Jain Sanskrit Sahityano Itihas Part 03

SR No.: 005507
Original Sutra Author: N/A
Author: Munichandrasuri
Publisher: Jain Dharm Vidya Prasarak Sabha Palitana
Publication Year: 2004
Total Pages: 316
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 7 MB

Page 149

૧૧૪
જૈન સંસ્કૃત સાહિત્યનો ઈતિહાસ : ખંડ ૩ : પ્રકરણ ૪૨
આ ઉપાસકાધ્યયનનો જિ. ૨. કો. (વિ. ૧, પૃ. ૩૯૫)માં શ્રાવકાચાર તરીકે પણ નિર્દેશ છે. એ કૃતિ મોરાદાબાદથી વિ. સં. ૧૯૬૬માં પ્રસિદ્ધ થયાનો પૃ. પદમાં ઉલ્લેખ છે. એ પ્રકાશન તો મારા જોવામાં આવ્યું નથી પરંતુ “ભારતીય જ્ઞાનપીઠ, કાશી” તરફથી “વસુનન્ટિ-શ્રાવકાચાર”ના નામથી ઈ. સ. ૧૯૫૨માં પ્રકાશિત કૃતિ મેં જોઈ છે. એ જઈણ સોરસણીમાં છે અને એમાં ૫૪૬ પદ્યો છે. ગ્રન્થકારના મતે આનું પરિમાણ ૬૫૦નું છે. એના દ્વિતીય પદ્યમાં “સાવયધમ્મ” કહેવાની પ્રતિજ્ઞા કરાઈ છે અને ૫૪૪માં પદ્યમાં આ કૃતિને ઉવાસગઝયણ કહી છે.
૨ઉપાસકાચાર–આના કર્તા દિ. પૂજ્યપાદ એમાં આશરે ૧૦૩ પદ્યો છે. P ૨૧૨ ઉપાસકાચાર, ધર્મપ્રશ્નોત્તર, પ્રશ્નોત્તરોપાસકાચાર કિંવા શ્રાવકાચાર–આના કર્તા દિ, સકલકીર્તિ
છે. આ છ વિભાગમાં વિભક્ત છે. આની એક હાથપોથી વિ. સં. ૧૬૫૪માં લખાયેલી મળે છે.
ઉપાસકાચાર–આ ૩૩ પદ્યની કૃતિના કર્તા દિ. ભટ્ટારક પ્રભાચન્દ્ર છે. આ નામની એક અજ્ઞાતકર્તુક કૃતિ પણ છે અને એનો પ્રારંભ “નાપવૃિત્તાનિ'થી થાય છે.
શ્રાવકાચાર કિંવા ઉપાસકાચાર (લ. વિ. સં. ૧૦૫0)–આના કર્તા સુભાષિત રત્નસન્દ્રોહ ઇત્યાદિના પ્રણેતા દિ. અમિતગતિ છે. એ પંદર વિભાગોમાં વિભક્ત છે.
શ્રાવકાચાર યાને ધર્મપીયૂષ (ઉં. વિ. સં. ૧૨૫૦)-આના કર્તા દિ. બ્રહ્મ નેમિદત્ત છે. એમણે આ કૃતિ ચાર ભાગમાં વિભક્ત કરી છે. એના ઉપર દિ. આશાધરે “થ ન–ાતો નૂનમ'થી શરૂ થતી ૧૨૭૬ શ્લોક જેવડી વૃત્તિ રચી છે. એને પણ કેટલાક "શ્રાવકાચાર કહે છે.
શ્રાવકાચાર, પ્રશ્નોત્તર-શ્રાવકાચાર ક્વિા લાટીસંહિતા (વિ. સં. ૧૬૪૧)-આના કર્તા P ૨૧૩ રાજમલ્લ કવિ ઉર્ફ રાયમલ્લ પાંડ્યું છે, એમણે આ કૃતિ સાત સર્ગમાં વિભક્ત કરી છે. એમાં આશરે ૧૬૦૦ શ્લોક છે.
સમાનનામક કૃતિઓ–“શ્રાવકાચાર' એ નામથી એકવીસ કૃતિઓ જિ. ૨. કો. (વિ. ૧, પૃ. ૩૯૫-૩૯૬)માં નોંધાયેલી છે. એ પૈકી ત્રણનો ઉલ્લેખ ઉપર થઈ ગયો એટલે બાકીની તેર સંસ્કૃત કૃતિઓના કર્તાનાં નામ હું નોધું છું – ૧. આ પં. હીરાલાલ જૈનના હિન્દી અનુવાદ, પ્રસ્તાવના અને પરિશિષ્ટો સહિત છપાવાયેલ છે. ૨. આ કૃતિ કલ્લપા નિટવે તરફથી કોલ્હાપુરથી ઈ. સ. ૧૯૪૦માં છપાવાઈ છે. ૩. આ કૃતિ સુરતથી ઇ. સ. ૧૯૨૬માં પ્રસિદ્ધ કરાઈ છે. ૪. આ કૃતિ “અનંતકીર્તિ દિ. જૈન ગ્રંથમાલા”માં વિ. સં. ૧૯૭૯માં પ્રકાશિત થયેલી છે. ૫. આશાવરકૃત ધર્મસંગ્રહ તેમજ ધર્મસંગ્રહ-શ્રાવકાચાર તરીકે ઓળખાવાતી કૃતિઓ તે જ આ છે ? ૬. આ “મા. દિ. ગ્રં.”માં વિ સં. ૧૯૮૪માં પ્રકાશિત થયેલી છે. ૭. આ પૈકી એક કૃતિ અપભ્રંશમાં છે અને એનું નામ સાવયધમ્મદોહા છે. એના ઉપર લક્ષ્મીચન્દ્રની સંસ્કૃતમાં પંજિકા છે.