraNo ane ullekhanI noMdha meM enA pR. 133mAM lIdhI che. 'svapajJa vyAkhyA-A 1175 zloka jevaDI che. TIkA- A 450 zloka jevaDI TIkA somasudarasUrinA ziSya sAdhurAjagaNie racI che. anuvAda ane vivecana- A baMne gujarAtImAM zrI bhagavAnadAsa ma. mahetAe taiyAra karyA che. P 138 sAthe sAthe svapajJa vyAkhyAno gujarAtImAM zabdArtha Apyo che. vizeSa mATe juo zrI haribhadrasUri (pR. 134) DaoN. ke. ke. dIkSite mULa kRtino aMgrejImAM anuvAda karyo che. [5. muktidarzana vi. nuM vivecana yogadaSTinA ajavALAM' bhA. 1-2-3nAme pragaTa thayuM che. A. zrI. bhuvanabhAnusUrijI ane A. jayasundarasUrinuM 3 bhAgamAM vivecana pragaTa thayuM che. "A. haribhadra ane temano yo.da.graMtha' anusaMdhAna 18] yogadRSTisamuccayapIThikA-A kRti paM. zrI bhAnuvijayagaNie racI che ane e prakAzita che. yogabindu (la. vi. saM. 780) - anAdi anaMta saMsAramAM anAdi kALathI paribhramaNa karanArane AdhyAtmika vikAsa sAdhavAno vicAra kyAre sauthI prathama skure e praznano uttara A pa27 1. nyAyAcArya yazovijayagaNie A ATha dRSTino viSaya dvAtrizadvArnAizikAmAM 21-24 ema cAra dvAaizikAmAM saMskRtamAM tema ja gujarAtImAM AThadaSTionI sajajhAyamAM manorama rIte Alekhyo che. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 312)mAM yogadRSTi-svAdhyAya-sUtranI noMdha che te zuM A sajajhAya to nathI?) sva. motIcaMda gi. kApaDIAkRta jainadaSTie yoga (bhA. 1)mAM ATha dRSTionuM temaja maitrI vagere cAra ane anitya vagere bAra bhAvanA, dhyAna-yoga, samatA-yoga, dharma-saMnyAsa, yoga-saMnyAsa, kuLa-yogI, pravRttacakrayogI ane yoganA ATha aMgonuM nirUpaNa che. A pustaka "jai. dha. pra. sa." taraphathI vi. saM. 1971mAM prasiddha thayuM che. eno bIjo bhAga tyAra pachI lakhAyo hoya to paNa Aja dina sudhI to chapAyelo jaNAto nathI. 2. A "jai. graM. pra. sa." taraphathI prakAzita che. 3-4. A baMne mULa sahita i. saM. 1950mAM manasukhalAla tArAcaMde chapAvyAM che. vivecananuM nAma "sumanananTinI bRhat TIkA" rakhAyuM che. 5. Ano karnala jeretha (jareth) dvArA aMgrejImAM anuvAda karAyelo che ane e "eziyATika sosAyaTI opha beMgola" taraphathI prasiddha karAyelo che. 6. A kRti "zrutajJAnaamIdhArA" (pR. 25-27)mAM I.sa. 1361mAM prasiddha karAI che. A "zrIharibhadrasUriviracita yogadaSTisamuccaya-yogaviMzikA" nAmanA pustakamAM i.sa. 1970mAM chapAvAyo For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 40 : yoga : pri. A. 136-139] 75 padyamAM racAyelA yogabindumAM ema apAyo che ke AtmA upara mohanuM prabhutva ghaTavA mAMDe ke AdhyAtmika vikAsanA zrIgaNeza maMDAya ane pachI eka pudgalaparAvarta jeTalA kALamAM e mumukSu mokSe sidhAve. mohanuM jora jema jema ghaTatuM jAya ane enA upara AtmAnuM varcas jema jema sthapAtuM jAya tema tema AdhyAtmika vikAsa sadhAto jAya. A bAbata yogamArganI pAMca bhUmikA nAme adhyAtmaka, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttisaMkSaya dvArA samajAvAI che. hA. na. (ara 3)nI nyAyAgamAnusAriNI vRtti (vi. 1, pR. 332)mAM yoganAM cha aMga darzAvatuM nIce mujabanuM padya che : "pratyAhArastathA dhyAnaM prANAyAmo'tha dhAraNA / / tarkaH samAdhirityeSa SaDaGgo yoga ucyate // " A padya pAThabhedapUrvaka amRtanAda upaniSad ane atrismRtimAM jovAya che. sAthe sAthe bauddha darzananI ane pAtaMjala yogadarzananI paribhASAonI sAthe jaina paribhASAono meLa meLavAyo che. zrIharibhadrasUri (pR. 134-136)mAM meM yogabindunA viSaya, enuM yo. da. sa. sAthenuM saMtulana ullekha, samAnatA, uddharaNa ane paurvAparya ema vividha bAbato rajU karI che. vRtti-A ajJAtakartRka vRtti che, nahi ke svopajJa. AnA samarthanALuM eTaluM ja kahIza ke 139 yogabindunA nimnalikhita paghagata "samAdhirAja'no artha karavAmAM vRttikAranI bhUla thaI che - "samAdhirAja etat tat tadetat tattvadarzanam / AgrahachedakArye tat tadetadamRtaM param // 459 // " vAta ema che ke samAdhirAja e to eka bauddha granthanuM nAma che jyAre vRttikAra samatharAne'ne badale "samatharAva:' pATha samajI eno artha emaNe "uttama samAdhi' karyo che. yogabiMdunA zlo. 439-442 pramANavArtikamAMthI udbhUta karAyAM che. TIkAkAre e mImAMsaka kumArilanA samajI te pramANe ullekha karyo che te bhrAnta che. TIkA svapajJa nathI ema AthI paNa pUravAra thAya che. meM TIkA svapajJa nathI siddha karavA mATe je kAraNa darzAvela che tene badale anya cAra kAraNo munizrI jaMbUvijayajIe "yogabiMdunA TIkAkAra koNa ?" nAmanA potAnA lekhamAM ApyAM che. A lekha "zrImahAvIra jaina vidyAlaya" taraphathI prakAzita "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahotsava grantha (bhA. 1, pR. 68-71)mAM chapAyo che." che. e pustakamAM yogadaSTisamuccaya, eno aMgrejI anuvAda, be pariziSTo tema ja jogavIsiyA ane enA aMgrejImAM anuvAda sahita enI chAyA, e baMne kRti aMgenI aMgrejI prastAvanA, yogadaSTisamuccaya tathA jogavIsiyAnAM padyanI sUcI temaja yogadaSTimAM AvatA viziSTa zabdonI sUcI apAyAM che. A kRti Do. kRSNakumAra dIkSitanAM aMgrejI anuvAda, TippaNo ane prastAvanA sahita lA. da. vidyAmaMdira taraphathI i.sa. 1968mAM prakAzita karAi che. ['yogabindu ke pariprekSya meM jainayogasAdhanA' DaoN. suvratamuni] 1. A "jai. graM. pra. sa." taraphathI prakAzita che. 2. Ano saMkSipta paricaya meM "A. pra." (pR. 66, aM. 3)mAM chapAyelA mArA nimnalikhita lekhamAM Apyo che : samAdhirAja ane jaina kRtio." For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 40 P 140 P 141 A vRtti viSe meM keTalIka vigato zrI haribhadrasUri (pR. 137)mAM rajU karI che eTale e bAbata huM ahIM jatI karuM chuM. bhASAntara-mULa kRtinuM bhASAntara pro. maNIlAla na. dvivedIe karyuM che. jyAre RddhisAgarasUrijIe buddhisAgara nAmanuM vivecena racyuM che. sAthe sAthe artha paNa ApyA che. [A. rAjazekharasUrie karela saTIkano anuvAda ane vivecana paNa arihaMta pra. bhIvaMDIthI pragaTa thayuM che.]. SoDazaka- (u. vi. saM. 780) - AnA kartA suprasiddha haribhadrasUri che. e soLa adhikAramAM vibhakta che. pahelA paMdara adhikAramAM soLa soLa padyo che jyAre chellAmAM sattara padyo che. A badhAM AryAmAM che. AmAM dharmanI parIkSA, dezanA, dharmanAM lakSaNa ema vividha viSayo che. caudamAM adhikAramAM yoganA bhedanuM nirUpaNa che. paMdaramAmAM dhyeyanA svarUpanI bAbata hAtha dharAI che. SoDazakano meM zrI haribhadrasUri (pR. 160-164)mAM vizeSa paricaya Apyo che eTale ahIM huM eka noMdhapAtra bAbata rajU karuM chuM : kaLAkAra sAthenuM vartana-SoDazaka (adhi. 6, zlo. 10-11)mAM kaLAkAra pratye kevuM sahAnubhUtipUrvakanuM vartana hovuM joie te darzAvatAM nIce mujabanI matalabano ullekha karAyo che : kaLAkArane vetana ApI rakhAyelo nokara nahi samajatAM ene potAnA mitra ane zarU karelA kAryamAM parama sahayogI mAnIne ene Avazyaka anukULatA karI ApavI ghaTe. e kaLAkArane sadA santuSTa rAkhavo joie. ene koIpaNa rIte Thagavo na joIe. ene yogya vetana ApavuM eTaluM ja nahi paNa enI sAthe evo vartAva rAkhavo joie ke jethI enA mAnasika bhAvamAM-ullAsamAM dina-pratidina vRddhi thAya ane e uttama kaLAkRtinuM sarjana karI zake.' A bAbata paMcavatyuganI gA. 1110-1312 gata "thayapariNA' nAmanA pAhuDanA sArarUpaanukaraNarUpa jaNAya che. emAM pratimA taiyAra karAvanAre e ghaDanAra sAthe kevuM vartana rAkhavuM te darzAvAyuM che. avivaraNa- AnA upara yazobhadrasUrinuM vivaraNa che. 1. A bhASAntara "vaDodarA dezI keLavaNI khAtuM" taraphathI i. sa. 1899mAM chapAvAyuM che. 2. A vivecana mULa ane artha sahita "buddhisAgara jaina jJAnamaMdira" taraphathI i. sa. 1950mAM prakAzita karAyuM che. yogadaSTi sa. yogabiMdu saTIka chapAyA che. 3. A mULa kRti yazobhadrasUrikRta vivaraNa ane yogadIpikA sahita "de. lA. jai. pu. saMsthA" taraphathI I. sa. 1911mAM prakAzita thai che. vaLI A kRti uparyukta vivaraNa ane yogadIpikAne AdhAre racAyelA TippaNo sahita "R. ke. hai. saM." taraphathI vi. saM. 1992mAM prasiddha karAI che. ['SoDazAdhikAra prakaraNa' nAme banne TIkA sAthe muni vairAgyarati vi. saMpAdita navasArIthI saM. 2055mAM prasiddha.] [banne TIkA sAthe zrI mahAvIrasvAmi che. mU. tapAgaccha TrasTa muMbaithI 1984 mAM] 4. A bAbata hindImAM munizrI kAntisAgare "gudavA vaibhava" nAmanA potAnA hindI pustaka (pR. 4)mAM jaNAvI che. 5. A "de. lA. je. pu." taraphathI prakAzita che. juo pR. 140, Ti. 1. For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 40 : yoga : pri. A. 139-142]. yogadIpikA-A SoDazaka uparanI nyAyAcArya yazovijayagaNie racelI vRttinuM nAma che. anuvAda ane vivecana-mULa kRtinA pahelA ATha adhikAra pUrato gujarAtImAM anuvAda thayelo che. sAthe sAthe gujarAtImAM vivecana paNa apAyuM che. [upA. yazovi. kRta TIkA ane muni ratnajyota vi.nA guja. anuvAda sAthe raMjana vi. lAyabrerI mAlavADAthI, muni amitayaza vi.nA guja. anuvAda sAthe, muni yazovi. kRta kalyANakaMdalI (saMskRta) ane ratidAyinI (hindI) TIkA sAthe divyada. TrasTa dvArA prasiddha) brahmasiddhAntasamuccaya-AnI vikramanI 12mI sadImAM lakhAyelI jaNAtI tADapatrIya pratimAM P 142 423 padho (keTalAka khaMDita) che. A kRtinuM A nAma vidvallabha puNyavijayajIe yojyuM che. emanA mata mujaba AnA praNetA samabhAvabhAvI haribhadrasUri che. A yogaviSayaka kRti hovAnuM paM. dalasukha mAlavaNiyAe kathana karyuM che. A kRtinA dvitIya padya pramANe Ano viSaya brahmAdinI prakriyA che ane enuM enA siddhAnta anusAra kathana karavAnuM granthakAra kahe che. zlo. 35mAM adveSa ityAdi ATha aMgono ane zlo. 189-191mAM anukrame icchAyoga, zAstrayoga ane sAmarthyayogano, 280mAM kalpasaMgraha nAmanA graMthano ane glo. 219mAM sUrimaMtrano ullekha che. zlo. 205mAM "kAlazkari nAma che. A kRtimAM keTalAMka matamatAMtarono bAMdhebhAre nirdeza che. payogazAstra kivA adhyAtmopaniSad yAne adhyAtmavidyopaniSad (la. vi. saM. 1200) - 1. A "de. lA. jai. pu. saM." taraphathI prasiddha thaelI che. 2. A anuvAda vivecana temaja ATha adhikAra pUratA mULa sahita zrI kezavalAla jaine i. sa. 1936mAM chapAvyo che. 3. A prakAzita che. juo uparanuM TippaNa. 4. A kRti so padya pUratA jogasayaga ane enI svopajJa TIkA, A jogasayaganA DaoN. ke. ke. dIkSitakRta aMgrejI anuvAda ityAdi sahita "lAlabhAi da. vidyAmaMdira' (L. D. Institute of indology) taraphathI "yogazataka AcArya haribhadrakata svopajJa vRtti tathA brahmasiddhAntasamuccaya saha"nA nAmathI i. sa. 1965mAM prakAzita karAI che. munizrI puNyavijayajInI saMskRtamAM lakhAyelI prastAvanAne temaja DaoN. IndukaLAnA aMgrejI upodaghAtane atra sthAna apAyuM che. 5. A mULa kRti "jai. dha. pra. sa." taraphathI i. sa. 1912mAM chapAvAI che. vaLI A ja kRti dharmadAsagaNikRta uvaesamAlA sahita I. sa. 1915mAM ane svopajJa vRtti sahita A mULa kRti enA ja taraphathI i.sa. 1926mAM prakAzita thai che. dharmavijayajIe svapajJa vRtti sahita mULanuM je saMpAdana karyuM hatuM te eziyATika sosAyaTI opha beMgola taraphathI bibliothekA iMDikAmAM I. sa. 1907thI 1909 i. ema kaTake kaTake I.sa. 1921 sudhI prasiddha thayuM che. eno trIjA prakAzanA zlo. 120mA vivaraNa sudhIno chapAyelo bhAga mArA jovAmAM Avyo che. ethI vizeSa lakhANa chapAyuM che kharuM ? mULa kRti (pra. 1-4) i. viMDize karelA jarmana anuvAda sahita (Z D M G (Vol. 28, p. 185 ft.)mAM chapAI che. sviopATIkA sAthe jaina sA. vi. maMDala va. dvArA prasiddha che.] mULano cunIlAla hakamacaMda zAhe gujarAtImAM karelo zabdArtha (anuvAda) emaNe pote mULa sahita vi. saM. 1973mAM chapAvyo hato. enuM saMzodhana mAnasAgarajIe karyuM hatuM. samagra mULa kRti "vijayadAnasUrIzvara jaina graMthamAlA"mAM i. sa. 1939mAM chapAi che. mULa tathA "yogazAstraH eka parizIlana" (pR. 1-63) temaja A mULano hindI anuvAda je. paM. zobhAcandra For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 40 P 143 P 144. AnA praNetA "kali." hemacandrasUri che. A racanA emanAthI cAra varSe nAnA ane yogopAsanAnA abhilASI rAjA kumArapAlanI abhyarthanAnuM phaLa che. zAstra, sadgurunI vANI ane svAnubhavane AdhAre yojAyelo ane gRhasthone paNa yoganI nIsaraNIe caDAvanAro temaja amumukSuone mATe 'vajakavaca' jevo A graMtha bAra prakAzamAM vibhakta che. emAM 1009 padyo che. prakAzadITha padyonI saMkhyA nIce mujaba che :- 56, 115, 156, 136, 273, 8, 28, 81, 16, 24, 61 ane papa. P 145 bhArile TippaNo sahita karyo che te zrI RSabhacandra jauharIe ane zrI kizanalAla jaine i. sa. 1963mAM "yogazAstra"nA nAmathI prasiddha karyo che. "zrI mahAvIra jaina vidyAlaye" mULanA cAra prakAzonI enA gujarAtI anuvAda ane daSTAMtonA sAra sahitanI prathama AvRtti i. sa. 1941mAM prasiddha karI hatI. emAM pra. 1-4 gata padyonI akArAdi krame sUcI apAI hatI. dvitIya AvRtti i. sa. 1949mAM prakAzita karAI che. enA saMpAdaka ane mULanA anuvAda zrI khuzAladAsa che. emAM hemacandrasUrinA jIvana ane kRtikalApanI jhAMkhI karAvAI che. tyAra bAda yogane aMge keTalIka mAhitI apAi che. pachI cAre prakAzano viSayAnukrama che. aMtamAM traNa pariziSTo che : dRSTAMtono TUMkasAra, padyAnukrama ane viziSTa zabdonI sUci. pR. 31mAM kahyuM che ke pra.2-no zlo. 39 anyayogavyavacchedaDhAtrizikA (zlo. 11) uparanI syAdvAdamaMjarImAM apAyo che. mULano vivecanapUrvaka gujarAtI anuvAda kesaravijayajIe karyo che. enI pAMcamI AvRtti bAlacaMda zAhe "yogazAstra-bhASAMtara'nA nAmathI vi. saM. 2015mAM prakAzita karI che. pahelI AvRtti vi. saM. 1963mAM bahAra paDAI hatI. hirAlAla vi. haMsarAje saMpUrNa mULano je artha (anuvAda) temaja svapajJa vivaraNano je bhAvArtha karyo hato te baMne pUrepUrA mULa sahita bhImasiMha mANeke i. . 1899mAM eka ja pustakarUpe prasiddha karyA hatA. emAM viSayasUcI "anukramaNikA'rUpe gujarAtImAM apAI che. mULa kRtino gujarAtI chAyAtmaka anuvAda zrI gopAladAsa paTele karyo che ane ene aMge upodaghAta lakhyo che. e "pUMjAbhAI jaina graMthamAlA"mAM i.sa. 1938mAM "yogazAstra"nA nAmathI chapAyo che. emAM viSayonI anukramaNikA vividha TippaNo che ane pAribhASika Adi zabdonI sUci che. vizeSamAM subhASito tarIke mULa padyo ane eno gujarAtImAM anuvAda apAyo che. mULa kRtino gujarAtI chAyAtmaka anuvAda zrI gopAladAsa paTele karyo che ane ene aMge upodaghAta lakhyo che. e "pUMjAbhAI jaina graMthamAlA"mAM i.sa. 1938mAM "yogazAstra"nA nAmathI chavAyo che. emAM viSayonI anukramaNikA vividha TippaNo che ane pAribhASika Adi zabdonI sUci che. vizeSamAM subhASito tarIke mULa padyo ane eno gujarAtImAM anuvAda apAyo che. 1. AvI bIjI racanA te vItarAgastotra che. 2. juo pra. 12 zlo. 55. A zlo. pra. 1, zlo. 4nI svopajJa vRtti (patra 108)mAM paNa jovAya che. 3-4. juo pra. 12, zlo. 55 pa. juo moharAjaparAjaya (aMka-5). 6. AnI sAthe vItarAgastotranA vIsa prakAzano pATha kumArapAla bhUpAla dAMtanI zuddhine arthe karatA hatA ema te kahevAya che. For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 40 : yoga : pri. A. 143-147] 79 viSaya-jJAna, darzana ane cAritrarUpa yoga e cAra puruSArthomAM zreSTha evA mokSanuM kAraNa che ema zlo.15mAM kahI enuM svarUpa A yogazAstramAM AlekhAyuM che. zlo. 19-46 zramaNa-dharmanuM svarUpa rajU kare che, bAkI A graMthano moTo bhAga gRhasvadharmane lAgato che. ene aMge 282 padyo che. A samagra graMthane be khaMDamAM vibhakta karI zakAya. pra. 1-4 sudhIno khaMDa gRhasthone upayogI thAya evA dharmanuM svarUpa samajAve che to bAkInA prakAzarUpa bIjo khaMDa prANAyAmAdi yoganA viSayane vyakta kare che. prathama prakAzamAM prasaMgavazAt mArgAnusArInA 35 guNo samajAvAyA che. A bAbata A pUrve dharmabindu (a, 1)mAM sU. 3-33 rUpe apAI che. dvitIya prakAzamAM samyakatva ane mithyAtvano temaja zrAvakanAM bAra vrato paikI pahelAM pAMcaaNuvratono adhikAra che. pra. 3, zlo. 41nI svopajJa vRtti (patra 165 A)mAM nimnalikhita padya che - " mA vivAde tu rAsamAstatra gAyanA: (?l:) | para sparaM prazaMsanti aho rUpamaho dhvaniH // " tRtIya prakAzamAM bAkInAM sAta vratonuM tema ja bAre vratonA aticAronuM nirUpaNa che. vaLI = 146 mahAzrAvakanI dinacaryA ane zrAvakanA manoratho ahIM vicArAyAM che. caturtha prakAzamAM AtmAnI ratnatraya sAthe ekatA, bAra bhAvanA, cAra prakAranAM dhyAna ane Asano viSe mAhitI apAI che. pAMcamAM prakAzamAM prANAyAmanA prakAronuM varNana ane kAlajJAnanuM eTale mRtyunI AgAhInuM svarUpa che. chaThThA prakAzamAM pAtaMjala yogasUtramAM nirdezAyelI parakAyapravezanI hakIkta apAi che. sAtamo prakAza dhyAtA, dhyeya, dhAraNA ane dhyAnanuM svarUpa pUruM pADe che. AThamA prakAzamAM 'padastha dhyAna ane navamAmAM "rUpasthi" dhyAnano viSaya carcAyo che. dasamAmAM 'rUpAtIta' dhyAnanuM ane agiyAramAmAM "zukala dhyAnanuM nirUpaNa che. bAramo prakAza yoganI siddhi temaja A graMthanI racanAnA hetu upara prakAza pADe che. ahIM R 147 rAjayoganI bhalAmaNa karAI che. A prakAzanA 12mA padyamAM siddharasano ullekha che. caturtha prakAzanA 1. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 323)mAM A granthanuM nAma yogazAstraprakAza' apAyuM che. e nAma cinya jaNAya che. A nAmakaraNa sAcuM ja hoya to te mATe tapAsa thavI ghaTe. 2. jJAnArNavamAM Ane aMge 290 padyo che jyAre ahIM vRttimAM 300 karatAM adhika che. juo hamasamIkSA (pR. 264-5). Ama prANAyAmAdinuM je vistRta nirUpaNa karAyuM che temaja kAlajJAnane aMge zakana, jyotiSa vagere vAto jJAnArNavamAM nathI te umerAI che te anucita che ema zrI gopAladAsa paTele upoddAta (pR. 37)mAM kahyuM che, paNa eno radiyo ApavA mATe A sthaLa nathI. vaLI e kArya to homacandrasUrie svopajJa vRttimAM karelo ullekha vicAranArane sugama che. 3. A saMbaMdhamAM meM "siddharasa ane rasakUpa" nAmanA mArA lekhamAM keTalIka bAbato lakhI che. A lekha "jai. sa. pra." (va. 14, aM.7)mAM chapAyo che For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 148 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 40 prAraMbhanI svopajJa vRttimAM kahyuM che ke dharma ane dharmI vacce bheda mAnIne AtmAnA jJAnAdi traNa ratnonuM nirUpaNa karAyuM jyAre A prakAzamAM dharma ane dharmIno bheda mAnI e traNa ratnonuM nirUpaNa karAya che. 80 sattulana-pra. 12mA zlo0 24-25 ane 37 bhagavadgItAnuM smaraNa karAve che. keTalAka zloka jJAnArNava sAthe sAmya dharAve che. keTalAka ema kahe che ke jJAnArNavanA kartA zubhacandrAcArya hemacandrasUri karatAM sittereka varSa pUrve thayAM che. eTale hemacaMdrasUrie emAMthI utArA karyA che. AnI viruddhanI hakIkta dAkhalA-dalIlapUrvaka sva. mohanalAla bha. jhaverIe zrIbhairavapadmAvatIkalpanA aMgrejI 1upodghAta (pR. 340-351)mAM vicArI che, Ama A vivAdagrasta viSaya che eTaluM ja sUcana huM ahIM karuM chuM kemake vizeSa carcA mATe atra avakAza nathI. yogazAstrano Adya zloka te haima triSaSTi.nA dasamA parvano paNa pahelo zloka che. pra. 4nA zlo. 90-94-96-97-99 ane 112 siddhasena divAkare racelI manAtI 21mI dvAtriMzikAnA zlo. 19-24-20-21-22 ane 23 sAthe sarakhAvavA jevA che. anekArthI padyo--yogazAstranA Adya padyanA 500 artha lAbhavijayagaNie ane 700 artha vijayasenasUrie karyA che. dvitIya prakAzanA radasamA padyanA 106 artho mAnasAgare karyA che. A prakAzanA 85mA padyane aMge eka zatArthI jayasundarasUrie racyAnuM kahevAya che. *svopajJa vRtti-A 12000 zloka jevaDI vRtti hemacandrasUrie jAte racI che. AnI eka hAthapothI vi. saM. 1251mAM lakhAyelI maLe che. AnA Adya padya u5rathI A vRttinuM nAma artha-vizeSa-nirNaya hovAnI kalpanA karAya che. emAM nirUpAyelA viSayano viziSTa bodha thAya te mATe vRttikA2e jAte vRttimAM keTalIka vAra prazna (zaMkA) upasthita karI uttara (samAdhAna) darzAvela che. A vRtti bodhaka ane rocaka evA dhArmika upadezathI, jAta-jAtanI kathAothI, vividha sAmAjika hakIkatothI ane aneka avataraNothI alaMkRta che. prastRta kathAo nIce mujaba che. 1. paM. nAthUrAma premI ane zrI gopAladAsa paTela zubhacandrAcAryane 'kali.' hemacandrasUrinA purogAmI mAne che. AnuM nirasana karanAro A upodghAta zrI sArAbhAi ma. navAba taraphathI i. sa. 1944mAM chapAvAyo che. 2. A bAramuM padya che ema 106 arthAvALI je kRti chapAi che temAM spaSTa ullekha che tenuM zuM kAraNa ? 3. A saMbaMdhamAM vizeSa mAhitI mATe juo. jai. saM. sA. i. (khaMDa 2, upakhaMDa 1, pR. 467-469). 4.jaina sAhitya vi. maMDaLa vagere taraphathI A chapAyelI che. 5. AnA aMtamAMnAM be padyo paikI pahelAmAM Ano 'vRtti' tarIke ane bIjAmAM 'vivRti' tarIke ullekha che jyAre puSpikAmAM 'vivaraNa' tarIke ullekha che. 6. dA. ta. ahIM ATha prakAranA lagnanI vAta che. For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 40 : yoga : mahAvIrasvAmI mahAvIra+saMgamaka sanatkrumAra cakrI bharata cakrI+AdinAtha |dRDhaprahArI kathA cilAtIputra subhUma cakrI brahmadatta cakrI sulasa (kAlasaukarikano putra) kAlakAcArya vasu (nArada+parvata) kauzika mUladeva+maMDika sAhaNaya rAvaNa sudarzana |sagara cakrI kucikarNa tilaka nanha abhayakumAra candrAvataMsaka nRpa zrAvaka culanIpitR vatsapAlaka saMgamaka muniratna sthUlabhadra |zrAvaka kAmadeva zrAvaka AnaMda [pra. A. 147-151] prakAza padhAMka 1 1 1 1 1 || ra 2 ra re ra 2. 2 2. 2 ra 2 2 2 2 2 3 mmmm 3 3 padha saMkhyA 140 122 60 10 526 | yoganuM mAhAtmya 12 314-332 53 yoganuM mAhAtmya 13 334-35A 76 | yoganuM AlaMbana 27 72A-75A 100 hiMsA 27 75A-90A 505 hiMsA 30 912-95A hiMsAno tyAga 147 60 104A-105A 30 satya 60 105A-105a 71 asatya 61 105a-105A 7 (parapIDAkArI) satyano tyAga 72 118a-117a 299 jugAra, corI 72 1172-120a 112 acaurya 99 1252-134a 278 parastrInI abhilASA 101 134A-1402 190 parastrIthI virati 112 145-2146 48 parigraha 112 146A-147ma parigraha 112 147 11 parigraha 122 147A-148a 26 parigraha 114 148A-1542 212 saMtoSa 83 1772-177A 86 178A-180A 96 88 185A-186a 132 258-265 241 139 267-269A 66 153 275A-277A 64 3 3 3 3 8 patrAMka 2 a-6a 60-9 10A 12A 152 30A 8 9 sAmAyikathI karmanirjarA viSaya samadRSTi (sarpa ane indra pratye) kAruNya yoganA phaLanI prApti (kaphanI labdhi) pauSadha 127 |supAtradAna (munine) strInA dehanuM svarUpa vrata samAdhiramaNa For Personal & Private Use Only 81 P 149 P 150 P 151 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 40 P 152 pra. 3, . 123nI vRttimAM utkRSTa caityavaMdananAM sUtronuM spaSTIkaraNa che. temAM zakrastavanuM vivaraNa agrasthAna bhogave che. pra. pa-nI vRttimAM haThayoganI prakriyA vistArathI samajAvAI che ane enA kAraNa tarIke e zarIranA Arogya mATe ane kAlajJAna vageremAM upayogI che ema kahyuM che. sAmya-haima triSaSTi. (5. 10, sa. 2)nA zlo. 60 i. pra. 1, glo. ranI vRttigata zlo. 28 vagere sAthe maLe che. dharmabindunI municandrasUrikRta vRttino keTaloka aMza A vRttimAM akSarazaH apAyo che ema munizrI jaMbUvijayajInuM kahevuM che. pra. 8, zlo. 46nI vRtti (patra 372)mAM apAyelo bIjo maMtra saMskRta zakrasava (pR. 244)mAM jovAya che. avataraNo-svopajJa vRttimAM ayoga-vyavaccheda-dvArnAizikAnA ullekhapUrvaka emAMthI 12muM, 22muM ane ra7muM ema traNa padyo ane vItarAgastotranA ullekhapUrvaka keTalAMka 'padyo avataraNarUpe apAyA che. vaLI si. he, uNAdisUtra ane abhi. ciM.mAMthI paNa avataraNa apAyAM che. A uparAMta ciraMtanAcAryanI koika kRtimAMthI pratikramaNanI vidhine aMge 33 pAiya padyo (gAthA) udhRta karAyAM che. vaLI potAnA gurunI koi kRtimAMthI ane hAribhidrIya samarAIscacariyamAMthI temaja nIce mujabanI ajaina kRtiomAMthI paNa avataraNa apAyAM che :- bRhadAraNyaka (upaniSa), kAmasUtranI 1dAMDyajya bhojanI kaMDikA, jaiminikRta pUrvamImAMsA, "manusmRti, mahAbhArata ane mudrArAkSasa. - uddharaNo- A yogazAstra (pra. 4, zlo. 78)nI svopajJa vRttimAM je jJAnAvaraNAdi karmonA 1. A kumArapAlacaritta (prAkRta kyAzraya)mAMnA aMtima bhAgamAM zrutadevI kumArapAlane haThayogano upayoga Ape che e hakIkata che. 2. glo. 1-7 bhinna che. 3. A chapAvAyelo che. juo jai. saM. sA. I. (khaMDa 2, upakhaMDa) 1, pR. 286). 4. juo patra 59, pa9 ane 67. 5. juo patra 217 ane P 153 300a. 6. juo patra para-A, pa6-a, 176-a, 216-A, 217-a, 225-A, 228-a, 229-a ItyAdi (je. dha. pra. saM.nuM prakAzana) 7. juo patra 226-a. 8. juo patra 9. juo pra. 3, zlo. 130nI vRtti (patra 247-A, 250-a). 10. juo patra 20A. ahIM traNa pAThaya avataraNo che. 11. juo patra 91-a 12. juo patra 270-A. 13. juo patra pa6-a. ane 121-A (vAsyAyanano nirdeza). = 14. juo patra 96-A. 15. juo patra para-A, 96-a, 96, 98-a, 98-A, 160-a, 160-A ane 161-A. pra. 2, zlo. 33-36 ane 41-46 temaja pra. 2, zlo. 21, 22 ane 26 manusmRtimAM padyarUpa che. 16, juo patra pa6-A. 17. juo patra 212-a. For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 40 : yoga : pri. A. 15ra-155] AzravaNene aMge padyo che te devendrasUrie kammavivAga (gA. 50-57)nI svapajJa TIkAmAM kaTake kaTake avataraNarUpe ApyAM che. racanA-samaya-A vRtti e lagabhaga aMtima kRti hoya ema bhAse che kemake emAM hemacandrasUrinI vividha kRtiono eka yA bIjA svarUpe ullekha jovAya che. A yogazAstra upara svapajJa vRtti uparAMta nIce mujabanuM spaSTIkaraNarUpa sAhitya racAyuM che - P 154 (1) yogiramA-A TIkAnI eka hAthapothI kAraMjA (akolA)nA zAstrabhaMDAramAM che. eno zrI jugalakizora mukhtAre nimnalikhita lekhamAM vistRta paricaya Apyo che - "AcArya hemacandra ke yogazAstra para eka prAcIna digaMbara TIkA // " e uparathI huM saMkSepamAM keTalIka vigato atra ApuM - prastuta TIkA di. indranTie candramatI mATe zakasaMvat 1180mAM racI che. eo di. amarakIrtinA ziSya thAya che. prAraMbhamAM traNa padyo che ane aMtamAM pariziSTa tarIke eka padya che. bAkInuM lakhANa gadyamAM che. TIkAkAre yogazAstranA praNetA hemacandrasUrine vidraviziSTa' temaja paramayogIzvara' kahyA che. emaNe potAnA guruno "caturbhAgamavedI' ityAdirUpe nirdeza karyo che. emaNe A TIkAnuM 'yogiramA' nAma rAkhyuM che. yogazAstrane A TIkAkAre nava adhikAromAM vibhakta karI prathama adhikAranuM nAma "garbhotpatti' rAkhyuM che. e adhikAra temaja anya adhikArogata keTalAMka padya svapajJa vRtti sahita prakAzita yogazAstramAM nathI. keTalIka vAra pAThabhedo paNa najare paDe che. prathamanA cAra prakAzone sthAne upayukta prathama adhikAra che jyAre pra pa-12 mATe ekeka adhikAra che. yogazAstranI svapajJa vRttimAM pra. 5-12 viSe bahu thoDI mAhitI apAI che jayAre A yogiramAM e dizAmAM puSkaLa prakAza pADe che. emAM keTalAMka navIna yaMtro ane maMtro paNa apAyAM che. svapajJa = 155 vRttigata keTalAMka Antara zlokono mULa tarIke A TIkAkAre ullekha karyo che. (2) vArtika-AnI racanA isaubhAgyagaNie karI che. (3) vRtti-padmaprabhasUrinA ziSya amaraprabhUsUrie A racI che. AnI eka hAthapothI vi saM. 1619mAM lakhAelI che. (4) avacUri (vRtti?)-AnA kartA viSe khabara nathI. [somasundarasUrikRta avasUri yogazAstra bhA. 3 (saMpA. jaMbUvi. ma)mAM prasiddha che.] (5) TIkA-Tippana-AnA kartAnuM nAma jANavAmAM nathI. (6) bAlAvabodha-A gujarAtImAM che ane enA kartA somasundarasUri che. enI eka hAthapothI vi. saM. 1508mAM lakhAyelI che. 1. A lekha "zramaNa' (va. 18, a. 11)mAM prasiddha karAyo che. 2. AmAM 58 padyo che. For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 40 (7) bAlAvabodha-A gujarAtI vivaraNa merusundaramaNie vi. saM. 1508mAM racyuM che. Ano prasaMgopAtta saMskRta lakhANavALo prAraMbhika aMza nimnalikhita pustakamAM be kaTake pR. 113-114 ane 250-25ramAM rajU karAyo che : "yogazAstranA aSTama prakAzanuM savistara vivaraNa (vibhAga-1)" A pustakamAM pra. 8nA zlo 1-17 apAyA che. ane sAthe enuM gujarAtImAM talasparzI vivaraNa apAyuM che. e mATe soeka grantho vagereno upayoga karAyo che. maMtra, kuMDalinI ityAdi viSe Avazyaka mAhitI apAI che. vizeSamAM samarthaka ullekho apAyA che. e A pustakanI upayogitA ane mahattAmAM vRddhi kare che. [(8) laghuyogazAstra- pra. jainadharmaphaMDa peDhI bharUca] citro-mahA. nava. (pR. 122-134)mAM AThamo prakAza gujarAtI anuvAda sahita chapAyo che. ene aMgenAM 19 citro (citro pa-23) A kRtimAM apAyAM che. pAMcamuM citra dhyAnastha puruSane aMgenuM che ane bAkInAM padastha dhyAna saMbaMdhI che. gujarAtI anuvAdo-mULanA gujarAtImAM vividha anuvAdo thayA che. e anuvAdakonAM nAma nIce mujaba che - kesaravijaya, gopAladAsa paTela, cunIlAla hakamacaMda zAha ane [A. hemasAgarasUri) hIrAlAla P 156 vi. haMsarAja. A paikI hIrAlAle ane A. hemasAgarasUrie) to svapajJa vRttino paNa anuvAda karyo che. A tamAma anuvAdo prakAzita thayA che. juo pR. 77-78 Ti. 5 hindI anuvAda-mULano A anuvAda paM. zobhAcandra karyo che ane e chapAyo che. juo pR. siTIkano A. padmacandrasUrie anuvAda karyo che. nigraMtha pra. hastinApurathI prasiddha che.] pR. 77-78 Ti. 5 [aMgrejI anuvAda- e. esa. gopANInA aMgrejI anuvAda sAthe yogazAstra prAkRtabhAratI akAdamI jayapurathI prasiddha thayela che.] jarmana anuvAda-i. viDiza (E. Windish) nAmanA jarmana vidvAne mULa kRtinA pahelA cAra prakAza pUrato jarmanamAM anuvAda karyo che. e prakAzita che. juo pR. 143. noMdha- pro. morIsa vintarninse HIL (Vol, II. p.567 f.)mAM yogazAstrane aMge keTaluMka nirUpaNa karyuM che. A pUrve emaNe A bAbata potAnA jarmana pustaka nAma Geschichte der Indischen Literature (Vol. II)mAM carcA che. 1. A pustaka "jai. sA. vi. saM." taraphathI I.sa. 1969mAM prasiddha karAyuM che. 2-3. dA. ta. juo pR. 41-42. ahIM ratnazekharasUrikRta guNasthAnakamArohamAMthI pUraka, recaka ane kuMbhaka prANAyAmane lagatuM lakhANa uddhata karAyuM che. For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 40 : yoga : pri. A. 155-158] 85 hAthapothIo-mULanI ghaNI hAthapothIo maLe che. enI svopajJa vRttinI hAthapothIonI saMkhyA paNa puSkaLa che ane be hAthapothIo to anukrame vi. saM. 1251mAM ane vi. saM. 1292mAM lakhAyelI maLe che. muMbai sarakAranI mAlikInI je hAthapothIo bhAM. prA. saM. maMgamAM che teno meM D 0 G CM (Vol. XVIII, pt. 3)mAM paricaya Apyo che. samIkSAtmaka saMskaraNa-svopajJa vRttivALI mudrita AvRttio Aje ghaNAM varSothI aprApya che. ethI temaja prakAzita AvRttimAMthI eke samIkSAtmaka saMskaraNanI garaja sAre tevI nathI eTale navIna adyatana saMskaraNa satvara taiyAra karAvavuM ghaTe. Ane lagatI keTalIka sUcanAo meM yogazAstra ane enuM svopajJa vivaraNa" nAmanA mArA lekhamAM karI che. [munizrI jaMbUvijayajI dvArA saMpAdita yogazAstra pratAkAre traNa bhAgamAM "jainasAhityavikAsamaMDaLa" muMbaIthI prasiddha thayuM che. aneka prAcIna tADapatrIya pratono upayoga karI aneka sthaLe zuddha, viziSTa pATho apAyA che. aneka pariziSTo ane TippaNomAM vividha sAmagrI, citro apAyA che.] 'jJAnArNavI kiMvA yogArNava yAne yogapradIpa (la. vi. saM. 1250)-AnA kartA di. AcArya = 157 "zubhacandra che. emaNe A kRti 2077 zlokamAM racI ane 42 sargomAM vibhakta karI che. emaNe A kRti dvArA yoganuM vistRta nirUpaNa karyuM che. lagabhaga 2100 zloka jevaDI A kRtimAM so zloka jeTalo bhAga prANAyAmane lagato che. zubhacandrAcArya temaja hemacandrasUri baMne prANAyAmane nirupayogI ane anarthakArI mAne che. prANAyAma ane dhyAnano viSaya sarga ra9-42mAM nirUpAyo che te yogazAstra (pra. 5-11) sAthe ghaNo maLato Ave che. jJAnAvarNavamAM pavanajayathI thatA kAlajJAna viSe prakAza paDAyo che paraMtu yogazAstranI peThe emAM zukana, jyotiSa vagere dvArA kAlajJAna jANavAnI hakIkta nathI. jJAnArNavamAM kahyuM che ke gRhasthAzramamAM rahIne cittanI zAnti ke dhyAnanI siddhi saMbhavatI nathI jyAre haima yogazAstra te pravRttiyukta gRhasthane paNa yoganI adhikArI gaNe che. jJAnArNava (sarga 21-27)mAM AtmA pote ja jJAna, darzana ane cAritra che ane e AtmAne kaSAyothI mukta karavo e ja mokSa che ane e kaSAyo upara vijaya meLavavAno upAya indriya, indriyano upAya cittanI zuddhi, e zuddhino upAya rAga ane dveSano jaya ane e jaya meLavavAno upAya samatva ane e samatvanI prApti e ja dhyAna mATenI yogyatA ema je bAbato rajU karAI che te yogazAstra (pra.4) sAthe sarakhAvavA jevI che. P 158 jJAnAvarNamAM pAMca mahAvrato ane ene aMgenI bhAvanAnA nirUpaNane pradhAna pada apAyeluM che jyAre haima yogazAstramAM to e viSaya-sAdhudharmonI bAbAta prathama prakAzamAM glo. 19-46mAM saMkSepamAM varNavAyela che. 1. A lekha "A. pra." (pu. 64, a. 3)mAM chapAyo che. 2. A kRti "rA. jai. zA.mAM I. sa. 1907mAM prakAzita karAI che. siTIka hindI sAthe solApurathI chapAI che.] 3. A nAmanI eka kRti nyAyAcArye yazovijayagaNie racI che. 4. A nAmanI bIjI be kRtio che. e paikI ekanA kartA devAnanda che. ane e saMskRtamAM che. bIjInA kartAnuM nAma jANavAmAM nathI. 5. eo vi. saM. 1608mAM pAMDava-purANa racanAra zubhacandrathI to bhinna che ane emanA karatAM ghaNA prAcIna che. For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 40 jJAnarNava (saM. 18)mAM glo. 37 e bhagavadgItAno "yA nizA sarvabhUtAnA''thI zarU thatuM padya che. jJAnArNavanI racanA amuka aMze zithila che. e upadezapradhAna graMtha che eTale emAM umerA karavAnuM kArya zakya che ane tevA umerA thayA paNa haze. jJAnarNavanI bhASA ane zailI hRdayaMgama che. e paNa ene sArvajanIna banAvavAmAM sahAyaka thaI paDe tema che. samaya-"kali.' hemacandrasUri karatAM zubhacandrAcArya sittereka varSa pUrve thayAnuM ane prastuta jJAnArNavanI racanA haima yogazAstra ane enI svIpajJa vRttinI pahelAM thayAnuM keTalAka mAne che paraMtu e bAbata vicAravA jevI che. AvI paristhitimAM emanI A kRtimAMthI ISTopadezanI vRttimAM di, AzAdhare (la.vi. saM. 1290) keTalAMka padyo uddhata karyA che e daSTie vicAratAM eo vikramanI teramI sadInA lagabhaga madhyamAM thayA haze ema lAge che. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 150)mAM jJAnArNavanI eka hAthapothI P 159 vi. saM. 1284mAM lakhAyelAno ullekha che. bIjI bAju zubhacandrAcArya di. jinasena ane di, akalaMkano ullekha karyo che eTale emanA pachI eo thayA che e vAta phalita thAya che. saMtulana-jJAnArNava ane haima yogazAstranA sAmyAdino vicAra zrI gopAladAsa jIvAbhAI paTele yogazAstranA upodaghAtamAM karyo che. eno upayoga meM ahIM jJAnArNavano paricaya ApavA mATe karyo che kema ke mane mULa kRti maLI zakI nathI. jJAnArNava upara nIce mujabanI traNa TIkA che. (1)tattvatrayaprakAzinI-AjJAnArNavanI didhRtasAgare potAnA gurubhAisiMhanandinI abhyarthanAthI racelI TIkA che. A zrutasAgara te di. devendrakIrtinA anugAmI vidyAnadinA ziSya thAya che. (2) TIkA-AnA kartA navavilAsa che. (3) TIkA-AnA kartAnuM nAma jANavAmAM nathI. prazna-je ajJAtakartRka jJAnArNava sAroddhAranI noMdha ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 150)mAM che te zuM zubhacaMdrAcAryakRta jJAnArNavanA saMkSeparUpa che ke yazovijayagaNikRta jJAnArNavanA ke e koI anya ja kRtinA saMkSaparUpa che ? P 160 dhyAnadIpikA (vi. saM. 1766)-A gujarAtI kRti zubhacandrAcAryakRta saMskRta jJAnArNavano 1. di. kumudacaMdrano vAdI devasUrine hAthe vi. saM. 1181mAM parAjaya thatAM digaMbarI gujarAta choDI gayA e bAbata svIkAranAra ema kahI zake ke yogazAstrano kumArapAlane hAthe je puSkaLa pracAra thayo tene laine e kRti zubhacanA jovAmAM AvI haze. 2. ABORI (V or XIII, p. 38). 3. A kRti zrImad devacandra (bhAga-2)nI "adhyAtmajJAnaprasAraka maMDala" taraphathI i. sa. 1929mAM prakAzita dvitIya AvRttimAM pR. 1-123mAM dhyAnadIpikAcatuSpadInA nAmathI apAi che. graMthakAre to aMtamAM A kRtinuM nAma dhyAnadIpikA spaSTapaNe jaNAvyuM che eTale meM e nAma rAkhyuM che. pratyeka khaMDanA aMtamAMthI khrikAmAM dhyAnadIpikAcatuSpadI' nAma che. For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 40 : yoga : pri. A. 158-162] lAbha nahi lai zakanArAone udezIne "kharatara' gacchanA devacandra vi. saM. 1766mAM enA sArarUpe racI che. eo dIpacandranA ziSya thAya che. prastuta kRti cha adhikAramAM vibhakta karAI che. emAM prathama adhikAramAM anityatAdi bAra bhAvanAnuM nirUpaNa che. dvitIya adhikAramAM samyagdarzanAdi ratnatraya ane jaina zramaNonA pAMca mahAvrato upara prakAza paDAyo che. tRtIya adhikAramAM pAMca samiti, traNa gupti ane moha upara vijaya ema vividha viSayone sthAna apAyuM che. caturtha adhikAramAM dhyAna ane dhyeyanI prarUpaNA che. paMcama adhikAramAM dharma dhyAna, zukula dhyAna, piMDasthAdi cAra dhyAno ane maMtro viSe vicAra karAyo che. chaThThA-aMtima adhikAramAM syAdvAdanuM svarUpa AlekhAyuM che. pratyeka adhikArane aMtenI puSyikAmAM adhikArane badale "khaMDa' zabda che. A cha khaMDomAM bhinnabhinna dezIomAM racAyelI cUnAdhika pramANamAM DhAla che. ekaMdara 58 DhAla che. dohA pachI DhAla e krame samagra kRti racAI che. aMtamAM racanAvarSa, rAjahaMsa gurunA prasAda ane kuMbhakaraNa mitranA saMgano ullekha che. yogasAra (pU. vikramanI bAramI sadI)-A sugama saMskRtamAM racAyelI ajJAtakartaka kRti pAMca 161 prastAvamAM vibhakta karAI che. emAM anukrame 46, 38, 31, 42 ane 49 padyo che. Ama AmAM kulle 206 padyo che. pratyeka prastAvanuM nAma sAnvarthaka che. pAMcenAM nAmo nIce mujaba che : (1) yathAvasthitadevasvarUpopadezaka, (2) tattvasAradharmopadezaka, (3) sAmyopadeza, (4) sattvopadeza ane (5) bhAvazuddhijanakopadeza. saMsArI AtmA paramAtmA kevI rIte bane e vAta A kRtimAM mukhyatayA vicArAI che. A kRti saMgrahAtmaka hoya ema lAge che. enA prathama prakAzanA 42mA padyamAM ilikA-bhramarI' nyAyanuM sUcana che. A kRtimAM prasaMgopAtta keTalIka vyaktiono ullekha che. jemake abhaya, IlAputra, kAlazaukarika, kUragaDuka, gautama, cilAtIputra, buddha, ane bharata. devo tarIke izvara, dhAtu (brahmA), viSNu ane vIranAM nAmo jovAya che. pra. 4, zlo. 3ramAM kaulikono nirdeza che. pra. 2, zlo. 24mAM aMcala ane pUrNimA gacchanA anuyAyIonA mato viSe temaja zrAvakoe karelI pratiSThAnI yogyatA-ayogyatA viSe noMdha che. A uparathI A kRti vikramanI 12mI sadI pUrvenI nathI ema phalita thAya che. bhASAMtara-paM. haragoviMdadAsa tri. zeThe gujarAtImAM bhASAMtara kareluM che. e prakAzita che. juo P 162 pR. 161. [A.bha. kalApUrNasUri ma.e karela anuvAda paNa prasiddha che.] yogasAra-A zvetAMbara kRti haima yogazAstranA AdhAre racAI che ema paM. sukhalAlanuM kahevuM che. zuM A ja kRti te pR. 161 gata kRti che? 1. A kRti "jaina vidhi sAhitya zAstramAlAmAM sva. haragoviMdadAsa trikamacaMda zeThanA gujarAtI bhASAMtara sahita vi. saM. 1976mAM prasiddha karAI che. e duSmApya banatAM "jai. sA. vi. maMDaLe" gujarAtI anuvAda tathA padyonI varNAnukrame sUcIrUpa eka pariziSTa sahita A ja kRti i. sa. 1967mAM prakAzita karI che. emAM pAThAntaro apAyAM che. vizeSamAM prastAvadITha pratyekano saMkSipta paricaya prAkakathanamAM apAyo che. 2. juo yogadarzana tathA yogaviMzikAnI hindI prastAvanA (pR. 34-35). For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 40 P 163 zrI AtmabodhasaMgrahamAM pR. 375-391mAM yogasAra nAmanI koika jaina kRtimAMthI 81 padyo gujarAtI anuvAda sahita apAyAM zuM A yogasAra atra abhipreta che ? AnA kartAnuM nAma yogacaMdrAcArya haze ema pR. 375mAM ullekha che. yogasAra-gurudAsanI A racanA che. yogapradIpa-ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 322) pramANe A nAmanI traNa kRti che. ekanA kartA di. zubhacandrAcArya che. enuM apara nAma jJAnArNava che ane e viSe ApaNe pR. 157-159mAM vicAra karI gayA che. bIjI kRti devAnanda 1270 zloka jevaDI racI che. e mArA jovAmAM AvI nathI eTale ene aMge huM vizeSa kahI zakato nathI. trIjI kRtinA kartAnuM nAma jANavAmAM nathI. e saMskRta kRtimAM 143 padyo che. enA kartAe ja pR. 161mAM nirdezAvelo yogasAra racyAnI kalpanA karAya che. A ajJAtakartaka kRtimAM saMsArI AtmAno parama utkarSa kayAre thAya-e parama pada zI rIte prApta kare te saMkSepamAM paraMtu sacoTapaNe darzAvyuM che. e mATe sAcA yogI banavAnI AvazyaktA che ema A kRtimAM nirdezAyuM che. prasaMgopAtta AmAM unmanIbhAva, sAmAyika, rUpAtIta, zukala ane nirAkAra ema dhyAnanA traNa prakAro ane anAhata nAdano vicAra karAyo che. A kRti upara haima yogazAstra ane jJAnArNavano prabhAva paDyAnuM manAya che. A kRtino nemidAse racelI paMcaparameSThImaMtrarAjadhyAnamAlAmAM haima yogazAstra ane pAtaMjala yogadarzana sAthe ullekha che. bAlAvabodha-A koike jUnI gujarAtImAM racyo che. e hisAbe e A bhASAnA abhyAsa mATenuM eka agatyanuM sAdhana gaNAya. anuvAda-A Adhunika gujarAtImAM che. e anuvAda koNe karyo che te darzAvAyuM nathI. yogakalpadruma- koIke saMskRtamAM 412 zloka jevaDI A kRti racI che. emAMthI eka avataraNa pattana.sUcI (bhA. 1, pR. 186)mAM apAyuM che. yogataraMgiNITIkA A jinadattasUrinI racanA che. yogadIpikA-A di AzAdhare racI che. yogabhakti-AnI eka hAthapothI "bhAM. prA. saM.maM."mAM che. yogabhedakAtrizikA ane yogalakSaNAviMzikA-yogabhedaDhAtrizikA e paramAnandanI kRti che. paramAnandanA nAma para yogalakSaNAviMzikA che te A ja che? yogamArga-AnA racanAra somadeva che 1. zrIjaina saMgha yevalA"thI i.sa.1938mAM A pustaka chapAvAyuM che. 2. A kRtinuM paM. hIrAlAla haMsarAje i. sa. 1911mAM ane jItamunijIe vIrasaMvat 2448mAM saMpAdana karyuM hatuM. tyAra bAda A kRti "jai. sA. vi. maMDala" taraphathI bAlAvabodha tathA anuvAda sahita i.sa. 1960mAM prakAzita karAi che. aMtamAM zabdasUci che. enA saMpAdanArthe je cAra hAthapothIono upayoga karAyo che e paikI ekamAM yogasAra pachI A yogapradIpa sthAna apAyuM che. 3-4. A baMne prakAzita che. juo uparanuM TippaNa. P 164 For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 40 : yoga : pri. A. 162-166] yogamAhAbhyAtrizikA-A nAma vicAratAM ema lAge che ke emAM 32 padyomAM yogano mahimA varNavAyo haze. yogaratnasamuccaya-A 450 zloka jevaDI kRtino viSaya jANavo bAkI rahe che. yogaratnAkara-A kRti jayakIrtie racI che. yogaratnAvalI-Ane aMge tapAsa karavI bAkI che. yogavivaraNa-A yAdavasUrinI racanA che. yogavivekadrAviMzikA-A 32 padyanI kRti haze. yogasaMkathA-A viSe mAhitI meLavavI bAkI rahe che. yogasaMgraha-A viSe huM atyAre to vizeSa kahI zakuM tema nathI. yogasaMgrahasAra-jinacandra A racyo che. A nAmanI eka ajJAtakartuka kRti paNa che. yogAMga-zAntarasanI A kRti che. yogAnuzAsana-A 1500 zloka jevaDI kRtinI noMdha jai. graM. (pR. 113)mAM che. yogAmRta-varasanadeve A racela che. yogAvatArAviMzikA-A 32 padyanI kRti haze. yogIndrapUjA-dharmabhUSaNa bhaTTArake temaja anya koie A nAmanI ekeka kRti racI che. 165 haThayoga-yogavAsiSTha jevI vaidika kRtimAM haThayoganI viruddha prarUpaNA karAi che chatAM A haThayogane lakSIne aneka graMtho vaidika hiMduoe racyA che ane enA mArgo paNa yojyA che. bauddhonI jema jainoe paNa haThayogono spaSTa niSedha karyo che. A vAtanI AvasmayanI niSutti (gA. 1520), haima yogazAstra (pra. 5), temaja pAtaMjala yogadarzana (1-34) uparanI nyAyAcArya yazovijayagaNikRta vyAkhyA (pR.11) sAkSI pUre che. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 321-325)mAM "yogathI zarU thatI kRtionI noMdha che. te paikI harSakIrtikRta yogacittAmaNi e to vaidyakanI kRti che ane ene vaidyasArasaMgraha temaja vaidyasArodvAra paNa kahe che. evI rIte nayanazekhare vi. saM. 1736mAM racelo yogaratnAkara temaja vidagdha vaidyaka (vararuci)kRta yogazata vaidyakane lagatI kRti che. nAgArjune racelI yogaratnamAlA mATe paNa emaja samajI levuM. Di. P 166 arhadAsanuM "jainayogakA AlocanAtmaka adhyayana" vArANasI pArzvanAthavidyApIThathI prasiddha thayuM che.] 1. arthAt ucchavAsane e na roke. 2. juo. jai. saM. sA. i. (khaMDa 1, pR. 120 230 ane 310). 3. ejana, pR.297. 4. ejana, pR. 297. 5. A nAmanI bIjI be kRtiono viSaya jANavo bAkI rahe che. 6. AnI vRttinI noMdha jai. saM. sA. i. (khaMDa 1, pR. 229 ane 297)mAM meM lIdhI che. For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ co jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 40 - 166 yogamuhUrta e jyotiSanI kRti hoya ema lAge che. yogaprAyazcittavidhi (jogamAyacchittavihi) temaja yogavidhi nAmanI vividha kRtio, yogAnuSThAvidhi tathA yogohanavidhi kriyAkAMDanI kRtio che. yogasAraprAbhRta- kartA amitagati. pra. "bhAratIya jJAnapITha" i.sa. 1968. yogasAra- yogIndudeva. pra. "paramazruta pra.maM." i. sa. 1937 jainayoga ke sAtagrantha pra. jaina vizvabhAratI lADanU. 'hAribhadrIya yogabhAratI' (yogazataka, yogadaSTi sa. yogabiMdu, yogaviMzIkA cAreya saTIka) pra. pra. "dIvyadarzana TrasTa" yogamArga- somadeva. yogAmRta-vIrasena. Haribhadra's yoga works and pshehosyn thysis. Shantilal K. Desai. p. L. D. Insti. i. sa. 1983. 'A. haribhadra ane temano yogadaSTisamuccayagraMtha' Do. nagIna jI. zAha anusaMdhAna naM. 18. pAtaMjalayoga evuM jainayogakA tulanAtmaka adhyayana Do. arUNA AnaMda, prakA. "motIlAla banArasIdAsa" dIlhI. Jain Yoya Williams R. prakA. motIlAla banArasIdAsa, dIlhI, i. sa. 1983] dvAdazavratakathAsaMgraha- ajitaprabhasUri, saMpA jinendrasUri, pra. harSapuSyAmRta, saM. 2047 dvivarNaratnamAlikA- A. puNyasAgarasUri ma. muniyazovijaya. pra. jinazAsanaA. TrasTa 2047 dharmaparIkSA- pArthakIrti saM. hIrAlAla jaina, pra. jaina saMskRti rakSaka saMgha, solApura. dharmaparIkSA prakaraNa- . jinamaMDana pra. padmavijaya, graM. amadAvAda saM. 2048 saMzo. caturavijaya) zrIpratimAlekhasaMgraha, saMpA0daulatasiMha lor3hA, prakA0yatIndra sAhitya sadana. dhArmANayA 1955 I0. zatrujayoddhAraprabandha, racanAkAra-vivekadhIra rmANa,saMpA0-muni jinavijaya, prakA0-jaina AtmAnanda samA, mAvanAra visaM1973. pratiSThAne vasaMprada saM. ma. vinayasAra, sumatina phoTA, rUM. sa. 1963. bIkAnerajainalekhasaMgraha, sampA-amaracaMda nAhaTA evaM zrI bhaMvaralAla nAhaTA, nAhaTA bradarsa 4 jagamohana ma7i nena, tawtA 1966 rUM| zrI pratimAleravaBda, sampa - zrIdvautratasiMda torA "ravindra" mevADuM 1966 rUMka | rAdhanapUrapratimAlekhasaMgraha, sampA0 - muni vizAlavijaya, yazovijaya jaina granthamAlA bhAvanagara 1960 I0 / zatrunarIrAgana, 50-muni vanasAra, paTavana 1983 0 | 1. A ja. ma.mAM racAyelI che. For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 41 : yogamArganI pAMca bhUmikAo P 167 adhyAtma-rahasya (la. vi. saM. 1280)- di. AzAdhare potAnA pitAnI icchAne mAna ApI A yogano graMtha racyo hato paNa hajI sudhI to e aprApya che. A prakAzita che juo pR. 38.] adhyAtmakalpadruma (la. vi. saM. 147)- AnA kartA 'sahasrAvadhAnI' munisundarasUri che. emaNe 'zAMta' rasanI bhAvanAthI raMgAyelI ane bhavya-mumukSu janone raMgatI A kRti padyamAM racI che. A ekaMdara soLa adhikAromAM vibhakta che. (1) samatA, (2) strI mamatvamocana, (3) apatyamama., (4) dhanamama., (5) dahemama. (6) viSayaka mAdayAga, (7) kaSAya-tyAga, (8) zAstrAbhyAsa, (9) manonigraha, (10) vairAgyopadeza, R 168 (11) dharmazuddhi, (12) guruzuddhi, (13) yatizikSA, (14) mithyAtvAdinirodha, (15) zubha vRtti ane (16) sAmya-savasva. Ama A adhikAronAM guNaniSpanna ane viSayadyotaka nAmo che. parvAparya- A graMthamAMthI enA praNetA 'sahasAvadhAnI' munisundarasUrie upadezaranAkaranA svapajJa vivaraNamAM avataraNo ApyAM che eTale A graMtha e pUrve racAyo che. ratnacandramaNinA kathana mujaba A ja kartAnI gurvAvalI pachI A graMtha racAyo che. adhyAtmakalpadrumanA 181mA padyamAM "ajAgalakartarI' nyAyano ullekha che. A graMtha upara saMskRtamAM traNa TIkA che :(1) dhanavijayagaNikRta adhirohiNI (2) ratnacandramaNie ahIM (suratamAM) vi. saM. 1674mAM racelI adhyAtmakalpalatA" 1, A mULa kRti "cAritrasaMgraha''mAM i.sa. 1884mAM chapAi che. "nirNayasAgara mudraNAlaya'nA mAlika taraphathI mULa dhanavijayagaNita TIkAnA AdhAre taiyAra karelAM TippaNo tema ja jaina pAribhASika zabdonI samajUtI ApanArAM pariziSTo sahita i.sa. 1906mAM chapAyuM che. manasukhabhAI bhagubhAI ane jamanAbhAI bhagubhAie A mULa dhanavijayagaNikRtaH TIkA sahita vi. saM. 1971mAM prasiddha karyuM che. A mULa TIkA tema ja ratnacandragaNikRta adhyAtmakalpalatA nAmanI TIkA, raMgavilAsakRta adhyAtmarAsa (a.ka.no copAimAM anuvAda) tema ja sva. mo. da. dezAinA vistRta upoddhAta sAthe "de. lA. jai. pu. saMsthA" taraphathI i.sa. 1940mAM chapAvAyuM che. "jai. dha. pra. sa." taraphathI sva. motIcaMda gi. kApaDIAe karelA a. ka.nA gujarAtI anuvAda ane bhAvArtha tema ja raMgavilAsakRta adhyAtmarAsa sahita mULanI bIjI AvRti i.sa. 1911mAM chapAi che. prakaraNaratnAkaramAM mULa kRti haMsaratnanA bAlAvabodhapUrvaka chapAi che. "jainazAstrakathAsaMgraha"nI bIjI AvRttimAM mULa i.sa. 1884mAM chapAyuM che. 2. A prakAzita che. juo Ti. 1. 3. AmAM gurnAvalI te ja tridazataraMgiNI ema kahyuM che te sAcuM nathI. 4. e zAnticandramaNinA ziSya thAya che. emaNe adhyAtmakalpalatAnI prazastimAM pote vi. saM. 1677mAM racelI mumatAhiviSajAMgulImaMtra nAmanI kRtino ullekha karyo che ema ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 92)mAM ullekha che paNa enI mudrita prazastimAM to A nAma nathI. A kRti hAlamAM koi sthaLethI prasiddha thai che ane enA pratyuttararUpe munizrI haMsasAgare kumatAhiviSajAMgulImaMtra timirataraNi nAmanI kRti racI che ane e kRti zrI. motIcaMda dIpacaMda taraphathI ThaLiyAthI patrAkAre vi.saM. 2009mAM prasiddha thai che. 'tapA' ane "kharatara' gaccha vacce lagabhaga 350 varSa upara je keTalIka carcAo cAlatI hatI tene udezIne A be kRtio racAi che. 5. A prakAzita che. juo Ti. 1. For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 41 P 169 P 170 (3) upAdhyAya vidyAsAgarakRta TIkA. "lIMbaDInA jaina jJAnabhaMDAranI hastalikhita prationuM sUcIpatra" (pR. 4)mAM adhyAtmakalpadruma upara eka TippaNa hovAno ullekha che paNa A kaI bhASAmAM che te jANavuM bAkI rahe che. bAlAvabodha- ratnacandramaNikRta adhyAtmakalpalatAnA AdhAre haMsaratna A gujarAtImAM bAlAvabodha racyo che. jIvavijaye paNa vi.saM. 1790mAM gujarAtImAM bAlAvabodha racyo che. adhyAtmakamalamArtaDa- cAra vibhAgomAM vibhakta ane lagabhaga baso zloka jevaDI A kRti di. rAjamalla kavie racI che. "adhyAtmaraMgiNI- AnA kartA di. somadeva che. vivaraNo- di. sarvanandinA ziSya dharmasUrie AnA upara eka TIkA gujarAtImAM vapallImAM racI che. zubhacandra paNa eka TIkA racI che. koIke TippaNa racyuM che. [gaNadharakIrti TIkA ane panAlAlanA hindI sAthe chapAyuM che.] adhyAtmapaddhati kviA yogasaMgrahasAraprakriyA- AnA kartA nadiguru che. pattana sUcI (pR. pa6)mAM AmAMthI avataraNo apAyAM che. adhyAtmASTaka-A di. vAdirAjanI kRti che. e adhyAtmataraMgiNInI sAthe sAthe prasiddha karAI che. nyAyAcAryanI adhyAtmaviSayaka kRtio nyAyAcArya. yazovijayagaNie adhyAtmane aMge "adhyAtma' zabdathI zarU thatI vividha kRtio racI che. jemake adhyAtmabindu, adhyAtmamata parIkSA, adhyAtmasAra, adhyAtmopadeza ane adhyAtmopaniSad A paikI adhyAtma-bindu ane adhyAtmopadeza e be kRtio hajI sudhI to maLI AvI nathI. adhyAtmamataparIkSA e to pAiyamAM che. AthI A traNano to ahIM vicAra karavAno 1. A TIkA koI sthaLethI chapAi hoya ema jANavAmAM nathI. 2. A prakaraNaratnAkaramAM prakAzita che. 3. juo D G C M (Vol. XVIII, PtT, PP 151-154.) AnI eka hAthapothI vi.saM. 1770mAM lakhAyelI maLe che. 4. A kRti "mA. di. graM."nA graMthAMka 35mAM pR. 241-362mAM vi.saM. 1993mAM chapAyelI che. ["vIrasevAmaMdira" sarasAnAthI 1944mAM prasiddha.] 5. A kRti "mA. di. graM."mAM graMthAMka 13 tarIke vi.saM. 1975mAM prasiddha thayelI che. 6. nyAyAcArya je ajajhappamayaparikakhA racI che tenuM saMskRta nAma adhyAtmamata parIkSA che. e dvArA emaNe digaMbaronAM maMtavyonuM nirasana karyuM che. A kRti upara emaNe jAte pote saMskRtamAM vivaraNa racyuM che. mULa kRti A vivaraNa sahita "de. lA. jai. pu. saMsthA taraphathI I.sa. 1911mAM prakAzita thayelI che. emAM ja. ma. mAM racAyelAM padyonI je chAyA che te kartAnI potAnI haze. vizeSamAM aMtamAM mULa kRti apAI che. [A kRti A. abhayazekharasUrinA vivecana sAthe divyadarzana TrasTa dvArA ane 5 pravINabhAI mutAnA vivecana sAthe gItArtha gaMgA amadAvAdathI pragaTa thaI che.] AdhyAtmika-mata-khaMDana ane AdhyAtmika-mata-dalana tarIke oLakhAvAtI kRti A jAtanI che. For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 41 : yogamArganI pAMca bhUmikAo : pri. A. 169-172] raheto nathI." bAkI rahelI be kRtio nAme adhyAtmasAra ane adhyAtmopaniSad viSe have huM thoDuMka ? 171 kahIza. adhyAtmasAra-prakaraNa (u. vi. saM. 1743)-adhyAtmasAra tarIke oLakhAvAtuM A prakaraNa 949 padyamAM racAyeluM che. te 7 prabaMdhomAM vibhakta che. emAM 4, 3, 4, 3, 3, 2 ne 2 ema anukrame ekavIsa adhikAro che. Ano viSaya nIce mujaba che. : adhyAtmazAstranuM mAhAtma (zlo. 24), adhyAtmanuM svarUpa (29), daMbhano tyAga (22), 2 172 "bhavanA svarUpano vicAra (27), vairAgyano saMbhava (36), vairAgyanA bheda (44), vairAgyano viSaya (26), mamatAno tyAga (27), samatA (29), sadanuSThAna (39), mananI zuddhi (22), samyakatva (58), mithyAtvano tyAga (89), asahvAhano (kadAgrahano) tyAga (22), yoga (83), dhyAna (86), stuti (14), AtmAno nizcaya (195), jinamatanI stuti (15), anubhava (45) ane sarjananI stuti (16). 1. samAdhi-zataka ane samatA-zataka e be kRtio adhyAtmane lagatI che kharI paNa e gujarAtImAM che eTale e paNa ahIM jatI karAya che. 2. "jai. dha. pra. sa." taraphathI vi.saM. 1965mAM "nyAyAcArya zrIyazovijayajIkRta graMthamAlA"mAM A kRti prasiddha thayelI che. e pUrve bhImasI mANeka taraphathI I.sa. 1903mAM prakAzita thayelA prakaraNaratnAkara (bhA. 1, pR. 415-557)mAM A mULa kRti vIravijayanA TabbA sahita chapAyelI che. "adhyAtmajJAnaprasAraka maMDaLa'' taraphathI paNa mULa A TabbA sahita vi. saM. 1994mAM chapAvAyuM che. jainazAstrakathAsaMgrahanI i.sa. 1884mAM bahAra paDelI bIjI AvRttimAM mULa che. narottama bhANajIe gaMbhIravijayajIe vi.saM. 1952mAM A mULa upara racelI saMskRta TIkA sahita mULa prakAzita karyuM che. vaLI emaNe .sa. 1916mAM A mULa tema ja A TIkA mULanA gujarAtI anuvAda sahita chapAvela che. A mULa kRtinI eka hAthapothI "bhA. prA. saM. mAM."mAM che. A tema ja anya hAthapothIo viSe ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 61)mAM noMdha che. piM. candrazekharavi.nA vivecana sAthe "kamalaprakAzana" amadAvAdathI prasiddha che. A. padmacandrasUrinA hiMdI anuvAda sAthe "nigraMtha pra." hastinApurathI prasiddha che. saTIka adhyAtmAsAra punarmudraNa "ji. A. Tra." dvArA thayuM che. A.bhadrakarasUriracita bhuvanatilakATIkA sAthe "bhuvanati. graM." chANIthI prasiddha che. nyAyAcArya svahaste lakhela "adhyAtmasAra'nI phoTokopIo zramaNasaMmelananI smRti tarIke A. zIlacandrasUri ma.nA prayAsathI prasiddha che.] 3. adhyAtmasAra aMge keTalIka bAbato meM yazodohana upodghAtanAM (pR. 36, 37, 39, 54, 59 ane 65mAM) temaja mULanAM (pR. 23, 123, 132, 133, 159, 275 ane 288)mAM ApI che. 4. daMbhanA tyAgarUpa zuddhi e adhyAtmanI janmabhUmi che. 5. saMsArane samudra, agni, kasAikhAnuM, nizAcara, aTavI, kArAgRha, smazAna, viSavRkSa, grISmaRtu ane moharAjAnI raNabhUmi ema vividha upamAo paripUrNarUpe apAi che. 6. AnuM trIjuM padya "mA nizA sarvabhUtAnAMthI zarU thatA padyanI chAyArUpa che. A adhikAramAM samayasArano samAveza karAyo che. 7. sammaIpayaraNano AnA upara prabhAva che. For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 41 yoga ane dhyAna e be adhikAramAM bhagavadgItA ane pAtaMjala yogazAstrano mukhyapaNe upayoga karI aneka jaina prakriyA-prasiddha dhyAnanA viSayano A be ajaina graMthonI sAthe samanvaya sadhAyo che. anubhava-adhikAra (zlo. 31-32)mAM emaNe jinapravacana uparanI potAnI bhakti pradarzIta karI | P 173 che. ahIM emaNe A bhakti cAra kArya dvArA sUcavI che : 91) vidhinuM kathana, (2) vidhi uparanI prIti, (3) vidhinI abhilASIne vidhimArgamAM pravartana karAvavuM ane (4) avidhino niSedha. A bhakti temaja emano darzanapakSa emane anya saMpradAyonA diMgabaro jevA svasamayanAM paNa maMtavyonuM khaMDana karavAmAM tema ja sAMkhya, pAtaMjala vagere darzanono samanvaya sAdhavAmAM kAme lAgyo che. A kArya emaNe eka apUrva tArkikane chAje tema karyuM che. anubhava-adhikAra (glo. 18 ane 26) jotAM emaNe sAkSAt anubhava thayo hoya ema jaNAya che. A adhikAranA zlo. 29 dvArA emaNe kahyuM che ke pUrNa AcAra pALavAmAM asamartha evA ame icchAyogano Azraya laI munivaronI bhakti vaDe temanA padavI-mArgane anusarIe chIe. adhyAtmasAranI racanA karavAmAM zAstra ane saMpradAya uparAMta potAnA anubhavajJAnano paNa upayoga yazovijayagaNie karyo che. 'adhyAtmasvarUpa' nAmanA bIjA adhikAra (zlo. 16) mAM tAMbu rasanA anuvedhathI sonuM thAya che e vAta ane enA zlo. 25mAM maMDUkacUrNanI vAta che. glo.34mAM kahyuM che ke mahAmaNi 'trAsa' nAmanA doSe karIne dUSita gaNAya che. dvitIya prabaMdha (zlo. 12)mAM vItarAgastavano "stavatarIke ullekha che. eno 13mA zloka A stavamAMthI ahIM apAyo che. zlo. 16-19 yogadRSTisamuccayanA zlo. 163-166 che. glo. 34mAM koi ajaina darzanagata 'yogamAyA'no ullekha che. pra. 2, zlo. 46mAM saMsAramocakano, pra. 3, zlo. 34mAM "kaMThasthaP 174 svarNa nyAyano ane glo. 37mAM vAsIcaMdanano, pra. 3, zlo. 57 (anuSThAna-adhikAra, zlo. 1)mAM 'katakakSodIno, pra. 3, zlo. 74mAM "dharmayauvanakAla'no ane pra. 3, zlo. 94mAM yogaviMzikAno ullekha che. TIkA- adhyAtmasAra upara gaMbhIravijayagaNie vi.saM. 1952mAM saMskRtamAM TIkA racI che. vIravijayano Tabbo- A TabbAmAM keTalIka skUlanA jaNAya che. adhyAtmopaniSa (vi.saM. 1743)- A padyAtmaka kRti cAra adhikAramAM vibhakta che. emAM 1. "dhyAna' nAmanA adhikAramAM jinabhadragaNi kSamAzramaNakRta jhANasayaga (saM. dhyAnazataka)no samAveza karAyo che ane AtmAnI siddhinuM nirUpaNa karatI veLA A kSamAzramaNakRta visasA.gata prathama gaNadharavAdanI yuktio apanAvAi che. 2. "jai. dha. pra. sa. taraphathI vi.saM. 1965mAM A graMtha chapAvAyo che. vizeSamAM A graMtha "zrIzratajJAna amIdhArA athavA zrIzAntasadhArasAdi-granthasandroha"mAM pra. 47-5damAM i.sa. 1936mAM prasiddha thayo che. [A graMtha mari yazovijayanA vivecana sAthe divyadarzanadvArA, 5. pravINabhAi mutAnA vivecana sAthe gItArthagaMgA dvArA ane A. kIrtisenasUrinA anuvAda sAthe harSapukhAmRta.graM. dvArA A. bhadrakarasUrikRta TIkA sAthe madrAsathI prasiddha che.] 3. Ane lagatI keTalIka mAhitI meM yazodohananA upodaghAta (pR. 10, 36, 39, 54 ane 62)mAM tema ja mULa (pR. 123, 131, 162, 275 ane 278-281)mAM ApI che. For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 41 : yogamArganI pAMca bhUmikAo : pri. A. 172-176] 95 anukrame 77, 65, 44 ane 23 padyo che. prathama adhikAranA Adya padyamAM A graMthanA kartA nyAyAcArya yazovijayagaNie A graMthanuM nAma darzAvyuM che. bIjA ane trIjA padyamAM adhyAtmano artha zabdayogArthamAM nipuNonI ane rUTyarthamAM nipuNonI ema be daSTie eTale ke vyutpatti pramANe ane rUDhi pramANe darzAvyo che. prathama artha evaMbhUta nayane anusarIne ane bIjo artha vyavahAra ane RjusUtra e be nayone lakSIne 175 che ema cothA padyamAM kahyuM che. cAre adhikAronAM sAnvartha nAma che. jemake (1) zAstra-yoga-zuddhi, (2) jJAna-yoga-zuddhi, (3) kriyA-yoga-zuddhi ane (4) sAmya-yoga-zuddhi. A cAra adhikAragata zAstra, jJAna, kriyA ane sAmya e cAra yogonA nirUpaNa dvArA yazovijayagaNie mukhyatve karIne yogavAsiSTha ane taitirIya upaniSanAM vAkyonAM avataraNa ApI tAttvika ekatA darzAvI che. glo. 65 ane 74mAM zabda-jJAna, cintA-jJAna ane bhAvanA-jJAnanuM svarUpa AlakhAyuM che. adhyAtmasAra ane adhyAtmIpaniSad e be kRti dvArA nyAyAcArye jaina nyAya-vADumayano bhagavadgItA, yogavAsiSTha ityAdi vaidika graMtho sAthe saMbaMdha joDyo che. jema adhyAtmasAra ane adhyAtmopaniSaddha yoga saMbaMdhI vivecana che tema A graMthakAranI kAtriziddhAMgiMzikAmAM paNa che. adhyAtmane aMge A graMthakArano jJAnasAra nAmano graMtha paNa jovA jevo che. saMtulana- adhyAtmopaniSadranA prathama adhikAranA zlo. 45-47 ane 52 e vItarAgastotranA aSTama prakAzanAM 8, 10, 9 ane 11 tarIke jovAya che. A tema ja A pachInA bIjA be adhikAranA keTalAka zlokomAMnA ghaNA-kharA akSarazaH jJAnasAranA zloka sAthe maLatA Ave che jyAre cothA adhikAranA keTalAka zloko vairAgyakalpalatAnA prathama stabakanA zloko sAthe samAnatA dharAve che. dvitIya adhikAranA me 176 zlo. 49-56 yogavAsiSThanuM smaraNa karAve che. A bAbata ahIM huM vistArathI noMdhIza : adhyAtmopaniSad adhi. 1, zlo. 8 anubhava zlo. 4 adhi. 1, zlo. 11, 12, 14 zAstra zlo. 6 (pA.), 3 (pA.), 4 adhi. 1, glo. 74 jJAna glo. 4 adhi. 2 zlo. 12 (uttarArdha) niHspRha zlo. 8 (uttarArdha) adhi. ra glo. 13-14 magna zlo. 6 (pA.), 5 (pA.). 1. AtmAne udezIne pAMca AcAramAM eTale ke jJAnAcara, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapa-AcAra ane vIryAcAramAM viharaNa te 'adhyAtma' che. 2. bAhya vyavahArathI mahattva pAmelA cittane maitrI, pramoda, kAruNya ane mAdhyastha bhAvanAthI vAsita karavuM te 'adhyAtma' che ane e nirmaLa che. 3. pAThAntara. jJAnasAra For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 41 F adhyAtmopaniSad jJAnasAra adhi. 2 zlo. 21-25 anubhava zlo. 3 pA.), 5, 6 (pA.), 7, 8 adhi. 2 zlo 30 viveka zlo. 4 (pA). adhi. 2 zlo. 35-39 nirlepa glo. 1-5 adhi. 3, zlo. 13-18 kriyA zlo. 2-7 : adhi. 4, zlo. 1 rU. 1, zlo. 143 adhi. 4, zlo. 4 rU. 1, zlo.ta 146 (pA.) adhi 4, zlo. 17 rU. 1, glo 2pa6 adhi. 4, zlo. 18 . 1, zlo. 257 adhi. 4, zlo. 21 rU. 1, zlo. 258 adhi. 4, zlo. 22 sta. 1, zlo. 255 adhi. 1, glo. 45-47 pra. 8, zlo. 8, 10 ane 9 adhi. 1, glo. para pra. 8, zlo. 11 P 177 jJAnasAra kiMvA aSTaka-prakaraNa yAne aSTakaDhAtrizat (u. vi. saM. 1743)- A kRtinA praNetA nyAyAcArya yazovijayagaNi che. emaNe ATha ATha padyamAM 3ra aSTako racyAM che. enAM nAmomAMno aSTaka' zabda bAda karatAM enAM nAmo anukrame nIce mujaba che : (1) pUrNa, (2) magna, (3) sthiratA, (4) moha, (5) jJAna, (6) zama, (7) indriya, (8) P 178 tyAga, (9) kriyA, (10) tRpti, (11) nirlepa, (12) niHspRha, (13) mauna, (14) vidyA, (15) viveka, (16) mAdhyazma, (17) nirbhaya, (18) anAtmaprazasA, (19) tattvadRSTi, (20) sarvasamRddhi, 1. AnuM prakAzana gaMbhIravijayajIkRta TIkA sahita "jai. dha. pra. sa." taraphathI vi. saM. 1969mAM thayuM che. mULa kRti devacandra racelI jJAnamaMjarI nAmanI TIkA sahita "je. A. sa." taraphathI vi. saM. 1971mAM chapAvAI che. vizeSamAM mULa kRti "mu. ka. jai. mo."mAM vIrasaMvat 2447mAM tema ja "zrIzrutajJAnaamIdhArA" (pR. 110-122)mAM prakAzita karAI che. Ai. rAjazekharasUrinA vivecana sAthe prasiddha che.] mULa kRtinI svopajJa bAlavabodha tema ja gujarAtI anuvAda sahitanI dvitIya AvRti "jaina prAcya vidyAbhavana" taraphathI vi. saM. 2003mAM nimnalikhita nAmathI prasiddha karAI che : [svopajJa bhAvArthanA anuvAda sahita]''jJAnasAra- A bhadraguptavijayajInA vivecana sahita vizvakalyANaprakAzanA maMtrI taraphathI traNa bhAgamAM vi.saM. 2021, 2022 ane 2024mAM prakAzita karAyela che. atyAre to caturtha bhAga chapAvavo bAkI che. [eka bhAgamAM saMpUrNa vivecana pragaTa thayuM che.] [samazlokI guja. anuvAda muni municandra vi.no prasiddha che.] 2. di. pasiMha munie 62 gAthAmAM vi.saM. 1086mAM nANasAra (saM. jJAnasAra) racyo che. e saMskRta chAyA sahita "mA. di. graM."mAM vi. saM. 1975mAM chapAyo che. "kharataram gacchanA dharmacandramaNinA ziSya matinadanagaNie jJAnasAra racyo che. 3. Ano paricaya meM yazodohananA upoddAta (pR. 10, 12, 14, 39, 54 ane 59)mAM tema ja mULa (pR. 19, 65, 199, 248, 26 2, 275, 280-282, 285 ane 289)mAM Apyo che. For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 41 : yogamArganI pAMca bhUmikAo : [pra. A. 176-179] jJAnasAra - 179 (21) karmavipAkacintana, (22) bhavoga, (23) lokasaMjJA, (24) zAstra, (25) parigraha, (26) anubhava, (27) yoga, (28) niyAga, (29) bhAvapUjA, (30) dhyAna, (31) tapas ane (32) sarvanayAzrayaNa. A 32 aSTakamAM ATha ATha padyo bAda upasaMhArarUpe 17 zloko che. temAMnA zarUAtanAM cAra zloko uparyukta 32 aSTakonAM nAma pUrAM pADe che. glo. 5-8mAM "jJAnasAra' evuM nAma najare paDe che. zlo. 13mAM dIpotsavanA parvamAM arthAt divALIne divase siddhapuramAM A jJAnasAra pUrNa karyAno ullekha che paraMtu racanAvarSano ullekha nathI. aMtima zloka graMthakAranA paricayarUpa che. saMtulana- tyAgASTaka ane parigrahASTaka e pavayaNasAramAMnA 'cAritra' adhikAranuM, vivekASTaka samayasAranuM, vidyASTaka e pAtaMjala yogadarzanagata "avidyA" adhikAranuM tema ja yogASTaka hAribhadrIya jogavIsiyAnuM ane tapoSTaka hAribhadrIya tapoSTakanuM tathA zAstrASTaka yogabindu (zlo. 221-230)gata zAstranA mahimAnuM smaraNa karAve che. jJAnasAramAMnA keTalAMka padyo adhyAtmopaniSadranA prathama traNa adhikAramAM moTe bhAge akSarazaH ane koI koI vAra kaMIka pAThabheda-pUrvaka najare paDe che. A vAta huM koSTaka dvArA vistArathI rajU karuM chuM adhyAtmopaniSad magna glo. 5-6 adhi. 2, zlo. 14 ane 13 jJAna glo. 4 adhi. 1, zlo. 74 kriyA zlo. 2-7 adhi. 3, zlo. 13-18 nirlepa zlo. 1-5 adhi. 2, zlo. 12 (uttarArdha) niHspRha zlo. (uttarArdha) viveka zlo. 4 adhi. 2, zlo. 30 (pA.) zAstra zlo. 3, 4, 6 adhi. 1, zlo. 12, 14, 11 anubhava zlo. 3. adhi. 2, zlo. 21 (pA.) anubhava zlo. 4 adhi. 1, glo. 8 anubhava zlo. 5-8 adhi. 2, zlo. 22, 23 (pA.) 24, 25. sugamatA- jJAnasAra e adhyAtmasAra ane adhyAtmopaniSad karatAM sugama che. jJAnasAra e nizcaya-nayane prAdhAnya ApIne racAyelI kRti che. e mumukSu janone cintana mATe khAsa upayogI che ane jJAnanI abhiruci keLavavAmAM sahAyaka che. svapajJa bAlAvabodha- jJAnasAra uparano nyAyAcArye racelo A bAlAvabodha gujarAtImAM che. svopajJa TIkA- ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 149)mAM nyAyAcArye jAte dIpikA nAmanI 3800 zloka jevaDI svopajJa TIkA racyAno ullekha che. A uparyukta gujarAtI bAlAvabodha to nathI evI zaMkA rahe che. 1. A "jaina prAcyabhavanathI" chapAyelo che. juo pR. 177, Ti. 1. For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 41 P 180 P 181 "jJAnamaMjarI - "kharatara gacchanA dIpacandranA ziSya devaca jJAnasAra upara jJAnamaMjarI nAmanI TIkA saMskRtamAM vi. saM. 1796mAM racI che. TIkA- A saMskRta TIkAnA kartA vRddhivijayagaNinA ziSya gaMbhIravijayagaNi che. emaNe A TIkA vi. saM. 1954mAM racI che. A pramANenI saMskRta TIkAo uparAMta eka ajJAtakartRka saMskRta TIkA paNa che. gujarAtI vivecana- jJAnasAra upara vivecana che. adhyAtmakamalamArtaNDa (vikramanI 17mI sadI)- A di. rAjamale racelI kRti che. emaNe A uparAMta nIce mujabanA traNa grantho racyAM che : (1) jaMbUsvAmicarita- vi. saM. 1632mAM 13 parvaNamAM racAyeluM che. (2) lATIsaMhitA- A vi.saM. 1641nI racanA che. (3) paMcAdhyAyI- enA praNetAe Ane "grantharAja kahela che. emAM be ja prakaraNa che : (1) 770 zlokavALuM dravya-sAmAnya-nirUpaNa ane (2) dravya-vizeSa-nirUpaNa. dvitIya prakaraNa apUrNa che. prastuta kRti cAra paricchedomAM vibhakta che. enI padyasaMkhyA anukrame 14, 25, 42 ane 20 che. Ama ekaMdara 101 padyo che jyAre enuM parimANa lagabhaga 200 zloka jevaDuM che. viSaya- prathama paricchedamAM mokSa ane mokSanA mArga viSe, dvitIyamAM dravya-sAmAnya lakSaNa viSe, tRtIyamAM dravya-vizeSa viSe ane caturthamAM jIvAdi sAta tattvo ane nava padArtho viSe nirUpaNa che. mAtRkAprAsAda (vi. saM. 1747)- A graMtha vAcaka meghavijaye vi.saM. 1747mAM racelo che. e tema ja ahagItA ane brahmabodha e keTalAkane mate adhyAtmaviSayaka kRtio che. mAtRkAprasAdamAM OM nama: siddha" varNAmnAya para vivaraNa che. "ahagItAmAM 36 adhyAya che. 1. A jai. A. sa. thI prakAzita che. [AnuM saMzodhana sA. divyaguNAthIzrI kare che.] 2. A TIkAno paM. bhagavAnadAsa harakhacaMde anuvAda karyo che. 3. A jai. dha. pra. taraphathI prakAzita che. 4. "rA.zai. zA.mAM vivecana chapAvAyuM che. 5. A kRti "mA. di. graM."mAM vi.saM. 1993mAM nimnalikhita nAmathI prakAzita pustakanA aMtamAM pR. 241263mAM apAi che :- "gajhUsvAmitvaritama, adhyAtmamanamArta za" ["vIrasevAmaMdirathI paNa prasiddha che."] prastuta kRtinAM aMtamAM eka hAthapothImAM je pAMca pAThaya padyo ane cAra saMskRta padyo adhika che te paNa ahIM apAyAM che. 6, A kRtine lagatI keTalIka vigato mATe juo pR. 92. 7. A kRti "mahAvIra-graMtha-mALA"mAM vi.saM. 1993mAM prakAzita karAi che. 8. Ane tattvagItA paNa kahe che. 9. sva. buddhisAgarasUrijIe premagItA racI che. For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 41 : yogamArganI pAMca bhUmikAo : pri. A. 180-183] adhyAtmabindu (prathama hAMtrizikA) (u. vi. saM. 1770)- AnA kartA harSavardhana che. emanA svapajJa vivaraNathI vibhUSita A kRtinI cAra hAthapothIo "bhAM. prA. saM. maM."mAM che. prAraMbhamAM 182 RSabhadevanI stuti che. mULa kRti 32 padyamAM che ane ene "prathama dhAtrizikA" kahI che. A hisAbe anya dvAaizikAo-kadAca ekatrIsa dvAaizikAo ema ekaMdara batrIsa dvAMtrizikAo racAi haze athavA to tema karavAno manoratha sevAyo haze. AnI eka hAthapothImAM kartAnuM nAma harSavardhana uparAMta upAdhyAya haMsarAja paNa apAyuM che to zuM A nAmAMtara che ? [A kRti ane prathama .nI svopajJaTIkA sAthe lA.da.vidyAmaMdira dvArA prasiddha che. prathama kA. svopajJaTIkA sAthe ane 2-3-4 dvA. upara A. mitrAnandasUrikRta TIkA sAthe padmavijaya graM.mAM prakAzita che.] svapajJa vivaraNa- Ano prAraMbha eka padyathI karAyo che. adyAtmakabheda- AnI eka hAthapothI "bhAM. prA. saM. maMmAM" che. adhyAtmakalikA- AnI eka hAthapothI jesalameramAM che. adhyAtmaparIkSA- A koI ajJAtakartuka kRti che. adhyAtmapradIpa- AnI eka hAthapothI AgrAmAM che. adhyAtmaprabodha- AnI eka hAthapothI AgrAmAM che. adhyAtmaliMga- AnI eka hAthapothI maLe che. adhyAtmasAroddhAra- AnI eka hAthapothI suratamAM che. 'adhyAtmatattvAloka- A prasAdAtmaka kRti ATha prakaraNomAM anukrame 117, 47, 131, 78, 2 183 39, 37, 19 ane 15 padyamAM ekaMdara 483 padyomAM racAI che. prakIrNaka upadeza, pUrvasevA, yoganAM aMgo ane dRSTio, kaSAya upara jaya, dhyAnanI sAmagrI, dhyAnasiddhi, yoganI zreNI ane aMtima zikSA e viSayone lagatuM ekeka prakaraNa che. bhASA zuddha ane zliSTa che. enA praNetA zAstravizArada' vijayadharmasUrijInA eka vidvAna vineya nAme nyAyavijaya che. eo nyAyavizArada ane nyAyatIrtha e be padavIothI vibhUSita che. emaNe A pustakanI lagabhaga chAyArUpe ja. ma. mAM ajhannatattAloya nAmanI kRti racI che. emaNe keTalIka nAnI nAnI kRtio saMskRtamAM racI che. gujarAtImAM emaNe jajaina darzana racyuM che ane atyAra sudhImAM enI ATheka AvRttio prasiddha thaI che. e uparathI enI upayogitA ane lokapriyatA jaNAI Ave che. "anuvAda ane vivaraNa- kartAe gujarAtImAM anuvAda ane vivaraNa racyAM che jyAre zrI. motIcaMda jhaveracaMda mahetAe e baMne aMgrejImAM racyAM che. 1. A cAreno paricaya meMDC GCM (Vol XVIII, Pt.l, pp 162-166)mAM Apyo che. emAMnI eka hAthapothI vi.saM. 1770mAM lakhAyelI che. 2. graMthakArakRta gujarAtI anuvAda ane vivaraNa temaja zrI motIcaMda mahetAkRta aMgrejI anuvAda ane vivaraNa tathA prastAvanA sahita A mULakRti aMgrejI anuvAda ane vivaraNa tathA prastAvanA sahita A mULakRti abhayacandra bhagavAnadAsa gAMdhI taraphathI I. sa. 1920mAM chapAvAI che. prAraMbhamAM mULa pharIthI apAyuM che. 3. A kRti pAThaya prastAvanA (pR. 1-32) ane aMgrejI anuvAda sahita jAmanagaranA "zvetAM zrIjaina saMgha" taraphathI i.sa. 1938mAM prakAzita thaI che. 4. AnI eka AvRtino meM karelo aMgrejI anuvAda adyApi aprakAzita che. pa-6. A prakAzita che. juo Ti. 2. For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 41 bhAvanA kiMvA anuprekSA bhAvanA e yogamArganI eka bhUmikA che (juo pR. 138) ene 'anuprekSA' paNa kahe che. P 184 ThANa (ThA. 4, u. 1, sutta 247)mAM "aNupehA' (saM. "anuprekSA') zabda vaparAyo che. vizeSamAM ahIM dharma-dhyAna tema ja zukula-dhyAnanI cAra cAra anuprekSAo gaNAvAI che. "anuprekSA e zabda ta. sU. (a. 9, sU. 7)mAM vaparAyo che. eTaluM ja nahi paNa emAM nIce mujabanI bAra anuprekSAo yAne bhAvanAono nirdeza che" : (1) anitya, (2) azaraNa, (3) saMsAra, (4) ekatva, (5) anyatva, (6) azucitva, (7) Asava, (8) saMvara, (9) nirjarA, (10) loka, (11) bodhidurlabha ane (12) dharmasyAkhyAtatva. prazamarati (zlo. 149-150)mAM paNa A bhAvanAono ullekha che ane zlo. 151-16ramAM enuM spaSTIkaraNa che. haima yogazAstra (pra. 9, zlo. 55-110) tema ja enI svopajJa vRtti, mAladhArI hemacandrasUrikRta bhavabhAvaNAnI svopajJa saMskRta vRtti, zAntasudhArasa, zubhacandrakRta jJAnArNava, yazastilakacaMpU (AzvAsa 2, zlo. 105-150) ityAdimAM A viSaya saMskRtamAM AlekhAyo che. maraNavihi (gA. pa70-637)mAM A viSaya pAiyamAM rajU thayo che. A bAra anuprekSAne lagatI sauthI prAcIna svataMtra kRti te bArasANuvekakhA che. enA kartA di. P 185 kArtikeye e jaINa sorasaNImAM 91 gAthAmAM racI che. evI rIte saMskRta keTalIka kRtio che te ApaNe ahIM vicArIzuM. - dvAdazabhAvanA- vinayavijayagaNinA nAma upara A kRti ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 184)mAM noMdhAyelI che. e zAnta sudhArasa ja haze ema lAge che. A nAmanI koI ajJAtakartaka kRti paNa che. dvAdazAnuprekSA- A nAmanI traNa kRtio che. ekanA kartA somadeva che, bIjAnA kalyANakIrti che ane trIjInA kartAnuM nAma jANavAmAM nathI. trIjI kRti to saMskRtamAM ja che paNa bIjI be paNa zuM saMskRtamAM che ? zAnta sudhArasa (vi. saM. 1723)- AnA kartA candraprabhA, lokaprakAza vagere graMthonA praNetA 1. ta. sU. nA svopajJa bhASya (bhAga 2, pR. 229-223)mAM AnuM vivaraNa che. 2. di. vaTTakerakRta mUlAyAra (a. 8), yApanIya zivAryakRta bhagavai-ArAhaNAnI lagabhaga 150 gAthAo tema ja di. kanakAmare racela karakaMDucariya (IX, 6-7)mAM bAra anuprekSAnI hakIkata che. 3. A kRti gaMbhIravijayagaNinI TIkA sahita "jai. dha. pra. sa." taraphathI vi.saM., 1969mAM chapAvAI hatI. puinarmudraNa ji.A.Tra. dvArA thayuM che.] tyAra bAda kevaLa mULa kRti "zrIzrutajJAna amIdhArAmAM pR. 1-24mAM I.sa. 1936mAM prakAzita thayelI che. vaLI A mULa kRti sva. motIcaMda gi. kApaDIAnA gujarAtI anuvAda ane vivecana sahita be bhAgamAM prasiddha karAI che. enI pahelA bhAganI pahelI AvRtti i.sa. 1936mAM ane bIjI AvRtti i.sa. 1939mAM chapAI che jyAre bIjAbhAganI pahelI AvRtti I.sa. 1339mAM chapAI che. ane bIjI AvRtti tyArabAda chapAI che. bIjA bhAgamAM vinayavijayagaNino vistRta paricaya apAyo che. [muni dhuraMdharavijayakRta samazlokI anuvAda prasiddha thayo che. prApti "OMkArasUrijJAnamaMdira sUrata." A. bhadaguptasUrikRta vivecana sAthae 3 bhAgamAM vizvakalyANa pra. dvArA prasiddha che.] 4. Ano paricaya meM vinayasaurabhamAM Apyo che. enA pRSThakonI noMdha meM e pustakanA pR. 113mAM lIdhI che. For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 41 : yogamArganI pAMca bhUmikAo : pri. A. 183-187] 101 upAdhyAya vinayavijayagaNi che. emaNe A kRti gAMdhAramAM vi. saM. 1723mAM racI che. A zAnta rasathI otaprota kRtimAM suprasiddha anitya ityAdi bAra bhAvanAonuM ane tyAra bAda maitrI, pramoda, kAruNya me 186 ane mAdhyacya ema bIjI cAra bhAvanAono tAdaza citAra ATha ATha padyarUpa ekeka geyASTaka dvArA apAyo che. Ama ahIM 128 (1648) padyo uparAMta pUrva paricayanAM 99 ane prazastinAM 7 ema 106 padyo che. ekaMdara 234 padyo che. A zAnta sudhArasa e geya kAvya che. suprasiddha dezI rAgomAM e gavAya evI enI racanA che. A madhura racanA manoraMjaka hoI e jayadevakRta gItagovindanuM smaraNa karAve che. TIkA- zAnta sudhArasa upara gaMbhIravijayagaNinI TIkA che. dhyAnamImAMsA dhyAna e adhyAtma, bhAvanA, samatA ane vRttisaMkSayanI jema yogamArganI eka bhUmikA che. kaTha, 187 kauzItaki, chAMdogya, taittirIya ane svetAzvatara jevA mahattvanA ane prAcIna upaniSadomAM "samAdhi" e arthamAM 'yoga" ane "dhyAna' jevA zabdo najare paDe che. paMtajali yogadarzanamAM je ATha yogaga gaNAvyAM che temAMnuM eka yogAMga te "dhyAna" che. e eka rIte yoganA madhyabindu jevuM che. jainonA tIrthakarone udezIne evo ullekha maLe che ke teo dIkSA le tyArathI mAMDIne te temane kevalajJAna thAya tyAM sudhI teo koi rUkSa yAne lUkhA padArthane viSe satata vicAra kare che mahAvIrasvAmIe bAra varSa karatAM adhika samaya sudhI mauna sevyuM hatuM ane ghaNokharo vakhata kAyotsarga-dhyAnamAM eo magna rahyA hatA." sarvajJatA prApta karyA bAda emaNe pAMca mahAvratarUpa yama, tapa ane svAdhyAya jevA niyama tathA indriyanA vijaya jevA pratyAhAra ityAdi yogAMgonA paripAlanamAM tanmaya rahenArA potAnA ziSyasamudAyane divasa ane rAta e pratyekanA cAra cAra prahara paikI trIjA praharane choDIne pahelA praharamAM tema ja cothA praharamAM svAdhyAya ane bIjA praharamAM dhyAna dharavAno upadeza Apyo hato. bauddhonA tipiTakAdi maulika graMthonI jema jaina AgamomAM paNa "yoga'nA arthamAM mukhyatayA 'jhANa" (saM. dhyAna') zabda vaparAyelo che. dhyAnanuM lakSaNa enA cAra bhedo ane prabhedo, dhyAnanuM AlaMbana 1. nirjarA pachI dharma, lokasvarUpa ane bodhidurlabha ema traNa bhAvanA gaNAvAI che. 2. paumacariyA (u.28)nA glo. 47-50 geya che. vaLI mukhyatayA gujarAtImAM tejapAla zAhe vi.saM. 1682mAM racelA sImaMdhara-zobhAtaraMganI je 40mI DhAla "caMpakamAlAchaMdamAM saMskRtamAM che te geya kAvyarUpa che. 3. A vividha sthaLethI prakAzita che. juo pR. 185, Ti. 1 = pR. 100 Ti. 3. 4. guNasthAna-kramAroha (glo. 101)mAM kahyuM che ke chamasthane aMge mananI sthiratA e "dhyAna' che jyAre sarvajJanI bAbatamAM zarIranI sthiratA e ja "dhyAna' che. 5. maharSi buddha paNa buddhatvanI prApti thaI te pUrve cha varSa sudhI dhyAnamagna rahyA hatA. 6. juo uttarANa (a. 26, gA. 11-12 ane 17-18). 7. dIpanikAyanA sAmaggaphalasuttamAM cAra prakAranAM dhyAnanuM varNana che. e jaina tema ja pAtaMjala yogadarzana sAthe nAma ane bhAvanI dRSTie maLatuM Ave che. For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 41 P 188 P. 189 ityAdi bAbato jaina AgamomAM najare paDe che. jogavIsiyA (gA. 18-20)mAM rUpI (sAlaMbana) ane arUpI (nirAlaMbana) dhyAnanuM hRdayaMgama varNana che. A to pAIya sAhityanI vAta thaI. bha. umAsvAtie ta. sU. (a. 9, sU. 27)mAM ane enA svapajJa bhASyamAM dhyAna viSe hakIkata ApI che. e ThANa vagere svataMtra Agamo ane AvasmayanI niSuttimAM che te ja che. jinabhadraNie ja. ma. mAM jhANajhayaNa racyuM che. AmAM 105 gAthA che. tema chatAM e dhyAnazataka tarIke suprasiddha che. e AgamomAM apAyelA dhyAnanA nirUpaNanA spaSTIkaraNarUpa che. enA upara haribhadrasUrinI saMskRtamAM TIkA che. A jhANajhayaNa jevI eka svataMtra kRti saMskRtamAM hoya ema jaNAtuM nathI. dhyAnavicAra ( )- A nAnakaDI paraMtu mahattvapUrNa gadyAtmaka kRti che. enA kartAnuM nAma jANavAmAM nathI. enI zarUAta dhyAnanA mArganA 24 prakAronA ullekhathI karAyo che. e nAmo huM be vibhAgamAM vibhakta karI rajU karuM chuM : (1) 1. dhyAna. 2. zUnya. 3. kalA. 4. jyotiSa. 5. bindu, 6. nAda. 7. tArA. 8. laya. 9. lava. 10. mAtrA. 11. pada. 12. siddhi. (2) A bAre zabdonI AgaLa "parama' zabda joDatAM udbhavatAM nAmo. jemake paramadhyAna, paramazUnya ityAdi. Ama ekaMdare je 24 nAmo che tenA samarthanArthe eka pAIya padya avataraNarUpe apAyuM che. tyAra bAda dhyAnamArganA uparyukta covIse prakAronuM spaSTIkaraNa karAyuM che. jemake "dhyAna" eTale cintA ane bhAvanApUrvakano sthira adhyavasAya. uparyukta prathama vibhAgagata pahelA agiyAra prakAro paikI pratyekanA dravyathI ane bhAvathI ema babbe upaprakAro A kRtimAM darzAvAyA che. tema karatI veLA dravya-zUnyanA kSipta citta ityAdi bAra bhedo eka pAiya gAthA dvArA nirdezAyA che. bhAvakalAne aMge AcArya puSpabhUti ane puSpa (dhya) mitrano ullekha karAyo che. evI rIte paramabindunA spaSTIkaraNamAM 11 guNazreNIonAM nAmo apAyAM che. sAthe sAthe guNazreNi eTale je karmanA daliko (daLiyAo)nuM lAMbA samaye vedana thanAruM hoya tene nIcenI sthitimAM nAMkhI alpa samayamAM ja tenuM karAtuM vadana ema eno artha karAyo che. devendrasUrie sayaga 1. juo ThANa (ThA. 4, u. 1), samavAya (sa. 4), viyAhapaSNatti (sa. 25, u. 7) ane uttarajhayaNa (a. 30, gA. 35) tema ja AvasmayanI nirjutti (gA. 146 2-1486). 2. juo Avasmaya saTIka (uttarArdhano pUrvabhAga, patra 5828-611A) 3. A kRti "jai. sA. vi. saM." taraphathI i.sa. 1960mAM prasiddha karAI che. emAM eno gujarAtImAM anuvAda, sAta pariziSTo ane zabdasUcI apAyAM che. prAraMbhamAM 'dehaSaTakoNa yatra' che ane aMtamAM be yatracitro che. prathama yatnacitramAM 24 tIrthakaronI mAtAone potapotAnA tIrthakararUpa zizune avalokavAmAM vyagra banelI AlekhI che jyAre bIjA yatnacitramAM "paramamAtrA" nAmanA dhyAnane viSe 24 valayothI potAno AtmA AvRta che evo bhAva darzAvAyo che. A ja kRtine anuvAdAdi sahita I.sa. 1961mAM prakAzita namaskArasvAdhyAya (prAkRta vibhAga)nAM pR. 225-260mAM sthAna apAyuM che. uparyukta bIjuM yatracitra ahIM paNa apAyuM che. [A. kalApUrNasUri ma.nA vivecana sAthe hindImAM "cintAmaNi pArzvanAtha." haridvArathI prasiddha che.] For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 41 : yogamArganI pAMca bhUmikAo : [pra. A. 188-191] (gA.83)mAM guNazreNino artha 'dalaracanA' karyo che. dravyalepa samajAvatAM vajralepano nirdeza karAyo che. paramalava eTale upazama-zreNi ane kSapaka zreNi ema atra kathana che. pa2mamAtrAno je 24 valayo sAthe saMbaMdha che. tenA nAmo apAyAM che. dA.ta. zubhAkSaravalaya, anakSarazrutavalaya ityAdi. anakSarazrutavalaya paratve "sasiyaM nIsiyaM''thI zarU thatI gAthA eTalo ja ullekha che. e saMpUrNa gAthA apAi nathI. e gAthA nandIsutta (patra 187a) temaja kampanI nijjuttimAM gA. 76 tarIke ane AvassayanI nijjuttimAM paNa eka gAthA tarIke jovAya che. 22muM valaya 96 bhavanayogane lagatuM che to 23muM 96 karaNayoga saMbaMdhI che. 24muM valaya 96 karaNo aMgenuM che. dravyasiddhi eTale aNimA ityAdi ATha laukika siddhio ane bhAvasiddhi eTale mukti padane pAmelA jIvonA 62 (31+31) guNonuM saMkIrtana ema ahIM kahyuM che. Ama karatI veLA AyAra (suya. 1, sutta 171-172) tema ja "ahavA me Lava risaLamni''thI zarU thatI gAthAnuM pratIka apAyuM che. bhAvanA ane anuprekSAthI rahita cala citta te 'cintA' ema kahI enA sAta prakAro gaNAvAyA che. bhAvanA-dhyAnanuM svarUpa bhagavadgItA (a. 6)no zlo. ApI rajU karAyuM che. bhAvanAnA jJAnabhAvanA ityAdi cAra prakAro ane e darekanA traNa traNa upaprakAro cAra gAthAnA pratIka dvArA samajAvAyA che. A cAra gAthA jhANajhayaNanI gA. 31-34 che ema pratIko uparathI kahI zakAya. 103 anuprekSAnA bAra bhedo che ema kahI 'paDhamaM abhinnamAvuM tyAri' ullekha che. 96 bhavanayoga nIce mujaba gaNAvAyA che H yoga, vIrya, sthAman, utsAha. parAkrama, ceSTA, zakti ane sAmarthya mATenI samajaNa ApI e darekanA jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa traNa prakAro hovAnuM kahyuM che. Ama je 24 prakAro paDe che e pratyekanA praNidhAna, samAdhAna, samAdhi ane kASThA ema caccAra upaprakAro gaNatAM 96 thAya che. praNidhAnAdi cAranuM spaSTIkaraNa karatI veLA darekanuM anukrame prasannacandra, bharatezvara, damadatta ane puSpabhUti ema ekeka daSTAMta apAyuM che. upa2 je 96nI saMkhyA apAi che bhavanayoga tema ja karaNayoga baMne aMgenI che. e 96 prakAro marudevAnI jema sahaja prakAre thAya to te 96 bhavanayoga gaNAya che jyAre e ja 96 prakAro upayogapUrvaka karAya to 96 karaNayoga kahevAya che. mana, citta, cetanA, saMjJA, vijJAna, dhAraNA, smRti, buddhi, IhA, mati, vitarka ane upayoga e darekanA ATha ATha bhedo te 96 karaNo che. enAM nAmo unmanIkaraNa ityAdi atra apAyAM che. dhyAnanA 24 prakArone 96 karaNoe guNatAM 2304 thAya che. ene 96 karaNayogo vaDe guNatAM 221184 thAya che. 2304ne 96 bhavanayogo vaDe guNatAM paNa 221184 thAya che. e baMne maLIne 1. AnuM svarUpa bRhatsaMhitAmAM cAra padyo dvArA darzAvAyuM che. 2. A gAthAnuM vivaraNa AvasyayanI TIkA (patra 663a)mAM haribhadrasUrie karyuM che. 3. AthI maraNasamAhinI gA. 73-74 abhipreta hoya ema lAge che. 4. jemake yoganA yoga, mahAyoga ane paramayoga tathA vIryanA vIrya, mahAvIrya ane paramavIrya ityAdi. For Personal & Private Use Only P 198 P 191 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 41 chadmasthanA dhyAnanA 442368 bhedo thAya che. yoga, vIrya, ityAdi je ATha gaNAvela che e paikI yoganA 290 AlaMbano che. bhASAnA 58 (42+16)no manathI ciMtana karatI veLA 58 manoyoga bane che. ane e bolatI veLA 58 bhASAyoga bane che. audArikAdi pAMca prakAranA zarIranA 32 + 25 + 1 + P 192 58 + 58 = 174 kAyayoga che. emAM 58 manoyoga ane pa8 bhASAyoga umeratAM 290 AlaMbano thAya che. jasthAnanA ATha ane bAkInAnuM ekeka AlaMbana che. ' dhyAnadIpikA kivA dhyAnAdhvagadIpikA yAne dhyAnasudIpikA (vikramanI 17mI sadI)- A padyAtmaka kRti che. emAM 204 padya saMskRtamAM che. jhANajhayaNanI keTalIka gAthAo AmAM prasaMgavazAt saMkalita karAi che. e gaNatAM ponI saMkhyA 245nI thAya che. keTalAMka saMskRta padya yogazAstramAMthI ahIM uddhata karAyAM che ane keTalAMka jJAnArNava sAthe maLatAM Ave che. A hisAbe A eka saMgrahAtmaka kRti che. enA bIjA padyamAM dhyAnAdhvagadIpikA' e nAma enA ane aMtima padyamAM dhyAnasudIpikA' e nAma rajU karAyela che. puSyikAmAM dhyAnadIpikA nAma che ane e pracalita banyuM che. A puSpikAmAM sUcavAyA mujaba AnA kartA sakalacandra che. 162 gAthAmAM appasikhApayaraNa (AtmazikSAprakaraNa) yAne sutassAya (zrutAsvAda) racanArA sakalacandra te ja A hoya ema lAge che. jo ema ja hoya to A vijayadAnasUrinA ziSya gaNAya. P 193 "vandrIpattimaprimama:"thI zarU thatA aMtima padyagata arka, dIpAli ane maNine saMkhyAvAcaka gaNI A racanA vi.saM. 1621mAM thayAnuM je bhASAMtarakAre sUcavyuM che te vicAraNIya che. A kRtine bhASAMtarakAre nava prakaraNomAM vibhakta karI che, jo ke graMthakAre tema karyuM nathI. A graMthamAM jJAnAdi cAra bhAvanA tema ja anityAdi bAra bhAvanA, Arta vagere cAra dhyAno, aSTAMga yoga, piMDasthAdi cAra dhyAno tema ja hitazikSA ema vividha viSayo AlekhAyA che. zubhacandrata jJAnArNavamAM dhyAnano adhikAra che. emAM jema padastha, piMDastha, rUpastha ane rUpAtIta dhyAnanuM nirUpaNa che tema temacandrasUrikRta yogazAstra (pra. 7-10) ane enI svapajJa vRttimAM che. vizeSamAM A kRtimAM hemacandrasUrie svAnubhava anusAra mananA vikSipta, yAtAyAta, zliSTa ane sulIna evA cAra bhedonuM varNana karyuM che. ane e bAbata navIna jaNAya che. adhyAtmasAramAM dhyAnAdhikAra che. anya kRtio- yazakIrtikRta temaja ajJAtakartaka dhyAnasAra che. nemidAse dhyAnamAlA, 1. enAM ATha AlaMbano kammapayaDanI dvitIya gAthA dvArA darzAvAyAM che. 2. kesaravijayagaNikRta gujarAtI anuvAda ane bhAvArtha sahita A kRti somacaMda bhagavAnadAsa taraphathI i.sa. 1916mAM prasiddha karAI che. emAM mULa padya padacchedAdi dRSTie te azuddha chapAyAM che. 3. A nAmanI eka gujarAtI kRti che. eno paricaya meM pR. 160mAM Apyo che. 4. yogadarzana tathA yogaviMzikAnI hindI prastAvanA (pR. 31)mAM je digaMbarIya dhyAnasArano ullekha che te zuM emanI kRti che ? For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 41 : yogamArganI pAMca bhUmikAo : pri. A. 191-195] 105 bhAskanandie dhyAnastava, bhAvavijaye vi.saM. 1696mAM dhyAnasvarUpa, abhayacandra dhyAnAmRta ane koIke dhyAnavicAra racela che ema ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 199) jotAM jaNAya che. [dhyAnazAstrakartA rAmasenAcArya, saMpA. jugalakizora mukhtAra. prakA. "vIrasevAmaMdira" dIlhI I.sa. 1963.] ratnazekharasUrikRta guNasthAnakamArohanI svapajJa manAtI vRttinAM patra 37 ane 38mAM ne 194 dhyAnadaMDakastutinA ullekhapUrvaka emAMthI ekeka padya avataraNarUpe apAyuM che. e nIce mujaba cheH "nAsAvaMzAgra bhAgasthitanayanayugo muktatArApracAra : zeSAkSakSINavRttistribhuvanavivaroddhAntayogaikacakSuH / paryaGkAtaGkazUnyaH parikalitaghanocchvAsaniHzvAsavAtaH sa dhyAnArUDhamUrtizcirabhavatu jino janmasambhUtibhIteH // " "saGkocyApAnaran, hutavahasadRzaM tantuvat sUkSmarupaM dhatvA hatpadmakoze tadanu ca galake tAluni prANazaktim / nItvA zUnyAtizUnyAM punarapi khagatiM dIpyamAnAM samantAt lokAlokAvalokAM kalayati sa kalAM yasya tuSTo jinezaH // " A uparathI phalita thAya che ke dhyAnanA svarUpanI sAthe sAthe prastuta kRti jinezvaranI stutirUpa che. A stutinI noMdha ji. 2. ko.mAM nathI." niSkarSa- dhyAnane aMge je thoDIka svataMtra kRtio che temAMthI eke viSayanirUpaNa ke prAcInatAnI apekSAe to jhANajhayaNanI barAbarI karI zake tevI nathI. samatA P 195 rAga ane dveSanI jaTila jaMjIramAM jakaDAyelA AtmAne emAMthI mukta karanAra "samatA che. Ane bhagavadgItA (a. 2)nA nimnalikhita padyamAM "yoga' kahyAM che : "yogasthaH kuru karmANi saGgaM tyaktvA dhanaJjaya ! / / siddhacasiddhayo; samo bhUtvA samatve 'vo' te | 48 | " samabhAvazataka (ka) ( )- AnA kartA dharmaghoSa(sUri) che. sAmyazataka ( )- abhayadevasUrinA ziSya vijayasiMhasUrie 106 zlokomAM A zataka racyuM che. 1. dhyAnasvarUpanuM dhyAnasvarUpanirUpaNaprabandha' nAmanI je kRti "jaina gurjarAdi kRti-samuccaya'mAM dasa DhAlamAM pR. 1-25mAM chapAI che te ja A che ema enA kartA ane racanAvarSa tema ja enI suratamAMnI eka hAthapothI vicaratAM jaNAya che. 2. AthI to meM prastuta kRtinAM be ja padyo je upalabdha che te atra ApyAM che. A kRti koi sthaLethI kadAca maLI Ave e vAte pUro prayAsa thavo ghaTe. 3. "e. ema. enDa kaMpanI" taraphathI muMbaithI i.sa. 1918mAM A prasiddha karAyuM che. [A. bhadraguptasUrijInuM vivecana nAme "pIo anubhavarasa pyAlA" vi. 6, pra. thI pragaTa thayuM che.] For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 41 P 196 samAdhi samAdhitatra ( )- samAdhi e yogadarzana pramANe yoganuM AThamuM aMga che. keTalAkanuM kahevuM che ke kundakunda samAdhitatra racyuM che. enA upara parvatadharmo tema ja nAthulAle ekeka TIkA saMskRtamAM racI che. samAdhizataka kivA samAdhitatra (vikramanI chaThThI sadI)- pUjyapAde 105 zlokamAM A kRti racI che. Do. pI. ela. vaidyanA mate zlo. 2, 3, 103 ane 104 tema ja saMbhavataH 105 ema pAMca padyo prakSipta che. AtmAthI atirikta padArthomAM AtmatvanI buddhi rAkhavAthI saMsArI jIva du:khI thAya che e hakIkata ahIM varNavAI che. AtmAnI gati viSe A kRti sarasa prakAza pADe che. enAM keTalAMka padya mokhapAhuDanuM smaraNa karAve che. keTalAkane mate e enA AdhAre yojAyAM che. glo. 10pa pramANe A ja kRtinuM nAma samAdhitatra che. TIkAo samAdhizataka upara prabhAcandra, yazazcandra, parvatadharma ane meghacandra ekeka TIkA saMskRtamAM racI che. e paikI prabhAcandrakRta TIkA chapAyelI che. juo pR. 195, Ti. 2. anuvAdo- mULa kRtinA hindI, marAThI ane aMgrejImAM anuvAda thayA che. A prakAzita che. juo pR. 195, Ti. 2. uddhAra- samAdhizataka yAne dodhikazatakanA praNetA nyAyAcArya yazovijayagaNi che. enI racanAmAM emaNe "samAdhitaMtra vicAra"no uddhAra karyo che ema nimnalikhita 100mAM padyano pUrvArdha jotAM jaNAya che : "dodhikazatake uddharayuM taxsamAdhivicAra" P 197 1. "sanAtana jaina graMthamAlAmAM graMthAka 1 tarIke A kRti i.sa. 1905mAM muMbaithI prasiddha thai che. dilhIthI e vi. saM. 1978mAM paM. phatehacaMde prakAzita karI che. ema. ena. dvivedInA aMgrejI anuvAdapUrvaka A mULa kRti amadAvAdathI i.sa. 1895mAM pragaTa thai che. i.sa. 1940mAM marAThI anuvAda sahita mULa kRti solApuranA Ara. ena. zAhe prasiddha karI che. "vIrasevAmaMdira" sarasAvAthI paM. paramAnanda jainanA hindI anuvAda tema ja prabhAcandrakRta saMskRta TIkA sahita A mULa I.sa. 1954mAM chapAvAyuM che. emAM paM. jugalakizoranI hindImAM vistRta prastAvanA che. A prakAzananuM nAma "samAdhitatra aura ISTopadeza" che. 2. juo "jaina siddhAnta bhAskara' (Vol. V) "anekAnta" (va. 2, pR. 443-452)mAM Do. pI. ela. vaidyanA matanuM 5. jugalakizore khaMDana karyuM che. 3. A kRti "samAdhizatakam tathA AtmakAntiprakAza" e nAmathI "adhyAtma jJAnaprasAraka maMDaLa" taraphathI prakAzita pustakamAM apAyelI che. enI i.sa. 1908mAM chapAyelI bIjI AvRtimAM "yoganiSTha' buddhisAgarasUrijIe Ane aMge gujarAtImAM ApelA bhAvArtha ane vistRta vivecanane sthAna apAyuM che. ["sohibhAvanigraMtha" ane "Apa hi Apa bujhAya"mAM samAdhizatakanI keTalIka kaDIo upara A. yazovijayasUri. ma.nuM vivecana che. prAptisthAna- A. OMkArasUrijJAnamaMdira sUrata.] 4. Ane samAdhitatra paNa kahe che. enA paricaya mATe juo yazodohananA upodaghAtanAM pR. 12 ane 54 tema ja mULanAM pR. 295 ane 296. For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 41 : yogamArganI pAMca bhUmikAo : pri. A. 195-199] 107 A samAdhitattvavicAra te ja pUjyapAdakRta samAdhizataka yAne samAdhitatra che. samAdhita- A kRti nyAyAcArya yazovijayagaNie racI che ema ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 421)mAM ullekha che. zuM e ja samAdhizataka yAne dodhikazataka to nathI ? samAdhiddhAMtrizikA ane samAdhibhakti- A baMne ajJAtakartuka kRti che. samAdhimaraNa ane samAdhimaraNavidhi- A ArAdhanAnA graMtho gaNAya che. simAdhimaraNotsAhadIpaka- kartA sakalakIrti, anuvAdaka hIrAlAla zAstrI, prakA. "vIrasevAmaMdira" dilhI I.sa. 1964.] vairAgyakalpalatA (la. vi. saM. 1716)- zetrI zriyathI zarU thatI A padyAtmaka kRtinA kartA re 198 anekavidha graMthonA praNetA nyAyAcArya yazovijayagaNi che. emanI A 6050 zloka jevaDI kRti vairAgyanA viSayane vyakta karanArI kRtiomAM agra sthAna bhogave che. e nava stabakamAM vibhakta che. enI padyasaMkhyA anukrame nIce mujaba che : ra69, 281, 230, 7pa3, 1501, 761, pa62, 885 ane 1140. Ama ahIM 4pa82 padyo che. mahattva- A kRtinuM mahattva e che ke nyAyAcAryanA guru nayavijaye jAte AnI hAthapothI lakhI che. A eka virala prasaMga gaNAya. bIjo stabaka gurunA prabhAvanuM varNana pUruM pADe che. sUryodaya, sUryAsta, prAtaHkAla, saMdhyA, Rtuo vagerenA manoraMjaka varNanone laIne A kRti mahAkAvyano bhAsa karAve che. prathama stabakanA glo. 143, 146, ane 255-258 e adhyAtmopaniSad (adhi. 4)mAM zlo. 1, 4 (pA.), 22, 17 (pA.), 18 ane 21 rUpe jovAya che. prastuta kRti upamitibhavaprapaMcAkathAnI jema "rUpaka paddhatie racAyelI che. mukhyatayA e enA anukaraNarUpa che chatAM enI racanA evI khUbIthI karAI che ke e svataMtra kRti jevI jaNAya che. enI eka vizeSatA e che ke vairAgyanA heturUpa samAdhinuM svarUpa je prathama stabakanA zlo. 124-269mAM ne 199 AlekhAyuM che te upamitimAM nathI. 1. A kRtino lagabhaga aDadho aMza gujarAtI anuvAda sahita bhImasI mANeka taraphathI I.sa. 1901mAM prakAzita thayo hato. saMpUrNa kRtinuM saMpAdana paM. bhagavAnadAsa harakhacaMde karyuM che ane e hIrAlAla devacaMde i.sa. 1943mAM prakAzita karyuM che. A saMpAdanamAM nyAyAcAryanA guru nayavijaye vi. saM. 1716mAM svarNagirimAM lakhelI vairAgyakalpalatAnI hAthapothIno upayoga karAyo che ane pAMcamA stabakane aMge A sAlano ullekha che. aMtamAM eka patranI pratikRti apAi che. 2. A vize keTalIka mAhitI meM yazodohananA upoddhAtanA (pR. 10, 24 ane 78)mAM tema ja mULa (pR. 114, 117, 118, 123, 206, 281 ane 297)mAM ApI che. For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 41 P 200 muktAzuktisaMvAda- vairAgyakalpalatAmAM muktAzuktino saMvAda che ema ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 310)mAM ullekha che. jai. graM. (pR. 105)mAM muktAzakti evuM je kRtinuM nAma rajU karAyuM che te A ja kRti haze. A hAlamAM chapAya che tema sAMbhaLavAmAM AvyuM che. vairAgyarati- A paNa nyAyAcArya yazovijayagaNinI Azare 4800 zloka jevaDI kRti che paNa hajI sudhI to e pUrepUrI maLI AvI nathI. enuM nAma prazamaratinuM smaraNa karAve che. ene aMge meM keTalIka bAbato yazodohana upodaghAta (pR. 12 ane 24)mAM tema ja mULa (pR. 23, 118 ane 119)mAM ApI che. A kRti hAla chapAya che. (yazobhAratI muMbaIthI vi.saM. 2016mAM prasiddha thayela che. saMpA. muni ramaNIka vi.] vairAgyadIpaka- A ajJAtakartuka kRtinI eka hAthapothI ahIM (suratamAM) che. vairAgyamaNimAlA- A nAmanI be kRti che. ekanA kartA di. vizAlakIrti che to bIjAnA di. mRtasAgaranA ziSya zrIcandra che. AtmAnuzAsana (la. vi. saM. 940)- AnA kartA zakasaMvat 737thI 800 sudhI rAjya karanArA amoghavarSanA samakAlIna di. AcArya jinasenanA ziSya guNabhadra che. emaNe che. emaNe 270 padyomAM vividha chaMdomAM A kRti racI che. emAM samyagu-darzana, cAritra, tapa ane jJAna e cAra ArAdhanAno viSaya hRdayaMgama rIte rajU karAyo che. "TIkA- A TIkA AtmAnuzAsana upara di. prabhAcandra racI che. anuvAda- di. hindI graMthakAromAM agra sthAna bhogavanArA 5. ToDaramale dezabhASAmAM eTale ke hindImAM A mULa kRtino anuvAda karyo che. mULano aMgrejI anuvAda jagamaMdaralAla jainIe karyo che. AtmAnuzAsana (vi. saM. "1042)- A AryAmAM 77 padyamAM racAyelI kRtinA praNetA 1. emanI kRti "mA. di. graM."mAM vi. saM. 1975mAM prakAzita thayelI che. 2. zrIvijayalabdhisarie 641 padyamAM vairAgyarasamaMjarI racI ene pAMca gacchakamAM vibhakta karI che. e mArA gujarAtI zlokArtha ane spaSTIkaraNapUrvaka "nagInabhAI maMchubhAI jaina sAhityoddhAraka phaMDa" taraphathI vi.saM. 1986mAM chapAvAi che. ["labdhisUri jaina graM."thI paNa prasiddha thayela che.] 3. A mULa kRti paM. vaMzIdhara zAstrInA hindI tattvArtha sahita "jaina graMtharatnAkara kAryAlaya" taraphathI muMbaIthI vi. saM. 1972mAM prasiddha karAi che. 4. A nAmanI eka saTIka ajJAtakartuka kRtinI noMdha ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 27)mAM che. 5. A ja TIkA s B mAM chapAvAi che ? da. A anuvAda mULa tema ja TIkA sahita B mAM i.sa. 1928mAM chapAvAyo che. 7. A kRti sitAbacaMda nAhare hindI anuvAda sahita kalakattAthI vi. saM. 1931mAM prakAzita karI che. mULa kRti AgamoddhArakanA paTTadhara zrImANijyasAgarasUrinA gujarAtI anuvAda sahita "jaina pustaka pracAraka" taraphathI vi. saM. 2006mAM prasiddha thayelA AcArAMgasutra' nAmanA pustakamAM pra. 233-250mAM chapAi che. 8. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 27)mAM racanAvarSa tarIke 1042no ja ullekha che. "bhA. prA. saM. maM."mAM AtmAnuzAsananI je eka hAthapothI che emAM aMtima (77mA) padyamAM racanAvarSa tarIke je nIce mujabano ullekha che te jotAM e yathArtha jaNAya che :- "yatnatvAsitsadhavatsaradastrasaMdhyAyAm" For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 41 : yogamArganI pAMca bhUmikAo : pri. A. 199-206 ] 109 pArthanAga che. emaNe A dvArA svaparanuM hita sAdhavA mATe AtmAne zikhAmaNa ApI che. vipattio e pUrva upArjana karelAM karmanA phaLarUpa che. zarIrAdinI asthiratA che ityAdi bAbata ahIM emaNe sacoTa rIte rajU karI che. A kRtinI racanAmAM A nAmanI di. kRtinI kevI preraNA maLI haze te nakkI karavuM bAkI rahe che. saiddhAttika yakSadevanA ziSyanuM nAma paNa pArzvanAga che ane emaNe zakasaMvat 826 (vi.saM. 961)mAM vaditRsutta upara vRtti racI che. e pArzvanAga to prastuta pArzvanAga saMbhavatA nathI. anuvAda- A mULa kRtinA 'hiMdI tema ja gujarAtI anuvAda thayelA che. utkrAntivAda kivA pragatino paMtha citta jyAM sudhI game tyAM bhamatuM rahe tyAM sudhI koI paNa kArya pachI e bhautika ho, Adhidaivika ho ke AdhyAtmika ho, e jevuM joIe tevuM ane jaladIthI siddha na thAya eTale potAnI utkrAnti sAdhavA icchanAre potAnI sarva zaktione kendrita karavI joie-mananI ekAgratA keLavavI joie arthAt ene 202 yoganA A klevarano Azraya levo joie. Ama yoga ane utsAttine saMbaMdha che eTale utkrAntivAda saMbaMdhI kRtio huM vicAruM chuM - AdhyAtmika vikAsa kevI rIte thAya che e bAbata jaina graMthomAM cauda guNasthAnako dvArA darzAvAI che. "guNasthAnakramAroha kviA guNasthAnararAzi (vi. saM. 1447)- nAgapurIya tapA' gacchanA vajasenasUrinA ke hematilakasUrinA ziSya ratnazekharasUrie A kRti 135 padyamAM anuNbhamAM 1-2. A chapAyA che. juo pR. 200, Ti. 5. = 108 Ti. 7. 3. yogano AtmA nirarthaka ane anarthaka abhimAna ane mamatvano tyAga che ane A "pAramArthika yoga che, jyAre kevaLa mananI ekAgratA e "vyAvahArika yoga che. 4. A saMbaMdhamAM mArA be lekha chapAyA che : (1) Atmonnatino krama ane (2) jIvanazodhananAM sopAna saMbaMdhI jaina tema ja ajaina maMtavyo. A paikI pahelo lekha "akhaMDa AnaMda" (va. 4, aM. 12)mAM ane bIjo "jai. sa. pra." (va. 17, saM. 12, va. 18, aM. 1, 2, 3)mAM chapAyo che. 5. A kRti svIpajJa manAtI vRtti ane AgamoddhArakanA saMskRta upAdyAta sahita "de. lA. jai. pu. saM." taraphathI I.sa. 1916mAM prasiddha karAI che. [divyada. TrasTa dvArA saM. 2038mAM punarmudraNa thayuM che.] mULa muni tilakavijaya (paMjAbI) kRta hindI anuvAda sahita "Atmatilaka graMtha sosAyaTI" taraphathI chapAyuM che. tyAra bAda vi. saM. 1989mAM uparyukta vRttinA paM. caMdulAla nAnacaMde taiyAra karelA vizada gujarAtI anuvAda sahita mULa (kaTake kaTake) "jai. dha. pra. sa." taraphathI chapAyuM che. prAraMbhamAM uparyukta saMskRta upoddaghAtano gujarAtI anuvAda ane aMtamAM saLaMga mULa tema ja banya, udaya, udIraNA ane sattAnAM yaMtro apAyelAM che. 6. emaNe sirivAlakahA vi. saM. 1428mAM racI che. For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 41 | 203 vi.saM. 1447mAM racI che ane ene svapajJa manAtI ane avacUrNi jevI vRttithI alaMkRta karI che. prathama padyano prAraMbha "guNasthAnakramArohathI thayo che. ethI A kRtinuM nAma "guNasthAnakramAroha paDAyuM hoya ema lAge che. Adya padyamAM "guNasthAnasvarUpa" kaMIka kahevAya che. evo ullekha che. e uparathI "guNasthAnasvarUpa" evuM nAma paNa yojAya. aMtima padyamAM "guNasthAnaratnarAzi' evo nirdeza hovAthI A nAme paNa A kRti oLakhAvAya ane keTalAke tema karyuM paNa che. A guNasthAnakamArohamAM ratnazekharasUrie yogadRSTisamuccaya ane yogabindunI jema viziSTa guNonI prAptinI vivakSA karI vyakta mithyAtvane ja guNasthAna kahyuM che. Ama eo avyavahAra-rAzimAM rahelA sUkSma nigodanA jIvone prathama guNasthAna mAnanArathI judA paDe che. P 204 zlo. 51 AThamA guNasthAne zukula dhyAnano prAraMbha darzAvAyo che, jyAre keTalAka bIjA graMthomAM sAtame guNasthAne eno prAraMbha kahyo che glo. para-pa3mAM dhyAnanuM svarUpa varNavAyuM che. upoddhAtamAM kahyuM che ke jhANajayaNamAM dhyAtAnuM svarUpa bhinna rIte darzAvAyuM che. zlo. 128mAM siddhanI avagAhanAno AkAra darzAvatAM gaLI gayelA mINavALI mUSA'no ullekha karAyo che. guNasthAnakamArohanI svapajJa manAtI vRttinAM patra 23 ane 24mAM sUraprabhasUrie, hemacandrasUri, vastupAla ane bhartuharie je manorama manoratho sevyA che tene lagatAM padyo apAyAM che. A vRti (patra 26)mAM nirAlaMbana dhyAnamAM praveza karanArA yogIonA A(prA)raMbhaka, taniSTha ane niSpanna ema traNa prakAra kahyA che. A vRttimAM patra 37 ane 38mAM dhyAnadaMDakastutimAMthI ekeka saMskRta padya avataraNarUpe apAyuM che ane patra 40-41mAM carpaTinA ullekhapUrvaka emanI koi kRtimAMthI cAra padyo udyuta karAyAM che. svapajJa vRtti- A avacUrNi jevI che. 1. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 105)mAM AnI racanA vi. saM. 1447mAM thayAno ullekha che paraMtu mudrita pratamAM racanAvarSa nathI to tenuM kema ? bAkI jai. graM. (pR. 132)mAM 1447nI sAla apAI che ane jai. sA. saM. i. (pR. 441)mAM paNa e ja racanAvarSa darzAvAyuM che. 2-3. avacUrNi jevI A vRtti prakAzita thayelI che te svapajJa che ema enI mudrita AvRttimAM zA AdhAre chapAyuM che te jANavuM bAkI rahe che, jo ke e svapajJa nathI ja ema kahevA mATe paNa koi pramANa mane hajI sudhI to maLyuM nathI. 4. juo zlo. 7. 5. juo chAsIInI malayagirisUrikRta vRtti. 6. juo kammasthayanuM vivaraNa. 7. A "de.lA.zai.'mAM prakAzita che. For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 41 : yogamArganI pAMca bhUmikAo H [pra. A. 203-206] : avasUri- A ajJAtakartRka che. bAlAvabodha A zrIsAre racyo che. guNasthAnakramAroha nAmanI anya kRtio- goTasArane keTalAka guNasthAnakramAroha kahe che. jinabhadrasUrie racelI ane lokanAla nAmanI svopajJa vRttithI alaMkRta eka pAiya kRti nAme guNaThThANakamArohanuM saMskRta nAma paNa A che. A baMne kRtio atra aprastuta che. 111 vimalasUrie 2000 zloka jevaDI eka kRti racI che. tenuM nAma guNasthAnakramAroha che. jayazekhara sUrioM paNa A nAmanI eka kRti racI che. guNasthAnadvAra- Ano viSaya guNasthAnanAM dvAra darzAvavAno che. guNasthAnakanirUpaNa- AnA kartA harSavardhana che. zuM A nAmanA graMthakArane nAme guNasthAnasvarUpa nAmanI je kRti ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 106)mAM noMdhAyelI che te A ja che ? guNasthApanaka- Ano viSaya zo che te jANavuM bAkI rahe che. upazamazreNisvarUpa ane kSapakazreNisvarUpa- muktimaMdire pahoMcavA mATe jANe be sIDio- nisaraNIo na hoya tema keTalAka bhavya jIvo upazamazreNino ane keTalAka e zreNino Azraya lIdhA vinA sIdhA ja kSapakazreNino Azraya le che. A be zreNionuM varNana svataMtra svarUpamAM rajU karanArI kRti tarIke di. nemicandrakRta lakrisAra ane khavaNAsAra suprasiddha che. laddhisArane keTalAka gommaTasAranuM pariziSTa gaNe che. upazamazreNisvarUpa ane kSapakazreNisvarUpa- A nAmanI be kRtio ji. 2. ko. (vi. 1)mAM anukrame pR. 54 ane 97 upara noMdhAyelI che. A saMskRta kRtio haze ema lAge che. enI ekeka hAthapothI amadAvAdanA DahelAnA bhaMDAramAM hovAnuM kahevAya che to tyAM AnI tapAsa thavI ghaTe.pa AyAra (suya. 1, a. 9, u. 1)ne aMgenI nijjutti (gA. 283) u52nI TIkA (patra 270A273a)mAM zIlAMkasUrie uparyukta be zreNionuM varNana ApyuM che kharuM paNa e kaMi svataMtra kRti tarIke nathI. pavayaNasAruAranI gA. 664-699 kSapaka-zreNi upara ane gA. 700-708 upazama-zreNi upara ane gA. 739 baMne zreNi upara prakAza pADe che. enuM vistRta vivecana siddhasenasUriSkRta vRttimAM jovAya che. kSapakazreNi saMbaMdhI keTalIka kRtionA AdhAre khavagaseDhI nAmanI kRti zrIvijayapremasUrijInI preraNAthI emanA saMtAnIya 1-2. A baMne kRti "haribhAi devakaraNa jaina graMthamAlA''mAM graMthAMka 5 tarIke kalakattAthI chapAvAi che. 3. AmAM 270 gAthAo che. 4. A baMne di. kRti upara mAdhavacandranI saMskRtamAM TIkA che. [pa. A. rAmasUri ma. sA. (DahelAvALA)nA saujanyathI A pratanI zerox nakala amane maLI che.] 6. A mULa pAiya kRti svopajJa vRtti nava pariziSTo, saMskRtamAM vistRta viSayAnukrama ane hemacandravijayajInI 54 pRSThanI gujarAtImAM prastAvanA temaja kartAe karelA gujarAtI bhAvAnuvAda ane 27 yaMtro tathA citro sahita ''bhAratIya prAcyatattvaprakAzana samiti''e piMDavADA (rAjasthAna)thI vi. saM. 2022mAM prakAzita karI che. emAM lagabhaga prAraMbhamAM cauda guNasthAnanuM citra che ane enI sAme enI samajaNa apAi che. caturtha pariziSTa tarIke vRttimAM nirdezAyelI 86 kRtinAM nAma che. 86mI kRti te saundarananda che. For Personal & Private Use Only P 20 P 206 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 41 $ OOO OE w wm o M guNaratnavijayajIe 271 gAthAmAM racI ene saMskRtamAM 17250 zloka jevaDI vRtti vaDevIrasaMvat 2488mAM vibhUSita karI che. aMtamAM gujarAtImAM bhAvAnuvAda che. P 207 A svapajJa vRttimAM nava adhikAronuM ane e paikI ghaNAkharAnuM sacitra svarUpe nirUpaNa che. A adhikAronAM nAma ane ene lagatAM citronI saMkhyA nIce mujaba che :adhikAra citrasaMkhyA 1. yathApravRttakaraNa 2. apUrvakaraNa 3. savedAnivRttikaraNa azvakarNakaraNoddhA 5. kiTTikaraNoddhA kiTTivedanAddhA apagatakaSAyoddhA sayogikevaliguNasthAnaka 9. ayogikevaliguNasthAnaka paramAtmapaMcaviMzatikA (u. vi. saM. 1743)- AnA kartA nyAyAcArya yazovijayagaNi che. A > 208 anuSTrabhUmAM 25 padyamAM racAyelI laghu kRti paramAtmAnA svarUpa ane emanA guNo upara tema ja siddhonA sukha upara prakAza pADe che. tenA prAraMbhamAM "aindra' zabda nathI. aMtamAM "avinazrayam' evo zabdaguccha che. bhASAMtara- paM lAlane A paccIsInuM tema ja paramajyotiH paMcavizatikAnuM paNa gujarAtImAM bhASAMtara karyuM che. "paramajyoti paMcavizatikA - nyAyAcArya yazovijayagaNie je be paccIsI racI che te paikI A eka che. eno prAraMbha "pendrathI thAya che. aMtamAM "vinayam' evo zabdaguccha che. A laghu kRtimAMnAM paccIse padyo anuNbhamAM che. AtmAnA zuddha svarUpanI jyoti kevI hoya tenuM ahIM varNana che. bhASAntara- A gujarAtI bhASAntara 5. lAlane karyuM che. che : 1. "addhA' eTale kALa. "adA' e deziya (dazya) zabda che. e ThANa (ThA. 2, 1)mAM vaparAyo che. keTalIka jaina kRtimAM e jANe saMskRta bhASAno zabda hoya tema eno prayoga karAyelo jovAya che. 2. A kati "mu. ka. jai. mo."mAMpratimA-sthApana-nyAya ane paramajyoti paMcaviMzatikAsahitavIrasaMvata 2446mAM chapAyelI che. '3. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 237)maM Ane "paramAtma-jayoti-paMcaviMzatikA" kahI che 4. Ane aMgenI mAhitI meM yazodohana (pR. 11, 36, 88 ane 256)mAM ApI che. pa. A prakAzita che. juo Ti. 2. 6. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 236)mAM A nAmathI A kRtino ullekha che. eno paricaya meM yazodohana (pR. 11, 36 ane 88)mAM Apyo che. 7. A prakAzita che. For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakhaMDa 3 : anuSThAnAtmaka sAhitya P 209 prakaraNa 42 : caraNakaraNAnuyoga "ratnakaraMDakara, ratnakaraMDa-zrAvakAcAra kiMvA upAsakAdhyayana (uM. vikramanI 11mI sadI)-A padyAtmaka kRtinA kartA AsamImAMsA vagerenA praNetA di. samantabhadra che ema keTalAka Aje paNa mAne che. pro. hIrAlAla jaina, paM. sukhalAla vagere AthI bhinna mata dharAve che. A kRtimAM 150 padyo che. e enA TIkAkAra prabhAcandranA ke e TIkAnA lekhakanA mata mujaba pAMca paricchedamAM vibhakta che. paM. ne 210 jugalakizora pramANe to A kRti viSayanA vibhAgonI dRSTie kharI rIte pasAta paricchodamAM ane tema nahi to cAramAM vibhakta thavI ghaTe. A kRtimAM samyagdarzana, samyajJAna ane samyakracAritra e traNa ratnonuM nirUpaNa che. anya rIte vicAratAM e zrAvakonAM bAra vrato, sallekhanA ane agiyAra pratimA upara prakAza upara pADe che. Ane laine Ane "zrAvakAcAra' tarIke je oLakhAvAya che te sAnvartha Thare che. A kRtimAnuM navamuM padya je "mAtopajJa''thI zarU thAya che te nyAyavatAramAM navamA padyarUpe jovAya che. TIkAo-ratnakaraMDaka upara prabhAcandra 1500 zloka jevaDI eka TIkA racI che. A uparAMta jJAnacandra temaja anya koie ekeka TIkA racI che. anuvAdo-prastuta kRtinA hindI, marAThI ane 'aMgrejImAM anuvAdo thayA che. upAsakAdhyayana (uvAsaMgajhayaNa) (la. vi. saM. 1150)-AnA kartA dinemicandranA ziSya 2 211 vasunanTi che. vi. saM. 1100mAM apabhraMzamAMsudaMsaNacariyaracanArA AnA kartAnayanadi emanA pragaTa thAya che. 1. A kRti "sanAtana jaina graMthamAlA"mAM graMthAka 1 tarIke i. sa. 1905mAM chapAvAI che. prabhAcandrakRta TIkA temaja paM. jugalakizora mukhtAranI hindI prastAvanA tathA "svAmI samantabhadra nAmanA emanA prAkathana sahita A mULa kRti "mA. di. graM."mAM vi.saM. 1982mAM prakAzita thayelI che. emAM aMtamAM padyonI akarAdi krame sUcI che paraMtu emAM kramAMkanI bAbatamAM bhUla che. mULa kRtinA hindI, marAThI ane aMgrejI anuvAdo thayA che. e paikI hindI ane aMgrejI anuvAdo sahita mULa kRti caMpatarAya jaine i. sa 1917mAM prakAzita karI che. A mULa kRti paM. sadAsukhadAse karelA hindI artha ane bhAvArtha sahita akhila bhAratavarSIya kendrIya di. jaina mahAsamiti dharmapurA, dillIthI i. sa. 1951mAM "zrI ratnakaraMDa zrAvakAcAra" nAmathI prasiddha karAI che. pribhAcandranI vyAkhyA pannAlAlanA hiMdI sAthe chapAi che.] 2.prabhAcandra potAnI TIkAnA maMgalAcaraNarUpa padyamAM A nAma ApyuM che. 3. vasunandrie A nAmanI eka kRti racI che. juo pR. 114. eka ajJAtakartaka kRti paNa che. 4. juo pro. hIrAlAla jainano lekha ke je "anekAMta" (va. 8, ki. 1-3)mAM chapAyo che temaja paM. sukhalAlano lekha nAme "zrIsiddhasena divAkaranA samayano prazna" ke je "bhAratIya vidyA" (va.3. pR. 152)mAM chapAyo che. 5. mULa kRtinI keTalIka hAthapothIomAM sAta paricchedo jovAya che. 6. A prakAzita che. juo Ti. 1. 7-8. A baMne chapAvAyA che. juo Ti. 1. 9. A kRti morAdAbAdathI vi. saM.1966mAM prakAzita thayelI che. 10. A nAmanI eka ajJAtakartaka kRti che. eno prAraMbha "mamatimA ''thI thAya che. 8 bhA.3 For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 42 A upAsakAdhyayanano ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 395)mAM zrAvakAcAra tarIke paNa nirdeza che. e kRti morAdAbAdathI vi. saM. 1966mAM prasiddha thayAno pR. padamAM ullekha che. e prakAzana to mArA jovAmAM AvyuM nathI paraMtu "bhAratIya jJAnapITha, kAzI" taraphathI "vasunanTi-zrAvakAcAra"nA nAmathI I. sa. 1952mAM prakAzita kRti meM joI che. e jaINa sorasaNImAM che ane emAM 546 padyo che. granthakAranA mate AnuM parimANa 650nuM che. enA dvitIya padyamAM "sAvayadhamma" kahevAnI pratijJA karAI che ane 544mAM padyamAM A kRtine uvAsagajhayaNa kahI che. 2upAsakAcAra-AnA kartA di. pUjyapAda emAM Azare 103 padyo che. P 212 upAsakAcAra, dharmapraznottara, praznottaropAsakAcAra kiMvA zrAvakAcAra-AnA kartA di, sakalakIrti che. A cha vibhAgamAM vibhakta che. AnI eka hAthapothI vi. saM. 1654mAM lakhAyelI maLe che. upAsakAcAra-A 33 padyanI kRtinA kartA di. bhaTTAraka prabhAcandra che. A nAmanI eka ajJAtakartuka kRti paNa che ane eno prAraMbha "nApavRittAni'thI thAya che. zrAvakAcAra kiMvA upAsakAcAra (la. vi. saM. 1050)-AnA kartA subhASita ratnasandroha ityAdinA praNetA di. amitagati che. e paMdara vibhAgomAM vibhakta che. zrAvakAcAra yAne dharmapIyUSa (uM. vi. saM. 1250)-AnA kartA di. brahma nemidatta che. emaNe A kRti cAra bhAgamAM vibhakta karI che. enA upara di. AzAdhare "tha na-Ato nUnama'thI zarU thatI 1276 zloka jevaDI vRtti racI che. ene paNa keTalAka "zrAvakAcAra kahe che. zrAvakAcAra, praznottara-zrAvakAcAra kviA lATIsaMhitA (vi. saM. 1641)-AnA kartA P 213 rAjamalla kavi urpha rAyamalla pAMDyuM che, emaNe A kRti sAta sargamAM vibhakta karI che. emAM Azare 1600 zloka che. samAnanAmaka kRtio-"zrAvakAcAra' e nAmathI ekavIsa kRtio ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 395-396)mAM noMdhAyelI che. e paikI traNano ullekha upara thaI gayo eTale bAkInI tera saMskRta kRtionA kartAnAM nAma huM nodhuM chuM - 1. A paM. hIrAlAla jainanA hindI anuvAda, prastAvanA ane pariziSTo sahita chapAvAyela che. 2. A kRti kallapA niTave taraphathI kolhApurathI I. sa. 1940mAM chapAvAI che. 3. A kRti suratathI i. sa. 1926mAM prasiddha karAI che. 4. A kRti "anaMtakIrti di. jaina graMthamAlA"mAM vi. saM. 1979mAM prakAzita thayelI che. 5. AzAvarakRta dharmasaMgraha temaja dharmasaMgraha-zrAvakAcAra tarIke oLakhAvAtI kRtio te ja A che ? 6. A "mA. di. graM."mAM vi saM. 1984mAM prakAzita thayelI che. 7. A paikI eka kRti apabhraMzamAM che ane enuM nAma sAvayadhammadohA che. enA upara lakSmIcandranI saMskRtamAM paMjikA che. For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 : caraNakaraNAnuyoga : pri. A. 211-215] 115 'akalaMka, Amradeva, kundakunda, jJAnAnanda, padmanandri, pUjyapAda, bhadrabAhu, mAghananTi, medhAvI paMDita, lakSmIsena, vidyAnandi, sakalakIrti ane samantabhadra. trivarNAcAra-saMhitA (la. vi. saM. 900)-Adi. jinasenanI kRti che. AmAM traNa varSonA ne 214 AcArano vicAra karAyo che. - trivarNAcAra-prarUpaNa (vi. saM. 1669)- AnA kartA di. guNabhadranA ziSya somasena che. emanI A tera vibhAgamAM vibhakta kRti 2700 zloka jevaDI che ane e vi. saM. 1669mAM racAI che. emAM traNa varNonA AcAranuM nirUpaNa che. samAnanAmakakRtio-uryukta nAmanI eka kRti di. nemidatte temaja anya koIke racI che. trivarNAcAra-A nAmanI be kRtio che. enA kartAnAM nAma nIce mujaba che :(1) anantamuni ane (2) "brahmasUri. di. vaTTakere mUlAyAranI jema tivaNAyAra (trivarNAcAra) paNa racyo che. e A viSayanI prAcIna digaMbarIya kRti hoya ema lAge che. vaivarNikAcAra-A nAmanI ekeka kRti di, kumudacandra ane di. nemicandra racI che. P 215 dharmAmRta' (vi. saM. 1296)-AnA kartA bharatezvarAbhyadaya vagerenA praNetA di. AzAdhara 1. emanI kRtine prAyazcitta paNa kahe che. emAM 90 padyo che ane e "mA. di. graM."mAM vi. saM. 1978mAM chapAvAi che. 2. emanI kRtine vratodyotana-zrAvakAcAra paNa kahe che. emAM 500 zloka che. 3. emanI kRti belagAmathI i. sa. 1909mAM chapAvAi che. 4. eo di. kumudacandranA ziSya thAya che. emanI A kRti saMskRtamAM temaja kannaDa ema be bhASAmAM bhegI racAyelI che. e 4622 zloka jevaDI kRti upara kumudacandranI TIkA che. 5. emanI kRtine dharmasaMgraha paNa kahe che (juo pR. 223). e vi. saM. 1541mAM racAyelI che. A 1449 zloka jevaDI kRti kAzIthI I. sa. 1910mAM chapAvAI che. teonIthI vi. saM. 1973mAM chapAyelo samavasaraNadarpaNa Ano eka aMza che. 6. emanI kRtine dharmapraznottara ityAdi nAme oLakhAvAya che, juo pR. 212. = 114 7. emanI kRti tarIke ratnakaraMDakano ullekha karAya che paNa te vicAraNIya che. 8. emanI kRtine naivarNikAcAra paNa kahe che. 9. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 165)mAM A nAmano ullekha che ane e mATe HTL (Vol. I, p. 577) jovAnI bhalAmaNa karAi che, paNa e HT LmAM to A pRSTha upara A nAma ja jaNAtuM nathI tenuM zuM ? 10. A prakAzita che. juo jai. sa. sA. i. (khaMDa-2, upakhaMDa-1, pR. 109). sAgAradharmAmRtanI bIjI AvRtti mohanalAla jaine karelA hindI anvayArtha, bhASArtha ane vizeSArtha temaja viSayAnukramaNikA ane ATha adhyAyanA sArAMza sahita "sAgaradharmAmRta (vijayA-TAkA-sahita)"nA nAmathI "sarala jaina graMthabhaMDAra' taraphathI jabalapurathI be bhAgamAM anukrame vIrasaMvat 2483 ane 2484mAM prasiddha karAI che. 11. A nAmanI eka ajJAtakartuka kRti che. For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 42 P 216 che. e anagAra ane sAgAra ema be bhAgamAM vibhakta che. emAM ekaMdara sattara (9+8) adhyAya che. prathama vibhAgamAM zramaNone aMge ane dvitIya vibhAgamAM zrAvakone aMge vicAra karAyo che. padyonI saMkhyA-sAgara-dharmAmRtamAMnA ATha adhyAyonI padyasaMkhyA nIce mujaba che :20, 87, 32, 66, 55, 45, 61 ane 110. Ama A vibhAgamAM 476 padyo che. anagAra--dharmAmRtanA nava adhyAyomAMnAM padyonI saMkhyA nIce pramANe che - 114, 114, 24, 183, 69, 112, 104, 134, ane 100. Ama A Adya vibhAgamAM 954 padyo che. anagAradharmAmRtanA nava adhyAyomAM mukhyatayA munidharmarUpa amRta pIrasAyuM che. a. 1mAM dharmano prabhAva, svacchaMdatAnI nindA ane ratnatraya viSe mAhitI apAI che. a. ramAM samyakatva ane mithyAtva, dravyo ane tattvo, ATha mada vagerenuM vistRta nirUpaNa che. a. 3mAM samyagajJAnanI ArAdhanA, jJAnanA bhedo ane upabhedo vagere bAbato rajU karAI che. a. 4mAM cAritranI ArAdhanA, hiMsAnuM ane kAmanuM vistRta, varNana, jIvonA bheda, hiMsAdi pAMca pApo, pAMca vrato ane aticAro tathA ene aMgenI bhAvanA, gupti, sAmAyika, saMyama ityAdi viSayo carcAyA che. a. pamAM piMDevizuddhinuM ane sAthe sAthe batrIsa aMtarAyanuM nirUpaNa che. a. 6mAM dazavidha dharma, bhikSAdi ATha zuddhi, kaSAyothI hAni, bAra bhAvanA ane bAvIsa parISadonI samajaNa apAI che. a. 7mAM tapa, jJAnAdikanA vinaya ane sallekhanA viSe prakAza paDAyo che. a. 8mAM cha Avazyako, AsanonA prakAro, vaMdanAdinA doSo vagere bAbato varNavAI che. a. 9mAM dhyAna, svAdhyAya, nitya temaja naimittika kriyAo ane bhUmizayanAdi mUla guNone lagatI vicAraNA che. sAgAradharmAmRtano viSaya adhyAyadITha huM nIce mujaba darzAvuM chuM : a. 1mAM mithyAtvanA gRhItAdi traNa prakAro, samyaktvanI utpattinAM AsannabhavyatvAdi kAraNo, sAgAra dharma grahaNa karavAnA adhikArInA paMdara guNo, zrAvakanuM lakSaNa, darzanAdi 11 pratimAo temaja pakSa, caryA ane sAdhananuM svarUpa ema vividha bAbato vicArAI che. P 217 1. A anagAradharmAmRta 5. khUbacaMdajInI hindI TIkA sahita khuzAlacaMda pAnAcaMda gAMdhIe solApurathI i. sa. 1927mAM prakAzita karyo che. A TIkAmAM sAthe sAthe bhavyakumudacandrikAno paNa hindI anuvAda apAyo hoya ema lAge che. aMtima nirNaya karavA mATe bhavyakumudacaMdrikA jovI ghaTe. 2. (1) nyAyapUrvaka dhananuM upArjana. (2) guNo, guruo ane guNo vaDe mukhya janonuM pUjana, (3) prazasta vacano bolavAM, (4) dharmAdi traNa vargonuM yathAyogya sevana, (5) trivargane yogya patnI, (6) gAma ane makAna, (7) lajA, (8) samucita AhAra ane vihAra, (9) AryonI saMgati, (10) prAjJatA, (11) kRtajJatA, (12) jitendriyatA, (13) dharmanuM zravaNa, (14) dayALutA ane (15) pApano bhaya. For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 : caraNakaraNAnuyoga : [pra. A. 216-219] a. 2mAM pAkSikanAM kartavyo tarIke ATha mUla guNonuM dhAraNa, sAta vyasanono tyAga, devapUjA, gurubhakti, pAtradAna ityAdi viSayo hAtha dharAyA che. ahIM ATha mUla guNo nIce mujaba traNa rIte gaNAvAyA che :- (1) madya, mAMsa ane madha e traNa makArano temaja pAMca kSIriphala (uduMbara phaLa)no tyAga. (2) traNa makArano ane sthUla hiMsAdi pAMca pApano tyAga. (3) madya, mAMsa ane dyUtano temaja pAMca pApono tyAga. pUjA tarIke nityamaha, ASTAhika, indradhvaja, mahAmaha ane kalpadrumanI pUjAno ullekha che. 117 a. 3mAM naiSThikanuM lakSaNa, zrAvakanA jaghanyAdi traNa prakAro, 'darzana' pratimAnuM svarUpa, ATha mUla guNonA aticAro, 'vyasana' zabdanI nirukti, upavyasanono tyAga ane dharmapatnIne dharmArUDha karavAno upadeza e bAbato vicArAi che. a.4mAM 'vrata' pratimAnuM varNana che. vaLI zrAvakanAM bAra vratono bAra uttara guNa tarIke ullekha che. tyAra bAda pAMca aNuvrato ane enA aticAronI samajaNa apAi che, ahiMsA-vratanA rakSaNArthe ane mUla guNonI vizuddhi mATe rAtribhojanano tyAga Avazyaka che ema ahIM kahyuM che. cAritrasAramAM to e tyAgane chaThThuM aNuvrata gaNela che. a. pamAM ta. sU.nI jema traNa guNavrata ane cAra zikSAvratano adhikAra che. enA 19mA padyamAM koTavAlanI nokarI vagere krUra karmo na karavAno upadeza apAyo che. a. 6mAM zrAvakanI dinacaryAnuM svarUpa AlekhAyuM che. a. 7mAM sAmAyika vagere nava pratimAonuM varNana che. kSullaka ane ailaka viSe ahIM keTaluMka kathana che. a. 8 sallekhanA viSe vicAra karAyo che. jJAnadIpikA--A dharmAmRta uparanI laghu svopakSa paMjikA che. AnI eka kannaDa hAthapothIno upayoga sva. paM. kallapA bharamappA niTavee sAgaradharmAmRtanI marAThI TIkAmAM karyo hato ane TippaNI tarIke eno moTo bhAga chapAvI dIdho hato. enA AdhAre sAgaradharmAmRta saTIka je "mA. di. graM.''mAM chapAvAyo che temAM TippaNIo apAi che. bhavyakumudacandrikA--A paNa svopajJa vRtti che paNa e jJAnadIpikA karatAM moTI che. enI racanA vi. saM. 130mAM pUrNa karAi che ane emAM keTalIkavAra jJAnadIpikAno ullekha jovAya che. sAgAradharmAmRtanI vRtti vi. saM. 1296mAM racAi che jyAre anagAradharmAmRta enA karatAM pahelAM racAyela hovA chatAM enI vRtti cAra varSa bAda racAi che. 1. A prakAzita che. juo hai. saM. sA. i. (khaMDa-2, upakhaMDa-1, pR. 109). 2. guNacandre dharmAmRtasAra racyo che ane nayasene kannaDamAM dharmAmRtapurANa racyuM che. For Personal & Private Use Only P 218 P 219 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 42 P 220 P 221 mArga parizuddhi kivA mArgazuddhi (u. vi. saM. 1743)- AnA kartA nyAyacArya yazovijayagaNi che. emanI A padyAtmaka kRti haribhadrIya paMcavatyuganA sArAMzarUpa che. emAM 320 padyo che. e dvArA pravrayAvidhAna, vratasthApanA ane anuyogagaNAnujJA e traNanuM vistArathI svarUpa darzAvAyuM che jayAre pratidina kriyAnuM nAmamAtra ane saMlekhanAnuM to eTaluM paNa nahi, svarUpa vicArAyuM che. antamAM upadezarahasyano adhikAra hAtha dharAyo che. graMthanI zarUAtanAM 48 padyo pIThikArUpa che. [AnA upara A. kulacandrasUrikRta TIkA divya da. dvArA pra. che.] avardhamAnadezanA ( )- A 4300 zloka jevaDI gadyAtmaka kRti rAjakIrtigaNie racI che. eo "kharataram gacchanA jinabhadrasUrinA sattAnIya ane vAcanAcArya ratnalAbhagaNinA ziSya thAya che. A kRtimAM vardhamAnasvAmInA arthAt mahAvIrasvAmInA je AnandAdi daza zrAvakono adhikAra uvAsagadasAmAM guMthAyelo che tene ahIM daza ullAsamAM rajU karAyo che. vizeSamAM ahIM e zrAvakonA vRttAMtanI sAthe sAthe prAsaMgika kathA apAI che. emAM koI koI vAra pAiya avataraNa che. A kRtimAM samyatva, zrAvakanAM bAra vrato ane enA aticAronuM svarUpa samajAvAyuM che. sAthe sAthe samyakatva ane pahelAM ATha vratone aMgenA AlApaka paNa apAyA che. Anandane lagatA prathama ullAsamAM samyakatva temaja bAra vratone aMge nimnalikhita vyaktionI kathAone anukrame sthAna apAyuM che - vidyu...bhA, haribala macchI, haMsa nRpa, lakSmIpuMja, madirAvatI, dhanasAra, cArudatta, dharmakumAra, sUrasena ane vIrasena, kezarI cora, sumitra maMtrI, raNasUra ane jinadatta. evI rIte bAkInA nava ullAsamAMnI kathAo nIce mujabanI vyaktio paratve che :1. A kRti "jai. graM. pra. sa." taraphathI jaIlakhaNasamuccaya ityAdi sahita vi. saM. 2003mAM chapAvAI che ane emAM paMcavabhuganI saMvAdI gAthAnA aMka apAyA che. A pUrve A kRti "mu. ka. jai. mo. mA."mAM vIrasaMvata 2446mAM prakAzita karAI hatI. zobhanastutinI mArI saMskRta bhUmikAmAM meM caturavijayanI sUcanA anusAra ATalA bhAgane uttarArdha kahyo che jayAre jainastotrasandroha (bhA. 1)nI prastAvanA (pR. 96)mAM ene caturavijayajIe pUrvArdha kahyo che to zuM saMpUrNa kRti prakAzita thaI nathI? 2. A viSe keTalIka mAhitI meM yazodahananA upodaghAta (pR. 11, 54 ane 61)mAM temaja mULanAM pR. 23, 290, 308, 309 ane 312mAM ApI che. 3. AnA paricaya mATe juo zrIharibhadrasUri (pR. 118-120). 4. A kRti hIrAlAla haMsarAje virasaMvat 2463mAM chapAvI che. A pUrve enuM harizaMkara kALIdAsa zAstrIe kareluM gujarAtI bhASAMtara maganalAla haThIsIMge amadAvAdathI i. sa. 1900mAM prasiddha karyuM hatuM. [A. hemaprabhasUri saMpAdita A graMtha sUigAma saMghe prakAzita karyo che. prAptisthAna A. uOMkArasUri jJAnamaMdira sUrata.] 5. rAtribhojana paratve haMsa tathA kezavanI kathA apAi che. For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 : caraNakaraNAnuyoga : pri. A. 220-222] 119 ratnasAra, sahastramala, dhiSTaka, dhanadeva ane dhanamitra, kuladhvaja, dAmannaka, asaMmata, bhImakumAra ane sAgaracandra. sastulana-A kRti viSaya ane kathAonI dRSTie zubhavardhanagaNie vi. saM. 155ramAM racelI vaddhamANa-desaNA sAthe sAmya dharAve che. bhASAntara-A harizaMkara kALIdAsa zAstrIe karyuM che ane e prakAzita che. dharmasaMgraha (vi. saM. 1731)-AnA kartA zAntivijayagaNinA ziSya mAnavijayagaNi che. ? 222 enI racanA zreSThI zAntidAsanI abhyarthanAne AbhArI che. emAM 159 padyo che. vi. saM. 1731mAM racAyelI A kRti baLe upavibhAgavALA be vibhAgamAM vibhakta che. Ama AnA cArakhaMDa paDe che. prathama khaMDa (glo. 1-20)mAM samyatvanI prApti pUrveno gRhasthano sAmAnya dharma ane mArgAnusArInA guNo, dvitIya khaMDa (glo. 21-30)mAM samyakatva, zrAvakanAM bAra vrato ane enAM dinakRtyo tathA parvakRtyo, tRtIya khaMDa (zlo. 31-153mAM sApekSa yatidharma ane caturtha khaMDa (zlo. 154-159)mAM yatidharma ema vividha bAbato rajU karAI che. svopajJavRtti-dharmasaMgraha upara svopajJa vRtti che. e aneka sAkSIpAThothI samRddha che. e prakAzita che. juo Ti. 1. paTippaNa-A uparyukta vRttine lagatuM che ane e nyAyAcArya yazovijayagaNie racyAnuM manAya che. A chapAyuM che. juo Ti. 3. 1. Ane aMge meM "kaladhvajanI kasoTI" nAmano lekha lakhyo che ane e "prabhAkara'nA dIpotsavI navalikA aMkamAM vi. saM. 2004mAM chapAyo che. 2. maganalAla haThIsIMge i. sa. 1900 mAM chApyuM che. 3. A graMtha svopajJa vRtti ane nyAyAcAryakRta manAtA TippaNa sahita "de. lA. jai. pu. saM." taraphathI be bhAgamAM anukrame che. saM. 1915 ane i. sa. 1918mAM chapAvAyo che. siTIka dharmasaMgrahanuM vividha ha.li. prationA AdhAre A. municandrasUrie saMzodhana-saMpAdana karyuM che. AnuM prakAzana pratAkAre 3 bhAgamAM jinazAsana A. TrasTa" karyuM che.] mULa kRti enA temaja svIpajJa vRttinA ane TippaNanA munizrI bhadraMkaravijayajI karelA gujarAtI bhASAntara sahita be bhAgamAM anukrame vi. saM. 2009 ane vi. saM. 2014mAM anukrame narottamabhAI mAyAbhAI taraphathI chapAvAI che. bIjA bhAgamAM svopajJa vRttimAM sAkSIrUpe apAyelA 151 granthonI nAmAvalI che. 4. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 193)mAM Ano graMthAgra 15608 zlokano darzAvAyo che te svopanna vRttino ke mULa sahita e vRttino hoI zake. pa. juo mAro lekha "dharmasaMgrahanI svopajJa vRttinA saMzodhako ane TippaNakAra". A lekha "A. pra." (pu. papa, aM. 9)mAM chapAyo che. For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 20 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 42 P 2 23 bhASAntara-A mULa tathA vRttinuM bhASAntara bhadraMkaravijayajIe karyuM che ane e prakAzita che." [bhA. 1nA anuvAdanuM saMkSepIkaraNa "dharmasaMgrahasAroddhAra' nAme pragaTa thayuM che.] dharmasaMgraha-A 14OOO zloka jevaDI kRtinA kartA vijayAnandasUri che. dharmasaMgraha-A 4500 zloka jevaDI kRtinA kartA munizekharasUrie racI che. [zrAvakadharmaprakaraNa : kartA jinezvarasUri AnuM saMpAdana A. somacandrasUri kare che. dharmaratnakaraMDaka- svopajJaTIkA sAthe 9500 zlokapramANa A graMthanI racanA A. abhayadevasUrinA ziSya A. vartamAnasUrie vi. saM. 117ramAM karI che. i. sa. 1915mAM hIrAlAla haMsarAje pratAkAre karyuM che. tyAra pachI A. municandrasUrie vividhaprationA AdhAre AnuM saMzodhana saMpAdana karyuM che. pustakAkAre "zAradAbena cI. e. seMTara" dvArA prakAzana thayuM che. 'Shraman Tradition It's History and Contribution to Indian calture' Dr. G. C. Pandey. pra. lA. da. vidyAmaMdira, dharmaratnAkara jayasena saM. e.ena.upAdhya. hiMdI sAthe pra. jaina saMskRti rakSaka saMgha solApura, dharmopadezakAvya lakSmI vallabhagaNI sa. puNyakIrti vi. pra. sanmArga prakAzana, saM.2051 dharmopadeza zlokAH A. suzIlasUri ma. suzIla sA. pra. jodhapura saM. 2046 vijayollAsa mahAkAvya upA. yazovi. gaNI. A. bhadraMkarasUrikRta TIkA sAthe pra. bhuvanabhadraMkara sAhitya prakAzana madrAsa saM. 2044. samyakatva prakaraNa A. tilakasUri "pra. sanmArga pra" amadA. 2050 se. puNyakIrti vi. samyakatva kaumudI- jinaharSa. saM. A. jinendrasUri. pra. harSapuSyAmRta. saM. 2040. sAdhvAcArasamuccaya pra. muni nayavardhana vi. pra. bhAratavarSIya ji.sa. saM. 2058. svAdhyAya dohana saM. A. kanakacandrasUri vizvamaMgala pra. pATaNa 2043. maMtrIkarmacandravaMzAvalI prabaMdha pra. sIMdhIgraMthamALA saM. jinavijaya nAbhAcaritra- merUtuMgasUri. svapnapradIpa- vardhamAnasUri. zAkunasAroddhAra- mANikyasUri. zrIcandrakavalI guja. bhASAMtara- candraprabha mahattara. sumitracaritra- maho. harSakuMjara gaNi. SatrizikAsaMgrahagaNadharadeva, TIkA-ratnasiMhasUri ane vAnararSigaNi. surapriyamunikathAnaka- gujarAtI mu. ka. mo. jai. 1976 tribhuvanasiMhacarita- ajJAta- pra. hI.haM. saM.1922-3, narasaMvAda suMdara ratnamaMDanagaNi. hI. haM. malayasuMdarIcaritra- (saMskRtapadya)-jayatilakasUri. vijayadAnasUri graM. varateja-2009, hI. haM. 1910.] 1. narottama mayAbhAI amadAvAda dvArA prakAzita che. 2. A nAmanI eka ajJAtakartuka kRti che. A nAmanI eka kRti di, medhAvI paMDite paNa racI che (juo pR. 213). = 1 15.. For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 : mannazAstro ane kalpo P 224 anubhavasiddha-manTAtrizikA (uM. vikramanI sAtamI sadI)-AnA praNetA 'bhadraguptasUri che. AmAM sUri'maMtrano ullekha che. AThamA padyamAM kahyuM che ke vIrasvAmI sUrie vidyApravAda nAmanA dasamA pUrvanA trIjA prAbhRtamAMthI eka maMtra uddhata karyo che. adhi. 3, zlo. 30mAM ane adhi. 4 zlo. 19mAM anukrame paramAgamano ane AgamamatAsmodhino ane adhi. 4, zlo. 30mAM setubandhano ullekha che. haima yogazAstra (pra. 8) racavAmAM A lAniMzikA upayogI thayAnuM manAya che. A dhArnAizikA moDAmAM moDI I. sa.nI sAtamI sadImAM racAI che ema zrIbhairava-padmAvatI-kalpanA aMgrejI upodaghAta (pR. 339)mAM kahyuM che. A dvAaizikAmAM pAMca ja adhikAro hoya ema mudrita kRti jotAM jaNAya che. emAM anukrame 20, 49, 41, 50 ane 24 padyo che. A adhikAronAM nAmo nIce mujaba che. (1) sarvakarmakara-mannASTaka-varNana, (2)vazya-kRSTayAdikarmakara mannASTakavarNana, (3)stambhastobhAdikamannASTaka-varNana, (4) zubhAzubhAdi nirUpaNa mannASTaka-varNana ane (5) guruziSya zubhAzubha sUcaka. vidyAnuzAsana (la. vi. saM. 1110)-AnA kartA tarIke mahApurANa vagere racanArA di. malliNano ullekha karAyo che paraMtu eo saMkalanAkAra hoya ema lAge che. [A chapAyuM che.] prastuta vidyAnuzAsana e vividha maMtrazAstrono saMgraharUpa che. emAM lagabhaga 7000 paDyo che ne 225 ane e 24 prakaraNamAM vibhakta karAyela che. enAM Adya be padyo ane prazastinuM 139muM padya jotAM ema jaNAya che ke AmAMno asalI bhAga rudrAviDa saMghanA maThapati matisAgare racyo che. AmAM indranandie zakasaMvat 861mAM racelA vAlinI-kalpamAMthI utArA apAyA che ane emanuM raceluM pArzvanAthastotra apAyuM che eTale emanA pachI A mahisAgara thayelA gaNAya. di. malliSeNasUrinA samakAlIna vAdirAjanA guru mahisAgara te A ja che ema keTalAka mAne che. vaLI keTalAka mahisAgarane malliSeNasUrinA guru gaNe che. prastuta kRtimAM A malliSeNasUrikRta pavAlAmAlinI-stotra apAyuM che. vaLI emaNe 308 padyamAM racelA bhairava-padmAvatI-kalpamAMnA 258 padyo A vidyAnuzAsananA cauda prakaraNamAM chUTAchavAyAM najare paDe che. A uparAMta A malliSeNasUrikRta sarasvatI-kalpano moTo bhAga temaja emaNe racelA kAma cAMDAlinI-kalpa ane vAlinI-kalpanA keTalAka aMzo AmAM jovAya che. A badhuM malliSeNasUrie umeryuM lAge che. e hisAbe eo enA kartA gaNAya. parvAparya-malliSaNane hAthe vidyAnuzAsananuM saMklana thayA bAda emaNe bhairava-padmAvatI-kalpa temaja anya kalpo racyA che. ema anumanAya che. 1. A kRti zrIbhairava-padmAvatI-kalpamAM trIsamAM pariziSTa tarIke chapAi che. 2. emane keTalAka vajasvAmInA guru gaNe che. 3.juo "anekAMta" (varSa 1, pR. 429). "zrIbhairava-padmAvatI-kalpa"nA aMgrejI upodyAta (pR. 301 305)mAM A vidyAnuzAsanano paricaya apAyo che. ane enA kartutva viSe UhApoha karAyo che. 4. devasenakRta daMsaNasAra pramANe A saMgha "jainAbhAsa" che. 5. A nAmanI eka ajJAtakartaka kRti paNa che. For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 43 prakSipta aMzo-Aje upalabdha thatA vidyAnuzAsanamAM pAchaLathI umerA thayA hoya ema lAge che. di. AzAdhare ane di, hastimale raceluM ekeka gaNadhara-valaya, AzAdharakRta sarasvatI-stotra, rAvaNe racelI bAlagrahacikitsA, imadi (?) bhaTTopAdhyAyanAM gaNabhUyaMtrapUjAvidhAna ane mahasenanA trivarNAcAramAMnAM avataraNo e prakSipta aMzo hoya ema bhAse che. - zAzvata-kalpa-pustako-nemicandrasUrikRta pavayaNasAruddhAra upara siddhasenasUrie vi. saM. 1248mAM vRtti racI che. A vRtti (bhA. 2. patra 35ra-a)mAM emaNe evo ullekha karyo che ke nava nidhimAM zAzvata kalpanAM pustako hoya che ane emAM vizvanI sthiti varNavAyelI hoya che. A pustako saMskRtamAM hoya che ke kema te viSe kazI mAhitI ahIM apAyelI nathI A paristhitimAM A pustako saMskRtamAM haze ema mAnI huM e pratyeka nidhinA zAzvatakalpapustakamAM kaI kaI bAbata darzAvAI che te huM pavayaNasAruddhAra (gA. 1219-1227)nA AdhAre ahIM sUcavuM chuM :1] "naisarpa' nAmanA nidhinA kalpamAM grAma, Akara, nagara, pattana, droNamukha, maDaba, skandhAvAra ane gRha vagerenI sthApanAno vidhi batAvAyelo hoya che. 2 227 2] 'pAMDuka nAmanA nidhinA kalpamAM (dInAra vagerene lagatuM) gaNita, gIto, mAna ane unmAnanuM pramANa temaja dhAnya ane bIjanI utpatti e hakIkto rajU karAyelI hoya che. 3] piMgalaka' nAmanA nidhinA kalpamAM puruSa, mahilAo, ghoDAo ane hAthIonAM AbharaNonI samajaNa apAyelI hoya che. 4] "sarvaratna' nAmanA nidhinA kalpamAM cakravartInAM cauda ratnonuM varNana hoya che. 5] "mahApA' nAmanA nidhinA kalpamAM vastro tathA raMgonI ane dhAtuonI utpatti, vastrAdinAM zaNagAranI niSpatti ane pAThAMtara pramANe vastra vagere dhovAnI rIta darzAvAyelI che. 6] "kAla" nAmanA nidhinA kalpamAM samagra kAlanA jJAna (jyotiSa), tIrthakara vagerenA vaMzo ane so zilpa viSe mAhitI apAyelI hoya che. 7] "mahAkAla' nAmanA nidhinA kalpamAM jAtajAtanA) lokhaMDa, rau4, suvarNa, maNi, motI, zilA (sphaTikAdi), paravALA vagerenI utpattine lagatI hakIkta hoya che. 8] "mAnavaka' nAmanAnidhinA kalpamAM subhaTonI utpatti, Ayudho, yuddha nIti ane daMDanItinuM varNana hoya che. P 228 9] "zaMkha' nAmanA nidhinA kalpamAM nRtyavidhi, nATakavidhi, paMcAre prakAranAM kAvyanI niSpatti temaja vAdyo viSe hakIkta apAyelI hoya che. 1. enAM nAmo nIce mujaba che : naisarpa, pAMDuka, piMgalaka, sarvaratna, mahApadha, kAla, mahAkAla, mAnavaka ane zaMkha 2. chAvaNI. 3. svarakaraNa, pATakaraNa, dhUpaka, agAru ane kaTiTikA vagere prabaMdha che. 4. vagerethI cakravartI, vAsudeva ane baladeva samajavAnA che. 5. A saMbaMdhamAM siddhasenasUrie bhinna-bhinna vikalpo rajU karyA che. jemake (a) cAra puruSArthone lagatA, (A) saMskRta, prAkRta, apabhraMza ane saMkIrNa ema cAra jAtanI bhASA saMbaMdhI ane (i) gadya, padya, geya ane caurNa pada sAthe saMbaMdha dharAvanAra. For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 : manazAstro ane kalpo : pri. A. 226-230] 123 jyAlinI-kalpa, jvAlAmAlinI-kalpa, vAlinI-mata kivA vAlinI-maMtravAda (zakasaMvat 861= vi. saM. 996)- AnA kartA di. indranTi che. eo dvAviDa' saMghanA varSanadinA ziSya 2 229 harSanadinA ziSya thAya che. emaNe elAcAryanI kRtine AdhAre 500 zloka jevaDo prastuta kalpa kRSNarAja trIjAnA rAjyamAM mAnyakheTa (mAlakheDa)mAM zakasaMvat 861mAM racyo che. enA viSaya vagereno vicAra "anekAnta" (va. 1, pR. 430 ane pR. 555 I.)mAM karAyo che. nAmo-prastuta kRtinAM je cAra nAma meM atra darzAvya che te paikI vAlinIkalpa e prathama nAma prakAzita kRtinA cothA padyamAM, vAlinImata nAma bAvIsamAmAM ane vAlinImaMtravAda e nAma enI prazastimAM jovAya che. A kRti dasa adhikAramAM vibhakta che. enAM nAma prathama adhikAranA 28mA padya pramANe nIce mujaba che : (1) maMtrI, (2) graha, (3) mudrA, (4) maMDala, (5) kaTutela, (6) yaMtra, (7) vazyatanna, (8) (vasudhArAnI) snAnavidhi, (9) nIrAjanavidhi ane (10) sAdhanavidhi. A kRti jvAlAmAlinI nAmanI candraprabhasvAmInI adhiSThAtrI devIne udezIne racAyelI hoi 230 enA Adya padyamAM e AThamA tIrthaMkarane vandana karAyuM che. tyAra pachInAM be padyomAM A devI viSe mAhitI ApatAM kahyuM che ke eno deha zveta che, enuM vAhana mahiSa che, e ujjavaLa AbhUSaNane dhAraNa 1. A kRti jvAlAmAlinIkalpanA nAmathI zrI mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyAe vIrasavaMtU 2492 (i. sa. 1966)mAM prakAzita karI che. emAM sva. paM. candrazekharajI zAstrInI hindI bhASATIkA, rakSakAdi 22 vastro ane jvAlAmAlinI-mansa, jvAlAmAlinI devInI be dhAtupratimAonI ekeka pratikRti (eka AgalA pUMThA upara ane eka aMdaranA bhAgamAM lagabhaga prAraMbhamAM) temaja hindI viSayasUcI tathA nimnalikhita anya kRtione-traNa candraprabhastavanone sthAna apAyuM che :'3% vandrapramu(5)pramAdhIza'thI zarU thatuM candraprabhastavana. vairya tu turtha:'thI zarU thatuM candra prabhastavana (SabhASAmaya). 'nano mahAsena'thI zarU thatuM candra prabhastavana (jinaprabhasUrikRta). pR. 134nA TippaNamAM kahyuM che ke ahIMthI samasta lakhANa vidyAnuvAda (a.-4)nA zlo. 164mA zloka ityAdi anusAra che. A prakAzana aMgenuM mAruM avalokana "digaMbara jaina" (va. 29, e., 1-2, dharmavizeSAMka)mAM chapAvAyuM che. 2. AcAradinakara (bhA.re. patra 150-)mAM pratiSThAkalponA kartAnAM nAmo gaNAvatAM je Indranandino ullekha karyo che te A haze. jo ema ja hoya to emaNe koi pratiSThAkalpa racyo hovo joie. 3. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 151)mAM to indranadine vapUnadinunA ziSya kahyA che. 4. emano samaya vi. saM. 850nI AsapAsano che. ema zrIbhairavapadmAvatI-kalpanA aMgrejI upodaghAta (pra. 309)mAM kahyuM che. 5. zvetAMbara mAnyatA mujaba to enuM nAma javAlA kiMvA bhRkuTi che ane ene khagna, mudgara, phalaka (? DhAla) ane parazuthI vibhUSita evA cAra hAtha che tema varAhanuM vAhana che ema nirvANakalikA jotAM jaNAya che. For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 43 kare che, e jvAlAmAlinI jema bhayaMkara aMgavALI che ane ene ATha hAtha che. e anukrame ugAmelA trizULa, pAza, matsya, dhanuSya, maMDala, phaLa, 'varada ane cakrathI aMkita che. A kRtimAM he(? e)lAcAryanI vidUSI ziSyA nAme kamalazrIne brahmarAkSase gRhIta karelI hoi enI pakaDamAMthI ene mukta karavA halAcArye nIlagirinA zikhara upara rahelI "vahni' (arthAt jvAlAmAlinI) nAmanI devInI sAdhanA karI e devI pAsethI maMtra ane tenI vidhi meLavI e bAbata zarUAtamAM rajU karAI che. ullekha-indranTie (elAcAryanA) ziSya gAMga muni, nIlagrIva, vijAnja, AryA zAMtirasabbA, vivaTTa, kandarya ane guNanandino ullekha karyo che ane kahyuM che ke A vyaktio dvArA vAlinImatanuM jJAna mArI pAse UtarI AvyuM hatuM ane chellI be vyaktioe to mane eno sAkSAt bodha karAvyo hato. jvAlAmikalpa (la. vi. saM. 1110)- AnA kartA mahApurANa racanArA di. malliSaNasUri che. P 231 ajJAtakartRka kRtio-jvAlAmAlinImatrAsnAya, vAlAmAlinI vidyA ane vAlinI vidhAna A traNamAMthI ekenA kartAnuM nAma jANavAmAM nathI. bhairava-padmAvatI-kalpa (la. vi. saM. 1110)-AnA kartA di. jinasenanA ziSya malliNa che ema ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 299)mAM ullekha che. eo mahApurANa vagerenA praNetA che. emaNe A klapamAM mukhyatayA "bhairavI' padmAvatIne aMgenA maMtro rajU karyA che. "kalpa' eTale maMtravAdasamUha eTale ke maMtrono samUha. Ano Avo artha TIkAkAra nAme baMdhuNe karyo che. prastuta kalpa e pArzvanAthanA tIrthanI zAsanadevI padmAvatInI mAMtrika pUjAnuM nirUpaNa pUruM pADe che. A padyAtmaka kRti dasa paricchedamAM vibhakta che. emAM anukrame 11, 22, 40, 21, 22, 19, 41, 33, 42 ane pa7 padyo che. ekaMdare Ama 308 padyo che. prathama paricchedamAM sAdhakanI yogyatA- enAM ucca lakSaNo viSe prakAza paDAyo che. dvitIya paricchedamAM nyAso ane sakalIkaraNanI hakIkta che. vaLI ahIM amuka maMtra amuka sAdhakane P 232 anukULa che ke kema e viSaya paNa carcAyo che. A paricchedanA bAramA padyamAM padmAvatInA dhyAna mATe je cihno darzAvAyAM che te iDaranA eka jaina maMdiramAMnI padmAvatInI pratimAmAM hovAnuM kahevAya che. tRtIya paricchedamAM pUjAnI paddhati varNavAI che. emAM pakarma mATe yojavA joitA upAyo sUcavI pallavo, vinyAso, mudrAo, japamALA, maNakA pheravavAnI rIta ityAdi bAbato hAtha dharAI che. padmAvatI devInI pUjAnA yaMtranuM varNana karI paMcopacAra pUjAnuM nirUpaNa karAyuM che tyAra bAda mULa, maMtra, 1. bhASATIkA (pR. 2)mAM Ano artha "agni' karAyo che te zuM samucita che ? 2. A kalpa "zrIbhairava-padmAvatI kalpa" e nAmathI banyuSaNakRta TIkA temaja sva. mohanalAla bha. jhaverInA aMgrejI upoddhAta sahita zrI sArAbhAi ma. navAba taraphathI i.sa. 1944mAM prakAzita karAyo che. aMgrejI upaghAta (pR. 295-299)mAM A kalpanA viSayanuM nirUpaNa karAyuM che. [zukacaturvedInA hindI sAthe chapAyo che.] 3. mAMtrika pUjAnAM paTala, paddhati, stotra kavaca ane sahastranAma e pAMca aMga gaNAya che. prastuta kalpamAM chellI traNa bAbato nathI. For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 : manazAstro ane kalpo : [pra. A. 230-234] 1 25 padmAvatI saMbaMdhI SaDakSarI, cakSarI ane ekAkSarI vidyA tathA homa e viSayo nirUpAyA che. chellA padyamAM "cintAmaNI" yaMtranuM varNana che. A paricchedanA zlo. 13-21 padmAvatInA parivAra upara prakAza pADe che. caturtha paricchedamAM 12 yaMtro che. paMcama paricchedamAM staMbhanane aMgenAM yaMtro darzAvAyAM che. vaLI vividha muzkelIo-saMkaTomAMthI pasAra thavAnA mArga sUcavAyA che. chaThThA paricchedamAM strIone AkarSavAmAM ane mohita karAvAM yaMtro ane maMtro rajU karAyAM che. sAtamA paricchedamAM vazIkaraNane lagatAM yaMtro ane maMtro che. AThamA paricchedamAM darpaNa, dIpakanI jyota ke taravAra tarapha dhArI dhArIne joine ke anya rIte bhaviSya kahevAmAM upayogI thAya evA maMtro apAyA che. navamA paricchedamAM vividha auSadhio, cUrNo vagereno nirdeza che. e dvArA puruSa ane strIne AkarSavAnI, vaza karavAnI, bhaya pamADavAnI ityAdi bAbato samajAvAI che. dasamA paricchedano viSaya "gAruDa-vidyA che. e sarpone vaza karavA ane pakaDavAnI bAbata P 233 temaja sarpa DaselA manuSyanuM jhera utAravAnI bAbata upara prakAza pADe che. ahIM zatrune karaDe evo jAduI sarpa varNavAyo che. aMtamAM jaina darzananA rAgIne ja maMtra ApavAno nirdeza karAyo che. graMthakAre potAnA vidyAguru tarIke ajitasenasUrino ullekha karyo che ane potAne sarasvatI taraphathI varadAna maLatAM prastuta kalpa racyAnuM kahyuM che. TIkA-A TIkAmAM pAiya maMtro jovAya che. e TIkA banyuSaNe racI che. prAraMbhamAM emaNe pArzvanAthanI stuti karI che ane potAnuM nAma bahuvacanamAM raju karyuM che. emaNe A bhairava-padmAvatIkalpanI prazaMsA karI che. emAMnAM durgama sthaLonA spaSTIkaraNa uparAMta keTalIye agatyanI bAbato je mULa graMthamAM nathI te emaNe umerI che. e emaNe vidyAnuzAsanamAMthI lIdhI hoya ema lAge che. vividha auSadhiono paricaya ApatI veLA A badhuSeNe kannaDamAM paryAyo ApyA che. A uparAMta emaNe anAhata-vidyAno pari. 7, glo. 10mAM ullekha karyo che. vizeSamAM pari. 3, glo. 38nI P 234 TIkAmAM pArzvayakSa-maMtra pari. 5, zlo. 17nI TIkAmAM caMDazUlinI-maMtra, pari. 6, zlo. 4nI TIkAmAM kRSNamAtaMginI-maMtra ane enA zlo. 19nI TIkAmAM kAtyAyanI maMtra temaja pari. 7, zlo. 17nI TIkAmAM ariSTanemi-maMtra ApyA che. 1. A pariccheda jotAM ema jaNAya che ke prastuta malliSeNasUri paurANika sAhityathI ane khAsa karIne garuDa purANa ane nAradIya-mahApurANathI paricita hatA. 2. A sArAbhAI navAba taraphathI prakAzita che. 3. juo pra. 9nA zlo. 21, 25 ane 33nI TIkA. For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 43 P 235 Ama je keTalIka navIna bAbato banyuSaNe rajU karI che e uparathI eo malliSaNasUrinA laghu gurubadhu ke ziSya haze ema keTalAka mAne che. bhAratI-kalpa kivA sarasvatI-kalpa (la. vi. saM. 1110)-AnA kartA mahApurANa vagere racanArA di. malliNasUri che. A kalpamAM 78 paDyo ane vacce gadyAtmaka lakhANa che. glo. ramAM sarasvatInA dhyAnanI ane enAM cihnonI hakIkta che. zlo. 28mAM "hIno ullekha che. kAmacAMDAlinI-kalpa kiMvA siddhAyikA-kalpa (la. vi. saM. 1110)-A kalpa mahApurANa vagerenA kartA di. malliSeNasUrie racyo che emAM pAMca adhikAra che. AnAM Adya be padyo jotAM jaNAya che ke A malliSaNa saMskRta ane pAiya e ubhaya bhASAnA kavi hatA. eo je koi kRti racatA te manamAM pUrNa racAi jAya pachI ja ene bhUmi ke patthara upara lipibaddha karatA. A emanI smaraNazaktinI tejasvitAnuM dyotana kare che. hemakalpa-"nAdAgurtA ''thI zarU thatAM cAra padyone aMge pAdaliptasUrikRta svapajJa AmnAya che. e AmnAyane "hemakalpa' kahyo hoya ema lAge che. mahAvIrasavanI TIkA (vi. saM. 1739)-pAdaliptasUrie "naye navanatnina''thI zarU thato ane suvarNasiddhigarbhita sAta padyano mahAvIrastava racyo che. enA upara "vidhi pakSanA vAcaka puNyasAgare saMskRtamAM vi. saM. 1739mAM TIkA racI che. A TIkA dayAsAgaranA prasAdane AbhArI che ema emaNe kahyuM che. A TIkAmAM "hanumantrA''thI zarU thatA padyanI TIkAmAM "gA' eTale abarakha, 'hA' eTale haritAla, "juala" eTale tAra ane "jina" eTale pAro ema artho karAyA che. "ugravIrakalpa-Ano prAraMbha nimnalikhita padyathI karAyo che :"ugravIraM mahAviSNuM( SNuM) jvalaMtaM sarvato mukham / nRsiMhaM bhISaNaM bhadraM mRtyu mRtyuM namAmyahaM // 1 // tyAra bAda gujarAtImAM lakhANa che. emAM mastaka, lAlaTa ityAdi rara avayavonAM nAma che temaja uccATana vagere aMge maMtro apAyA che. - matrAdhirAja-kalpa (la. vi. saM. 1250)-AnA kartA sAgaracandra che. A kalpa pAMca paTalamAM P 236 1. A bhai.pa.ka.mAM 11mA pariziSTa tarIke (pR. 61-68)mAM prakAzita karAyo che. emAM keTaleka sthaLe pATha khaMDita che. 2. A mATe juo "anekAnta" (va. 1, pR. 428). 3. dvitIya TippaNamAM nirdezAyelA pustakamAM jinadattasarikata AmnAya-hemakalpa gujarAtImAM A 4. A TIkA "mahAcamatkArIka vizAyaMtrakalpa"nA lagabhaga aMtamAM chapAvAi che. vizeSamAM A TIkA pachI"''thI zarU thatAM cAra padyone aMge pAdaliptasUrikRta svopajJa stotramnAya prasiddha karAyo che ane enA aMtamAM "hemakalpa svapajJAvacUri" ullekha che. tyAra bAda A vi. saM. 1633nI hAthapothInI nakala che ema kahyuM che. 5. Ti. ramAM nirdezAyelA pustakanA prAnta bhAgamAM A apAyo che. 6. A jainastotrasandroha (bhA. 2, pR. 227-228)mAM chapAyo che. 7. siddharAja jayasiMhanI sabhAnA eka vidvAnanuM nAma sAgaracandra che. amaracaritranA prathamadarza lakhanAranuM nAma paNa sAgaracandra che. vaLI "kharatara' gacchanA jinarAjasUrinI AjJAthI vi. saM. 1459mAM jinabiMbanI sthApanA karanAranuM nAma paNa sAgaracandra che. For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 : manazAstro ane kalpo : [pra. A. 234-238] 127 vibhakta che. emAM anukrame 23, 57, 130, 90 (37+53) ane 124 padyo che. Ama ekaMdara 424 padya che. viSaya-A kRtinA prathama paTalamAM pArzvanAthanI stuti, gurune vaMdana, A kRti racavAmAM jinezvaranI bhaktirUpa hetu ityAdi bAbato prastAvanArUpe ApI maMtrAdhirAja-maMtranI pradAnavidhi darzAvAI che. | dvitIya paTalamAM viSayano nirdeza karAyo che. emAM maMtrAdhirAjanAM sAta valayomAM je je akSaro hoya che te kahevAnI pratijJA karAi che. tadanusAra akSaronI samajaNa apAyA bAda 21mA padyathI maMtrAdhirAjanAM bIjono prabhAva varNavAyo che. A paTalamAM madhya valayane aMgenA jinendra-maMtranuM varNana che. zlo. 13mAM abhayadevasUrinuM ane glo. 14mAM padmadevanuM nAma che. tRtIya paTalanI zarUAta "bhujaMga-vikraMbhita' chaMda dvArA pArzvanAthanI stutithI karAI che. tyAra bAda bIjA valayanI 16 vidyAdevIonuM varNana apAyuM che. glo 19mAM "sAgaracandra' evuM nAma che. trIjA valayamAM 24 jinezvaronI jananIonAM nAmo, cothA valayamAM 24 yakSonAM nAmo ane e yakSonuM varNana = 237 ane pAMcamA valayamAM 24 yakSiNIonAM-cakrezvarI vagerenAM nAmo ane enuM varNana che. aMbikA devInA varNanamAM pavayaNasAruddhAra ane AcAradinakaranI jema jamaNA hAthamAM mAtuliMgane badale AmrakuMbIno ullekha che. A kalpa pramANe DAbA hAthamAM phaLa ane aMkuza che jyAre svatAMbarIya anya grantho pramANe be putro ane aMkuza che. chaThThA valayamAM RSabhadeva vagere 24 jinezvaronAM mAtA-pitAnAM nAmo, e jinezvaranAM lAMchano temaja emanAM zarIranAM varNa ane UMcAI e bAbatonA nirdezapUrvaka emanI stuti karAi che. tyAra bAda mAyA-varNano ullekha che. pachI nava graho ane dasa lokapAlo dvArA karAtI tIrthaMkaranI sevA ane dharaNa IndrAdi dvArA jinabhaktanuM karAtuM rakSaNa e viSayo varNavAyA che. caturtha paTalamAM prAcIna kalponA AdhAre sakalIkaraNa, bhUmi, jaLa ane vastranI zuddhinAM mitro, AhvAna, sthApana, sannirodha, sannidhAna ane avaguMThana e pAMca mudrA, AtmA, mastaka vagerenuM rakSaNa, pArtha yakSa, pArzvayakSiNI, dharaNa Indra, kamaTha, jayA-vijayA, padmAvatI ane kSetrapAlanA maMtro ema maMDalamaMtroddhAra, viziSTa dhyAna, pUjana japa ane homanAM varNana temaja citra-kAvyo ema vividha bAbato apAI che. me 238 paMcama paTalamAM cha Rtuo, dIpana, pallava, saMpuTa, rodha, grathana ane vidarbhaNa e che yogo, daMDAsana vagere cha Asano, "aMkuza' vagere mudrAo, puSpamALA, dizA, nADI, dravyasamudAya, raMjika cha karma, 1. A devIne aMge keTelIka vigato meM 'aMbikA (aMbA) devI ane jaina daSTi" temaja "aMbikA (aMbA) devI saMbaMdhI vizeSa mAhitI" nAmanA mArA be lekhamAM ApI che. A baMne lekha "gu. mitra tathA gu. darpaNa"nA tA. 24-10-'67 ane tA. 27-10-'67nA aMkomAM anukrame chapAyA che. 2. aMtaryamaka, cakra, khaga, kamaLa ityAdi baMdho yakSara, paMcavarga-parihAra, gata-prayAgata, kriyA-guptaka ityAdi zabda-camatkRtithI A vibhUSita che. baMdhone lagatAM padyo vagerenI mAhitI meM TLD (3rd insr, pp. 90-91)mAM ane kriyAgurUkane aMgenI Gudha-citra etc, in Sanakrit and prakrit Poetry" nAmano je lekha gujarAta yunivarsiTInA sAmayika nAma "Vidya" (Vol. II, No. 1)mAM chapAyo che tenA pR. 4pamAM ApI che. For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 28 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 43 zAMtika, vidveSa, vazya, staMbhana, lAbha, mAraNa, jJAna ane kSobha e ATha yaMtro temaja viziSTa dhyAna ityAdi bAbatonuM nirUpaNa che zlo. 122mAM pratyaMgirAno ane glo. 124mAM nemiprabha, lalitaprabha ane sAgarano ullekha che. zlo. 122mAM nirdezAyA mujaba A mannAdhirAja-kalpa e pratyaMgirA vagerene aMgenA nava kalpono sahodara che. samayanirNaya-A kalpa kyAre racAyo teno spaSTa nirdeza nathI paNa emAM abhayadevasUri, padhadeva, nemiprabha, lalitaprabha, zrIprabha, puNyasAgara ane yazazcandranAM nAmo che. e uparathI evuM anumAna karAyuM che ke A kalpanA kartA "rAja' gacchanA nemicandranA ziSya ane kAvyaprakAza upara "saMketa' nAmanI TIkA - 239 racanAra mANikayacandranA guru thAya che ane e hisAbe emano samaya vikramanI teramI sadI che. matrarAjarahasya (vi. saM. 1332)- AnA praNetA siMhatilakasUri che. eo vibudhacandrasUrinA ziSya thAya che. eo bhanavadIpakanI vRtti vagerenA kartA che. emaNe A 800 zloka jevaDo mantrazAstrano graMtha enI prazastimAM jaNAvyA mujaba vi. saM. 1332mAM racyo che ane ene lIlAvatI nAmanI vRtti vaDe vibhUSita karyo che. A vRtti adyApi maLI AvI nathI. prastuta kRtimAM 626 "padyo che. emAM labdhinAM nAmo, sUrimannanI vAcanAnA prakAro, kezigaNadharamantra, 49 sUrimanTanAM 49 padono vicAra, jha, dU ane manI rUparekhA vagere bAbato rajU karAI che. aMtima padyamAM AlAda devatAno ullekha che. racanAvarSa tarIke saMtaputrayodrA arthAt 1327no nirdeza che. A maMtrarAja hasyanAM 448mAMthI 450 padyo avataraNarUpa che. e paikI Adya be padyo jJAnArtavamAM 38mAM sarganAM Adya be padya rUpe jovAya che. e ja enAM mULa haze. trIjA avataraNanuM mULa darzAvAyuM nathI. merUtuMgasUrikRta sUrinTezavivaraNamAM maMtrarAjarahasyanAM keTalAMka paDyo ane bhai. 5. kAnAM thoDAMka padyo najare paDe che to enAM mULa e kRtio haze. 1. juo bhai. 5. ka.no aMgrejI upaghAta (pR. 222). 2. emanI kRtio ityAdi mATe juo jai. sa. sA. i. (khaMDa-1, pR. 205, 291, 292 ane 318). 3. keTalAka 1322no ullekha kare che. prazastimAM "guNatrayodaza', evo nirdeza che. 4. A kRtine jai. sA. vi. maM.' taraphathI sUripatrakakalpasamuccaya (bhA. 1) je I. sa. 1969mAM prakAzita karAyo che temAM pR. 1-74mAM sthAna apAyuM che. A prakAzanamAM ane pachI jinaprabhasUrikRta sUripatrabRhatkalpavivaraNa ane devatAvasaravidhi, rAjazekharasUrie racelo sUrima-kalpa tema ja merUtuMgasUrikRta sUrinTezavivaraNa (558 zloka jevaDuM) rajU karAyAM che. siMdhI jai. graM. 73mAM jinavijaya saMpAdita maMtrarAjarahasya pragaTa thayuM che.] A prakAzanamAM viSayAnukrama saMskRtamAM apAyo che. tyAra bAda ajJAtakartRka ane "OM nama: sattathI zarU thatuM gautamASTaka apAyuM che. 5. koi koi padya pAiyamAM che. 6. e gaNadhara pArzvanAthanA saMtAnIya che. 7. juo pR. 166 ItyAdi. 8. juo pR. 167 ityAdi. For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 : manazAstro ane kalpo : [pra. A. 238-241]. 129 matrarAjarahasya ane enI A lIlAvatI nAmanI vRtti e baMne vividha gacchonA sUrimaMtrakalpanA saMgraharUpa che. sUrimaMtranI pAMca pITha gaNAya che temAM prathama pIThanI adhiSThAtrI 'brAhmI' che ane e pITha vidyApITha' kahevAya che. dvitIya pIThamAM 'bAhubali-vidyAno ullekha che. matrarAjarahasya pramANe prathama pIThamAM 50 labdhi-pado che ane e darekamAM vIsa vIsa vidyAo che. Ama 1000 vidyAo che. "maMtrarAja' pIThamAM 11000 maMtrono ullekha che. lIlAvatI-A svapajJa vRtti che. P 240 'rahasyakalpadruma (la. vi. saM. 1365)-AnA kartA anekavidha stutistotro racanArA kharataragacchIya jinaprabhasUri che. emaNe anuyogacatuSTavyAkhyAmAM "paramAmavAsupunA''vALI gAthAnuM dravyAnuyoga tarIke nirUpaNa karatI veLA pR. 130mAM nimnalikhita paMktimAM prastuta granthano ullekha karyo che : "mAnAya nyuDispatti: pradita:' | bikAneranA bRhad jJAnabhaMDAramAM maMtrasaMgrahanAM patromAM cAra patranI eka hAthapothI che. temAM A rahasyakalpadrumano amuka aMza jovAya che. AmAMnA thoDAka maMtrI zrI agaracaMda nAhaTAe potAnA *lekha nAme "jinaprabhasUriracita rahasyakalpadrumake khojakI AvazyaktA"mAM uddhata karyA che. emAMno eka maMtra nIce mujaba che : "OM namo gari gari mohioft godaya 2 svAda " "sarasvatI-kalpa- A. bappabhaTTisUrie racyo che. Ano prAraMbha bAra padyothI karAyo che ane temAM prathama padyanI zarUAta "ntAt pactinIthI karAI che. tyArabAda mannakrama, pIThakama, mUla manna, yatnavidhi, AmnAya, AhvAna ane visarjana ema vividha bAbatone sthAna apAyuM che. tyAra pachI vA mavaM prathamaM vIna'thI zarU thatI ane 'upakRti' matra rajU karatI eka kRti che. enA lagabhaga aMtamAM ziSyanA vaibhavArthe hemasUrigurue racyAno ullekha che. AthI A kRtinA praNetA bappabhaTTisUri hoya nahi ema lAge che. vardhamAna-vidyA-kalpa (la. vi. saM. 1340)- AnA kartA ma7rAjarahasya vagere racanArA siMhatilakasUri che. emaNe A kRti aneka prakaraNomAM vibhakta karI che. pahelA traNamAM anukrame 89, 77 ane 36 padyo che. keTalAkane mate AnA trIjA prakaraNamAM vajasvAmIe racelA manAtA vardhamAna-vidyA- 2 241 kalpane sthAna apAyuM che. prastuta kRtirUpa vardhamAna-vidyA-kalpamAM "sUri-maMtra" ane "kalikuMDa-pArzvanAtha1. rAvaNe "aSTApada' upADatAM pahelAM 1000 vidyAonuM smaraNa karyuM hatuM juo aSTApada-giri-kalpa. 2. A nAmathI to A granthanI noMdha ji. 2. ko. (vi.1)mAM nathI. 3. A anekArtharatnamaMjUSAnA eka aMza tarIke pR. 127-133mAM chapAvAI che. enuM saMpAdana mAre hAthe thayuM che. 4. A lekha "jaina"nA tA.30-5-'64nA aMkamAM chapAvAyo che. 5. A bhai. 5. ka. mAM pR. 69-78mAM bAramA pariziSTa tarIke chapAvAyo che. & 011.3 on International For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 43 P 242 maMtra' e be maMtrono temaja mahAnisAhamAMnI vidyAono ullekha che. anya prakaraNomAM "paMcaparameSThi-maMtrakalpa" ane "RSimaMDala-stava-yantra ane keTalAka anya maMtro viSe nirdeza che. upayogavardhamAna-vidyAno jApa AcAryo sivAyanA sarva sAdhuone mATeno che jyAre "sUrimaMtrano jApa AcAryone mATeno che. vardhamAna-vidyAno upayoga dIkSA, pratiSThA ityAdi kAryomAM karAya che. samAnanAmaka be kRtio-vardhamAna-vidyA-kalpa nAmanI eka kRti yazodevasUrie temaja bIjI anya koIke racI che. candrasene vardhamAnavidyAkalpano uddhAra karyo che. e bRhasTrIMkArakalpAmnAya nAmanA pustakamAM chapAyo che. juo pR. 249, Ti. 1. abhuta-padmAvatI-kalpa (u. vikramanI 14mI sadI)-AnA kartA upAdhyAya yazobhadranA ziSya candrasUri che. emaNe A kalpa cha prakaraNomAM vibhakta karyo che paraMtu pahelAM be anupalabdha che. guru-candrasUrie pra. 4, zlo. 50mAM Indrano ullekha karyo che ane pra. 5, zlo. 15 pachI emane guru tarIke temaja "maMtravAdi-vidyA-cakravartI-cUDAmaNi' kahyA che. AthI ema anumanAya ke emanI pAse candrasUrie maMtrazAstrano abhyAsa karyo haze athavA to emanA graMthamAMthI bodha meLavI prastuta kRti racavAnI yogyatA prApta karI haze. viSaya-trIjA prakaraNano viSaya rakSaNavidhi ane bhUtazuddhi che. e uparathI ema anumanAya che ke prathama prakaraNamAM mAMtrikanAM lakSaNo ane bIjAmAM divyAdivyagrahalakSaNa vicArAyAM haze. padmAvatI devInA 24 sahacArI devo ane 20 daMDezo viSeno je ullekha pra. 4mAM yaMtranA varNananA prasaMge karAyo che te vilakSaNa che. IndranadinI koI kRtine AdhAre A yojanA karAI haze. A yaMtramAM pracaMgirA, aMbika, jvAlAmAlinI ane cakrezvarInAM nAmo che. A prakaraNamAM padmAvatInI pUjAnuM vistArathI varNana che. pra. 4 zlo. 19mAM apAyelo padmAvatI-maMtra' bhairava-padmAvatIkalpamAM apAyelA pAMca maMtrothI bhinna che. pra. 4 zlo. pa3mAM padmAvatInA dhyAnanuM ja svarUpa AlekhAyuM che te bhairava-padmAvatI-kalpathI juduM paDe che kemake emAM to padmAvatInA eka hAthamAM divya phaLane badale kamaLa che. pAMcamA prakaraNamAM yogya vyaktinA zarIramAM devatAnA AhvAnanI hakIkata che. chaThThA prakaraNamAM duSTa sattvo taraphathI karAtI pIDA vagerenuM nivAraNa karanAra "kalikuMDa'-pArzvanAtha yaMtra temaja anya yaMtro ane maMtro apAyAM che. samaya-A kalpanA pra. 5, zlo. 6 uparathI evuM anumAna dorAyuM che ke padmAvatyaSTaka upara vi. saM. 1203mAM vRtti racanArA pArzvadevagaNi pachI A candrasUri thayA che. P 243 1. A zrIbhairava-padmAvatI-kalpanA pariziSTa 1 tarIke chapAyelo che. 2. A indranadi te zakasaMvat 861mAM jvAlinI-kalpa racanArA hoya ema lAge che. For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 : manazAstro ane kalpo : [pra. A. 241-245] 131 rakta-padmAvatI-kalpa (u. vikramanI 17mI sadI)-A ajJAtakartRka kRtimAM maMtro, yaMtro, stuti ane padmAvInI pUjAnI viziSTa vidhi ema vividha bAbato astavyastapaNe AlekhAI che. yaMtromAM bIjAthI zarUAta che eTale enI pahelAnuM yaMtra naSTa thayuM haze. A kalpanI racanA enI bhASA jotAM vikramanI paMdaramI sadInI pUrvenI nahi haze. mUrtio-amadAvAdanI pAsenA naroDA gAmamAM pArzvanAthanA jinAlayamAM padmAvatInI rAtA raMganI ubhI mUrti che. emAM pArzvanAthanI pratimAne e devIe mastake dhAraNa karI che. amadAvAdamAM jamAlapuramAM TokarazAnI poLamAM pArzvanAthanuM maMdira che. [have A jinAlayanI badhI pratimAo seTelAiTa eriyAmAM preraNAmUrti jinAlayamAM sthAnAMtara karavAmAM AvI che.] emAM padmAvatInI rAtA raMganI ane retI-pattharanI pratimA che. padmAvatIne pAMca pheNa che ane enA upara eNe pArzvanAthanI pratimA dhAraNa karI che. e devIe be upalA hAthamAM aMkuza ane kamaLa rAkhyAM che jyAre be hAtha varada mudrAe che. upAdhyAya vIravijaye amadAvAdanA potAnA nAme oLakhAvAtA vIravijayanA nAmanA upAzrayanI pAchaLa AvelA ajitanAthanA maMdiramAMnI padmAvatInI kAMsA jevI mizra dhAtunI mUrtinI sAdhanA karI sarasvatI devI pAsethI varadAna meLavyAnuM kahevAya che. 'cintAmaNi-kalpa (uM. vikramanI 16mI sadI)-A mAnatuMga(sUri)nA ziSya dharmaghoSasUrinI B 244 47 padyanI kRti che. emAM pArzvanAthane praNAma karI kartAe 'cintAmaNimaMtra'no kalpa saMkSepamAM varNavyo che. emaNe sAdhakanAM lakSaNo, yaMtroddhAranAM nava valayonI samajaNa ane jApanI vidhi e bAbato rajU karI che. A dharmaghoSasUri viSe vizeSa paricaya karAvanAruM-emanA samaya upara prakAza pADanAruM koI sAdhana hajI sudhI to maLI AvyuM nathI. kadAca eo vikramanI paMdaramI-soLamI sadImAM thayA haze. cintAmaNi-saMpradAya-A nAnakaDI gadyAtmaka kRtimAM "cintAmaNi-maMtra' rajU karAyo che ane e anyane ApavAnI vidhi darzAvAI che. cintAmaNi-lpa-sAra-A ajJAtakartaka 24 padyanI "kRtinA prAraMbhamAM pArzvanAthanuM kevA svarUpanuM dhyAna dharavuM te darzAvAyuM che. pachI e dhyAnano phaLo varNavAyAM che. tyAra bAda "cintAmaNi'-cakranuM pUjana vagere samajAvAyuM che. 23mA padyamAM vizeSArthIe cintAmaNi-kalpano bRhaduddhAra jovAnI bhalAmaNa karAI che. ghaMTAkarNa-kalpa-A nAmanI traNa kRtio che. prathama kRtimAM 71 padyo che. enuM Adya padya nIce mujaba che. P 24 1. A bhai. 5. ka.mAM trIjA pariziSTa tarIke prakAzita thayo che. 2-4. A jainastotrasandroha (bhA. 2, pR. 30-37)mAM chapAyo che. 5. A traNe kRtio zrI sArAbhAi maNilAla navAba taraphathI trIjI AvRtti tarIke i. sa. 1960mAM nimnalikhita nAmathI prakAzita pustakamAM chapAyelI che :- "zrIghaMTAkarNa-mANibhadra-maMtrataMtra-kalpAdisaMgraha". emAM traNe kRtinAM nAma "ghaMTAkarNakalpa" rakhAyAM che. prathama kRtino samagrapaNe gujarAtImAM anuvAda apAyo che. prathama kalpa bAda ATha padyanuM "ghaMTAkarNa mahAvIrama-stotra" rajU karAyuM che. A pustakanA aMtima bhAgamAM mANibhadrane aMgenA ATha maMtro saMskRtamAM ApI chevaTe ene lagatA bhinna-bhinna munie racelA ekaMdara cAra chaMdo gujarAtImAM apAyA che. A munionAM nAma anukrame zivakIrti, udayakuzala, rAjaratna ane zAntisUri che. vizeSamAM covIsa citro uparyukta ja nAmanA pustaka dvArA pRthak pustikArUpe apAyAM che. ji. 2. ko (vi. 1, pR. 300)mAM maNibhadrastotranI eka hAthapothI hovAno ullekha che. 6. ji.2.ko (vi. 1, pR. 113)mAMghaMTAkarNakalpanI pAMceka hAthapothIonI noMdha uparAMta vizeSa mAhitI apAI nathI. For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 43 jha [f 8 vatna mahAvIra ! yAdI ! mahAvatra AdhiM vyAdhiM vipattiM ca mahAbhItiM vinAzaya // 1 // " 67mAM padyamAM kahyuM che ke gurunA bodhathI-upadezathI haribhadrasUrinA ziSya jaina dharmanI abhivRddhi mATe "ghaMTAkarNa mahAvIranI upAsanA karI. tyAra pachInA padyamAM evo ullekha che ke tyAra bAda samyakatvanA P 246 dhAraka janane viSe tenI pravRtti thaI ane sakalacandragaNie pratiSThAkalpamAM tenuM kathana karyuM. 6bhA padyamAM kahyuM che ke tyAra pachI vimalacandra A kalpanI prakhyAti karI. A uparathI A "ghaMTAkarNa mahAvIra-kalpa" vimalacandranA samaya jeTalo to prAcIna hovAnuM phalita thAya che. dvitIya kRtinA prAraMbhamAM pArvatInA patine praNAma karI ghaMTAkarNakalpa kahevAnuM sUcana karAyuM che. aMtamAM saMskRtamAM cAra padyo che. bAkIno bhAga moTe bhAge gujarAtImAM che. trIjI kRtinI zarUAta eka maMtrathI karAI che. AgaLa upara emAM be padyo saMskRtamAM che. bAkInuM ghaNuM kharuM lakhANa gujarAtImAM che. AcAradinakara (udaya 33, bhA. 2, patra 208-a 208-A)mAM je bAvana nAmo che te bAvana vIronAM hovAnuM manAya che. emAM to ghaMTAkarNa mahAvIrano ullekha nathI. A deva samyakatvI che ke mithyAtvI e bAbata temaja enI upAsanA jainothI thAya ke kema e viSe jainomAM matabheda pravarte che. P 247 havana- upAdhyAya paMDita' azokakumAra yatie racelA "lakSmI ane sukhaprAptinAM sAdhano" nAmanA pustakamAM ghaMTAkarNanA havananI vidhi ApI saMskRtamAM ene aMge 108 AhUtio apAI che. yAkSiNI-kalpa-AnI eka hAthapothInI noMdha ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 466)mAM che. A uparAMta A kalpa viSe emAM kazuM lakhANa nathI. maNikAkalpa-ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 300)mAM AnI eka hAthapothI hovAno ullekha che. vizeSa kazI mAhitI apAI nathI. sUrima--A ajJAtakaka racanAnI eka hAthapothI ahIMnA (suratanA) bhaMDAramAM che. pradezavivaraNa-A uparyukta kRti uparanuM jinaprabhusUrinuM vivaraNa che. 1. A nAmo meM "bAvana vIra ane ATha bhairava" nAmanA lekhamAM ApyAM che. A lekha "jai. dha. pra." (pu. 85, aMka 1-2)mAM chapAyo che. 2. agnipurANa (a. 51)mAM mahAdevanA eka gaNanuM nAma "ghaMTAkarNa che. ane tyAM enuM vistRta svarUpa che ema jANavA maLe che. 3. A saMbaMdhamAM juo "zrI ghaMTAkarNa mahAvIradeva". A kRti buddhisAgarasUrijIe racI che. enI dvitIya AvRtti "adhyAtmajJAnaprasAraka maMDaLa" taraphathI i. sa. 1966mAM chapAvAi che. A pustakamAM mahuDI (madhupUrI)nA maMdiramAMnA "ghaMTAkarNa mahAvIranI pratikRti apAI che ane enI upAsanAnI tarapheNamAM lakhANa che. 4. A pustaka "zrI padmAvatI jaina pustakAlaya" taraphathI bADamera (rAjasthAna)thI i. sa. 1967mAM prakAzita karAyuM che. pUMThA upara ghaMTAkarNa mahAvIranI pratikRti apAI che. For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 : manazAstro ane kalpo : pri. A. 245-249] 133 sUri-ma-kalpa-sAroddhAra, sUrima-vizeSAnAya-kivA sUcimukhya-matra-kalpa (u. vi. saM. 1496)-"aMcala' gacchanA merUtuMgasUrinI 558 zloka jevaDI A kRti che. enI vi. saM. 1496mAM lakhAyelI hAthapothI maLe che. *sUrimanakalpa-A ajJAtakaka che. P 248 durgapradezavivaraNa-A koIke uparyukta kalpa upara raceluM vivaraNa che. sUrima-kalpasandroha ()-A kRtimAM sUrimaMtranA vividha kalyo temaja AmnAyo apAyA che. anuvAda-prastuta pustakano gujarAtImAM anuvAda thayelo che ane e prakAzita che. samAlocanA-A anuvAda sahitanA pustakanI muni (hAla sUri) dhuraMdharavijayajIe "zrIsUrimannakalpasaMdoha [eka TUMkI samAlocanA]" nAmanA eka lekha dvArA samAlocanA karI che. emAM emaNe anuvAdamAM kSatio hovAnuM kahyuM che. dA. ta. "bhaviSyamAM vartamAna ye''thI zarU thatuM je padya durgapadavivaraNamAM AtmaguhyanA prAraMbhamAM che teno anuvAda bArabara nathI. "sarvasAvaghavyathiI zarU thatA padya mATe paNa ema ja che. sarvatra stutyAtI pravADa"thI zarU thatuM padya sUri mukhyamaMtrakalpanuM navamuM padya che ema jaNAvI me 24. anuvAdamAM thayelI bhUlano atra nirdeza karAyo che. huMkArakalpa-A ajJAtakartRka racanAnI noMdha ja. 2. ko.(vi. 1, pR. 463)mAM che. bRha-sTrIMkAra-kalpAsnAya-AmAM saMskRtamAM paDyo che ane vacce vacce gujarAtImAM lakhANa che. AnA kartA jinaprabhasUri hovAnuM prastAvanAmAM kahyuM che. hoMkAravarNanastavana-A stavana ratnamaMDanasUri (gaNi)nA ziSya AgamamaMDanagaNie saMskRtamAM 19 padyamAM racyuM che. eno prAraMbha nIce mujaba karAyo che - polavAthavidhAtmaya)tmihvatranoyaH sarvata: " ['sarasvatI sindha" ane "sarasvatIprasAda' saMpA. muni kulacandra vi. ma. prakA. "suvidhinAtha upAzraya jaina saMgha. muMbaI saM. 2055 sarasvatI devInA 93 stotro che. muni dhuraMdhara vi. ma.nI vidvattApUrNa prastAvanA che."]. sUirima-kalpasamuccaya- bhA.1-2, saMpA. jaMbUvijaya ma.sA., prakA. jainasAhitya vi.maMDaLa punaHprakAzana-goDIpArzvanAtha TaeNpala TrasTa. punA. saM.2053. preraka-jayazekharasUri 1. devasUrikRta sUrimajhakalpa te A ja saMbhave che ema ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 451)mAM ullekha che. 2. sUrimajhapaTAlekhanavidhinuM saMpAdana vijayamohanasUrijInA ziSya vijayaprIticandrasUrijIe karyuM che ane e zrI DAhyAbhAi mohokamalAla taraphathI amadAvAdathI prakAzita karAyuM che paNa emAM prakAzanavarSa nathI. A prakAzanamAM be sUri-matra-stotra chapAyAM che. 3. A kRti gujarAtI anuvAda sahita zrI kuMvarajI hIrajI cheDA taraphathI nalIA (kaccha)thI I. sa. 1948mAM prasiddha karAI. enuM saMpAdana zrI aMbAlAla premacaMda zAhe karyuM che. 4. juo uparanuM TippaNa. 5. A lekha "jai. sa. pra." (va. 14, e. 3-4)mAM eka ja kaTake chapAyo che. 6. AnuM saMpAdana uparyukta zrIvijayaprIticandrasUrie karyuM che. e vAcaka candrasene uddhata karelA vardhamAnavidyAkalpa sahita "sUri trayantra-sAhityAdi granthAvali'nA puSpa 8 tarIke zrI DAhyAbhAi mohokamalAle chapAvyuM che. emAM prakAzanavarSa nathI. AnI prastAvanA (patra-38)mAM jinaprabhasUrie maMtravidyAdi saMbaMdhI je kRtio racI che te paikI upalabdha kRtionI noMdha che. 7. A jainastotrasaMcaya (vi. 3, pR. 69-72)mAM chapAvAyuM che. For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 250 prakaraNa 44 : yavimarza "viMzatiyatravidhi (bhUvizvetyAdikAvya-vivara)A candraprabhA vagerenA praNetA mahopAdhyAya meghavijayagaNinI padyAtmaka racanA che. "zrImarjuna tAriye thI Ano prAraMbha karAyo che. Adya padyamAM arjunapatAkA' yaMtrane 'vijayaya' kahI paMdarano mAyAvI corasa (yaMtra) banAvavA viSe sUcana karAyuM che. e nava gRha (khAnA)mAM dizAo ane vidizAonA ullekhapUrvaka nIce mujaba rajU karAyo cheH izAna | 2 | 9 | ) agni uttara | 7 | 5 | 3 dakSiNa vAyavya. naiRtya pazcima P 251 tyAra bAda 16no ane 19no ane pachI 17no ane 20no yaMtra taiyAra karavAnI rIta darzAvAI che. A yaMtro nIce mujaba che : . 1 | 5 | 4 | 5-6 - 11 { 1. A kRti gujarAtI bhASAMtara tema ja aneka yaMtro sahita "zrImahAvIra granthamAlA"mAM dhUliyAthI vi.saM. 1933mAM chapAvAyA bAda e uparathI A kRti zrI. sArAbhAi maNilAla navAbe "mahAcamatkArIka vizAyaMtrakalpa" nAmanA pustakamAM i.sa. 1940mAM vividha yaMtro tathA gujarAtI bhASAMtara tema ja bIjI keTalIka kRtio sahita prasiddha karI che. emAMnI eka te candrakalpa che. ane pR. 414mAM sthAna apAyuM che. 2. padyonI saMkhyA saLaMga ApavAne badale kaTake kaTake ane te paNa pratyeka veLA 1, 2 ema apAi che. Ama hoi A kRtimAM 26 + 16 + 4 + 3 + 1 + 25 + 9 + 12 (padmAvatIstotragata padya gaNatAM 13) + 3 + 1 + 2 + 11 + 4 + 7 + 50 = 174 padyo che. 3. arjunapatAkAyagnavidhi nAmanI kRtinI eka hAthapothI "bhAM. prA. saM. maM."mAM che. eno paricaya meM (DC G C M (Vol. XIX, sec. 3) mAM Apyo che. For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 44 : yatravimarza : pri. A. 250-253] 135 16nA yaMtramAM vAyavyakoNathI agnikoNanI zreNimAM 15 thAya che. 17nA yaMtramAM sAta be vAra che uparyukta 20nA yaMtramAM 10 ityAdi aMkono zakunanimittavALA sUryAdi nava graho sAthe saMbaMdha darzAvAyo che. 21mA padyamAM kartAe potAnuM "meghavijaya' nAma ApyuM che. 22-23mA ane 24mA padyamAM anukrame viMzatiyaMtragata aMko vaDe kRSNa ane pArzvanAthanI bhAvanA anukrame vicArAI che. 26mA padya pachInA prathama padyamAM nIce mujabanA yaMtranA aMka darzAvI e yaMtrane "siddhaviMzatiyaMtra' kahyo che. P 2para izAna agni uttara | 4 | 2 | 6 | dakSiNa vAyavya | 8 | 3 | 6 ] naiRtya pazcima A yaMtragata amuka aMkono amuka rIte vicAra karatAM vIsanI saMkhyA Ave che. jemake 42+4+2=20. 642+2+6=20. 342+6+8=20, 442+8+4=20, 782+342=20, 4x2+642=20, 642+442=20, 842+2*2=20, 7+6+3+4=20, 4+2+6+8=10, 4+7+3+6-20, 7+2+8+3=20, 2+6+8+4=20, 6+6+4+4=20, 8x2+242=20, 642+8=10, 8+4+2+6-20, 8+3+2+3=20, 6x2+4+4=20, 782+6=10. A vIsa gaNatrIne "vIsa gati' kahe che. A paikI 16mI gaNatrIne toraNa-gati, 17mIne patAkA-gati ane 18mIne pipIlikA-zaMku-gati kahe che. 20 gatithI 20 AkAra udbhave che. vaLI uparyukta siddhaviMzatiyaMtrathI 10, 30, 40, 50 ane 60nI gaNatrI paNa thAya che. jemake 7+3=10, 6+4=10, 8+2=10, 4x7+2=30, 843+6=30, 844+4x2=40, 845+444+2=10, 646+388 60. 14mA padyamAM nIce mujabanI je be gati thAya tenI vivakSa karI nathI ema kahyuM che :643+2=20, 74256 20, 15mAM padyamAM soma vagere cAra lokapAlano ullekha che. P 253 For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 44 pR. 23gata pahelA padyamAM paMdaranA uparyukta yaMtrane "arjunanI vijayA (? vijaya)" kahela che. enI gatimAM kramika pAMcanuM ullaMghana karI cha sthApavAthI viMzatiyatna thAya che ema kahyuM che. A viMzatiyanTamAM eka vidizI zreNimAMnA aMko gaNatAM saravALo 21 thAya che. vAste 6ne badale pano aMka samajavo ema sUcavAyuM che. AgaLa jatAM kahyuM che ke yavananA viMzatiyatramAM 12nA aMkane 2 tarIke ane 16nAne 6 tarIke gaNAvela che. tyArabAda luptanA upayoga ane anupayoga saMbaMdhI tema ja nikaTanA aMkonA sAdRzya saMbaMdhI gadyamAM saMskRtamAM pUrva pakSa ane uttara pakSa rUpe mahattvanuM nirUpaNa che. kamalAkRti viMzatiyatramAM tristhAnikAdiggati ane vidiggati, paridhisavya gati ane P 254 paridisabhera gati ema cAra rIte saravALo 20no Ave che. Ama kahI ATha khAnAmAM iSTa rAzino yaMtra banAvavA mATe traNa rIte darzAvAI che. pachI "baInathI tema ja an thI paNa 20 thAya che e bAbata vicArAI che.* viMzatiyansamAM 10, 2 ema aMko sthApavAmAM 24 tIrthaMkaranI gaNatrI darzAvAI che. jemake jaghanyathI 10 tIrthakaro hoya che. ityAdi. emAM 3nA aMkanI sthApanAnuM kAraNa jaNAvAyuM nathI. "aSTApada' parvata upara 4, 10, 2 ane 8 tIrthakaronI pratimAo che, e A aMkothI jaNAvAyuM che. tyAra bAda kSatriya' gati ane brAhmaNa gatino nirdeza che. mahAdevane aMge tema ja mahAvIra svAmIne lakSIne 10, 2 ityAdi aMgonI saMgati darzAvAI che. vaLI A hakIkata dasa bhavanapati ityAdine udezIne paNa vicArAi che. tyAra pachI pR. pa2mAM nIce mujabanuM padya rajU karI enuM vivaraNa moTe bhAge padyamAM ane thoDuMka gadyamAM karAyuM che :"bhU. 1 vizva3kSaNacandrazcandrapRthvI1yugamaika12saGkhyAkramAt candrA1mbhonidhi3bANa5 SaN6nava9vasUn8dik10 khe ca rAzyAdiSu aizvaryAt ripumArIvizvabhayahatkSobhAntarAyAt viSAt lakSmIrakSaNabhAratI gurumukhAt mantrAnimAn devate ! // " 1. zarUAtathI gaNatA 43mA padyamAM. 2. A yatra nIce mujaba che : 4 : 1 3 | 10 | 9 3. (1) 3+1+7=00 (adhogati), 6+10+4=30 (Urdhvagati)-diggati (2) 9+10+1=20 2+10+820-vidiggati (3) 4+1+7+8=10 - paridhisavyagati-jamaNI pariddhigati (4) 2+3+96=20 - parisidhyetaragati= DAbI paridhigati 4. "a"thI 8, rephathI 2 ane "hathI 10 ema 8+2+10=20 thAya, a=2 ane mU=0 eTale 20. For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 44 : yantravimarza : [pra. A. 253-256] anuvAda- prastuta padyano anuvAda huM nIce mujaba karuM chuM :- 1, 3, 6, 1, 1 ane 12 e saMkhyAnA anukramathI 1, 4, 5, 6, 9, 8 ane 10 ane Urdhva AkAzamAM eTale 10nI upara rAzi arthAt 12 vagere aMko sthApavAthI je yaMtra bane che tenA aizvaryathI lakSmInI prApti thAya che, zatru marakI ane sarve bhayothI tema ja hRdayanA kSobha, antarAya ane viSathI rakSaNa thAya che. vaLI guru (bRhaspati)nA mukhanI bhAratI (vANI) thAya che tethI he (padmAvatI) devI ! A maMtrone gurumukhathI (nizcaya karIne dhyAna kare). A padmAvatIstotramAnuM padya che. pR. 72mAM kahyuM che ke bhagavatI padmAvatI devIe svapnamAM kahelA yaMtranA saMvAdArthe vAcaka meghavijaye A yaMtranuM vivaraNa karyuM. 'bhUvizva'thI zarU thatA padya uparathI nIce mujabanuM yaMtra taiyAra karI e yaMtranA koThAomAMnA aMkone chUTA pADyA vinA athavA chUTA pADIne tema ja ekAdi aMka nyUna karIne ke adhika karIne 20nI saMkhyA utpanna karAi che :-- [1]1 + 10 + [1]9 = 20, 1 + 7 + 1 + 11 = 20, 17 + 1 + 1 + 1 = 20, 11 + 9 (10-1) = 20, 1 + 4 + 15 = 20, 1 + 7 + 1 + 4 + 1 + 6 = 20, 17 + 3 = 20, 14 + 1 + 5 = 20, 1+7+12=20, 1+3+16=20, 13+1+6=20, 17 + 3 (4-1), = 20; 19 eTale 9-1 = 8 + 1 + 11 = 20; 17 eTale 7-1 = 6 + 1 + 13 = 20, 11 + eka nyUna 6 + 1 + 3 = 20. izAna uttara * pUrva 1 17 12. 11 14 10 16 19 vAyavya 15 11 12 18 7 10 13 pazcima pAThAMtara- 'bhUvizva'thI zarU thatA padya aMge ''vALarUpavasuvivivuM ne rAphyAvipu' pAThAMtara maLe che te rIte paNa A padya vicArAyuM che. pR. 53mAM 'yavanayaMtra' nIce pramANe apAyuM che : 16 3 4 8 137 agni 9 dakSiNa naiRtya *. A yaMtragata aMko dvArA vIsanI saMkhyA vIsa rIte utpanna karAi che. For Personal & Private Use Only P 255 P 256 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 38 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 43 ahIM 16 ane 12 e bene jarUra pramANe 6 ane 2 paNa samajAvanA che. pR. 57mAM urdUmAM aMka apAyA che. pR. 65mAM nIce mujabanAM yaMtra dvArA vIsa viharamANa jinezvarono vicAra karAyo che : 10 | A pUrve viMzatiyanTano nava graho tema ja dharaNa indra ane padmAvatI sAthe saMbaMdha darzAvAyo che. pR. 82mAM padmAvatI-yantra banAvavAnI rIta darzAvAI che. A yatra nIce mujaba che : P 257 13 18 | 16 16 | 10 | 14 ( 11 | 12 / 17 | A yaMtra "bhUvizvathI zarU thatA padya uparathI yojAyuM che jemake bhU-vizva eTale 13, kSaNa-candra eTale 16 ane candra-pRthivI eTale 11. A yaMtranA aMko amuka rIte gaNAtAM vIsanI saMkhyA vIsa rIte udbhave che e bAbata nirdezAI che. dA.ta. 3+8+9=20 pR. 89gata 37mAM padyamAM kahyuM che ke padmAvatI-yantramAM candranI ane cakrezvarI-yatramAM sUryanI pradhAnatA che. pR. 98mAMnA 47mA padyanA saMskRta vivaraNamAM siMhAsana-yatrano ullekha che. prastuta kRtimAM nimnalikhita granthono ullekha che : tripurAstava (pR. 25), siddhAntakaumudI (pR. 26), gaMgApravAha (pR. 27, 40, 63), cUDAmaNizAstra (pR. 27), pragnezvara (pR. 41, 42), samarasAra (pR. 41), naSTacakra (pR. 41, 42), jJAnamaMjarI (pR. 41) ane saundaryalaharI (pR. 57). keTalAMka avataraNo enA mULanA nirdeza vinA apAya che. jemake nahU saMgii tuvaya(pR. 25) tivaDavencarasamuda (pR. 25) trayIva nItAne vistara (pR. 25) sajJAnakriyAmyAM mokSa: (pR. 25) pAnIyamaMmRta. (pR. 26), muvAni nivaMIyA, che. (pR. ra6) ityAdi. 1-2. A be yaMtro paikI eka saMbaMdhI vizeSa mAhitI kyAM apAi che te jANavuM bAkI rahe che. 3. A zrIharSanuM vacana che ema ahIM kahyuM che. P. 258 For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 44 : yantravimarza : pri. A. 256-259] 139 A paikI pahelAM be ataraNo pakkasavaNAkappamAMnAM che. upanya avataraNa kalyANamandira stotranA 17 padyano uttarArdha che. keTalAMka graMthakArAdinAM nAma A kRtimAM jovAya che. dA. ta. zrIharSa (pR. 25), kezava (pR. 26), bAhubali (pR. 74) ane amara (pR. 99). pR. 66-68mAM je jAtanAM viMzatiyatna AgrA vagere sthaLomAM che te prakAzaka mahAzaye ApyAM che. namUnArUpe huM AgrAnI jummA masIdamAM praveza karatAM jamaNI kabara uparanuM yaMtra sAbhAra rajU karuM chuM 6 - 259 9 + 10 + 1 = 20, 3 + 10 + 7 = 20, 8 + 6 + 2 + 4 = 20, 6 + 10 + 4 = 20, 8 + 10 + 2 = 20, 9 + 8 + 3 = 20. prastuta kRtinAM aMtamAM kahyuM che ke mUvizvaHi kAvyanuM 'upAdhyAya pada vaDe prasiddha meghavijaye A vyAkhyAna karyuM. A uparathI A kRtine keTalAka bhUvizva'thI zarU thatA kAvyanA vivaraNa tarIke oLakhAve che. dA.ta. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 349)mAM tema karAyuM che. yatro- prastuta kRtimAM prasaMgopAtta vividha yantrono ullekha karAyo che. e yantronAM nAmo yatra' zabda bAjue rAkhatAM nIce mujaba che : anapatAkA kiMvA vijaya, siddhaviMzati, kamalAkRti' viMzati, yavana, padmAvatI, cakrezvarI ane siMhAsana. devo vagere- A kRtimAM nimnalikhita devo vagereno nirdeza che : kRSNa, pArzvanAtha, cAra lokapAlo, covIsa tIrthakaro, mahAdeva, mahAvIrasvAmI, dasa bhavanapati, viharamANa jinezvaro, nava graho, dharaNa indra ane padmAvatI. TippanikA- pR. 83, 85 ityAdigata TippaNo jotAM jaNAya che ke A kRti upara kartAe ke anya koie TippanikA racI che. bhASAMtara- prastuta kRtinuM gujarAtImAM bhASAMtara thayeluM che ane e chapAvAyuM che.' 1. "mahAvIragraMthamAlA" ane sArAbhAI navAbe chApI che. For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 43 P 260 layatna-mana-kalpa-saMgraha- A pustakamAM bhinna bhinna prakAranAM vastro, matro ane kalpo viSenI mAhitI zrI. caMdanamala nAgorIe saMkalita karI che. e mukhyatayA hindImAM che. emAM dasa jAtanAM viMzati-yatnone sthAna apAyuM che. sAthe sAthe 15, 17, 21, 24, 29, 30, 32, 34, 36, 40, 60, 65, 68, 72, 80, 85, 91, 99, 105, 108, 136, 170, 200, 500, 724 ane 100000 (eka lAkha)ne aMge tema ja cosaTha yoginIone lakSIne yaMtro apAyAM che. A uparAMta amarasundare gujarAtImAM racelo yagnamahimAvarNanachaMda apAyo che. tyAra bAda keTalAMka yaMtro ane kalpo rajU karAyAM che. [mahAprabhAvazALI yagnono saMgraha- pra. "pArasagaMgA jJAnamaMdira" amadAvAda. saMkalana : jeThAlAla bhAramala. aMkayaMtrasAra- (kismatano kimiyo) pra. "megharAja pustaka bhaMDAra" muMbaI saM. 2027. saMpA narottamadAsa. "jaina dharma aura tAMtrika sAdhanA" DaoN. sAgaramalajaina pra. pArzvanAtha zodhapITha. malayasuMdarIcaritra- zAMtisUri- jarmana anuvAda citrasena padmAvatI caritra- rAjavallabha racanA 15ra4-hI. haM. 1924 citrasena padmAvatI- buddhivijaya-1660 jainavidyAbhavana lAhora 1942 aMgrejI-muLarAja jaina. mAnatuMga mAnavatI carita- 1760 mohanavijaya me. e. ema. enDa ke pAlItANA. caMpakamALA kathA- bhAvavijaya-1708 jai. A. ya. 1970 bhaviSyadatta caritra- u. meghavijaya- himmata graMthamALA-1 gujarAtI - paM. maphatalAla-amadAvAda. poSadazamIkathA- jitendrasAgara (ya. vi. jai. graM. parvakathAsaMgrahamAM) holikAvyAkhyAna- rAjendrasUri (tristutika) rAjendra pra. kA. khuDAlA akSayatRtIyAkathA- kSamAkalyANa hI. haM. 1917.] zatrunayavaibhava, sammA - muni RAntisAra, kuzalasaMsthAna, puSpa 4, nayapura 1990 rUMka | bAr3amerajile ke prAcIna jainazilAlekha, saMgrA0-sampA0-campAlAla sAlecA, prakAzaka-jaina zvennAkoDA-pArzvanAtha tIrtha, po0mevAnagara, jilA-bAr3amera, rAjasthAna / gujarAtIsAhityakoza, bhAga-1, saMpAdaka-jayaMta koThArI tathA jayaMta gADIta, prakA0- gujarAtI sAhitya pariSadu, adamavAdra-1989 | 1. A pustaka "caMdanamala nAgorI jaina pustakAlaya" taraphathI vi.saM. 2008mAM prakAzita karAyuM che. 2. A paikI nava yatno pU. 32-4mAM ane dasamuM ya pR. 123mAM apAyela che. 3. AnI saMkSipta rUparekhA meM "gujarAtI jaina sAhitya : chanda" (lekhAMka 4)mAM AlekhI che. ane e A. pra.' (pu. 66, aM.8)mAM chapAyo che. For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 261 P 262 prakaraNa 45 : anuSThAnavidhi nirvANa-kalikA kivA nirvANakalikA-pratiSThAvidhi yAne pratiSThApaddhati (la. vi. saM. 150)AnI prakAzita AvRttinI prazasti pramANe AnA kartA saMgamasiMhanA ziSya maMDanagaNinA ziSya pAdaliptasUri che. emaNe taraMgavaI, praznaprakAza vagere racyAM che.' pavayaNasAruddhAra (gA. 376)nI siddhasenIya vRtti (patra 958)mAM nirvANakalikAno ullekha che tema ja emAMthI avataraNo paNa apAyAM che. 1300 zloka jevaDI nirvANakalikA je Aje maLe che te ja pAdaliptasUrinI kRti che ke kema ema prazna uThAvAya che. emAM prAraMbhamAM vardhamAnasvAmIne namaskAra karI nitya-karma, dIkSA ane pratiSThA jinAgamane AdhAre kahevAnI graMthakAre pratijJA karI che. Ama A kRti jANe traNa khaMDamAM vibhakta che. emAM nIce mujabanAM viSayone mukhya sthAna apAyuM che ane e dRSTie enAM 20 prakaraNo pADI zakAya :- (1) nitya karmanI vidhi, (2) dIkSAnI vidhi, (3) AcAryano abhiSeka, (4) bhUminI parIkSA ane bhUmino parigraha, (5) zilAnA nyAsanI vidhi, (6) pratiSThA vidhi, (7) pAdapratiSThA, (8) dvArapratiSThA, (9) bimbapratiSThA, (10) "hRtapratiSThA, (11) cUlikA pratiSThA, (12) kaLaza, dhvaja ane dharmacakranI pratiSThA, (13) vedikAnuM lakSaNa, (14) jIrNoddhAranI vidhi, (15) pratiSThA mATe upayogI evI mudrAvidhi, (16) prAyazcittanI vidhi, (17) 24 tIrthakaronAM varNAdi, (18) dasa dipAlanuM nirUpaNa, (19) nava grahonuM svarUpa tema ja (20) brahmazAnti ane kSetrapAlano paricaya. prathama prakaraNamAM upAsakanA dehanI vRttikA vagerethI bAhya zuddhinI vAta darzAvAi che ane jAtajAtanA nyAsa temaja vividha pUjAnI hakIkata apAI che. emAM 11aSTamUrtinI pUjAno ullekha che. vaLI siddhacakranuM smaraNa karAve e jAtanuM nityapUjA' maMtranuM patra 3A-mAM nirUpaNa che. 1. A prakAzita che. juo jai. saM. sA. I. (khaMDa 1, pR. 203). 2-4. ji.2.ko. (vi. 1, pR. 214)mAM A kRtinuM nAma nirvANakalikA-pratiSThAvidhi apAyuM che ane pR. 261mAM pratiSThApaddhati apAyuM che. pR. 214mAM nirvANakalikA nAmanI eka ajJAtakartuka kRtinI tema ja nirvANakalikA-pratiSThApaddhati nAmanI eka ajJAtakartuka kRtinI paNa noMdha che. 5. vizeSa mAhitI mATe juo jai. saM. sA. i. (khaMDa 1, pR. 202-204) 6. AmAM homano ullekha che. 7. pAyAnI pratiSThA. AnA nirUpaNane prasaMge "dezika" zabda vaparAyo che. eno artha 'kriyA karAvanAra AcArya thAya che. 8. hRdayanI pratiSThA e madhya bhAgane lagatI che. 9. Ane "zaMkupratiSThA' paNa kahe che. 10. AnA ATha prakAra darzAvAyA che. 11. Ano artha zuM "pRthvI, jaLa, teja, vAyu, AkAza, sUrya, candra ane Rtvija, evAM ATha rUpavALA mahAdeva" ema karavAno che ? For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 42. jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 44 P 263 P 264 pra. ramAM "sarvatobhadra' maMDalanuM nirUpaNa che. pra. 3mAM maMDapa, vedikA, kuMbha ane zaMkhanA varNano che. AcAryanA abhiSeka veLA emane chatra, cAmara, hAthI, azva, zibikA vagere rAjAMganuM tema ja yogapaTTaka, khaDI, pustaka, akSasUtra, pAdukA ityAdinA dAnanI vAta che. pra. 4mAM brAhmaNa vagere cAra varNonI bhUmi kevI hoya te darzAvAyuM che. vaLI ahIM nimittazAstranI hakIkata paNa apAi che. prApamAM brahmA, rudra, mahendra, skanda, pUtanA tema ja rAkSasonI pUjAno adhikAra che. pra. 6 vAstupUjana saMbaMdhI che. emAM jinAlayane aMge 64 padikA ane itara makAnone aMge 81 padikAno ullekha che. pra. 10mAM 'nandAvarta' maMDalanuM nirUpaNa che. ahIM prasaMgavazAt AgamonI gAthAo apAI che. pra. 17mAM pAMca prakAranA nirmAlyanI hakIkata che tema ja deva-dravyanuM nirUpaNa che. pra. 18mAM RSabhadevAdi 24 tIrthakaronAM varNa, lAMchana, janma-rAzi, janma-nakSatra tema ja emanAM yakSa ane yakSiNIonAM Ayudha vagereno ullekha che. vaLI ahIM zrutadevatA, zAntidevatA ane soLa vidyAdevIono paNa A pramANe paricaya apAyo che. avataraNo- A nirvANakalikAmAM lagabhaga 70 gAthA che ane e AgamamAMthI uddhata karAI hoya ema lAge che A saMbaMdhamAM enA saMpAdakanuM e sUcana che ke e Agama te "vidyApAhuDa'no aMza haze ane "pratiSThA pAhuDa"mAMthI e uddhata karAyo haze. evI rIte maMtrano vibhAga "vidyApAhuDa'mAMthI levAyo haze. sajulana- pra. 1no viSaya vividha graMthomAM jovAya che jemake keTalAka Agamo, bhadrabAhusvAmIe raceluM manAtuM pUjAprakaraNa, zrAvakaprajJapti, jinaprabhasUrikRta pUjAvidhi ane viDimaggAvA (vidhimArgaprapA), AcAradinakara, AcArapradIpa ane saDhavihi. tAMtrika vicAro tema ja sAMkhya darzanane anukULa evI keTalIka bAbato ahIM AlekhAi che. A uparAMta rAga, candra, Aditya vagerenI bAbata paNa ahIM apAI che. e koI trIjI ja paraMparAnuM sUcana kare che. dIkSAvidhino adhikAra AcAradikaramAM jovAya che. paMcAsagamAMnuM 'biMba iTTAvihi' nAmanuM AThamuM paMcAsaga nirvANakalikAne AdhAre yojAyuM che ema e nirvANakalikAnA saMpAdakanuM mAnavuM che. 'sarvatobhadra' maMDala, "vastu maMDaLa ane maMDapanAM varNano samarAMgaNa, rAjavallabha, vizvakarmaprakAza ane zilpadIpakanuM smaraNa karAve che. 1. putra mATe tema ja gumAvelA rAjyanI prApti mATe abhiSekano upayoga darzAvAyo che. 2. pra. 1mAM paNa Ano ullekha che. 3. juo pR. 28 A. For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 45 : anuSThAnavidhi : [pra. A. 263-266] vAstuvidhinI hakIkata jaMbudIvapaNatti (patra 207a-2102)mAM jovAya che. nandisUtrano ullekha- patra 9a-mAM nandisUtrano ullekha che (A bRhannanti haze) sAthe sAthe pustakano paNa che. vividhatIrthakalpa (zatruMjaya,, zlo. 122, pR. 5)mAM jinaprabhasUrie kahyuM che ke bhadrabAhue P 265 kalpaprAbhUtamAMthI vajasvAmIe emAMthI ane pAdaliptasUrie emAMthI ane meM emAMthI zatruMjayakalpa uddhRta karI saMkSepa karyo che. 143 pratiSThAsArasaMgraha kiMvA pratiSThA (u. vi, saM. 1285)- A Azare 700 zloka jevaDI ane cha vibhAgamAM vibhakta kRtinA kartA di. vasunanda che emanI A kRtino ullekha AzAdhare vi. saM. 1285mAM racelA pratiSThAkalpamAM karyo che. pratiSThAkalpa- AnA kartA tarIke bhadrabAhusvAmInuM nAma keTalAka rajU kare che ane kahe che ke emaNe vijjappavAya puvvamAMthI A kRti uddhRta karI che. A kRti saMskRtamAM che ke pAiyamAM e jANavuM bAkI rahe che. jo e saMskRtamAM hoya to pratiSThAkalpa nAmanI kRtiomAM sauthI prathama gaNAya. pratiSThAkalpa- AnA kartA zyAmAcArya che ema keTalAka kahe che. A kRti saMskRtamAM che ke kema te jANavuM bAkI rahe che. pratiSThAkalpa- vAcakavarya umAsvAtie A racyAnuM kahevAya che. A kathana sAcuM ja hoya to A viSayanI A lagabhaga sauthI prathama kRti hovAnuM manAya. pratiSThAkalpa- AnuM eka padya padmamandiragaNie gaNaharasaddhasayaga upa2 vi.saM. 1646mAM racelI 'TIkAmAM ApyuM che. A padya vAcakavarya umAsvAtikRta pratiSThAkalpamAMthI uddhRta karAyAno ahIM ullekha che. A TIkA (patra 56a-56A)mAM AryasamudrasUrinA pratiSThAkalpamAMthI cAra padyo apAyAM che. e ja. ma. mAM che. AthI A samagra kRti pAiyamAM haze ema lAge che. pratiSThAkalpa- AnA kartA mahattarA yAkinInA dharmaputra haribhadrasUri che ema manAya che. pratiSThAkalpa- AnA kartA 'kali.' hemacandrasUri hovAnuM keTalAka kahe che. pratiSThAkalpa kiMvA pratiSThAvidhi (la. vi. saM. 1200)- 'athAta: pravakSyAmi''thI zarU thatI A kRtinA kartA zrIcandrasUri che. eo sUri thayA te pUrve pArzvacandragaNi tarIke oLakhAtA hatA. eo 1. phattelAle paNa A nAmanI eka kRti racI che. 2. '''pratiSThAkalpa'nAmanI kRtio''e nAmano mAro lekha ''A.pra.'" (pu. 50,aM. 7, pR. 106-108)mAM chapAyo che. 3. juo sakalacandrakRta pratiSThAkalpano gujarAtI anuvAda. 4. A TIkA sumatigaNie vi.saM. 1295mAM racelI vRttinA saMkSeparUpa che. 5. A TIkA 'jinadattasUri-prAcIna-pustakoddhAra-phaMDa'' taraphathI i.sa. 1994mAM chapAvAi che. 6. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 260)mAM candrasUrieo ullekha che te bhUla bharelo che. For Personal & Private Use Only P 266 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 44 P 267. zIlabhadrasUrinA ziSya dhanezvarasUrinA ziSya thAya che emaNe vi.saM. 1169thI vi.saM. 1228nA gALAmAM vividha kRtio racI che. enAM nAma vagere nIce mujaba che : pratiSThAkalpa- A kRti viSe ApaNe AgaLanA pRSThamAM vicArI gayA. "sukhabodhAsAmAcArI- Ane subodhasAmAcArI paNa kahe che. A uparAMta emaNe nIce mujabanI vivaraNAtmaka kRtio racI che : (1) nyAyapravezakavRtti-paMjikA- bauddha AcArya diDanAce je nyAyapravezaka nAmanI kRti racI che enA upara samabhAvabhAvI haribhadrasUrie vRtti racI che enA upara A zrIcandrasUrie vi.saM. 1169mAM paMjikA racI che ane e chapAI che. (2) nizIthacUrNiviMzodezaka-vyAkhyA-jinadAsagaNie nisIhanA uparanI vizesanisIhacuNi tarIke oLakhAvAtI caNi racI che. A nisIhanA vIsamA udezakane lagatI sRSNinI vyAkhyA vi.saM. 1174mAM A zrIcandrasUrie racI che. ahIM emaNe potAne zIlabhadrasUrinA ziSya kahyA che. (3) zrAddhapratikramaNasUtra- vanditusutta "zrAddhapratikramaNa sUtra' tarIke prasiddha che. enA upara A zrIcandrasUrie vi.saM. 1222mAM 2000 zloka jevaDI vRtti racI che. (4) nandI TIkA-durgapada-vyAkhyA- nandIsutta nAmanA Agama upara haribhadrasUrinI TIkA che. P 268 emAMnAM durbodha sthaLonI A vyAkhyA zrIcandrasUrie 3300 zloka jevaDI racI che. enI vi.saM. 1226mAM lakhAyelI eka hAthapothI jesalameranA bhaMDAramAM che. (5) jIvakalpa-bRhamyurNi-vyAkhyA- jinabhadragaNi kSamAzcamaNe racela jayakappa e Agama gaNAya che. ene saMskRtamAM "jatakalpa' kahe che. enA uparanI bRhacurNi upara zrIcandrasUrie 1120 zloka jevaDI vyAkhyA vi. saM. 1227mAM racI che. A vyAkhyAne 'TippaNa" paNa kahe che. (6) nirayAvalikA-zrutaskandha-vRtti- nirayAvaliyA kivA kapriyA, kathvavaDisiyA, puSkriyA, puSkacUliyA ane vaNihadasA e pAMca uvaMga (upAMga)ne "nirayAvalikA-zrutaskandha' kahe che. enA upara zrIcandrasUrie vi. saM. 1228mAM vRtti racI che ane e chapAyelI che. (7) caityavandanasUtra-vRtti- A ceIyavandaNasutta (saM. caitya-vandanasUtra)nI zrIcandrasUrie racelI vRtti che. (8) sarvasiddhAntaviSamapada-pathArya- A kRti vividha AgamomAMnAM durgama sthaLonA paryAyarUpe zrIcandrasUrie 2264 zloka jevaDI racI che. 1. jai. sA. saM. I. (pR. 243-244)mAM AnI noMdha che. 2. A "de. lA. jai. 5. saMsthA" taraphathI I.sa. 1922mAM chapAvAi che. 3. nyAyapravezaka tema ja enA uparanI haribhadrasUrikRta vRtti sahita A paMjikA "gA. pI. graM."mAM I.sa. 1930mAM prakAzita thayelI che. For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 45 : anuSThAnavidhi : pri. A. 266-270] 145 A uparAMta uvasaggaharathora uparanI TIkA racanAra dvija pArzvadevagaNi te A kadAca haze paraMtu 'padmAvatyaSTaka ane enI vRttinA kartA pArthadevagaNi A ja zrIcandrasUri hovAno vizeSa saMbhava che ema ? 269 manAya che. "pratiSThAkalpa. pratiSThAsAroddhAra kviA pajinayajJakalpa (vi.saM. 1285)- AnA kartA di, AzAdhara che. emaNe A kRti 954 zlokamAM vi.saM. 128pamAM racI che. e cha vibhAgamAM vibhakta che. A kRtimAM vasunardikRta pratiSThAsArasaMgrahano ullekha che. kalpadIpikA- A pratiSThAkalpa uparanI AzAdhare racelI svopajJa vRtti che. eno ullekha emaNe dharmAmRtanI prazasti (zlo. 16)mAM karyo che. A pratiSThAkalpa upara bIjI paNa traNa vRttio che :(1) zubhacandrakRta, (2) parazurAmakRta ava (3) ajJAtakartuka. pratiSThAkalpa (la. vi. saM. 1290)- AnA kartA jagaccandrasUri che. emaNe potAnI A kRti bhadrabAhusvAmIe racelA pratiSThAkalpa uparathI taiyAra karI che ema kahevAya che. pratiSThAkalpa- A 300 zloka jevaDI kRtinA kartA guNaratnasUri che. emaNe haribhadrasUrikRta pratiSThAkalpano upayoga karyo che evo A kRtimAM ullekha hovAnuM kahevAya che. e vAta sAcI hoya to paNa A haribhadrasUri te kyA e prazna vicAravo bAkI rahe che. pratiSThAkalpa- AnA kartA guNaratnAkarasUri hovAnuM kahevAya che. LP 270 pratiSThAkalpa (la. vi. saM. 1650)- AnA kartA di. akalaMka che. emane viSe somasene vi.saM. 1669mAM racelA trivarNAcAramAM ullekha karyo che. A akalaMke bhaTTAraka ekasandhinI jinasaMhitA ( 7, 16, 10, 6)mAMthI tema ja nemicandrakRta pratiSThApATha (1, 3)mAMthI avataraNo ApyAM che ema zrI jugalakizora mukhtAranuM kahevuM che. pratiSThAkalpa (vi. saM. 1660)- A kRti upAdhyAya sakalacandra vijayadAnasUrinI vidyamAnatAmAM vi.saM. 1660mAM racI che. emaNe jagaccandrasUrikRta pratiSThAkalpano upayoga karyo che ema kahevAya che. 1. AnAM keTalAka padyo meM D G C M (Vol. XIX, sec, I, pt. I, pp. 313-322)mAM ApyA che. enAM pR. 323-324mAM pArzvadevagaNinI kRtionI sUcI che. 2. AnI eka hAthapothI vi.saM. 1203mAM lakhAyelI che. 3. A vRtti jainastotrasandroha (bhA. 1)mAM I.sa. 1923mAM chapAyelI che. 4. A kRti manoharazAstrI malIke muMbaithI vi.saM. 1974mAM chapAvI che. 5. A nAmanI eka kRti bhAvazarmAe paNa racI che. 6. zubhacandra pAMDavapurANanI prazastimAM Ano ullekha karyo che. 7. juo sakalacandrakRta pratiSThAkalpano gujarAtI anuvAda. 8. Ano gujarAtI anuvAda chapAyelo che paranuM emAM anuvAdaka, mudraka ane prakAzaka paikI ekanuM nAma apAyeluM nathI. 10 bhA.3 For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 44 pratiSThAkalpa- AnA kartA vidyAvijaya che ane AnI eka hAthapothI paMjAbanA bhaMDAramAM che. pratiSThAkalpa- A ajJAtakartaka kRti che. pratiSThAkalpavidhi- A nAmanI be kRti che : (1) padmavijayakRta ane (2) ajJAtakartuka. pratiSThAtilaka- A nAmanI traNa kRti che. enA kartAnAM nAma anukrame narendrasena, nemicandra ane brahmasUri (la. vi. saM. 1625) che. narendrasenanI kRtine pratiSThAsAradIpaka paNa kahe che. evI rIte P 271 nemicandranI kRtine aha-pratiSThAsArasaMgraha ane nemicandrasaMhitA tathA brahmasUrinI kRtine jinasaMhitAsAroddhAra, trivarNAcAra ane saivarNacAra paNa kahe che. pratiSThA dIkSA-kuMDalikA- AnA kartA naracandra che. avacUri- A nAmanI sAta kRtio che. temAM be ajJAtakartRka che ane ekanA upara di. zrutasAgaranI TIkA che. bIjIne pratimAlakSaNa paNa kahe che. bAkInI kRtionA kartAnAM nAma nIce mujaba che - Indranandri, kumudacandra, jayasena, vasunanTi ane hastisalla. pratiSThAvidhi- A nAmanI pAMca kRtio che. e paikI eka ajJAtakaka che jyAre bAkInI kRtionA kartAnAM nAma nIce pramANe che : tilakasUri, narezvara, vardhamAnasUri ane hemasUri. pratiSThAvidhivicAra- A nAmanI kRti koIke racI che. pratiSThAvidhAna- A ajJAtakartaka kRti che. pratiSThAsAra (vi.saM.1491)- A nAmanI be kRti che. emAMnI eka kumArasene vi.saM. 1491mAM racI che bIjInA kartAnuM nAma appayyAya che. ane e kRtine jainendrakalyANAbhyadaya paNa kahe che. P 272 AcAradinakara (vi.saM. 1468)AnA kartA abhayadevasUrinA ziSya ane jayAnandasUrinA paTTadhara vardhamAnasUri che. emaNe A kRti mudrita AvRtti pramANe vi.saM. 1468mAM racI che. emAM ekaMdara 41+40=41 udayo che. enA pachI mahAdyota ane prazasti che. enuM parimANa 15500 zloka jevaDuM che. graMthakAranI 31 padyonI prazasti pachI harSanandagaNikRta prazastinAM 16 padyo che. 1. .sa. 1599mAM zRMgArakathA racanArA kannaDa kavi padhasara e A brahmasUrinA vaMzaja thAya che. juo ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 137). 2. A kRti "kharatara gaccha granthamAlA" taraphathI be vibhAgamAM anukrame i.sa. 1922 ane I.sa. 1923mAM prakAzita thaI che. pahelA bhAgamAM "aruNodaya' nAmanA prathama udayane tema ja udaya 1-22ne sthAna apAyuM che. jyAre bIjA bhAgamAM udaya 23-40, mahAdyota ane prazasti mATe tema karAyuM che. piM. jitendra bI. zAhe Ano hindI anuvAda karAvyo che. muni ratnatrayavijaya AnuM saMzodhana kare che.] 3. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 22)mAM noMdhAyelI eka hAthapothI pramANe A racanA vi.. 1463mAM thai che. 4. aruNodayane prathama udaya kahyo che. tyAra bAda 1-40 udayo gaNAvatI veLA 'garbhAdhAnasaMskArakIrtana' nAmanA udayano prathama udaya tarIke ullekha che. For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 45 : anuSThAnavidhi : pri. A. 270-274] 147 viSaya- "aruNa' nAmanA prathama udayamAM gRhasthadharma, zramaNano AcAra ane gRhastha tema ja zramaNane samAna evI bAbato ema viSayanA traNa varga sUcavI gRhastha dharmanA nimnalikhita soLa saMskAro gaNAvAyA che : (1) garbhAdhAna, (2) puMsavana, (3) janma, (4) candra ane sUryanAM darzana, (5) kSIrAsana, (6) SaSThanuM jAgaraNa, (7) zucikarma, (8) nAmakaraNa, (9) avaprAzana, (10) karNavedha, (11) muMDana, (12) upanayana, (13) pAThAraMbha, (14) vivAha, (15) vratAropaNa ane (16) aMtakarma (1) zramaNonA AcAra tarIke nIce mujaba soLa bInA gaNAvAi che - P 273 (1) brahmacarya, (2) kSullakatva, (3) pravrajyA, (4) utthApanA, (5) yogodvahana, (6) vAcanAgrahaNa, (7) vAcanAnI anujJA, (8) "upAdhyAya' padanI sthiti (9) "AcArya pada, (10) pratimAnuM vahana, (11) vratinIne vratanuM dAna, (12) pravartinI' pada, (13) "mahattarA' pada, (14) pravartinI ane mahattarA e baMnenI dinanI ane rAtanI sthiti, (15) RtunI sthiti ane (16) maraNavidhi. trIjA varga tarIke (1) liMbAdinI pratiSThA, (2) zAntika, (3) pauSTika, (4) bali, (5) prAyazcittanI vidhi, (6) AvazyakanI vidhi (7) tapanI vidhi ane (8) padAropaNa ema ATha bAbatonuM nirUpaNa che. A grantha jaina vidhividhAnanI dRSTie mahattvano che eTaluM ja nahi paraMtu keTalIka vAra e kAvyarasikone AnaMdadAyaka padyo paNa pUrAM pADe che. dA. ta. emAM (bhA. 2, patra 185-1944)mAM 25 kusumAMjalio vagerene aMge je 151 padyo saMskRtamAM che te yamakanI dRSTie paNa vicAravA jevAM che. A hakIkata huM ahIM jarA vistArathI vicArIza : paccIsa kusumAMjali- 'kusumAMjali" eTale "phUlano khobo' be hAthano khobo karI emAM phUlo P 274 rAkhI jinezvarane vadhAvavA te "kusumAMjali' kahevAya che. emanA janmAbhiSeka veLA indro A kArya kare che. A AcAradinakaramAM ekaMdara 25 kusumAMjalio paikI pratyekane aMge pAMca pAMca bhAvavAhI padyo apAyAM che. vaLI judI judI pujAne aMge 25 padyo ane "dhUpa" pUjAne udezIne sarvatra samAna evuM eka 1. A soLa saMskAranA saMskRta nAmo paikI pratyekanA aMtamAM "kIrtana' zabda joDatAM e udaya 1-16nAM nAmo bane che. evI rIte brahmacaryathI mAMDIne maraNavidhi parvatanI soLa bInAo vicAratAM udaya 17-32 sudhInA udayonAM nAma bane che. trIjA vargagata ATha bAbato mATe paNa A ja rIte vicAra karatAM udaya 33-40nAM nAma bane che. 2. kusumAMjali nAmanI eka kRti ke jenAM ATha padyo paikI kevaLa Adya padya saMskRtamAM che tenI noMdha meM D C G C M (Vol. XVII, pt. 4, p. 185)mAM lIdhI che. e Adya padya vAdivetAlakata ahaMdabhiSekavidhinA tRtIya parvanuM paheluM padya che. 3. A saMbaMdhamAM paM. dhuraMdharavijayagaNino "pacIsa kusumAMjali mahAkAvya" nAmano lekha "jai. sa. pra." (va. 17, aM. 7, pR. 140-142)mAM chapAyo che. 4. snAtravidhi upara samudrAcArye 250 zloka jevaDI racelI vRttinuM paNa A nAma che. juo ji. 2. ko. (vi. - 1, pR. 95). For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 44 ja padya che. Ama 151 padyo che. pratyeka kusumAMjali bhinna bhinna chaMdamAM racAyelI che ane e yamakathI vibhUSita che. yamakanA je 111bheda gaNAvAya che temAMnA ghaNAkharAne A kusumAMjaliomAM sthAna ApyuM che. AthI A nAnakaDA manorama kAvyanI garaja sAre che. AcAradinakara (bhA. 2, patra 197-1988)mAM ATha maMgalanuM tAtparya samajAyuM che. prastuta kRtimAM keTalAka maMtro paNa apAyA che. AcAradinakara (bhA. 2, patra 207-209a)mAM "bhagavatI-maMDala" apAyuM che. emAM 64 yoginIo, "bAvana vIra' tarIke oLakhAvAtI para vyaktio ane 8 bhairava vagereno ullekha che. AcAradinakara (udaya 33, patra 1848)mAM suvarNanI zalAkA laIne jinapratimAnA netranA unsIlanano ullekha che. Ama A aMjanazalAkAnuM dyotana kare che. ahaMdabhiSekavidhi kivA jinAbhiSekavidhi (uM. vikramanI 11mI sadI)- A saMskRta kRti pAMca parvamAM vibhakta che. emAM anukrame 10, 16, 30, 18 ane 24 padyo che. Ama kulle 98 padyo che jyAre anyatra 99 padyo che. e vividha vRttomAM racAyelAM che. P 275 P 276 1. AnAM nAma zrIdharadharavijayagaNie (hAla sUrie) pR. 148, Ti. 3mAM nirdezAyelA lekhamAM ApyAM che. 2. A kRti paM. zrIkalyANavijayagaNie racelI ane "zrIkalyANavijayajI zAstrasaMgraha samiti" taraphathI vi.saM. 2012mAM prakAzita karAyelI kalyANakalikA (bhA.2)mAM chapAvAI che. emAM 99 padyo che ane prastAvanA che paraMtu A kRti mATe kaI hAthapothIno upayoga karAyo che teno ullekha nathI. tyAra bAda lAMbe gALe vi.saM. 2021mAM "jaina sAhitya vikAsa maMDale" nimnalikhita nAmathI prakAzita karelA pustakamAM A ahaMdabhiSekavidhi (98 padyo)ne zIlAcAryakRta paMjikA, jIvadevasUrie pAiyamAM 54 padyomAM racela jiNanDavaNavihi (jinasnAnavidhi) tathA goggaTasUrinA ziSya samudrasUrie chathI adhika saMvatsaromAM arthAt vi.saM. 1006mAM dhavalapurImAM racelI paMjikA sahita sthAna apAyuM che :"(paMjikA sahita) jinasnAtravidhi tathA (paMjikA sahita) ahaMdabhiSekavidhi." A pustakanA saMzodhanArthe chANInA bhaMDAranI eka tADapatrIya pratino upayoga karAyo che. A pustakanA prAraMbhamAM paM. lAlacandra bhagavAna gAMdhInI gujarAtImAM prastAvanA ane tyArabAda jinasnAtravidhi tathA ahaMdabhiSekavidhinuM saMskRtamAM viSayapradarzana che. tyAra pachI baMne kRtio kaTake kaTake paMjikApUrvaka gujarAtImAM anuvAda sahita apAI che. aMtamAM pAMca pariziSTo che. A paikI prathama pariziSTamAM baMne kRtionAM ane enI paMjikAomAMnAM padhonI bhegI akArAdi krame sUcI apAI che. evI rIte tRtIya pariziSTamAM vRttonI sUcI che. pAMcamAM pariziSTa tarIke jinaprabhasUrikRta vihimagnapavAnA pariziSTarUpe emAM prakAzita ane e sUrie racela devAdhidevapUyAvihi ApI emAM prastuta kRtimAMthI apAyelAM avataraNonAM mULa viSe noMdha karAI che. [vIrazekharasUri saMpAdita ahaMdabhiSekavidhi" prakA. bhAratIya prA. pIMDavADAthI prasiddha thaI che. 'vidhimArgaprapA'nuM punarmudraNa prAkRta bhA. a. jayapurathI thayuM che. I.sa. 2000mAM.] 3. juo parva 5, zlo. 23. 4. juo kalyANakalikA bhA. 2 pra. "kalyANavijayajI zAstrasaMgrahasamiti" For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 45 : anuSThAnavidhi : pri. A. 274-277] 149 P 277 prathama parvamAM jinAbhiSekanuM phaLa darzAvI RSabhadevanA janmasamayanA ane rAjAdhirAjyaprasaMganA ema be abhiSekano nirdeza karAyo che. dvitIya parvamAM jinabimba mATenI vedI, jinasnAtranA adhikArI zrAvaka ane dasa dipAlone AhvAna e bAbato rajU karAI che. tRtIya parvamAM dhUmAvalInuM ane jinabimbanuM varNana, "gaMgA' vagere cauda nadIonuM AhvAna tema ja pAdi mahAhadomAM vasanArI cha devIone tathA prabhAsAdi tIrthonA adhipatione AmaMtraNa ema vividha bAbato AlekhAI che. caturtha parvamAM jinane sarva auSadhio dvArA karAtA snAnanuM varNana che. jinapratimiAne AbhUSaNothI vibhUSita karavAmAM vAMdho nathI ema ahIM kahyuM che kemake e tIrthaMkaranI pUrvAvasthA sAthe saMbaMdha dharAve che. paMcama parvamAM dhAnyAdi dvArA bali, maMgalapradIpa, ArAtrika palUNautAraNa, dasa dipAlonuM sanmAnapUrvaka visarjana tema ja nava grahonA varNa vagere viSe mAhitI apAI che. uddharaNo- prastuta ahaMdabhiSekavidhimAMnA po keTalIka kRtiomAM jUnAdhika pramANamAM paNa e ja svarUpe uddhata karAyelAM jaNAya che. dA. ta. yogazAstra (pra. 3, zlo. 124)nI svapajJa vRtti (patra 211A)mAM tRtIya parvanuM mInara6 thI zarU thatuM sAtamuM padya jovAya che. jinaprabhasUrie devAhidevayAvihimAM je vividha avataraNo ApyAM che temAMnAM paccIseka padyo A a. vi. mAM che. ratnazekharasUrie saDhavihi upara vi. saM. 1506mAM je vidhikaumudI racI che temAM emaNe "vAdivetAla' zAntisUrIe kahyuM che evA ullekhanUrvaka tRtIya parvanuM cothuM padya rajU karyuM che. vaLI emaNe nAmanirdeza vinA tRtIya parvanAM pahelA ane bAramA padya emAM ApyAM che. "muchAtAra''thI zarU thatAM keTalAMka padyo haribhadrasUrie racelAM saMbhave che ema kahI e paNa uddhata karAyAM che. A muplhUrathI zarU thatuM padya te tRtIya parvanuM Adya padya che. pAThAntara- a. vi. (parva 3)nuM 12muM padya pAThabhedapUrvaka abhiSekamAM che. juo D c G C M (Vol XVII, pt. 4, p. 164) kartA- a. vi.nA Adya padyanI paMjikAmAM A kRtinA kartA tarIke vAdivetAlano spaSTa ullekha che. bAkI a. vi.nA praNetAe to potAno saMkSipta paricaya to zuM nAma paNa darzAvyuM nathI. kalyANavijayajI gaNie A paMjikAnA aMta bhAgano ullekha karyo che. temAM a. vi. mATe "zAntivAdivetAlIya" vizeSaNa jovAya che. e uparathI prastuta a. vi.nA kartA "vAdivetAla zAnti' che ema jANI zakAya che. 1. A nAmanI 14 padyAnI eka pAiya kRtine lagatI mAhitI meM D c G C M (Vol. XVII, pp. 4, pp. 189-190)mAM ApI che. 2. A bAbatanI carcA vAdamahArNava (pR. 754)mAM che. 3. D c G C M (Vol. XVII, pt. 4, No. 1378)nuM Adya padya kaMIka pAThabhedapUrvaka jIvadevasUrikRta jiNanDavaNavihinA 49mA padya sAthe maLatuM Ave che. 4. jiNanDavaNavihinA padya 47-48 ArAtrikamAM jovAya che. juo D c G C M (Vol. XVII, pt. 4, No. 1343) 5. sarakhAvo D C G C M (Vol XVII, pt. 4, No. 1400) For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 44 P 278 P 279 uttarajhayaNanI pAiyaTIkA racanArA ane vi.saM. 1096mAM svarge saMcaranArA vAdivetAla zAntisUri' tarIke suprasiddha che. e ja a. vi.nA kartA haze ema mAnavAmAM eka vAMdho Ave che kemake zIlAcArya urphe tattvAdiye AyAranI TIkA zakasaMvat 784mAM arthAt vi. saM. 919mAM racI che teo a. vi.nA paMjikAnA praNetA hoI zake nahi eTale vAdivetAla ke pachI A zIlAcArya anya koi hovA joie. jo paMjikAkAra ja AyAranA TIkAkAra hoya to vAdivetAla vikramanI navamI sadI jeTalA to prAcIna haze ja. mAthurI tathA vAlabhI vAcanAonA samanvayArthe valabhImAM maLelI sabhAmAM je "gandharva-vAdivetAla' zAntisUri hatA teo a. vi.nA kartA haze ema kalyANavijayajInuM kahevuM che. a. vi.mAMnI koI koI paMkti ityAdi bRhacchAntistavamAM jovAya che. dA. ta. vicAro parva 1, zlo. 9 ane parva 5, zlo. 10 ane 13 e uparathI tema ja koI koI hAthapothImAM bRhacchAntistavano a. vi.nA sAtamA parva tarIke zAntiparvanA nAme ullekha jovAya che ethI A baMnenA kartA eka hovAnuM keTalAka mAne che. vizeSamAM caturtha parvanA soLamA padya sAthe zAntisUrikRta ceiyadaNabhAsa (pR. 26)mAM mayaM vanA ullekhapUrvakanI "vedana " gAthA bhAvanI dRSTie sarvAMze maLatI Ave che. ethI e gAthA a. vi.nA AdhAre yojAyelI lAge. koika to e baMnenA kartA eka hovAnI paNa kalpanA kare che paraMtu e vAta to mane pratItijanaka jaNAtI nathI. hAthapothI- a. vi.nI vi.saM. 1358mAM lakhAyelI eka hAthapothI pATaNanA bhaMDAramAM che. paMjikA- A zIlAcArye racI che ane e chapAyelI che. (pra. "jaina sAhityavikAsa maMDala.') paMjikAkAre potAno paricaya Apyo nathI. anuvAda- paM lAlacandra bha. gAMdhIe a. vi.no gujarAtImAM anuvAda karyo che ane e prakAzita che. juo pR. 275, Ti. 1. smalana- jai. graM. (pR. 149)mAM jayabhUSaNe dhUmAvalikA racyAno je ullekha che te bhrAnta che. e to jIvadevasUrikRta jiNanDavaNavihinA aMtima padyagata "jaya bhUSaNa" joI eno artha samajavAnI bhUlane AbhArI jaNAya che. ji. 2. ko. (vi. 1, 5- 198)mAM to kahyuM che ke jai. graM. gata ullekha bRhaTTippanikA kramAMka 637-638 gata vAkyonA khoTA cheda (splitting)nuM pariNAma che. zAntiparva- Ane keTalAka a. vi.nuM sAtamuM parva gaNe che ane emAM bRhacchAntistavano aMtarbhAva karAyAnuM kahe che. A stava upara harSakIrtisUrinI vi.saM. 1655mAM racAyelI TIkAno tathA dhanapAlanI TIkA hovAno ullekha ji. 2. ko. vi 1, pR. 285)mAM karAyo che. A stavano viSaya brAhmaNonA svastikavAcanAnuM tema ja bRhapuNyAhavAcana (Pet. VI No. 602)nuM smaraNa karAve che. 1. AnA paricaya mATe juo D G C M (VOL.XVII, pp. 4, pp. 114-221). A kRtino padyAtmaka anuvAda navasmaraNa sacitra (pR. 178-157)mAM chapAyo che. For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 45 : anuSThAnavidhi : pri. A. 278-281] 151 ahaMdabhiSekavidhi- jai. graM. (pR. 153)mAM A nAmanI eka kRtinI noMdha che te kaI te jANavuM bAkI rahe che. abhiSekavidhi kivA bRhacchAntikAbhiSeka- A di. AzAdharanI kRti che ema ji. 2. ko. me 280 (vi. 1)nAM pR. 14 ane 285mAM ullekha che. abhiSekavidhi nAmanI eka ajJAtakartRka racanA paNa che. 'nityamahodyota kivA mahAbhiSeka- A kRti AzAdhare racI che ane eno ullekha emaNe dharmAmRtanI svapajJa vRtti nAme bhavyakumudacandrikAnI prazasti (zlo. 17)mAM karyo che. eno viSaya jinAbhiSekanI vidhi che. ethI A kRti te ja uparyukta abhiSekavidhi to nathI evo prazna mane phure che. mahAbhiSeka- A nAmanI bIjI cAra kRtio che. te paikI ekanA kartAnuM nAma jANavAmAM nathI. bAkInA traNanAM nAma guNabhadra, jinasena ane pUjyapAda che. snAtra-vidhi- A nAmanI cAra kRtinI noMdha ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 457)mAM che. e pikI jIvadevasUrinI racanA to ja. ma. mAM che ane enA upara "candra' kuLanA goggaTasUrinA ziSya samusUrinI dhUmAvalikA nAmanI vRtti che. A vRttinuM bIjuM nAma kusumAvalI che ane e 250 zloka jevaDI che. devIndra pasnAtra-vidhi nAmanI eka kRti racI che. vaLI "vAdivetAla' zAntisUrie 281 paNa tema karyuM che e sUrinI A kRtine parvapaMcAzikA, parvabhaMjikA tema ja snAnavidhi paNa kahe che. e zuM pR. 27pamAM nirdezAyalI a. vi. to nathI evo prazna koika kare che. eka ajJAtakarNaka snAtravidhi che ane e saTIka che. "janmAbhiseya (janmAbhiSeka)- A nAmanI eka kRti aprabhaMzamAM che. juo pattana.sUcI (pR. 184). ratnatrayavidhAna- A di. AzAdharanI kRti che. eno ullekha emaNe dharmAmRtanI svapanna vRtti nAme bhavyakumudacandrikAnI prazasti (zlo. 18)mAM karyo che. 1. Ane zratasAgaranI TIkA sahita pannAlAla sonIe abhiSekapAThasaMgrahamAM sthAna ApyuM che. A TIkAnI eka hAthapothI vi. saM. 1582mAM lakhAyelI che. 2. A nAmAMtara mATe juo ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 305). 3. A pR. 275. Ti. 1mAM meM noMdhelI jiNanDavaNavihi (jinasnAnavidhi) che ane e "jai. sA. vi."mAM prakAzita che. 4. A "jaina sAhityavikAsamaMDala" taraphathI chapAyelI che ane ene paMjikA' kahe che. 5. A gujarAtI ja kRti haze ema lAge che. 6. A kRti te a. vi. che ema keTalAka mAne che. 7. A parvapaMcAzikAnI zIlAcAryakRti vRttinuM paNa nAma che ema ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 240) jotAM jaNAya che. 8. "janmAbhiseya ane mahAvIrakalaza" nAmano mAro lekha "jai. sa. pra." (va. 14, aM 3-4)mAM chapAyo che. For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 44 RSabhatarpaNa- A nAmanI eka ajJAtakartuka kRti che. e kriyAkAMDane aMgenI che. baMbhaceraparikaraNa- AnA kartA kapUramalla che. emaNe A kRti 46 padyamAM racI che. e maNidhArI zrIjinacandrasUri" nAmanA pustakamAM chapAI che paraMtu mArA jovAmAM AvI nathI. e prAkRtamAM che. [saMnazA pratiSThA785- saM. mA. tyaasaa||2suuri. pra. "simaM52 haina maMEi2 pAtuM" mahesANA saM. 2035 aMjanazalA pratiSThAsyavidhi- saM. amRtavAra (251. pra. haina peDhI 2u.] jinasnAtravidhi tathA ahaMdu abhiSekavidhi- pra. jaina sAhitya vikAsamaMDala." pratiSThAs85 aMjanazalA-pratiSThAhavidhi- saM.bhA. azo'yaMdrasUra. jinadattasUrijJAna bhaMDAra, jaisalamera ke hastalikhita granthoM kA sUcIpatra, dvitIya khaNDa, saMkalanakartAzrI jaudrarImala pArekha evaM anya, prakA0-sevA maMdira, rAvaTI, jodhapura 1988 I0. jinazAsananAMzramaNIratno, saMpA0-nandalAla devaluka, prakA0-arihanta prakAzana, bhAvanagara 1994 I0. jainaaitidrAsikagUrjarakAvyasaMyaya, saMpA0-muni jinavijaya, prakA0-pravartaka zrI kAMtivijaya jainaaitihAsika granthamAlA, bhAvanagara 1926 I0. jainatIrthasarvasaMgraha, bhAga 1, khaMDa 1-2, bhAga 2, lekhaka-paM0 ambAlAla premacanda zAha, prakA0AnandajI kalyANajI kI per3hI, ahamadAbAda 1963 I0. jainapratibhAdarzana, saMpA0-nandalAla devaluka, prakA0-zrI arihanta prakAzana, bhAvanagara 2000 I0. tapAgacchavaMzavRkSa, lekhaka-jayantIlAla choTAlAla zAha, prakA0- jayantIlAla choTAlAla zAha, sAtabhAInI havelI, jhaverIvAr3a, ahamadAbAda vIra saMvat 2462. paTTAvalIparAga saMgraha, saMpA0-muni kalyAvijaya gaNi, prakA0-zrI kalyANavijaya zAstra saMgraha samiti, jAlora 1966 I0. paTTAvalIsamuccaya, bhA.1-2 saMpA0- muni darzanavijaya, prakA0- zrI cAritra smAraka granthamAlA, vIramagAma 1933 I0 punarmudrA nizAsana maa2|5| TrasTa. arbudaparimaMDala kI jainadhAtupratimAe~ evaM maMdirAvalI DaoN. sonasAra 58nI sirohI. pratiSThAlekhasaMgraha, saMpA0- vinaya sAgara, prakA0- sumati sadana, koTA 1953 I0. prAyInajainAmekhasaMgraha, bhAga 2, saMpA0- muni jinavijaya, prakA0- zrI jaina AtmAnanda sabhA, bhAvanagara 1921 I0. prAcInatIrthamAlAsaMgraha, saMzodhaka-vijayadharmasUri, prakA0- yazovijaya jaina granthamAlA bhAvanagara vi0saM0 1978. For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 282 prakaraNa 46 : svamasamarthana kiMvA khaMDanamaMDana zabdo enA e ja vaparAya tema chatAM keTalIka vAra enA artha paratve-enAM viziSTa lakSaNa bAbata bhinnatA pravarte che. dA. ta. deva, guru ane dharma e zabdo vividha dharmanA anuyAyIo vApare che paraMtu enA svarUpa saMbaMdhI ekavAkyatA nathI. eka ja saMpradAyanA mAnavIomAM paNa koI koI vAra e saMbaMdhamAM matabheda jovAya che. Ane laine to jaina graMthakAroe paNa potapotAnA paMthane-gacchane anukULa maMtavyo rajU karatI veLA khaMDana-maMDananA graMtho yojyA che. A jAtanA graMtho paikI keTalAkanI huM ahIM noMdha lauM chuM ane ema karatI veLA jaina dArzanika kRtione jatI karuM chuM kemake emAM to ajaina maMtavyonI AlocanAne sahaja sthAna apAyuM che. strInirvANa-kevalibhukti-prakaraNa - A 'AryA' chaMdamAM racAyelA prakaraNanA kartA yApanIya' viyAkaraNa zAkaTAyana che. emAM strInI muktinuM pratipAdana karanArI pa5 kArikA che ane kevalajJAnInA kavalAhArane aMge 34 kArikA che. Ama ekaMdara 89 kArikA che. A kRtinI eka hAthapothI pramANe to 46 ane 37 eTale ke kulle 83 kArikA che. A dvArA zvetAMbaronI mAnyatAne anukULa evI be bAbato 283 rajU karAI che. uttarajajhayaNa (a. 36, gA. 49)nI "vAdivetAla' zAntisUrie racelI pAiya TIkA (patra 6798, '679, 5688a 680A, 681AmAM, ane "6828)mAM, pramANanayatattAloka (pari. 7, sU. 57)nI ratnaprabhasUrie racelI TIkA nAme ratnAkarAvatArikA (pR. 9163 ane 0165)mAM, 'cAyAcArya' yazovijayagaNie racelI ajhappamayaparikhA (gA. 164 ane 169)nI vRtti (patra '918 ane 295A)mAM tema ja hAribhadrIya zAstravArtAsamuccaya (rU. 11, zlo. 54) uparanI syAdvAdakalpalatA nAmanI TIkA (patra 13428a ane 144308)mAM A prakaraNanI kArakiAo udbhUta karAi che. jema A zvetAMbara munivaroe prAyaH strInI muktirUpa potAnA pakSanI mAnyatAne siddha karavA A prakaraNano upayoga karyo che tema di. prabhAcandra prameyakamala mArtaDa (pR. 300, 302 ane 307)mAM ane nyAyakumudacandra (bhA. 2, pR. 15869)mAM pUrva pakSa rajU karavA mATe eno eka yA bIjI rIte upayoga 1. A i. sa. 1925mAM prakAzita karAyuM che. juo jai. saM. sA. i. (khaMDa 1, pR. 26 ane 457). [viddhakarya munizrI jaMbUvijayajI ma.sA.e aneka prAcIna prationA AdhAre saMpAdita karela A graMtha svopallavRtti sAthe saM. 2030 mAM "jaina AtmAnaMdasabhA' dvArA prasiddha thayela che.] 2. ji. 2. ko. (vi. 1)mAM A nAmathI A kRtinI noMdha nathI emAM pR. 26mAM kevalibhuktiprakaraNa tarIke ane pR. 454mAM strInirvANaprakaraNa tarIke prastuta kRtino be kaTake ullekha che. 3. vaa. mA~.. 4. trI , nAnId fbanavavaMta. 5viSama . 6. saMva60, 7, tana, 8. sA ha (uttarArdha) 9, yat saMyamopa0. 10. saMva60. 11. saMva60, 12. ninavane nAnIte. 13. vA0, ninavanuM gAnate. 14. saMva60. 15. Izefpa0. For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 46 karyo che ane emAM apAyelI vividha dalIlonuM khaMDana karyuM che.' P 284 tapoTamatakuTTana kivA tapoTamatakuTTanazata (la. vi. saM. 1350)- AnA kartA "kharatara' gacchanA jinaprabhasUri che. emaNe A 102 padyonI kRti dvArA "tapA' gacchanA keTalAMka maMtavyonuM khaMDana karyuM che. vizAlarAjagaNinA ziSyanA kathana mujaba to A sUrie "tapA' gacchanA somatilakasUrine 700 stotro racI e arpaNa karyA hatAM. jo A vAta sAcI ja hoya to pachI temaNe A khaMDanAtmaka kRti kema racI evo sahaja prazna udbhave. Ano uttara ema saMbhave che ke AvuM kArya emaNe yuvAvasthAmAM "kharatara" [P 285 gacchanA tAjA anuyAyI banyA tevAmAM karyuM haze paraMtu pAchaLathI e anucita jaNAtAM "tapA" gacchanI nindA ke jhATakaNI karavAnuM emaNe mAMDI vALyuM haze. prastuta kRti aprakAzita che eTale enAM Adya traNa padyo ityAdi pR. 284nA Ti. 1mAM noMdhelI eka hAthapothInA AdhAre rajU karuM te pUrve kahIza ke samagra kRti subodha saMskRtamAM mukhyatayA "anubhU' chaMdamAM racAI che ane enuM parimANa 110 zloko jeTaluM che. enA prAraMbhamAM nimnalikhita traNa padyo che : "nirloThitazaThakamaLaM trailokye prathitacArukAruNyam / praNipatya zrIpArzva 'tapoTamatakuTTanaM' vakSye // 1 // bAhyakriyAdarzanena moha yanto jagajjanam / tapobhUtA aTantIti 'tapoTAH' parikIrtitAH // 2 // tapoTAnAM mataM caiva mudgalAnAM mataM tathA / zAkinInAM mataM caiva prAyastulyAni vakSyante // 3 // " 1. A dalIlonA spaSTIkaraNArthe "nyAyAcArya" mahendrakumAre TippaNarUpe kevalibhukti prakaraNamAMthI avataraNo ApyAM che ane sAthe sAthe e avataraNo je zvetAbarIya granthomAM emane joyAjANyAM tenAM nAmo pR. 852855 ane pR. 858mAM ApyAM che. AvuM kArya strImuktiprakaraNa aMge paNa emaNe pR. 865-870 ane pR. 874mAM karyuM che. A TippaNomAM meM noMdhelA zvetAMbarIya grantho uparAMtanA paNa keTalAka granthono ullekha che. dA.ta. vAdamahArNava (pR. 612, 613, 752, 753), sUyagaDanI zIlAMkasUrikRta TIkA (patra 346A), syAddhAvAdaratnAkara (pR. 473, 474, 480), nandIsuttanI malayagirIya vRtti (patra 132), paSNavaNAnI malayagirIya vRtti (patra 20 A, 21a), SaDradarzanasamuccaya (zlo. pa2)nI TIkA nAme tarkarahasyadIpikA ane yuktiprabodha (pR. 115). 2. A nAma enI ahIMnA "zrIjinadattasUri jJAnabhaMDAranI eka hAthapothInA aMtamAM puSmikArUpe jovAya che. emAM 102 paDyo che eTale A nAma padyonI dRSTie sArthaka Thare che. 3. juo "kAvyamAlA" (gu. 7)mAM chapAyelA siddhAntAgamastavanI avacUri ke je A ziSya racI che. emaNe prathama padyamAM potAnA gurunuM nAma gupta rIte gUMcyuM che ane eno nirdeza aMtamAM eka padya ApI karyo che. AthI e vAta spaSTa thAya che. ke ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 158)mAM A avasUrinA kartA tarIke vizAlarAjanuM je nAma apAyuM che te khoTuM che. For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 46 : svamatasamarthana kiMvA khaMDanamaMDana : [pra. A. 283-287] prathama padya A kRtinuM nAma darzAve che. bIjuM padya 'tapoTa' kahevAnuM kAraNa pUruM pADe che. trIjuM padya 'tapoTa' matane mudgalonA tathA zAkinInA matanI lagabhaga samAna hovAnuM sUcave che. 24mA padyamAM 'pUrNimA' pakSano ullekha che. 34mA padyamAM haribhadra munIndranA vacananI avagaNanA tapoTa kare che ema kahyuM che. aMtima padya nIce mujaba che : ''kRti ninaprabhasUriSkRta 'tapoTamatadana' zAstramamatsara: / bhavati sUkSmadhiyA paribhAvayatbudhajano vidhipakSavicakSaNaH // 102 // 'gurutattvapradIpa kiMvA utsUtrakandakudAla (vikramanI caudamI sadI)- A kRtinA praNetAe AmAM ke enA svopajJa vivaraNamAM potAno paricaya jarA jeTalo paNa Apyo nathI. prastuta kRti ATha vizrAmamAM vibhakta che. emAM padyonI saMkhyA anukrame nIce mujaba che :- 40, 40, 20, 40, 20, 30, 30 ane 21 Ama ekaMdare 241 padyo che. kartA A kRti kSemakIrtisUrinA ziSya nayaprabhe racI che. viSaya- A kRtimAM 'tapa' gacchanuM sthApana che jyAre digaMbara, caityapAkSika, pUrNimIyaka, auSTrika ane tristutika ane pAMca matonuM nirasana che. dvitIya vizrAma (zlo. 38)mAM ArdraguptanA ziSya 'yApanIya' hovAno ullekha che. paMcama vizrAma (zlo. 14)mAM kahyuM che ke tIrthakare ApelI kriyAno cheda jinadatte karyo. mane saMgha kaMi kaheze evA bhayathI eo UMTa upara besI palAyana karI gayA. AnA vivaraNa (pR. 88)mAM evo ullekha che ke rAtre UMTa upara besI pattanathI jAvAlipura jinadattasUri nAsI gayA ethI lokoe emanuM "aukTrika nAma pADayuM. 155 racanA samaya- AThamA vizrAmanA zlo. 14mAM kSemakIrti vagerenA cAritrane 'AgamAnusArI' kahyuM che. e u52thI tema ja enA svopajJa vivaraNa (pR. 134)mAM kSemakIrtisUrino ane sAthe sAthe emanA guru vijayacandrasUrino ullekha che e uparathI jANI zakAya che ke A kSemakIrtisUri 'bRhat tapA' gacchanA che ane emaNe ja kappanA bhAsa ane cuNi upara vi. saM. 1332mAM vRtti racI che. Ama prastuta kRti e arasAmAM racAyelI gaNAya. svopajJa vivaraNa- AmAM keTalAMka avataraNo che. emAM eka abhi. ci.mAMthI che. pR. 100mAM vardhamAnasUriSkRta muhapattikulaya uddhRta karAyuM che. emAM 28 gAthA che. vi. 2, zlo. 37nA vivaraNamAM devasUrie di. kumudacandrane vAdamAM siddharAjanI samakSa parAjita karyAno vRttAnta che. 1. A kRti svopajJa vivaraNa, enA uddhArakanI prazasti tema ja gurutattva vyavasthApanavAdasthala sahita ''AgamoddhAraka granthamAlA''nA vIsamA ratna tarIke vi. saM. 2018mAM prakAzita karAi che. emAM gurutattvapradIpano saMkSipta viSayAnukrama saMskRtamAM apAyo che. 2. juo jaina gUrjara kavio (bhA. 2, pR. 734). 3. A matanI utpatti vi. saM. 1250mAM thai che. For Personal & Private Use Only P 286 P 287 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 288 P 289 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 46 uddharaNo- gurutattvapradIpanAM keTalAMka padyo dharmasAgaragaNie potAnI vividha kRtio nAme tattvataraMgiNI, pavayaNapirA ityAdimAM uddhRta karyAM che. gurutattvapradIpanA vi. 1no zlo. 21 zrAddhavidhivinizcayamAM caturtha caraNa pUratA pAThabhedapUrvaka jovAya che. 156 be hAthapothIo- nAradapurImAM dharmasAgaragaNie tattvataraMgiNI racI e joi amane 'nihnava' kahyA che ema kharataroe kajIyo Ubho karyo. e uparathI e gaNie vinayasAgaragaNine ThAkura sadaya vacchane ghera jIrNa tADapatrIya pratinI zodha mATe mokalyA. e prati emaNe meLavI. evAmAM A pratino pracAra thaze evI bIkathI kharataroe bRhacchAlika liMgIo (laiMgiko)ne preraNA karI eTale temaNe kahyuM ke amAruM pustaka jaladI pAchuM Apo, nahi to kajIyo thaze. te uparathI vi. saM. 1606mAM jaladI prati utArI levAi. e kArya pattanamAM rahIne vimalasAgaragaNie, jJAnavimalagaNie, vinayasAgaragaNie tema ja vivekavimalagaNie jevuM jaNAyuM che pramANe karyuM. koika sthaLe lipi nahi samajAvAthI tema ja koi koi patra nahi maLyAthI A uddharaNa anya prati dvArA sudhArI levAnuM prazastinA aMtamAM vivekasAgaragaNie sUcana karyuM che. AnI bIjI eka hAthapothI vi. saM. 1683mAM lakhAyelI che. A gurutattvapradIpa uparathI dharmasAgare gurutattvapradIpikA racI che. eno SoDazazlokI paNa kahe che. 'gurutattvavyavasthApanavAdasthala- A 400 zloka jevaDI kRtimAM zarUAtamAM e kathana che ke keTalAka mativirSayAsane laine ema bole ke saMprati kALane yogya yatanA vaDe yatna karanArA je sAdhuo che teo vanya nathI. e uparathI zuM A sAdhuo pArzvastha, avasanta, kuzIla, sasakta ke yathAcchedaka che ema prazna uThAvI pArzvastha vagerenuM nirUpaNa karAyuM che. ema karatI veLA vividha granthomAMthI mahattvanAM avataraNo apAyAM che. pR. 145-146mAM paMcakalpanI pAMca gAthAo rajU karAi che. aMcalamatadalana kviA avidhimaviSauSadha (vi. saM. 1480)- AnA kartA harSabhUSaNa che. eo munisundarasUrinA bhakta che. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 4)mAM emane harSasenanA ziSya gaNyA che. emaNe 1000 zloka jevaDI A kRti cAra adhikAramAM vibhakta karI che. e dvArA prathama adhikAramAM mukhavannikAnI, bIjAmAM pratikramaNane aMgenA sthApanAcAcaryanI, trIjAmAM anumAnanI ane enA sAdhananI ane cothAmAM dRSTAntanI siddhi karAi che. TUMkamAM kahuM to emaNe A kRti dvArA 'aMcala' gacchanI keTalIka mAnyatAonuM khaMDana karyuM che. zrAddhavidhivinizcaya (vi. saM. 1480) A paNa uparyukta harSabhUSaNanI kRti che. e cAra adhikAramAM vibhakta che. emAM 'aMcala' matanuM khaMDana che. aMcalamatanirAkaraNa viA vAso'ntikAdiprakaraNa (u. vi. saM. 1480)- A 500 zloka 1. A AgamoddhAraka graMthamALA prakAzita che. 2. A kRtimAMnA Adya ane aMtima bhAga pUratuM lakhANa meM DC G C M (Vol. XVIII. pt, 1, 127-130)mAM ApyuM che. 3. AnI je eka hAthapothI jainAnanda pustakAlaya''mAM che tenA patra 7amAM ''caravalaka zabda che. A zabda u52thI gujarAtImAM 'caravaLo' zabda udbhavyo haze, sivAya ke e banAvaTI hoya. 4. AnA saMkSipta paricaya mATe juo Ti. 2mAM nirdezAyeluM sUcIpatra (pR. 131-133). 5. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 348)mAM A kRtino mukhavastrikA tarIke je ullekha che te vicAraNIya che. For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 46 : svamasamarthana kiMvA khaMDanamaMDana : pri. A. 287-292] 157 jevaDI kRtinA praNetA guNaratna che. eo devasundarasUrinA ziSya thAya che. A paNa "aMcala' matanI re 290 keTalIka mAnyatAnA khaMDanarUpa kRti che. emAM paraMparAnA prAmANyano vicAra karAyo che. e uparAMta pAkSika, paryuSaNa parva, mukhavastrikA, aravalaka (caravALA) ityAdi lagatI paNa hakIkata vicArAI che. tattvabodha prakaraNa- ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 152) pramANe AnA kartA zAntisUrinA ziSya amaracandranA ziSya che. emaNe A kRti dvArA "aMcala' gacchanI keTalIka mAnyatAonuM khaMDana karyuM che. samAnanAmaka kRti- AnA kartA haribhadra bIjA che ane e kRtinuM apara nAma nijatIrthakakalpitakumatanirAsa che ema bR. Ti. mAM ullekha che eTaluM ja nahi paNa ahIM A kRtine "zAMtipafmachidra" ema kahyuM che. ethI ema jaNAya che ke e aMcala ane pauNimika e be gacchanA keTalAka vicAronA khaMDanarUpa haze. aMcalamatasthApana- jai. graM. (pR. 158)mAM AnI je noMdha che e pramANe amadAvAdanA caMcalabAinA bhaMDAramAM AnI eka hAthapothI che e tapAsAya to A kRti viSe vizeSa prakAza paDe, bAkI nAma uparathI ja kahevAnuM hoya to e "aMcala matanI je mAnyatAo sAme anya gacchanA anuyAyIoe je AkSepo karyA che tenA ahIM uttara ApI potAno pakSa sthApavAmAM Avyo hovo joIe. saMzaya-vadana-vidAraNa (u. vi. saM. 1582)- A di. zubhacandranI kRti che. A kRtino ullekha emaNe potAnA pADavapurANanI prazastimAM karyo che. A katimAM zvetAMbaronI strInI mukti me 291 ityAdi mAnyatAonuM khaMDana che. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 407)mAM AkRti saMzaya-vadana-vidAraNa e nAme noMdhAyelI che. enI eka hAthapothI vi. saM. 1582mAM lakhAyAno tema ja A kRti upara svapajJa vRtti hovAno ahIM ullekha che. vRtti- A svapajJa che. 'cAmuhiDakamatasUtradIpikA kviA auSTrikamatAsUtradIpikA (vi. saM. 1617)- A vijayadAnasUrinA vineya dharmasAgaragaNie vi. saM. 1617mAM zobhAlapuramAM racelI kRti che. AnA prAraMbhamAM cAra padyo ane aMtamAM traNa padyo che : (1) "auSTrika matanA nAmanuM sthApana, (2) "auSTrIka matanAM utsutrone nirdeza ane enuM nirAkaraNa, (3) samyakatvano tyAga karelAonuM pharIthI samyakatvAropaNa ane (4) auSTrika matotsatrano auSTrikanA ja mukhe AviSkAra. prathama adhikAramAM kahyuM che ke potAno mata vistAravA mATe jinadatte cAmuMDAnuM ArAdhana karyuM hovAthI A matane cAmuMDika nAma apAyuM. auSTrika ane kharatara e be enAM nAmAMtara che. ahIM (pR. 2mAM) kahyuM che ke auSTrikoe racelA Adhunika granthomAM evo ullekha che ke kavacita 84 maThAdhikArIone durlabharAjanI samakSa jinezvarasUrie vi. saM. 1024mAM ke pachI vi. saM. 1080 jItIne kharatara' biruda 2 292 meLavyuM hatuM to A ullekha khoTo che kemake durlabharAjane to vi. saM. 1066mAM pattanamAM rAjya maLyuM hatuM ane vi.saM. 1077mAM to enuM nidhana thayuM hatuM ema kumArapAlaprabandha vageremAM kathana che. pR. 4mAM kahyuM che ke jinadattasUrithI vi.saM. 1204mAM "kharatara' mata udbhavyo. 1. jai. graM. (pR. 94)mAM Ane badale 'zubhacandraziSya' evo ullekha che te brAnta che. 2. A nAma prastuta kRtinA prAraMbhamAMnA caturtha padhamAM jovAya che. 3. A nAmathI A kRti "AgamoddhAraka granthamAlA"mAM 16mA ratna tarIke vi. saM. 2018mAM prasiddha karAI che. For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 46 P 293 dvitIya adhikAramAM jinezvaranI pUjAno strIne niSedha ityAdi 25 (11+3+5+6) usUtrono ullekha karI enI carcA karAi che. A kRtimAM tithicarcA, 'paryuSaNa parva kyAre karavuM ityAdi bAbato paNa vicArAI che. ekaMdare A kRti "saMvAda' zailImAM racAI che. kumatAhiviSajAMgulImanna kivA hitopadeza (vi. saM. 1677)- 518 zloka jevaDI kRtinA kartA zAnticandramaNinA ziSya ratnacandramaNi che. adhyAtmakalpadrumanI TIkAnI prazastimAM emaNe potAnI A kRtino ullekha karyo che. ema ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 92)mAM ullekha che paraMtu mudrita vRttimAM to A kRtinuM nAma jaNAtuM nathI. A kRtinA nAmano artha e che ke "kumatarUpI sarpanA jherano nAza karanArAno mantra'. kumatAhiviSajAMgulImannatimirataraNi (patra 2)mAM sUcavAyA mujaba A kRtinA aMtamAM 66 zloka jevaDI prazasti che paNa e prazasti mudrita kRtimAM apAI nathI ane lakhANamAM ghAlamela karAI che. prathama patramAM kahyuM che ke bhaktisAgaragaNie je "upAdhyAya sAmavijayagaNine 18 prazno"nA nAmathI lakhANa lakhyuM hatuM tenA pratikArarUpe A kRti yojAi che. upAdhyAya dharmasAgaragaNie vi.saM. 1650mAM racelA savaSNusayaga (sarvajJazataka) A mumatAhiviSajAMgulImannanI utpattimAM nimittarUpa banI che. A kumatAhiviSajAMgulImatramAM vi.saM. 1649no ane vi. saM. 1671no ema be paTTaka apAyA che. paaizanmatakhaMDana- A hIravijayasUrinI racanA che. emAM enA nAma pramANe 36 matonuM khaMDana haze. patrizalpasaMgraha patriMzajalpanirNaya kivA jalpasaMgraha (vi. saM. 1679)- AnA kartA bhAvavijaya che. eo upAdhyAya pamunivimalanA ziSya thAya che. emaNe uttarajajhayaNa upara vi.saM. 1689mAM rohiNIpuramAM vRtti racI che. emAM emaNe kathAo padyamAM racI che. emaNe vi. saM. 1708mAM caMpakamAlAkathA racI che. vaLI emaNe kalpasUtradIpikA, subodhikA ane lokaprakAzanuM saMzodhana karyuM hatuM. emaNe prastuta kRti vi. saM. 1679mAM karpaTavANijya (kapaDavaMja)mAM racI che. A kRti dvArA emaNe e samayanI zAsananI sthiti varNavI che. * racanA- prastuta kRtimAM prAraMbhamAM traNa padyo dvArA "zaMkhezvara pArzvanAtha, vANI ane hIravijayasUrinI stuti karAI che. aMtamAM 11 padyonI prazasti che. bAkInI kRti gadyamAM che. P 294 caMpakamAlAkA 1. A kRti vi. saM. 2008nA jeTha mAsanI AsapAsamAM prakAzita karAI che. tema chatAM prakAzanavarSa 2007nuM che ema mumatAhintaraNi (patra 2)mAM ullekha che. 2. Ane keTalAka kumativiSottAraNa jAMgulImanna tema ja mumatAhiviSamaviSottarajAMgulImanna paNa kahe che. 3. A kRtinI anya prazasti pramANe e vi. saM. 1682mAM pUrNa karAI che. 4. A gujarAtI kRti "zAsanakaMTakoddhAraka' haMsasAgarajIe racI che ane e motIcanda dIpacaMde ThaLiyAthI vi. saM. 2009mAM prakAzita karI che. 5. eo vijayadAnasUrinA ziSya vimalaharSanA ziSya thAya che. For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 46 : svamasamarthana kiMvA khaMDanamaMDana : pri. A. 292-296] 159 viSaya- A kRtinI zarUAtamAM kahyuM che ke mithyAtvarUpa samudra tarI javA mATe jinapravacanarUpa vahANano Azraya levo joie. ahIM samudra ane vahANanuM rUpakonI paraMparA dvArA varNana karAyuM che. somavijaye dharmasAgaragaNinA graMthomAMthI zAstraviruddha jaNAtA je 36 jalpo ekatrita karyA tenuM khaMDana e A kRtino mukhya viSaya che. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 4OO) pramANe A kRti te dharmasAgaragaNie tapA' gacchanA graMthonA bacAvarUpe karelI racanA che ema "DA. Note"nA AdhAre je kathana karAyuM che te vicAraNIya jaNAya che. A kRtino gadyAtmaka sArAMza upAdhyAya vinayavijayagaNie racyo che. SatrizanjalpavicAra- ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 400) pramANe AnA kartA bhImabhAvavijaya che. vinayabhujaMgamayUrI (la. vi. saM. 1700)- ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 357) pramANe A kRti = 295 amRtasAgaragaNie racI che jyAre jai. graM. (pR. 163)mAM evo ullekha che ke 122 zloka jevaDI A kRti sAMbhaLavA mujaba upAdhyAya dharmasAgaragaNinA ziSya padmasAgare racI che ane e dvArA emaNe vinayavijayagaNie rajU karelA keTalAka vicAronuM khaMDana karyuM che. meM ema sAMbhaLyuM che ke vinayavijayagaNie subodhinAmAM dharmasAgaragaNikRta kalpakiraNAvalIne aMge je AkSepo karyA che tenA radiyArUpe A kRti e dharmasAgaragaNinA ziSya racI che. pratimAzataka (la. vi. saM. 1710)- AnA kartA nyAyAcArya yazovijayagaNi che. emanI A eka khaMDanAtmaka kRti che. emAM 104 padyo che. e paikI prazastirUpa aMtima padya mAlinImAM che jyAre bAkInAM zArdUlavikrIDitamAM che. prathama padya pratimAnI stutirUpa che ane eno prAraMbha "aindrathI karAyo che. pahelAM 69 padya "loMkA' gacchanA anuyAyIonI tema ja sthAnakavAsIonI eTale ke mUrtine nahi ? 296 mAnanAranI jhATakaNIrUpa che. A viSaya A graMthakAre devadharmaparIkSA, gujarAtImAM racelAM mahAvIrasvAmIstavana ane sImanvarasvAmIstavana vageremAM carcA che. ahIM emaNe mUrtipUjAnA virodhI taraphathI je je zaMkA uThAvI zakAya te badhInuM nirasana karyuM che. 60mA padyamAM kUvAnA dRSTAntano ullekha che. ene aMgenuM vizesA.mAMnuM avataraNa svopajJa vRttimAM che. 1. emanA jalpo mATe juo vinayasaurabha (pR. 75). 2. A kRti svopajJa vRttinA sArAMzarUpa bhAvaprabhasUrikata vRtti sahita "jai. A. sa." taraphathI vi. saM. 1971mAM prasiddha karAI che. A kRti svapajJa vRtti sahita to "mu. ka. jai. mo. mA."mAM I.sa. 1920mAM prakAzita karAi che. paNa emAM azuddhio che tema ja avataraNo, graMtho vagerenI sUcI apAI nathI. graMtho mATenI sUcI taiyAra karI meM yazodohanamAM ApI che. e pR. 262-265mAM chapAI che kharI paraMtu enAM mudraNapatro jonArAe graMthonAM nAmo mArI mudraNAlayapustikA anusAra nahi rajU karatAM svecchA pramANe graMthanA nAmomAM vRtti, sUtra jevA zabdo keTalIye vAra bhinna rAkhyAM che eTale A azuddhio mATe huM jokhamadAra nathI. sviopajJaTIkA sAthe pratimAzataka paM. ajitazekhara vi. gaNInA gujarAtI anuvAda sAthe divyadarzanathI prasiddha thayuM che.] 3. svapajJa vRttinA Adya padyamAM "pratimAzataka-graMtha" evo ullekha che. 4. A saMbaMdhamAM glo. 97nI svapajJa vRti ane emAM udayanAcAryakRta nyAyakusumAMjalinuM udAharaNa vicAravA ghaTe. For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 46 padya 70-78 dvArA vidhi upara bhAra mUkanAra dharmasAgaragaNinA vicAronI nyAyAcArya AlocanA karI che. enAM pachInAM be padyo racI emaNe tIrthaMkaranI pratimAnI stuti karI che. AnA pachI bAra paDyo dvArA pAzacandra (pAyacanda)matanuM khaMDana karyuM che. jinapUjA ityAdi kRtyathI je puNya upArjana thAya tenuM zuM e vAtanI carcA traNa padyo dvArA karI che. pachInAM be padyo "zaMkhezvara pArzvanAthane udezIne racI emaNe nayAnI samajaNa ApI che. 97mAM padyamAM emaNe vyavahAranayane ucita bhakti tema ja nizcayanayane ucita bhaktino bheda darzAvyo che. tyAra bAda emaNe cha padyo dvArA sarvazanI ane enI pUjAnI prazaMsA karI che ane aMtima padya (zlo. 104) prazastirUpe racyuM che. 'svopaNa vRtti- ziSyanI abhyarthanAthI yojAyelI A vRttimAM prAraMbhamAM cAra padyo che ane P 297 aMtamAM 18 padyo che. emAM vRttikAranAM 'nyAyavizArada' ane 'nyAyAcArya" e be birudono ullekha che. A vRttimAM aneka 'AgamomAMthI avataraNo apAyAM che. haribhadrasUrie paMcavatyuganI svapajJa TIkAmAM je "thayapariNA' (stavapariNA)no adhikAra Apyo che tene zlo. 67nI vRttimAM sthAna apAyuM che. vaLI sammaIpayaraNanI keTalIka keTalIka gAthAo avataraNarUpe apAI che. temAM glo. 95nI vRttimAM eka gAthA ApatI veLA "gandhahastI" evo ullekha karyo che. A uparathI e phalita thAya che ke siddhasena divAkarane nyAyAcArya "gandhahastI' gaNe che paraMtu emanI pUrve Ama koie karyAnuM jaNAtuM nathI eTaluM ja nahi paNa sabhASya ta. sU.nA TIkAkAra siddhasenagaNi te ja gandhahastI che ema Adhunika vidvAnono moTo bhAga mAne che eTale A vAta vicAravA jevI gaNAya. zatruMjayagiri e ananta siddhonI sthApanArUpa tIrtha che e siddha karavA mATe zlo. 2nI vRtti (patra 10)mAM evo ullekha karAyo che ke manuSyalokamAM anyatra ananta jIvo siddha thayA che chatAM e jAtano spaSTa pratibhAsa thAya che. A girine viSe ananta siddhonI sthApanArUpa tIrthanI sthApanA thayelI hovAthI arthAt 'A tIrtha che, A tIrtha che' evI bhAvanA aneka mahApuruSoe bhAvelI hovAthI A tIrtha utkRSTa che. P 298 parvAparya- zlo. 9nI svapajJa vRttimAM patra 30mAM alaMkAracUDAmaNinI vRttino ane patra 298mAM aSTasahastrIvivaraNano ullekha karI enAM be padyo apAyAM che. glo. 95 vRttimAM SoDazaka upara nyAyAcArye racelI yogadIpikA nAmanI vRttino ane glo. 59nI vRttimAM dharmaparIkSAno ullekha che. AvI rIte bIjA ullekho tarIke adhyAtmamata parIkSA (patra 290), gurutattvavinizcaya (patra 7), devadharmaparIkSA (patra 67) ane bhASArahasya (patra 265)no nirdeza thaI zake tema che. 1. A "ma. ka. jai, mo."mAM prakAzita che AnI eka hAthapothI je vi. saM. 1713mAM lakhAyelI che te maLe che. 2. nyAyAcArye sImaMdharasvAmInuM je doDhaso gAthAnuM stavana rahyuM che temAM pratimAzatakano Azaya utArAyo che. A stavana upara jJAnavimalasUrie bAlAvabodha racyo che ane emAM emaNe A svapajJa vRttimAMnA Agamika pATho rajU karyA che. For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 46 : svamasamarthana kiMvA khaMDanamaMDana : pri. A. 296-300] 161 'vRti- A vi. saM. 1793mAM racAyelI vRttinA kartA mahimaprabhasUrinA ziSya bhAvaprabhasUri che. anuvAda- pratimAzatakano gujarAtImAM anuvAda thayelo che. sImadharasvAmInuM je doDhaso gAthAnuM stavana racAyuM che te pratimAzatakanI chAyArUpa che. bhAvaprabhasUrikRta vRttino paNa anuvAda thayelo che. A baMne anuvAda (bhASAMtara)nA kartA muLacaMda nathubhAI vakIla che. [5. ajitazekharavi. gaNino guja. anuvAda divyadarzana dvArA prasiddha thayo che.] pratimAzataka ane enI be vRttio ityAdi viSe meM yazodohana (pR. 12, 14, 53, 58, 78, 81, 8, 162, 196, 225, 242, 245, 247, 250-252, 255 ane 261)mAM mAhitI ApI che. "pratimA-sthApana-nyAya- AnA kartA tarIke nyAyAcArya yazovijayagaNino ullekha karAya che. P 299 A mudrita kRtinI zarUAta "pUnAM"evA pratIkathI karAI che. prAraMbhamAM bahumatAM, tAM, sUtromAM ityAdinA paryAya apAyA che. e jotAM A koika kRtinuM vivaraNa che e vAta phalita thAya che. patra 18mAM nAmamAlAmAMthI eka avataraNa apAyuM che. samagra vivaraNa tArkika vicArasaraNItI otaprota che. jinapUjA-mUrtipUjA siddha karavA mATe A kRti racAI hoya ema lAge che. enuM A vivaraNa apUrNa maLyuM che. enI zarUAtano paNa thoDoka bhAga nAza pAmyo hoya ema lAge che kemake prAraMbhamAM maMgalazloka jevuM kazuM nathI. tema chatAM "suthAnavoDa zreyAna" arthAt amRtano aMza paNa zreyaskara che e nyAyano avalaMbI AnuM prakAzana karAyuM che te samucita gaNAya. jai. graM. (pR. 105)mAM A vivaraNanI noMdha che. e uparAMta AnI koI hAthapothI viSe ji. 2. ko. (vi. 1)mAM ullekha nathI. kamalazekharagaNie pratimA-sthApanA-vicAra nAmanI kRti racI che ane enI vi. saM. 1608mAM P 300 lakhAyelI hAthapothI maLe che. AdhyAtmikamatakhaMDana kivA AdhyAtmikama/parIkSA (la. vi. saM. 1740)- A 18 padyanI khaMDanAtmaka kRtinA kartA nyAyAcArya yazovijayagaNi che. A kRtinuM A nAma enI svapajJa TIkAnA prAraMbhamAM jovAya che. 18mA (aMtima) padyamAM "AdhyAtmikamatanirdalana' evo zabdaprayoga che. e uparathI enuM A bIjuM nAma haze evI saMbhAvanA karAya che. A kRtine nyA. ya. eNnI gujarAtI prastAvanA 9patra 1. A "jai. A. sa"mAM prasiddha thayelI che. 2-3. A baMne anuvAda eka ja pustakarUpe bhImasI mANeka taraphathI mULa sahita vi. saM. 1959mAM chapAvAyo che. 4. A nAmathI A kRti paramajyotiH paMcavizatikA ane paramAtmApaMcaviMzatikA sahita "mu. ka. jai. mo. mA"mAM virasaMvat 2446mAM chapAyelI che. A nAma zAnA AdhAre yojAyuM che te jANavuM bAkI rahe che. 5. A "vivatu... vara% 10"rUpa avataraNa abhi. ci. (kAMDa 3)nA aMtima bhAgamAM glo. 596mAM najare paDe che. ethI nAmamAlA te haima nAmamAlA che ema anumanAya. 6. A kRti anya nava kRtio sahita "jai. dha. pra. sa." taraphathI vi. saM. 1965mAM prakAzita karAI che. For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 46 [P 301 P 302 4 a)mAM AdhyAtmikaparIkSA kahI che to tema karavA mATe zo AdhAra che te jANavuM bAkI rahe che. kevalajJAnIne kavalAhAra na hoI zake evI digaMbaronI mAnyatAnuM ahIM nirasana karAyuM che. ema karatI veLA tIrthakaranA 34 atizayo paikI AhAra-nIhAranI adazyatArUpa atizayanI upapatti anyathA nahi ghaTI zake ema kahevAyuM che. digaMbaronI parama audArika zarIranI kalpanA asaMgata che ema siddha karAyuM che. vaLI kevalajJAnIne 11 parIpaha hoi te paNa emane kavalAhAra mAnavAthI ja ghaTI zake e vAta vicArAI che. svopajJa TIkA- uparyukta kRti uparanI A nyAyAcAryanI TIkA che. glo. 2nI TIkAmAM karmanI ATha mULa prakRti ane 158 uttara pravRtio gaNAvAI che. zlo. 4nI TIkAmAM 34 atizayone lagatAM je ATha padyo che te abhi. ciM. (kAMDa 1)ne glo. pa7-64 che. glo. 6nI TIkAmAM digaMbara mATe nagnATa' zabda vaparAyo che. glo. 16nI TIkAmAM digaMbaronI utpatti upara prakAza paDAyo che. hindI kRti- hemarAja pAMDee zvetAMbaronAM 84 maMtavyonI jhATakaNI kADhI haze ema A nyAyAcArye racelI dipaTa caurAsI bola prayuktino aMtima bhAga jotAM jaNAya che. A prayuktimAM digaMbaro ane zvetAMbaro vacce 84 bAbatomAM matabheda che teno ullekha che ane sAthe sAthe zvetAMbarIya mAnyatAonuM samarthana che. padevadharmaparIkSA (u. vi. saM. 1743)- A 425 zloka jevaDI ane mukhyatayA gadyAtmaka kRtinA kartA nyAyAcArya yazovijayagaNi che. AnA prAraMbhamAM eka padya ane aMtamAM be padyo che. aMtima padyamAM A kRtinuM parimANa 425 zlokanuM che e vAta kahevAI che. jyAre upAMtya padyamAM kartAnA nAmano ane prastuta kRti racAyAno ullekha che. prAraMbhamAMnA prathama padyamAM emaNe viSayanuM sUcana karatAM kahyuM che ke keTalAka jano devone "adharmI mAnavAno je bhrama seve che tenuM huM nirAkaraNa karuM chuM. devone "adharmI' kahevA e samucita nathI kemake emane "asaMyata na kahetAM "nosaMyata' kahevA joIe ema viyAhapaSNatti (za. 5, u. 4)mAM ullekha che. devone "nodhama' kahevA e paNa barAbara nathI kAraNa ke dharmanA zratadharma ane cAritradharma evA be bheda 1. ajhappamayaparikhA nAmanI pAiya kRti nyAyAcArye svapajJa vRtti sahita racI che. emAM paNa digaMbaronI kevalajJAnIne aMgenI keTalIka mAnyatAonuM khaMDana karAyuM che. 2-3. vizeSa mAhitI mATe juo yazodohana (pR. 243-245). 4. AnI lagabhaga zarUAtamAM "ekatIsA"mAM racAyeluM eka padya jainadharmavarastotra (glo. 30)nI svapajJa vRtti (pR. 95)mAM uddhata karAyuM che. evI rIte bIjuM eka padya zlo. 28nI vRtti (pR. 91)mAM ane eka anya padya zlo. 36nI vRtti (pR. 110)mAM uddhata karAyAM che. samagra kRti prakaraNa ratnAkara (bhA. 1, pR. 766775, prathama AvRtti)mAM .sa. 1876mAM prasiddha karAI che. tyAra bAda A saMpUrNa kRti gurjara sAhitya saMgrahanA prathama vibhAga (pR. 572-597)mAM i.sa. 1936mAM prakAzita karAyelI che, A kRtinI vizeSa mAhitI mATe juo yazodohana (pR. 230-235). 5. A kRti anya nava kRtionI sAthe "je. dha. pra. sa." taraphathI vi. saM. 1965mAM prakAzita nyA. ya. graM.mAM apAI che. For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 46 : svamasamarthana kiMvA khaMDanamaMDana : pri. A. 300-303] 163 che ane zruta-zrutadharma ane artha-bRtadharma evA be peTAbheda che. samyagudRSTimAM zratadharmano sadbhAva hoya devo zratadharma che. indra niravadya bhASA bole che ane sAdhuone avagraha de che, camara vagere vinayarUpa dharma sAcave che ityAdi bAbatono nirdeza karAyo che." A khaMDanAtmaka kRtimAM jAlma (patra 37A), dharmazRMgAla (patra 36A) ane sUtrapazu (patra B 303 4(a) evo zabdo najare paDe che. avataraNo- A kRtimAM AgamomAMthI- khAsa karIne viyAhapattimAMthI vividha pAko avataraNarUpe apAyA che ane e devanA svarUpa upara prakAza pADe che. patra 388mAM haribhadrasUrinA nAmollekhapUrvaka emanI eka kRtimAMthI avataraNa apAyuM che. vaLI A patra 41mAM saMghadAsagaNi (uvaesapaya)no ullekha che. vaLI A patra 41AmAM saMghadAsagaNi kSamAzramaNanA ane emaNe racelA kalpabhASyanA nAmollekhapUrvaka emanA A bhAgyamAMthI eka avataraNa apAyuM che. parvAparya- patra 41 AmAM para-hiMsAnI jema Atma-hiMsAno paNa niSedha che e bAbata darzAvatI veLA jJAnabindumAM A hakIkata vicArAyAnuM kahyuM che. AthI jJAnabindu karatAM devadharmaparIkSA pahelI racAI nathI ema phalita thAya che. be cArjika grantho- AzApallImAM je udayanakRta jaina mUrtio che te vandanIya che ke kema e bAbatanI A be granthomAM carcA che. ekanA kartA pradyumnasUri che to bIjAnA jinapatisUri che. pradyumnasUrie A mUrtione vandanIya hovAnuM sAhita karyuM che jyAre jinapatisUrie ethI UlaTI vAta puravAra karI che. 1. Agamika prakaraNono udbhava ane vikAsa. 2. AgamasAra ane dravyAnuyoga. 3. dharmopadeza. 4. yoga ane adhyAtma pa. anagAra ane sAgAranA AcAra. 6. vidhividhAna, kalpa, matra, tatra, parva ane tIrtha. aMtamAM e umerIza ke naina sAhitya vA vRhat tahAsa (bhA.4)mAM "Agamika prakaraNa"nA nAmathI mArA nimnalikhita prakaraNo aMgenA mArA varSo pUrvenA gujarAtI lakhANano prA. zAntilAla ma. vorAe hiMdImAM karelo anuvAda pR. 143-324mAM chapAyo che - . A prakaraNomAM saMskRta uparAMta pAIyamAM paNa racAyelA graMthono paricaya apAyo che. e jai. saM. sA. I. (khaMDa 2) gata lakhANa sAthe vicAratAM koI koI navIna bAbata ke vAta jANavA maLaze. 1. vizeSa mAhitI mATe juo nyA. ya. pra.no upoddhAta (patra 135 - 13A) 2. AnAM nAma jANavAM bAkI rahe che. 3. A baMne grantho jesalameranA bhaMDAramAM che. 4. juo vidvavallabha munizrI puNyavijayajInI "jesalamera patradhArA" nAmanI lekhamALA (lekhAMka 1) e jaina"nA tA. 38-4-'50nA aMkamAM chapAyela che. pa. A "pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna jainAzrama" taraphathI i.sa. 1968mAM vArANasIthI prasiddha karAyo che. [AnuM bIjuM saMskaraNa I.sa. 1991mAM pragaTa thayuM che.] For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 46 dharmamaMjUSA (vikramanI 17mI sadI)- AnA kartA candraprabhA vagerenA praNetA meghavijayagaNi che. emaNe A kRti dvArA sthAnakavAsIonAM maMtavyonuM nirasana karyuM che. pANDitya-darpaNa (vi. saM. 1731)- A kRti rAjA anUpasiMhanI AjJAthI udayacandra vi. saM. 1731mAM racI che. emAM emaNe keTalIka bAbatonuM khaMDana karyuM che. A nava vibhAgamAM vibhakta kRtinI noMdha jesala.sUcI (pR. pa6)mAM ane enI prastAvanA (pR. 29)mAM levAI che. prAcInatIrthamAlAsaMgraha, saMpA0-muni vidyAvijaya, prakA0-yazovijaya jaina granthamAlA, bhAvanagara 1929 . mAlavAMcala ke jaina lekha, saMgrA0- zrI nandalAla lor3hA-prakA0-kAverI rAdhi saMsthAna, ujjaina 1994 rUM. lIbaDIjainajJAnabhaMDAranI hastalikhitaprationuM sUcIpatra, saMpA0- pravartaka kAMtivijaya ke ziSya vaturavinaya, pralo-A moraya samiti, mukhya 1929 0. pramANasAra munizvarasUri - (jainadarzanaprakaraNa saMgraha aMtargata), pra. lA. da. rasAvatara - mANikyacandra + AzcaryayogamAlA - nAgArjuna (guNAkarakRta gurjaraTIkA)nI ha. li. prata bhAMDArakara I. punAmAM che. pArzvanAthacarita - vAdirAja, pra. mA. di. paMcasandhAnakAvya - zAntirAjakRta svopajJaTIkA sAthe-hastali. prata jainamaTha kAranala(sA.ka.)mAM che. zrIdharanA apabhraMza graMtho - vaDhamANacarika saM. rAjArAma jaina, pra. bhA. zA., bhavisayAcarila, sukumAlacariu hali.prata Amera zAstra bhaMDAra, jayapura sirilAlacariu - narasenadeva, saM. DaoN. devendrakumAra jaina, pra. bhA. jJA. (hindI anu. sAthe) saMdhikAvyasamuccaya - vividhakartAo - saM. 2. ma. zAha, pra. lA.davi. (16saMdhino saMgraha) prAcIna gurjarakAvyasaMcaya - saM. bhAyANI ane agaracaMda nAhaTA, ka.lA.da. saMdhi-vastu-rAsa-bhAsaphAga Adi 40kRtino saMgraha bhuvanabhAnukevalIcariyuM - IndraraMsagaNI, saM. 2. ma. zAha, pra. lA. da. graMthAnAM nUtanA sUcI - sa. puNyavi.(jesalamera keTaloga), pra. lA. da. liMbaDInA jJAnabhaMDAranI ha. li. prationuM sUcIpatra - saM. caturavi., pra. A. sa. sUrimannakalpasamuccaya bhA. 1-2, pra. jaina sAhitya vikAsa maMDala (vividha sUrimaMtra) pratiSThAlekhasaMgraha - saM. vinayasAgara bhA.1 pra. sumatisadana bhA. 2 prAkRta bhA. sUrimaMtrakalpasaMdoha - saM. aMbAlAla pre. zAha, pra. sArAbhAI navAba. jinaratnakoza - eca.DI. velaNakara (55 jeTalA hastalikhita jJAna bhaMDAronI saMkalita sUcI), pra. bhAMDArakara o InsTI. punA. apabhraMzamASA pAmivila vora DaoN. Aditya For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pavRMda 8: mavaziSTa sAhitya' P 3/4 prakaraNa 47 : prakIrNaka viSayo pAMca bhakti (pU. vikramanI chaThThI sadI)-jainendra vyAkaraNa vagere racanArA pUjyapAde nimnalikhita bAra kRtio paikI pahelI pAMca racyAnuM manAya che : (1) siddhabhakti, (2) zratabhakti, (3) cAritrabhakti, (4) yogibhakti, (5) AcAryabhakti, (6) paMcagurubhakti, (7) tIrthaMkarabhakti, (8) zAntibhakti., (9) samAvibhakti, (10) nirvANabhakti, (11) nandIzvarabhakti ane (12) caityabhakti'. AnI padyasaMkhyA anukrame nIce mujaba che - 10 (9+1), 30, 10, 18, 11, 11, 5, 15, 18, 32, 60 ane 35. P. 3/5 (1) siddhabhakti-AmAM siddhanA guNo, muktinuM svarUpa, jaina daSTie AtmAne svayaMbhU banavAno ane siddha thavAno mArga, siddhonuM sukha, siddha AtmanuM parimANa ane siddhone vandana ema vividha bAbata tArkika dRSTie rajU karAi che. (2) zrutabhakti-AmAM pAMca jJAnonI stuti, matijJAnanA bheda, vividha jAtanA buddhi, zrutajJAnanA vIsa temaja bAra prakAro, dRSTivAdanA prakAro ane upaprakAro, karmaprakRtinA 24 anuyogo, temaja 14 prakaNakone sthAna apAyuM che. (3) cAritrabhakti-AmAM jJAnAcArAdi pAMca AcAronuM svarUpa varNavI e pALanArA munione vaMdana karAyuM che. cAritrapAlanane aMgenI doSAnI AlocanA karAI che. ane sutapazcaryAthI udbhavatI sAta Rddhino bAMdhe bhAre ullekha karAyo che. (4) yogibhakti-AmAM muniono vanavAsa, grISmamAM tIvra tApanuM sahana temaja varSA RtumAM vRkSa nIce ane ziyALAmAM catuSpatha upara besavuM ema traNa yoganuM munioe dhAraNa karavuM e bAbato ne 306 nirdezAi che. (5) AcAryabhakti-AmAM AcAryanA vividha guNo gaNAvI emane praNAma karAyA che. 1. A bAre bhakti (prAkRta kaMDikA ane kSepaka zloka sahita athavA e vinA) anvaya temaja hindI anvayArtha ane bhAvArtha sahita dezabhatyAdisaMgrahamAM pR. 96-143mAM chapAI che. saMskRta bhaktinI sAthe sAthe ATha pAiya bhatti (bhakti) paNa che. A pustaka "akhila vizva jaina mizana" taraphathI salAla (sAbarakAMThA)thI vIrasaMvat 2481mAM prasiddha karAyuM che. vizeSamAM mULa kRti prabhAcandranI saMskRta TIkA nAme kriyAkalApa temaja e jinadAsanA marAThI anuvAda sahita solApurathI i. sa. 1921mAM chapAvAI che. e kriyAkalApa (pR. 61)mAM saMskRta bhakti pUjyapAda ane prAkRta bhaktio kundakundrAcArye racyAno ullekha che. 2. glo. 1 ane 7 'dvipadI' chaMdamAM ane glo. 2 ane 6 "bhadrikA' chaMdamAM che. 3. prathama padya pAiyamAM che. 4. A bIjA pulvanA "avanalabdhi" nAmanA pAMcamA adhikArano cotho adhyAya che. For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 47 (6) paMcagurubhakti-AmAM pAMca parameSThIonuM saMkSipta svarUpa AlekhI temanI vaMdanapUrvaka stuti karAI che. (7) tIrthaMkarabhakti-AmAM RSabhadevathI mAMDIne mahAvIra svAmI sudhInA tIrthaMkaronAM nAma gaNAvI emane praNAma karAyA che. (8) zAntibhakti-AmAM prabhunA caraNakamaLanA zaraNathI maLatI zAnti, emane praNAma karavAnuM phaLa, emanI stuti karavAthI lAbha, zAntinAthane vaMdana, ATha prAtihAryonAM nAma, sarva prajAnI kuzaLatAdinI zubhecchA ityAdi bAbato rajU karAI che. (9) samAdhibhakti- AmAM kevalajJAnI prabhunuM zrutajJAna dvArA darzana, guNo mATe yAcanA, saMnyAsapUrvakanA maraNanI vAMchA, siddhacakrane vaMdana, paramAtmAnA zaraNanI ane emanI bhaktinI abhilASA ityAdi bAbatonuM nirUpaNa che. (10) nirvANabhakti-AmAM sanmatinA arthAt mahAvIrasvAmInA pAMca kalyANakonuM varNana che. (11) nandIzvarabhakti-AmAM cAre nikAyanA devonAM akRtrima caityAlayo, manuSya-kSetranAM | P 307 caityAlayonI saMkhyA, "nandIzvara' dvIpanA. cityAlayo ane pratimAo, devo dvArA aSTAkSika mahotsava, cotrIsa atizayo, ATha prAtihAryo ityAdinI mAhitI apAI che. (12) caityabhakti-AmAM jinezvara ane jinavANInI stuti, stutinuM phaLa, kRtrima tathA akRtrima jinapratimAone vaMdana, railokyanAM caityAlayonuM kIrtana, jinezvarane mahAnadanI apAyelI sAMgopAMga upamA ane emanA rUpanuM varNana ema vividha bAbato rajU karAI che. sajulana-ja. sI.mAM ATha bhatti che eTale ke e bhASAmAM nimnalikhita saMskRta bhASAo sAthe vizeSataH sarakhAvAya evI cAra bhatti nathI. zAntibhakti, samAdhibhakti, nandIzvarabhakti ane caityabhakti. jai. sA. I. (pR. 233 ane 235)mAM je dazabhajyAdi mahAzAstranA kartA tarIke muni vardhamAnano ullekha che tethI kaI dasa bhakti abhipreta che te jANavuM bAkI rahe che. Ibdopadeza- A 51 padyanI suMdara racanA che. eno viSaya upadeza che. enA kartA di. pUjyapAda che. A kRtine lakSIne traNa TIkA racAI che : (1) A TIkAnuM mukhya kArya dareka padyanI saMgati darzAvavAnuM che. keTalAkane mate e svapajJa che. (2) A AzAdhare racI che. emAM emaNe uparyukta TIkAne gUMthI lIdhI che. emaNe jinayajJakalpanI prazastimAM iSTopadezanI pote karelI TIkAno ullekha karyo che. (3) eka TIkA meghacandra racI che. 2. A kRti AzAdharanI TIkA sahita mA. di. graM.'mAM chapAI che. 3. De. upAdhyee ABORL (Vol. XII)mAM A saMbaMdhamAM carcA karI che. For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 47 : prakIrNaka viSayo : [pra. A. 306-309] 167 pR. 380mAM nirdezAyelI dharmapramodagaNikRta TIkA bhai. 5. ka. mAM pR. 129-136mAM chapAI che. "aSTaprakaraNa (u.vi. saM. 810) -AnA kartA suprasiddha haribhadrasUri che. emaNe nAnAM nAnAM batrIsa prakaraNo bhinna-bhinnaviSayane udezIne lakhyAM che. enAM nAma "aSTaka' zabdane bAjue rAkhatAM nIce mujaba cheH mahAdeva, snAna, pUjA, agnikArikA, bhikSA, sarvasampatkarI bhikSA, pracchanna bhojana, pratyAkhyAna, jJAna, vairAgya, tapa, vAda, dharmavAda, ekAntanityapakSakhaMDana, ekAntAnityapakSakhaMDana, nityAnityapakSamaMDana, mAMsabhakSaNa- dUSaNa, mAMsabhakSakamatadUSaNa, madyapAnadUSaNa, maithunadUSaNa, dharmavicAromAM sUkSmabuDhyAzrayaNa, 308 bhAvazuddhivicAra, zAsanamAli niSedha, puNyAnubandhipuNya, puNyAnubandhipuNyapradhAnaphala, tIrthakRddAnamahattvasiddhi, tIrthakRdAnaniSphaLatAparihAra, rAjyAdinuM dAna karavA chatAM tIrthakaramAM doSanA abhAvanuM pratipAdana, sAmAyika svarUpanirUpaNa, kevalajJAna, tIrthakradezanA ane mokSasvarUpanirUpaNa. TIkA-AnA upara jinezvarasUrinI TIkA che. e vi. saM. 1080mAM racAI che. 17mAM aSTakamAM boddhAnA laMkAvatArasUtrano ullekha che. emAMthI eka avataraNa A TIkA (patra 65-a)mAM apAyuM che. sAthe sAthe "zIlapaTala nAmanA koI bauddha graMthano ullekha che. pabAlAvabodha-mULa kRti upara koIke A racyo che. bhASAntara-mULa kRtinuM bhASAntara ane TIkAno sArAMza je hIrAlAla haMsarAje taiyAra karelAM te chapAyAM che. aSTakaprakaraNane aMge keTalIka bAbato meM zrI haribhadrasUri (pR. 71-80)mAM ApI che. dvatrizadvatrizikA--AnA kartA nyAyAcArya yazovijayagaNi che. Ane sAmAnya janatA batrIsa 1. A kRti jinezvarasUrinI TIkA sahita zeTha manasukhabhAI bhagubhAI taraphathI vi. saM. 1963mAM chapAvAI che. 2. A prakAzita che. juo Ti. 1. 3-4. A graMtha viSe meM keTalIka mAhitI "laMkAvatArasutra ane zIlapaTala" nAmanA mArA lekhamAM ApI che. A lekha "jai. dha. pra." (pu. 74, aM. 10 ane 11)mAM be kaTake chapAyo che. vaLI zIlapaTala saMbaMdhI mAro aMgrejI lekha "A Note on S'ilapatala" ABORI (Vol. XXXVIII, pts. 3-4)mAM chapAyo che. 5. mULa kRti bAlAvabodha sahita bhImasI mANeka taraphathI I. sa. 1900mAM prasiddha karAI che. 6, A svapajJa vivRtti sahita "jai. dha.pra.sa."taraphathI vi. saM. 1966mAM prasiddha karAI che. prAraMbhamAM saMskRtamAM prastAvanA che. emAM pratyeka dvArnAizikAno viSaya saMkSepamAM rajU karAyo che. A pustakanI jainAnaMdapustakAlayamAM je eka nakala (kramAMka 7388) che. temAM prathama dAviMzikA paratve AgamoddhArake TippaNa lakhyAM che. mudrita AvRttimAM svapajJa vivRttimAM chapAyelAM vividha avataraNo paikI bahu ja thoDAnAM mULa sthAna darzAvAyAM che ethI temaja Aje A pustaka prAyaH maLatu nathI ethI enuM samucita saMskaraNa prasiddha thavuM ghaTe. mULa kRtino chAyAtmaka gujarAtI ane aMgrejI anuvAda paNa karAya ane chapAvAya to vizeSalAbha thAya tema che. [AnuM punarmudaNa thayuM che. A abhayazekharasUrinA vivecana sAthe ATha batrIsI "divyadarzana' dvArA pragaTa thaI che. muniyazovijayajIe svopajJaTIkAM sAthe kA. lI.nuM saMzodhana karyuM che. e TIkA upara ativistRta saMskRta TIkA racI che. emAM be hajAra jeTalA graMthanI sAkSI apAI che. gujarAtI vivecana paNa che. A saMskaraNa 8 bhAgamAM divyadarzana TrasTa dvArA tAjetaramAM pragaTa thaI rahyuM che.] 7. jai. caM. (pR. 180)mAM A nAmanI eka ajJAtakartaka kRtinI noMdhI che. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 184)mAM hAviMzikAsaMgraha nAmanI eka ajJAtakartuka kRtinI noMdha che. For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 47 P. 310 batrIsI' kahe che. pratyeka dhArniMzikA anuSTrabhUmAM racAyelI che ane e darekamAM batrIsa batrIsa padyo che. kartAe enA upara tattvadIpikA nAmanI svIpajJa vivRti racIne e dvArA hArniMzikAono paraspara saMbaMdha rajU karyo che ahIM je viSaya carcAyo che te kaMI navIna nathI paraMtu e saMkSepamAM ane sacoTa rIte ane kuzaLa kavine chAje tevI zailImAM rajU karAyo che e enI vizeSatA che. pratyeka kArnAizikAnuM sAnvartha nAma che. e uparathI enA viSayano khyAla Ave che. A nAmomAM dhArnAizikA evo je aMtima aMza che te bAjue rAkhatAM e nAmo nIce mujaba darzAvAya - (1) dAna, (2) dezanA, (3) mArga, (4) jinamahattva, (5) bhakti, (6) sAdhusAmagraya, (7) dharmavyavasthA, (8) vAda, (9) kathA, (10) yoga, (11) pAtaMjala yoga, (12) pUrvasevA, (13) mutyaSaprAdhAnya, (14) apunarbandhaka, (15) samyagdaSTi, (16) IzAnugraha, (17) devapuruSakAra, (18) yogabheda, (19) yogaviveka, (20) yogAvatAra, (21) mitrA, (22) tArAditraya, (23) kutarkagrahanivRtti, (24) saddaSTi, (25) phlezatAnopAya, (26) yogamAyAbhya, (27) bhikSu, (28) dIkSA, (29) vinA, (30) kevalibhakti, (31) mukti ane (32) sajjanastuti. kArniMzikA 21, 22 ane 24mAM ATha dRSTionuM nirUpaNa che. tattvadIpikA-A uparyukta kRtinI svapajJa vivRti che. A nAma enI prazasti (zlo-6)mAM che tema chatAM keTalAka ene arthadIpikA kahe che. yazodohana (pR. 11, 14, 40, 54, 59, 60, 85, 26, 316, 329 ane 338)mAM meM A mULa kRti ane enI svavajJa vivRti vagere aMge keTalIka bAbato rajU karI che. pragnazata kiMvA-praznottarekaSaSTizataka (. vi. saM.1167)-A kRtinA kartA "kharataram gacchanA jinavarbhasUri che. emaNe bhAvArivAraNastotra vagere racyAM che. prastuta kRtine keTalAka praznaSaSTizataka temaja praznAvalI paNa kahe che. emAM 161 padyo che. 79mA padyano uttarArdha pAiyamAM che. A kRtimAM vividha prazno rajU karAya che. pachaThThA, 63mA ane 71mA padyanA uttara zRMkhalAjAtimAM che. padya 10, 12, 61, 132, 138, 139 ane 15ranA manthAna-jAtimAM uttara che. evI rIte keTalAka uttaro manthAnAntara-jAti, padma-jAti, aSTadala-kamala, viparIta-aSTadala-kamala, dvAdaza-patra-kamala, poDaza-dalakamala, viparIta-kamala tarIke paNa jovAya che. 1. eka ajJAtakartRka dhArnAizikA "mA. di. graM"mAM vi. saM. 1975mAM prakAzita karAI che. ene kAnnizIbhAvanA paNa kahe che. devabhadre paNa eka dhArniMzikA racI che. juo pattana sUcI (bhA. 1, pR.64). 2. A "jai. dha. pra. sa." vagerethI prakAzita che. 3. A prakAzita che. juo jai. saM. sA. i. (khaMDa-2, upakhaMDa-1, pR. 338). 4. A nAmanI eka kRti sarvadeve racI che. 5. vI-vIra-rAjJA-jJAvi. da. Ane aMgenAM paDyo ane citro mATe juo TL D (instal. 1, pp. 73-74 & 84-86). P 311 For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 47 : prakIrNaka viSayo : pri. A. 309-313] 169 vRttio-AnA upara koIke vi. saM. 1483 karatAM pahelAM vRtti racI che. A uparAMta vi. saM. 164mAM puNyasAgaragaNie ane vi saM. 1678mAM "kharataram gacchanA kamalamandiragaNie ekeka vRtti racI che. vizeSamAM municandrasUrinA ziSyavAdI devasUrie avacUri racI che. 'praznAvali ( )-"patrI' thI zarU thatI paMdara padyanI A kRti municandrasUrie racyAnuM keTalAka mAne che. emAM puchAyelA praznonA uttara ka, ga, ta, na vagerenI bArAkhaDIrUpa che. saMghapaTTaka (. vi. saM. 1167)-A 40 padyanI kRti uparyukta jinavallabhasUrie racI che. 2 312 e dvArA emaNe munivaro vagerene sabodhano khyAla karAvyo che. Ama A jaina nItine aMgenI kRti che. e dharmazikSAprakaraNanI jema cittoDamAMnA mahAvIra-jinAlayanA staMbha upara kotarAvAi hatI. AnuM 38muM padya cakra-bandhathI vibhUSita che. enuM citra mArA eka lekha sahita chapAyuM che". | vivaraNo-prastuta kRti upara "kharataram gacchanA jinapatisUrie 3600 zloka jevaDI vRtti racI che. vaLI hammIranA putra lakSmIsane 500 zloka jevaDI laghu TIkA vi. saM. 1333mAM racI che. A uparAMta kharatara' gacchanA upAdhyAya sAdhukIrtie vi. saM. 1619mAM eka TIkA racI che. "kharatara" gacchanA upAdhyAya abhayasomanA ziSya harparAjagaNie paNa eka vRtti racI che. vizeSamAM devarAje vi. saM. 1715mAM paMjikA, jinavallabha(?)nA ziSya vivRti ane vivekaratnasUrie temaja anya koie vRtti racI che. bhASAntara-A koIke racyuM che ane e prakAzita che. dharmazikSAprakaraNa (u. vi. saM. 1167) -AnA kartA paNa uparyukta jinavallabhasUri che emaNe P 313 A 40 padyonI kRti dvArA dhArmika upadeza Apyo che ane e dvArA "18 bAbato upara prakAza pADyo 1. A varSamAM lakhAyelI hAthapothI maLe che. 2. A kRti koinI avacUri sahita stotraratnAkara (bhA. 2, patra papa-a-58-A)mAM prasiddha karAi che. 3. A kRti "gA. pa. graM.mAM I. sa. 1927mAM prakAzita karAI che. A pUrve A kRti "kharatara' gacchanA sirinI vRtti temaja gujarAtI bhASAntara sahita bAlAbhAI chaganalAla zAhe amadAvAdathI i. sa. 1909mAM chapAvI hatI. 4. zizupAlavadha (saM.19)nuM 120muM-aMtima padya "cakrabandhathI vibhUSita che. 5. juo ABORI (VoL. XVII, pt. 1)nA 85mAM pRSTha sAmenuM pRSTha. 6, A prakAzita che. juo Ti. 3. 7. A prakAzita che. juo jai. saM. sA. i. (khaMDa-2, upakhaMDa-1, pR. 339) 8. trIjA padyamAM A bAbato darzAvAI che. A rahyuM e padya - "bhaktizcaityeSu saktistapasi guNijane raktirarthe viraktiH / prItistattve pratItiH zubhaguruSu bhavAd bhItiruddhAtpanItiH / kSAntiAntiH svazAntimu sukhahatirabalAvAntirabhrAntirApte / pta tsiA vithA tithavidhvastra (? tuM ) thI: purata vra rU ." For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 47 P. 314 che jemake caityonI bhakti, tapazcaryAnI Asakti, guNI janonI prIti, ityAdi. A laghu kRtinI bIjI khUbI e che ke enuM Adya padya temaja aMtima padya paNa cha cha ArAnA 'cakrabaMdhathI vibhUSita che ane e baMnemAM "binavanimavavanamaH''nI gUMthaNI karAi che. "zRMgAra-vairAgya-taraMgiNI-AnA kartA "zatArthika somaprabhasUri che. A vividha chaMdamAM guMthAyelI 46 padyanI kRtinI racanA evI che ke bAhya dRSTie kAmoddIpaka jaNAtAM kAminInAM avayavo anya rIte vicAratAM vairAgyanAM bodhaka bane che. A kArya emaNe zabdonI ramata dvArA siddha karyuM che. dA. ta. 'lasita keza' eTale "phleza". ahIM 'lasita'nA be artha che : caLakatA ane 'la'thI baMdhAyelA-yukta, Ama ahIM zRMgAra ane vairAgya e be viSayone anusaratA arthavALI A kRti che. e rAmacandra i. . 154mAM racelI rasikaraMjana nAmanI kRtinuM smaraNa karAve che. TIkA-zRMgAravairAgyataraMgiNI upara AgrAnA jaina gRhastha nandalAlanI temaja anya koIkane TIkA che. e nandalAle A TIkA jinabhaktisUrinA rAjyamAM dAnavizAlanA ziSyanA anurodhathI vi saM. 1785mAM racI che. eka ajJAtakartaka TIkA paNa che. "anuvAda ane spaSTIkaraNa-A baMne meM gujarAtImAM taiyAra karyA che. samAnanAmaka kRti (uM. vi. saM. 1650) -uparyukta nAmanI eka bIjI paNa kRti che. emAM para paDyo che. kAminInAM vividha avayavonI bAhya dRSTie dekhAtI manomohakatAnuM varNana karI emAM Asakta na thavAno upadeza Ape che. enA kartA saMghatilakanA bhakta divAkara muni che. [kanubhAI zeTha saMpAdita jayavaMtasUrikRta zRMgAramaMjarI ela.DI.sirijha 6pamAM chapAI che.] anuvAda- A gujarAtI anuvAda koIke karyo che. vivekavilAsa (la. vi. saM. 1250)-AnA kartA vAyaDa gacchanA jinadattasUri che. e paghAnandamahAkAvya vagere racanArA amaracandrasUrinA temaja camatkArI yogavidyAvALA jIvadevasUrinA P. 315 1. A baMnenAM citro dharmazikSAprakaraNavALI AvRttimAM apAyA che. 2. A kRti prakAzita che. juo jai. saM. sA. i. (khaMDa-1, pR.247). 3. A prakAzita che. juo jai. saM. sA. I. (khaMDa-1, pR. 27). 4-5. A chapAyela che. ejana, pR. 247. 6. A kRti zrI abhayacaMda bhagavAnadAse i. sa. 1916mAM chapAvI che. e mATe vi. saM. 1672mAM lakhAyelI hAthapothIno upayoga karAyo che. A kRtino gujarAtI anuvAda chapAyo che. meM ghaNAM varSo upara ene je gujarAtI anuvAda karyo hato te hajI aprasiddha che. 7. A prakAzita che. juo Ti. 6. 8. A "DAyamanDa jyubili presa"nA vyavasthApaka taraphathI i. sa. 1898mAM ane "sarasvatI graMthamAlA'mAM vi. saM. 1976mAM chapAyo che. 9. "vAyaDa' gAma uparathI 'vAyaDA' brAhmaNo ane ane 'vAyaDA' vANiyA thayA che. vaLI jainomAM 'vAyaDa' (vAyaTIya) gaccha paNa nIkaLyo che. 10. emaNe eka gAmamAM brAhmaNo ane zrAvakone eka bIjAnA parama snehI banAvyA hatA. 7 . For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 47 : prakIrNaka viSayo : pri. A. 313-317] 171 P 316 guru thaya che. emaNe aneka janone jaina banAvyA hatA. sukRtasaMkIrtana pramANe A jinadattasUri vastupAlanI sAthe zatruMjayanI yAtrArthe gayelA sUrio paikI eka hatA. vi. saM. 1265mAM vidyamAna A jinadattasUrie vivekavilAsa nAmano grantha 1323 padyamAM racyo che ane ene bAra ullAsamAM vibhakta karyo che. e dvArA emaNe vividha viSayo AlekhyA che. dA. ta. gRhasthano dharma, jaina ane ajaina darzano ityAdi, vistArathI kahuM to dinacaryA, Rtu-carcA, varSa-carcA, janma-carcA, pApanI utpattinuM kAraNa, dharmanI utpattinuM kAraNa, dayAnuM svarUpa ane parama padanuM nirUpaNa. tRtIya ullAsanA zlo. 72-92mAM annamAM viSa hoya to te kema pArakhavuM te emaNe darzAvyuM che ane e paikI zlo. 85-89mAM viSanI pakSIo ane jAnavaro upara thatI asara varNavI che. : ullekha-mAdhavAcArya sarvadarzanasaMgrahamAM A vivekavilAsano ullekha karyo che. vRtti-bhAnucandramaNie vi. saM. 1671mAM A vivekavilAsa upara vRtti racI che. ane enuM saMzodhana jayavijaye karyuM che. enI eka hAthapothI vi. saM. 1678mAM lakhAyelI maLe che. anuvAda-vivekavilAsano gujarAtImAM sva. bhagubhAi phatehacaMda kArabhArIe anuvAda karyo che ane e prakAzita che. kharataragacchAlaMkAra-yugapradhAnAcArya-gurvAvalI (la. vi. saM. 1400)-A mukhyatayA gadyamAM racAyelI ane lagabhaga 4000 zloka jevaDI kRti la. vi. saM. 1050thI vi. saM. 1393nA gALAmAM vidyamAna kharatara' gacchanA alaMkArarUpa manAtA nimnalikhita tera AcAryo paikI ghaNAkharAnuM vistRta caritra pUruM pADe che :vardhamAnasUri, jinezvara, jinacandrasUri, abhayadevasUri, jinavallabhasUri, jinadattasUri, ri, jinacandrasUri, jinapatisUri, jinezvarasUri, jinaprabodhasUri, jinacandrasUri, jinakuzalasUri ane jinapasUri. A paikI pahelAM ATha AcAryonuM vi. saM. 1305 sudhInuM ativRtta upAdhyAya jinapAle sAhulInA putra hemacandranI abhyarthanAthI saMkalita karyuM che. emAMnI vi. saM. 1211 payaMtanI hakIkta to 1. A saMbaMdhamAM juo mAro lekha nAme "Detection of poison in Food (By noting its Effects on Beasts)". A lekha JU B (Vol. XXII, pt. 2)mAM chapAyo che. arthazAstra (adhi. 1. a. 20. praka. 17, pR. 4:-41)mAM viSa parIkSA che. 2. keTalAka A jayavijayane vivekavilAsanA vRttikAra gaNe che to e temanI bhUla che. 3. A anuvAda sahita mULanI trIjI AvRtti "mesarsa meghajI hIrajInI kaMpanI bukaselarsa ane pablisarsa" taraphathI i. sa. 1916mAM chapAvAyelI che. 4. A prakAzita che. juo uparanuM TippaNa. 5. A kRtine "kharataragacchabRhadgurnAvali'nA nAmathI "siM. jai. graM."mAM i. sa. 1956mAM prakAzita graMthamAM prAraMbhamAM pR. 1-88mAM sthAna apAyuM che. ane pachI emAM vaDhAyariyapabandAvali (vRddhAcAryaprabandAvali) mudrita karAi che ane enuM saMkalana jinaprabhasUrinA koI saMtAnIye karyuM che. emAM jinaprabhasUrino prabaMdha che. 6. A varSamAM jinadattasUrino svargavAsa thayo hato. 317 For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 47 - 318 gaNatarasaddhasayaganI sumatigaNikRta bRhadavRttinI jema AlekhAI che jyAre tyAra pachInI bAbatonI rajUAta sAlavAra zRMkhalAbaddha che. prastRta kRtimAM nimnalikhita viSayone sthAna apAyuM che : dIkSAvarSa, sUripadavInuM varSa, vihAranAM sthaLo, cAturmAso, dhArmika pravRttio, ziSyAdinI nAmAvalI, vAdavivAda, nRpatio dvArA sanmAna temaja gujarAta vagere vividha prAMtonA dhArmika ane dhanika zrAvakazrAvikAono ullekha. A kRti Ama vividha dRSTie mahattvanI che paraMtu emAM jinaprabhasUrinuM nAma sarakhuM paNa nathI e to ThIka paNa 'upakeza" gacchanA padmaprabhasUri ane "bRhad gacchanA pradyumnasUri sAthe jinapatisUrino vAdavivAda je rIte varNavAyo che te samucita nathI. kharatara-gaccha-paTTAvali-saMgraha ( )-A kRtinA saMgrAhaka ane saMpAdaka jinavijayajI che. kharataragacchapaTTAvali-A nAmanI traNa kRti ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 101)mAM noMdhAyelI che. e paikI eka kRti jinacandra 40 gAthAmAM racI che. bIjI "kharatara' gacchanA kSamAkalyANa vi. saM. 183)mAM racI che ane trIjInA kartAnuM nAma jANavAmAM nathI. kharatara-gacchagurnAvali-A AjJAtakartRka racanA che. tapAgacchapaTTAvalI-A vi. saM. 1884 sudhInI 'tapAgaccha saMbaMdhI hakIkta pUrI pADe che. enA kartA viSe khabara nathI. upakezagacchapaTTAvali-A ajJAtakaka che. emAM "upakeza' gacchane aMgenI hakIkta che. pakalpapradIpa, tIrthakalpa kivA vividhatIrthakalpa (la. vi. saM. 1365-(la. vi. saM. 1400)-A 1. dA.ta. pUjA, pratiSThA ane saMghotsava. 2. juo kharataragacchabRhannurvAvalinA prakAzakanuM "prAstAvika vaktavya" (pR. 2). 3. A kRti pUraNacaMda nAhare kalakattAthI vi. saM. 1987(?)mAM prakAzita karI che. e pUrve e "jaina sAhitya saMzodhaka" (khaMDa-3. aM. )mAM chapAi che. 4. A kRti jinavijayajIe i. sa. 1932mAM chapAvI che. 5. A grantha vividhatIrthakalpanA nAmathI "si. je. graM."mAM I. sa. 1934mAM prakAzita karAyo che. [AnuM punarmudraNa "prAcIna sAhitya puna:pra. zreNimAM A. mukticandrasUrijInA prayAsathI thayuM che."] emAM 62 kRti che. e paikI 18mI kRti te dharmaghoSasUrie racelo "aSTApadamahAtIrthakalpa' che. trIjI ane 44mI kRti te ekeka stava che. ane paramI kRti te stuti che. 34mI kRti te sAtavAhananuM caritra che. papamI kRti tIrthakaronA atizayone lagatI che. 50mI kRti hastinApuratIrthanuM stavana che. pa6mI kRti somasUrie racI che ane e paMcakalyANakanuM stavana che. A prakAzana pUrve A granthano thoDo bhAga-A samagra saMpAdananAM 30 pRSTha jeTalo aMza "eziyATika sosAyaTI oNpha beMgola" taraphathI prasiddha karAyo hato. e vAtane ghaNAM varSa thaI gayAM che chatAM A kArya saMpUrNa thayAnuM jANavAmAM nathI. vividhatIrthakalpano saMpUrNa guja. anuvAda muni ratnatrayavi. ane muni ratnajyotavi. e karyo che. "raMjanavi. lAyabrerI" mAlavADAthI prasiddha thayela che. Do. zivaprasAdalikhita "jaina tIrthonA aitihAsika adhyayana vividhatI ke saMdarbhameM" pArzvanAthavidyApITha vArANasIthI pragaTa thayuM che.] For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 47 : prakIrNaka viSayo : [pra. A. 317-320] 173 P 319 padya padya 25 kharatara gacchanA jinaprabhasUrinI kRti che. emAM 62-8=54 kalyo che. e paikI keTalAka saMskRtamAM to keTalAka pAiyamAM ane temAM paNa keTalAka gadyamAM to keTalAka padyamAM che. atra meM A kRtinAM traNa nAmo nodhyAM che. e paikI prathama nAma granthakAre vi. saM. 1389mAM A kRtinI pUrNAhutirUpe racelI prazastinA aMtima-caturtha padyamAM che. "tIrthakalpa' nAma ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 160)mAM apAyuM che. trIjuM nAma meM enA saMpUrNa prakAzananA AdhAre darzAvyuM che. samagra kRtino paricaya to atra apAya tema nathI kemake emAMnA 19 saMskRta kalpo ja atre prastuta che. enAM nAmo nIce mujaba che :nAma zailI pRSThaka 1 zatruMjayatIrthakalpa padya 1-5 8 abdAdrikalpa padya 15-16 11 vaibhAragirikalpa 22-23 14 apApApurI (saMkSipta) kalpa 20 ratnavAhapurakalpa gadyapradhAna 33 23 pratiSThAnapattanakalpa (1) padya 24 nandIzvaradvIpakalpa padya 48-49 32 abhinandanakalpa, avantidezI gadyapradhAna 57-58 33 pratiSThAnapurakalpa (2) gadyapradhAna 59-60 35 caMpApurIkalpa gadyapradhAna 65-66 36 pATaliputranagarakalpa gadyapradhAna 67-7) 38 vArANasInagarIkalpa gadyapradhAna 72-74 42 vastupAla-tejapAla-kalpa gadyapradhAna 79-80 43 DhipuratIrthakalpa gadyapradhAna 81-83 45 caturazItimahAtIrthanAmasaMgrahakalpa gadyapradhAna 85-86 47 nAbhayadevakalpa, kuDaMgezvara gadyapradhAna 88-89 48 vyAdhIkalpa padya 90 53 padmAvatIdevIkalpa, AmarakuMDastha gadyapradhAna 98-99 62 paMcaparameSThinamaskArakalpa padya 108 47 P. 320 1. AnA prathama padyamAM graMthanuM parimANa 3560 zloka jeTaluM hovAnuM darzAvAyuM che. dvitIya padya prahelikArUpa che. e dvArA enA praNetAe potAnuM nAma gUMcyuM che. trIjA padyamAM A grantha vi. saM. 1389mAM pUrNa karAyAno ullekha che. 2. Adi ane aMtamAM ekeka padya che. 3. A ja kalpa Adya padya temaja aMtima traNeka paMkti sivAya caviMzatiprabandhamAM soLamAM prabandha tarIke jovAya che tema chatAM e uddhata karAyAno ullekha nathI. For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 47 A kalpomAM keTalAMka sthaLo viSe paurANika to keTalAMka viSe aitihAsika binAo rajU karAI che. "vicArasaMgraha, vicArAmRtasaMgraha, kivA siddhAntAlApakoddhAra (vi. saM. 1443)-A kRtinA racanAra devasundarasUrinA ziSya kulamaMDanasUri che. emaNe 2200 zloka jevaDI A kRti vi. saM. 1443mAM racI che. AnI A ja varSamAM racAyelI eka hAthapothI maLe che. ' P 321 samAnanAmaka kRtio-vicAra saMgraha e nAmanI eka kRti somaprabhasUrie racI che ane e 22000 zloka jevaDI che. ema ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 352)mAM ullekha che paNa A graMthAgra viSe mane zaMkA rahe che. A nAmanI bIjI eka kRti samayamANijyagaNie racI che. vaLI A nAmanI bIjI eka ajJAtakartuka kRti paNa che. jema kulamaMDanasUrie vicArAmRtasaMgraha racyo che. tema jinaharSe A nAmanI kRti racI che. enuM bIjuM nAma viMzatisthAnakavicArAmRtasaMgraha che. e 2800 zloka jevaDI kRti vi. saM. 1502mAM racAI che. emAM vIsa sthAnako yAne padonuM svarUpa vistArathI apAyuM che ane sAthe sAthe pratyeka pada ane padyAtmaka kathA paNa apAI che. emAM rara padyanI prazasti che." aividya-goSThI (vi. saM. 1455)-A kRti "sahasAvadhAnI' munisundarasUrie bALapaNamAM P 322 bAra-cauda varSanI vaye jIbhanI paTutA keLavavA arthe vi. saM. 1455mAM mukhyatayA gadyamAM racI che. AnA prAraMbhamAM ane aMtamAM ekeka padya che. A kRti "jayazrI'thI zarU karAI che. emAM vacce vacce saMskRta padya avataraNarUpe apAyAM che. viSaya-A kRtinuM nAma ja sUcave che tema AmAM lakSaNa arthAt vyAkaraNa, chaMda, kAvya ane pramANa arthAt tarka ema cAra vidyAnuM nirUpaNa che. prathama bhUmikA (patra-38)mAM e vidyAnAM vividha sAdhano gaNAvAyAM che. jemake (1) vizuddha buddhino Abhoga (vistAra), (2) sadguruno samAyoga, (3) sagurunA vinayano prayoga, (4) pustakonI prAptino yoga, (5) pramattatAno viyoga, (6) avicchinna upayoga, (7) zubha abhiyoga, (8) zarIranuM Arogya, (9) bhAgya ityAdi. A sarva sAdhano ekasAthe maLavA muzkela che chatAM evA mahApuruSo thayA che ke jemane e maLyAM hatAM. dA. ta. siddhasena divAkara, malavAdI, haribhadrasUri, 'vAdI" devasUri, hemacandrasUri vagere. 1. A saMskRta kRti haze ema mAnI meM enI ahIM noMdha lIdhI che. 2. A nAma 'kharataragacchanA zAntiharSanA ziSya jinaharSe vi. saM. 1748mAM racelA "vIsa sthAnakano rAsa"nA aMtamAM apAyuM che. 3. A kati "de. lA. jai. pu. sa." taraphathI i. sa. 1922mAM prakAzita thayelI che. 4. juo ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 353). 5. vizeSa mATe juo zrI tIrthaMkara-padavIsopAnanuM mAruM prAstAvika (pR. 7-11). 6. A prakAzita che. juo jai. saM. sA. I. (khaMDa-1, pR. 301). 7. AnuM bIjuM nAma paMcadarzanasvarUpa che. evo ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 165)mAM ullekha che te brAnta che. A nAmanI eka kRtino paricaya meM upadezaranAkaranI bhUmikA (pR. 68 ne 92)mAM Apyo che. For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 47 : prakIrNaka viSayo : [pra. A. 320-324] 175 'lakSaNa-goSThI'mAM jainendra ityAdi vyAkaraNonAM nAma gaNAvAyAM che. vaLI eno abhyAsa karavAnI rIta ane enAthI thato lAbha jaNAvela che. "chaMda-goSThI'mAM chaMdanA prakAra ane kAvya-goSThI"mAM kAvyanA prakAra darzAvAyA che. "pramANa-goSThI'mAM pramANanA prakAronuM kathana che. aMtamAM deva, guru ane dharma e traNa tattvonAM lakSaNo vagerenuM nirUpaNa che. vijJaptitriveNInI prastAvanA (pR. 30)mAM A kRtinA viSaya tarIke nyAya, vyAkaraNa, kAvya, sAhitya, chaMda ane alaMkArano spaSTa ullekha karAyo che. prastuta kRtinA vizeSa paricaya mATe juo jai. saM. sA. i. (khaMDa-1, pR. 301-302, 304- P 323 305 temaja upoddhAtanAM pR. 26, 48 ane 49). praznottarasamuccayakivA haraprazna (la. vi. saM. 1650)-A saMkalanAtmaka kRtinA praNetA kIrtivijayagaNi che. eo hIravijayasUrinA ziSya thAya che. emaNe vi. saM. 1690mAM vicAraratnAkara racyo che. emaNe potAnA gurune gurubhAIo taraphathI temaja keTalAMka nagaronAM saMgha taraphathI jaina dharmane aMge je uttaro emanA guru taraphathI apAyA hatA te ekatrita karI A praznottarasamuccaya nAmanI kRti yojI che. keTalAka ene hIraprazna paNa kahe che. e cAra prakAzamAM vibhakta che. prathama prakAzamAM cAra praznakAranA 46 praznone uttara sahita sthAna apAyuM che. bIjAmAM cauda praznakAranA 58 praznonI uttarapUrvaka noMdha che. trIjAmAM cauda prakAro taraphathI re 324 rajU thayelA 126 prazno ane enA uttaro apAyA che. cothAmAM cha nagaranA saMgha je praznakAra che emanA 76 prazno uttara sahita apAyA che. Ama A kRtimAM ekaMdara 4+14+14+6=38 praznakAro ane 46+58+126+76=306 prazno ane enA uttara che. prakAzadITha praznakAronAM nAma emanA praznonI saMkhyA sahita huM noMdhuM chuM - pra. 1-kalyANakuzalagaNi (7), kalyANavijayagaNi (6), jagamAlagaNi (13) ane vimalaharSagaNi (20). pra. 2-AnandavijayagaNi (2), kAnhajIgaNi (ra), kAntarSigaNi (3), "guNavijayagaNi (4), 1. A kRti hIrAlAla haMsarAja taraphathI jAmanagarathI I. sa. 1917mAM chapAvAi che. tyAra bAda A kRti "haMsavijaya jaina phI lAibrerI" taraphathI chapAvAi che. vaLI caMdulAla jamanAdAse chANIthI vijayalabdhisUri dvArA saMpAdita ane munizrI cidAnDavijayanA gujarAtI anuvAda sahita A kRti i. sa. 1943mAM prakAzita karI che. A kRtinI vi. saM. 16paramAM lakhAyelI eka hAthapothI maLe che. A temaja vi. saM. 1655mAM lakhAyelI anya hAthapothIno upayoga karI A kRtinuM viziSTa saMpAdana thavuM ghaTe. 2. A nAmanI eka kRti dIpavijaya vi. saM. 1886mAM racI che. 3. juo ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 461). 4. nagarSigaNie be vAra prazna pUkyA che. e hisAbe cauda che, nahi to tera gaNAya. 5. eo sumativijayanA ziSya thAya che. For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 47 jinAnandagaNi (2), DAharSigaNi (1), devavijayagaNi (3), nagarSigaNi (8+6), padmavijayagaNi (6), yazovijayagaNi (2), ravisAgaragaNi (6), vivekaharSagaNi (5) ane hAnirSigaNi (8). pra. 3-AnaMdasAgaragaNi (5), kalyANakuzalagaNi (3), kalyANavijayagaNi (11), kAnharSigaNi P 325 (9), kIrtiharSagaNi (4), guNavijayagaNi (10), jagamAlagaNi (13), jinadAsagaNi (5), devavijayagaNi (11), nagarSigaNi (19), vivekaharSagaNi (4), viSNarSigaNi (20), velarSigaNi (3) ane "sUravijayagaNi (9). pra. 4-DuMgarapurano saMgha (3), dvi(dvI)pabaMdarano saMgha (45), dhAyatAgrAmano saMgha (3), jesalamerano saMgha (18), devagirino saMgha (4) ane siddhapurano saMgha (3). A kRtimAM jAtajAtanA prazno che. jemake vaMditRsattanA kartA koNa ? (pra. 28), chaThTho karmagraMtha koNe racyo che? (pra. 29), kAkunzanI vyutpatti zI che ene e konuM nAma che ? (pra. 34), mahAvidehamAM vijayomAM tIrthakaronI hayAtImAM anya tIrthakarano janma thAya ? (pra. 74), IdanA divase asajhAya tarIke gaNAya ? (pra. 115), "anuttara' vimAnamAM kuMbhanuM pramANa kevI rIte saMgata gaNAya ? (pra. 164), mahAvIrasvAmInuM 72 varSanuM AyuSya kevI rIte siddha thaI zake? (pra. 206) ane motInAM valayo zAstrokta che ? (pra. 247). 164mAM praznanA uttaramAM lIlAvatImAMthI koSTaka apAyuM che. vaLI sAMprata kALe (vikramanI sattaranI sadImAM) nepAlamAM 36 paisA bArabara eka kuTapa" gaNAya che e bAbata darzAvAI che. A uparAMta bhanavabhAnukevalicaritrano ullekha karAyo che. pR. 247nA uttaramAM dasa gAthA apAI che. P. 326 anuvAda-hIrapraznano gujarAtImAM cidAnandavijaye anuvAda karyo che. sAthe sAthe keTalAMka TippaNo paNa gujarAtImAM apAyAM che. emAM tithicarcAne lagatI bAbata che. mahAvIrasvAmInuM AyuSya 72 varSanuM kevI rIte gaNAvAya e bAbata vijayadAnasUrijIkRta vividha praznottara (bhA. 1, pR. 115)ne AdhAre apAI che. 1. emaNe be vAra prazna pUchyA che te ekasAthe na noMdhatAM anya praznakAranA prazna noMdhyA bAda noMdhAyA che to tenuM zuM kAraNa haze ? 2. A vaTapallIya che. 3. A pUrvenA prakAzamAM paNa emanA prazna che. A hakIkta kAnharSigaNi temaja jagamAlagaNine aMge paNa ghaTa che. 4. eo jayavaMtagaNinA ziSya thAya che. 5. eo nAkarSigaNinA ziSya thAya che. 6. mULamAM 8 zabda che, evI rIte 272mAM praznamAM kerI' e arthamAM kayo zabda che. 7. A anuvAda mULa kRti sahati "zrIharipraznottarAnuvAda temaja zrI haripraznAnuvAda ema be nAmathI "muktAbAI jJAnamandira" taraphathI DabhoithI i. . 1943mAM prasiddha karAyo che. gujarAtI AdivacanamAM sUtaka ane vidhine aMgenI carcAnI noMdha levAI che. A Adivacana (pR. 13) uparathI jANI zakAya che. ke A pUrve hIrapraznano gujarAtI anuvAda "jI. ema. gekaTIvALA eNnDa bradharsa" taraphathI i. sa. 1913mAM prakAzita karAyo hato. For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 47 : prakIrNaka viSayo : pri. A. 324-328] 177 praznacittAmaNi-kiMvA praznottara-A 2200 zloka jevaDI kRti zubhavijayagaNinA ziSya vIravijayagaNie racI che. e hIrapraznagata prazno ane uttaro aMge che. praznottara nAmanI eka ajJAtakartaka kRti paNa che. praznottararatnAkara', "praznottarasaMgraha kivA senaprazna (la. vi. saM. 1670) - A saMgrahAtmaka kRtinA racanAra zubhavijayagaNi che. eo hIravajiyasUrinA ziSya thAya che. emanI je anya kRtiono re 327 spaSTa ullekha emaNe A kRtinA aMtamAMnI pumbikAmAM karyo che te nIce mujaba che : (1) tarkabhASAvArtika (vi. saM. 1663), kAvyakalpalatAmakaranda (vi. saM. 1665), syAdvAdabhASAsUtra (vi. saM. 1667) ane enI vRtti ane kAvyakalpalatAvRtti. A uparAMta zubhavijayagaNie vi. saM. 1961mAM haimanAmamAlAbIjaka ane vi. saM. 1671mAM pajjasavaNakappa upara saMskRtamAM TIkA racyAM che. A TIkAno ahIM spaSTa ullekha nathI eTale e pUrve prastuta kRti racAi haze ema lAge che. jai. sA. saM. I. (pR.595) pramANe to A kRti vi. saM. 1657 ane vi. saM. 1671nA gALAmAM yojAI che. 'senaprazna' nAma sUcave che tema AmAM vijayasenasUrine emanA rAjya daramyAna keTalAka P. 328 munivaro taraphathI pUchAyelA praznone sthAna apAyuM che. sAthe sAthe emaNe ApelA uttaronI paNa ahIM noMdha levAI che. 1. A kRti muMbaithI i. sa. 1919mAM chapAvAi che. 2. A nAmanI kRti vividha vyaktioe racI che. jemake kha. jayasoma, jinacandra, devacandra, devabhadra, rUpajiyagaNi ane vimalaharSagaNi. 3. A kRti "praznaratnAkarAbhidhaH zrIsenaprazna:"nA nAmathI "de. lA. jai. pu. saM." taraphathI i. sa. 1919mAM prasiddha karAi che. emAM Azare baso granthonI sAkSI apAI che. [ji. A. Tra. dvArA chapAyuM che.]. 4. A nAma A kRtinA aMtamAMnI pupikAmAM jovAya che. 5. A nAma prazastinA zlo. 13 temaja 15mAM apAyeluM che. 6. ahIM zubhavijayanA nAmanI AgaLa paMDita' zabda che. e zuM kartAnI padavI che. ke jethI emaNe jAte eno ullekha karyo che ? A puSmikA emanA koi ziSyanI to racanA nathI ? piMDita paMnyAsa pada] 7. A nAmo racanAvarSanA kramane anusarIne apAyAM hoya ema lAge che. [syAdvAdabhASA de.lA. taraphathI vi.saM. 1967mAM prasiddha che. jinazAsana ArAdhanA TrasTe AnuM punarmudraNa karyuM che.] 8. Ane abhidhAnaciMtAmaNibIjaka paNa kahe che. juo jai saM. sA. i. (khaMDa-1, pR.116). 9. ahIM praznottarasaMgrahane senapraznathI bhinna gaNyo che to e vAta vicAraNIya jaNAya che. 10. A paikI patra 4 mAM vRddha paMDita zubhavijayagaNinA nAmathI prazna apAyA che. e zuM A kRtinA kartAe ja pUchelA prazna che? Avo koI prazna kare to teno uttara nakAramAM che kemake "vRddha paMDita' ema zubhavijaya potAne mATe lakhe e kema bane ? 11. 28 nagaranA saMgho taraphanA prazno paNa A kRtimAM apAyA che. e nagaronAM nAma nIce mujaba che : amadAvAda, AgarA, ujjaina, usIAra, udayapura, kAkanagara, khaMbhAta (staMbhatIrtha), jAlora, jesalamera, DuMgarapura, dIvabaMdara, devagiri, navAnagara, pATaNa, pAlI, phattehapura, bibhItaka, bhinnamAla, mahemadAvAda, mAlapura, mulatAna, medinIpura, rAjapura, vaTapallI, vaSA, sAcora, sIsAMga ane surata. For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 47 AmAM nAnA-moTA cAra ullAsa che. prAraMbhamAM traNa padyo che ane temAMnAM bIjA ane trIjA padyamAM viSayano nirdeza che. prathama ullAsamAM nava praznakAranA 136 prazno uttara sahita apAyA che. evI rIte bIjA, trIjA ane cothA ullAsamAM praznakAronI saMkhyA anakrame 17. 45 ane 28 che jyAre praznonI saMkhyA 213, 497 ane 171 che. cothA ullAsanA praznakAra vividha nagaranA saMgha che. Ama ekaMdara praznakAronI saMkhyA 99nI che ane praznonI saMkhyA 1017nI che. P. 329 ahIM apAyelA prazno cAre anuyogane sparze che. gacchanI maryAdA upara A kRti prakAza pADe che. vyAkaraNane aMge paNa emAM keTalAka prazno vicArAyA che. aMtamAM 17 padyanI prazasti che. u. 3 (patra 63a)mAM mahAvIrasvAmInI janmakuMDalIne aMge nIce mujabanI matalabano 154mo prazna che : chUTA pAnAmAM vira bhagavAnanI janmotrI tarIke evo ullekha che te caitra suda terasane maMgaLavAre uttarA phAlganI' nakSatramAM "siddhi' yogamAM rAtrinI paMdara ghaDIe "makara' lagnamAM siddhArtha bhUpatine tyAM putra janmyo. A janmotrI skaMdapurANamAMthI uddharelI che ema lakhyuM che to te ja A janmotrI jANavI P 330 ke bIjI ? Ano uttara ema apAyo che ke skaMdapurANane nAme chUTA pAnAmAM A janmotrI jovAmAM Ave che paraMtu koi graMthamAM jovAmAM AvI nathI. anuvAda-senapraznano gujarAtImAM anuvAda vijayakumudasUrijIe karyo che ane enuM nAma "gurjarabhASA paryAyAtmaka sArasaMgraha" rAkhyuM che. "tAttvikapraznottara-AnA kartA AgamoddhAraka che. eo jAte ja praznakAra temaja uttarakAra che. emaNe 1446 prazno ane uttaro temaja keTalIka kaMDikAo racyAM che. vizeSamAM e saMskRta vibhAga uparAMta 1. "paM. maNivijayajI graMthamAlA"mAM "senaprazna" e nAmathI mULa kRtinI sArasaMgraha je vijayakumudasUrie gujarAtI anuvAdarUpe taiyAra karyo hato te I. sa. 1940mAM chapAyo che. emAM aMtamAM dravyAnuyoga, gaNita, jayotiSa, devadevI ane devaloka ityAdi ullekhapUrvaka praznonI saMkhyA noMdhAI che. Ano 77 pRSTha jevo upadyAta paM. prabhudAsa becaradAsa pArekha lakhyo che. emaNe senapraznane hIrapraznanI pUrtirUpe oLakhAvyo che. emaNe vijayasenasUrino jIvanavRttAnta Apyo che. tyAra bAda pR. 26-77mAM AjakAlanI dhArmika, rAjakIya ane sAmAjika paristhiti vizenA vicAro emaNe rajU karyA che paraMtu ene badale graMthagata mudAo chaNyA hota to te vadhAre lAbhadAyaka thAta. 2. AnI noMdha meM "Horoscopic Data in the Jaina Literature" "Journal of Oriental Institue" nAmanA mArA lekhamAM lIdhI che. e lekha (Vol. II No. 1, pp. 42-49mAM I. sa. 1952mAM chapAyo che. 3. A prakAzita che. juo Ti. 1. 4. A kRtino 77 prazna pUrato bhAga AgamoddhArakanAM avataraNo ane emanA paTTadhara zrImANikyasAgarasUrinA gujarAtI zabdArtha sAthe "jaina pustaka pracAraka saMsthA" taraphathI i. sa. 1949mAM prakAzita thayelo che. tyAra bAda A viddhadurbhAgya kRtino keTalIka kaMDikAo sivAyano 1446 prazno ane uttarone lagatA vibhAga "tAttvikapraznottarANi"nA nAmathI zrI pAnAcaMda sAkaracaMda madrAsIe vi. saM. 2014mAM prakAzita karyo che. alaga karAyelI kaMDikAonA samUhane tAttvikavimarza nAma apAyuM che. For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 47 : prakIrNaka viSayo : [pra. A. 328-332] 179 77 praznane aMge temaNe gujarAtImAM vivecana karyuM che. ene "avataraNa' tarIke oLakhAvAyuM che. A kRti jinabhadragaNi kSaNAzramaNakRta vise saNavainuM maraNa karAve che. vicAraratnAkara kiMvA vizeSa samuccaya (vi. saM. 1690) - A mukhyatayA gadyAtmaka kRti re 331 'jagadga" hIravijayasUrinA ziSya kIrtivijayagaNie vi saM. 1690mAM racI che. A gaNinI bIjI kRti te praznottarasamuccaya kiMvA hIraprazna che. prastuta kRtinA prAraMbhamAM pAMca paDyo che ane aMtamAM chatrIsa padyanI prazasti che. A kRtinI zarUAtanA cothA padyamAM sUcavAyA mujaba A aMga, uvaMga ItyAdi AgamAM, enI vivRtti, prakaraNo vageremAM dRSTigocara thayelA rucira vicAronA samUharUpa kRti che. e prAcya taTa, madhyama bhAga ane apara taTa ema traNa khaMDamAM vibhakta che. patra 1a-patra 81-a jevaDA prAcya taTamAM 11 taraMgo che ane e anukrame AyAra, sUyagaDa ema vivAgasuya sudhInAM che. tyAra pachInuM padya madhyama bhAganA maMgalAcaraNarUpa hoya ema lAge che, jo ke saMpAdake to eno aMka cAlu Apyo che. A madhyama bhAga patra 81-athI patra 141-a sudhIno che. emAM dasa taraMga, eka Avarta ane eka kalikA che. prAraMbhamAM olavAIya vagere 12 ujaMgomAMnA vicAro rajU karAyA che ane e mATe ATha taraMgonI yojanA karAi che. AThamo taraMga nirayAvaliyA vagere pAMca viMgane lagato che. enA pachI nandI suttane aMge navamo ane aNuogadArane aMge dasamo taraMga che. tyAre bAda vividha jaina zAstromAM je matAMtaro jovAya che tene aMge matAMtara-samuccaya' nAmano Avarta rajU karAyo che. e patra 120-AthI patra 125-a sudhIno che. AnA pachI mUlasuttamAMthI keTalAka vicAro upasthita karAyA che ane eTalA vibhAgane "kalikA' tarIke oLakhAvAyo che. e pUrNa thatAM eka padya dvArA A madhyabhAganI pUrNAhUti karAI che. patra 141-athI apara taTanI zarUAta thAya che. emAM cha taraMga che ane aMtamAM 'velA che. sauthI prathama emAM nisIha, mahAnisIha, dasAsuyakhabdha, kaSpa, vavahAra ane paMcakappa e cha beyasuttane ne 332 lagatI vicAraNA karAI che ane e pratyekane aMge ekeka taraMga yojAyo che. e pUrNa thatAM patra 177A upara apara taTa pUrNa thAya che. enA pachI "saMkIrNakavicArasamuccaya" nAmanI 'velA" zarU karAI che. prAraMbhamAM causaraNa vagere padhaNagamAnA vicAro rajU karI prakaraNomAMthI pavayaNasAruddhAranI vRtti, savihi vagere graMthomAMthI keTalIka bAbato ApI A "velA' pUrNa karAI che ane tema thatAM A kRti pUrNa thAya che. aMtamAM prazasti che. e uparathI A kRti "darzana-himakara-gagana-raiveyakathI sUcita varSamAM eTale ke vi. saM. 1690mAM vijayatilakasUrinA paTTAlaMkAra vijayAnandasUrinA sAmrAjyamAM ane te paNa 1. A kRti "de, lA. jai. pu. saM." taraphathI i. sa. 1927mAM prakAzita thayelI che. patra 168-a temaja 168 a uparanA pATha khaMDita che. A prakAzanamAM sAkSIrUpa pAThonA mULa sthaLonI sUcI ane matAMtaronA zakaya samanvaya apAyAM hota to A vizeSa dIpI UThate. 2. juo prAcya taTanI pukhikA (patra 81 a.). For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P. 333 P 334 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 47 emanA AdezathI racAyAno ullekha che. vaLI A kRtinuM saMzodhana rAmavijayanA ziSya devavijaya vAcake temaja kartAnA ziSya vinayavijaye paNa karyuM che. e bAbata paNa nirdezAi che. vizeSamAM A vinayavijaye A kRtino prathamAdarza lakhyo che eno paNa ahIM ullekha che. 180 svopajJa TIkA--ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 351)mAM A kRti upara 7155 zloka jevaDI svopajJa TIkA hovAno ullekha che eTaluM ja nahi paNa enI eka hAthapothI pATaNanA bhaMDA2mAM che ema kahyuM che paraMtu A vAta galata hoya ema lAge che kemake AvI koi TIkA racAyAno koi sthaLe ullekha jovAto nathI. vaLI jai. graM. (pR. 130) pramANe to mULa kRti ja 9610 zloka jevaDI che. vastuvijJAnaratnakoza-A ajJAtakartRka kRtinI noMdha pro. piTarsane potAnA trIjA ane chaThThA hevAlamAM lIdhI che. vyAkhyA--koike racelI A vyAkhyAnI paNa trIjA hevAlamAM noMdha che. vRddhaprastAvoktiratnAkara (vikramanI 17mI sadI)-AnA kartA zatAvadhAnI siddhicandragaNi che. A kRtino ullekha bhaktAmarastotranI vRttimAM siddhicandragaNie pote karyo che eTaluM ja nahi paNa enuM eka padya bhaktAmarastotra (zlo.6)nI potAnI vRttimAM ane bIjAM be padya A stotranAM aMtima padyanI vRttimAM emaNe rajU karyA che. A kRtinuM nAma jotAM ema bhAse che ke siddhicandragaNinA purogAmI je prasaMgocita padyo uccAratAM hatAM tenA saMgraharUpe A kRti yojAi che. AnI eka hAthapothI ji. 2. ko.mAM noMdhAyelI nathI to zuM A kRti lupta thai che? madhyAhnavyAkhyAnapaddhati (vi. saM. 1673)-A vAdI harSanandane vi. saM. 1673mAM racelI ane aDhAra adhyAyamAM vibhakta karelI padyAtmaka kRti che. Ano uddeza madhyAhnanA samaye janatAnA manoraMjananI sAthe sAthe upadeza ApavAno che eTale vaktA game tevA hoya to paNa temaNe A kArya karavuM joie. A harSanandana samayasundaragaNinA eka mukhya ziSya thAya che. emaNe kAvyakalpalatAnuM saMzodhana karyuM hatuM ema samayasundaragaNie enI prazastimAM jaNAvyuM che. sAthe sAthe e gaNie ahIM harSanandanane cintAmaNimAM vizArada kahyA che. harSanandane e gaNine sAmAcArIzatakanI racanAmAM sahAya karI hatI. vizeSamAM harSanandane isimaMDalathotta upara vi. saM. 1704mAM aneka kathAothI alaMkRta TIkA nAme prabhAtavyAkhyApaddhati, ThANanI abhayadevasUriSkRta vRttigata pAiya avataraNonI vi. saM. 1705mAM vRtti, uttarajjIyaNanI vi. saM. 1711mAM vRtti ityAdi racyAM che. 1. A saMbaMdhamAM juo hai. saM. sA. i. (khaMDa-1, pR. 133). 2. AnI sAmAnya noMdha meM hai. saM. sA. i. (khaMDa-1, pR. 54 ane 255)mAM lIdhI che. 3. A vi. saM. 1699mAM svarge saMcarelA jinarAjasUrinA rAjyamAM racAi che. 4. A gaMgezakRta tattvacintAmaNi che. pa. juo sa. kR. ku. (mahopAdhyAya samayasundara, pR. 40). ahIM bAra kRtio gaNAvAi che. For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 47 : prakIrNaka viSayo : pri. A. 306-309] 181 dIkSA pratiSThAzuddhi (vi. saM. 1685)-A kharatara' gacchanA samayasundaragaNie "jyotiSavizArada' vAcaka jyakIrtinI sahAyatAthI 'larNakarNasarasa'mAM vi.saM. 1658mAM racI che. A nAmathI koi hAthapothI ji. 2. ko.mAM noMdhAyelI nathI. [navapadaprakaraNa- kartA devaguptasUri. svopajJaTIkA sAthe ane yazodevopAdhyAyanI bRhaTIkA sAthe "jinazAsana A. TrasTa" vi. saM. 2045mAM prasiddha thayela che. bRhasTIkAno gujarAtI anuvAda A. rAjazekharasUrie karyo che. arihaMtaprakAzana bhIvaMDIthI pragaTa thayela che.] [saMdehasamuccaya- A. jJAnakalazasUri. pra. ramaNalAla kapaDavaMja" saM. 2015 praznottaracavAriMzat zataka- paM. buddhisAgaragaNI pra. "mahAvIrasvAmi jaina derAsara" muMbaI saM. 2012. utaracharIkSAnanTIphUvI- bhaMvaralAla nAhaTA, vinayasAgara. prAkRta bhAratI a. jayapura. sevA-pUrtipravara -maMDanasUtradhAra. prAkRtabhA. affjari nAno-bhaMvaralAla nAhaTA. pra. prA. bhA.] jainalakSaNAvalI bhA.1-2-3 - saMpA. bAlacaMdra, siddhAntazAstrI, pra. vIrasevAmaMdira Agamazabdakoza - (11 aMga zabdasUcI) pra. vizvabhAratI .. jainendrasiddhAntakoSa bhA.1-2-3-4 - saMpA. jinendravarNI, pra. bhAratIya jJAnapITha alpaparicita saiddhAttika zabdakoSa - A. AnaMdasAgarasUri, pra. de, lA. niruktakoza - pra. vizvabhAratI pra. Studies in Jain Art - umAkAMta pra. zAha, pra. pArzvanAtha vi. pATaNanI asmitA - pra. pATaNa jaina maMDaLa (pATaNanA jinAlayonI sacitra vigata) prazastisaMgraha - saM. amRtalAla, pra. dezavirati dha. sa. kha. upA. matisAgaranA apragaTa graMtho - dazAzrutaskaMdhaTIkA (ra.saM.1697 graM. 18000 jainazAstramALA ludhiyANAmAM vi. saM. 1737nI patra che. (muni ratnatraya vi. AnI mudraNa yogya prati lakhe che.) niryuktisthApana, praznottara, guNakitvaSoDazikA (presakopI ma. vinayasAgara pAse che.) zrAvaka vADavakRta vRttaratnAkara avasUri (apUrNa)nI presakopI ma. vinayasAgara pAse che. emAM vADave kumArasaMbhava vagere 17 graMtho para avacUri lakhyAno ullekha che. (ArmakalyANa gautamasmRtigraMtha hindI vibhAga, pR. 75 upara vinayasAgarano lekha.) vAlmaTAlaMkAra upara jaina TIkAo - jinavardhanasUriTIkA (pra.muMbaIthI) siMhadevagaNiTIkA (pra. muMbaIthI) rAjahaMsa upAdhyAya TIkA, samayasuMdara TIkA, kSemahaMsagaNi TIkA (apragaTa) nAgakumAracarita - malliNa - hali. prata Amara zAstra bhaMDAra, jayapura. 1. juo sa. kR. ku. (mahopAdhyAya samayasundara, pR. pa3). For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 335 P. 336 prakaraNa : 48 jaina pAThaya kRtionAM saMskRta vivaraNo jainoe pAlI sivAyanI jAtajAtanI mukhya pAIya bhASAomAM kRtio racI che. temAM addhamAgaNI bhASA tarapha emano sahaja pakSapAta che kemake e emanA prANarUpa AgamonI bhASA che. AthI A bhASAmAM racAyelA AgamanAM vivaraNone huM prathama sthAna ApIza ane tyAra bAda Agamatara yAne anAgamika sAhityano vicAra karIza. Ama karatI veLA mULa kRtinA racanAsamaya pramANe te te kRtinAM vivaraNono huM ullekha karIza. A pustakanuM kalevara vadhI javAnA bhayane laIne huM pAiya kRtiono paricaya ApavAnuM mAMDI vALuM chuM, sivAya ke e kRti viSe meM pA. bhA. sA.mAM koI kAraNasara vicAra na karyo hoya. jaina AgamomAM AyArathI mAMDIne diThThivAya sudhInAM bAra aMgo mukhya sthAna bhogave che. A paikI AyAranA upara gandhahastInI TIkA hatI. e saMskRtamAM racAi hoya to paNa Aje to maLatI nathI. A AyAra upara tema ja sUyagaDa upara zIlAMkasUrie TIkA racI che. AyAra (suya. 1)nI TIkAnA racanAvarSa tarIke bhinna bhinna ullekha jovAya che : zakasaMvat 772, zakasaMvat 788, zakasaMvat 798 ane guptasaMvat 772. A baMne TIkAnI racanAmAM vAharigaNie zIlAMkasUrine sahAya karI hatI. pRthvI phare che ke sUrya e bAbata matabheda ghaNA lAMbA samayathI pravarte che. yuropIya khagoLazAstrIo paikI i.sa. 1473mAM janmelA ane i.sa. 1543mAM avasAna pAmelA nikolasa koparniksa (Nicholus Copernicus) pRthvI phare che ema jema kahyuM che tema ApaNA dezamAM AryabhaTTa pahelA (I.sa. 499)e kahyuM che. emane ke anyane udezIne zIlAMkasUrie AyAra (suya 1, a. 8, uM. 1, sutta 199)nI TIkA (patra 266A)mAM nIce mujaba ullekha karyo che - "bhUgola: keSAJcinmatena nityaM calannevAste, Adityastu vyavasthi eva / tatrAdityamaNDalaM dUratvAda ye pUrvataH pazyanti teSAmAdityodayaH, AdityamaNDalAdho vyavasthiAtAnAM madhyAhnaH, ye tu drAtikrAntatvAnnapazyanti teSAmasta iti / " ahIM 'bhUgola" zabda vaparAyo che. teno artha "pRthvIno goLo' thAya che to e prazna phure che ke zuM zIlAMka sUri pRthvInA Adhunika khagoLazAstrIonI jema pRthvIne nAraMgI ke sapharajana jevA AkAranI mAne che ke jaina ullekho anusAra thALInA AkAranI ? 1. keTalIka pAiya kRtionI saMskRta chAyA thayelI najare paDe che. A chAyAne 'pratisaMskRta' kahe che. AvI pratisaMskRtathI alaMkRta keTalIka kRtinI noMdha meM "pratisaMskRtathI alaMkRta pAThaya kRtio" nAmanA mArA lekhamAM lIdhI che ane e lekha "jai. sa. pra" (va. 16, aM. 6, pR. 143-147)mAM chapAyo che. bAkI A jAtanA saMskRta sAhityane A pustakamAM sthAna ApI zakAya tema nathI kemake enI e jAtanI maryAdA che. 2. emano paricaya meM "zrIzIlAMkari te koNa ?" nAmanA mArA lekhamAM Apyo che. A lekha "jai. sa. pra." (va. 7, e 1-3)mAM chapAyo che. For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 48 : jaina pAIya kRtionAM saMskRta vivaraNo : [pra. A. 335-338] 183 ThANathI mAMDIne vivAgasuya sudhInAM nava aMgo upara abhayadevasUrie TIkA racI che. temAM ThANa, re 337 samavAya ane nAyAdhammakahAnI TIkA vi.saM. 1120mAM ane vivAhapaNattinI TIkA vi. saM. 1128mAM emaNe racI che. bAkInAM aMgonI TIkA mATe racanAvarSano ullekha nathI. A hakIkata emaNe vavAya nAmanA eka uvaMga upara je TIkA racI che tene paNa lAgu paDe che. A navAMgIvRttikAra abhayadevasUrie paNavaNAtaiyAyasaMgahaNI, paMcAsaganI vRtti (vi. saM. 1124), jayatithraNathotta, paMcaniyaMThI ane sattariyAbhAsa racyAM che. ekaMdare sATheka hajAra zloka jevaDuM emanuM lakhANa che. emaNe pahAvAgaraNa (AsavadAra 4)nI TIkAmAM vAsudeva kRSNanuM caritra AlekhyuM che. zvetAMbarIya saMskRta racanAomAM e pahelavaheluM hoya ema bhAse che. malayagirisUrie eka aMga, cha uvaMga, be cheyasutta ane traNa mUlasutta upara ekeka vRtti racI che. juo pR. 28. vaLI emaNe naMdIsutta, joIsakaraMDaga ane visasA. upara vRtti racI che. A 338 uparAMta emaNe zivazarmasUrikRta kammapayaDa, chAMsIi, sattariyA, paMcasaMgaha, umAsvAtikRta ta. sU, devindanaraIndapayaraNa, haribhadrasUrikRta dhammasaMgahaNI tathA dharmasAra tema ja jinabhadrIya saMgahaNI ane khettasamAsa upara paNa vRtti racI che. juo pR. 29. uparAMta emaNe zabdAnuzAsana paNa racyuM che. nandInA prAraMbhika bhAga uparanI emanI vRtti darzanazAstranA abhyAsa mATe mahattvanuM sAdhana pUruM pADe che. Avasmaya upara jinabhaTasUrie TIkA racI hatI paraMtu e maLI AvI nathI. e saMskRtamAM haze ema mAnI meM enI ahIM noMdha lIdhI che. A TIkA vagerenA AdhAre haribhadrasUrie A Agama upara be vRtti racI che. vizeSamAM emaNe paNa vaNA, jIvAjIvAbhigama, aNuogadAra ane nandIsutta tema ja ceiyavandaNasutta upara ekeka vRtti racI che. emaNe dasayAliya upara be vRttio racI che. A badhI vRttio viSe meM "zrIharibhadrasUri"mAM keTalIka bAbato darzAvI che. jinabhadragaNi kSamAzramaNe pAIyamAM 3603 padyamAM moDAmAM moDI zakasaMvat pa31 (vi. saM. 1. emano vistRta paricaya a. becaradAsa jI. dozIe "navAMgIvRttikAra zrI. abhayadevasUri'mAM Apyo che. A pustikA zrI. vADIlAla ema. pArekhe kapaDavaNajathI vi.saM. 2010mAM prasiddha karI che. 2. emano paricaya saTIka zataka ane saptatikA nAmanA pAMcamAM ane chaThThA karmagranthonI prastAvanA (pR. 15 21)mAM vidvavallabha munizrI puNyavijayajIe Apyo che. 3. A paikI jabUdIvapaNattinI emaNe racelI vRtti puyasAgarane ane zAnticandrane nahi maLavAthI nahi maLavAthI baMnee A nAza pAmyAno ullekha karyo che paNa sadbhAgye Aje e jesalameranA bhaMDAramAM che. 4. juo zrI haribhadrasUri (pR. 271). 5. joisakaraMDaganI vRtti (patra 27, 101, ane 107)mAM kSetrasamAsa upara vRtti racyAnuM malayagirisUrie kahyuM che. 6. emanI kRtio ItyAdi viSe meM zrI haribhadrasUri (pR. 270-273)mAM noMdha lIdhI che. A kSamAzramaNanA keTalAka vicAro vagere aMge "lA. da. vidyAmandira" taraphathI I.sa. 1967mAM prakAzita nimnalikhita pustakamAM rajU karAyA che :Akalanka's Criticism of Dharmakirti's Philosophy A Study (pR. 23-29, 36, 147 ane 232) AmAM pra. 26mAM jinabhadragaNinA eka maMtavyanuM akalaMke rAjavArtikamAM khaMDana karyAno ullekha che. For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 48 665) sudhImAM eka mananIya kRti nAme visasA. racI che. enA upara emaNe jAte saMskRtamAM TIkA racI che. A chaThThA gaNadharanI saMpUrNa vaktavyatA sudhInI arthAt gAthA 2318 (A. ni.nI gA. 464) sudhInI ja che. emAM dinAgakRta pramANasamuccayanA dvitIya svArthAnumAna paricchedanI "sAtavAlAvisaMvAlsAmAnyAnumanatA''rUpa aDadhI kArikA uddhata karAI che eTaluM ja nahi paNa dinAge yojelI nyAyaparibhASA paNa keTaleka sthaLe dRSTigocara thAya che. kSamAzramaNanA svargavAsane laine apUrNa rahelI svopajJa TIkA koTTAryavAdigaNi mahattare potAnA taraphathI pUrNa karI che. e visasA.nI gA. 2319-2603ne aMgenI che prAraMbhamAM traNa padyo saMskRtamAM che. e TIkAmAM pramANasamuccaya tema ja dinAganI anya kRti nAme nyAyamukhamAMthI avataraNo apAyAM che paraMtu kumArisa ke dharmakIrtinA maMtavyano koI isAro jaNAto nathI. vizeSamAM koTyAcArye paNa eka vRtti racI che. emaNe dharmakIrtikRta pramANavArtikamAMthI avataraNo ApyAM che. e hisAbe eo koTTAryavAdigaNi pachI thayA che. A uparAMta maladhArI' hemacandrasUrie paNa eka TIkA vi.saM. 1175mAM racI che. emAM emane pAMca zramaNoe ane be sAdhvIoe sahAya karI P 340 hatI. A hemacandrasUri 'harSapurIya' (maladhAra) gacchanA municandrasUrinA ziSya abhayadevasUrinA ziSya thAya che. prAkRta thAzraya upara vi. saM. 1387mAM racAyelI "ladhArI' rAjazekharasUrikRta vRttinI prazastimAM sUcavAyA mujaba eo pradyumna nAmanA rAjasaciva hatA ane emaNe cAra patnIo hatI. A padavI ane patnIno moha jato karI emaNe abhayadevasUri pAse dIkSA lIdhI hatI. emaNe jIvasamAsa upara vi.saM. 1164mAM vRtti racI che. vaLI emaNe aNuogadAra upara vRtti, nandIsutta upara ane hAribhadrIya AvazyakavRtti upara Tippanaka tema ja sayAga upara vivaraNa racyAM che. A uparAMta emaNe uvaesamAlA racI ene svapajJa vRttithI vibhUSita karI che. evI rIte bhavabhAvaNA racI e upara paNa emaNe svopajJa vRtti racI che. A vi. saM. 1170mAM racAyelI vRttimAM neminAthanuM ane sAthe sAthe kRSNanuM caritra vistArathI ja. ma. mAM padyamAM AlekhAyuM che jyAre bhuvanabhAnukevalicaritra saMskRtamAM prAyaH gadyamAM racAyuM che. A "mAladhArI' hemacandrasUrinA ziSya vijayasiMhanA kathana mujaba eka lAkha zloka jevaDuM emanA graMthonuM pUra che. 1. A TIkA sahita "lA. da. vidyAmaMdira" taraphathI traNa bhAgamAM anukrame i.sa. 1966 i. sa. 1968 ane i.sa. 1969mAM chapAvAI che. emAM anukrame gA. 1-1528, gA. 1529-2318, gA. 2319-3161 ane gA. 3162-3603 che. 2. A bhA. 1-2mAM chapAI che. juo uparanuM TippaNa. 3. emanI TIkA bhA. 2nA uttarArdhamAM tema ja bhA. 3mAM chapAI che. juo Ti. 1. 4. emanAM mubAraka nAma nIce mujaba che : abhayakumAragaNi, jinabhadragaNi, dhanadevagaNi, lakSmaNagaNi ane vibudhacandra. 5. AnaMdazrI mahattA ane vIramatI gaNinI. 6. juo jai. sA. saM. I. (pR. 245). For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 48 : jaina pAIya kRtionAM saMskRta vivaraNo : pri. A. 339-342] 185 nyAyAcAryanI TIkAo- emaNe anyakaka tathA keTalIka svaracita pAiya kRtio upara saMskRtamAM TIkA racI che. jemake zivazarmasUrikRta kammapayaDi upara emaNe be TIkA racI che. A paikI bRhat TIkA to pUrepUrI maLe che jyAre laghuTIkA aMzataH maLe che. haribhadrasUrie je vIsavIsiyA racI che e paikI jogavIsiyA upara nyAyAcAryanI TIkA maLe che. A to anyakartRka kRtionI TIkAonI vAta thaI. P 341 nyAyAcArya nimnalikhita svaracita pAThaya kRtio upara paNa saMskRtamAM ekeka TIkA racI che : *ajhampamayaparikakhA, pavie sarahasya, kUvadidaMta, gurutatta-vicchiya, dhammaparikakA. bhAsarahasya ane sAmAyArIpayaraNa. A tamAma kRtiono paricaya meM yazodohanamAM Apyo che. sammaIpayaraNanI TIkAo (1) svapajJa vivaraNa siddhasena divAkara 166 padyamAM sammaIpayaraNa racyuM che e traNa kAMDamAM vibhakta che. A pAiya kRtinuM mahattva jotAM ema bhAse che ke siddhasene jAte AnA upara saMskRtamAM P 342 vivaraNa racyuM haze. A pUrve pro. loyamene svapajJa vivaraNa hovAthI saMbhAvanA karI che.11 1. A TIkA ajJAtakaNvaka caNi tema ja malayagirisUrikRta TIkA sahita khUbacaMda pAnAcaMda taraphathI DabhoIthI I.sa. 1937mAM chapAvAI che. [A. premasUrima. racita "premaprabhA" TIkA sAthe kammapaDi bhAratIya prA. pIMDavADAthI prasiddha thaI che.] 2. A "gurutattvavinizcaya'nA aMtamAM chapAyelI che. 3. A TIkA mULa kRti ane pAtaMjala yogadarzana tema ja e yogadarzana uparanI nyAyAcAryanI TIkA sahita I.sa. 1922mAM chapAvAI che. [yogaviMzikA saTIka A. abhayazekharasUrinA vivecana sAthe di. da. taraphathI tathA A. candraguptasUri ane muni yugabhUSaNa vi.nA vivecano prasiddha thayA che.] 4. A mULa kRti svIpajJa vivaraNa sahita de. lA. taraphathI prakAzita che. 5. A svapajJa vivaraNa sahita prakAzita che. juo pA. bhA. sA. (pR. 128). [5. candrazekharavi. saMpAdita kamalapra. dvArA pragaTa thayela che. A jayasundarasUrijInA vivecana sAthe divya.da. dvArA prasiddha che.] 6, ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 95)mAM kupadeSTAMta nAmanI nyAyAcAryanI saMskRta kRtinI eka hAthapothI pattana sUcI (pR. 107)mAM noMdhAyelAno ullekha che. [A. abhayazekharasUrinA guja. anuvAda sAthe di.da. taraphathI ane paM. pravINabhAI mahetAnA vivecana sAthe gItArthagaMgA dvArA pragaTa che.] 7. A kRti svopajJa vRtti sahita chapAyelI che. juo pA. bhA. sA. (pR. 154). [A. rAjazekharasUrinA guja. anuvAda sAthe jai. sA. vi. taraphathI be bhAgamAM prasiddha che.] 8. A svapajJa vRtti sahita "hemacandrAcArya sabhA" taraphathI vi. saM. 1978mAM chapAvAI che. [A. abhayazekharasUrinA guja.anuvAda sAthe "di.da." dvArA pragaTa thayela che.] 9. A prakAzita che (juo pA. bhA. sA.nuM pR. 242) AnI svIpajJa vRtti chapAvAI che. juo yazodohana (pR. 348) muiniyazovi.e bhApArahasya upara racelI vistRtaTIkA "di.da." dvArA pragaTa che.] 10. A kRti svopajJa vRtti sahita "jai. A. sa." taraphathI vi. saM. 1973mAM chapAvAI che. [guja. anuvAda sAthe "di.da." dvArA prasiddha che. muni guNahasa vi. e sAmAcArI pra. upara "cAndrazekharIyA" saraLa laghu TIkA racI che. A apragaTa che.] 11. juo jai. sA. saM. I. (pR. 113). For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 48 (2) malavAdIe racelI TIkA- "vAdimukhya' malavAdIe sammaIpayaraNa upara saMskRtamAM TIkA racI hatI ema haribhadrasUrikRta anekAntajayapatAkAnI svopajJa vyAkhyA (khaMDa 1, pR. 58 ne 116) jotAM jaNAya che. yazovijayagaNie aSTasahastrInI TIkAmAM mallavAdIno sammaIpayaraNanA TIkAkAra tarIke ullekha karyo che. vizeSamAM mallavAdIe A TIkAmAM koTizaH bhaMgo darzAvyA che ema paNa emaNe kahyuM che. bu. TimAM A TIkAnuM parimANa 790 zlokanuM noMdhAyuM che. A TIkAnI hAthapothI hajI sudhI te koI sthaLethI maLI AvI nathI eTale vizeSa tapAsa thavI ghaTe. ema lAge che ke yazovijayagaNie to A TIkA joI hatI. e jo lupta hoya to sammaIpayaraNanA abhyAsa mATenuM eka uttama sAdhana ApaNe gumAvyuM che ema kahevAya. . (3) sumatikRta TIkA- haribhadrasUrie zAntarakSitano ullekha karyo che. A zAntarakSita bauddha graMthakAra che. emaNe tattvasaMgraha racyo che. AmAM "syAdvAdaparIkSA" (kArakiA 1262 i.) ane bahiraWparIkSA" (kArikA 1980 I.)mAM sumatinuM khaMDana karyuM che. A digaMbara sumatie sammaipayaraNa upara TIkA racI che e vAta vAdirAjasUrikRti pArzvanAthacaritranA prAraMbha uparathI ane zravaNa belgolAnI malliNaprazasti uparathI jANI zakAya che. A sumatinuM bIjuM nAma sanmati paNa che. emaNe racelI TIkAnI koI hAthapothI maLatI hoya ema jaNAtuM nathI. (4) tattvabodhavidhAyinI kiMvA vAdamahArNava- pradyumnasUrinA ziSya tarkapaMcAnana" abhayadevasUrie 25OOO zloka jevaDI ane potAnA samaya sudhInI vividha dArzanika carcAone rajU karanArI tabodhavidhAyinI nAmanI ane vAdamahArNava tarIke prakhyAti pAmelI vivRti racI che. sammaipayaraNanA dvitIya kAMDanI 40mI gAthAnI vivRtti (pR. 447)mAM emaNe kahyuM che ke e Adya be bhaMgonA traNa traNa prakAro, tRtIya ane caturthanA dasa dasa ane pAMcamA vagerenA 130 prakAro che te mallavAdIe darzAvyA che. vaLI e mallavAdIe kahyuM che ke e 14ra6 prakAro ddhi. Adi saMyoganI kalpanA karatAM karoDa thAya che. sammaIpayaraNanA trIjA kAMDanI 65mI gAthAnI vivRttimAM pR. 754mAM mUrtine P 344 AbharaNo vaDe bhUSita karavI ke nahi e bAbatanI carcA kare che. A mahAkAya vivRtinI prazastimAM 1. emaNe sammAi-payaraNanI TIkA racI hoya ema jaNAtuM nathI ane "kalikAlasarvajJa' hemacandrasUri mATe paNa Ama ja bhAse che kharuM paNa ema ja hoya to e navAI jevI hakIkata gaNAya. 2. juo e. . 5. (khaMDa 2)no mAro aMgrejI upodraghAta (pR. 96). 3. AnuM aMzataH prakAzana vIrasaMvat 2436mAM "yazovijaya jaina graMthamAlA" taraphathI karAyuM hatuM. e apUrNa kArya purAtattva maMdira" taraphathI pUrNa karAyuM che. juo pA. bhA. sA. (pR. 156-157). enuM A saMpAdana tera pariziSTo sahita paM. sukhalAla saMghavI ane paM. becaradAsa dozIne hAthe thayuM che. saMpAdananA pramANamAM kAgaLa sArA vaparAyA nathI e vAta khaTake che. A saMskaraNamAM je mahattvanI bhUlo rahI gaI che tenuM tattvasaMgraha saTIkanA parAmarzapUrvaka parimArjana thavuM ghaTe. [divyadarzanaTrasTa taraphathI hiMdI vivecana sAthe 3 bhAgamAM AnuM prakAzana thayuM che.] 4. nyAyAcArya asahastrIvivaraNa (pR. 210)mAM A karoDa prakAro malavAdIe sammatinI TIkAmAM darzAvyAnuM kahyuM che. For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 48 : jaina pAIya kRtionAM saMskRta vivaraNo : pri. A. 342-345] 187 abhayadevasUrie kahyuM che ke A rIte (sammaIpayaraNanAM) keTalAMka sUtronI vyAkhyA vaDe je puSkaLa puNya meM upArjana karyuM che tenA vaDe bhavya jIvono saMsArano bhaya dUra thaI teo jJAnagarbhita, nirmaLa ane AnaMdapUrNa evA abhayadeva (?) arthAt mokSane pAmo. Ama jo ke ahIM keTalAMka sUtro' ema kahyuM che chatAM emaNe vyAkhyA karatI veLA eke padyane ke enA mukhya aMzane choDI dIdhela nathI. sammaIpayaraNano sAMgopAMga abhyAsa karanAre vAdamahArNavanuM parizIlana karavuM joie paraMtu A mahAsAgaramAM praveza karavo e kaMI sAdhAraNa vAta nathI. Ane lakSamAM rAkhIne jainAcArya zrIvijayalabdhisUrie sammatitattvasopAnanI yojanA karI che. (5) nyAyAcAryakRta TIkA- nyAyAcArya yazovijayagaNie sammaIpayaraNanuM AkaMTha pAna karyuM che. emaNe potAnI vividha kRtione A amUlya kRtimAMthI avataraNo ApI enuM mUlya vadhAryuM che. vizeSamAM e avataraNo upara pote vivaraNa paNa racyuM che. keTalIka vAra to e svataMtra che kemake e vAdamahArNavane anusaratuM nathI kaI kaI kRtimAM sammaipayaraNanI gAthAo Ave che e bAbata uparyukta saMskaraNamAM pAMcamAM bhAgamAM trIjA pariziSTarUpe rajU thaI che eTale have te te sthaLo tema ja tyAra pachI prakAzita keTalIka kRtio joi phakta saMkalanA ja karavAnI bAkI rahe che. e thatAM ApaNane A mahattvapUrNa kRti upara yazovijayagaNi jevA pratibhAzALIne hAthe racAyelI laghu TIkA meLavavAno P 345 lAbha thaze. (6) ajJAtakartRka TIkA- sammaIpayaraNa upara koikanI TIkA hovAno ullekha ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 423)mAM che. kavidappaNa- koika jaine A pAMca prakaraNomAM rahyuM che. emaNe haima chandoDanuzAsanamAMthI avataraNa ApyuM che tema ja pattA ane kaDavanAM udAharaNomAM kumArapAlano ullekha karyo che. AnA upara koI jaine vRtti racI che. emAM trilocanadAsa, gila, manoratha, sUra ane svayaMbhU e chaMdazAstrIono tema ja pAiya chaMdakaMdalIno ullekha karyo che. vaLI emaNe pAdaliptasUrine aMgenuM eka padya uddhata karyuM che. chandoDaNasAsaNa- jinezvarasUrie pAiyamAM 23 gAthAmAM gAthAne aMge indroDaNasAsaNa racyuM che. enA upara 243 zloka jevaDI vRtti municandrasUrie racI che. isimaMDalathId kiMvA maharisikula- prAcIna RSIonA guNotkIrtanarUpe dharmaghoSasUrie 208 gAthAnuM ja. ma. mAM stotra racyuM che. ene maharSikula tema ja maharSiguNasaMstava paNa kahe che. 1. A kRti "zrIlabdhisUrIzvara jaina graMthamAlA"nA paMdaramA maNi tarIke jANIthI I.sa. 1906mAM prakAzita thai che. 2. dA. ta. anekAtantavyavasthA 3. A vRtti sahita ABORImAM I. sa. 1935mAM chapAyela che. 4. AnA paricaya mATe juo pA. bhA. sA. (pR. 64-65).. 5. A prakAzita che. jue Ti. 1. 6. mULa kRti kathArNavAMka sahita "Atmavallabha graMthamAlA"mAM I. sa. 1939mAM ane e mULa kRti koIkanI avacUri sahita "zrutajJAna amIdhArA graMthamAlAmAM i.sa. 1950mAM chapAI che. [vidyAzALAthI bhASAMtara chapAyuM che.] For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 48 P. 346 e mULa stotra avasUri sahita jainastotradoha (bhA. 1, pR. 273)mAM chapAyuM che. e mULa stotra vividha vRttiothI vibhUSita che. emAMnI eka ja. ma. mAM che. bAkInI nimnalikhita vRttio saMskRtamAM che :(1) kathArNavAMka- A TIkA "kharatara' gacchanA guNaratnasUrinA ziSya padmamandiragaNie vi. saM. 1553mAM racI che. (2) vRtti- sAdhuvijayagaNinA ziSya zubhavardhanagaNinI A vRtti 18000 zloka jevaDI che. (3). prabhAtavyAkhyApaddhati- A "kharataram gacchanA harSanaMdane vi.saM. 1704mAM 42000 zloka jevaDI racelI TIkA che. (4) vRtti- "aMcala' gacchanA mahendrasUrinA ziSya bhuvanatuMgasUrinI A 4000 zloka jevaDI racI che. A uparAMta kIrtirane, kharatara' gacchanA jinasAgarasUrie, lakSmIsUrie ane zIlaratna ekeka vRtti racI che. vaLI mULa kRti upara koikanI avacUri che. dharmasAgaragaNinA ziSya zrutasAgaragaNie vi. saM. 1678mAM bAlAvabodha racyo che. isimaMDalathava- 271 gAthAmAM racAyelo ane 4614 zloka jevaDI koIkanI saMskRta vRttithI vibhUSita evo eka stava ja. ma. mAM che. P. 347 siddhAntasAra- A 79 gAthAnI kRtinA racanAra di. jinacandrasUri che. AnA upara sumatikIrtinuM bhASya che. enuM saMzodhana vIracandranA ziSya jJAnabhUSaNe karyuM hatuM. A pramANe ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 440)mAM ullekha che. jai. sA. i. (pR. 57)mAM to bhASyanA kartA tarIke gujarAtanA rahIza ane bahuzruta jJAnabhUSaNanuM nAma apAyuM che. vaLI emaNe lakSmIcandra ane vIracandra e be ziSyane ke pachI praziSyane bhaNavA mATe A bhASya racyuM hatuM ema paNa ahIM kahevAyuM che. A ja jJAnabhUSaNanA ziSya vijayakIrtinA ziSya tarIke aneka graMthonA kartA zubhacandra (vi. saM. 1608)no ullekha karAyo che. emanI guruparaMparAno prAraMbha padmanandithI karI sakalakIrtino ane bhuvanakIrtino nirdeza karAyo che. A jJAnabhUSaNanI anya kRti te tattvajJAnataraMgiNI che. enI prazasti uparathI jaNAya che ke siddhAntasAranuM bhASya emaNe vi.saM. 1560mAM racyuM che. dANAikulaya (uM. vi. saM. 1327)- A vi. saM. 1327mAM svarge saMcarelA devendrasUrinI 80 P 348 padyonI kRti che. emAM dAna, zIla, tapa ane bhAva e cArane aMge vIsa vIsa paDyo che. enA upara 1. juo. jai. saM. sA. I. (khaMDa 2, upakhaMDa 1, pR. 373, Ti. 1) 2. A "Atmavallabha graMthamAlA"mAM prakAzita che. 3. A mATe juo A pR. 188 4. A kRti ajJAtakaka TIkA sahita "mA. di. graM."mAM keTalAka graMtho sahita siddhAMtasArAdisaMgrahanA nAmathI graMthAMka 21 tarIke vi.saM. 1979mAM chapAI che. 5. A kRti hIrAlAla haMsarAja taraphathI I.sa. 1922mAM chapAvAI che. 6. A laghu kati dharmaratnamaMjUSA tema ja lAbhakasalagaNikata TIkA sahita hIrAlAla haMsarAja taraphathI traNa bhAgamAM .sa. 1915mAM chapAvAI che. For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 48 : jaina pAIya kRtionAM saMskRta vivaraNo : pri. A. 346-349] 189 dharmaratnamaMjUSA nAmanI ane 12016 zloka jevaDI vRtti vi. saM. 1666mAM devavijayagaNie racI che. eo vijayadAnasUrinA ziSya vijayarAjasUri (rAjavijayasUri)nA ziSya thAya che. emaNe rAmacaritra tema ja pAMDavacaritra paNa racyAM che. vaLI emaNe sattariyaThANanI vRtti racI che. A dANAdikulaya upara lAbhakuzalagaNie paNOC zloka jevaDI TIkA racI che. ThiI-bandha- A bandhavihANa (bandhavidhAna)nA pratibandha, sthiti-bandha, rasa-bandha ane pradezabadhu ema cAra khaMDo paikI dvitIya khaMDa che. emAM 876 gAthA che e zrIvijayapremasUrijInA saMtAnIya vIrazekharavijayajIe pAiyamAM racI che. e jUnAdhika dvAravALA cha adhikAromAM vibhakta che. A saMpUrNa kRti upara uparyukta sUrijInA saMtAnIya jagacandravijayajIe vIrasaMvat 2488mAM saMskRtamAM 20000 zloka jevaDI TIkA racI enuM nAma premaprabhA rAkhyuM che. A kRtimAM 78 yatno che ane saMskRtamAM viSayAnukrama che mitrAnaMda vijayajIe gujarAtImAM virasaMvat 2492mAM prastAvanA lakhI che. gujarAtImAM vipayaparicaya apAyo che. aMtamAM traNa pariziSTo che. piMDavADAnA viravikramaprAsAdamAMnA mULa nAyaka mahAvIrasvAmI vagerenI pratikRtiothI prastuta kRti vibhUSita karAI che. "rasabaMdha- A 785 padyamAM pAiyamAM vIrazekharavijayajIe racelI kRti che. emAM mULa = 349 prakRtinA rasabaMdha viSe nirUpaNa che. Ane aMge jayazekharavijayajIe "premaprabhA' nAmanI saMskRtamAM lagabhaga 17COC zloka jevaDI vistRta TIkA vIrasaMvat 2492mAM racI che ane e chapAyelI che. [AnA bIjA paNa ghaNAM graMtho piMDavADAthI pragaTa thayA che.] privacanasAroddhAra- kartA nemicandrasUri. TIkA siddhasenasUrI sAgarajI ma. dvArA saMpAdita A graMthanuM puna: saMpAdana paM. padmasena vi. ane munimunicandravi.e karyuM che. prakAza bhAratIya prAcya. piMDavADAthI thayuM che. viSamapadArthavabodha nAmanI A udayaprabhasUri racita laghu TIkAnuM tADapatrIya Adi pratonA AdhAre saMpAdana munimunicandravi e karyuM che. prakA. kArasUri jJAnamaMdira sUrata.] [viMzativiMzikA- a. haribhadrasUri. TIkA-A. kulacandrasUri pra. jaina saMgha sihora saM. 2053] [piMDavADA bhAratIyaprAcyatattva.mAMthI nIce mujaba graMtho pragaTa thayA che.] [1] "khavagaseDhI' ane [2] "mUla paDiThiIbaMdhI" [3] mUla paDirasabaMdha [4] mUlAyaDipaesabaMdho [5] uttarapayaDirasabaMdho [parvArdha[6] uttarAyaDiThiibaMdho [pUrvAdha] [7] uttara paDibaMdho [pUrvArdha] [8] uttarapa DipaaesabaMdho [pUrvArdha) [9] mUlapaDibaMdho [10] uttarAyaDiesabaMdho [uttarArdha] [11-12] [13] uttarAyaDirasabaMdho [uttarArdha] [14] uttarAyaDibaMdho [uttarArdha) bIjo aMza] [15] uttarAyaDibaMdho [uttarArdha = prathamAMza] [16] uttarAyaDiThiIbaMdho[uttarArdha]. (badhavidhAna mahAgraMtha prazastinA AdhAre] 1-2. A prakAzita che. juo pR. 347, Ti. 3. 3. A kRti premasabhA sahita "bhAratIya prAcyatattva prakAzana samiti" taraphathI piMDavADAthI vi. saM. 20022mAM prakAzita karAI che. 4. A kRti jayazekharavijayajInI TIkA, gujarAtImAM viSayaparicaya (pR. 17-68), traNa pariziSTo, 72 yo (pR. 81-86) tathA citro sahita "bhAratIya prAcyattattvaprakAza samiti" taraphathI I.sa. 1967mAM prakAzita karAI che. tRtIya pariziSTa tarIke "khezphasaNA' nAmanI 32 gAthAnI pAiya kRti svopajJa TIkA sahita apAi che. pa. juo uparanuM TippaNa. For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 3pa0 prakaraNa 49 : ajaina dArzanika kRtionAM saMskRta vivaraNo [1] sAMkhyadarzana (1) lakSmasaMgraha- AnA kartA bhaTTa narottama che. AnA upara ratnazekharasUrie TIkA racI che." [2] yogadarzana (1) yogasUtra (u. vikramanI cothI sadI)- AnA kartA pataMjali che. emano samaya i.sa. pUrve bIjI sadIthI .sa.nI cothI sadIno gALo che. A yogasUtramAM sAMkhya' darzana anusAra yoganI prakriyAnuM sAMgopAMga varNana che. A cAra pAdamAM kulle 195 sUtramAM vibhakta che. A suprasiddha grantha upara nyAyAcArya yazovijayagaNie vRtti racI che. [3] vaizeSika darzana (5) saptapadArthI- AnA kartA zivAditya che. emanI bIjI kRti te lakSaNamAlA che. keTalAka zivAdityane ja vyomavatInA kartA vyomaziva tarIke oLakhAve che. e game te ho paNa emaNe vaizeSika darzananI ane nyAyadarzananI saritAone eka taMtrarUpe A saptapadAthI dvArA yojI che. A kRti vi. saM. 1000nI AsapAsamAM racAI che. emAM 322 sUtro che. pachI nimnalikhita padya che. - "saptadIpa dharA yAvat yAvat sapta dharAdharA : | tAvat saptapadArthIyamastu vastuprakAzinI // ' vaizeSikone 'padArthavAdI' tarIke sAmAnya rIte prAcIna samayamAM oLakhAvAtA hatA paraMtu kAlAMtare temaNe "abhAva' nAmano sAtamo padArtha svIkAryo hato. A svIkAra spaSTapaNe prastuta saptapadArthamAM dRSTigocara thAya che. vyAkhyA- "saptapadArthI upara cha jaina vivaraNo racAyAM che. temAM jinavardhamAnasUrikRta saMskRta vyAkhyA prAcInatama che ane e mahatvanuM sthAna bhogave che. eo kharatara' gacchanA jinarAjasUrinA paTTadhara ane kharataranI pippalaka zAkhAnA sthApanAra ane vAlmaTAlaMkAranA vRttikAra thAya che. e I.sa. 1406thI I. sa. 1419 sudhI "sUri' padathI vibhUSita hatA. emaNe jesalameranA dharmapremI nRpati P 351 1. Avo ullekha paM. sukhalAle karyAno ane A TIkAnI eka hAthapothI "bhAM. prA. saM. muM."mAM che ema zrIagaracaMda nAhaTAe potAnA eka lekha (pR. 288)mAM kahyuM che. paraMtu ji. 2. ko. (vi. 1)mAM to A nAme enI noMdha nathI. 2. A kRti nyAyAcArya yazovijayagaNinI vRtti sahita "jai. A. sa." taraphathI i. sa. 1922mAM chapAvAi che. 3. AnAM nAma samAdhi, sAdhana, vibhUti ane kaivalya che. 4. A prakAzita che. juo Ti. 2 5. A kRti jinavardhanasUrikRta vyAkhyA, saMkSipta aMgrejI prastAvanA tema ja mULa kRtinAM sUtronI akArAdi krame sUcI sahita "lA. da. vidyAmaMdira" taraphathI amadAvAdathI i. sa. 1963 mAM prakAzita karAI che. ane enuM saMpAdana Do. jitendra se. jeTalIe karyuM che. mULa kRti temaja enAM anya vivaraNo A pUrve chapAyAM che. [bIja AvRtti 2003mAM chapAi che.] For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 49 : ajaina dArzanika kRtionAM saMskRta vivaraNo : pri. A. 350-353] 191 lakSmaNanA nAmathI baMdhAvAyelA "lakSmaNavihAra" nAmanuM pArzvanAtha-jinAlaya vi. saM. 1473mAM pratiSThita karyuM hatuM emaNe A vyAkhyA vi. saM. 11474mAM racI che ema jai. sA. saM. I. (pR. 474)mAM ullekha P 35ra che. A vyAkhyA lagabhaga 1850 zloka jevaDI che. jo ke vyAkhyAkAra jaina hoI eo jagatanA kartA tarIke Izvara che e maMtavyane nahi svIkAranAra gaNAya tema chatAM A ajaina maMtavyanI siddhi karatAM teo khaMcAyA nathI ane e rIte mULa kRtine vaphAdAra rahI emaNe A spaSTIkaraNa yojyuM che. bauddha dharmakIrtikRta hatubindu upara durvekamizra ane arca. brAhmaNa hovA chatAM TIkA racI che tema keTalA ye jaina munioe ajaina kRtio mATe karyuM che. (2) TIkA- "kharataram gacchanA bhAvasAgare vi. saM. 1730mAM A racI che. ji. 2. ko. (vi. 1)mAM AnI noMdha nathI. (3) TIkA- AnA kartA siddhicandragaNi che. A gaNie cAra patra pUrato maMgalavAda tema ja zrIcUDAmaNi bhaTTAcAryavRta nyAyasiddhAntamaMjarI upara TIkA racI che. [anusaMdhAna 14 juo.] (4) TIkA- A bAlacandranI racanA che. ji. 2. ko. (vi. 1)mAM AnI noMdha nathI. (5) TIkA- A bhAvasena saivighe racI che. (6) TIkA- AnA kartA devasAdhu che. nyAyakanDalI (la. vi. saM. 1040)- A vaizeSikasUtra uparanA prazastapAdanA bhASya uparanI vistRta TIkA che. AnA kartA zrIdhara (i.sa. 991) che. emanI A TIkA upalabdha TIkAomAM sauthI moTI che. emanI A TIkA upara "harSapurIya' gacchanA "mAladhArI devaprabhasUrinA ziSya naracandrasUrie 2500 zloka jevaDuM TippaNa racyuM che [nyAyakusumogamaTippaNa "prAcyavidyAmaMdira" vaDodarAthI chapAyuM che. ] jyAre emanI paraMparAmAM thayelA ane SadarzanasamuccayanA praNetA rAjazekharasUrie vi.saM. 1385mAM 4000 zloka jevaDI P 353 paMjikA racI che. emAM kahyuM che ke vatsAcAryakata lIlAvatI nAmanI eka TIkA prazastapAdabhASya upara che. nyAyasAra kiMvA nyAyabhUSaNa (vikramanI dasamI sadI)- nyAyasArano chaM. Ti.mAM nyAyabhUSaNa tarIke nirdeza che. AnA kartA bhAsarvajJa che. eo I.sa.nI dasamI sadInA pUrvArdhamAM thAya che. emaNe pAzupatasaMpradAyano gaNakArikA nAmano graMtha racyo che. nyAyasAra upara nIce mujabanuM jaina vivaraNAtmaka sAhitya che :(1) TIkA- AnA kartA vijayahiMsagaNi che. (2) nyAyatAtparyadIpikA- A 2900 zloka jevaDI TIkAnA kartA "kRSNarSi' gacchanA jayasiMhasUri che. 1. hinda tattvajJAnano itihAsa (pUrvAdha, pR. 232)mAM I. sa. 1415no ullekha che. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 415)mAM AnA racanAvarSanI noMdha nathI. 2. juo jainasaptapadAthI (pR. 13). 3. A kRti jayasiMhasUrinI TIkA sahita "bibliothekA inDikA"mAM I.sa. 1910mAM chapAvAI che. enuM saMpAdana Do. satIzacandra vidyAbhUSaNe karyuM che. 4. A "gA. po. graM."mAM I. 1921mAM chapAyela che. 5. A prakAzita che. juo Ti. 3. For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 49 P. 354 (3) TIkA- AnA kartA vijayasiMha (? vijayahaMsa) sUri che. (4) paMjikA- AnA kartA vAsudevasUri che. zuM eo jaina che ? (5) paryAya- A avasUrirUpa paryAyanA kartA harSakIrtisUri che. enI eka hAthapothI vi.saM. 1632mAM lakhAyelI che. (6) avacUri- AnA kartAnuM nAma jANavAmAM nathI. "mahAvidyAviDaMbana kivA zrImahAdevavAdIndra (vikramanI teramI sadI)- AnA kartA bhaTTa vAdIndra che. emanuM vAstavika nAma mahAdeva hovAnuM manAya che. eo nyAyasAra upara TIkA racanAra bhaTTa rAghavanA guru thAya che. eo I. sa. 122panA arasAmAM vidyamAna haze ema lAge che. | mahAvidyAno sAmAnya artha "moTI vidyA" eTale ke "moTuM zAstra' ema thAya che. kAlI vagere dasa devIo paikI pratyekane paNa "mahAvidyA' kahe che. maMtra ane vidyAno bheda vicArIe to vidyAno saMbaMdha devI sAthe che. e dRSTie mahAvidyA eTale devInuM mahattvanI AhvAna ema thAya paraMtu A paikI eke artha sIdhI rIte to ahIM prastuta nathI. ahIM to bhaTTa vAdIndra mahAvidyAviDaMbana (pR. 3)mAM karelo nimnalikhita artha karavAno che : kevalAnvayI evA vyApakamAM pravartato je hetu pakSamAM hoI vyApaka siddha nahi thaI zake evA baLane laIne anvayavyatirekI sAdhyane ke je vAdIne abhimata che tene siddha kare che te hetune "mahAvidyA' kahe che. mahAvidyAno A artha tAntrika kulArkanI SoDazI taraphanI bhaktine AbhArI hovAnuM kahevAya che. mahAvidyAne aMge I.sa.nI bAramI sadInI pahelAM vicAra karAyo hoya ema lAge che. uparyukta vAdIndra paMDita kulArka ane zivAdityamizrano ullekha karyo che. emanI A traNa paricchedamAM vibhakta kRti zrImahAdevavAdIndra paNa kahevAya che. enA upara be TIkA che : (1) AnandapUrNakRta mahAvidyAviDaMbanavyAkhyAna, (2) bhuvanasundarasurikRta vyAkhyAnadIpikA. A bhuvanasundarasUrinI- somasundarasUrinA ziSyanI TIkAnuM saMzodhana cAritrarAje ane rAjazekhare karyuM che. A TIkAne dIpikAvRtti tema ja TippaNa paNa kahe che. juo ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 306). P 355 1. A kRti AnaMdapUrNakRta tathA bhuvanasundarasUrikRta TIkA tema ja kulArkanI dazazlokI tathA enAM vivaraNa ane TippaNa sahita "gA. po. graM."mAM i.sa. 1920mAM chapAI che. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 306)mAM mULa kRtino mahAvidyA tarIke ullekha che. vaLI ajaina kalArka zabdanI nityatA siddha karavA mATe soLa dalIlo dasa padyamAM raja karatI mahAvidyA nAmanI kati racI che ane enA upara koIka ajaine je dIpikA racI che tenA upara bhuvanasundarasUrie vRtti (TippaNa) racela che ema ahIM kahyuM che. 2. emaNe dazazlokImahAvidyAsUtra racyuM che. emAM dasa paDyo che. navamuM padya upajAtimAM che jyAre bAkInAM anuSkubhUmAM che e soLa prakAranA anumAna upara prakAza pADe che. sAthe sAthe A pratyeka paghanI pachInuM gadyAtmaka lakhANa te te jAtanuM udAharaNa rajU kare che. 3-4. A baMne "gA. pra. graM."mAM graMthAka 12 tarIke i.sa. 1920mAM chapAyAM che. For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 49 : ajaina dArzanika kRtionAM saMskRta vivaraNo : pri. A. 353-357] 193 mahAvidyAdazazlokIvivaraNa- mahAvidyAdazazlokI upara koike vivaraNa racyuM che ane ene aMge bhuvanasundarasUrie TippaNa racyuM che. A TippaNa (pR. 189)mAM koIke brahavRtti racyAno ullekha che. vizeSamAM mULa kRtine ahIM "mahAvidyA' kahI che. TippaNa (pR. 157)mAM kahyuM che ke me viDaMbananI TIkAmAM mahAvidyAbRhadghattinI vyAkhyA karI che. vAdIndrakRta mahAvidyA upara somasundarasUrinA ziSya bhuvanasundarasUrinI TIkA che. ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 306)mAM bhuvanasundarasUrino (laghu) mahAvidyAviDaMbananA kartA tarIke ullekha che. [4] nyAyadarzana (1). P. 356 nyAyamUtra- AnA racanAra gautama akSapAda che. emanI A kRti upara zrIkaMThe vRtti racI che. ene nyAyAlaMkAra tema ja tAtparya-parizuddhi kahe che. A nyAyAlaMkAra upara jinezvarasUrinA ziSya upAdhyAya abhayatilakagaNie vi. saM. 1312nI AsapAsamAM 1200 zloka jevaDuM TippaNa racyuM che. eno paMcaprasthanyAyatarkavyAkhyA tarIke ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 221)mAM ullekha che. uparyukta TippaNa nyAyasUtra enuM bhASya, bhASyanuM vArtika ane e vArtikanI tAtparyaTIkA ane e TIkA uparanI tAtparyaparizuddhi ema pAMcane sparze che. khAsa karIne to e tAtparyaparizuddhi upara ja che. tarkabhASA (u. vi. saM. 1350)- A kezavamizranI kRti che. eo I.sa. 1300nI pahelAM thayAnuM anumanAya che. A tarkabhASA upara zubhavijayagaNie vi. saM. 1665mAM vArtika racyuM che ane siddhicandragaNie ra600 zloka jevaDI TIkA racI che, vaLI A tarkabhASA upara ajaina govardhana gaurIkAntanI paNa tarkabhASA prakAzinA nAmanI TIkA che ane e TIkA upara vinayasamudranA ziSya guNaratnamaNie tarkataraMgiNI nAmanI vRtti racI che. e lagabhaga 7000 zloka jevaDI che ane e navya nyAyathI puSTa che. tarkasaMgraha (vikramanI 17mI sadI)- AnA kartA annabhaTTa che. emaNe A kRti upara dIpikA P 357 racI che. emaNe raghunAthanI dIdhitino upayoga karyo che ane gadAdharathI eo paricita hatA. e vicAratAM eo i.sa. 1600 pachI thayA jaNAya che. A tarkasaMgraha upara 'kharatara' gacchanA dIpacandranA ziSya karmacandra vi.saM. 1824mAM nAgapuramAM padArthabodhinI nAmanI TIkA racI che. 1. A gA. po. graM. mAM. prakAzita che. 2. zrIkaMThe raceluM TippaNa jesalameranA bhaMDAramAM che. 3. A prakAzita che. yazovijayagaNie tema ja yazasvatsAgare paNa tarkabhASA nAmanI ekeka jaina kRti racI che. 4. A vArtika sAthe tarkabhASA muni ratnajyota vi. nA anuvAda sAthe raMjanavi. lAyabrerI mAlavADAthI be vAra chapAyuM che. AnI prastAvanAmAM paM.jitendra bI. zAhe tarkabhASA uparanI 16 TIkAnI vigata ApI che.] 5. AnI racanA I.sa. 1578thI i.sa. 1681nA gALAmAM thai che. da, abhayadevasUrie dIpikA sahita je tarkasaMgraha racyo che te jaina kRti che ke uparyukta annabhaTTanI kRti ? Jain 23.cation International For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 49 P 358 phikkikA- A uparyukta svopajJa dIpikAnI kSamAkalyANe racelI saraLa TIkA che. jo ke prAraMbhamAM maMgalavAda aMgenI TIkA jaTila che. emAM nava-nyAyanI chAMTa che. e visaM. 1828mAM nahi paraMtu vi.saM. 1854mAM racAyAnuM jinavijayajInuM kahevuM che. TIkA- karma yatie A racI che paNa enI noMdha ji. 2. ko. (vi. 1)mAM nathI. A TIkA tarkasaMgraha uparanI svataMtra TIkA che. TIkAAnI apUrNa hAthapothI maLe che. emAM kartAnuM nAma nathI. eno prAraMbha "pfkhapatya nina pArtha" thI karAyo che. AnI eka hAthapothI lIMbaDInA bhaMDAramAM che. [1] bauddha darzana (2) nyAyapraveza (u. vi. saM. 480)- A bauddha AcArya dinAganI nyAyane lagatI kRti che. emanA jIvana ane kRtikalApa viSe meM zrI haribhadrasUri (pR. 273-281)mAM noMdha lIdhI che. hastavAlaprakaraNa emanI kRti hovAnuM keTalAka mAne che. emanA samaya vize matabheda pravarte che. kalyANavijayajI eo i.sa. 320mAM thaI gayAnuM mAne che jyAre anya keTalAka vidvAno I.sa. 34pathI I.sa. 4rapano samaya jaNAve che. dinAgakRta pramANasamuccayamAM vAkyapadayanuM avataraNa hovAnuM jaMbUvijayajIe kahyuM che. TIkA ityAdi- nyAyapraveza upara haribhadrasUrie 500 zloka jevaDI ziSyahitA nAmanI TIkA racI che ane pArSadeve (zrIcandrasUrie) vi.saM. 1169mAM enA upara paMjikA racI che. eka ajJAtakarttaka TIkA paNa che. 1. A tarkasaMgraha-phakkikA tarkasaMgraha ane enI tarkasaMgrahadIpikA nAmanI svapajJa TIkA sahita "rAjasthAna purAtana graMthamAlA"mAM graMthAMka 9 tarIke "rAjasthAna purAtattvAnveSaNa maMdira" taraphathI jayapurathI I.sa. 1956mAM prakAzita karAI che. enA aMtamAM (pR. 73mAM) eka hAthapothImAMthI je cAra padyo apAyAM che temAM phakkikAnA racanAvarSa tarIke "vasu-netra-siddhi-candra"no arthAt 1828no ullekha che ane A pustakanA saMpAdaka Do. jitendra jeTalIe e svIkAryo che paraMtu ene aMgenA "viziSTa saMzodhana" nAmanA lakhANamAM e bhrAnta hovAnA ane vi.saM. 1854 sAco hovAno ullekha che. 2. A kRti hAribhadrIya TIkA tema ja pArthacandrIya paMjikA sahita "gA. pa. graM."mAM i.sa. 1930mAM chapAI che. jyAre tibeTI mULa (Text) "gA.pI. graM."mAM pUrve I.sa. 1927mAM chapAvAyuM che. 3. A kRtinA tibeTI ane cInI rUpAMtara uparathI enuM saMskRtikaraNa karI e baMne rUpAMtara aMgrejI bhASAMtara sahita De. epha Dabalyu thomase "Royal Asiatic Society of London" nA sAmAyikamAM i.sa. 1918mAM chapAvyuM che. Do. thomase A bhASAMtara karyuM che. 4. Ano paricaya meM zrI haribhadrasUri (pR. 229-230)mAM Apyo che. 5-6. A prakAzita che. juo Ti. 1. For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 49 : ajaina dArzanika kRtionAM saMskRta vivaraNo : [pra. A. 350-353] 195 P 359 "nyAyabindu- AnA kartA dharmakIrti che. A kRti upara bauddha dharmottara (i.sa. 650-720)nI TIkA che ane enA upara malavAdInuM TippaNa che. dharmakIrtino paricayame zrI haribhadrasUri (pR. 282293)mAM Apyo che. akalaMke dharmakIrtinAM maMtavyonI AlocanA karI che. juo "Akalanka's Criticism of Dharmakirti's Philosophy a Study" nyAyasiddhAntamaMjarI zabdakhaMDaTIkA- upA. yazovijayajI ma. yazobhAratI prakAzana. 'navagranthi'mAM chaThTho graMtha. vyApti rahasya vivaraNam- A. candraguptasUri pra. mokSekalakSI prakAzana.]. jinadattakathAnakam - guNasamudrasUri (pUrNimA pakSIya), saM. sAdhvI uOMkArazrI, pra. jai. A. sa. zreyAMsanAthacaritra (guja.bhASA), mAnatuMgasUri, pra. jai. A. sa. kharataragacchabRhadgurnAvalI - jinapAlaupAdhyAya saM. jinavijaya, vinayasAgara, pra. prAkRta bhAratI lipiviSayaka mananIya mudA - le. muni hitavijaya, pra. aMbAlAla ratanacaMda prameyaratnakoSa - saM. ela. velI, pra. ji. A. Tra. pramANaparibhASA - A. dharmasUri + nyAyavi. kRta nyAyAlaMkAra, pra. ji. A. Tra. zrAvakadharmavidhia. haribhadrasUri + mAnadevasUriTIkA + A. rAjazekharasUrikRta bhAvAnuvAda, pra. arihaMta A. TrasTa kavisamayasundara eka abhyAsa - vasaMtarAya bI. dave, pra. zA. cI. e. paM. vIravijaya svAdhyAgraMtha, pra. zrutajJAna pra. sabhA paTTAvalIparAga saMgraha - le. 5. kalyANavijaya, pra. kalyANavijayazAstra saMgraha The Jain Image Inscription of Ahmadabad, pra. bI. je. InsTI. opha larnIga hastapratonuM saMrakSaNa - le. DaoN. nareza zAha, pra. yuni graM. ni. borDa. amadAvAdanI caityaparipATIo - DaoN. ramaNalAla nA. mahetA stutinaMdinI - saMpA. muni hitavardhana vi, pra. kusuma amRta TrasTa, vApI. (400 graMthonA maMgalAcaraNa- stutino saMgaha) aSTAdazasahasazIlAMgagraMtha - sAdhvI saumyajyotizrI, pra. arihaMta A. TrasTa. (18000 gAthAo) tarkasaMgraha + kSamAkalyANakata phakkikA, pra. pravacanaprakAzana suSaDhacaritra - padhasUri, saM. dharmatilaka vi., pra. smRtimaMdira yogazAstra + somasuMdarasUrikRta bAlAvabodha, saM. prazamarati vi, pra. pravacanaprakAzana haY 1. A kRti dharmottaranI TIkA sahita 'bibliothekA inDikA''mAM kalakattAthI i.sa. 1889mAM chapAvAi che. 2. A prakAzita che. juo uparanuM TippaNa. 3. A TippaNa Th, Stcherbatskoi dvArA "bibliothekA buddhikA''mAM senTapiTarsabargathI i.sa. 1909mAM chapAvAyuM che. For Personal & Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 360 prakaraNa 5) : utkIrNa lekho ItyAdi sAhityanA utkIrNa ane anutkIrNa ema be vibhAga pADI zakAya. je kRti ke eno je aMza ke koI jAtanuM lakhANa patthara upara dhAtu upara kotarAvAyuM hoya te jAtanuM sAhitya "utkIrNa' kahevAya che. jainonuM A prakAranuM sAhitya mukhyatayA saMskRta tema ja pAiyamAM maLe che. maMdiramArgI yAne mUrtipUjaka jainonAM maMdiromAMnI pASANanI ane dhAtunI je vividha pratimAo jovAya che te paikI keTalIye upara utkIrNa lekha hoya che. e lekha pratiSThA karanAra ane karAvanAra viSe keTalIka mAhitI pUrI pADe che. maMdira baMdhAvanAra ane jIrNoddhAra karAvanArane aMge paNa utkIrNa lekho maLe che. A uparAMta keTalAMka tAmrapatro paNa maLe che. Ama A lekho vagere aitihAsika tema ja bhaugolika sAmagrInI garaja sAre che ane rAjakIya tema ja dhArmika paristhiti upara prakAza pADe che. bhIMta ane bArazAkha ane gokhalAnI vedI jevAM sthAno upara paNa koI koI vAra lakhANa kotarAyeluM maLI Ave che. jaina lekho viSe mAhitI ApanAra tarIke phrenca vidvAna Do. gerinAe pahela karI che. emAM emaNe i.sa. pUrve 242thI mAMDIne I.sa. 1886 sudhInA 850 lekhakonI noMdha lIdhI che. emAM emaNe phrenca bhASAmAM lekhakono sAra Apyo che. sAthe P 361 sAthe kayA vidvAne kayo lekha kyA varSamAM kyAM prasiddha karyo teno ullekha karyo che. atyAra sudhImAM utkIrNa sahityane aMge bAreka kRtio prasiddha thaI che. jaina lekhasaMgraha- sva. pUraNacaMda nAhare keTalAka lekhonuM thoDAMka citro vagere sahita saMpAdana karyuM che. A saMgraha traNa khaMDamAM vibhakta karAyo che. e pratiSThAnAM sthAnonI, zrAvakonI jJAti tathA emanAM gotronI tema ja vividha gacchonI sUcI pUrI pADe che. prathama khaMDamAM 1000 lekho apAya che. enA prakAzanamAM aneka azuddhio eka yA bIjA kAraNe rahevA pAmI che ema saMpAdake jAte kahyuM che. vaLI emanA kathana mujaba keTalAye lekhonI bhASA azuddha che paNa e to sudhArI nathI lekhono prAraMbha tIrthakaranI dhAtunI "ardhapadmAsana' mUrtinI pratikRtithI karAyo che. enA upara 'drAviDa' lipimAM lakhANa kotarAyeluM che. pagalAMonI cAra pratikRti che. A uparAMta eka jinamaMdiranI vi.saM. 1698nI gadyAtmaka prazastinI paNa pratikRti che. pR. 192-194mAM eka jinamaMdiranI padhAtmaka prazasti chapAyelI che. dvitIya khaMDamAM 1001thI 2111 lekhone eTale ke 1111 lekhone sthAna apAyuM che. emAM thoDAka digaMbarIya lekho che. A khaMDamAM rAjAonI paNa sUcI apAI che. A khaMDamAM pAvApurInA jalamaMdiranI be pratikRtio apAI che jyAre vi.saM. 1077nI AdIzvaranI dhAtunI pratimAnI, sametazIkharanA jalamaMdiranI, vi. saM. 1512nI sumatinAthanI dhAtunI pratimAnI, delavADAnAM jinamaMdironI 362 ane enI chatanI ekeka pratikRti apAI che. vaLI ahIM delavADAnA vi. saM. 1491nA zilAlekhanI, 1. "A Repertoire Depigraphi Jaine"nA nAmathI i.sa. 1907mAM prakAzita thayo che. 2. Ano prathama khaMDa "Jaina Inscriptions"nA nAmathI "jaina vividha sAhitya zAstramAlA" taraphathI graMthAMka 8 tarIke I.sa. 1918mAM prakAzita thayo che jyAre dvitIya ane tRtIya khaMDa pUraNacaMda nAhare jAte anukrame I.sa. 1927mAM ane I.sa. 1929mAM sacitra svarUpe prasiddha karyA che. For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 50 : utkIrNa lekho ityAdi : pri. A. 360-363] 197 jAmanagaranA maMdiranI vi.saM. 1697nI saMskRtamAM 17 padyamAM racAyelI prazastinI tema ja pAvApurInA maMdiranI vi.saM. 1698nI prazastirUpa zilAlekhanI ekeka pratikRti che. A uparAMta ahIM AgrAnA jinamaMdiranI sAta padya pUratI saMskRtamAM ane tyAra bAda ekatrIsA savaiyAmAM eka padya jeTalI hiMdImA ema ATha padyanI vi.saM. 1818nI prazastinI pratikRti apAI che. emAM "vIsAyaMtra tarIke oLakhAvAtA mAyAvI corasanI tema ja paMdara, cotrIsa ane 170ne aMgenA mAyAvI coraso paNa apAyA che. trIjA khaMDamAM jesalameranAM maMdirone aMgenA 479 lekho che. temAM killA uparanAM ATha maMdironA P 363 286, nagaranAM maMdira ane derAsaronA 95, amarasAgaranA 24, lodrapura (lodaravA)nA 32, devIkoTanA0, brahmasaranA 9, gajarUpasAgaranAra ane anya sthAnonA 25 lekha che.11 AmAM 2144mo lekha tapavidhi tema ja A covIsInA ahIMnA tIrthakaronAM pAMce kalyANakonI pAiyamAM apAyelI tithio upara prakAza pADe che. lodravAnA pArzvanAtha-maMdiranI prazastirUpa zilAlekhamAMnA saMskRta 25 padyo so pAMkhaDInA kamaLarUpa baMdhathI vibhUSita che ane enI pratikRti ahIM pR. 160nI sAme apAI che. 11 | 1 12 (S. 15 10 12. 2 | 13 1 | 14 | 4. AnA aMko tijayapahuzthottamAM darzAvAyA che. pa-6, A maMdiro ane derAsarono paricaya A pustakamAM apAyo che. 7. A jesalameranI pazcime pAMca mAila para ane mUlasAgarathI eka mAIla dUra che. 8. jesalameranA rAjyamAM e prAMtanI A prAcIna rAjadhAnI hatI. Ano paricaya A pustakamAM apAyo che. 9-10. A beno paricaya paNa A pustakamAM apAyo che. 11. jesala.sUcImAM vIsa jaina lekho ane killAmAMnA lakSmIkAMtanA ajaina maMdirano eka lekha ema 21 lekha apAyA che. amarasAgarane aMgeno loka girAmAMno lekha "je. sA. saM."mAM chapAyo che. bAkInA 458 lekho pahelI vAra A pustakamAM chapAyA che. 12. AnI tithiono eka zilAlekha (kalyANakapaTa) AbumAM che. e pAIyamAM che. enI pratikRti ahIM apAI che. For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 50 vaLI A maMdiranA ekeka khUNAmAM je ekeka nAnuM jinamaMdira che temAM izAna (uttara-pUrva)khUNAnA maMdiramAM P 364 mahAvIrasvAmIthI mAMDIne devardhvigaNi kSamA zramaNa sudhInA jaina jyotirdharonI paTTAvalI apAI che ane e paTTakanI paNa pratikRti apAI che. jesalameranA zAntinAthanA maMdiranA zikharanA dRzyanI, jesalameranA killAnA pravezadvAranI, lodravAnA pArzvanAthanA maMdiranA AgalA bhAganI tema ja enA pAchalA bhAganI, jesalameramAMnI pASANanI mUrtinI zilpakalAnA namUnAnI jesalameranA pArzvanAthanA maMdiranA toraNanA dazyanI ane e maMdiranI saMskRta 27 padyonI prazastinI ane eka anya prazastinI, saMbhavanAthanA maMdiranI saMskRta sAta padyothI zarU thatI prazastinI, zAntinAthanA maMdiranI, zAntinAthanA maMdiranI pASANanA be hAthIo upara besADelI dhAtunI ekeka mUrtinI, supArzvanAthanA maMdiranI saMskRta 44 padyanI, candraprabhasvAmInA ane RSabhadevanA ekeka maMdiranI, zItalanAthanA maMdiramAMnI zatruMjaya-girinAra-paTTikAnI, "begaDa gacchanA upAzrayanI be prazastinI, gaDhIsara taraphathI jesalameranA dRzyanI, amarasAgaranA jinamaMdiranI ane enA sanmukha dRzyanI ane e maMdiranI prazastinI tema ja lodravAnAM cAra maMdiranA staMbha uparanA zilAlekhanI ekeka pratikRti apAI che. A trIjA khaMDamAM bIjA khaMDanI peThe sUcI apAI che. P 365 jaina dhAtupratimAlekhasaMgraha (bhA. 1)- A kRtinuM nAma ja kahI Ape che tema emAM jinamaMdiromAMnI dhAtunI pratimAo uparanA lekhone sthAna apAyuM che. emAM pR. 139-141mAM pAMca lAkha ne ekaso agiyAra (507111) TaMka kharce baMdhAvAyelI aDAlajanI suvikhyAta vAvano saMskRta 16 pothI vibhUSita zilAlekha che te apavAdarUpa gaNAya. Ane bAda karatAM 1522 lekho je rahe che temAMnA ghaNAkharA to zvetAMbarIya dhAtu-pratimAnA che. je vaNika jJAtioe pratimAo bharAvI che eno saMkSipta 1. A saMgrahano prathama bhAga "zrIadhyAtmajJAnaprasAraka maMDaLa" taraphathI vi. saM. 1973mAM prakAzita karAyo che ane emAM jainAcArya zrIbuddhisAgarasUrijInI pa9 pRSThanI gujarAtImAM prastAvanA che. A saMgrahano dvitIya bhAga paNa A ja maMDaLa taraphathI vi. saM. 1980mAM prasiddha karAyo che. 2. Ane aMge prAcIna jaina lekhasaMgraha (bhA. 2)nI prastAvanA (pR. 8)mAM TippaNarUpe nIce mujabano ullekha jinavijayajIe karyo che :zrImad buddhisAgarajIno A saMgraha bahu kALajIpUrvaka taiyAra thayo hoya tema jaNAtuM nathI kAraNa ke AmAMnAM keTalAe-lekhomAM mArI pAsenA te ja lekho sAthe meLavatAM moTI bhUlo thaelI najare paDe che. da ane pATaNanI dhAtunI keTalIka pratimAonI kArIgirI jovAlAyaka che keTalAkanI parikaranI kotaraNI paNa manorama che. 4. keTalAMka zvetAMbara maMdiromAM digaMbarIya dhAtu-pratimA che ane keTalAMka digaMbara maMdiromAM zvetAMbarIya dhAtu pratimA che. ene laIne A saMgrahamAM keTalIka digaMbarIya dhAtu-pratimAonA lekhone sthAna maLyuM che. 5. AmAMnI eka jJAti te 'DIsAvAla' che. 17, 77, 233, 642, 1860, 1064, 1085, 1508 ane 1521 e kramAMkavALA lekhomAM nirdezAyelI pratimA A jJAtinA vaNikoe bharAvI che. vaLI pAlItANAnI TUMkamAM "dasA DIsAvAla" (mArI paNa e ja jJAti che)nAM baMdhAvelAM jinamaMdiro che. vizeSa mATe "DIsAvAla jJAti ane jaina dharma" nAmano mAro je lekha ahIMnA "pratApa"nA tA. 21-5-38nA aMkamAM chapAyo che te jovo. 'uvala' ane mahaniyaNa jJAti viSe kazI vizeSa hakIkata apAI nathI. For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 50 : utkIrNa lekho ityAdi : pri. A. 363-367] 199 paricaya A lekha-saMgraha taiyAra karanAra jainAcArya zrIbuddhisAgarasUrijIe prastAvanAmAM Apyo che jyAre gacchone mATe potAnuM pustaka nAme gacchamataprabaMdha jovA bhalAmaNa karI che. keTalI ye jJAtinA vaNiko P 366 mane ke kamane ajaina banI gayA che. jaina dhAtupratimAlekhasaMgraha (bhA. 2)- A saMgrahamAM 1150 lekho apAyA che. enA saMgrAhaka paNa zrIbuddhisAgarasUrijI che. prathama bhAgamAM 54 gAmanA-nagaranA lekho hatA to AmAM 12 gAmanAnagaranA lekha che. A bhAganI prastAvanA (pR. 4)mAM evo ullekha che ke "vi. saM." eka hajAra varSanI pUrvanA dhAtupratimAnA lekho maLyA nathI. Ama je be bhAgamAM lekho apAyA che te vikramanI 19mI sadInI lagabhaga Akhara sudhInA che. prathama bhAgamAM je jaina vaNika jJAtio taraphathI dhAtunI pratimAo bharAvAI tenAM nAmanI sUcI, pratiSThA karAvanAra munivaro ane emanA gacchonAM nAmonI varSanA nirdezapUrvakanI sUcI tema ja je gAma ke nagaranA lekho levAyA che tenAM nAmonI sUcI prathama bhAgamAM apAI che, jyAre bIjAmAM A traNa sUcI pikI chellI be ja apAI che. prAcIna jaina lekhasaMgraha- AnA dvitIya bhAganI prastAvanA (pR. 7) jotAM jaNAya che ke A saMgrahane traNa vibhAgomAM prasiddha karavAno vicAra enA saMpAdaka jinavijayajIe rAkhyo hato. emanI re 367 mULa yojanA e hatI ke prathama bhAgamAM "samrATa, khAravela saMbaMdhI lekho prakAzita karI bIjA bhAgamAM mathurAnA jaina lekho ApI trIjA bhAgamAM avaziSTa lekho prasiddha karavA, paraMtu prathama bhAga chapAyA bAda emaNe trIjA bhAganI samagra sAmagrI 8 "dvitIya bhAga" tarIke prasiddhimAM mUkI che. A dvitIya bhAgamAM kevaLa zvetAMbaronA ane te mukhyatayA pazcima bhAratanA lekhone sthAna apAyuM che. emAM tAmrapatra ke dhAtunI pratimA uparanA lekhone sthAna na ApatAM zilAlekho ane pASANanI pratimA paranA lekho ja 1. pR. 53mAM evo ullekha che ke "vidhi' gacchanA AcAryo pratimAnI pratiSThA karI zakatA na hatA. pR. 5ramAM kahyuM che ke vikramanI sAtamI sadInI buddhanI dhAtupratimA aDAjaNamAM hatI ema ke. ha. dhruva kahetA hatA. 2. vaDanagaranA nAgara vANiyAoe keTalAye munirAjAne potAne jaina jJAtimAM apanAvavA vijJapti karI hatI paNa kaMI vaLyuM nahi tethI temane vaiSNava thavuM paDyuM. 3. A "adhyAtmajJAnaprasAraka maMDaLa" taraphathI prakAzita che. 4. "jai. A. sa." taraphathI A be bhAgamAM chapAyo che. 5. nadivardhana kaliMga jItI je jaina mUrti svadezamAM laI gayo hato te mUrti A samrATe pAchI meLavI e kaliMgamAM laI AvyA ema emanA zilAlekha uparathI jaNAya che. AthI jaina mUrtio khAravelanA samayanA karatAM to pahelAM astitvamAM AvI ja che e saheje phalita thAya che. 6, mathurAnA isavIsananI zarUAtanA zilAlekho zvetAMbara saMpradAya, mUrtipUjA ItyAdine aMge mahattvapUrNa pramANa pUrAM pADe che. e pachIthI cheka dasamI sadI sudhI mUrtipUjA uparanA lekho ke anya zilAlekho bahu ja thoDA pramANamAM upalabdha thayA che e vilakSaNa ghaTanA gaNAya. 7. A prathama vibhAga jai. A. sa. taraphathI i.sa. 1917mAM chapAvAyo che. 8. A dvitIya vibhAga "jai. A. sa." taraphathI I.sa. 1921mAM prakAzita karAyo che. For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 : prakaraNa 50 P 368 apAyA che. ahIM je 557 lekho apAyA che te paikI lagabhaga so lekho Do. merinoe emanA pustaka nAme "Repertoire D'epigraphi Jaine"mAM noMdhelA che ane bIjA soeka lekho jude jude sthaLethI chapAyelA che eTale lagabhaga traNaso ja lekho pahelI vAra A pustakamAM prasiddha thayA che. emAM zatruMjaya ane giranAranA A pUrve prasiddha thayelA lekho uparAMta Abu, ArAsaNa (Adhunika kuMbhAriyA) vagerenA zilAlekho najare paDe che. e lekho vi. saM. 1996thI vi. saM. 1903 sudhInA samayane lagatA che. abuMda prAcIna jaina lekhasaMdoha (Abu bhAga 2)- AnuM saMpAdana "zAstravizArada' jainAcArya zrIvijayadharmasUrijInA ziSya jayantavijayajIe karyuM che. abudAcala pradakSiNA jainalekhasaMdoha (Abu bhAga 5- "arbudAcala pradakSiNA (Abu bhAga 4)" nAmanA pustakamAM je 97 gAmonuM varNana che temAMnAM 71 gAmanAM jaina maMdiromAMnI vividha pASANanI ane dhAtunI pratimAo uparanA lekho tema ja tAmrapatro ane zilA-dastAvejo vagereno ahIM saMgraha rajU karAyo che. AmAM ekaMdara 645 lekho che e lekho ekatrita karavAnuM kAma sva. jayantavijayajIe karyuM che. sAthe sAthe emaNe eno gujarAtI anuvAda paNa karyo che ane e A pustakamAM chapAyo che. A lekhomAMno lekhAMka 365 vi.saM. 744no che. e bAju upara rAkhatAM bAkInA lekho vi.saM. 1017thI vi.saM. 1977 sudhInA samayanA che. lekha 304 e tAmrapatra uparano lekha che. A baMne saMdoha Abu jevA nizcita pradeza sAthe saMbaMdha dharAve che. e zvetAMbaronI sAMskArika saMpatti upara prakAza pADe che. utkIrNa padyo- abhayadevasUrinA ziSya jinavallabhasUrie je jinamaMdira baMdhAvyAM ane jene 'vidhi-caitya' kahevAmAM Ave che temAM zAstraviruddha kArya na karavAnI zikhAmaNa pUrI pADanArAM padyo kotarAvAyAM che.' pajaina dhAtupratimAlekha- A kRtimAM vikramanI teramI sadIthI mAMDIne ogaNIsamI sadI sudhInA lekhone sthAna apAyuM che. enuM saMpAdana "kharataram gacchanA munizrI kAntisAgarajIe karyuM che. jaina zilAlekhasaMgraha (bhA. 1)- A digaMbaro aMgenA 500 lekhono saMgraha che. maisuranA P. 369 1. mathurAnA lekho AnAthI prAcIna che. 2. A "ya. jai graM." taraphathI prasiddha karAyo che. 3. A "ya. jai. graM." taraphathI nava pariziSTo sahita vi.saM. 2005mAM prasiddha karAyo che. 4. juo SaSTizataka-prakaraNanI prastAvanA (pR. 21) ahIM be saMskRta padyo gujarAtI anuvAda sahita apAyAM che. 5. A kRti suratathI i.sa. 1949 (?)mAM prakAzita thayelI che. 6. A "mA. di. graM."mAM 28mA graMthAka tarIke i.sa. 1928mAM prakAzita karAyo che. enuM saMpAdana pro. hIrAlAla jaine karyuM che ane emaNe 162 pRSThanI hiMdImAM bhUmikA lakhI che. emAM emaNe candragiri, vidhyagiri, zravaNa belgolanAM nagara ane enI AsapAsanAM gAma, lekhonI aitihAsika upayogitA, 'gaMga' vegare rAjavaMzo tema ja saMgha, gaNa, gaccha ityAdi viSe mAhitI ApI che. For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 49 : itkIrNa lekho ityAdi : pri. A. 367-371] 201 purAtattvavibhAga taraphathI i.sa. 1889mAM 'zravaNa belgolanA 144 lekho prasiddha thayA hatA. enuM dvitIya P. 370 saMskaraNa i.sa. 1922mAM bahAra paDyuM hatuM ane emAM 500 lekhone sthAna apAyuM hatuM A be pustakanA AdhAre prastuta saMgraha taiyAra karAyo che. Ama A lekho zravaNa belgola sAthe saMbaMdha dharAve che. keTalAka lekho saMskRtamAM che to keTalAye kannaDa bhASAmAM paraMtu bALabodhamAM chapAyA che. aneka lekhomAM gomaTezvaranA mastAbhiSeka mATenA dUdha mATe karAyelAM dAnano ullekha che. e uparathI te te samayamAM dUdhano zo bhAva hato te jANI zakAya che. jaina zilAlekhasaMgraha (bhA. 2)- A saMgrahamAM 302 lekha apAyA che. e eka yA bIjA sthaLe prakAzita thayelA che ahIM e Do. gerinonA "Repertoire D'epigraphi Jaine" nAmanA pustakane kramanI bAbatamAM anusare che. azoka, khAravela vagerenA lekhothI zarUAta karAI che. keTalAka lekho P 371 pAiyamAM, keTalAka saMskRtamAM to keTalAka kannaDamAM paraMtu bALabodha lipimAM rajU karAyA che. mathurAnA lekho paikI keTalAka pAiyamAM to keTalAka saMskRtamAM che. A bhAganA aMtamAM vizeSanAmonI sUcI apAI che. tattvArthAdhigamazAstra- A dArzanika kRti kotarAvAI che- zilArUDha karAvAI che. sukRtakIrtikallolinI- A prazasti-kAvya udayaprabhasUrie racyuM che. e zatruMjaya upara kotarAvAyuM hatuM.' mAIkro-philma (micro-film)- jesalameranA bhaMDAromAM tADapatra tema ja kAgaLa upara lakhAyelA saMskRta tathA pAiya graMtho paikI lagabhaga baso graMthonuM mAIkro-philma karAyuM che. [pU. munirAjazrI jaMbUvijayajI ma.sA.nA mArgadarzana mujaba jesalamera, pATaNa, khaMbhAta, lIMbaDI vagere jJAnabhaMDAronA hastalikhita graMthonI jherokSa ane sI.DI. taiyAra karavAmAM AvyA che.] ['Jain Inscriptions of Rajasthan' rAmavallabha somANI, pra. prAkRta bhAratI] piATaNa jaina dhAtupratimAlekhasaMgraha- saMpA.lakSmaNabhAI bhojaka, pra. motIlAla ba. dilhI. jaina zilAlekhasaMgraha- DaoN. vidyAdhara joharApurakara., pra. bhAratIya jJAnapITha. acalagacchIya pratiSThAlekho. pra. a. bhA. acalagaccha jaina saMgha, saMpA. pArzva. saM. 2027] 1. zravaNa eTale zramaNa. bengala "kannaDa" zabda che. emAM 'belano "sveta' ane 'gula' je "kola'no aprabhraMza gaNAya che eno artha "sarovara' thAya che, AthI 'zravaNa belgola'no artha "jaina munionuM zveta sarovara' ema thAya che. 2. Ano sArAMza hiMdImAM apAyo che. 3. juo bhUmikA (pR. 122-123). 4. A "mA. di. graM."mAM graMthAMka 45 tarIke I.sa. 1952mAM chapAyo che. A saMgraha 5. vijayamUrtie taiyAra karyo che. A lekhono hiMdImAM anuvAda apAyo che. 5. A chUTAchavAyA lekho meLavavA mATe vizeSa mUlya ApavuM paDe tema hovAthI ane keTalIka vAra to mUlya ApatAM paNa keTalAka na ja maLe evI paristhiti hovAthI ahIM ene sthAna apAyuM che. 6. juo jai. saM. sA. i. (khaMDa 1, pR. 206) 7. AnI sucI "jaina saMskRti saMzodhana maMDala'' taraphathI banArasathI i.sa. 1951mAM prasiddha thayelI ane paM. sukhalAla saMghavIe "oriyenTala konpharansanA soLamA adhivezanane aMge sane 1951mAM ApelA bhASaNarUpa pustikA nAme naina sAhitya krI prati nA aMtamAM apAi che. For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1H granthakAronI sUcI (a) zvetAmbara ane pAcanIca 11 | 176 143 77 170 62 140 35 akSayacandrasAgara AnandasAgaragaNi ajitaprabhasUri 38,90 AnandasAgarasUri(jI) (ta.) ajitazekharavi. 29,159,161 juo AgamoddhAraka abhayakumAragaNi (sahAyaka) 184 AryasamudrasUri abhayatilakagaNi 193 indukalA, Do. abhayadevasUri 193 isaubhAgyagaNi 83 abhayadevasUri (tarkapaMcAnana) 120,186,187 udayakuzala 131 abhayadevasUri (navAMgIvRttikAra) 180,183 udayacandra 164 abhayazekharasUri 60,185,167,90 udayaprabhasUri 189,201 amaracandrasUri (vA.) udayavallabha vi. 58,59 amaraprabhasUri udayavijayagaNi(ta.). 6,9,11,20,22,24, amarasundara 25,26,102 amitAvi. umAsvAti amRtacandra RddhisAgarasUrijI (ta.) 76,143,143,183 amRtalAla kapUramalla 152 amRtasAgaragaNi kamalakIrta (? di.) adAsa kamalamandiragaNi (kha.) azokakumAra yati kamalazekharagaNi azokacandrasUri kamalasaMyama (kha.) azvasena vAcaka kapUravijaya (ta.) AgamamaMDanagaNi karmacandra (kha.) 193 AgamoddhAraka juo AnandasAgarasUri(jI) 3, karma yati 194 6,8,39,109,167,178 kalApUrNasUri 87,102 AtmArAmajI (ta.) kalyANakuzalagaNi. 175 juo vijayAnandasUrijI kalyANavijayagaNi 175 AtmArAmajI (sthA.) ( kalyANavijayagaNi (ta.) AnandadhanajI kalyANavijayajI 150,194 AnandavijayagaNi kilyANavijayajI gaNi 149 AnandazrI(mahattarA)(sahAyaka) 184 kalyANasAgarasUri 152 1. AthI granthanA praNetA, saMzodhaka, sampAdaka lekha lakhanAra, vaktA tema ja prastAvanAkAra abhipreta che. vizeSamAM praznakAronAM nAma je pR. 324-325mAM che tene atra sthAna apAyuM che. 132 152 148 175 For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 : granthakAronI sUcI (zvetAMbara ane yApanIya) 203 171 2 394 38 kAntisAgara(jI) (kha.) 141,369 kAnhajIgaNi 175 kAntarSigaNi 175 kApaDIA motIcaMda giradhara 137,167,100 kArabhArI bhagubhAI phattehacaMda kIrtiratna 188 kIrtivijayagaNi (ta.) 175,179 kIrtisenasUri kIrtiharSagaNi 176 kulacandrasUri 118,189 kulamaMDanasUri 174 kesaravijayagaNi 104 kesaravijayajI 84,78 koTTAryavAdigaNi 184 koTyAcArya 184 kSamAkalyANa (kha.) 194,172 kSamAzramaNa 140,93,94,183 juo jinabhadragaNi kSamAzramaNa khuzAladAsa 78 gaNadharadeva 120 gandhahastI 160 juo siddhasena AcArya ane siddhasena (divAkara) gandhahastI 12,12,182 juo siddhasenagaNi gandhahastI siddhasena 14 ( gaMbhIravijayagaNi (ta.) 94,98,100,101 gaMbhIravijayajI 13,96 gAMdhI maphatalAla jhaveracaMda 52,54 gAMdhI lAlacandra bha. 62,148 guNacandra (pU.) guNaratna (ta.) 156 juo guNaratnasUri (ta.) guNaratnamaNi 193 guNaratnavijayajI (ta.) 112 guNaratnasUri guNaratnasUri 1,55 guNaratnasUri (ta.) 2 juo guNaratna guNaratnAkarasUri 145 guNavijayagaNi 175,176 guNahaMsavijaya 185 gurudAsa 88 ghAsIlAla caturavijayajI (amaravijayajInA ziSya) (ta.) 62,90,118 candanamala nAgorI 140 candulAla nAnacaMda 109 candraguptasUri 28,60,73,185,195 candratilaka candraprabhasUri 51 candrazekharavi 93,185 candraprabhamahattara, 120 candrasUri 130 candrasena 68, 130 cAritrarAja 192 cidAnandavijaya 175,176 cirantanAcArya 82 jagandravijayajI (ta.) 12,189 jagaccandrasUri (ta.). 145,145 jagamAlagaNi 175,176 jabUvijayajI (ta.) 2,2,7,13,28,29, 61,68,83,85,153,201,62,69,81,194,75 jayakIrti (kha.) jayakIrti (? di.) 89 jayatilakasUri (A.). 29,120 jayatilakasUri (bR. ta.) 29,120 jayantavijayajI (ta.) 200 jayabhUSaNa jayavanta sUri jayavijaya 171 jayazekharavijayajI (ta.) 12,189 jayazekharasUri 111 jayasiMhasUri (ku) 191 181. 29 150 170 145 ! For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 92 89 29 177 88 160 170 80 jayasundarasUri 4,60,72,74,185 jayasoma (kha.) 177 jitendrasAgara 140 jinacandra jinacandra jinacandra (kha.) 172 jinadattasUri jinadattasUri (kha.) 126 jinadattasUri (vA.) jinadAsa jinadAsagaNi (ta.) 176 jinadAsagaNi mahattara 41,43,43,44,144 jinapatisUri 163 jinapatisUri (kha.) 169 jinapAla upAdhyAya (kha.) 171 jinaprabhasUri (kha.) 122,129,132,143,143, 148,149,154,155,173 jinabhaTasUri 183 jinabhadragaNi, kSamAzramaNa 11,26,66,94,102, 145,183,183 juo kSamA zramaNa jinabhadragaNi (sahAyaka) 184 jinabhadrasUri 111 jinamaMDanagaNi 15,38,90 jinamANijyagaNi 53 jinavardhanasUri 190 jinavallabhagaNi(sUri) (kha.) 169,168 jinavijayajI (hAla gR.) . 44,120,128,172,194,199 jinasAgarasUri (kha.) 188 jinaharSa (kha.) 174 jinaharSa (ta.) 120,174 jinAnandagaNi 176 jinendrasUri 90,120 jinezvarasUri 60,167 jinezvarasUri 120,187 jItamunijI 88 jIvadevasUri 148,148,150,151 jIvavijaya jaina jagadIzacandra jaina sAgaramala 6,38,140 jJAna kalaza, 181 jJAnacandra 52,53 jJAnavimalasUri (ta.) jJAnazrI (AryA) jhaverI mohanalAla bha. 124 1 jhaverI mohanalAla bhagavAnadAsa ThAkuraprasAda (? di.) DAharSigaNi 176 tilakavijaya (paMjAbI) 100 tilakasUri 120,146 tulasI, AcArya (ve.) 22 tejapAla zAha (lAM.) aividya bhAvasena (? ajaina) 191 darzanasUri dAnavijaya divAkara 170 divyaguNAzrI 98 dIparatnasAgara dIpavijaya 173 devaguptasUri 9,14,181 devacandra 177 devacandra (kha.) 96,98,151,160 devaprabha devaprabhasUri (ma.) devabhadra 168 devabhadra devabhadra (zrIcandranA ziSya) devabhadrasUri devarAja devavijayagaNi 12,189 devavijayagaNi 176,176 6o 65 11 169 For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 : granthakAronI sUcI (zvetAMbara ane yApanIya) 205 devasAdhu 132 26 22 184 176 38 77 devavijaya, vAcaka (rAmavijayanA ziSya) 180 | 191. devasUri devasUri (vAdI) 43,46,94,52,68,169 devAnanda 85,88 devAnanda (pau.). devIdAsa (? di.) devendrasUri 28,88,188 dezo mo. da. 5,91 dozI becaradAsa(jI) jI. 15,183,186 dvijapA devagaNi 145 dhanadevagaNi (sahAyaka) dhanapAla 150 dhanavijayagaNi 91,91 dharmaghoSasUri 105,131,172,187 dharmadAsagaNi dharmapramodagaNi 167 dharmavijayajI (vijayadharmasUrijI) 77 dharmasAgaragaNi 156,157,158,160 dhIrajalAla To. dhIrubhAI paMDita 5,52,73 dhurandharavijaya 100 dhurandharavijayagaNi (ta.). 27,147,147 dhurandharavijayajI nagarSigaNi nathamalajI (ta.). nandanasari nandalAla nandiguru (? di.) nayanazekhara nayaprabha nayavardhana vi. 120 naracandra naracandrasUri (ma.) 191 narezvara 146 nAhaTA agaracanda 129,190 nAhara pUraNacanda 196 nemicandrasUri nemidAsa nemidAsa nemisUri nyAyavijaya (ta.) nyAyacArya 33,34,37,59,65,68,70, 92,95,97,119,160,160,161163,185186 juo yazovijayagaNi ( nyAyacArya ) padmacandrasUri 33,93 padmamandiragaNi (kha.) 143,188 padmavijaya 146 padmavijayagaNi pAsAgara 60,159 padmasundara pAsenavi. 189 paramAnanda (? di.) 88 pAdaliptasUri 126,143,145 pArekha prabhudAsa becaradAsa 8,11,60,68,178 juo prabhudAsa, paM. pArzvadeva juo zrIcandrasUri 194 pArzvadevagaNi 130,145 juo zrIcandrasUri pArzvanAga 109 pArzvanAga 109 puNyavijiyajI (ta.) 52,77,163,183 puNyasAgara (vi.) 126,183 puNyasAgaragaNi (kha.) puNyasAgarasUri puruSacandra 40,40 pradyumnasUri 163 prabhudAsa, 5. juo pArekha 12 prazamarati vi. premasUri 185 bappaTTisUri 129 bAlacandra 191 60 13 176 169 90 146 29 For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 158 99 13 74 38 buddhivijaya 140 buddhisAgarajI, zrImad (ta.) 198 buddhisAgarajI (ta.) 60,98,106,132,198,199 bhaktisAgaragaNi (praznakAra) bhagavAnadAsa harakhacaMda 151,160 bhadraguptavijayajI (ta.) 96 bhadraguptasUri 25,100,106,121 bhadraMkaravijayajI (ta.) 119,120 bhadrakarasUri 93,94 bhadrabAhu 141,142 bhadrabAhusvAmI 141,145 bhadrAnandavi. 60 bhAnucandramaNi 171 bhAnuvijayagaNi (ta.) bhAvaprabhasUri (pa.) 67,67,159,161 bhAvavijaya 33,140,158 bhAvavijaya 105 bhAvasAgara (kha.) 191 bhuvanatilakasUri (38 bhuvanatuMgasUri (a.) bhuvanabhAnusUri 60,73,74 bhunavasundarasUri (ta.) 38,56,192,192 bhojasAgara magalavijayajI (ta.) maNibhadra matinandanamaNi (kha.) 38,96 malayagirisUri 12,15,16, 28,45,47,53,110,183,183, malayavijayajI 52,54 malavAdI pahelA 61,62,63,64,70,186 malavAdI bIjA 19 malleiSaNa 124 mahetA bhagavAnadAsa ma. mahetA manasukhabhAi kiratacaMda mahetA motIcaMda jhaveracaMda mANijyacandra (rAja.) 128 mANijyasAgarasUri(jI) ta.) 108,178 mANikyasundara 38 mAnatuMgasUri mAnavijayagaNi 119 mAnasAgara (ta.) mAnasAgarajI (ta.) mAlavaNiyA dalasukha 39,59,189 mitrAnandavijayajI (ta.) muktidarzanana vi. mutA pravINabhAI 92,94,185 municandrasUri26,68,82,119,120,169,187,189 munizekharasUri 120 munisundarasUri (ta.) 5,91,91,174 munIzvara meghacandra 166 [meghavijaya (ta.) 24,25,98,140 (vAcaka), 255, 259 (vAcaka) meghavijayagaNi 37,134 I merUtuMga (aM.) 3 merUtuMgasUri 128,38,132 merusundaramaNi 38,84 modI amRtalAla modI kezavalAla premacaMda mohanavijaya 140 yazasvasAgara 59,130 yazodeva upAdhyAya 181. yazodevasUri 58, 130 yazobhadrasUri 9,12,14,15 yazobhadrasUri 15,76,76 yazovijaya 35,69,71,72,77, 90,167,185,195 yazovijayagaNi yazovijayagaNi (TabbAkAra) 16 yazovijayagaNi (nyAyAcArya) (ta.) 3,4, 9,16,16,25,33,34,37,47,50,56,58,59,65,65, 66,67,69,69,31,71,74,77,85,86,89,92, 94,95,96,106,108,112,112,113,119,120, 188 28 31 6 S 176 For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 : granthakAronI sUcI (zvetAMbara ane yApanIya) 207 31 (33 150 172 182 162 153,159,161,161,162,167,186,187,187, | lAvaNyavijaya 190,193 juo nyAyAcArya vakIla muLacaMda nAthubhAI 161 yazovijayajI (ta.) vajasena vi. 30,33 yazovijayasUri 106 vajasvAmI 121,129,130,143 yAdavasUri 89 vardhamAnasUri 146 yugabhUSaNavi. 73,185 vardhamAnasUri 120,155 yogacandrAcArya 88 vardhamAnasUri (abhayadevasUrinA ziSya) 146 yogAcArya ( vAdivetAla (ahaMdabhiSekavidhinA kartA) 147,149 yogIndradeva 90 vAdivetAla zAnti rajJavilAsa ( vAnararSigaNi 120 ratnacandramaNi 91,92,158 vAsudevasUri (? ajaina) 192 ratnajyotavijaya 52,77,146,172,193 vAhagiNi ratnatrayavijaya vikramavijayagaNi (ta.) ratnaprabhasUri 53,153 vinayavijaya 60 ratnamarDanagaNi 57,120 vijayakumudasUri 178 ratnazekharasUri (nA. ta.) 8,56,84,105, vijayajaMbUsUri(jI) (ta.) 109,110,149,190 vijayadarzanasUri (ta.) 16,17 ratnasiMhasUri 120 vijayadAnasUri(jI) (ta.) 176 ramaNIka vijaya 108 vijayanandanasUri(jI) (ta.) ravisAgaragaNi 176 vijayanemisUri (ta.) 35,35,59 rAjakIrtigaNi 118 vijayalabdhisUri 107,108,120,186,187 rAjaratna 131 vijayaprIticandrasUrijI (ta.) 133,133 rAjavallabha 140 'vijayapremasUrijI (ta.) ( rAjazekhara (ma.) 52,53,192 vijayalAvaNyasUri (ta.) 65,67,71 ( rAjazekharasUri 1,2,25,55,184,128,191 vijayalAvaNyasUrijI rAjazekhara sUri 5,12,36,73,76,96,182,185 vijayasiMhasUri rAjendra sUri vijayasiMhasUri 105 rAmacandra (pU.) 29 vijayasiMhasUri 192 rUpavijayagaNi vijayasiMhasUri (ma.) 184,185 lakSmaNagaNi (sahAyaka) 184 vijayasenasUri (ta.) 80,177 lakSmIsUrI 188 vijayahaMsagaNi. lakSmIsena 169 vijayasUri 192 lAbhakuzalagaNi 188,188 vijayAnandasUri lAbhavijayagaNi vijayAmRtasUri (ta.) 4,27 lAlana (phattehacaMda kapUracaMda) 67,112 | vijayodayasUri (ta.) 16 1. emano svargavAsa tA. 22-5-'68ne roja thayo che. 59 30 177 191 80 For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 170 184 188 vijayodayasUrijI 33,69 | zivArya (yA.) 6,40,41,43,100 vidyAtilaka (ru.) zIlacandrasUri 38,93 juo somatilaka zIlaratna 40,188 vidyAvijaya 146 zIlAMkasUri 5,12,45,111,154,182 vidyAsAgara 92 zIlAcArya juo tattvAditya 150 vinayavijayagaNi (ta.) 15,30,100,159,180 zIlAcArya 151. vibudhacandra (sahAyaka) 184 zIlAcArya (aMjikAkAra) 148,150 vimalasUri 111 zubhavardhanagaNi 119,188 vimalaharSagaNi 175,176,177 zubhavijayagaNi (ta.) 177,193 vivekaratnasUri 169 zubhavijayagaNi vRddha paMDita (praznakAra) 177 vivekasAgaragaNi 156 zeTha kanubhAI vivekaharSagaNi 176 zeTha haragovindadAsa trIkamacaMda 87 viSNarSigaNi (?) 176 zobhAcandra bhArilla 52,54,58,59,78,84, vIramati (gaNinI)(sahAyaka) zyAmAcArya 6,143 vIravijaya 93,94,95 zrIcandrasUri juo pArzvadeva 143,145 vIravijayagaNi 176,177 zrIsAra 111 vIrazekharavijayajI (ta.). 148,189 zrutasAgaragaNi (ta.) velarSigaNi 176 sakalacandra 105,104 vairAgyarativijaya 1,49,60,76 sakalacandra (ta.) 143,145,145 vorA zAntilAla ma. sakalacandragaNi 132 zAkTAyana (yA.) 40,50,153, saMghadAsagaNi 163 zAnticandra (ta.) saMghavI sukhalAla juo sukhalAla, paM. 186,201 zAnticandragaNi samayamANijyagaNi 174 zAntisUri 131,140 zAntisUri gandharvavAdivetAla 33,180,181 samayasundaragaNi (kha.) 150 zAntisUri (thA.) 148 samudrasUri (gogyatasUrinA ziSya) 29,36,39,47,69 zAha aMbAlAla premacaMda 147 133 samudrAcArya 77,84 sarvadeva zAha cunIlAla hakamacaMda 168 126 zAha jitendra sAgaracandra 193 zAha nagIna je. 3,15,37,74 sAgarajI 60,189 zAha motIcaMda oghavajI sAdhu kIrti zAha hIrAlAla amRtalAla sAdhavijaya yati zivakIrti 131 siMhatilakasUri 128,129 zivazarmasUri 183,185 siMhasUra 63,64 zivasvAmI (yA. ?) 40,41,43 | siMhasUri 12,61,62 1. zuM eo ajaina che ? 163 183 27 33 129 38 For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 : granthakAronI sUci (zvetAMbara ane yApanIya) 209 99 91 158 146 siMhasUri kSamAzramaNa siMhasUrigaNi siddharSi siddhasena AcArya juo gabdha hastI ane siddhasena divAkara) siddhasenagaNi 9,11,12,14,26, 43,160 juo gandhahastI siddhasena divAkara) 185 juo siddhasena AcArya siddhasena divAkara 7,17,39,61,78, 80,185 juo siddhasena siddhasenasUri 7,189 siddhasenasUri (caM.) 12,55,122 siddhicandragaNi 180,191,193 sukhalAla paM. 5,12,13,16,34,35,54, 58,59,87,113,113,190 juo saMghavI sukhalAla sumatigaNi 172 sulocanAzrI suvratamuni suzIlavijayagaNi (ta.) suzIlasUri 3,11,22,29,120 sUraprabhasUri 110 sUravijayagaNi 176 somacandrasUri 120,152 somatilaka (ru.) 1,2 juo vidyAtilaka somaprabhasUri 174 somaprabhasUri (zatArthika) 170 somavijaya somasundarasUri somasUri 172 haMsaratna 91,92 haMsarAja juo harSavardhana haMsasAgara(jI) (ta.) haMsasAgarajI haribhadra (amaracandranA ziSya) 157 haribhadrasUri 145 haribhadrasUri pahelA 1,3,4,7,9,12,14,15,27, 28,39,40,68,73,76,77,102,143,144,149, 160,163,165,166,183,185,149,160,163, 194,362 | haribhadrasUri (bRha.) 7,26 harSakIrti (nA. ta.) 89 harSakIrtisUri 150,192 harSanandana (kha) 180,180,132 harSanandanagaNi harSabhUSaNa 156 harSarAjagaNi harSavardhana 99,99 juo haMsarAja harSavardhana 111 hArSigaNi himAMzavijayajI (ta.) 56,53 hIravijayasUri (ta.) 158 hIrAlAla vi. haMsarAja 78,84,87,167 hemacandravijayajI (ta.) 27,38 hemacandravijayajI (ta.) 111 hemacandrasUri (pU.) 6,22,50,54, 78,79,80,83,83,85,104,110,143 hemacandrasUri (ma.) 12,61,100,184 hemaprabhasUri 18 hemasAgarasUri hemasUri 146 169 29 4,71 176 159 83. 84 For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 1 kundakundrAcArya 106,115 24,165 40,49 146 146 115 12 146 22 117 151 10,14,108 (A) digaMbara akalaMka 18,19,20,22,40,41,44,45,47, | kundakunda 43,48,49,50,63,183,19 juo akalaMkabhaTTa temaja bhaTTa akalaMka kumAranandi akalaMka 42. kumArasena akalaMka 115 kumudacandra akalaMka 145 kumudacandra (mAdhavanadinA guru) anantakIrti 27,41,43,48 kailAzacandra paM. juo anantavIrya juo zAstrI kailAzacandra anantamuni 115 koThiyA darabArIlAla anantarAya khUbacandajI anantavIrya 47,48,51 khaMDelavAla manoharadAsa juo anantakIrti gaNadharakIrti anantavIrya yati giddhapicchAiriya appapyArya juo gRddha-picchAcArya abhayacandra 46,105 guNacandra abhayanandi guNabhadrA amitagati 90,114. guNabhadra (jinasenanA ziSya) amRtacandra 24,25 vRddhapicchAcArya Amradeva 115 juo giddhapicchAiriya AzAdhara 38,24,72,86,88,91, ghozAla esa. sI. 114,115,122,143,145,151,151,166 cArukIrti indranTi 121,123,124,130,146 cArakIrti indranadi (amarakIrtinA ziSya) 83 janArdanavijaya IndravarmA (? je.). jayanta paMDita imadi (?) bhaTTopAdhyAya _12 jayasena upAdhye e. ena 120 jayasena upAdhya. Do. 42,166 jinacandrasUri umAsvAmI jinadAsa juo umAsvAti jinasena ekasabdhi jinasena pahelA elAcArya 123 jugalakizora kanakakIrti jaina esa. e. kanakAmara jaina kamaleza kalyANakIrti 100 jaina gokulacandra kArtikeya 100 | jaina caMpatarAya 146 72,188 165 151 115 145 113 113 For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 : granthakAronI sUcI (digaMbara) 211 49 114 114 jaina paramAnaMda 106 jaina mahendrakumAra 40,46 jaina mohanalAla 115 jaina sImA 17 jaina hIrAlAla 90,113,114,200 jainI jagamaMdaralAla 5,25,108 jaina padmanAbha 24 jJAnacandra 113 jJAnabhUSaNa (saMzodhaka) 188 jJAnAnanda 115 ToDaramalla 108 DAlUrAma 72 darabArIlAla 49,53 darabArIlAla jaina koThiyA divAkaranakti divAkarabhaTTa dIkSita devadattA 38 devasena 37,121. devIdAsa dharmabhUSaNa (abhinava) yati 53,56,72 dharmabhUSaNa bhaTTAraka dharmasUri nathamala nayavilAsa na sena 117 narendrasena 72,146 nAthulAla 106 niTa kallA bharamappA 117 nemicandra (tiloyasAranA kartA, vi. saM. 1035) nemicandra (trilokA) nemicandra (kaivarNikAcAranA kartA) 115 nemicandra (pratiSThAtilakanA kartA, vikramanI soLamI sadI). 146 nemicandrAcArya 60 | nemicandra (pratiSThApAThanA kartA) 145 nemicandra (lakhrisAranA kartA) 111 nemicandra (satyazAsanaparIkSAnA kartA) nimidatta 115 nemidatta, brahma nemidatta, brahma nemidAsa pAkIrti padmanadi 38,115 padmanadi (balanadinA ziSya) padmanAbha padmaprabhamaladhArideva paghasAra 146 pAsiMhamuni 96 parazurAma 145 parvatadharma 106,106 parvatadharmArthI 72 pAtrakesarI 40,47 juo pAtra svAmI pUjyapAda 9,17,17,40,114,115,165 pUjyapAda 151 prabhAcandra (AtmAnuzAsananA TIkAkAra) 108 prabhAcandra (kriyAkalApanAkartA) 165 prabhAcandra (dharmacandranA ziSya). prabhAcandra (padmanadinA ziSya) 18 prabhAcandra (prameyakamalamArtaDanA kartA) 24,45, 45,50,153 prabhAcandra bRhat 723 prabhAcandra bhaTTAraka 114 prabhAcandra (ratnakaraMDakanA TIkAkAra) 113,113 prabhAca (? vaiyAkaraNa). prabhAcandra (samAdhitananA TIkAkAra) 106,106 premI nAthurAma 6,24,80 pharelAla banyuSaNa 124,125,126 22 92 86 2 24 143 For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 22 12 114 191 166 42 bAlacandra brahmasUri 115,146,146 bhaTTa akalaMka juo akalaMka bhadraguptasUri 121 bhadrabAhu 115 bhAvazarmA 145 bhAvana bhAvasena (travidya) bhAskaranandi 22,105 matisAgara 121 manoharadAsa 72 malliNa (sUri) 47,121,124 125 malliSeNasUri 121,124126 mahasena 122 mahAsena mahendrakumAra (zAstrI) (nyAyAcArya) 43,44, 45,50,59,154 mAdhanadi (kumudacandranA ziSya) 115 mAdhanadi (ta. sU.nA TIkAkAra) mANikacandrajI kaudeya mANikyanandi mAdhavacandra "mukhtAra jugalakizora juo jugalakizora 23,105,106,113,145 munivardhamAna 166 meghacandra 166,106 yazazcandra 106 yogadeva 22,38 yogendradeva ravinanTi 22 rAjamala 92,98 rAjamalla juo rAyamalla 114 rAjendramauli 22 rAmasenAcArya 105 rAvaNa 122 lakSmaNa lakSmIcandra lakSmIdeva lakSmIsena 115 vaMzIdhara paM. vaTTakera 100,115 vardhamAna ( vAdirAja 46 vAdirAjasUri 46,47,47,49,51,185 vAdIbhasiMha 68 vijayamUrti (paMDita) (saMgrahakAra). vidyAnadisvAmI juo vighAnadisvAmI 9,19, 20,34,40,48,49,63 vidyAdi 115 vidyAnabdisvAmI juo vidyAnanda 19 vibudhasena vimaladAsa vizAlakIrti 107,108 vIrasenadeva zarmA vaMzIdhara zAntivarNI zAstrI kailAzacandra juo kailAzacandra e. 41,45 zAstrI candrazekharajI 122 zAstrI nemicandra 51 zAstrI panAlAla 92,113 zAstrI mahendrakumAra 44,50 zAstrI vaMzIdhara 108 zAstrI hIrAlAla zivakoTi zivazrI zivArya (yA.) 111 1. emanuM tA. 22-12-'68ne roja avasAna thayuM hatuM. For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 : granthakAronI sUci (ajaina) zubhacandra (adhyAtmataraMgiNInA TIkAkAra) zubhacandra (jJAnavarNavanA kartA) 86,100,104 22 85,188 zubhacandra (ta. sU.nA TIkAkAra) zubhacandra (pAMDaNapurANanA kartA) zubhacandra (yagdarzanapramANaprameyanA kartA) +3 zubhacandra (saMzayivanavidAraNanA kartA) 157 zubhacandrAcArya juo zubhacandra (jJAnarNavanA kartA) 80,85,86,88 zrIcandra zrIdatta zrIbhUSaNa zrutasAgara zrutasAgarasUri sakalakIrti sanmati juo sumati AnandapUrNa Anande arUNA AryabhaTa, pahelo izvara udayana 92 85, udayanAcArya udyotakara 108 40 72 9,20,21,86,146,151 21,21 107,114,115 anaMbhaTTa amara arcaTa bhaTTa (bauddha) juo dharmAkaradatta AuphrekTa,thiADore(Aufrecht,Theadore)d 186 59,193 139 69,191 sadAzukadAsa, paM. samantabhadra samantabhadra (laghu) sarvanandi siMhanandi siMhasUri sumati L (I) ajaina 192,192 90 182 64 56 66,159 19 sumatikIrti surendrakIrti sevArAma somadeva somadeva somadeva (? zve.) somasena svayaMbhU (? ajaina) svarUpacandra hastimalla hemarAja pAMDe kaNAda kamalazIla (bauddha) kAnAkurA, i (Kanakura, E.) kumArila kulArka kezava gaMgeza gerino (Guerinot) (phrenca) gopANI e. esa. For Personal & Private Use Only 213 17,38,113,115 113 kezavamizra koparniksa, nikolasa (Copernicus, Nicho-lus) 17 30 30 30 12,186 188 26 72 88 100 92 115,145 187 72 17,122,146 162 7 40 5 19,43,75,184 56,137,192 139 33,59,193 182 37,66 196,144 84 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 govardhana gauDIkAnta gautama akSapAda carpaTi (?) cintAmaNikAra jagadIza jayadeva jeTalI jinendra suM. jeThAlAla hirabhAi jeretha (Jareth) jaimini 33 54 82 66 4 trilocanadAsa 187 thomasa epha. Dabalyu. (Thomas E W.) 29 thomasa, Do. 194 13 dattaka juo diphnAga dAMDakya bhoja 82 dinAga (bauddha) juo dattaka 13,56, jhA durgAnAtha tilaka lokamAnya 144,184,194 dIkSita ke. ke. durvekamizra dezAi zAntilAla dvivedI ema. ena. dvivedI maNIlAla na. dharmakIrti (bauddha) 47,48,50,69,184,191,195 dharmottara (bauddha) dhruva kezavalAla harSada nAgArjuna paTela gopAladAsa pataMjali pAMDe jI. sI. 193 193 110 35 66 pANini piMgala 101 190,194 4,74,75,77 191 90 106 2,76 42,45,46, 195 199 90 78,79,80,83,86 101,190 120 21 187 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 piTarsana (Peterson) prajJAkaragupta (bauddha) prazastapAda 191 prazastamati 64 phrAuvAlnara, erica (Frauwaliner, Erich) 62,62 139 bAhubali bellini, e. (Ballini, A.) bhagavaddatta bhaTTa narottama bhaTTa rAghava bhaTTa vAdIndra juo mahAdeva bhartRhara bhAyANI harivallabha bhAsarvajJa madhusUdana sarasvatI manoratha mAdhavAcArya mUkarajI, eca. mokSAkara yAkobI yAdava bhikhArIrAma raghunAtha raghunAtha ziromaNi rAghava, bhaTTa rAdhAkRSNan sara rAmacandra rAvaNa rAvaNa rAhula sAMkRtyAyana loyamena, i. (Leumann, E.) vatsAcArya 180 50 vasubandhu vasurAta For Personal & Private Use Only 26 12 190 192 56,192 64,110 38 191 34 187 171 55 58,59 5 60 193 66 192 21,46 170 63,64 122 21,46 185 191 14 64 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 : granthakAronI sUcI (ajaina) vAtsyAyana vAdIndra bhaTTa juo mahAdeva 192 vAmana vidagdha vaidyaka juo vararuci 89 viDiza, i, (Windish, E.) 78,84 vintarninsa, morIsa (Winternitz, Maurice) 192 193 106 zAstrI hIrAlAla zienobu sujhukI (Shigenobu Suzuki) 5 zivaprasAda zivAditya 190 zivAditya mizra zrIkaMTha zrIcUDAcaNi bhaTTAcArya 191 zrIdhara 191 zrIharSa 67,139 satIzacandra vidyAbhUSaNa 50,54,191 sadAnanda 34 suAli, luiga (suali, Luige) 27 RHUS Bila Suzuko ohiro sUra 187 harisatya bhaTTAcArya 53,54 hastimalla velaNakara vaidya po. ela vyAsa vyomaziva zarmAizvaracandrazAstrI zAkaTAyana zAntarakSita (bauddha) zAlikAnAtha zAstrI harizaMkara kALIdAsa 190 21 12 40,130 56 118,119 122 -rA For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 140 pariziSTa 2H grantho ane lekhonI sUcI (a) zvetAmbara ane cApanIya akSayatRtIyAkathA 140 | - upadyAta acalagacchIya pratiSThAlekho - TippaNa ajAputrakathA - TippaNo ajhattatattAloya - TIkA (dhana.) juo adhirohiNI 91 - anuvAda (saM.) - TIkA (ratna.) juo adhyAtmakalpalatA - prastAvanA (pAiya) 99 91,158 appamayaparikhA juo adhyAtmamata parIkSA - TIkA (vidyA.) 92,162,185 - padyAtmaka anuvAda - chAyA (? svopajJa) 92 juo adhyAtmarAsa - (vivaraNa) (svopajJa) 92,185 - paricaya 4,5 - vRtti (svIpajJa) 153,162 - bAlAvabodha (jIva.) aMkayaMtrasAra -bAlAvabodha (haMsa.) 91,92 aMgavijanI 38 *adhyAtmakalpalatA 91,92 aMcalamatadalana juo avidhimataviSauvadhi adhyAtmatattvAlaka 99 156 - anuvAda (saM.) 99,99 aMcalamatanirAkaraNa juo vAsoDantikAdiprakaraNa - anuvAda (guja.) 99,99 156 vivaraNa (aM) 99 aMcalamatasthApana - vivaraNa (guja.) 99,99 aMjanazalAkA pratiSThAkalpa 152 adhyAtmapaddhati juo yogasaMgrahasAraprakriyA aMjanazalAkA pratiSThAkalpavidhi 152 92 aNuogadAra 66,179 adhyAtmaparIkSA 99,160 - vRtti (hari.) 183 adhyAtmapradIpa - vRtti (hama.) 61,129 adhyAtmaprabodha abhutapadmAvatIkalpa 130 adhyAtmabindu (yazo.) adhirohiNI adhyAtmabindu (harSa.) 98,99 adhyAtmakabheda - vivaraNa (svopajJa) 98,99 adhyAtmakalikA 99 adhyAtmamata parIkSA adhyAtmakalpadruma 91,91 juo ajajhappamayaparikhA - anuvAda ane bhAvArtha 91 AdhyAtmarAsa 1. A cihna A kRti maulika nahi paNa vivaraNAtmaka che ema sUcave che. 157 99 92 For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI sUcI (zvetAmbara ane yApanIya) 217 ane i - vivRtti juo tattvabodhinI - vRtti anekArtharatnamaMjUSA antarIkSatIrtha mAhAbhya anyayogavyavacchedaDhAtrizikA - TIkA juo syAdvAdamaMjarI 2,29,78 apApurI (saMkSipta)kalpa (granthAMza) 173 appasikhApayaraNa juo AtmazikSAprakaraNa 104 adhyAtmaliMga adhyAtmavidyopaniSad 77 juo adhyAtmopaniSad yogazAstra ane yogazAstra prakAza 69,92,93,94,95,104,105 juo adhyAtma sAra prakaraNa AdhyAtmasAra - anuvAda 94 - Tabbo 93, 94,95 - TIkA 93,94,95 adhyAtmasAra-prakaraNa 34,93 juo adhyAtmasAra adhyAtmasAroddhAra adhyAtmopadeza 92 adhyAtmopaniSad (yazo.) 71,92, 93,94,95,97,97,107 adhyAtmopaniSad (hema.) juo adhyAtmavidyApa niSad anubhavasiddhamatraddhAMtrizikA 84,121. *anuyogacatuSTayavyAkhyA 129 anuyogaddhArA - cUrNi anusakhyAna 3,27,74,191 anekAntajayapatAkA 14,15,68,69 upodyAta (aM) 2,6,127,342 - upoddhAta (saM.) - TippaNaka - vyAkhyA (svapajJa) 68,69,186 anekAntavAda ma(mA)hAsyaviMzikA (granthAMza) abhayakumAracaritra 38 abhidhAnacintAmaNi juo nAmamAlA 82, 155,161,162 abhidhAnacintAmaNibIjaka juo haimanAmamAlAbIjaka 177 abhinandanakalpa, avantidezastha (granthAMza) 173 abhiSeka abhiSekavidhi (ajJAta) amaracaritra 126 *amoghavRtti (yA.) x'ambikA (aMbA) devI ane jaina dRSTi 77 149 11 29 ambikA (aMbA) devI saMbaMdhI vizeSa mAhitI 68 127 82 68 ayogavyavacchedadvAaizikA aruNodaya (granthAMza) 272 arjuna patAkAyannavidhi 134 arthadIpikA (yazo.) juo tattvadIpikA 168 *arthadIpikA (ratna.) 56 *arthavizeSanirNaya arbada prAcIna jaina lekhasaMdoha (Abu bhAgara) 200 80 - bhAvArtha anekAntavAdapraveza anekAntavyavasthA juo jainatarka 60,69,70,71 1. A cihna mAro lekha sUcave che. For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 49 88 arbudAcala pradakSiNA (Abu bhAga 4) 200 | AgamamahAtmodhi 121 arbudAcalapradakSiNA jaina lekha saMdoha (Abu AcAradinakara 123,127,132,142,146,147 bhAga 5). 200 AcArapradIpa 142 - anuvAda 200 AcAraMgasUtra juo AyAra 108 andAdrikalpa (granthAMza) 173 AcArya bhikSu smRtigrantha ahaMdabhiSekavidhi (ajJAta). 151 + AcArya hemacandra ke yogazAstra para eka prAcIna ahaMdabhiSekavidhi (vAdivetAla) juo jinA- digaMbara TIkA bhiSekavidhi 147,148,149,151,151 AMcalikapaurNamatacchidram 157 - anuvAda 148,150 juo nijatIrthakalpitakumatanirAsa ane - paMjikA 148,149,150 tattvabodha prakaraNa (hari.) ATha dRSTionI adgItA juo tattvagItA sajhAya AtmagItA juo adhyAtma gItA *alaMkAracUDAmaNi 73,74 - vRtti 160 AtmabodhasaMgraha alaMkAranemi 38 AtmazikSAprakaraNa juo appasikhApayaraNa avidhimataviSaSadhi juo aMcalamatadalana 104 156 AtmAnuzAsana (ajJAta) azvasanIya kRti - TIkA 1 aSTakAnniza juo jJAnasAra AtmAnazAsana (pArtha.) 108 aSTakaprakaraNa (yazo.) - anuvAda (guja.). 108,109 aSTakaprakaraNa (hari.) 167,167 anuvAda (hindI) 200,2017 - TIkA 167 *Atmonnatino krama 109 - TIkAno sArAza 167 AdhyAtmikamatakhaMDana juo - bAlAvabodha 167 AdhyAtmikataparIkSA 92,161. - bhASAMtara 167 - TIkA (svopajJa) 161,162 *asahastrI AdhyAtmikamatadalana 92 aSTasahastrItAtparyavivaraNa 49 AdhyAtmikamatanirdalana 161 - TIkA 186 AdhyAtmikamataparIkSA 162 - vivaraNa 66,161,186 juo AdhyAtmikamatakhaMDana AprabhaMzika prabandha aSTApadagirikalpa 129 aSTApadamahAtIrthakalpa 172 Apa hI Apa bujhAya aspRzadgativAda 36,37 | AkAra juo AcArAMgasUtra103,150,179,182 108 29 108 96 70 106 1. zuM A koi granthanuM nAma che ? 2. A cihna anyakarttaka lekhanuM ghotana kare che. For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI sUcI (zvetAmbara ane yApanIya) 219 126 82 189 juo AcArAMgasUtra - TIkA (gadhe.) 182 - nazIlAMka) 12,111,150,182 ArAtrika 149 'AhatadarzanadIpikA 34,35 Avazyaka. juo Avasmaya - vRttinuM TippaNaka Avasmaya. juo Avazyaka - caNi - TIkA (ni.) 183 - TIkA (malaya.) juo vRtti (malaya.) 45 - TIkA (hari.) juo vRtti (hari.) 103 - nijutti 89,102,103 - vRtti (malaya.) juo TIkA (malaya.) 15,47 - vRtti (hari.) juo TIkA hari.) 183 - vRtti (hari.) 183 Avasmaya saTIka 102 isimaDalathavA 188 - vRtti isimaDalathotta juo maharisikula, maharSikula ane maharSiguNasaMstava, 187,188 - avacUri 187,188 - TIkA (padma.) juo kathArNavAMka 188 - TIkA (harSa0) juo prabhAtavyAkhyApaddhati 180,188 - bAlAvabodha . 188 - vRtti (kIrti.) 188 - vRtti (jina.) 188 - vRtti (bhuvana.) 188 - vRtti (lakSmI.) 188 - vRtti (zIla.). 188 2. A jainatattva pradIpanuM gujarAtI vivecena che. - vRtti (zubha.) 188 ugravIrakalpa (? di.) uNAdisUtra uttarajhayaNa 66,101,102 - TIkA (bhAva.) juo vRtti (bhAva.) 33 - TIkA (zAnti.) juo pAIyaTIkA 29,150,153 - vRtti (kamala.) juo sarvArthasiddhi 17 - vRtti (bhAva.) juo TIkA (bhAva.) 158 - vRtti (harSa.) 180 uttarAyaDiThiibaMdho uttarAyaDiThipaesabaMdho 189 uttarapayaDiThibaMdho 189 uttarAyaDiThirasabaMdho 189 utpAdAdilAniMzikA utpAdAdisiddhi utpAdAdisiddhi prakaraNa I - vivaraNa (svopajJa). 68,69 - vRtti (svopajJa) 68 utpAdAdisiddhiprakaraNaM vAdamAlA aspRdgativAdaH vijayaprabhasUrisvAdhyAzceti granthacatuSTayI usUtrakandakuMdAla juo gurutattvapradIpa 36,68,155 upakezagacchapaTTAvali upadezapada juo viesapatha upadezaratnAkara 188 163 - bhUmikA 174 - vivaraNa (svopajJa) upadezarahasya juo uvae sarahasya 71,91, upamitibhavaprapaMcAkathA 107,107 upavA zreNisvarUpa 111 For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 laghuvRtti (yazo.) 36,185 - vRtti (malaya.) juo TIkA 16,183 kammavivAga - TIkA svopas). 82,83 karmagrantha (jaya.) [juo cAra saMskRta karmagra] 77 184 29 118 159 183 upAdhyAya somavijayagaNine prazno 10,158 upAsakAdhyayana (? di.) 113 uvaesapAya juo upadezapada 163,164 uvaesamAlA (dharma.) uvaesamAlA (ma.) - vRtti (svIpajJa) uvae sarahasya juo upadezarahasya 71,185 - vivaraNa (svopajJa) uvasaggaharathotta 185 - TIkA 145 uvAsagadasA RSabhatarpaNa 152 aindrastuti 27 olavAiya 179 - TIkA opaniSutti - vRtti (malaya.) auSTrikamatotsatradIpikA juo cAmuNDikamotasUtradIpikA 15,157 kathAmRtasaMjIvanI kathA ratnakoza juo kahArayaNakosa 52 *kathArNavAMka 187,188 kappa 179 - cuSNi ane bhAsanI vRtti (ma.) 155 - niSutti 103 - vRtti (malaya.) 15 kappavaDisiyA 145 kappiyA juo nirayAvaliyA kammasthaya 1450 - TIkA (kamala.) 17 - vivaraNa 110 kammapaDi - caNi 185 - TIkA juo vRtti (malaya.) 185 - bRhadravRtti (yazo.) 185 38 karmagrantha chaThTho karmasiddhAnta saMbaMdhI sAhitya karmasiddhi 30 kalpabhASya 163 * kalpakiraNAvalI kalpapradIpa juo tIrthakalpa ane vividhatIrthakalpa 172 kalpAmAmRta * kalpalatAvatArikA kalpasaMgraha kalpasUtra - anuvAda (japAnI) * kalpasUtradIpikA 158 kalyANakalikA 148 kalyANamadirastotra 139 kalyANamadirastotrama----Aya kavidappaNa 187 - vRtti 187 kahArayaNakosa juo kathAnakoza 52,55 kahAvalI kAla-nidhikalpa 122 kAvyakalpalatA (amara.) - vRtti 177 kAvyakalpalatA (samaya.) 180 *kAvyakalpalatAmakaranda 177 kAvyaprakAza - TIkA juo saMketa 128 62 104 For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekho tAmbara ane yApanIya) 221 140 26 76 kALalokaprakAza 32 kismatano kimiyo kIrtikallolakAvya 38 kumaMtAhiviSajAMgulImanna juo mumatAhiviSamaviSamattArajAMgulImatra kumativiSottaraNa jAMgulImanna ane hitopadeza 91,158,158 kumatAhiviSajAMgulImannatimirataraNi 91,158,158 kumatAhiviSamaviSottarajAMgulImA juo (kumatAhiviSajAMgulImatra kumativiSorArajAMgulImatra 158 kumArapAlaprabanya 15,157 kumArapAlacariya juo prAkRta dvayAzraya 82, *kuladhvajanI kasoTI kusumAMjali (ajJAta) 147 * kusumAMjali juo snAtravidhinI vRtti 147 kusumAvalI juo dhUmAvalikA kUpadaSTAnta 185 kUvadiDhatta - TIkA (svIpajJa) juo tattvaviveka 185 i kevalibhukti (yA.) ' kevalibhuktiprakaraNa (yA.) 153,153 kevalIcaritram kezIgaNadharama7 128 kSapakazreNisvarUpa 111 kSetraloka (granyAMtha) kSetrasamAsa (ajJAta) - vRtti kSetrasamAsa (umA.) juo jambudvIpasamAsa kSetrasamAsa (jinadAsa) 26 42 - TIkA (svopajJa) kSetrasamAsa (jinabhadra) juo khettasamAsa (jina.) - TIkA (malaya) 183 kSetrasamAsa (devA.) 26,27 - vRtti (svapajJa) 26,27 khaNDaharoM kA vaibhava kharataragacchagurvAvali 172 kharataragacchapaTTAvali (ajJAta) 172 kharataragacchapaTTAvali (kSamA.) 172 kharataragacchapaTTAvali (jina.) 172 kharataragacchapaTTAvalisaMgraha 172 kharataragacchabRhadgurnAvali 171 - prAstAvika vaktavya [171,172 kharataragacchAlaMkAra-yugapradhAnAcAryagurnAvalI 171 navagaseDhI 189,111 - bhAvAnuvAda 112 - vRtti (svopajJa) 112,112 kheraphusaNA - TIkA (svopalsa) 189 khettasamAsa (umA.) -(jina.) juo kSetrasamAsa (jinabhadra) - vRtti 16,26,183 gacchamataprabandha 199 gaNaharasiddhasayaga - TIkA 143 - bRhadravRtti 172 garbhotpati (granthAMza) + gujarAtI jaina sAhitya : chanda 140 guNaThANakamAroha (jina.) 111 - vRti (svopajJa) 111 juo lokanAla 151 189 50 38 96 63 - TIkA (vijaya.) - vRtti 26 | For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 131 132 111. 179 134 122 111. guNasthAnakanirUpaNa 111 ghaTAkarNakalpa (3) 131,132 guNasthAnakramAroha (jaya.) 111 ghaTAkarNakalpa (1) guNasthAnakramAroha (ratna.) juo guNasthAnaratna- - anuvAda 131 rAzi ane guNasthAnasvarUpa 84,101,109,110 ghaTAkarNa mahAvIradeva, zrI - anuvAda (guja.) 109 ghaTAkarNa mahAvIramagnastotra 131 - anuvAda (hindI) 109 ghaTAkarNa-mANibhadra-ma-tantra-kalpAdisaMgraha - avacUri 131. - upodyAta 109,110 causaraNa - bAlAvabodha 111 caturazItimahAtIrthanAmasaMgrahakalpa (granthAMza) - vRtti ( ? svapajJa) 105,109,110 173 guNasthAnakramAroha (vimala.). 111 caturvizatiprabandha juo prabandhakoza 39,173 guNasthAnadvAra 111 candapaSNatti guNasthAnaratnarAzi juo guNasthAnakramAroha - vRtti 15 (2na.) 109,110 candrakalpa guNasthAnasvarUpa (ratna) 110 candraprabhastavana (ni.) guNasthAnasvarUpa (harSa.) candraprabhastavana (? di.) 122 guNasthApanaka 111,185 candraprabhastavana (SabhASAmaya) 122 gurutattaviNiccha juo gurutattvavinizcaya 36 *candraprabhA 100,134,164 - TIkA (svapajJa) 47 campakamAlA 158 - vRtti (svIpajJa) 185 campakamALAkathA 140 gurutattvapradIpa juo usUtrakandakuMdAla camyApurIkalpa (granthAMza) 173 155,156 cAndrazekharIyA 185 - vivaraNa (svopanna) 155,155 cAmuNDikamatotsatradIpikA juo gurutattva pradIpikA juo SoDazazlokI 156 auSTrikamatotsatradIpikA gurutattvavinizcaya pustakanuM nAma) 36,185 i cAra saMskRta karmagrantha juo karmagrantha (jaya.) - anuvAda (guja.) (rAja.) 36 cAra saMskRta karmagrantho 3,30 gurutattvavyavasthApanavAdasthala 155,156 cArjika grantho, be 163 gurjarabhASAparyAtmakasArasaMgraha (senapraznano citrasena padmAvatI 140 anuvAda) 178 cintAmaNikalpa 131 gurnAvalI cittAmaNikalpabRhaddhAra 131 gUrjarasAhityasaMgraha 162 cintAmaNikalpasAra 131 granthatrayI 60,71 cittAmaNisampradAya 131 gautamASTaka 128 ceiyavandaNabhAsa 150 ghaTTAkarNakalpa (2) 131,132 | ceiyavandaNasutta juo caityavandanasUtra 157 91 For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI sUcI (zvetAmbara ane yApanIya) 223 28 - vRtta (zrIcandra) 145 | jinasnAnavidhi juo jiNanDavaNavihi 148 - vRtti (hari.) 183 jinasnAtravidhi 148 caityavandanasUtra juo ceiyavandaNa sutta - anuvAda 148 - vRtti (zrIcandra) 145 - paMjikA 148 chandakandalI 187 jinasnAtravidhi tathA aIbhiSekavidhi 152 chandoDaNasAsaNa 187 jinAgamastavana 62 - vRtti 187 jinAbhiSekavidhi juo ahaMdabhiSekavidhi chandoDanuzAsana 187 (vAdi.) 148 chAsII jItakalpa juo jIyakappa 145 - TIkA (svIpajJa) - bRhasthUrNinuM TippaNa (vyAkhyA) 145 - vRtti (malaya.) 16,110,183 jIyakappa juo jItakalpa 145 janmAbhiSeka juo jammAbhiseya 151 xjIvanazodhananAM sopAna saMbaMdhI jaina temaja jammAbhiseya ane mahAvIrakalaza 151 ajaina maMtavyo 109 jabUdIvapaNatti - 143 jIvasamAsa - vRtti 15,183 - vRtti 184 jabudIvakaraNacuSNi 11 jIvAjIvAbhigama jambudvIpasamAsa juo kSetrasamAsa 7,11,26 - vRtti (malaya.) 15 jambudvIpasamAsa prakaraNa - vRtti (hari.) 183 jammAbhiseya juo janmAbhiSeka 151 xjuttipabohanATya jayatihuyaNathotta 127 - TIkA jalpakalpalatA jesalamera patradhArA (lekhAMka 1) 163 jalpasaMgraha juo Satrizaja jalpanirNaya ane ne sattarIyabhAig IIrIya sUvI 164,197 SaTatrizaMjU-jalpasaMgraha 158 - prastAvanA 164 jiNanDavaNavihi juo jina snAnavidhi jaina gurjarAdi kRti-samuccaya 105 148,148,151,151 jaina gUrjara kavio (bhA. 2) 155 - paMjikA 148 jaina graMthAvalI 2,5,89,108,110,150, jinaprabhasUriracita rahasyakalpadruma ke khojakI 157,159,161,167,180 AvazyakatA 129 jainatarka juo anekAnta vyavasthA 69 jinaratnakoza 3,7,8,25,33,34,35,36, jainatarkaparibhASA juo tarkabhASA (yazo.) 42,47,58,65,74,79,86,88,89,91,93,97, 58,59 100,105,105,107108,108,110,111,112, 114,114,115,119,123,124,129,131,132, - paricaya (hindI) 59 133,139,141,146,147,150,151,153,154, - vRtti juo tAtparyasaMgrahA 58,59 156,157,158,159,161,172,173,174,175, - vRtti juo ratnaprabhA 58,59 180,181,185,187,188,190,191,192,194 24 57 For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 jainatarkavArtika juo nyAyAvatArasUtravArtika 69 14 - 75 162 200 33 35 - anuvAda (saM.) 99 jainatIrthoM ke aitihAsika adhyayana vividhatIrtha ke sandarbha meM 172 jainadarzananuM tulanAtmaka digdarzana 23 jainadArzanika prakaraNa saMgraha 3,37,56 jaina dRSTie yoga jainadharma aura tantrasAdhanA 140 jainadharma kA yApanIya saMpradAya 38 jainadharmavarastotra - vRtti (svopajJa) jaina dhAtupratimAlekha jaina dhAtupratimAlekhasaMgraha 198,199 - prastAvanA 198 jainanyAya nainanyAya ko manaM 1 gavAra 60 jaina yoga kA AlocanAtmaka adhyayana jaina yoga ke sAta grantha jaina lekhasaMgraha 196 jainavizeSatarka juo tarkabhASA (yazasvat.) tema ja syAdvAdamuktAvalI [58 jainazAstrakathAsaMgraha 91,93 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa 9,9,15, 22,30,39,39,41,48,48,53,80,82, 89,90,115,117,128,153,168,170, 170,174,175,180,180,188,201 jainasaptapadArtho jaina sAhitya kA bRhad itihAsa 163 jaina sAhitya kI pragati 201 jaina sAhityano saMkSipta itihAsa 29,67, 110,144,177,184,185,191 jainasiddhAntadIpikA 23 - anuvAda 22,23 - vyAkhyA 22,23 jainastotrasaMcaya (vi. 3) 133 jainastotrasandroha 126,131,145 (bhA. 1), 346 (bhA. 1) - prastAvanA 117 joIsakaraMDaga - vRtti 15,183,183 jogapAyacchittavihi juo yoga prAyazcittavidhi90 jogavIsiyA (granthAMza) 73,73,75,97,102 - TIkA 185 - aMgrejI jogasayaga juo yogazataka 73 - anuvAda (aM.) - TIkA (vRtti) (svopajJa) 73,77 jJAnabindu juo jJAnabindu-makaraNa 34,35,163 - anuvAda - TIkA * jJAnabindunI anyakartaka ane jJAnasAranI svopajJa TIkA jJAnabindu-makaraNa juo jJAnabindu 33,34 - TippaNo 34,35 - paricaya *jJAnamaMjarI - anuvAda jJAnasAra (mati.) jJAnasAra (yazo.) juo aSTakaDhAtrizat 95,96,97 - anuvAda - TIkA (ajJAta) - TIkA (gaMbhIra) 96,98 - TIkA (deva.) juo jJAnamaMjarI 96,98 - TIkA (svopajJa) juo dIpikA - bAlAvabodha (svopajJa) 96,97 - vivecana 98. 191. 98 97 For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI sUcI (zvetAmbara ane yApanIya) 225 34 - vivecana (bhadra.) 96 | tattvasAra 38 jJAnasAra svopajJa bhAvArthanA anuvAda sahita] tattvArthakartRtanmatanirNaya yAne zrItattvArthasUtrakA 96 che zvetAmbara jai yA philAnDara zrI ? 6 jJAnArNava 33,34,85,86,128 tattvArthaTippaNakam zrI - vRtti (svIpajJa): tattvArthatrisUtrI prakAzikA jJAnArNavasAroddhAra - prastAvanA *TippaNa juo dIpikAvRtti tema ja vyAkhyo- tattvArthasUtra (umA.) juo tattvArthabhigamazAstra dIpikA 192 tema ja tattvArthadhigamasUtra 5,9,11,12,13,14, javAlA mAlinI (devI). 122 16,17,22,24,26,41,60,100,102,117,160 jvAlAmAlinI-maMtra 122 - anuvAda (a.) jhANajhayaNa juo dhyAnazataka 102,103, - anuvAda (guja.) 104,105,110 - anuvAda (guja.) vagere jhANasayaga 94 - anuvAda (japAnI) ThANa 8,9,100,102,112 - Tabbo - TIkA 183 - TippaNa juo tattvArthAdhigamapariziSTa - TIkAnI vRtti 180 - TIkA (ajJAta, yazobhadranA ziSya) 14 ThiIbandha juo sthitibandha - TIkA (darzana.) - TIkA juo premaprabhA 189 - TIkA (deva.) - prastAvanA 189 - TIkA (malaya.) juo vRtti (malaya.) 16 4 DIsAvAlA jJAti ane jaina dharma 198 - TIkA (yazobhadra.) * DuMDapikA juo ta. sU. nI TIkA (hari.) ane - TIkA (yazovijaya.) laghuvRtti 5,14 - TIkA (vijaya.) DhipurIkalpa granthAMza 173 - TIkA (siddha.) juo vRtti (sidhdha.) 5,6, tattvagItA juo ahaMdgItA 7,10,11,12,14,19,26,40,41,43 tattvacintAmaNi parIkSA juo maNiparIkSA 37 - TIkA (suzIla) tattvataraMgiNI 156 - TIkA (hari.) juo DupaDupikA *tattvadIpikA juo arthadIpikA 168,168 5,9,12,13,14,25 * tattvaprabhA 30,35 - paricaya 12,12,20 tattvabinduprakaraNa - prastAvanA (saM.) juo upoddhAta 6 tattvabodhaprakaraNa (ajJAta) - bhASAntara (aM) 5. AMcalikapaurNamatacchidram - bhASya (svopalsa) 6,11,12, *tattvabodhavidhAyinI juo vAdamahArNava 186 14,17,19,20,24,100,102,160 tattvabodhinI 69,70,71 - bhASyanuM bhASAntara, hindI 12 16 98 22 55 157 For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 193 193 - laghuvRtti juo DapaDupikA - vAtika (zubha.) 193 - vivaraNo tarkabhASA (yazasva.) juo jainavizeSatarka - vivecana (guja.) 58,193 - vivecana (hindI) tarkabhASA (yazo.) juojaina tarkaparibhASA - vRtti (malaya.) juo TIkA (malaya.) 183 56,58,58,177 - vRtti (siddha.) juo TIkA (siddha.) 12 - vArtika tattvArthasUtra aura usakI paramparA 6 *tarkarahasyadIpikA 2,3,154 tattvArthasUtrajainAgamasamanvaya - bhASAntara tattvArthAdhigamapariziSTa juo tattvArthasUtraTippaNa tarkasaMgraha (annabhaTTa) 16 - TIkA (ajJAta) 194 tattvArthabhigamazAstra juo tattvArthasUtra - TIkA (karmacandra) juo padArthabodhinI 193 TIkA (karmayati) 194 5,7,201 - dIpikAnI TIkA - anuvAda (guja.). - phakkikA juo tarkasaMgrahaphakkikA 194 - upoddAta (aM.) - vivecana 60 - upadyAta (saM.) juo prastAvanA 5 - tarkasaMgraha (abhaya.) - TIkA (deva.) - dIpikA 193 - bhASya (svopajJa) 5,7,12,13 * tarkasaMgrahaphakkikA 194 tattvArthAdhigamasUtra svopajJa bhASya : gurjara tAttvikapraznottara 178 bhASA paryAya : tathA rahasyaparimalavivecanA: - zabdArtha 178,179 yukta bhAga 1lo, zrI tAttvikaprazrottarANi 178 tapAgacchapaTTAvalI 172 tAttvikavimarza 178 tipoTamatakuTTana 154 "tAtparyaparizuddhi tipoTamatakuTTanazata 154 - TippaNa juo paMcaprasthacAyatarka vyAkhyA taraMgavAI 141 193 *taraMgiNItaraNi 67,67 * tAtparyasaMgraha 58,59 *tarkataraMgiNI 193 siDantAnvayokti 60 tarkabhASA (kezava) tijayapahuzthotta - TIkA (govardhana) tIrthakalpa juo kalpapradIpa 172,173 - TIkAnI vRtti (guNa.) juo tarkataraMgiNI tIrthaMkara-padavI sopAna, zrI - TIkA (siddhi.) 193 - 1prAstAvika 174 1. A vi. saM. 1610mAM racAyelI TIkA viSe tema ja enA kartAne aMge keTalIka mAhitI Do. vasaMta gi. parikhe "tarkataraMgiNI : eka paricaya" nAmanA lekhamAM ApI che. A lekha "A. pra." (pu. 66, aM, 9)mAM chapAyo che. 2. emane kAvyaprakAza upara vistRta TIkA racI che. 11 197 For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI sUcI (zvetAmbara ane yApanIya) tridazataraMgiNI . vRtti tribhuvanasiMhacaritra triSaSTizalAkApuruSacaritra (hema.) trisUjhyAloka dodhikazataka juo samAdhizataka dravyaguNaparyAya (ajJAta) dravya guNa paryAyano rAsa juo dravyaguNaparyAya vivaraNa rAsa jaividyagoSThI vaividyagoSThI juo paMcadarzanasvarUpa thayapariNNA (granthAMza) juo stavaparijJA darzanacatuSTayasvarUpa darzanazuddhiprakaraNa x darzanonI gaNanA ane ghaTanA dasaveyAliya - vRtti(bRhad)(hira.) - vRtti (laghu) (hira.) dasAsuyanya dANAikulaya - TIkA (la. bha.) - vRtti (deva.) juo dharmaramaMjUSA dikSaTakapaTakuThAra dikpaTacaurAsI bola dikpaTa caurAsI bola pratyekti *dipradA dimrivAya dIkSApratiSThAzuddhi * dIpikA juo nyAyAvatAradIpikA dIpikA(svopajJa) * dIpikAvRtti juo TippaNa durgapadavyAkhyA durgapradezavivaraNa * # * devadharmaparIkSA devAnandasuvarNAMka devAhidevapUyAvihi devindanaraindrapayaraNa 91 120 80,82 17,67 17 5 174 76,160 5 72 1 183 183 179 188 188,189 189 70 70 162 4,4 61,182 181 39 97 192 144 133 159,160,162,163 65 148,149 - 37 bAlAvabodha (svopajJa) 37 dravyaguNaparyAya2Asa juo dravya guNa paryAyano rAsa Tabbo dravyasaptatikA bhASAMtara - vRtti (svopajJa) dravyAnuyogatarkaNA anuvAda (hindI) dravyAlaMkAra - krAMtriMzaddhAMtriMzikA (ajJAta) dvAtriMziddhAMiizikA batrIsa- batrIsI - vivRtti (svopajJa) juo tattvadIpikA dvAtriMzaddhAMtriMzikA (siddha.) dvAtriMzikA (deva.) dvAtriMzikA (1) (yazo.) TippaNa dvAtriMzikA (21-23) (yazo.) dvAtriMzikA (3) (siddha.) dvAtriMzikA (21) (siddha.) 227 16,183 106,106 37 dvAtriMzikAo, batrIsa (siddha.) dvAtriMzikAsaMgraha 37,37 29,29 168 (yazo.) juo 74,95,167 For Personal & Private Use Only 61 61 37 37 37 37 168,168 39 168 168 168 17 80 39 167 100 100 90 dvAdazabhAvanA (ajJAta) dvAdazabhAvanA (vinaya.) dvAdazavratakathA saMgraha dvAdazAranayacakra juo nayacakra tathA nayacakravAla 12,45,61,61,64,70 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 120 119 28 28 151 - TIkA juo vRtti 62,63,64 - prastAvanA (saM.) - prAkathana (vikrama.) 62 - prAkathanano anuvAda (saM.) 13,62 - bhAga 62,63 - vRtti juo TIkA tathA nyAyagamAnuM sAriNI 61,62 dvAdazAraM nayacakram (ara 1-4) - prastAvanA (.). 62 - prastAvanA (guja) 7,61,62 - prAkathana (jabU) (saM.) 24,62,63,64 - vRtti juo nyAyAgamAnusAriNI 7,62,75 dvivarNaratnamAlikA 90 dhammapariphakhA 185 - vRtti (svopajJa 185 dhammasaMgahaNI - TIkA - vRtti 16,183 dharmaparIkSA 90,160 dharma parIkSA prakaraNa dharmabindu 28,79 - anuvAdo - bhASAntara - vRtti 28,82 dharmamaMjUSA dharmaratnakaraMDaka 120 * dharmaratnamaMjUSA 188,189 dharmaratnAkara 120 dharmazikSAprakaraNa 169,169 dharmasaMgraha (ajJAta) 120 dharmasaMgraha (mAna.) 119 - TippaNa 119 - TippaNa (svopajJa) 119 - bhASAntara 119,120 dharmasaMgraha (muni.) dharmasaMgraha (vijayA.) 120 x dharmasaMgrahanI svopajJa vRttinA saMzodhaka ane TippaNakAra dharmasaMgraha sAroddhAra 120 dharmasAra (deva.) 29 dharmasAra (hari.) juo dharmasAraprakaraNa 28 - TIkA (malaya.) juo vRtti 28,29 - TIkA (svapajJa) - mUlaTIkA 28 - vRtti juo TIkA (malaya.) 16,183 dharmasAraprakaraNa juo dharmasAra 28 dharmopadezakAvya 120 dharmopadezazlokA 120 dhAtupATha, haima dhUmAvalikA 150 * dhUmAvalikA juo kusumAvalI dhUmAvalI (ajJAta) 149 dhyAnadaNDakastuti 105,110 dhyAnadIpikA (deva) juo dhyAnadIpikAcatuSpadI 140,104 dhyAnadIpikA (sakala.) juo dhyAnasudIpikA ane dhyAnAdhvagadIpikA 104 -: anuvAda 104 - bhAvArtha dhyAnadIpikAcatuSpadI juo dhyAnadIpikA (deva.) 140 dhyAnavicAra (ajJAta) 8,102 - anuvAda 102 dhyAnavicAra (ajJAta) 105 dhyAnazataka juo jhANajhayaNa 94,102 - TIkA (hari.) 1 2 dhyAnasAra 104 dhyAnasudIpikA juo dhyAnadIpikA (sakala.) 104 98 164 104 For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : granyo ane lekhonI sUcI (zvetAmbara ane yApanIya) 229 44 (dhyAnasvarUpa 105 dhyAnasvarUpanirUpaNaprabandha 105 dhyAnAdhvagadIpikA juo dhyAnadIpikA (sakala.104 nanTi. juo nandisUtra ane nandI sUra - curNi nadisUtra juo nanTi 143 nandIzvaradvIpakalpa (granthAMza) 173 nandIsutta juo nadi 15,103,179 - TippaNaka 184 - TIkA (hari.) 144 - TIkAnI vyAkhyA juo durga padavyAkhyA 144 - vRtti (malaya.) 15,154,183 + nandIsUtra ane nayacakra 65 nandI sUtro malayagirIyA vRttimAM AvatA dArzanika sAkSipAThonAM mUla sthAno, 69 namaskArasvAdhyAya (prAkRta vibhAga) 102 nayakarNikA 60,67 nayacakra juo dvAdazAniyacakra 20,61,62,64 - vRtti juo nyAyagamAnusAriNI 13,61,64 nayacakra grantha ane bauddha sAhitya 63,64 nayacakrano saMkSipta paricaya tArkikaziromaNi nayacakrA kI vRtti meM vidyamAna vaizeSika graMtha va graMthakAroM kA viziSTa ullekha 65 nayavAdapAra gatavAdi prabhAkara AcAryazrI malavAdI kSamAzramaNaviracita nayacakravAla juo dvAdazAra nayacakra 62 nayacakrasAra nayacakrAlApapaddhati nayapradIpa juo saptabhaMgI-nayapradIpa naya pariccheda nayaprakAzastava nayapradIpa-nayacakrasaMkSepa nayapradIpaprakaraNam (granthAMza, nayaprAkRta (granthAMza) 61,62 nayarahasya 58,60,66,67,71,71 - vivRtti juo pramodA 66,67 nayavirmazaddhAtrizikA nayaSoDazikA nayavicAra nayavarNana nayAddhigama nayanuyoga nayAmRtam * nayAmRtataraMgiNI - vRtti juo taraMgiNItaraNi nayAnAM jJAnAtmake zabdAtmakaM ca svarUpam 60 nayAvatAra 61,61 nayopadeza 60,66,67,67 - TIkA (svopajJa) juo nayAmRtaraMgiNI 66,67 - paryAya 67,67 navagraMthI 60,71,195 navatattvasaMgraha navapada prakaraNa navasmaraNa sacitra 150 navasmaraNANi pariziSTayukta tattvArthayutAni 8 + navAMgIvRttikAra zrIabhayadevasUri 183 nANaplavAya (granthAMza) 34,61 nAbhAicaritra 120 nAbhayadevakalpa, kuDagezvara (granthAMza) 173 nAmamAlA (hema.) juo abhidhAnacittAmaNi 161. nAyAdhammakahA - TIkA 183 nijatIrthakakalpitakumatanirAsa juo AMcalika-paurNamatacchidram 157 nirayAvalikAzrutaskandha 145 - vRtti nirayAvalikAzrutaskandha 145 - vRtti 145 69 181 64 145 For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 192 37 nirayAvaliyA juo kappiyA 145,179 nirvANakalikA (ajJAta) 141 nirvANalikA (pAda.) juo nirvANakalikApratiSThApaddhati tathA pratiSThApaddhati 123,141,142 nirvANalikA pratiSThApaddhati (ajJAta) 142 nirvANakalikA pratiSThApaddhati (pAda.) juo nirvANakAlikA (pAda.) 141 nizAbhaktaduSTavicAra 37 'nizAbhaktiprakaraNa nisIha - viseNi 41,43,144 - vise sacaNinI vyAkhyA 144 nRtattvanigama juo loka tattvanirNaya 27 - anuvAda (iTAliyana) - anuvAda (guja.). naisarpa-nidhikalpa 122 nyAyakanDalI - TippaNa 191 - nyAyakusumoma TippaNa - paMjikA 192 nyAyakhaMDakhAdya - TIkA (svopalsa) *nyAyatAtparyadIpikA 191. nyAyapraveza juo nyAyapravezaka - TIkA (ajJAta) 194 - TIkA (hari.) juo ziSyahitA 194 - TIkAnI paMjikA nyAyapravezaka juo nyAya praveza 144 - vRtti juo uparyukta ziSyahitA 144 vRttinI paMjikA 144 nyAyabindu - TIkA - TIkAnuM TippaNa nyAyasAra 19 - avacUri (ajJAta) 192 - avacUri (harSa.) juo paryAya 192 - TIkA (jaya.). 191 - TIkA (vijayasiMha) - TIkA (vijayAMsa) - paMjikA - paryAya juo avacUri (harSa.) nyAyabhuvanabhAnuM nyAyabhUmikA nyAyasiddhAntamaMjarI - TIkA 191,195 nyAyasindha 59 * nyAyAgamAnusAriNI 7,13,61,62,63,64 nyAyAcArya zrIyazovijayajIkRta granthamAlA 34,93,162 upodyAta 163 - prastAvanA 161 * nyAyAmRtataraMgiNI juo nayAmRtataraMgiNI nyAyAlaMkAra 67 - TippaNa juo paMcaprasthacAyatarkavyAkhyA 27 191 193 194 nyAyAloka 35,66,67,71 - prastAvanA (saM.) - vivRtti (TIkA) juo tattvaprabhA 35,35 - vyAkhyA (yazo.) - anuvAda (guja.) nyAyAvatAra juo nyAyAvatArasUtra 39,46,113 - anuvAdo - TIkA (hari.) - bhASAntara (aM.) - vArtika juo jainatarkavArtika - vArtikanI prastAvanA vArtikanI vRtti juo vicArakalikA For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : gro ane lekhonI sUcI (zvetAmbara ane yApanIya) 231 3g 6. paMjAbakesarI AcArya zrIvijayavallabhasUrIzvarajI 69 (paMjikA sahita) jinasnAtravidhi tathA (paMjikA sahita) ahaMdabhiSekavidhi 148 paTTAvalI, dharmasAgarIya paNa vaNA 6,36 - vRtti (malaya.) 15,154 - vRtti (hari.) 183 paNavaNAtaiyAyasaMgahaNI pahAvAgaraNa - TIkA 183 pattananainamA_IIIyanthasUvI 55,88, 92,151,168,185 padArthabodhinI pamAnandamahAkAvya 170 padmAvatIdevIkalpa, AmarakuMDastha (granthAMza) 130 193 - vivRtti - vivRttinI TippaNI - vivRttinuM TippaNa - vivRttino anuvAda * nyAyAvatAradIpikA juo dIpikA * nyAyAvatArasUtra. juo nyAyAvatAra - vArtika juo jainatarkavArtika paumacariya 101 pacIsa kusumAMjali mahAkAvya 147 pakjhosavaNAkappa 139 - TIkA 177 (paMcakappa 179 paMcakalpa 156 paMcaparameSThimakalpa paMcaparameSThImannarAjadhyAnamAlA (? di.). 88 paMcadarzanakhaDa paMcadarzanasvarUpa (ajJAta) paMcadarzanasvarUpa (muni.) juo aividyagoSThI 174 paMcaniyaMThI 183 paMcaparameSThinamaskAra kalpa (granthAMza) 173 paMcaparameSThimatrakalpa 130. paMcaprasthanyAyatarkavyAkhyA 193 paMcavatyuga 76,117,118 - TIkA (svopas) paMcasaMgaha - TIkA (malaya.) - vRtti (malaya.) 16,183 66 paMcAga - vRtti 183 5,38 5 173 176 145 112 padmAvatIstotra padmAvatyaSTaka - vRtti 186,145 parabrahmotthApanasthala 38,56 paramajyoti paMcaviMzatikA 112,161 - bhASAntara 'paramAgama 121 paramAtmajyoti paMcaviMzatikA 112 paramAtmapaMcaviMzatikA 112,161 - bhASAMtara 112 parvapaMcAzikA (zAnti.) juo parvAMjikA (zAnti.), snAnavidhi tathA snAnavidhi (zAnti.) 151 - vRtti (zIlA.) juo parvAMjikA (zIlA.) 151 160 28 paMcAza 142 1. zuM A koI granthanuM nAma che ? For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 parvapaMjikA (zAnti.) juo parvapaMcAzikA parvapaMjikA (zIlA.) juo parvapaMcAzikAnI vRtti (zIlA.) pavayaNapirakSA pavayaNasAruddhAra * vRtti * pAiyaTIkA pANDavacaritra pANDityadarpaNa pAIya (prAkRta) bhASAo ane sAhitya pANDaka-nidhikalpa piMgalaka-nidhikalpa pucUliyA puSTiyA piNDani'tti - vRtti pIo anubhavarasapyAlA 201 pATaNa jaina dhAtupratimA lekhasaMgraha pATalIputranagarakalpa (granthAMza 173 pAtaMjala evaM jaina yoga kA tulanAtmaka adhyayana 90 189 164 puruSacandrIya kRti pUjAprakaraNa (mA.) pUjAprakaraNa (bhadra.) pUjAvidhi poSadasamI kathA 151 55,66,111,122,141,179 151 156 111,122,127 24,180,181,185,186,187 prakRtibandha prakRtiviccheda (granthAMza) prakRtisvarUpa (granthAMza) 50,61,150,153 122,122 122,122 15 105 145 144 40 7 prakaraNaratnAkara prakaraNasamuccaya * prakAzikA juo tattvArthatrisUtrI-prakAzikA14 142 142 140 91,93,162 53 189 30 30 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 pratimAzataka juo pratimAzatakagrantha159,160 anuvAda 161 chAyA 161 TIkA (svopajJa) juo vRtti (svopajJa) 71 vRtti (bhAva.) vRttino anuvAda 159,161 161 vRtti (svopajJa) juo TIkA 159,160 pratimAzatakagrantha juo pratimAzataka pratimAsthApananyAya 159 pratimAsthApanavicAra pratiSThAkalpa (ajJAta) pratiSThAkalpa (umA.) pratiSThAkalpa (guNaratna) pratiSThAkalpa (guNaratnAkara) pratiSThAkalpa (jaga.) pratiSThAkalpa (bhadra.) * pratiSThAkalpa (sakala.) anuvAda pratiSThakalpa (samudra.) pratiSThakalpa (hari.) pratiSThakalpa (hema.) xpratiSThAkalpa nAmanI kRtio pratiSThAkalpavidhi (ajJAta) pratiSThAkalpavidhi (padma.) pratiSThAdIkSAkuNDalikA pratiSThAkalpa (vidyA.) pratiSThAkalpa (zyAmAcArya) pratiSThAkalpa (zrIcandra) juo pratiSThAvidhi 143,144 132,145 143,145,145 - avasUri pratiSThAnapattanakalpa (granthAMza) pratiSThAnapurakalpa granthAMza pratiSThApaddhati juo nirvANakalikA pratiSThApAhuDa (granthAMza) 112,161 161 146 143,143 145 145 For Personal & Private Use Only 145,145 143,145 146 143 143 143,145 143 143 146 146 146 146 173 173 141 142 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI sUcI (zvetAmbara ane yApanIya) 233 146 146 146 60 442 189 52 pratiSThAvidhAna 146 pratiSThAvidhi (ajJAta) 146 pratiSThAvidhi (tilaka.) pratiSThAvidhi (narezvara) pratiSThAvidhi (vadhe.) 146 pratiSThAvidhi (zrIcandra juo pratiSThAkalpa (zrIcandra) 143 pratiSThAvidhi (hema.) 146 pratiSThAvidhivicAra pratyakSavivAdarahasya *pratisaMskRtathI alaMkRta pAThaya kRtio 182 pratyakSavivAda rahasya pratyaMgirAkalpa pradezabanyuM prabandhakoza * prabhAtavyAkhyApaddhati 180,188 pramANagrantha pramANanayatattvarahasya - avacUrNi 55 pramANanayatattAloka (pari. 1-8, saMpUrNa) juo pramANanayatattAlokAlaMkAra 52,54,59,66,68 - anuvAda (hindI) 52,53,54 - avacUri - TIkA juo vRtti (ratna) tathA ratnAkarAvatArikA 153 - lekha 52,53 - vRtti (ratna) juo TIkA - vRtti (svopajJa juo syAdvAdaratnAkara) 53 - sArAMza (aM.) 53 pramANanayatattAloka (pari. 1-2) 52 - anuvAda (malaya.). 52,54 pramANanayatattAloka (pari. 1-5) - anuvAda (maphata.) 52,54 pramANanayatatkAloka (pari. 3-6) - anuvAda (malaya.) pramANanayatattAloka (pari. 3-8) 52 - vRtti juo ratnAkarAvatArikA 52 pramANanayatattvAlakAlaMkAra juo pramANanayatatkAlIka 53,54 bhAvAnuvAda 52,53,54 pramAniyatattvonornira vI samIkSA 54 pramANaprakAza (devaprabha) 55 pramANaprakAza (? devabhadra) pramANamImAMsA 23,43,54 - anuvAda (aM.) - TippaNo (aM.). - TippaNo (hindI) - prastAvanA - vRtti (svopajJa) pramANalakSaNa, pramANasAra pramANasundara prameyamAlA amArahasya 71,72 prameyaratnakoza prameyaratnamAlA (? di.) |55 pramodA 66,67 prazamarati 7,25,25,100, 108 53 54 1. A kRti "mUlapaDi-paesabaMdho"nA nAmathI "premaprabhA' nAmanI saMskRta TIkA tathA keTalAka yaMtro sahita "bhAratIya prAcyatattvaprakAza samiti' taraphathI piMDavAthI vi.saM. 2024mAM prasiddha karAI che. mULa kRtimAM pAiyamAM 665 gAthA che ane e gAthAo vIrazekharavijayajIe racI che jyAre enI uparyukta TIkA rAjazekharavijayajIe racI che. For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 177 175 184 15 98 189 189 - anuvAda (iTAliyana) 26 praznottara (vimala.) - avacUrNi 7,26 praznottara (vIra.) juo praznacintAmaNi 177 - TIkA (hari.) praznottaracatvArizatazataka 181 - TIkAo (prAcIna) praznottararatnAkara (zubha.) juo senaprazna 177 - bhAvArtha praznottarasaMgraha (zubha.) * 177 - vivaraNa (hari.) praznottarasamuccaya (kIrti.) juo hIraprazna - vivecana 175,179 - vRtti (? ajJAta) - anuvAda 175 - vRtti (ajJAta) praznottarasamuccaya dIpa.). prazamarati ane sambandhakArikA praznottarekaTizataka juo praznazata (jina.)168 -utthAnikA 9,25 prAkRta dhayAzraya juo kumAra vAlacariya 191 praznacintAmaNi juo praznottara (vIra.)177 - vRtti praznaprakAzaka 141. prAcIna jaina lekhasaMgraha prazraratnAkarAbhidhaH zrIsenaprazna 177 - prastAvanA 198,199 praznavyAkaraNa premagItA prazrazata (jina.) ju o prazraSaSTizataka, * premaprabhA (ja.) praznAvalI ane praznottaraSaSTizataka 168 * premaprabhA (jaya.) pravacanasAroddhAra 189 premaprabhA (prema) - viSamapadArthovabodha 189 * phakkikA juo tarkaphakkikA 194 - avacUri 169 batrIsa batrIsI. (yazo.) juo - vRtti (ajJAta) 169 dvADhiMzadvArnAizikA 167 - vRtti (kamala.) ( bandhavidhAna 189 - vRtti (puNya.) na bandhavidhAna mahAgraMtha prazasti praznaSaSTizataka juo pragnezata (jina.) 168 binyavihANa 189 praznAvali (muni) 169 banyasvAmitva (granthAMza) - avacUri 169 banyumatI AkhyAyikA praznAvalI (jina.) juo pragnazata (jina.)168 * bAlabodhinI 65,66 praznAvalI (sarva.) 168 babhacera parikiraNa praznottara (ajJAta) 177 bAvana vIra ane ATha bhairava praznottara (jaya.) 177 bimbAiThThAvihi (granthAMza) 142 praznottara (jina.) buddhisAgara praznottara (devacandra) bRhacchAntistava 150,150 praznottara (devabhadra) - anuvAda (padyAtmaka) 150 praznottara (rUpa.) 177 | - TIkA (dhana.) 150 185 169 169 189 152 132 76 177 177 177 For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI sUcI (zvetAmbara ane yApanIya) 235 150 | 65 152 445 98 180 128 65 - TIkA (harSa.) bRhaTTippanikA 150,157,186,191 bRhasyAdvAdarahasya bRhaddaOkArakalpAmrAya 130,133 bRhannandi 143 brahmabodha brahmasiddhAntasamuccaya 73,77,98 bhaktAmarastotra - vRtti bhaktAmarastotra-mantrastrAsnAya bhagavAIArANA (yA.) 100 bhagavatIArAdhanA + bhartuhari ane dinnAga + bhartahari aura diGnAga kA samaya 65 bhavabhAvaNA 184 - vRtti (svIpajJa) 100, 184 bhaviSyadattacaritra 140 bhAvArivAraNastotra 168 bhASArahasya 71,160 bhAsarahassa 37,71,185 - vRtti (svapajJa) 71,185 bhikSunyAyakarNikA bhuvanadIpaka - vRtti 184 bhuvanabhAnukevalicaritra bhUvizvetyAditavya - vivaraNa 134,139 juo viMzatiyatnavidhi maMgalakalakathAnaka maMgalavAda (yazo.) maMgalavAda (samaya.) maMgalavAda (siddhi.) 191 maNikAkalpa 132 maNidhArI zrIjinacandrasUri maNiparIkSA juo tattva cintAmaNi parIkSA maNibhadrastotra madhyAhnavyAkhyAnapaddhati 180 marAjarahasya 129,129 - vRtti (svopajJa) juo lIlAvatI 128,129 matrAdhirAja 127 matsAdhirAjakalpa matrAdhirAjama (?)tra 126,127 maMtri karmacandravaMzAvaLI prabaMdha 120 maraNavihi 100 maraNasamAhi 103 malayasundarIcaritra 120,140 mallavAdicaritra (granthAMza) 62 + mallavAdI kSamAzramaNa ane bhartuharino samaya, AcArya bhagavAna 65 + mallavAdI tathA bhartuharino samaya 64 maharisikula juo isimaNDalathotta 187 { maharSikula maharSiguNasaMstava 187 mahAkAla-nidhikalpa 122,122 mahAcamatkArIka vizAyatrakalpa 126,134 mahAnisIha 130179 mahApadma-nidhikalpa 122,122 mahAprabhAvazALIyanTono saMgraha 140 mahAprabhAvita nava smaraNa 84 22 187 176,340 1. A nAma puNyavijayajIe yojyuM che. 2. zuM A grantha che ? For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 57 52 60 zrI 73 mahAvidyA muktAvalI (nyAyasiddhAnta). 60 - TIkA 192 muktAzukti (granthAMza) 108 - dIpikA 192,193 muktAzukti juo vairAgyarati (?) 108 - dIpikAnI vRtti 192 muktAzuktisaMvAda 108 - dIpikAnuM TippaNa 192 mukhavastrikA juo vAsoDantikAdiprakaraNa 156 - bRhadravRttinI vyAkhyA 56,192 mugdhamedhAkarAlaMkAra mahAvidyAdazazlokI 192,193 muzvamedhAkarAlaMkAra ane enA jalpakalpalatA. - vivaraNa ityAdi bhAMDuo 192,193 57 - vivaraNanuM TippaNa muSTivyAkaraNa juo zabdAnuzAsana (malaya.)15 56,56,192 mahAvidyAviDaMbana muhapattikulaya 155 192 189 - TippaNa juo dIpikAvRtti mUlapa Di ThiIbaMdha 192 - TIkA mUpiyaDi paesabaMdho 189 56,192,192 mUlapa DibaMdho 189 - dIpikA 192 189 - dIpikAvRtti juo TippaNa mUlapa DirasabaMdho | 192 moharAjaparAjaya 78 mahAvIracariya yakSiNIkalpa 132 mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava grantha, yatidinakRtya thanamakalpasaMgraha 140 mahAvIrastava 126 yatnamahimAvanachaMda 140 - TIkA 126 yazodohana 4,4,17,17,33,35, mahAvIra stavana (yazo.) 36,37,49,58,64,65,69,72,93,94,96,106, mahopAdhyAya samayasundara (granthAMza) 107,108,112,117,159,161,162,168,185 mANibhadrano chaMda (udaya.) yukti prakAzasUtra 60 mANibhadrano chaMda (rAja.) 131 yuktiprabodha juo juttipabohanADayuM 25,154 mANibhadrano chaMda (zAnti.) 131 yogakalpadruma 88 mANibhadrano chaMda (ziva.) yogacintAmaNi juo vaidya,sArasaMgraha ane mAtRkAprasAda vaidyakasAroddhAra mAnatuMga mAnavatIcaritra 140 * yogataraMgiNI TIkA 88 mAnavaka-nidhikalpa 122,122 yogadarzana- vyAkhyA mArga parizuddhi 117 yogadarzana tathA yogaviMzikA mArgazuddhi - prastAvanA (hindI) 87,104 1. A cAra chaMdo paikI pahelA ane cothAno saMkSipta paricaya meM "gujarAtI jaina sAhitya : chaMda" nAmanI mArI lekhamALAnA lekhAMka 4mAM Apyo che ane e "A. pra." (pu. 66, aM. 8)mAM chapAyo che. jyAre bIjA ane trIjA chaMdo viSe lekhAMka 3mAM noMdha lIdhI che ane e lekhAMka "A. pra." (pR. 66, aM. 5-6 bhegA)mAM chapAyo che. 2. AnI saMkSipta rUparekhA meM "gujarAtI jaina sAhitya chaMda" (lekhAMka 4)mAM AlekhI che ane e "A pra" (pu. 66, aM. 8mAM) chapAyo che. 159 131 1311 98 89 117 For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI sUcI (zvetAmbara ane yApanIya) 74 14 74 73,77 *yogadIpikA 76,77,160 | yogalakSaNadvAtrizikA yogadaSTinAM ajavALAM. yogaviMzikA (granthAMza) yogadaSTisamuccaya 73,73,74,75,94,110 yogavidhi - anuvAda (saM.) 74,75 yogavivaraNa - anuvAda (guja.) yogavivekadvatrizikA - TIkA (sAdhu.) 74 yogazata - vivecana juo sumanonadinI bRhat TIkA yogazataka juo jogasayaga yogazataka AcArya haribhadrakRta svopajJa vRtti tathA brahma siddhAnta- vRtti (svapajJa) 74 samuccaya saha - vyAkhyA (svapajJa) 73,74 - upoddAta (saM.) 77 yogadaSTisamuccayapIThikA - prastAvanA (saM.) yogadaSTisvAdhyAyasUtra yogazAstra juo adhyAtmavidyopaniSad ane yoganirNaya yogazAstraprakAza (?). 77,79,80,80, yogapradIpa (ajJAta) 83,84,86,87,88,89,100,104,104,121 yogapradIpa (ajJAta) - anuvAda (kesara.) 78 - anuvAda - anuvAda (gopAla.) - bAlAvabodha - anuvAda (cunI.) yogapradIpa (devA.) - anuvAda (jarmana) 85,88 yogaprAyazcitavidhi juo jagapAyacchittavihi 90 - anuvAda (hindI) 78,84 yogabindu - artha 73,73,74,75,97,110 - bhASAMtara (guja.) - avacUri - vivecana - upodaghAta - TIkA juo yogiramA - vRtti 73,76 yogabinduke pariprekSyameM jaina yoga sAdhanA 75 - TIkATippana - nirUpaNa (aM) + yogabiMdunA TIkAkAra koNa ? - bAlAvabodha (meru.) yogabhakti yogabhedaddhAtrizikA ' - bAlAvabodha (soma.) - bhAvArtha yogamAyAbhyadvAaizikA - vArtika yogamuhUrta - vivaraNa (svopajJa) juo vRtti (svIpajJa) 80 yogaratnasamuccaya - vivRtti yogaratnAkara (jaya.) - vRtti (amara.) yogaratnAkara (nayana.) - vRtti (svopajJa) juo vivaraNa 77,78,79, yogaratnAvalI 80,82,84,86,100,104,149 76 83 For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 78 90 - zabdArtha (anuvAda) yogazAstra (pra. 4) - vRtti (svopajJa) 82,83 yogazAstra (pra. 7-10) 104 - vRtti (svopajJa) 104 yogazAstra (pustakanuM nAma) 78 yogazAstra (pustakanuM nAma) yogazAstra ane enuM svapajJa vivaraNa 78 84 53 yogazAstra aSTamaprakAzanuM savistaravivaraNa 84 yogazAstra : eka parizIlana yogazAstra prakAza juo yogazAstra 79 yogazAstra-bhASAntara juo anuvAda (kesara.) * yogiramA 83,83 yogoddhahanavidhi raktapadmAvatIkalpa 9,131 * ratnaprabhA 58,59 ratnavAhapurakalpa (granthAMza). 173 * ratnAkarAvatArikA (saMpUrNa) 53,53,66,153 - anuvAda (hindI) - paMjikA - bhAvAnuvAda 53,54 - lekha * ratnAkarAvatArikA (Adya padya) - so artho * ratnAkarAvatArikA (pari. 1-2 pUratI) 52 - anuvAda (malaya.). 52,54 - TippaNa 52,53 TippaNano anuvAda (malaya.) 54 - paMjikA - paMjikAno anuvAda (malaya.) 52,54 *ratnAkarAvatArikA (pari. 3-6 pUratI) 52 - anuvAda - TippaNa TippaNano anuvAda - paMjikA - paMjikAno anuvAda * ratnAkarAvatArikA (pari. 3-8 pUratI) 52 rasabanya - TIkA juo premaprabhA (jaya.) 189 rahasya kalpadruma 129 rahasyaparimala 11,12 rAmacaritra 189 rAyappaleNa ijja 66 - vRtti lakSmasaMgraha - TIkA 190 yogasaMkathA yogasaMgraha yogasaMgrahasAra (ajJAta) yogasaMgrahasAra (jina.) yogasaMgrahasAraprakriyA juo adhyAtmapaddhati 92 yogasAra (ajJAta) 87,89 - anuvAda - bhASAntara 87,87 yogasAra (ajJAta) - anuvAda yogasAra (guru) yogasAra (yogIndu) yogasUtra - TIkA (yazo.) - vRtti (yazo.) yogAMga yogAcAryanI kRti yogAnuzAsana yogAnuSThAnavidhi yogAvatAradvatrizikA 89 87 189 For Personal & Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI sUcI (zvetAmbara ane yApanIya) 239 111 15 33 lakSmI ane sukhaprApti mATenAM sAdhano 132 | lokaprakAza (bhAvaloka, sa. 36) 25,26 laghutattvasphoTa vaNihadasA 145 laghumahAvidyAviDaMbana 56,57,193 vaddhamANadesaNA - 65 laghu yogazAstra vandittasutta juo zrAddhapratikramaNa sUtra144,176 laghuSadarzanasamuccaya - vRtti 109,144 laghusyAdvAdarahasya vardhamAnadezanA 118 laMkAvatArasUtra ane zIlapaTala 167 - bhASAntara 118,65 * lalitavistarA 73 vardhamAnavidyAkalpa (ajJAta) 130 lIMbaDInA jaina jJAnabhaMDAranI vardhamAnavidyAkalpa (candra) 130,133 hastalikhita prationuM sUcIpatra 92 vardhamAnavidyAkalpa (yazo.) 130 * lIlAvatI 128,129 vardhamAnavidyAkalpa (vaja.) 129 lokatattvanirNaya 5. juo nRtattva nigama vardhamAnavidyAkalpa (siMha.) 129,129 lokatattvanirNaya eka samIkSAtmaka adhyayana27 vavahAra 179 * lokanAla - vRtti lokaprakAza (saMpUrNa) 15,30,32,32,100,158 vastupAla-tejapAla-kalpa (granthAMza) 173 - citro vastuvijJAnaratnakoza 180 - yaMtro - vyAkhyA 180 lokaprakAza (apUrNa dravyaloka sa. 1-3) + vAcaka umAsvAtikA sabhApya tattvArthasUtra aura - anusUda unakA sampradAya - TippaNo vAdacatuSka - yatno * vAdamahArNava juo tattvabodhAvadhAyinI - vivecana 50,148,154,186,186 lokaprakAza (dravyaloka ane apUrNa vAdamAlA kSetraloka, sa. 1-20) vAdamAlA - bhASAMtara vAdamAlA lokaprakAza (kSetraloka, sa. 12-27) 27 vAdivijayaprakaraNa lokaprakAza (kAlaloka, sa. 28-35) vAyUSmAde lokaprakAza (kAlaloka ane vArANasInagarakalpa (granthAMza) 173 bhAvaloka, sa. 28,36). vAsoDannikAdiprakaraNa juo aMcalamatanirAkaraNa - upodaghAta - bhASAMtara viMzatiyatnavidhi juo bhUvicetyAdikAvyalokaprakAza (vibhAga 3-4) 30 vivaraNa 134 lokaprakAza (kAlaloka bhAvaloka ane prazasti) - anuvAda - bhASAMtara (jeThA). 33 1 - TippaNa 145 For Personal & Private Use Only 38 33 156 137 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 - TIkA 183 176 180 174 174 60 - bhASAntara 134,145 vivAgaya 179 viMzativiMzikA 189 - TIkA 183 -TIkA (kula) 189 vivAhapaNatti juo viyAha paNaNatti viMzatisthAnaka vicArAmRtasaMgraha juo vicArAmRta saMgraha (jina.) 174 - vRtti 15 * vicArakalikA 39 vividhatIrthakalpa juo kalpapradIpa 143,172 vicAraratnAkara 175,179 vividha praznottara juo vizeSa samuccaya vividhamata sthApakotthApakAnamAnasaMgraha 38 - TIkA (svIpajJa) vivekavilAsa 171,171 vicArasaMgraha (ajJAta) - anuvAda 171 vicArasaMgraha (kula.) juo vicArAmRtasaMgraha - vRtti 171 (kula.) ane siddhAntAlApakoddhAra 174 vizeSasamuccaya juo vicAraratnAkara 179 vicArasaMgraha (samaya.) viSayatAvAda vicArasaMgraha (soma.) 174 visesaNavaI 179 vicArAmRtasaMgraha (kula.) juo vicArasaMgraha visasAvasmayabhAsa 12,36, (kula.) 174,374 59,66,70,94,159,184 vicArAmRtasaMgraha (jina.) juo viMzatisthAnaka- - TIkA (koTTArya) 63,184 vicArA mRtasaMgraha 174,307 - TIkA (svopajJa) vikTappavAya (granthAMza) juo. vidyApravAda143 - TIkA (hema.) 184 vijayollAsa mahAkAvya 120 - vRtti (koTyA.) 184 vijJaptitriveNI - vRtti (malaya.) 183 - prastAvanA 175 vihimagnapavA juo vidhimArgaprapA 142,148 viDabana vItarAgastava 94 - TIkA | vItarAgastotra 78,78,81,95 vidyAnuzAsana 125 - vRtti vidyApAhuDa (graMthAMza) 142 vIsavIsiyA 73,76 vidyApravAda (granthAMza) juo viklappavAya vIsa sthAnakano rAsa 65 121 vaDhAyariyapabandAvali juo vRddhAcAryaprabandhA* vidhikaumudI 149 vali 171 UvidhimArgaprapA juo viDimagnapavA 142,148 vRddhaprastAvoktiratnAkara 180 ( vinayabhujaMgamayUrI 159. vRddhAcAryaprabandAvali 171 vinayasaurabha 30,100,159 juo vaDhAyariya pabaMdhAvali viyAhapaSNatti juo vivAhapaNatti i vaidya,sArasaMgraha juo yogacintAmaNi 89 102,162,163 | vaidyakasAroddhAra 89 184 193 71 For Personal & Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI sUcI (zvetAmbara ane yApanIya) 241 38 195 170 170 117 61 vaibhAragirikalpa (granthAMza) 173 zAstravArtAsamuccaya vairAgya kalpalatA 95,95,107,108 zIlopadezamALA bAlAvabodha - anuvAda (guja.) 108 - TIkA juo sAdvAdakalpalatA 4,36,153 vairAgyadIpaka 108 - bhAvArtha vairAgyarati 25,108 - vRtti (svIpajJa) juo dipradA 4 vairAgyarasamaMjarI 108 zRMgAramaMjarI 170 vyAptirahasya vivaraNam zRMgAravairAgyataraMgiNI (divA.) * vyAkhyAnadIpikA 56 - anuvAda * vyAkhyAnadIpikA (bhuvana.) 56,192 zRMgAravairAgyataraMgiNI (soma.) 170 vyAdhIkalpa (granthAMza) 173 - anuvAda 170 zakastava (saM.) 81. - TIkA (ajJAta) 170 zakastavakalpa - TIkA (nanda.) zaMkha-nidhikalpa 12,122 - spaSTIkaraNa zataka zobhana stuti - prastAvanA 183 - bhUmikA zatAranayacakrAdhyayana zaucaprakaraNa 7 CzatruMjayakalpa (granthAMza) 143 zrAddhapratikramaNa sUtra juo vanditusutta 143 1 zatruMjayatIrthakalpa (granthAMza) 173 - vRtti 143 zabdAnuzAsana (malaya. 15,184 zrAddhavidhivinizcaya 156,156 juo muSTivyAkaraNa zrAvakadharmaprakaraNa 120 - prastAvanA zrAvakaprajJapti 7,142 - vRtti zrIcandrakavalI 120 zabdAnuzAsana (zA.) zrImad devacandra 160 - vRtti (yA.) zrImahAdevavAdIndra zabdAnuzAsana (hema.) - TIkA juo vyAkhyAnadIpikA (bhuvana.) zastraparijJA 190 - vivaraNa zrIzIlAMkasUri te koNa ? zAkunasAroddhAra 120 zrI haribhadrasUri 1,2,4,15,27, zAntasudhArasa 100,101. 28,28,73,76,118,167,183,194,195 - anuvAda 100 zrutajJAna amIdhArA zrI 96,100 - TIkA 100,101 zrutajJAna amIdhArA athavA zrIzAnta sudhAra- vivecana 100 | sAdigranthasandroha zAntiparva (granthAMza) 150,150 zrutAsvAda juo suyassAya 104 zAzvatakalpapustako patriMzajalpanirNaya 158 181 94 12 | For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 159 15 158 76 18 169 169 169 169 3 SatrizawlpavicAra SoDazakaprakaraNa juo SoDazaka SatrizasjalpasaMgraha SoDazazlokI juo guru tattvapradIpikA 156 SatrizanmatakhaMDana SoDazAdhikAraprakaraNa patrizikAsaMgraha * saMketa SaTradarzanakhaMDana saMkramaprakaraNa padarzanakhaMDa saMgahaNI padarzanadarpaNa - vRtti padarzanadimAtravicAra saMghapaTTaka padarzananirNaya juo padarzanasamuccaya (meru.) - TIkA (tAdhu.) 3,38 paMjikA padarzananirNayopaniSad - bhASAntara padarzanaparikrama - laghu TIkA 169 padarzanasaMkSepa - vivRti 169 padarzanasamuccaya (meru.) juo padarzananirNaya - vRtti (ajJAta) 169 - vRtti (jina.) 169 padarzanasamuccaya (rAja.) 2,2,55,191. - vRtti (viveka.) 169 - TIkA - vRtti (harSa.) 169 paDradarzanasamuccaya (hari.) sadgavihi 142,179 avacUri - vRtti 149 - TIkA (guNa.) juo tarkarahasyadIpikA1,154 sattari. juo sattariyA ane saptatikA - TIkA (maNi.) - bhAsa - TIkA (vidyA.) sattariyA. juo sattari - TIkA (soma.) - bhAsa 183 - bhASAMtara - vRtti 16,183 x padarzanasamuccaya ane enI TIkAo 2 sattarisaTTANa padarzanasvarUpa vRtti SaNamatanATaka sattikarastavAsnAya SaSTizatakaprakaraNa sandahasamuccaya 181. - prastAvanA 20 sanmati juo sammaIpayaraNa ane sammati SoDazaka juo SoDazakaprakaraNa 73,73,76 [sanmatiprakaraNa 61,62 - anuvAda ane vivecena - paricaya - 20 - TippaNo saptatikA. juo sattari - vivaraNa 76,76,77 prastAvanA - vRtti juo yogadIpikA 76,77,160 saptapadArthI 189 183 For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI ra ane yApanIya) 243 191. 15 I - TIkA (deva.) 191 - TIkA (bAla.) 191 TIkA (bhAvasAgara) - TIkA (bhAvasena) 191. - TIkA (siddhi.) 191 - vyAkhyA 190,191 saptabhaMgI upaniSa saptabhaMgana vistara juo nayapradIpa(yazo.) 60 106 106 6 - 65 65 186 saptabhaMgItaraMgiNI saptabhaMgInayapradIpa (ajJAta) saptabhaMgInayapradIpa (yazo.) juo nayapradIpa 65,70 - anuvAda 66 saptabhaMgInayapradIpaprakaraNa juo nayapradIpa (yazo.) - vivRtti juo bAlabodhinI saptabhaMgIprakaraNa saptabhaMgIpradIpa (guja.) saptabhaMgIprabhA saptabhaMgIsamarthana (granthAMza) [ saptazatAranayacakra ( saptazatAranayacakrAdhyayana 61,61. samatAzataka samabhAvazata (ka) > samabhAvabhAvI haribhadrasUri pUrvavartI ke siddhasenagaNi? samayakhittasamAsa 11. samayasundarakRtikusumAMjali 33 samarAicacariya samavAya 66,102 - TIkA samAdhitatra juo dodhikazataka 106,106 samAdhiddhAMtrizikA 107 samAdhibhakti 107 samAdhimaraNa 107 samAdhimaraNavidhi 107 * samAdhirAja ane jaina kRtio samAdhizataka juo dodhikazataka 93,106 samAdhizatakam tathA AtmakAntiprakAza 106 - bhAvArtha - vivecana sammaIpayaraNa juo sanmati 34,37, 45,70,93,160,185,186,187 - TIkA (ajJAta) 187 - TIkA (! abhaya.) 68 - TIkA (malla.) 186,186 - TIkA (sumati.) - TIkA (? hari.) 186 - TIkA (? hema.) - paricaya T - laghu TIkA (yazo.) - vivaraNa (yazo.) 187 ( - vivRtti juo tattvabodhavidhAyinI 186,187 ( vyAkhyA 187 sammaIpayaraNa (kAMDa 1, gA. 3)nuM saMskRtIkaraNa 45 sammati juo sanmati 67 - TIkA 186 sammatitattvasopAna 186,187 samyakatvakaumudI 120 samyakatvaprakaraNa sayaga 102 vivaraNa 184 sarasvatIprasAda 129 sarasvatIsivu 129 sarvajJavAda ane tenuM sAhitya para 93 105 12 120 82 183 For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 28 146 171 17 sarvajJasiddhi 27 | siddhivinizcaya (yA.) 40,41 - TIkA (svIpajJa) 27,27 siddhivinizcaya (ziva.) 40,41 - purovacana siddhivinizcaya (zivArya) 40 - bhAvAnuvAda 27,27 sirivAlakahA 109 - vRtti juo sarvahitA 27,27 sImaMdharazobhAtaraMga 101 sarvajJasiddhiAtrizikA sImanvarasvAmInuM doDhaso gAthAnuM stavana sarvajJasthApanAprakaraNa 160,160 sarvajJAbhAvanirAkaraNa - bAlAvabodha 157 sarvaratna-nidhikalpa 12,122 sImanvarasvAmIstavana 159 sarvasiddhAntapravezaka sukRtakIrtikallolinI - TippaNo sukRtasaMkIrtana sarvasiddhAntaviSamapada sukRtasAgara 57 - paryAya 145 dhAsamAcArI 144 * sarvahitA 27,27 | subodhasAmAcArI 144 * sarvArthasiddhi (uttara.nI TIkA) * subodhikA 158,159 savaSNusayaga 158 sumaticaritra 120 sAdhvAcArasamuccaya 120 sumanonandinI bRhat TIkA 74 sAmAyArIpayaraNa 185 suyassAya (? di.) juo zrutAsvAda 104 - vRtti (svopajJa) 185 surapriyamunikathAnaka 120 - cAndrazekharIyA 185 sasmArthasaMgrAhaka (granthAMza) (30 sAmyazataka sUyagaDa 179 sirjasanAhacariya 55 - TIkA 5,45,154,182, x siddharasa ane rasakUpa sUrapaNyatti + siddhasena divAkaranA samayano prazna, 113 siddhahema 82 sUrimantathora juo sUrima-stotra 132 siddhAntasAra (? ajaina) 3,55 sUripatra 132 siddhAntasAroddhArasamyakatvollAsa - pradezavivaraNa - TippaNa 17 sUrima-kalpa (ajJAta) 9,133 siddhAntAgamastava - vivaraNa juo durgapradezavivaraNa 128,133 - avacUri sUrimannakalpa (deva.) siddhAntAlApoddhAra juo vicAra saMgraha (kula.) - anuvAda 174 sUrimannakalpa(rAja.) 120 siddhivicchiya 41,43 sUripatrakalpasamuccaya 128,133 siddhivinizcaya (ajJAta) 40,43 | + sUrima-kalpasandroha [eka TuMkI samAlocanA] 133 105 - vRtti 16 132 154 132 133 For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI sUcI (zvetAmbara ane yApanIya) 245 57 sUrima-kalpasAroddhAra 132 syAdvAda aura saptabhaMgI 60 sUrima- paTAlekhana vidhi 133 * syAdvAdakalpalatA 4,434,36,54,55,71,153 sUrima-bRhat kalpavivaraNa 128 - hindI anuvAda sUrimavizeSAmyAya 132 syAdvAdabhASAsUtra sUrima-stotra 133 - vRtti 177 sUrimanezavivaraNa 128 * syAdvAdamaMjarI 16,29,43,78 sUrimannastotra 13 - anuvAda (saM.) juo Flower-spray of sUcimukhyamatrakalpa 132,133 the Quadammodo Doctrine, The 29 x sUrivaryanI zrutabhakti syAdvAdamahArNava (? di.) 64 sRSTiparIkSA syAdvAdamuktAvalI juo jainavizeSatarka 58 senaprazna juo praznottararatnAkara 67,69 * syAdvAdaratnAkara 43,46,48,50,52, - anuvAda 178 53,55,60,154 - sArasaMgraha 178 * syAdvAdarahasya 60,71 somasaubhAgyakAvya * syAdvAdarahasya (bRha) 71,72 sohibhAvanigraMtha 106 * syAdvAdarahasya (madhyama) 71,72 stavaparijJA (granthAMza) juo thayapariNA160 * syAdvAdarahasya (laghu) 71,72 tidvatrizikA 160 syAdvAdavATikA stotraratnAkara (bhA. 2) 169 syAdvAdasiddhi stotro, traNa 52 svapnapradIpa 120 strInivArNa-kevalibhuti-prasAraNa (yA.) | strInirvANaprakaraNa (yA.) svAdhyAyadohana 120 harizcandrakathAnaka 38 | strImukti (yA.) haribhadra ane temano yo.da.graMtha 74,90 strImuktiprakaraNa (yA.) - TIkA haribhadrIya yogabhAratI snapavidhi juo parvapaMcAzikA 151 hiMsASTaka snAtravidhi (ajJAta) 151 - avacUri (svopalsa) - TIkA 151 hitopadeza juo mumatAhiviSajAMgulIma7 158 snAtravidhi (jIva.) : 151 hIraprazna juo praznottararatnamAlikA - vRtti juo kusumAvalI 147,151 175,176,178,179 snAtravidhi (deva.) 151 - anuvAda snAtravidhi (zAnti.) - TippaNo snAtravidhi (samudra.) haripraznAnuvAda, zrI 176 - vRtti juo dhUmAvalikA 151 hIrapraznottarAnuvAda, zrI 176 1. Ano gujarAtI anuvAda sAdhvI zrIjI sulocanAzrIe karyo che ane e "jai. A. sabhA" taraphathI i. sa. 1968mAM prasiddha karAyo che. 40 27 176 176 151 For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 182. 182 30 hetubaMDanapAMDitya 38 | hetuviDambana sthaLa hemakalpa - avacUri (svIpajJa) hemakalpa, AmnAya 182 hemasamIkSA haimanAmamAlAbIjaka juo abhidhAnacintAmaNibIjaka 177 haimalaghuprakriyA holikAvyAkhyAna 140 hUkArakalpa hrIMkAravarNanastavana 13 XA Lost Treatise on Logic 40 D A, Note 159 Descriptive Catalogue of the Govern ment Collections of Manuscripts : Vol. XVII, pts. 2 & 4; Vol. XVIII, pts. 1 & 3; and Vol. XIX sec. 1, pts. 1-2 & sec. 2,42,63,77,85,92,99,134,147,149,. 149,150,154,157 Detection of Poison in Food (by noting its effects on Birds and Beasts)171 Flower-spray of the Quadammodo Doctrine, The 29 Geschichte der Indischen Litteratur 84 xGudha-citra etc. in Sanskrit and prakrit Poetry 127 Haribhadra's yoga works and pshehosyn thysis History of Indian Literature, A (Vol. II) Horoscopic Data in the Jain Literature 178 xillustrations of Letter diagrams 238 Jaina Inscriptions 196 Jain Yoga 90 xNote on Siddhivinis' caya and Srsitpariksa A xNote on Silapatala, A 167 Repertoire D'epigraphi Jaine 200,201 Studies of Tattvarthsutra with Bhasya 12 Sraman Tradition it's History and Contridution to Indian Calture 120 41. (c) (A) digaMbara 92,92 41,44,46,46 41,41,44,46,48 akalaGkagranthatrayam - prastAvanA - prastAvika akalaMkatrayI akalaMkapratiSThA pATha akalaMkaprAyazcittasaMgraha akalaMkastotra akalaMkASTaka adhyAtmakamalamArtaNDa | adhyAtmataraMgiNI - TippaNa - TIkA (dharma.) - TIkA (zubha.) adhyAtmarahasya adhyAtmASTaka anagAradharmAmRta (granthAMza) - TIkA (svopalsa) | juo vRtti ane bhavyakumudacandrikA 42 92,98 For Personal & Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI sUcI (digaMbara) 247 113 145 108 108 122 - TIkA (hindI) 116 vasunandizrAvakAcAra ane zrAvakAcAra (vasu.) - vRtti (svopajJa) 117 113,114 juo TIkA (svopanna) upAsakAdhyAyAna (? samanta.) 113 abhiSekapAThasaMgraha 151 juo ratnakaraNDaka, ratnakarapTazrAvakAcAra ane abhiSekavidhi juo bRhacchAntikAbhiSeka zrAvakAcAra (samanta.) 151 uvAsagajhayaNa juo upAsakAdhyayana (vasu.) * arthaprakAzikA 51,51 113 atyatiSThAsArasaMgraha juo nemicandasaMhitA karakaMDucariya 100 ane pratiSThAtilaka (nemi.) 146 karmaprakRti (granthAMza) 165 * abdazatI 41,42,44 * kalpadIpikA * aSTasahastrI 48,49,63,68 krAcAMDAlinIkalpa juo siddhAyikAkalpa - TIkA 17 121,126 AcAryabhakti 165,165 *kriyAkalApa 165 AtmAnuzAsana 108 khavaNAsAra 111 - anuvAda (aM) - TIkA 111 - anuvAda (hindI) 108 gaNadharavalaya (AzA.) 122 - TIkA gaNadharavalaya (hasti.) - tattvArtha (hindI) gaNabhUyatrapUjAvidhAna 122 AdipurANa *gandhahasti-mahAbhASya - prastAvanA 40 guNasthAnakramAroha 111 AptaparIkSA 19,48 gommasAra 111,111 - TIkA (svopajJa) 48 cAritrabhakti 165,165 AptamImAMsA cAritrasAra 117 *Aloka 44 *cUDAmaNi Ibdopadeza 86,166 caityabhakti upAsakAcAra (ajJAta) 114 cyavanalabdhi (granthAMza) upAsakAcAra (amita.) 114 chakhaMDAgama (khaMDa 1-5) juo zrAvakAcAra (amita.) - TIkA juo dhavalA upAsakAcAra (pUjya.) 114 jabUdIvapaNattisaMgaha upAsakAcAra (prabhA.) 114 jabUprajJaptisaMgrahagrantha upAsakAcAra (sakala.) 114 jabUsvAmicarita juo dharmapraznottara, praznottaropAsakAcAra ane jambUsvAmicaritam, adhyAtmakamalamArtaNDazca zrAvakAcAra (sakala.) 114 upAsakAdhyayana (vasu.) juo uvAsagajhayaNa | jalpanirNaya 108 17 113 For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 Ahityano ItihAsa : khaMDa 3 jinakalpisUtra juo tattvArthasAra, tattvArthasUtra (prabhA.) ane dazasUtra jinapravacanarahasyakoza juo puruSArthasiddhayupAya 23 (malli .) 25 kalpa 145 jinayajJakalpa (AzA.). 145 juo pratiSThAkalpa (AzA.) ane pratiSThAsAroddhAra jinayajJakalpa (bhAva.) 145 jinasaMhitA jinasaMhitAsArodvAra juo trivarNAcAra, naivarNA cAra, naivarNikAcAra ane pratiSThAtilaka (brahma.) 145 146 40 javAlAmAlinIvidyA 124 jvAlAmAlinIstotra (ajJAta) 121 jvAlAmAlinIstotra (malli.). 121 vAlinIkalpa (indra.) juo javAlAmAlinI 122,123,130 jvAlinIkalpa (malli.) 121,123 jvAlinImata juo jvAlAmAlinIkalpa 122,123 javAlinImatravAda juo vAlAmAlinIkalpa 122,123 jvAlinIvidhAna 124 taccaFsutta juo tattvArthasUtra (umA.) ane mokSazAstra (umA.) tattvajJAnataraMgiNI 188 *tattvaprakAzikA *tattvArthacintAmaNi 19,21, *tattvArtharAjavArtika juo tattvArthavArtikAlaMkAra, J rAjavArtika, rAjavArtikAlaMkAra ane vArtika 17,18,44 *tattvArthavArtika 18,20,41 - TippaNa - vivaraNa (svopalsa) 18,18,20 tattvArthavArtika [rAjavArtika] 18 *tattvArthavAtikAlaMkAra juo tattvArtharAjavAtika 2 jinendraguNastuti jinendrapurANa 38 jainazilAlekhasaMgraha (bhA. 1) 200 jainazilAlekhasaMgraha (bhA. 2) 201 jaina sAhitya aura itihAsa 30,47,165,166,188 jainendrakalyANAbhudaya juo pratiSThAsAra (appa.) 146 jainendravyAkaraNa 17,18,19,24,165,175 - mahAvRtti 22 jJAnadIpikA jJAnasAra juo nANasAra jJAnarNava juo yogapradIpa ane yogarNava 79,85,88,88,100,104 - TIkA (ajJAta) - TIkA (naya.) - TIkA (zruta.) 86 jvAlAmAlinIkalpa juo javAlinIkalpa (indra), jvAlinImata ane jvAlinImaMtravAda *- avalokana javAlAmAlinImatrAsnAya 124 19 117 96 "tattvArthavRtti juo tAtparya 18,19,20,21 tattvArthavRtti(divya) tattvArthavRtti(padmananTi) tattvArthavRtti (yogideva) *tattvArthavRttipadavivaraNa tattvArthazlokavArtika juo zlokavArtika 17,19,21,40,48,63 - TippaNI 112 21 For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI sUcI (digaMbara) 249 19 5 1 2 - vivaraNa (svopajJa) 19,20,21,48 trilokasAra 60 | * tattvArthaslokavArtikAlaMkAra trivarNAcAra (annata.) 115 tattvArthasAra (amRta.) 24,25 trivarNAcAra (brahma.) juo jinasaMhitAsAroddhAra tattvArthasAra (prabhA.) juo jinakalpisUtra 24 15,146 *tattvArthasukhabodhavRtti trivarNAcAra (maha.) 122, tattvArthasUtra (umA.) juo taccaFsutta trivarNAcAra (vaTTa.) juo tivaNAyAra 115 5,7,18,18,19,21,41,41 trivarNAcAra (soma.) 145 - anuvAda (saM.) trivarNAcAra-prarUpaNa (ajJAta) 115 - TIkA (pUjya.) juo sarvArthasiddhi 17 trivarNAcAra-prarUpaNa (nemi.) 115 - TIkA (ziva.) 17 trivarNAcAra-prarUpaNa (soma.) 115 - TIkAo 22,22 trivarNAcAra-saMhitA (jina.) 115 - vivaraNa juo gandhahastimahAbhASya 17 triSaSThismRti - vivaraNa trilokyadIpikA (? je.) juo trilokadIpikA - vivaraNo 27 - vRtti juo tattvArthavRtti travarNAcAra juo jina saMhitAsAroddhAra - vRttio 146 - spaSTIkaraNa (saM.) naivarNikAcAra (kumuda.) 115 tattvArthasUtra (prabhA.) juo jinakalpisUtra naivarNikAcAra (nemi.) 115 7,23 travarNikAcAra (brahma.) juo jinasaMhitA- anuvAdAdi 7 sAroddhAra 115,146 *tattvArthasUtrapadavivaraNa 50 daMsaNasAra 137 *tAtparya juo tattvArthavRtti 21,21 dazabhakatyAdimahAzAstra 165 * tAtparya tattvArtha-TIkA dazabhakatyAdisaMgraha * tAtparyAvadyotinI vyAkhyAnaratnamAlA juo - anuvAda (marAThI) 165 nyAyavinizcayAlaMkAra - anvaya 165 tiloyapaNatti - anvayArtha tiloyasAra - TIkA juo kiyAkalAya tivaNAyAra juo vivarNacAra (vaTTa.) 115 - bhAvArtha 165 tIrthaMkarabhakti 165,165 dazasUtra juo jinakalpisUtra 23,24 tribhaMgIsAra dRSTivAda 165 trilakSaNadarzana dravyaguNaparyAyanirUpaNa 37 trilokadIpaka [[lAniMzikA (ajJAta) 167 trilokadIpikA (? che.) juo railokyadIpikA te dvAnnizIbhAvanA 168 27 | hAdazAnuprekSA (ajJAta) 100 22 165 165 165 0 For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 100 | 73 72 12 45 42 56 53 117 117 dvAdazAnuprekSA (kalyANa.) nirvANabhakti 165 dvAdazAnuprekSA (soma.) 100 nemicandrasaMhitA juo ahatvatiSThAsArasaMgraha dharmaparIkSA 146 dharmapIyUSa juo zrAvakAcAra (brahma.) 114 nemIzvaracaritra dharmapraznottara juo upAsakAcAra (sakala.) *nyAyakumudacandra juo nyAyakumudacandrodaya 114,115 43,44,45,45,50,59,153 dharmavilAsa - prastAvanA 41,42,43,45,50,51. dharmaprabodha * nyAyakumudacandrodaya juo nyAyakumudacandra dharmasaMgraha (AzA.) 114 dharmasaMgraha (medhAvI) juo zrAvakAcAra (medhAvI) nyAyacUlikA 114,120 nyAyadIpikA 53,56,72 dharmasaMgrahazrAvakAcAra 114 - anuvAda (dara.) 53,56 dharmAmRta (ajJAta) 115 - anuvAdo dharmAmRta (AzA.) juo bhavyakumudacandrikA - TippaNa juo prakAza 5,56 117,151,151 - prastAvanA dharmAmRtapurANa * nyAyamaNidIpikA 51,51 dharmAmRtasAra nyAyavinizcaya 41,42,44,46,47,48,64 dharmopadezasaMgraha 72 - TIkA (ananta.) dhavalA 5,40 - prastAvanA 46,47 dhyAnamAlA 140 - vivaraNa juo tAtparyAvadyotinI vyAkhyAnadhyAnazAstra ratnamAlA ane vyAkhyA 45,46,47 dhyAnasAra - vivRtti (svopajJa) 47 dhyAnastava - vyAkhyA juo vivaraNa 46,47 dhyAnAmRta * nyAyanivanizcayAlaMkAra nandIzvarabhakti 165,166 nyAyasUryAvali nayacakra (? zve) paMcagurubhakti 165,165 nAgakumAracAritra 72 paMcatyikAyasaMgraha nANasAra juo jJAnasAra - vRtti nityamahodyota juo mahAbhiSeka (AzA.) paMcaparameSThistotra 151 paMcAdhyAyI - TIkA 151 patra parIkSA 40,48,49 nidhiratnAkara 22 paramAnandavilAsa niyamasAra [ parIkSAmukha - TIkA 42 Tii parIkSAmukhasUtra 47 104 104 105 105 For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI sUcI (digaMbara) 251 50 Anes 51. 50 | - anuvAda (saM.) pratiSThAtilaka (nemi.) jAo aImpratiSThAsAra- TIkA saMgraha 146 - prastAvanA pratiSThAtilaka brahma. juo jinasaMhitAsAroddhAra - laghuvRtti juo prameyaratnamAlA 146 - vivaraNa pratiSThApATha (ajJAta) 146 - vRtti juo prameyakamalamArtaNDa 50,51 - TIkA (zruta.) 146 * parIkSAmukhAlaMkAra pratiSThApATha (ajJAta) juo pratimAlakSaNa pavayaNasAra 146 - vRtti pratiSThApATha (Indra) 146 pANDavapurANa (zubha.). 85,145,157 pratiSThApATha (kumuda.) 146 pADavapurANa (zrIbhUSaNa) pratiSThApATha (jaya.) 146 pArasavilAsa 72 pratiSThApATha (nemi.) 145 pArzvanAthacaritra (vAdi.) 47,49,186 pratiSThApATha (vasu.) juo pratiSThAsArasaMgraha pArzvanAthapurANa 51 (vasu.) 143,146 pArzvanAthastotra 121 pratiSThApATha (hasti.) 146 puruSArthasiddhapupAya juo jinapravacanarahasyakoza pratiSThAsAra (appa.) juo jainendrakalyANA 24,25 bhudaya 146 - anuvAda (saM.) pratiSThAsAra (kumAra.) 146 - TIkA pratiSThAsAradIpaka juo pratiSThAtalika (narendra) - TIkA (hindI) 146 pratiSThAsArasaMgraha (phare.) 143 prakIrNako, cauda 165 pratiSThAsArasaMgraha (vasu.) juo pratiSThA pATha pratimAlakSaNa juo pratiSThApATha (ajJAta) 146 143,145 pratiSThAkalpa (akalaMka) 145 pratiSThAsAroddhAra juo jinayajJakalpa (AzA.) pratiSThAkalpa (AzA.) juo jinayajJakalpa 145 (AzA.) 143,145 pramANanirNaya (vAdi.) - vRtti (ajJAta) 145 pramANanirNaya (vidyA.) - vRtti (parazu.) 145 - TIkA 49 - vRtti (zubha.) pramANaparIkSA 34,48 - vRtti (svopajJa) juo kalpadIpikA 1450 pramANaprameyakalikA 72 pratiSThAkalpa (indra) 123 pramANasaMgraha 41,42,44,46,47,49,64 pratiSThAtilaka 49 - TIkA 48 pratiSThAtalika (narendra) juo pratiSThAsAradIpaka - bhASya (svopajJa) 47,48 146 | pramANasaMgrahAlaMkAra 24 * prakAza 145 48 For Personal & Private Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 151 51 114 * prameyakaSThikA 50,51 bhairavapadmAvatIkalpa, zrI 47,121,121,124, * prameyakamalamArtaNDa juo parIkSAmukhAlaMkAra 125,126,130,128,129,167 24,45,50,51,153 - upodaghAta 80,121,123,124 - prastAvanA - TIkA - 124,125,125 * prameyaratnamAlA malliSaNaprazasti 186 - TIkA, pAMca mahApurANa 121,124,124,126 - TIkAo mahAbhiSeka (ajJAta) - laghuvRtti mahAbhiSeka(AzA) 151 + prameyaratnamAlA kI TIkAe~ juo nitya mahodyota * prameyaratnamAlAlaMkAra 51,51 mahAbhiSeka (guNa.) 151 * prameyavivRtti mahAbhiSeka (jina.) 151 praznottarazrAvakAcAra juo lATIsaMhitA ane | mahAbhiSeka (pUjaya.) 151 zrAvakAcAra (rAja.) mahodaya juo vidyAnanda mahodaya 48 praznottaropAsakAcAra juo upAsakAcAra mUlAyAra 100,115 (sakala.) 114 mokhapAhuDI 106 prAyazcitta juo zrAvakAcAra (akalaMka) 113 mokSazAstra (umA.) juo taththasthasutta 8 bArasANakhA 18,100 mokSazAstra (bhava.) 8 bAlagrahacikitsA 122 yazastilakacampa 100 *bAlabodha-TIkA yutyanuzAsana juo vIrajinastotra yogapradIpa bRhacchAntikAbhiSeka juo abhiSekavidhi juo jJAnArNava 151 yogamArga bRhadgurnAvalI yogAmRta bRhatsarvajJasiddhi yogasAraprAbhRta bhakti, ATha juo bhatti, ATha yogArNava juo jJAnArNava bhakti, pAMca yogibhakti 165,165 bhakti , bAra yogIndrapUjA (ajJAta) - anvayArtha ane bhAvArtha yogIndrapUjA (dharma.) 89 bhaktio 165 ratnakaraMDaka juo upAsakAdhyayana (? samanta.) bhatti, ATha juo bhakti, ATha 113,115 165,165 - anuvAda (a) 113,113 bharatezvarAbhyadaya 115 - anuvAda (marAThI) 113 *bhavyakumudacandrikA 24,116,117,151,151 - TIkA (ajJAta) 113 - anuvAda (hindI) - TIkA (jJAna.) 113 bhAratIkalpa juo sarasvatIkalpa 126 - TIkA (prabhA.) 113 2 165 165 165 165 116 For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : granyo ane lekhonI sUcI (digaMbara) 253 114 6 41 18 20 18 48 - prastAvanA 113 | lohavihAga juo lokavibhAga (sarva.) 30 ratnakaraMDazrAvakAcAra juo upAsakAdhyayana vasunanTizrAvakAcAra juo upAsakAdhyayana (? samanta.) (vasu.) 114 -artha ane bhAvArtha 113 - anuvAda - prastAvanA - prastAvanA 114 ratnatrayavidhAna + vAcaka umAsvAti kA sabhASya tattvArthasUtra ratnapradIpikA 22 aura unakA saMpradAya ratnaprabhAkara vAdanyAya (kumAra.) 40,49 *rAjavArtika juo tattvArtharAjavArtika *vArtika juo tattvArtharAjavArtika 12,18,19,24,41,42,183 18,19,41 - vivaraNa (svopajJa) . - vivaraNa 18,19 *rAjavArtikAlaMkAra juo tattvArtharAjavArtika *vArtika juo tattvArthazlokavArtika 19,20 *vArtiko - TIkA vikrAntakauravanATaka - paricaya + vidyAnanda aura unake grantha hindI anuvAda vidyAnandamahodaya juo mahodaya laghIyastraya juo laghIyaaiyAlaMkAra ane vidyAnuvAda 48,122,123 laghIyastrayI 41,44,45,46,58 vidyAnuzAsana 121,122,125 - TIkA 46 vIrajinastotra. juo yuTyanuzAsana - paricaya 46 - TIkA 48 - vivRtti (svIpajJa) 41,44,45 * vRttipada - vRtti juo nyAyakumudacandra 45,59 vairAgyamaNimAlA (vizAla.) lavIyasrayAlaMkAra juo laghIyastraya vairAgyamaNimAlA (zrIcandra) 108 laghIyAstrayI vratodyotanazrAvakAcAra juo zrAvakAcAra * laghuvRtti 22 (Amra.) 115 laghusarvajJasiddhi zabdAnuzAsana laddhisAra zAnti-bhakti 165,166 - TIkA 111 zAstrasiddhi (granthAMza) lATIsaMhitA juo praznottarazrAvakAcAra zRMgArakathA 98,114 zrAvakAcAra (akalaMka) juo prAyazcita 115 lokavibhAga (sarva.) juo logavihAga 30 zrAvakAcAra (amita.) jUo upAsakAcAra [ - rUpAntara (saMskRta) (amita.) 114 | lokavibhAga (siMha.) 30,30 zrAvakAcAra (Amra) 115 lokavibhAga aura tiloya paNNatti 30 juo vratodyatana zrAvakAcAra 18 108 44 22 111 30 For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 115 115 115 samayasAra 93,97 vRtti [24 samavasaraNadarpaNa (granthAMza) samAdhitatra (kunda.) 106 - TIkA (nAtha) 106 - TIkA (parvata.) samAdhinna (pUjya.) juo samAdhita--vicAra ane samAdhizataka 105,106,107 - TIkA (parvata) 72 samAdhitantra aura iSTopadeza 106 samAdhita--vicAra juo samAdhitatra (pUjaya.) 106 zrAvakAcAra (AzA.) 114 zrAvakAcAra (kunda.) 115 zrAvakAcAra (jJAnA.) zrAvakAcAra (pa.). 115 zrAvakAcAra (pUjya.) zrAvakAcAra (brahma.) juo dharmapIyUSa 114 - vRtti juo zrAvakAcAra zrAvakAcAra (bhadra.) 115 zrAvakAcAra (mAdha.) 115 - TIkA 115 zrAvakAcAra (medhAvI) juo dharmasaMgraha 115 zrAvakAcAra (rAja.) juo praznottarazrAvakAcAra 114 zrAvakAcAra (lakSmI.) 115 zrAvakAcAra (vasu.) juo upAsakAdhyayana (vasu.) 114 107 165 113 72 samAdhibhakti samAdhimaraNotsAhadIpaka 107 samAdhizataka juo samAdhitatra (pUjya.). 105,106,107 - anuvAda (aM. 106,106 - anuvAda (marAThI) 106,106 - anuvAda (hindI) 106,106 - TIkA (parvata.) 106 - TIkA (prabhA.) 106,106 - TIkA (megha.) 106 - TIkA (yazazcandra) - prastAvanA samyakatva prakAza sarasvatIkalpa juo bhAratIkalpa 121,126 sarasvatI stotra 122 * sarvArthasiddhi 7,13,17,17,19,20,20,21, - anuvAda (aM) (hindI) 17,18 - TIkA juo vRttipada - vyAkhyA juo tatvArthasUtrapadavivaraNa 50 sarvArthasiddhiA tAnirizItana 17 sAgAradharmAmRta (granthAMza) 115,116 - anvayArtha, bhAvArtha ane vizeSArtha 115 106 106 41. zrAvakAcAra (vidyA.) 115 zrAvakAcAra (sakala.) juo upAsakAcAra 114,115 zrAvakAcAra (samanta) 113,115 juo upAsakAdhyayana (? samanta) 115 zrIpAlacaritra zrIpurapArzvanAthastotra 38,49 zrImadbhaTTAkalaMka (AMzika) zrutabhakti 165,165 *zlokavArtika juo tattvArthazlokavArtika12,19 zlokavArtika e sTaDI padarzanapramANaprameya saMzayavadanavidAraNa 157 - vRtti (svopajJa) 157 saMzaviMdanavidAraNa 157 satyazAsanaparIkSA (nemi.). 49 satyazAsanaparIkSA (vidyA.) 48,49 saptabhaMgItaraMgiNI 65 72 . 18 For Personal & Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI sUcI (ajaina) 255 42 114 114 113 114 12 - TippaNIo 117 | - TIkAnI prastAvanA 40,42 - TIkA (marAThI) 117 | - TIkA (kannaDa) - vRtti (svopajJa) 117 - vRtti (svopajJa) 41,43,44 sAgAradharmAmRta (vijayA-TIkA sahita) 115 siddhivinizcaya-TIkA sArasaMgraha 40 * sukhabodha sAvayudhammadohA * sukhabodhinI - paMjikA sudaMsaNacariya siddhabhakti 165,165 subhASitaratnasandroha siddhAntasAra setubaMdha (? ajaina) 121 188 - TIkA syAdvAdasiddhi 188 - bhASya 188 svarUpasaMbodhana siddhAntasArAdisaMgraha svarUpasaMbodhapaMcaviMzati 17,113 svAmI samantabhadra (prAkathana) siddhAyikAkalpa juo kAma cAMDAlinIkalpa 126 svAnubhUti prakAza siddhivinizcaya 19,41,42,43 harivaMzapurANa - TippaNa juo Aloka hindI tatvArtha 44 108 - TIkA (ananta.) 41,44,44,47,48 Sacred Books of the Jainsa, The 25,50,108 che , 188 (I) ajenA 132 agnipurANa atrisRti anardharAghava anazAsana-parva (granthAMza) abhidharmakoza (bauddhA) amRtanAda (upaniSa) *kaTandI kaTha (upaniSad) kAta kAmasUtra - kaMDikA kAruNyakalikA kauzItaki (upaniSa) khaMDanakhaMDakhAdya gaMgApravAha gaNakArikA garuDapurANa gItagovinda arthazAstra 138 aSTAdhyAyI - mahAbhASya - vRtti Aine akabarI - anuvAda (saM.) 191 19,125 101 For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 64 191 192 193 193 193 gItArahasya cintAmaNi juo tattvacintAmaNi 180 cUDAmaNizAstra 138 chAndogya (upaniSa) jJAnamaMjarI 138 jJAnezvarI 6 tattvacintAmaNi juo cintAmaNi 37,180 tattvasaMgraha (bauddha) 186 tastrArthasaMgraha tarkabhASA 33,58,59,193 - TIkA * takabhASAprakAzinI 193 tarkasaMgraha 59, 193 - TIkA (svopajJa) 194 - dIpikA 193 * tAtparyaTIkA 193 * tAtparyaparizuddhi juo nyAyAlaMkAra 193 taittiriya (upaniSa) 95,101. tripurAstava 138 darzanadigdarzana dazazlokI 192 - TippaNa - vivaraNa 192 dazazlokImahAvidyAsUtra 192 dIdhanikAya (bauddha). 101. * dIdhiti 67,193 * dIpikA 193 nacakra 138 nyAyakusumAMjali nyAyadarzana - bhASya nyAyapraveza (bauddha) juo nyAyapravezaka 194 - cInI rUpAMtara 194 - tibeTI rUpAtaMra 194 - bhASAntara 194 nyAyapravezaka (bauddha) juo nyAyapraveza 144 nyAyabindu ( 2,58,19 - TIkA 19 nyAyabhUSaNa juo nyAyasAra 191 nyAyamukha (bauddha) 50,189 * nyAyavArtika nyAyavinizcaya (bauddha) nyAyasAra juo nyAyabhUSaNa - TIkA nyAyasUtra 193 - TippaNa - bhASyanuM vArtika - bhASyanA vArtikanI TIkA 193 - vRtti juo tAtparyaTIkA 193 * nyAyAlaMkAra juo tAtparya parizuddhi 193 patra parIkSA * padArthasaMgraha juo prazasta pAdabhASya 47 pUrvamImAMsA 82 * prAmaNavArtika (bauddha) 20,44,47,184,154 - vRtti * pramANavArtikAlaMkAra (bauddha) 44,47 pramANavinizcaya (bauddha) 46 pramANasamuccaya (bauddha) 47,62,63,184,194 - vRtti (svIpajJa) * prazastapadabhASya juo padArthasaMgraha 47 - TIkA juo lIlAvatI 191 pragnezvara 134 bahirarthaparIkSA (granthAMza) (bauddha) 185,186 bahatpaSyAhavAcana 150 bRhatsaMhitA 103 bRhadAraNyaka (upaniSa) 82 bhagavadgItA 13,19,27,80,86,94,95,103,1051 56 21 45 192 62 159 For Personal & Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 : grantho ane lekhonI sUcI (ajaina) 257 1. 193 bhAgavata 21 bhASya (vyAsa) 21. manusmRti 153 mahApurANa, nAradIya 125 mahAbhArata 82 mahAvidyA 192,193 - TIkA (Ananda.) juo mahAvidyAviDaMbanavyAkhyAna 192 - dIpikA 192 mahAvidyAdazazlokI 193 - brahavRtti - vivaraNa 193 mahAvidyAviDaMbana juo zrImahAdevavAdIndra 56,192 - TIkA (Ananda.) 192 - vyAkhyAna 192 mahAvidyAsUtra - TIkA * mImAMsAzlokavArtika 19 mudrArAkSasa yogadarzana, pAtaMjala 97,101, 101,105,106,185 - TIkA 185 yogaratnamAlA 90 yogavAsiSTha 89,95,95 yogazata yogazAstra, pAtaMjala juo yogadarzana104,190 laMkAvatArasUtra (bauddha) 167 *lIlAvatI 176,191 vAkyapadIya 194 vAbhuTAlaMkAra 190 vAdaLyAya (bauddha) vArSagaNyatanna vijJaptimAtratAsiddhitrizikA (bauddha) vizvakarmaprakAza viSNupurANa vedAntakalpalatikA vedAntasAra vaizeSikasUtra - TIkA - bhAga - bhASyanI TIkA upara - vAkya vyomavatI zilpadIpaka zizupAlavadha 169 zIlapaTala (bauddha) 167 zrImahAdevavAdIndra juo mahAvidyAviDaMbana 192,192 - TIkA (Ananda.) juo mahAvidyAviDaMbana 192 zvetAzvatara (upaniSa) 101 saptapadArtho 190,190 - prastAvanA (aM.) 190,190 - vivaraNo 190 samarasAra 138 samarAMgaNa 142 samAdhirAja (bauddha) sarvadarzanasaMgraha 51,171 sarvArthasiddhi (bauddha) sAMkhyakArikA 64,70 yogasUtra 79 75 bhAga rasikaraMjana rAjavallabha rASTrapAla (nATaka) lakSaNamAlA lakSmasaMgraha 170 142 47 190 190 | 17 For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 1o1 sAmaggaphalasutta (granthAMza) (bauddha) siddhAntakaumudI 138 siddhAntasAra - 3 saundarananda (bauddha) 111 saundaryalaharI 138 skandapurANa 178,178 syAdvAdaparIkSA (granthAMza) (bauddha) 186 hastavAlaprakaraNa (bauddha) 63,194 hinda tattvajJAnano itihAsa (pUrvArdha) 191 hetubindu (bauddha) 42,69 - TIkA (arcaTa) 69,191 - TIkA (durveka) 191 | hetumukha (bauddha) 50 hevAla, chaThTho 180 hevAla trIjo 180,180 Akalanka's Criticism of Dharmakirti's Philosophy, A Study 183,195 Descriptive Catalogue of the Manuscripts in the Bombay Branch of the Royal Asiatic Society, A 3 History of Indian Literature (Vol.II)115 History of Indian Logic, A 54 Repertoire D'epigraphi Jaine 196 Study of Spiritual Culture of india 5 For Personal & Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 : prakIrNaka vizeSanAmo akalaMka juo puruSottama ane bhaTTa akalaMkadeva 41,41,86 a (?A) kolA 83 akhaMDa AnaMda 109 akhila bhAratavarSIya kendrIya di. jaina mahA simita 113 akhila vizva jaina mizana 113 91 131 55 125 ajAgalakartarI (nyAya) ajitanAtha ajitasiMhasUri ajinasenasUri (di.) accala gaccha aMcala mata aMjanazalAkA aDAlaja (vAva) atItakAraNavAda advaitavAdIo 87,132,156,157,188 156,157 148 198 5 43 adhyAtmajJAprasAraka (maMDala) (La) zrI 86,93,106,132,198 114 65 43,44, 125 176 164 anantakIrti digaMbara jaina granthamAlA anantadevasvAmI anantavIrya juo anantakIrti 46,47,51 anAhata vidyA anuttara (vimAna) anUpasiMha (nRpa) anekAnta anekAnta-zAsana antaradvIpa azoka (nRpa) abhaya azvaghoSa (bauddha) 1. A pariziSTamAM keTalAka noMdhapAtra pAribhASikAdi zabdone paNa sthAna apAyuM che. 7,22,49,106,113,121,123,126 81 abhayakumAra abhayadevasUri abhayadevasUri (kha.) 127,128 171 200 184 abhayadevasUri (candra) abhayadevasUri (mala.) abhayadevasUri (vardhamAnasUrinA guru) 146 abhayadevasUri (vijayasiMhasUrinA guru) 105 abhayasoma 169 amadAvAda 49 31 141 111,118,131,133,157,169,177,190,198 amarakIrti (di.) (indranandinA guru) 83 amarakIrti (di.) (dharmabhUSaNa bIjAnA guru) 53 157 62 197,198 amaracandra amaravijayajI amarasAgara amRtacandra amUrtipUjaka amoghavarSa pahelo (nRpa) ambikA devI 'ariSTanemi'mantra arihaMta prakAzana 'arjunapatAkA' yantra juo 'vijaya'yantra 5,8,26,28,69,106, arham avasana avasarpiNI aviddhakarNa For Personal & Private Use Only 24 12 108 127,130 125 76,181 134,139 136 156 32,32 44 201 47 486 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 142 Ida 3 6 177 52 azvasena 29 indranandi 123,130 aSTamUrti juo mahAdeva indrarAja aSTApada 129,136 ilAdurga juo IDara asaMmata 119 ilAputra Agama gaccha 29 ilikA-bhramarI (nyAya) Agamodaya samiti 2,28,33 AgamoddhAraka juo AnandasAgara(jI) izvara 5,108 OMkArasUrijJAnamaMdira 100,106,118 AgamoddhAraka granthamAlA ugravIra 126 153,155,157 uccanAgara AgarA urjana 177 AgrA 99,139,170,197 uNIA 177 AtmajAgRti kAryAlaya utsarpiNI Atmatilaka grantha sosAyaTI udayana AtmavallabhagranthamAlA | 187 udayapura AtmAnaMda janma zatAbdI smAraka TrasTa borDa 5 'upakeza gaccha AtmAnaMda prakAza 2,63,64, upaniSado 69,75,85,119,140,143 umAM Aditya sAhitya saMgha 22 [ umAsvAti 5,6,10 AdinAtha juo RSabhadeva 81 umAsvAmI AdIzvara uvala (jJAti) 198 Ananda (zrAvaka) 87,118,118 Rddhio, sAta 165 Abu 197,200,200 RSabhadeva juo AdinAtha | 32,99, ArA 127,149,166,198 ArAtrika 149 RSabhadevajI kezarImalajI zvetAMbara saMsthA ArAsaNa 5,6,27,68,76 Ardragupta (yA.) 155 RSimaMDalastavayansa 130 AryajayakalyANa kendra 3,38 e. ema. enDa kaMpanI 105,140 AzApallI ela.DI.isTITyuTa iTAliyana ela.DI.sirija 19,38,170 iDara juo ilAdurga 22,33,124 | elAcArya 1. A gacchanI sUriparaMparAmAM jinadatta, rAzila ane jIvadeva e nAmo vAraMvAra Ave che. A saMbaMdhamAM meM "nAmanI avicchinna punarAvRttio" nAmanA mArA lekhamAM mAhitI ApI che. A lekha "jai. dha. pra." (pu. 66, aM. 6)mAM chapAyo che. 196 200 163 90 27 124 For Personal & Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 : prakIrNaka vizeSanAmo 261 125 22 201 83 157 122,122 94 kAMjIvarama kAtyAyanI ma7 kAnaDI juo kannaDa kApaDiyA mUlacaMda kizanadAsa kAmadeva (zrAvaka) kAraMjA kAlakAcArya kAla nidhi kAlazkari kAlazaukarika kAlasaukarika kAlAtIta kAlI (devI) kAlurAmajI kAvyamAlA kAzI kAzI saMskRta granthamAlA kAzmIra sAgara kIrtivarmA (nRpa) kuMvarajI hIrajI kandarpa 22 154 49 18,46,115 eziyATika sosAyaTI opha bengola (Asiatic Society of Bengal) 7,54,78,172 airAvata oriyenTala konpharansa auSTrika 155,157 auSTrika mata juo kharatara mata ane cAmuMDika mata 155,157 auSTriko kaccha 44,44,133 kar3astha-svarNa (nyAya) kanakasena 124 kannaDa juo kAnaDI 22,42,115,117,125, 146,201,201 kapaDavaMja juo karpaTavANijya 158 kapila kamaTha 127,154 kamalaprakAzana 93,185 kamalazrI 124 kamalAkRtiviMzati' yatna - 136,139 kayarI juo kerI 176 karNATaka 41 karpaTavANijya juo kapaDavaMja kalakattA ,,108,111 kalikAlasarvajJa 6,15,22,29,50,54,68,78, 80,86,143,186 'kalikuSTha-pArzvanAtha'-matra kalikuDa-pArzvanAtha'-1 (? mItra 130 kaliMga 199 kalyANavijayajI zAsaMgraha samiti zrI 148 kokanagara 177 kAkusthA 176 490 kucikarNa 158 TSa 129 kuTapa 176 kundhasAgara granthamAlA zrI AcArya kundakunda (di.) kumArapAla (nRpa.) 16,78,78,86,187 kumudacandra (di.) (mAdhanadinA guru) 115 kumudacandra (di.) (vAdI) 53,86,155 kumbhakaraNa kuMbhAriyA 200 kuladhvaja 119 kulArka (tAntrika) 192 kuzIla 156 kusumapura juo pATaliputra 87 kAccI 80 For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 15 53 149 191 '18 184 124 kolhApura kuragaDUka 86,87 I khilluragrAma kRSNa (brAhmaNa) | khUbacaMda pAnAcaMda 185 kRSNa (vAsudeva) 135,139,183,184 gaMgadeza 48 "kRSNamAtaMgI' manna 125 gaMga (rAjavaMza) 200 kRSNarAja (nRpa) juo zubhatuMga gaMgAdhara kRSNarAja trIjo (nRpa) 123 gaMgA nadI kRSNarSi gaccha gajarUpasAgara 197 kerI juo kayarI gaDhIsara 176 198 gadAdhara 193 kezarabAI jJAnabhaMDAra 11 kezarI (cAra) gandharvavAdivetAla 150 gandhahastI koTTAryavAdigaNi 12,12,160 gandhahastI siddhasena 12 koDAya 43 gAMga (muni) 114 gAndhAra 100 kaubhISaNa (gotra) gAMdhI abhayacandra bhagavAnadAsa 99,170 kauliko 141. gAMdhI khuzAlacaMda pAnAcaMda 122 kauzika gAMdhI nAthAraMga jaina granthamAlA 19 kSatriya" gati 136 gAyakavADa paurvAtya granthamAlA 56,62, kSamAzramaNa 11,26,66,94,184,198,198 62,68,69,144,169,191,192,194 kSattirasabbA (AryA) 124 'gADa' vidyA 125 kSetrapAla 127,142 giranAra 200 kSemakIrti 155 gItArthagaMgA 92,94,185 kSetrakIrtisUri 155,155 gujarAta 52,86,92,172,188 khaDuM 31. gujarAtamitra tathA gujarAta darpaNa 127 khammAta juo staMbhatIrtha gujarAta yunivarsiTI kharatara gaccha 15,17,33,87,91,96,98,118, guNacandra (di.) 126,129,154,168,169,171,172,173,181, guNacandra (pUrNimA.) 53,54 190,191,193,200 guNacandra (gaNi) juo devabhadrasUri 52 kharataragacchagranthamAlA . guNananda (di.) kharatara' biruda 157 guNabhadra (di.) kharatara mata juo auSTrika mata guNaratnasUri (tapA) 157,157 guNaratnasUri (kha.) kharataro 156,156 guptasaMvat 182 khAravela (samrATa) 199,201 | guru juo bRhaspati 492 177 127 493 146 137 For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 : prakIrNaka vizeSanAmo 263 53 87 132 gogaTTasUri 148,151. goDIjIno upAzraya gopagiri gopendra gomyuTezvara 20 gauDa deza gautama graho, nava 138,139,149 ghaTAkarNa 132,132 ghaTAkarNa (gaNa) ghaTTAkarNa mahAvIra 132,132 ghoSanadi cakrezvarI 127,130 'cakrezvarI' yunna 138,139 caccala bAino bhaMDAra 157 'caDalinI' mannA 125 caturbhAgamavedI 83 caturvedIzukadeva 124. candanamala nAgorI jaina pustakAlaya 140 candulAla jamanAdAsa 175 candra kula 151 candrakIrti (di.) 22 candragiri 200 candraprabha (tIrthaMkara) candraprabhasvAmI 123,198 candramatI 83 candrasUri 130,130 candrApati candrAvataMsaka (nRpa) 81 camara (indra) 109 cAmuMDA cAmuMDika mata juo auSTrika mata 157 cAritrasaMgraha cArakIrti (di.) cArudatta 118 cArvAka darzana cArvAka maMtavyo cAlukya ( citoDa 53,169 citrakUTa cintAmaNi'cakra 131 cintAmaNipArzvanAtha 102 'cittAmaNi'ma7 cintAmaNi' ya cilAtIputra culanI pitR cUrupuri caiityapurI caityapAkSika caukhambA saMskRta granthamAlA caukhambA saMskRta sirijha 61,148,175,187 cheDA nalIA jaINa mahaTTI 7,92 jaINa sorasaNI 100,114,165,166 jagadguru 179 japAnI (bhASA) jabalapura 115 jamanAbhAI bhagubhAI 52,91. jamAlapura jambudvIpa jayapura 194 jayavantagaNi jayavIra 191 jayA (devI) 127 jayAnandasUri 146 jarmana 79,84 jAdUI" sarpa 125 chANI 133 122 131 176 157 For Personal & Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 jAbAlipura jAmanagara jAlora jinakuzalasUri 495 jinacandrasUri (kha.) jinacandrasUri (kha.) jinacandrasUri (kha.0 jinadatta jinadatta (kha) jinadattasUri (kha.) jinadattasUri (vAyaDa) jinadattasUri jJAnabhaMDAra, zrI jinadattasUri prAcIna pustakoddhAra phaMDa jinadeva jinadevI jinapatisUri jinapadmasUri jinaprabodhasUri jinaprabhasUri jinabhaktisUri jinabhadrasUri (kha.) jinarAjasUri jinavallabha (?) 155 99,175,197 177 171 171 171 171 118 jinasAgarasUri jinasena jinasena (malliSeNanA guru) 'jinendra' mantra jinezvarasUri 155,157 157,171 170 154 143 26 52 171 171 171 171,171 170 118 126,180,190 jinavallabhagaNi jinavallabhasUri jinazAsana ArAdhanA TrasTa 60,67,68,69,72,90,93,100,119,177,181 169 170 171 28,52,53, jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 17 86,108 124 127 171,193 jinezvarasUri (kha.) jI. ema. geTakIvALA eNnDa bradharsa jIvadevasUri junAgaDha jummA masIda jesalamera jainadharmaphaMDapeDhI jainapustaka pracAraka jaina pustaka pracAraka saMsthA jaina pustaka prAcya vidyAbhavana jaine prakAzanasamiti khaMbhAta jaina bihArIlAla jaina yazovijaya granthamAlA jaina lAlA zerasiMha jaina vidyAbhavana jaina vidyAsaMsthAna jaina vividha sAhityazAstramAlA jainavizvabhAratI lADan 1. 'kharatara' gacchamAM 'maNidhara' jinacandrasUrithI cothA cothA paTTadharanuM nAma 'jinacandra' rakhAyuM che. 177,183,190,193,197,198,201 jaina (sAptAhika) jaina AtmAnaMda sabhA 2,29,39,99,145,163,176, 153,159,185,190,199 jaina kizanalAla jaina kezavalAla jaina gejheTa, dha. jaina granthaprakAzakasabhA 96,100,109,161,162,168 151,171 176 170 31 139 For Personal & Private Use Only 68,69,70,73,117 jaina grantharatnAkara kAryAlaya jaina caMpatarAya jaina dharmaprakAza jaina dharma prasAraka sabhA 32,34,37,58,65,67,74,77,82,91,93,94 129,163 1,96, 78 77 54 8,33,36,71, 108 113 35,57,132,167 25,27,29,30, 84 108 x >> % $_ 140 24 87,196 90 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 : prakIrNaka vizeSanAmo 265 5 186 101 49 497 jaina saMskRti rakSaka saMgha 90,120 jaina saMskRti saMzodhana maMDala jaina saMgha yevalA. zrI 88 jaina satya prakAza 2,13,28,57,64, 65,77,87,88,101,133,147,151,182 jainasAhitya pra.maMdira 60 jaina sAhitya prakAzana samiti jaina sAhitya vardhaka sabhA jaina sAhitya vikAsa maMDaLa (la) 2,27, 36,54,77,85,87,88,102,128,152,185 jaina sAhitya saMzodhaka 197 jaina siddhAnta 64 jaina siddhAnta bhAskara 37,51,54,106 jaina hitaiSI jainAnanda pustakAlaya 156,167 jaiminIya darzana 1,5 jauharI RSabhacandra jJAnabhUSaNa (di.) 188 jJAnavimalaNagaNi jJAnopAsaka samiti 3,71 jyotiSavizArada 181. jvAlA (devI) juo bhUkuTira javAlA mAlinI (devI) juo vahni 124,130 javAlinI-mata 124 TibeTana juo bhoTa TokarazAnI poLa 131 Thakkara ThaliyA 91,158 ThAkura sadayavaccha 156 TabhoI 3,176,188 DahelAno bhaMDAra 111 DAyamaMDa jyubili presa DAhyAbhAi mahokamalAla 133,133 DIsAvAlA 143 DIsAvAladasA 198 DuMgarapura 176,177 tattvAditya 150 tattvopaplava tattvopaplava-parIkSA ( tapA gaccha 155,172 | tapA gaccha 2,37,57,91,154,154,159 tapoTa 155 tapoTa mata 155 tarkapaMcAnana TipiTaka tilaka 181. tIrthoddhAraka 16,35,59 terApaMtha terApaMthI toraNa" gati tautAhika tridaDI tristutika mata 155 tristhAnikA vidiggati 136 tristhAnikA vidiggati thomasa, epha. Dabalyu juo thomasa Do. (pR. 409) dakSiNavihAra daDezo, covIsa 130 dantidurga bIjo (nRpa) juo sahastratuMga 41. damadatta 103 dayAvijaya 37 dayAsAgara durdara (vAgha) 18 156 35 123 136 62 194 62 24 126 170 1. AnuM vAstavika nAma "jaina Ananda pustakAlaya' che. For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 105 119 12 53 53 118 131 81. dAnavizAla 170 dvIpabandara 176 dAmannaka 119 dhanaMjaya dipAlo, dasa 149 dhanadeva digaMbara jaina 122 dhanamitra 119 digaMbarajaina mumukSu maMDala dhanasAra 118 dinnagaNi dhanezvarasUri 144 [ dilhI 113 dhanya dilhI 106 dharaNa (indra) 127,138,139 divyadarzana TrasTa 34,35,58,59,66,72,77, dharaNIdhara 90,92,94,109,118,159,161,167,185,186 dharmakIrti dIpacandra (kha.) 87,98,193 dharmakumAra dIpotsava (parva) 97 dharmaghoSasUri dIvabandara 177 dharmacandra (di.) durlabharAja 157 dharmacandramaNi , dRDhaprahArI dharmapurA 113 delavADA 196,196 dharmabhUSaNa abhinava (di.) 53,56 devagiri 176,177 dharmabhUSaNa, pahelA (di.) devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDa (saMsthA) dharmabhUSaNa, bIjA (di.) 4,5,7,11,57,76,92,109,119,144,174,177,179 dharmayauvanakAla devaprabha dharmasAgaragaNi 159,188 devaprabhasUri (mala.) dharmasUri devarAja pahelo (nRpa) ( 53 dharmAkaradatta jA arcabhaTTa (pR. 407) 63 devardhvigaNi 198 dhavala% juo dhoLakA devasundarasUri 2,157,174 dhavalapurI devasUrI (vAdI) juo pUrNacandra ane rAmacandra ghAtakI khaMDa 53,57,85,86,155,156,174,175 dhAtu juo brahmA devIkoTa 197 dhAyatAgrAma devendrakIrti (di.) dhArA 53 devendrasUri dhiSTaka 119 "dezabhASA dhoLakA juo dhavalakka dehaSaTrakoNa' yatna 102 nagInabhAI maMchubhAI jaina sAhityoddhAraka phaMDa 499 drAviDa lipi 196 108 drAviDa saMgha 121,123 nagnATa 162 dvipadI chandra 165 1 nanda (nRpa) 81 55 1911 15 108 53 For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 : prakIrNaka vizeSanAmo 267 144 142 128 166 12 107,107 42 56 131 93 119 183 177 80,124, nandana (vana) nadira-gaNi nandivardhana (nRpa) nadArvata' maMDala nandIzvara dvIpa nayananda (di.) nayavijaya nayasena (di.) naroDA narottama bhANajI narottamabhAI mAyAbhAI navAMgIvRttikAra navAnagara navAba sArAbhAI maNilAla 131,134 nAkarSigaNi nAgapura nAgapudIya tapA' gaccha nAgahastI artha nArada nAradapurI nAstika mata nAhara pUraNacaMda nAhara sitAbacaMda nigraMtha A. pra. nirave kalpappA 'nityapUjA' yatra - nitya-rAhu nigraMtha prakAzana hastinApura nirNayasAgara mudraNAlaya vinava nIlagiri nIlagrIva nIlavanta (parvata) 176 53,193 109 nRsiMha 126 nepAla 176 nemicandra (di.) 113 nemicandra (rAja.) neminAtha 184 nemiprabha 128 nemi-vijJAna-kastUrasUrijJAnamaMdira zrI 22 naiyAyika naiyAyika darzana 2,5,5,35 niyAyiko 35,42,55 naisarpa nidhi 122 nyagrodhikA nyAyatIrtha 65,99 501 nyAyadarzana 1,3,70,190,193 nyAyavizArada .. 4,16,35,65,99,160 nyAyAcArya (ta.) juo yazovijayagaNi 4,9,16,17,27,33,34,35,36,37,47,50,56, 58,65,65,66,67,69,69,71,74,77,85,92,95, 97,106,108,112,112,118,119,153,159, 160,161,161,162,167,187,190 paumAbha 129 paMjAba 69,146 patAkA' gati 135 patana 155,156,157 padma (mahAhRda) 149 padmadeva 126,127,128 padmanadi (di.) pAnadi (di.) padmanadi saiddhAnta (di.) padmaprabha padmaprabhasUri padmaprabhasUri (upa.) padmavijayagraMthamAlA 90,99 padmAkara (brAhmaNa) 156 196 108 33 114 142 31 84,93 50,91 156 124 124 53 31 For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 156 35 136 191 81 parva-rAhu 190 padmAvatI 124,125,127, | pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna 130,131,135,137,138,139. 38,90,163,172 padmAvatI jaina pustakAlaya, zrI 132 pArtha yakSa maMtra 125,127 'padmAvatI' mAtra 130 pArzva yakSiNI' maMtra 127 padmAvatI' yatna 138,139 pArzvastha paraprakAzavAdI pAlI 177,182 paraluru pAlItANA 198 paridhisavya' gati pAvApurI 196,197 paramazruta pra. maMDala pAzacandra mata juo pAyasaMda mata 160 paridhisatyetaragati pAzupata saMpradAya puryaSaNa-parva 157,158 piMgalaka nidhi 12,122 parvata piMDavADA 111,189 pipIlikA-zaMku' gati 135 palyopama pippalaka (zAkhA) pATaNa 11,26,150,177,180,198 puNyasAgara 128 pATalIputra juo kusumapura pudgala-parAvartana pAka nidhi 12,122 purAtattvamaMdira 186 pAtaMjala darzana 147 puruSAdvaita-zAsana pAtrakesarI 19,40 puruSottama juo akalaMka, laghualva ane pAtrasvAmI 40 laghuhavA pAdaliptasUrI 187 pRSTharArdha dvIpa pAyacaMda mata juo pAzacandra mata 160 puSkariNI pArasagaMgA jJAnamaMdira 140 puSpabhUti 102,103 pArekha vADIlAla ema 183 puSpa(Sya)mitra pArtha 13 paMjAbhAi jaina granthamAlA pArvatI 132 pUjyapAda pArtha (tIrthakara) 194 pUtanA pArthacandramaNi 143 pUrNacandra juo devasUri pArzvanAga 109 pUrNatalla gaccha pArzvanAtha 125,125, pUrNimA gaccha juo paurNimika gaccha 127,131,131,135,139,198 26,53,67,87 pArzvanAtha-jinAlaya 191 pUrNimA pakSa 155 pArzvanAtha-maMdira 197 pUrNimayaka mata I paurNimika gaccha juo pUrNimA gaccha 157 49 155 For Personal & Private Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 : prakIrNaka vizeSanAmo 269 184 68 19 172 64 76. 156 149 pratisaMskRta 182, pratApa (sAmayika) 198 pratyaMgirA 128,130 pradyumna juo hemacandrasUri (mala.). pradyumnasUri 186 pradyumnasUri (ca.) pradyumnasUri (bRha.) prabhAkara (sAmayika) 119 prabhAkara-zAsana prabhAcandra (prameyakamalamArtaNDanA kartA) 24 prabhAcandra (vinayanandinA ziSya) prabhAcandra (? vaiyAkaraNa) prabhAcandra bRhat prabhAsa (tIrtha) pramANasaMplava pravacanaprakAzana punA 1,52 prAkRta TekSa sosAyaTI prasannacanda prAkRta bhAratI akAdamI 84,148 prAcIna sAhityapunaH prakAzana zreNi 172 prAgvATa kula prAcya zramaNa bhAratI 60 prAcya vidyAmaMdira 191. prAbhAkara prAbhAkara darzana 35,59 phattahacandra paMDita 106 phattehapurA 172 phrenca 196 phrenca bhASA 196 banArasa barlina balanabdi (di.) bADamera bAvana vIra 148 bAhubali' vidyA 129 bikAnera 129 CollecuSL SP351 (Bibliotheca Buddhica Indica) 1,19,26,45,78,191 Por localidst of SL (Bibliotheca Buddhica bibhItaka 177 buddha (maharSi) juo sugata 87,101,198,199 buddhiprakAza 2 jaina jJAnamaMdira, bRhat tapA gaccha 29,155 bRhacchAlika liMgIo (laiMgiko) bRhad gaccha 7,26,68 bRhaspati juo guru 137 begaDa gaccha 198 belagAma 115 boTAda 4,67,71 bauddha 55,59,144,167,186,191,194 bauddha kRti 21 bauddha darzana 1,2,3,5,35,59,70,194 bauddha paraMparA 20 bauddho 48,50,56,68,89,101,167 brahmadara (cakravartI) 189 brahmarAkSasa 124 brahmazAnti 142 brahmasUra 197 brahmasUri 146 brahmA juo dhAtu 27,87,142 brahmAdvaita "brAhmaNa gati 136 brAhmI 129 504 103 52 55 132 For Personal & Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 505 270 bhagavatImaMDala bhagavadatta banyu bhagavAna RSabhadeva graMthamAlA bhagubhAi bhaTTa akalaMkadeva juo akaMlaka bhaTTAraka bhadraMkaraprakAzana bhadraMkaravijayagaNi bhadrabAhusvAmI bhadrikA chaMda bharata kSetra bharata (cakravarti) bharatezvara bharUca juo bhRgukSetra bhartRhara bhavanapati, dasa bhAgavata saMpradAya bhATTa bhANyaDArakara prAcya vidyA-saMzodhanamandira 148 73 17 52 41 53 30,33 71 22 165 31 81,87 103 53 110 136,139 53 55 506 15,30,66,84,85,88,93,99,108,134,190 bhAratIya buka korporezana bhAratIya vidyA bhAvanagara 37 bhAnuvijaya bhArata deza 11 bhArata pazcima 199 bhAratavarSIya ji. sa. 120 bhAratI juo vANI 137 bhAratIya jaina siddhAnta prakAzinI saMsthA 18 bhAratIya jJAnapITha 1,17,18,46,49,72,90 bhAratIya jJAnapITha kAzI bhAratIya darzano bhAratIya prAcyatattvaprakAzana samiti 18,44 46 71,111,148,185,189,189 52 1,6,113 63 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 bhAvasAgara bhAvikAraNavAda bhAskara, bhadatta bhAsvAmI bhinnamAla bhImakumAra bhImasiMha mANeka bhImasI mANeka bhImAdevI bhuvanakIrti (di.) bhuvanatilakagraMthamALA bhuvanabhadraMkarasAhitya pra. bhuvanavijayajI bhUpendrasUri jai. sA. samiti bhRkuTi juo jvAlA bhRgukSetra juo bharUca bhairavI, ATha bhairavI padmAvatI bhogIlAla bhoTa juo TibeTana maganalAla haThIsaMga maMgala, ATha maMgalapradIpa maNivijayajI granthamAlA paM. mAta maNIbena maNDanagaNi maNDika maNUkacUrNa matisAgara (di.) (malliSaNanA guru) mathurA madirAvatI madrAsI pAnAcaMda sAkeracaMda madhupura 13,107,161,167 For Personal & Private Use Only 37 50 74 21 177 119 78 53 188 93 120 64 38 123 53 148 124 64 62 118 148 149 178 52 64 12 81 94 121 22,199,200,201 118 178 59 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 : prakIrNaka vizeSanAmo 271 66 73 129 157 201 57 madhupurI juo mahuDI 132 mahuDI juo madhupurI 132 manasukhabhAI bhagubhAi 35,52,60,91. mahetA bhagavAnadAsa ma manasukhalAla tArAcaMda mahendra (deva) 142 manoharazAstrI mAlIka 145 mahendra (nRpa) 22 matrarAja-pITha mahendraprabhasUri 188 mannavAdi-vidyAcakravarti-cUDAmaNi 130 mahemadAvAda 177 marudevA mAikro-philma (micro-film) malabAra gaccha juo harSapurIya gaccha 184 mANa()kacanda digaMbara granthamAlA 22,42, maladhArI 2,29,100,184,191 49,67,96,98,108,113,114,161,166,168, malayagirisUri 15 188,200,201 malavAdI 174 mANikya malleiSaNa (di.) 126 mANikyanadi (di.) 45 malliSeNasUri 121,125,126 mANibhadra 131 mahattarA mANekalAla manasukhabhAI 16,59 123 mahAkAla nidhi mAna (? la) kheDa 12,122 mahAdeva juo aSTamUrti 132,136,139,142 mAnacaMda velacaMda mahAdeva juo bhaTTa vAdIndra (pR. 409). mAnatuMga (sUri) 131 mAnadeva (bRha) 192 mAnavaka nidhi 122,122 mahApadma nidhi 12,122 mAnuSottara (giri) 32 mahAvideha 31,126 mAnyakheTa 41,123 507 mahAvidyA (?) 53 mAla(na) kheDA 123 mahAviSNu mAlapura 177 508 mahAvIra mIsAMsaka darzana 2,3 mahAvIra granthamAlA (LA), zrI 98,134 mIsAMsA-darzana mahAvIra jinAlaya 169 muktAbAI jJAnamandira 3,176 mahAvIra jaina vidyAlaya, zrI 75,78 mukti-kamala-jaina-mohana-mAlA mahAvIrasvAmI juo vardhamAna, vardhamAnasvAmI, 60,96,112,117,120,159,161 vIra ane sanmati 54,55, muThapAda 57,81,101,118,136,139,166,176,176, muddagalo 155 178,189,198 mugalono mata 155 mahAvIrasvAmi zve. mU. tapA. TrasTa 76 mukticandrasUri 274 mahAsenA 122 municandra (di.) mahimaprabhasUri 67,161 | municandrasUri 52,68 For Personal & Private Use Only 26 126 132 46. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 municandrasUri (mala.) 509 munivimala munisundarasUri mumbai muMbai sarakAra mulatAna murtidevI graMthamAlA mUla mUladeva mUlanandi megharAja pustaka bhaMDAra meghavijaya medinIpura meru maisura mokSaikalakSIprakAzana motIcaMda dIpacaMda motIlAla banArasIdAsa motIlAla lAdhAjI morAdAbAda mohanalAlajIno jJAnabhaMDAra yakSadeva, saiddhAntika yathAcchandaka 3,4,30,106,108,145,177 6 mUlasAgara 197 meghajI hIrajInI kaMpanI bukaselarsa ane pablirsa 171 yavana 'yavana' yantra 184 158 156 yazazcandra yazobhadra (upA.) yazobhadrasUri yazobhadrasUri yazobhadrasUri (bRha.) yazobhAratI prakAzana 4,66,85 177 49 6 81 140 135 178 11,31 200 28,72,195 91,158 90 54 113 35 109 156 22 137,139 128 130 9,15 9,15 68 59,71,72,108,195 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 yazovijayagaNi juo nyAyAcArya yazovijaya jaina granthamAlA 186,200 yAkinI yApanIya yogadarzana yoganiSTha yogamAyA yogAcAra yogAcAra mata yoginIo, cosaTha yaugamata yaugo raNasUra ratnamaMDanasUri (gaNi) ratnalAbhagaNi ratnazekharasUri 186 2,62,140, 1,143 6,100,155 For Personal & Private Use Only 190 106 94 1 35 rajapUtAnA rajju paDa, raMjavijayalAyabrerI mAlavADA 54,77,172,193 rAjasthAna rAjasthAna purAtattvAnveSaNa (mandira) rAjasthAna purAtana granthamAlA rAjahaMsa rAjendraprakAzana 140,148 58 56 12 118 13 118 57 ratnasAra 65 rabAba (vAgha) 22 ramyak kSetra 31 ravibhadra (di.) 43 rAja gaccha 128 rAjapura 177 rAjavijayasUri juo vijaya rAjasUri 189 rAjazekharasUri 53 31 23,111,132 194 194 87 140 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 : prakIrNaka vizeSanAmo 273 1 48 lUNautAraNa 149 lUNakarNasara 181 lokagirA 197 lokapAla 135,139 lokAyata juo lokAyatika lokAyatika juo lokAyata loMkA gaccha 159,159 (lAdaravA 197 3 lodrapura 197 lodravA 142,198 vajasenasUri 109 vajasvAmI vaTapallI 177,178 vaTapalIyA 176 vaDanagara 199 vaDodarA dezI keLavaNIkhAtuM 2,76 vaNika jJAti 198 vapranadi (di.). 123 varapallI vararuci juo vidagdha vaidyaka (pR. 309) 121 rAmacandra juo devasUri 62 rAmavijaya 180 rAmasUri (DalAvALA) 111 rAyacandra jaina zAstramAlA 24,37,65,85,98 rAyamalla pAMDyuM 114,114 juo rAjamalla (pR. 405) rAyamalla satyavAkyo rAvaNa 62,129 rASTrakUTa (vaMza0) 41 142 rudrapallIya gaccha royala eziyATika sosAyaTI opha beMgola (Royal Asiatic Society of Bengal) 3,26 rohataka rohiNIpura rauhiNeya lakSmaNa (nRpa) lakSmaNavihAra lakSmIkAnta lakSmIcandra (di.) lakSmIpuMja lakhanau | laghu avva juo akalaMka { ladhu havA labdhisUrIzvara jaina granthamAlA, zrI 36,61,108,187 lalitaprabhA 128 lavaNa samudra 20,32 ( lA. da. vidyAmaMdira 15,24,183,190 re lAlabhAI dalapatabhAi bhAratIya saMskRti vidyA maMdira 3.4,29,37,53,56,75,77,99,120 lIMbaDIno bhaMDAra 64,194 158 92 171 vargaNA vardhamAna (tIrthaMkara) juo mahAvIrasvAmI 53 vardhamAna (di.) vardhamAna vidyA 129 vardhamAnasUri vardhamAnasvAmI juo mahAvIrasvAmI 141 varSananTi (di.) valabhI 150 varSA 177 vasubanyu vastupAla 110,171 123. 14 For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 53 54 137 31 82 121 69 184 150 94 31 vastu" maMDala 142 vijayadharmasUrijI (zAstra.) (ta.) 99,200 vahni (devI) juo javAlAmAlinI 124 vijayanagara vAcaka vijayanItisUrI zrI vAcakavarya 25,143 vijayanemisUrigranthamAlA 65,66,67 vANI juo bhAratI vijayanemisUri (jI) 16,35 vAtsI (gotra) vijayaprabha (guNadhara) vAtsAyana vijayapremasUrijI 111,189 vAdimukhya 186 vijaya meghasUri, zrI 62,64 vAdirAja vijayamohanasUrijI 133 vAdivetAla 29,36,69,150,153 vijaya" yatra juo "arjunapatAkA" yatra [vAyaTIya gaccha 170 134,139 vAyaDa gaccha 170 vijayarAjasUri juo rAjavijayasUri vAyaDa gAma 170 [65,189 vAyaDA brAhmaNa 170 vijayalAvaNyasUrIzvarajJAnamandira 4,69 vAyaDA vANiyA 170 vijayavallabhasUrijI vAlathI vAcanA vijayasiMha (mala.) vAsIcandana vijayasiMhasUri (ta.) vAsupujja vijayasenasUri 177,178 viMzatiya 135,136,138,139,140 vijayA (devI) 127 viMzatiyatna, yavanano vijayAnandasUri 179 viMzatiyatno vijayAnandasUrijI juo AtmArAmajI (pR. vikrama 2,2,5,6,7,12,16, 389) 25,25,29,30,39,40,40,50,53,73,77,86,98, vijayo 104,113,121,128,130,131,131,148,155, vijAbda 164,165,176,180,190,191,192,193,199, 199,200 vidyAdevIo, soLa vijayakIrti (di.) 188 vidyAnanda (di.) vijayacandrasUri 155 vidyAdi 513 vijayatilakasUri 179 vidyApITha vijayadarzanasUrijI vidhutvabhA 118 vijayadAnasUri 104,145,157,158,189 vidhi gaccha 199 vijayadAnasUrIzvara jaina granthamAlA 78,120 vidhicaitya 200 vijayadeva vidhi pakSa 63,126,155 vijayadevasUra saMgha vinayacandra vijayadharmasUrigraMthamALA 58 | vinayanadi (di.) 129 136 140 69 176 69 8 N For Personal & Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 : prakIrNaka vizeSanAmo 275 156 53 124 154 154 120 viSNu vinayavijayagaNi 33,100 vedAnta darzana 1,59,69,70 vinayasamudra 193 vedAntI 35 vinayasAgaragaNi vaidika kRti vinItasAgara 37 vaidika paraMparA vidhya (giri) vaidika hinduo 27,89 vibudhacandrasUri vaidya nagInadAsa chaganalAla vimalacandra vaizaSika darzana 3,5,5,7,70,190,190 vimalasAgaragaNi vaizeSika mata 64 vimalaharSa 158 vaizeSiko 190 vivaTTa vyomaziva 190 vivekavimalagaNi 156 zakakasaMvat 26,30,47,49,51,51,108,109, ( vizAlarAja 122,123,150,182,183 (vizAlarAjagaNi zaMkara (naiyAyika) 57 vizvakalyANaprakAzana 96.100 zaMkha nidhi 122,123 vizvamaMgalaprakAzana "zaMkhezvara pArzvanAthAya 158,160 zatArthika 170 vIra 87 zatAvadhAnI 180 vIra (tIrthakara) juo mahAvIrasvAmI 178 vIracandra 171 zatruMjaya 188 vIranAga zatruMjaya giri 160,201 vIra, bAvana zatruMjaya giranAra-paTTikA 198 vIravikramaprasAda zAkinI-mata vIravijaya 131 zAntabhadra 44 vIravijayano upAzraya 131, zAntarakSita 186 vIrasena 118 zAnti (devatA) vIrasena (kumudendunA guru) zAnticandramaNi 91,158 vIrasevAmandira 23,55,92, zAntidAsa 119 98,105,106,107 zAntidAsa khetasI 30 vIsa gati 135 zAntinAtha 166,198 vIsa viharamANa jinezvaro 137 zAntivijayagaNi 119 vIsAyansa 197 zAntiSeNa (di.) [ vRddhicandra zAntisUri (amaracandranA guru) 157 vRddhivijaya 35,98 zAntisUri (vAdivetAla) 150 43,46 For Personal & Private Use Only ts byaa tstshaa tstshaa bhyaa tstshaa tse tshe nn bhyaa nn tshe ts # sgyu byaa tstshaa bhyaa kss h 155 142 51 35 veda Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 158 65 99 128 70 zAradAbena cImanalAla ejayu. rIsarca seMTara | (zravaNa belgola 200,200 60,67,120 zravaNa belgolA 186 zAntiharSa 174 zrIcandra zAsanakaMTakoddhAraka zrIcandrasUri juo pArzvadevagaNi (pR. 394) zAstramuktAvalI 145,194 zAstravizArada zrIpAlanagara TrasTa zAha Ara. ena. 106 zrIpura zAha je. jI. zrIprabha zAha bAlacandra zrI sayAjI sAhityamAlA zAha bAlAbhAI chaganalAla zrutakevaladezIyA zAha raNachoDadAsa zeSakaraNa zrutakevalI zAha hIrAlAla bhogIlAla zrutajJAnaprasArakasabhA zrutajJAna amIdhArA granthamAlA 187 zirapura zivakoTi 142 zrutadevatA 108 zrutasAgara (di.) zivabhUti (ajaina) zruti zivamAra, bIjo zvetAmbara mUrtipUjaka zrIjaina saMgha 99 zivazrI papadArthavAdI 190 zivAditya 190,192 SoDazI 192 zivAdvaita 53 saMvedha zItalanAtha saMsakta 156 zIrSaprahelikA saMsAramocaka zIlabhadrasUri 144,144 sakalakIrti (di.) 188 zIlAMkasUri 182 saMkIrNa bhASA 122,123 zIlAcArya sAgara (cakravartI) zubhacandra (di.). 157 saMgamaka (deva) s16 zubhacandrAcArya (di.) 80,86 saMgamaka (vatsapAlaka) zubhatuMga juo kRSNarAja 41 saMgamasiMha zubhavijaya (paMDita) saMghatilaka zubhavijaya (vRddha paMDita) 177 saMghatilakasUri (ru.) zubhavijayagaNi satyapura zUnyAdvaita 51. satyavijaya graMthamAlA zaiva darzana sadbhutasevA kendra zobhAlapura 157 sanaskumAra (cakravartI) 81 zramaNa (mAsika) sanAtana jaina granthamAlA18,24,48,49, 106,113 31 198 32 94 150 177 170 177 83 For Personal & Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3: prakIrNaka vizeSanAmo 277 sAdhuvijayagaNi sAbarakAMThA sAhasatuMga (? sahastranuMga) juo dantidurga bIjo 188 165 186 6. 86 180 22 saknikarSa 56 sanmati juo mahAvIrasvAmI 166 sanmArga prakAzana 120 sanmati (di.)juo sumati saptabhaMgI samannubhadra 17,41 samayasundaragaNi sambhavanAtha - 198 saMmetazikhara 196 saradArazahara sarala jaina jJAna bhaMDAra 115 sarasAvA 23,53,106 sarasvatI devI) 125,126,131 sarasvatI granthamAlA 170 sarasvatI pustaka bhaMDAra 19,39,44,54,58 sarvatobhadra' maMDala 142,198 sarvananTi (di.) sarvaratna nidhi 122,122 salAla 165 sahastramalla 119 sahastrAvadhAnI 10,91,174 sAketa sAgara 128 sAgaracandra 119 sAgaracandra 126 sAgaracandra 126 sAgaracandra sAgaracandra 126 sAgaropama sAMkhya darzana 1,5,35,59,70,94,142,190 sAcora 183 sAtavAhana 172 126 92 sAhuli siMhanadi (di.) siMhavarmA (nR50 siMhasUra siMhasUravAdigaNi, kSamAzramaNa 'siMhAsana yatna 138,139 siMdhI jaina graMthamAlA 34,39, 44,47,54,58,59,120,128,171,172 siddhacakra 142,166 siddhapura 97,176 siddharAja 155 siddharAja jayasiMha (nRpa) siddhaviMzati' yatra 135,135,139 siddhasena siddhasenagaNi 12,13 siddhasena divAkara 7,12,13,17,160,174 siddhArtha (nRpa) 178 siddhicandragaNi sImanvarasvAmI 160,161 simaMdharajina maMdira khAtuM 152 sIsAMga 177 suIgAma jaina saMgha 118 sukhalAlajI, pa. juo saMghavI sukhalAla (pR. 399). sugata juo buddha sudarzana (zreSThI) sudharmasvAmI 12 22 180 126 31 1. zuM A granthanuM nAma che ? For Personal & Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 jaina saMskRta sAhityano itihAsa : khaMDa 3 150 107 118 30 81. 169 supArzvanAtha (tIrthakara) 198 subhUma (cakravartI) 81 sumati (di.) juo sanmati 186 sumatinAtha (tIrthakara0 196 sumativijaya 175 sumitra (maMtrI) surata 5,12,23, 35,71,91,105,108,114,132,177,200 sulasa suzIlasAhityaprakAzana 22,29,120 sUrasena 118 sUrima7 77,121,128,129 [ sUripatrayantasAhityAdi granthAvalI 133 senTapiTarsabarga 19. senTrala jaina pababliziMga hAusa (Central Jain Publishing House, The) 5 teonI 115 sonI pannAlAla 151 soma (lokapAla) 135 somacaMda bhagavAnadAsa 104 somatilakasUri somasundarasUri 74,192 solApura 19,106,116,165 sautrAntika saudharma (kalpa) saumanasa (vana) skanda juo kArtikeya skandila, Arya 15 stasmatIrtha juo khaMbhAta 177 vikalpI 25 sthAnakavAsIo 159,164 sthUlabhadra 81 spardhaka smRti 46 svaprakAzavAdI 35 svastikavAca svarNagiri svAti (umAsvAtinA pitA) - 6 svAti (zyAmAcAryanA guru). 6 haMsa (nRpa) 118 haMsavijayajI jaina phrI lAIbrerI 27,175 haMsasAgarajI haThIsiMga dIpacaMda 30 518 hammIra haribala macchI 118 haribhadra (munIndra0) 155 haribhadrasUri 132 haribhadrasUrI 145 haribhadrasUri jaina granthamAlA haribhadrasUri, pahelA 23,12,15,174 haribhAI devakaraNa jaina granthamAlA 111 harSanandana 33,180 harSanadi (di.) harSapuSyAmRtagranthamAlA 38,51,58,90,94,120 harSapurIya gaccha juo malabAra gaccha 176,184 harSasena 156 hastinApura tIrtha 172 519 hindI jaina sAhitya pracAraka maMDala hiMdu milana maMdira 22 himmatagranthamALA 140 hIravijayasUri 158,175,177,179 hIrAlAla devacaMda 107 hIrAlAla haMsarAja 118,120,175,188 hemacandra (kha.) hemacandrasUri (pU.) 15,29, 68,78,80,110,174 hemacandrasUri (mala.) 184,184 123 154 28 142 171 For Personal & Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 : prakIrNaka vizeSanAmo 279 124 hemacandrAcArya sabhA 60,68,179 hematilakasUri 109 S (? )LAULU Akademic Verlag, 29 Annals of the Bhandarkar Oriental Research Institute 41,42,86,169,187 Copernicus Nicholus 182 Crtique of Organ of Knowledge 55 Giornale della Societa AsiaticaItaliana 27 gal Journal of the Italian Asiatic - Society Indian Culure Jain Gazette, The Journal of the Italian Asiatic Asiatica Italiana 54 Journal of the Italian Asiatic Society 26 gaul Giornale della Societa Asiatica Italiana Journal of the Oriental Institue 178 Journal of the University Of Bombay 171 L. D. Institute of Indology gaul al E. vidyAmaMdira 77 Reality 18 Royal Asiatic Society of London 194 stcherbatskoi, Th. 19 Vidya 127 Zeitschrift der Deutsehen morgenlandischen geselleshaft 5,78 40 54 For Personal & Private Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa : khaMDa 3 gAdine aMgenA saMketo ane tenI samajaNa aM. = aMgrejI aM. = aMcala A. = Agama upa. = upadeza kR = kRSNarSi kha. = kharatara gA. = gAthA guja. = gujarAtI gR. = gRhastha caM. = cakra ta. = tapA te. = terApaMthI thA. = thArApadra di. = digaMbara nA. ta. = nAgorI tapA pari. = pariccheda pU. = pUrNatalla pI. = paurNimika pra. = prakAza buM. ta. = bRhat tapA bRha. = bRhad ma. = mAladhArI mala. = mAladhArI yA. = yApanIya che. = rudrapallIya lo. = loMkA vA. = vAyaDa vi. = vidhi pakSa = vibhAga = zvetAMbara saM. = saMskRta sa. = sarga sthA. = sthAnakavAsI r mAtra nA nAmanI enara 1. AmAM graMthakAronAM nAma mATenA saMketono samAveza thato nathI. For Personal & Private Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paeyiim . aev, anng303vaa. kiri ml vee. ss, vrgy apirunnu ey kuv : cga3 .an, btt diy Jalg Education International For Personal & Private Use Only