________________
પ્રકરણ ૪૪ : યન્ત્રવિમર્શ : [પ્ર. આ. ૨૫૩-૨૫૬]
અનુવાદ– પ્રસ્તુત પદ્યનો અનુવાદ હું નીચે મુજબ કરું છું :–
૧, ૩, ૬, ૧, ૧ અને ૧૨ એ સંખ્યાના અનુક્રમથી ૧, ૪, ૫, ૬, ૯, ૮ અને ૧૦ અને ઊર્ધ્વ આકાશમાં એટલે ૧૦ની ઉપર રાશિ અર્થાત્ ૧૨ વગેરે અંકો સ્થાપવાથી જે યંત્ર બને છે તેના ઐશ્વર્યથી લક્ષ્મીની પ્રાપ્તિ થાય છે, શત્રુ મરકી અને સર્વે ભયોથી તેમ જ હૃદયના ક્ષોભ, અન્તરાય અને વિષથી રક્ષણ થાય છે. વળી ગુરુ (બૃહસ્પતિ)ના મુખની ભારતી (વાણી) થાય છે તેથી હે (પદ્માવતી) દેવી ! આ મંત્રોને ગુરુમુખથી (નિશ્ચય કરીને ધ્યાન કરે).
આ પદ્માવતીસ્તોત્રમાનું પદ્ય છે. પૃ. ૭૨માં કહ્યું છે કે ભગવતી પદ્માવતી દેવીએ સ્વપ્નમાં કહેલા યંત્રના સંવાદાર્થે વાચક મેઘવિજયે આ યંત્રનું વિવરણ કર્યું.
‘ભૂવિશ્વ’થી શરૂ થતા પદ્ય ઉપરથી નીચે મુજબનું યંત્ર તૈયાર કરી એ યંત્રના કોઠાઓમાંના અંકોને છૂટા પાડ્યા વિના અથવા છૂટા પાડીને તેમ જ એકાદિ અંક ન્યૂન કરીને કે અધિક કરીને ૨૦ની સંખ્યા ઉત્પન્ન કરાઇ છે :—
[૧]૧ + ૧૦ + [૧]૯ = ૨૦, ૧ + ૭ + ૧ + ૧૧ = ૨૦, ૧૭ + ૧ + ૧ + ૧ = ૨૦, ૧૧ + ૯ (૧૦-૧) = ૨૦, ૧ + ૪ + ૧૫ = ૨૦, ૧ + ૭ + ૧ + ૪ + ૧ + ૬ = ૨૦, ૧૭ + ૩ = ૨૦, ૧૪ + ૧ + ૫ = ૨૦, ૧+૭+૧૨=૨૦, ૧+૩+૧૬=૨૦, ૧૩+૧+૬=૨૦, ૧૭ + ૩ (૪-૧), = ૨૦; ૧૯ એટલે ૯-૧ = ૮ + ૧ + ૧૧ = ૨૦; ૧૭ એટલે ૭-૧ = ૬ + ૧ + ૧૩ = ૨૦, ૧૧ + એક ન્યૂન
૬ + ૧ + ૩ = ૨૦.
ઇશાન
ઉત્તર
* પૂર્વ ૧
૧૭ ૧૨.
૧૧
૧૪ ૧૦ ૧૬
૧૯
વાયવ્ય ૧૫
૧૧
૧૨
૧૮
૭
૧૦
૧૩
પશ્ચિમ
પાઠાંતર– ‘ભૂવિશ્વ’થી શરૂ થતા પદ્ય અંગે ‘‘વાળરૂપવસુવિવિવું ને રાફ્યાવિપુ’ પાઠાંતર મળે છે તે રીતે પણ આ પદ્ય વિચારાયું છે.
પૃ. ૫૩માં ‘યવનયંત્ર’ નીચે પ્રમાણે અપાયું છે :
૧૬ ૩
૪
८
૧૩૭
અગ્નિ
૯
દક્ષિણ
નૈઋત્ય
*. આ યંત્રગત અંકો દ્વારા વીસની સંખ્યા વીસ રીતે ઉત્પન્ન કરાઇ છે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
P ૨૫૫
P ૨૫૬
www.jainelibrary.org
