Book Title: Jain Sanatan Vitrag Darshan
Author(s): Ramniklal Savla
Publisher: Ramniklal Savla
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005528/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena sanAtanA vItarAga darzana For Personal & Private Use Only . . Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 1987 jaina sanAtana vItarAga darzana jaina sanAtana vItarANa darzana vALanA che prathama AvRtI 26 jAnyuArI, 2004 saMkalana -: ramaNIka sAvalA : phakta aMgata svAdhyAya mATe (FOR PRIVATE CIRCULATION ONLY) - - -- For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888888 jene sanAtana vItarAga darzana ---- jJAnasvarUpa AtmA AtmA jJAnaM svayaM jJAnaM jJAnAdanyatkaroti kim / parabhAvasya kartAttmA moho'yaM vyavahAriNAm // AtmA jJAnasvarUpa che, pote jJAna ja che, te jJAna sivAya bIjuM zuM kare? AtmA parabhAvono karyA che ema mAnavuM (tathA kahevuM) te vyavahArI jIvono moha (ajJAna) che. AtmA arthAt cetanadravya cetanAmAtra pariNAma kare che. kevo hovAthI? kAraNa ke AtmA pote cetana pariNAma mAtra svarUpa che. cetana pariNAmathI bhinna je acetana pudgala pariNAmarUpa karma tene kare zuM? arthAta nathI karato, sarvathA nathI karato. cetanadravya jJAnAvaraNAdi karmane kare che evuM jANapaNuM, evuM kahevuM mithyASTi jIvonuM ajJAna che. bhAvArtha Ama che ke - kahevAmAM ema Ave che ke jJAnAvarNAdi karmano kartA jIva che, te kahevuM paNa juduM che. zrI samayasAra - kaLaza 62 For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jene sanAtana vItarAga darzana : mAMgalika : NamokAra mahAmaMtra Namo arihaMtANaM Namo siddhANaM Namo AiriyANaM Namo uvajjhAyANaM Namo loe savvasAhUNaM cAri maMgala cattAri maMgala, arahaMtA maMgala, siddhA maMgalaM, sAhu maMgala, - kevali paNato dho maMgala. cattAri loguttamA, arahetA lokuramA, siddhA loguttamA, sahu lAguttamA, . kevali paNato dhamo lAguttamA. cAri zaraNaM pavaeNjjAmi, arahaMte zaraNaM padhvajAmi, siddha zaraNaM padhvajAmi, sahu zaraNe pavanajAmi, kevali paNato ghamaM zaraNaM padhvajAmi. cArika zarata paNa bhAva namaskAra maMgalaM bhagavAna vIro, - maMgala gautamo gaNI, maMgala kundrakundAryo, jaina dharmostu maMgala che. For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 8 jena sanAtana vItarAga darzana @@ niraMtara bhAvavA yogya bhAvanA sahajAtma svarUpa, jyoti jinasvarU5; caitanya ja, jhaLahaLati jyota jIvanamAM kSaNa kSaNa yAda karuM, jaDa-cetanathI bhedajJAna karuM. ... koI bheda na jinavara-jIva taNo, nizcayathI sadA e dhyAna dharuM.........(2) A pApa ne puNya zubhAzubha bhAva, e to sarva che jaDa-pudgala mAyA ..........(3) sahaja.. sadA lInatA rahe, muja svarUpamAM, nija cetanamAM, jJAna-jJAyakamAM. ...........(4) nitya paMca parameSThI namana karuM, nija amRtanA rasapAna grahuM ............(2) zuddha bhAvo vahe mana maMdiramAM, samatA - kSamApana - pavitratAnA ..............(6) sahaja.. ati samIpa rahe sadA zrI bhagavaMta, ANe paryAyamAM bhavabhavanA aMta ........(7) sadA nikaTa raho, rUDA AtmIjana, prere AtmabaLa, banuM nizcila ....(2) vicalIta na thAya, mana mAruM, tananI pIDA, tvarIta visaruM ............(9) sahaja.. sAta tattvonuM sadA jJAna rahe, ciMtana - dvAdaza - anuprekSA vahe ................(10) azabda, arasa, arUpa, agaMdha, huM ajara-amara-abhinna abhedha .......(11) parabhAvo muja svarUpamAM lavalIna rahuM ..............(12) sahaja A For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48484848484 jaina sanAtana vItarAga darzana OM 'AtmabhAvanA' nivedanaH (1) 'huM' 'jJAyaka' jJAnamayI, AnaMdamayI, sukhamayI, vIryamayI, zAMtimayI, zAzvata zuddhAtmA akhaMDa abheda-sahaja AtmasvarUpa chuM. (2) 'huM' paramAtmA svarUpa, jyoti jina svarUpa, paramajyotisvarUpa, paramabrahmasvarUpa, paripUrNa, akSaya, avyava, avinAzI, anupama, accheda, avyAbAdha, anAdi-anaMta, nitya, nirAbAdha, niraMjana, niSkalaMka, nirAkAra evo akhaMDa abheda sahaja Atma svarUpa chuM. (3) 'samayasAra' ke je nokarma, dravyakarma, bhAvakarma rahita che, evo zuddhAtmA sarvathA sarvadA sarvathI bhinna ja chuM. jJAyaka eka 'sva' bAkI badhuM ja para evo huM cetanAro mAtra caitanyabhAva - sahaja AtmasvarUpa chuM. (4) A bhagavAna AtmA 'huM' vijJAnadhana, caitanya sUrya, svataH siddha, kevaLajJAna zaktisvarUpa, caMdrathI adhika zAMti, zItaLatA, ThaMDaka svarUpa atIndriya mahA padArtha, sarva padArthone samaya mAtramAM yugapata jANanAra svarUpa-sahaja AtmasvarUpa chuM. (5) 'huM' nipuNa, pravaNa, pravINa, puruSArthI, cidAnaMda, jJAnAnaMda, arihaMta ane sidhdhabhagavAnanI jAtano, paMcaparameSThinI nAtano, paMcamagati prayANa karanAra parama pAriNAmika bhAva svarUpa, mahAna zakti ane sAmarthyathI bharapUra sahajaAtmasvarUpa chuM. (6) 'huM' sukhAnaMdanI dharmazALA, jJAnAdi guNonI gAMsaDI, AnaMdanu nUra, caitanyanuM pura, caitanya camatkAra, caitanyaratnAkara, kevaLajJAnarUpI lakSmIthI zobhAyamAna, paMcamabhAva pUjita pariNatithI pUjya, mahAna atIndriya, dhruva, acaLa, mahimAvaMta padArtha sahaja AtmasvarUpa chuM. (7) 'huM' akaSAyI, zAMta-vItarAgarasathI taraboLa, anaMta prabhutA, vibhutA, svacchatA, sarvAMga suMdaratAne prApta evo parama padArtha, prabhu thavAnI pracaMDa zaktino mahAsAgara, guNono godAma, zaktino saMgrAlaya, sukhanA mahimAvaMta mahAna maherAmaNa, jJAnasiMdhu, aphATa, apAra, anero evo avarNanIya padArtha sadAya pratibhAsamaya - sahaja atmasvarUpa chuM. 5 For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 8 5 jaina sanAtana vItarAga darzana 2 (8) huM svabhAvathI rAgAdirahita, kaSAyarahita zuddha ja chuM. huM jANuM chuM ke mohakarmanA udayanuM nimittapAmIne vartamAna pariNati rAgAdisvarUpa malina jaNAya che, paraMtu te mAruM vAstavika svarUpa nathI. huM to zuddha cetanyamaya sahaja AtmasvarUpa chuM. (9) "huM sadAya, sarvathA, sarvathI bhinna mAtra cetanAro, jANanAro jANana...jANana... jANana. svabhAvavALo.... sva-para prakAzaka zaktivALo zuddha caitanyamAtra - sahaja AtmasvarUpa chuM. (10) asaMkhya pradezI "sva" dhAma te mAruM kSetra che, svadhAmamAM vasanAra, evo "A rAgAdi je ajIva che te svarUpa mAruM kema hoya bhalA? A rAgAdi to lakSaNathI AkuLatA UpajAvanArA che, jyAre huM to anAkuLatA jenuM lakSaNa che evo jJAnAnaMda svarUpa zuddha caitanyamAtra - sahaja AtmasvarUpa chuM. (11) "huM nitya udyotarUpa, nirmaLa, spaSTa, prakAzamAna, darzana-jJAna jyoti svarUpa chuM. anaMtadravyo sAthe ekakSetrAvagAharUpa hovA chatAM, TaMkotkIrNa, zuddha caitanyamAtra-sahaja AtmasvarUpa chuM. (12) huM sahaja zuddha jJAnAnaMdarUpa eka svabhAvabhAva chuM, nirvikalpa chuM, udAsIna chuM, nija niraMjana zuddhAtmAnA sabhyazraddhAna, jJAna, anuSThAnarUpa nizcaya ratnatrayAtmaka nirvikalpa samAdhithI utpanna vItarAga sahajAnaMdarUpa, sukhAnubhUtimAtra lakSaNadvArA svasaMvedana jJAna vaDe saMvedha, gamya, prApya, bharitAvasya zuddha cetanyamAtra - sahaja AtmasvarUpa chuM. (13) "huM sakaLanirAvaraNa-akhaMDa-eka pratyakSa pratibhAsamaya-avinazvara-zuddhapAriNAmika paramabhAvalakSaNa nijaparamAtmA dravya te ja huM chuM. zuddha caitanyamAtra sahaja AtmasvarUpa chuM. (14) "huM to jJAnasvarUpI mahelamAM rahenAra, jJAnagaganamAM uDanAra, jJAnAnaMda bhojana lenAra, jJAnasarovaramAM DUbanAra, jJAnakillAmAM surakSita, jJAnasamudramAM lavalIna, jJAnajaLanAM rasapAna karanAra chuM. evo zuddha caitanyamAtra-sahaja AtmasvarUpa chuM. (15) eka jJAyakano ja pakSa, eka jJAyakanuM ja lakSa ane temAM ja dakSa thaI, caitanya camatkAra tejapuMja, jJAnajyoti sa-rasa jJAnAnaMdano siMdhU evA AtmAmAM aMtarnimagna thaI, mArI nirmaLa jJAnaparyAyamAM pratyakSa jaNAuM evo chuM evo zuddha caitanyamAtra - sahaja AtmasvarUpa chuM. For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1998 jene sanAtana vItarAga darzana (16) kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna, adhikaraNarUpa kArakabhedo, sattva, asattva, nitya, anitya, ekattva, anekattva Adi dharma bhedo, jJAna, darzana, cAritra Adi guNabhedo, jo kathaMcit hoya to bhale ho; paraMtu zuddha caitanyamAtra bhAvamAM to koI bheda nathI. "huM to mAtra zuddha caitanyamAtra abheda-sahaja AtmasvarUpa chuM. (17) mArA svabhAvamAM vibhAvano abhAva che; mArA jJAnamAM ajJAnano abhAva che; mArI zaktimAM nirbaLatAno abhAva che; mArI zraddhAmAM mithyAtvano abhAva che; mArA cAritramAM kaSAyano abhAva che; caitanya caitanya...cetanya... pravAhamAM nimagna, "huM vIryane varanAra, svataMtratAthI zobhAyamAna, vibhutvathI vyApanAra, civilAsasvarUpa zuddha caitanyamAtra-eka "jJAyakabhAva' - sahaja AtmasvarUpa chuM. (18) AtmA jJAyakasvarUpa parane jANavA kALe ajIvane jANe, rAga-dveSane jANe, zarIrane jANe tyAM jANapaNe je pariNAme te pote pariName che, jJAnasvarUpe kAyama thaIne pariName che, jJAna parapaNe thaIne pariName che ema nathI, jJAna jJAnapaNe rahIne parane jANe che - evo jANanAra mAtra eka zuddha caitanyamAtra svarUpa-sahaja AtmasvarUpa chuM. (19) bhagavAna AtmA, ekalo cetanya che, paryAyanI ADamAM, navatattvanI ADamAM dUra hato te eka jJAyakabhAvanI samIpa jaIne te ekane ekapaNe anubhavatAM temAM navabhedo jaNAtA nathI tethI te nava abhUtArtha che. tethI A navatattvomAM bhUtArthanayathI jotAM eka jIva ja prakAzamAna che, eka jJAyakabhAva ja prakAzamAna che. mATe huM eka zuddha caitanyamAtra - sahaja AtmasvarUpa chuM. (20) sAmAnya, eka dhruva cetanya svarUpane anusarIne zAMti ane AnaMdano je anubhava thayo e zuddhanaya che. eka trikALInuM lakSa karatAM paryAyamAM je dravya trikALI jaNAyuM te zuddhanaya che ane e anubhUti AtmA ja che. zuddhanaya kaho, AtmAnubhUti kaho ke AtmA kaho e badhuM eka ja che. judAM nathI. AtmAnubhUti e jainazAsana che. A jJAyaka saMbaMdhI je koI bhAva thayAM te mAruM svarUpa nathI, huM to tenAthI bhinna eka zuddha cetanyamAtra-sahaja AtmasvarUpa chuM. For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 1 8 8 8 8 jenasanAtana vItarAga darzana : prastAvanA : jaina dharma (jina zAsana) prastAvanA rUpa - TUMkA bola..... (1) dharmanI vyAkhyA ghaNA prakAre karI che. 1 vastunA svabhAvane dharma kahe che. 2. dharmanA dasa lakSaNa 3. ahiMsA paramo dharma 4. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatAne mokSamArga kahe che. ' have thoDuMka vizeSaH (1) jaina dharma koI vyaktinA kathana, pustaka, camatkAra ke vizeSa vyakti para nirbhara nathI. koI vyaktie dharma utpanna karyo nathI. (2) dharma vastuno svabhAva che, vastu anAdi anaMta che eTale dharma paNa anAdi anaMta che. tenuM svarUpa prakAzaka tattvajJAna paNa anAdi anaMta che. teno pradarzaka jaina dharma vizvadharma che. (3) tIrthakaro dharmanI sthApanA nathI karatA... tamArI khovAI gayelI zraddhAne sthApIta kare che. tamane yAda karAve che ke tame badhA bhUlelA bhagavAna cho. (4) koI vastu ane tenA guNa dharma (svabhAva) judA hoya ema kadI bane nahi, vastuno svabhAva sadAya vastumAM ja rahe. AtmAno svabhAva sadAya AtmAmAM ja rahe. svabhAva e ja vastuno dharma hovAthI AtmA pote ja dharma svarUpa che. A AtmA pote ja jJAna-AnaMda svarUpa ja che. (5) have je vastu pote dharmasvarUpa ja che tene dharma mATe bahAranI madadanI jarUra kema rahe? AtmAno dharma sadAya svayaM AtmAmAMthI ja pragaTa thAya. juo A dravyanI svataMtratA.... tuM game te kSetre jA ke game te kALa hoya to paNa tAro dharma tArAthI judo nathI. tuM pote dharmasvarUpa hovA chatAM tane tArI potAnI ja khabara anAdithI nathI. tArAmAM dharma hovA chatAM e tane pragaTa anubhavamAM Avato nathI. tane tArA dharmasvarUpa saMbaMdhI zaMkA che, mithyA mAnyatA che ane te ja adharma che ane te ja kAraNe anAdithI saMsAra che. AtmasiddhinI prathama gAthA... "je svarUpa samajyA vinA pAmyo duHkha For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 48 48 48 4 jaina sanAtana vItarAga darzana 48 8 8 8 8 anaMta...' e adharma TALavA tArA dharmasvabhAvanI je oLakhANa karAve tenuM nAma jaina zAsana che. (7) AtmAno svabhAva trikALa che. emAM je eka samaya pUratI vikArI paryAya tenuM lakSa gauNa karIne akhaMDa paripUrNa svabhAvanuM darzana karAvavuM te jaina darzana. (8) pratyeka AtmA sarvajJa svarUpa ja che ane e svabhAvanA sAmarthyanuM mahimA AvatA paryAyamAM sarvajJatA pragaTa karI paramAtmA banI zake che evI jAherAta karanAra jaina dharma e vizva dharma che.. (9) padArthonA svarUpano pradarzaka jaina dharma e trikALa abAdhita satyarUpa ja che. (10) A jaina dharmane kALa ke kSetranI maryAdAmAM keda karI zakAya nahi. pratyeka AtmAnI hitanI vAta emAM che. (3) sArarUpa (1) jaina zAsana eTale vItarAgatA... (2) anekAnta e jaina zAsanano AtmA.... dareka vastu potApaNe che ane parapaNe nathI. (3) syAdvAda e jaina zAsananI kathana zailI.... dareka kathana apekSA sahita hoya che. (4) jaina zAsana eTale yukti ane anubhavano bhaMDAra anubhUti e ja jaina zAsana che.' sukhanI utpatti, vRddhi ane pUrNa sukhanI prApti e ja dharmanuM prayojana che. (5) jaina zAsana eTale dareka dravyanA svarUpane saMpUrNa ane trikALa svAdhIna (svataMtra) batAvanAra anAdi-anaMta vizvano dharma. sAra H pApamAM javA na de ane puNyamAM dharma na manAve tenuM nAma jaina dharma. (4) sArarUpa : jJAnAnaMda svarUpa AtmAnuM svasaMvedanarUpa jJAna athavA svanuM-AtmAnuM pratyakSa vedanarUpa jJAna niyata che. bhagavAna AtmA atIndriya jJAna ane AnaMdanuM nidhAna che. tenuM svasaMvedana eTale potAthI potAnAmAM pratyakSa AnaMdanuM vedana thavuM te dharma che, jaina zAsana che. 9 For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 (2) jaina sanAtana vItarAga darzana vItarAgI pariNatinI utpattine bhagavAne ahiMsA kahI che. "ahiMsA paramo dharma saccidAnaMdamaya bhagavAna AtmAno svAda-anubhava levAmAM Ave tyAre dharma thAya che. A ja mArga che A ja sAdhana che. bahAranA kriyAkAMDa ke zubharAgamaya pariNamana e dharma nathI. anubhava saMbaMdhI thoDuMka citavana (1) anubhava ciMtAmani ratana, anubhava che rasakUpa.... anubhava mAraga maukhako, anubhava maukha svarUpa. vastuvicAra dhyAvataH mana pAme vizrAma; rasa svAdana sukha upaje, anubhava tAko nAma. (3) upaje moha - vikalpathI, samasta A saMsAra, aMtarmukha avalokatA, vilaya thatAM nahi vAra. (4) bhagavAna AtmA paramArtha svarUpa - AnaMda rasano-zAMta rasano-akaSAya rasano samudra che. temAM aMtarmagna thatAM zAMta rasano-AnaMda rasano AhulAbhakArI svAda Ave che AnuM nAma jina-zAsana che. Atma anubhavanI je dazA che - te samyakrattva che ane te dharma che. te saMvara - nirjarA - mokSa che. A ja eka sukhI thavAno upAya che. sAra H (1) mokSa che - sukhanI paryAya pragaTa thaI zake che. (2) svabhAvano svIkAra - tuM cho mokSasvarUpa * (3) teno upAya che. vartamAna jJAnanI paryAya svabhAvanuM AlaMbana laI tyAM - ekAgra thAya to mokSanI paryAya pragaTa thAya che. (6) "vItarAgatA (1) vastu pote mokSasvarUpa ja che. tenuM sAmarthya tenI zakti - tenuM sattva sadA mukta svarUpa ja che. (2) paNa A to paryAyamAM mukti thAya che, anubhavAya che. (3) jeNe AtmAne abaddhaspaSTa jANyo teNe jaina zAsana jANyuM che. (4) bhagavAna AtmAne rAga ane karmanA baMdharahita jANanArI je zuddhopayoganI pariNati che te jaina zAsana che. azuddhopayoga (zubhAzubhabhAvarUpa)-rAganI pariNati kAMI jaina zAsana nathI. - 10 For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 % % jenasanAtana vItarAga darzana che : (5) jeNe, "huM mukta svarUpa ja chuM" ema anubhavyuM teNe cAreya anuyoganA sArarUpa jaina zAsana jANI lIdhuM. cAreya anuyogono sAra "vItarAgatA" che. sAra H e vItarAgatA-vItarAga svarUpa-mukta svarUpI evA bhagavAna AtmAno Azraya le to paryAyamAM pragaTa thAya che. Avo mArga te jina-zAsana che. (7) aMtima bhAvanAH AmAM sadA prItivaMta bana, AmAM sadA saMtuSTa ne, AnAthI bana tuM tRpta, tujane sukha aho ! uttama thaze. bhAvArtha jJAnamAtra AtmAmAM lIna thavuM, tenAthI ja saMtuSTa thavuM ane tenAthI ja tRpta thavuM - e ja paramadhyAna che. tenAthI vartamAna AnaMda anubhavAya che ane thoDA ja kALamAM jJAna-AnaMda svarUpa kevaLajJAnanI prApti thAya che. AvuM pragaTa karanAra puruSa (AtmA) te sukhane jANe che, bIjAno emAM praveza nathI. ' (8) jJAnakALamAM akhaMDano pratibhAsa jJAnanI vartamAna paryAyanuM sAmarthya svane jANavAnuM che. AbAla-gopAla saune sadAkALa akhaMDa pratibhAsamaya trikALI sva jaNAya che, paNa tenI dRSTi paramAM paDI hovAthI tyAM ekattva karato thako, "jANanAra ja jaNAya che' tema nahIM mAnatAM rAgAdi para jaNAya che ema ajJAnI para sAthe ekattvapUrvaka jANato-mAnato hovAthI tene vartamAna avasthAmAM akhaMDano pratibhAsa thato nathI. - jJAnI to A jANanAra jaNAya che te ja huM chuM" ema jANanAra jJAyakane ekattvapUrvaka jANato-mAnato hovAthI tenI vartamAna avasthAmAM (jJAna kaLAmAM) akhaMDano samyak pratibhAsa thAya che. - 11 - For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je Aje jene sanAtana vItarAga darzana - - (9) chevaTano nirNaya (1) sanAtana vItarAga digaMbara paraMparA e ja satyadharma che. samyagdarzana jJAna-cAritranI ekatArUpa mokSamArga eka ja che. eka hoya traNa kALamAM paramArathano paMtha teno svIkAra. (2) e mokSamArganA nimitta vItarAgI deva-guru-zAstra che. "sahaja AtmasvarUpa sarvajJadeva paramaguru" (mAMgalika) (3) saMpUrNa jIvana dharmamaya banavuM joIe - sukha mATe dharma to tene ja kahevAya jevo vItarAga svabhAva che evo vItarAga svabhAva paryAyamAM pragaTa thAya. je guNo anaMta zaktirUpe svabhAvamAM che te ja paryAyamAM pragaTa thAya tene dharma kahevAmAM Ave che. je AtmA AvA dharmarUpe pariNamI jAya tene paramAtmA kahevAya che. AvA dharmanI zarUAta mATe prathama zraddhAnamAM ema levAnuM che ke have A bhavamAM bIjuM kAMI karavA jevuM nathI. mAtra eka "nirvikalpa anubhUti' ja karavA jevI che. anubhUti e ja jaina zAsana che. sukhano A ja upAya che. (5) AvI nirvikalpa dazA prakaTa thAya te pahelA kayA vikalpa hoya? (1) saMpUrNa jIvana jJAyakanI ja ArAdhanA. (2) te mATe AgamanA avalaMbanathI tattvano yathArtha nirNaya ? huM jJAnaAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM ane jIvananA pratyeka samaye bhedajJAna huM sarvathA sarvathI bhinna chuM. A prayogAtmaka paddhati che. (3) te mATe niyamita abhyAsano mahAvaro vItarAgI paramAgamono abhyAsa...... satsaMga ane svAdhyAya (4) bAkInA samayamAM deva-guru-zAstranI ArAdhanA. (5) saMpUrNa jIvana svabhAvane anurUpa saMyamIta (maryAdIta) anyAya, anIti, abhakSyano tyAga.... sapta vyasanano tyAga, kaMdamULa ane rAtri bhojanano tyAga.... ATaluM ja basa.... For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAga darzana Mu jaina sanAtana vItarAga darzana anukramaNikA 1.jaina sanAtana vItarAga darzana 2. jina zAsana jinadharma..... 3. vItarAga dharmano sAra 4. 5. 6. 7. jaina darzananuM vAstavika svarUpa 8. svataMtratAnI ghoSaNA 9. sRSTinA nidhAna 10. samayasArano sAra - Atma bhAvanA.... anubhava prakAza sanAtana vItarAga dharmanI vyAkhyA. 11. jJAnamaya jIvana pahelAMnI pUrva taiyArI . 12. AtmAnubhUti. 13. jaina zAsanamAM dareka jIvanuM prathama kartavya zuM che? 14. sUkSma prazno 15. vastuvijJAna sAra 16. vastuvijJAna siddhAMta 17. samyagdaSTi jIva 18. vItarAga zAsanano naya vibhAga 19. jaina matAnuyAyI mithyAdaSTionuM svarUpa .. 20. samyakttvasanmukha mithyAdRSTi 13 For Personal & Private Use Only pAnA naMbara 1 thI 4 5 thI 9 10 thI 24 25 thI 27 28 thI 29 30 thI 37 38 thI 47 48 thI 57 58 thI 65 66 thI 73 74 thI 84 85 thI 92 .... 93 thI 102 103 thI 111 112 thI 127 128 thI 135 136 thI 144 145 thI 152 153 thI 169 170 thI 186 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he ce jene sanAtana vItarAga darzana dIlhIllAla Ge sanAta saMdeza) (1) zuddhanayasvarUpa AtmAnI anubhUti che te ja kharekhara zAnanI anubhUti che ema jANIne tathA AtmAmAM AtmAne nizcala sthApIne "sadA sarva tarapha eka zAnadhana AtmA che' ema dekhavuM. (2) AtmAnI anubhUti zuddhanaya che ane e anubhUti AtmA ja che. (3) zuddhanayanA viSayabhUta bhagavAna AtmAne jANo, anuMbhavo, temAM ja potApaNuM sthApIta karo, temAM ja sthira thaI jAo, lIna thaI jAo, jamI jAo, ramI jAo, tenuM ja dhyAna karo, sAco dharma sanAtana vItarAga darzana' muktino mArga A ja che. have je raju karavAmAM Ave che te teno vistAra che. For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 8 jene sanAtana vItarAga darzana -- (1)naTejaina samItA vItarAma darzana che - - (2) (1) jaina darzana eTale vastu svarUpa-vItarAga vijJAna. enA be bhAga (1) vizva vyavasthA (2) vastu vyavasthA. A vizva eka sunizcita-suniyojIta anAdi-anaMta svayaM saMcAlIta nyAyayuktaprAmANika vyavasthA pramANe cAlI rahyuM che. A vyavasthAnI jANakArI e saMpUrNa jJAnano viSaya che, anubhUtino viSaya che. (3) have prathama prazna e Ubho thAya che ke AvI suMdara vyavasthAnI jANakArI kone thaI? evI koI "sarvajJa' nAmanI sattA hovI joIe. te sivAya A kArya zakya nathI. je AtmAoe potAnI paryAyamAM sarvajJatA pragaTa karI che, evI sattA vizvamAM che. kevaLI bhagavaMtoe potAnA kevaLajJAnanI paryAyamAM lokAlokane jANyuM che enuM pramANa che, divya dhvani. e divyajJAna zuM na jANI zake ? (4) e sarvajJatA je paryAyamAM pragaTa thaI - to tenuM udbhava sthAna paNa hovuM joIe. dareka AtmAmAM e sarvajJatA zaktirUpe paDelI che. evo sarvajJa svabhAva - enI sattA che, enI zraddhA karavI joIe. "huM paNa evo eka sarvajJa svabhAvI jJAna AnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM ane e sarvajJatA pragaTa karavAne lAyaka chuM" enI zraddhA karavI. (5) A vAtanI zarUAta lokanA varNanathI thAya che. (1) cha dravyonA samuhane loka kahe che. cha dravyanA nAma A pramANe che. (1) jIva (2) pudgala (3) dharma (4) adharma (5) AkAza (6) kALa (2) kSetranI apekSAe lokanA traNa bhAgonuM varNana che. (1) Urdhvaloka (devaloka) (2) adholoka (nArakI) (3) madhyaloka, paMdara karmabhUmi-pAMca bharata, pAMca airAvata, pAMca mahAvidahe kSetra, A loka dvIpa-samudrothI bharelo che. (3) kALanI apekSAthI - kALa cakranuM varNana che. avasarpiNI ane utsarpiNI ema cha ArAnuM varNana che. dareka Aro keTalA samayano e cokkasa mApa che. kayA kSetromAM kayo kALa hoya e paNa sunizcita che ane bhavya jIvono mokSa cothA kALamAM thAya che.. (4) bhAvathI dareka dravya anaMta guNa-zaktiothI bharapura che. For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88888 jaina sanAtana vItarAga darzana : (6) have A vizva vyavasthAmAM huM paNa eka jIva dravya chuM. mArI musApharInI zarUAta nigodathI thAya che. jyAre eka jIva siddha thaI - siddha zIlA para sthira thAya che, tyAre eka jIva trasa paryAyamAM Ave che, have e trasa paryAyamAM vadhumAM vadhu jIvane rahevAno kALa be hajAra sAgaropama che. emAM deva, manuSya, tiryaMca ane nArakInA anaMta bhavo Ave che. ene cAra gatinuM-84 lAkha yonimAM saMsAra paribhramaNa kahevAya che. e samaya daramyAna yathArtha vastu svarUpa samajI dara cha mahine 608 jIvo siddha thAya che evo niyama che. A anAdi-anaMta vyavasthA che. have jo e kALa daramyAna huM mAruM prayojanabhUta kArya na karI zakuM to mAre nigodamAM pAchA pharavuM paDe ema che. A vAtanI gaMbhIra noMdha levAnI che. (7) have vastu vyavasthAno vicAra karIe. sauthI pahelAM dravya-guNa-paryAya zuM che e jANavuM paDaze. vastuvijJAnano evo niyama che ke dareka dravya potAnuM svataMtra astitva TakAvIne pariNamI rahyo che. dravya : guNonA samuhane dravya kahe che. guNa : dravyanA pUrA bhAgamAM hoya ane tenI dareka avasthAmAM hoya. paryAya : guNonI badalAtI avasthAne paryAya kahe che. dravyanA sAmAnya guNa H (1) astittva (2) vastuttva (3) dravyatva " (4) aguslaghuttva (5) prameyakta (6) pradezasva. jIva dravyanA vizeSa guNa : (1) anaMta jJAna (2) anaMta darzana (3) anaMta vIrya (4) anaMta sukha pudgala dravyanA vizeSa guNa H (1) rasa (2) raMga (3) gaMdha (4) sparza jIva (AtmA) ane pudgala (zarIra) baMne bhinna dravya che. (8) have dareka vastu TakIne - potAnA guNone surakSIta rAkhIne parINamI rahI che. te cokkasa siddhAMtonA AdhAre. (1) dareka dravya svataMtra che, eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi, A dravyanI svataMtratA che. (2) dareka dravyanuM pariNamana paNa svataMtra che - chatAM kramabaddha che. dareka guNanI badhI ja paryAyo kramabaddha goThavAyelI che. A kramabaddha paryAyano siddhAMta che. For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888 jaina sanAtana vItarAga darzana * (3) dareka dravyanuM pariNamana tenI upAdAnanI yogyatA pramANe thAya che, tyAre koIpaNa nimittanI hAjarI hoya che, paNa nimitta kAMI karatuM nathI. A siddhAMtone pAMca samavAyathI samajAvavAmAM Ave che. koIpaNa kArya niSpanna thAya tyAre A pAMceya samavAyo sAthe hoya che. (1) svabhAva (2) niyati (3) kALalabdhi (4) nimitta (5) puruSArtha. (9) A saMpUrNa vyavasthAmAM mokSamArganI vyavasthA A pramANe che. samyagnAna-darzanacAritranI ekatAne mokSamArga kahevAmAM Ave che. A mokSamArga cauda guNasthAnakanA kramathI samajAvavAmAM Avyo che. mokSamArga traNa loka traNa kALamAM eka ja che tenI papaNA nizcaya ane vyavahArathI ema be prakAre karavAmAM AvI che enuM yathArtha jJAna karavuM jarUrI che. mokSamArganA nimitta deva-guru-zAstra che. (10) A saMpUrNa mokSamArganI prakriyA nIce pramANe karI zakAya. (1) pAtratA (2) abhyAsa satsaMga ane svAdhyAya (3) yathArtha nirNaya (4) bhedajJAna (5) AtmAnubhUti-svAnubhUti. sAra H yathArtha vastuvijJAnanuM rahasya pAmyA vinA game teTalo prayatna karavAmAM Ave, game teTalAM vrata-niyama-tapa-tyAga-vairAgya-bhakti-zAsrAbhyAsa karavAmAM Ave to paNa jIvano ekapaNa bhava ghaTato nathI. mATe A manuSyabhavamAM jIvanuM mukhya kartavya yathArtha rIte vastuvijJAna prApta karI levAnuM che. vItarAga sarvajJe svayaM pratyakSa jANIne upadezeluM vastuvijJAna vizALa che ane te aneka AgamomAM vistareluM che. te vizALa vastuvijJAnanA rahasyabhUta sAra A pramANe che. 'vizvano dareke dareka padArtha sAmAnya-vizeSAtmaka eTale dravya-paryAyAtmaka che. sAmAnya pote ja kramabaddha vizeSarUpe UkhaLe che pariName che. vizeSarUpa pariNamavAmAM bIjA koI padArthanI tene kharekhara kiMcittamAtra sahAya nI jarUra nathI. padArthamAtra nirapekSa che.' Ama, sarva svataMtra hovA chatAM vizvamAM aMdhAruM nathI - prakAza che, akasmAta nathI nyAya che. nimitta-naimittikapaNe pravartatA padArthomAM parataMtratA lezamAtra paNa nathI. sau potapotAnA vizeSorUpe ja svataMtrapaNe chatAM nyAyasaMgatapaNe pariNamyA ja kare che. - - For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 89 9 2 jaina sanAtana vItarAga darzana - - - jagatanuM svarUpa nyAyasaMgata ane niyata jANI, paramAM potAnuM kAMI kartutva nathI ema nirNaya karI, nija dravya sAmAnyanI zraddhArUpe pariNamI temAM lIna thaI javArUpa vizeSa ja sukhapaMtha che, te ja parama puruSArtha che. je mumukSuo AmAM kahelAM vijJAnasArane abhyAsI, ciMtana karI nibaMdha yuktirUpa (naya ane pramANa) prayogathI siddha karI, nirNAta karI, cetanyasAmAnyanI rucipaNe pariNamI temAM lIna thaze, te avazya zAzvata paramAnaMdadazAne pAmaze. A svAnubhUtikArya karavAmAM ja A mAnavabhavanuM sAphalya che. jijJAsujIvone A bhalI bhalAmaNa che. For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9998 jene sanAtana vItarAga darzana ( 8 jinazAsANa - jinagharma . jo jainazAsana e to vastunuM svarUpa che. vastunA svabhAvanI dRSTi karIne ajJAna (mithyAtva) (moha) ane rAgadveSane jItavA enuM nAma jaina dharma che. (2) jevuM AtmAnuM ane bIjA pAMceya dravyonuM je vItarAgI bhagavaMtoe, dravya-guNa paryAyAtmaka svarUpa batAvyuM che, te jema che tema yathArtha samajIne, temAM svapara nuM bhedajJAna karIne aMdara je dhruva - jJAyakabhAva - trikALa ekarUpa dravya svabhAva je kadIya rAgarUpa - jaDarUpa - malinatArUpa thato nathI evA jJAyakano pUrNa Azraya karI tenI sanmukha thaIne tenI rUcI - pratIti - jijJAsA - lakSa - ekAgratA - anubhava karI, tene jJAna ane dRSTimAM le to pUrNa nirmaLa - vItarAga paryAya pragaTa thAya che te jina - zAsana che. bhagavAna AtmA je nitya mukta svarUpa-zubhAzubhabhAva rahita trikALa zuddha cetanya vastu che evA AtmAno abhyatara jJAnathI (bhAvazruta jJAnathI) anubhava karavo e anubhava zuddhopayoga che, e eka samayanI vItarAgI paryAya che. rAgavinAnI vItarAga dazA-jevo vItarAga svabhAva che evI paryAyamAM pragaTa thavI e jainazAsana che ane e ja jainadharmanuM rahasya che. (4) zudhdhopayoga vaDe jinasvarUpa bhagavAna AtmAne jANI - zraddhAna karI temAM ramaNatA karavI - anubhavavo ene bhagavAne jenazAsana kahyuM che. samyagdarzana - jJAna - cAritrANI mokSamArga traNa loka traNa kALamAM sukhI thavAno Aja eka upAya che. samayasAra" paramAgama - graMthAdhirAja mAM dharma dhuraMdhara, dharmanA sthaMbha bhAvaliMgI saMta zrI kuMdakuda AcArya deva caudamI gAthAmAM kahe che :abaghu spaSTa, ananya, ne je niyata dekhe Atmane, avizeSa, aNasaMyukta, tene zudhanaya tuM jANaje." (1) abadadhaskRSTa H para dravyothI AtmAnI bhinnatA. (2) ananya : aneka dravya paryAyothI - nara - nArakAdi paryAyothI bhinna batADe che. For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene sanAtana vItarAga darzana :-0-0---- (3) niyata : niraMtara jeno svabhAva vadhavuM - ghaTavuM che evA aupazamika ' ane kSAyopathamika bhAva ane kSAyika bhAvarUpa paryAyathI bhinna. (4) avizeSa : guNa-guNInA bhedathI bhinna (5) aNa saMyukta : rAgAdi vikArI paryAyothI bhinna A pAMca bhAva svarUpa AtmAne zudhdhopayoga vaDe dekhe che, jANe che, anubhave che e zudhdhanaya che. e kharekhara samasta jinazAsanano anubhava che. A mokSamArga che A jainamArga che. vastu je jJAyaka svarUpa tene jJAnamAM laI, aMtaramAM dhyAna kare che, tene mananA vikalpo, rAgAdi vizrAma pAme che, haTI jAya che. tyAre pariNAma aMtarnimagna thatAM anAkuLa sukha, atindriya AnaMdano rasano svAda Ave che nirvikalpa-vItarAgI dazAnuM pragaTapaNe tene anubhavasvAnubhUti arthAta jainazAsana kahe che. AtmapadArthanuM vedana-anubhava-pariNati e jainazAsana jainamata che. (6) jaina koI vADo ke veza nathI, e to vastusvarUpa che. jaina dharma e kAMI kriyAkAMDa ke saMpradAya nathI. vastunA svabhAvanI dRSTi karIne moha ane rAga-dveSane jItavAM enuM nAma jenadharma che. jina eTale jityAM. dayA, dAna, vrata, tapa, darzana, pUjA, bhakti e badhA rAgAdi - zubha bhAva che. enAthI bhagavAna AtmAnI anubhUti na thAya rAgathI vItarAgatA na pragaTe athavA rAga karatAM karatAM vItarAgatA na pragaTe, vyavahAra ke rAga e jainazAsana nathI. pUrNa vItarAgatA pragaTa na thAya tyAM sudhI sAdhaka dazAmAM rAga Ave che kharo, paNa e jainadharma nathI. jenazAsana e to zudhdhopayogamaya vItarAgI pariNati che. samyagdarzanAdi ratnatraya pariNati e zudhdhopayogamaya vItarAgI pariNati che. zubhakriyA karavI ane e karatAM karatAM dharma thaI jaze evI mAnyatA mithyAbhAva che. tathA jaDakriyA ane zubhAzubha rAgathI bhinna aMtara AnaMdakaMda bhagavAna AtmAne zeya banAvI jJAyakanA jJAnanuM vedana karavuM e jainazAsana che, dharma che. For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja jaina sanAtana vItarAga darzana koI kahe ke A te vaLI kevI vAta? jenamAM to vaLI AvI vAta hoya? ApaNe jainamAM to kaMdamULa na khAvuM, rAtre covihAra karavo, sAmAyika karavI, pratikramaNa karavuM, posA karavA, upavAsa karavA, vrata karavuM te saMvara, ne tapa karavuM te nirjarA. ahIM kahe che ke e jenadharma ja nathI. e to rAganI vikAsanI kriyAo che. vikArathI nirvikAra paryAya pragaTa na thAya. ahIM to bhagavAna AtmA caitanya svabhAvathI bharelo che. evuM jeNe aMtarmukha thaIne paryAyamAM zraddhA karI AtmAno anubhava karavo tene sarvazadeve vizvadharma - jainadharma kahyo che. bIjA koI dharma sAthe eno meLa nathI. bhAI bIjAne ThIka lAge ke na lAge, paNa vastu to Aja che. bhAI ! sanAtana jainadarzana e anAdi-anaMta che. anaMtA tIrthakaro, kevaLIo, gaNadharo, saMto, munivaro ane jJAnIo pokAra karIne kahI gayA che anAdikAlIna Aja mokSano mArga che. Aja sanAtana satya digaMbaradarzana arthAt jainadarzana che. bhAI ! digaMbara e koI veza ke vADo nathI; e to vastunuM svarUpa che. digaMbaratva e koI adbhUta alaukika cIja che ! vItarAgatA kaho ke digaMbaratva kaho, baMne eka ja che. bahu gaMbhIra vAta che prabhu! bhagavAna jaina paramezvara to vyavahArathI paNa jaina ene kahe che jene deva vItarAgI gurU nigraMtha vItarAgI ane emano prarUpelo dharma paNa vItarAgI ja hoya evuM vAstavika zradhAna che. aMtaraMga jenapaNuM to anubhavanI dazA koI alaukika cIja che. bhAI ! e vADAnI cIja nathI. bahArathI zarIra para vastrano dhAgo paNa rAkhe ane aMtaraMgamAM sUkSma vikalpanI lAgaNI paNa potAnI che, bhalI che ema mAne te digaMbara sAdhu nathI. jyAre A kSetramAM AdinAthanI karIne mahAvIra prabhu cothA kALamAM hatA ane je rIte vItarAgI dharmanI prarUpaNA cAlatI hatI ane bhavya jIvo mokSa jatA hatA pUrNa sukhanI prApti karatAM hatA e dharmanI A vAta cAle che. vartamAnamAM mahAvideha kSetramAM sImaMdharAdi vIsa viharamAna tIrthakaro je rIte mokSanI prarUpaNA karI rahyA che evA dharmanI A vAta che. - bhAI dharma koI alaukika cIja che. samyagdarzana thayA pachI zrAvakadharma pragaTe ne munidharma pragaTe e to mahA alaukika vastu che. jJAnane vastusthiti bhaNI dorI javuM enuM nAma nyAya che ane nyAyathI vastune grahaNa karavI te yathArthamAM jainadarzana che. samakita vinA jainapaNuM koIneya hotuM nathI. For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) * * * * * ( jene sanAtana vItarAga darzana zazazu (9) (1) samyagdarzanathI je dharmanI zarUAta thAya che. (2) samyagdarzana pragaTa karyA sivAya koIpaNa jIvane sAcAM vrata, tapa, sAmAyika, pratikramaNa, pratyAkhyAna hoya nahi kema ke te kriyAo pAMcamA guNasthAne zubhabhAvarUpe hoya che. zubhabhAva jJAnI ane ajJAnI baMnene thAya che, paNa ajJAnI jIva ema mAne che ke tenAthI dharma thaze. paNa jJAnIone te heyabuddhie hovAthI, tenAthI dharma thaze ema teo kadI mAnatA nathI. (4) A uparathI zubhabhAva karavAnI nA pADavAmAM Ave che ema samajavuM nahi, paNa te zubhabhAvane dharma mAnavo nahi. temaja tenAthI dharma thaze ema mAnavuM nahi, kemake te vikAra hovAthI anaMta vItarAgI devoe tene baMdhanuM kAraNa kahyuM che. (5) jinamatamAM to evI paripATI che ke pahelAM samyakatva hoya pachI vrata hoya; have samyakatva to sva paranuM pradhAna thatAM thAya che, mATe yathArtha pradhAna karI samyagdaSTi thavuM. (6) pahelAM guNasthAne jijJAsu jIvone jJAnI puruSanA dharmopadezanuM zravaNa, niraMtara temano samAgama, sazAstrano dharmabuddhithI madhyasthabhAve abhyAsa, vAMcana-manana, devadarzana, pUjA, bhakti, dAna vagere zubha bhAvo hoya che. paraMtu pahelAM guNasthAne sAcAM vrata-tapa vagere hotAM nathI. (10) A samyaktva pragaTa karavAnI prakriyA A pramANe che. (1) pAtratA (2) abhyAsa (3) yathArthanirNaya (4) bhedajJAna (5) AtmAnI anubhUti. (1) pAtratAmAM kaSAyanI maMdatA, mAtra mokSanI abhilASA prANI dayA jitendrayapaNuM, vizALabuddhi, saraLatA ane sauthI prathama tattvanI rUci hovI joIe. abhyAsamAM mULabhUta jainadarzananA pAyAnA sidhdhAMta.. AgamanA AdhAre.. (a) dravyanI svataMtratAno sidhdhAMta H dareka vastu dravya-guNa-paryAyathI svataMtra che; eka vastu bIjI vastunuM kAMI karI zake nahi, pariNAmI For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ka) jaina sanAtana vItarAga darzana AuTa zake nahi, preraNA karI zake nahi, asara-madada ke upakAra karI zake nahi, lAbha-nukasAna karI zake nahi, mArI-jIvADI zake nahi, sukhaduHkha ApI zake nahi evI dareka dravya-guNa-paryAyanI svataMtratA anaMta jJAnIoe pokArI-pokArI kahI che. kramabadadha paryAyano sidhdhAMta H je dravyanuM je kSetre, je kALe, je bhAve, je nimittathI sarvajJa prabhue emanA jJAnamAM jANyuM che, te dravyanuM te kSetre, te kALe, te bhAve, teja nimittathI, teja pramANe pariNamana thAya emAM narendra, devendra ke jinendra paNa kAMI karI zake nahi. upAdAna - nimittanI svataMtratAno sidhdhAMtaH dareka paryAya tenI upAdAnanI yogyatAthI pragaTa thAya che, tyAre nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI baMne svataMtra che. pAMca samavAya? Ano sAra A che koIpaNa kArya vakhate (1) svabhAva (2) niyati (3) kALalabdhi (4) nimitta (5) puruSArtha hoya ja che. (I) nizcaya ane vyavahAra baMnenuM yathArtha svarUpa samajavuM. (3) yathArtha niNaryaH "huM jJAna AnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM." (4) bhedajJAnaH "sarvathA sarvathI bhinna chuM." (5) anubhUtiH vastunuM yathArtha svarUpa samajI tenuM zradhdhAna karavuM. (1) sAcA deva-guzAstra (vItarAgI)nuM pradhAna karavuM. (2) jIvAdi sAta tatvonuM yathArtha svarUpa jANI tenuM pradhAna karavuM. sva-paranuM bhinnapaNuM bhAse evA abhyAsathI bhedajJAna. (4) svamAM svapaNuM mAnavA arthe - svarUpanuM lakSa ekAgratA - zradhAna - anubhava karavAthI samyagdarzananI prApti thAya che. saMkSiptamAM A saMpUrNa vItarAga mArgano saMdeza che. (3) For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * @ jaina sanAtana vItarAgadarzana @@ 1 Te vItarAma ghaNo sAra - 1 | (1) nizcayanA upAsaka jIvanI vyavahArazuddhi kevI hoya? (1) je jIva nizcayanI upAsanA karavA kaTibadhdha thayo che tenI pariNatimAM pahelAM karatAM vairAgyanI ghaNI vRddhi thatI jAya che. (2) tene paryAyamAM thatA doSono bhaya hoya, akaSAya svabhAvane sAdhavA taiyAra thayo tene kaSAya zAMta thavA mAMDe. (3) tenI koI pravRtti-AcaraNa ke IcchA evI na hoya ke rAgAdinuM poSaNa kare. (4) ekaluM jJAna-jJAna (AtmA-AtmA-zuddha svabhAva) karyA kare paNa jJAnanI sAthe rAganI maMdatA hovI joIe, vairAgya hovo joIe. (5) rAganI maMdatAnI sAthe-sAthe AkuLatA dina-pratidina zraddhAnA baLe ghaTatI hovI joIe. nirAkuLatA vadhavI joIe. ' (6) bIjA sAdharmIo pratye aMtaramAM vAtsalya hovuM joIe. (7) niyamita zAstra-svAdhyAyano mahAvaro hovo joIe. zAstranA nyAyo sUkSma jJAna prajJA vaDe ukelAvavA joIe. (8) kharekhara sAkSAt samAgamanI balihArI che. satsaMgamAM ane saMta-dharmAtmAnI chatrachAyAmAM rahIne temanA pavitra jIvanane najara samakSa-dhyeyarUpa rAkhIne cAre paDakhethI sarva prakAre udyama karIne potAnI pAtratAne puSTa karavI joIe. (9) strI pAtratAnuM lakSaNa che. potAnA nija svabhAvanI rUcI divase divase vadhatI hovI joIe. cArekorathI badhA paDakhAMthI pAtratA keLavavI joIe. (10) basa! eka zAyakanI ja ArAdhanA... bIje kyAya mIThAza na vartAvI joIe. (2) nirjarAnuM svarUpa (1) paripUrNa jJAna-anaMtajJAna ane anaMta sukha to mokSa prAptimAM che. (2) mokSa eTale jIvanI saMpUrNa zuddhi ane sattAmAM rahela badhA karmono saMpUrNataH nAza thavo. (3) e mokSa paryAya saMvara-nirjarApUrvaka ja thAya. For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88888 jaina sanAtana vItarAga darzana & & & (4) saMvaranI vyAkhyA : jIvanA pariNAmonI dRSTie H zuddhinI utpatti thavI te bhAva saMvara karmanI apekSAe H navA baMdha ochA pramANamAM baMdhAya te dravya saMvara, athavA karmanA baMdhanI hAnI thavI te dravya saMvara. (5) nirjarAnI vyAkhyA : (1) saMvarapUrvaka azuddhatAno nAza thavo. (2) zuddhatAnI vRddhi thavI te bhAva nirjarA. (zuddhopayoga te bhAva nirjarA che) (3) AtmajJAna thatAM svarUpamAM ramaNatA thavA vaDe je dravyakarmano svayaM nAza thAya te dravya nirjarA. athavA karma sattvanI hAnI thavI te dravya nirjarA. athavA pahelA bAMdhelA karmomAM ghaTa thavA mAMDe te dravya nirjarA. (6) AtmasthiratA - AtmalInatA - zuddhAtmAbhimukha pariNAma - A zuddhi te zuddhopayoga - te bhAva nirjarA. (7) jIva zuddhopayogamAM hoya tyAre tene atIndriya AnaMdanI prApti thAya che - zuddhopayoga te vItarAgI pariNAma hovAthI nirAkuLatArUpa sukhano anubhava thAya che. (3) samakita viSe vizeSa (1) rAga hovo ane rAga ThIka mAnavo e baMne taddana judI vastu che. (2) rAga hovo e karmanA nimitte thatI potAnI maMda puruSArthanI sAbItI che. (3) rAga ThIka mAnavo e to anaMta saMsAra bAkI hovAnI nizAnI che. mithyAttva che. (4) pUrNa AnaMdano nAtha aMdara paDyo che ane bAhyamAM pUrNa udAsI na hoya to eno artha e ke jaga AnaMda ane sat AnaMdanI oLakha pUrNapaNe bAkI che. (5) adbhuta apUrva aciMtya evo AtmasvabhAva-jJAna-jJAna-jJAnasvabhAvajANaga-jANaga-jANagasvabhAva akhaMDa pravAharUpe niraMtara pravartI rahyo che. 11 For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1919 1918 19 jaina sanAtana vItarAga darzana eno mahimA AvatA dRSTi tyAM gaI ane apUrva AnaMdarasa sAthe e nirmaLa jJAnanI paryAyamAM bhagavAna AtmA jaNAya che. traNa kALamAM sukhI thavAno A ja eka upAya che. nija AtmAnA Azraye samakita pragaTe che. AdhAra levAvALI paryAyanuM nAma samyakatva che. (6) potAnA svabhAvanI apUrvatA (mahimA) Ave ane ruci pragaTe to paryAya svayaM aMtaranA nidhAnane jANe ane dekhe che e ja samakita che, e paryAya ekadeza zuddha che, saMvara che. (7) potAnA svarUpamAM pUrNa ekAgratA thatA kevaLajJAnanI yathArtha paryAya pragaTa thAya che te zuddhaparyAya mokSa che. (4) "vastunuM svarUpa batAvanAra pAMca mahAbhUtra' (1) dravyanuM lakSaNa 'sadravya lakSaNam' dravyanuM lakSaNa sat (astittva) che. (2) sanuM lakSaNa 'utpAdrivyaya vyayu sat je utpAda-vyaya-dhrovyasahita hoya te sat che. (3) dravya kevuM che? 'guNaparyayavat dravyam' guNa-paryAyavALuM dravya che. (4) guNanuM lakSaNaH 'dravyAzrayA nirguNA gunnaaH| jeo dravyanA Azraye hoya ane pote bIjA guNothI rahita hoya te guNo che. (5) paryAyanuM lakSaNa tadabhAvaH prinnaam| dravyano svabhAva (nijabhAva-nijatattva) te pariNAma che. For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana : (5) sabhyatanajJAnacAritrALa mokSamA arthaH samyagdarzana, samyajJAna ane samyagvAritra e traNe maLIne mokSano mArga che arthAt sukhanI prAptino upAya che. samyaka A zabda prazaMsAvAcaka che, te yathArthapaNuM sUcave che. samyagdarzanaH (zraddhA)H "Ama ja che - anyathA nathI' evo pratItibhAva A zraddhAguNano zuddha paryAya che, teno viSaya AtmAno zuddha cetanyabhAva che. samyajJAnaH saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya rahita potAnA AtmAnuM tathA paranuM yathArthajJAna te samyajJAna. samyajJAna te jJAnaguNano zuddha paryAya che; teno viSaya AtmAno trikALI caitanyabhAva tathA vartamAna paryAya bane che. samyaka cAritra te cAritraguNano zuddhaparyAya che. tenuM kArya samyagdarzana-jJAnapUrvaka potAnA svarUpamAM sthiratA karavI ane siddha dazarUpa kAryane utpanna karavuM. mokSamArgaH A zabda ekavacanamAM che; te ema sUcave che ke mokSanA traNa mArga nathI paNa A traNanuM ekattva te mokSamArga che, mokSamArga eTale potAnA AtmAnI zuddhino paMtha-rasto-mArga-upAya; tene amRtamArga svarUpa mArga athavA kalyANa mArga paNa kahevAya che. mokSamArga parama nirapekSa che. traNa loka traNa kALamAM mokSamArga eka ja che. (6) samyagdarzananuM lakSaNa tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam / / tattva (vastunA) svarUpa sahita artha-jIvAdi padArthonI zraddhA karavI te samyagdarzana che. (1) tattvonI sAcI zraddhAnuM nAma samyagdarzana che. "artha eTale dravya-guNa paryAya; "tattva' eTale teno bhAva-svarUpa; svarUpa (bhAva) sahita prayojanabhUta padArthonuM zraddhAna samyagdarzana che. (2) samyagdarzana lakSya ane tattvArtha zraddhA tenuM lakSaNa che. (3) viparIta abhiniveza (UMdhA abhiprAya) rahita jIvAdinuM tattvArtha zraddhAna te samyagdarzananuM lakSaNa che. (4) jIva, ajIva, Astrava, baMdha, saMvara, nirjarA, mokSa e sAta tattvo che. For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 jene sanAtana vItarAga darzana --- (5) tattvasvarUpano je nizcaya te tattvArtha che. tattvArthanI zraddhA te samyagdarzana che. (6) nizcayathI zuddha AtmAno pratibhAsa-anubhava te samyagdarzananuM lakSaNa che. AtmAno anubhava e ja samyagdarzana che. te ja jaina zAsana che. abheda dRSTimAM AtmA te ja samyagdarzana che. (7) "tattva' zabdano marma 'tattva' zabdano artha tapaNuM te paNuM thAya che. dareka vastune - tattvane svarUpathI tapaNuM ane pararUpathI atatapaNuM che. jIva vastu hovAthI tene potAnA svarUpathI tattvapaNuM che ane paranA svarUpathI atapaNuM che. jIva cetanyasvarUpa hovAthI jJAtA che ane anya sarva vastuo ya che. tethI jIva bIjA sarva padArthothI taddana bhinna che. AvuM bhedajJAna e samyagdarzanano upAya che. samyagdarzanano viSaya paripUrNa dravya che, te eka nizcayane ja (abheda svarUpane ja) svIkAre che. paryAyane ke guNa-guNInA bhedane samyagdarzana svIkAratuM nathI. ekalI vastunuM jyAre lakSa karyuM tyAre zraddhA samyaka thaI. te vakhate thatuM samyakajJAna kevuM hoya che? jJAnano svabhAva sAmAnya-vizeSa sarvene jANavAno che. jyAre jJAne (1) samyagdarzananA viSayabhUta paripUrNa dravyane (2) samyagdarzanarUpa UghaDelA paryAyane (3) avasthAnI UNapane-vikArane jema che tema yathArtha jANIne paripUrNa svabhAva te huM, vikAra rahyo te huM nahi ema viveka karyo tyAre te jJAna samyak thayuM che. samyagdarzananI sAthe ja rahetuM avinAbhAvI samyajJAna nizcaya ane vyavahArane baMnene barAbara jANIne viveka kare che. jo nizcaya-vyavahAra baMnene na jANe to jJAna pramANa (samyaka) thatuM nathI. jo vyavahAranuM lakSa kare to dRSTi khoTI paDe che ane vyavahArane jANe ja nahi to jJAna khoTuM paDe che. samyagdarzanano viSaya zuM? mokSanuM paramArtha kAraNa koNa? samyagdarzananA viSayamAM mokSaparyAya ane dravya evA bheda ja nathI, dravya ja paripUrNa che te samyagdarzanane mAnya che. baMdha-mokSa paNa samyagdarzanane mAnya nathI. For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 09jena sanAtana vItarAga darzana ------ baMdha-mokSano paryAya, sAdhaka dazAnA bhaMga-bheda e badhAne samyajJAna jANe che. samyagdarzanano viSaya paripUrNa dravya che, te ja mokSanuM paramArthakAraNa che. paMcamahAvratAdi ke vikalpane mokSanuM kAraNa kahevuM te to sthULa vyavahAra che. ane samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa sAdhaka avasthAne mokSanuM kAraNa kahevuM te paNa vyavahAra che, kema ke sAdhaka avasthAno jyAre abhAva thAya che tyAre mokSadazA pragaTe che, eTale te paNa abhAvarUpa kAraNa che mATe vyavahAra che. trikALI akhaMDa vastu te ja mokSanuM nizcayakAraNa che. paramArthe vastumAM kAraNa-kAryanA bheda paNa nathI, kAraNa-kAryanA bheda paNa vyavahAra che. eka akhaMDa vastumAM kAraNa-kAryanA bhedanA vicArathI vikalpa Ave che, tethI te paNa vyavahAra che. chatAM vyavahArapaNe kArya-kAraNanA bheda sarvathA ja na hoya to mokSadazA pragaTAvavAnuM paNa kahI zakAya nahi, eTale avasthAmAM sAdhakasAdhyanA bheda che paraMtu abhedanA lakSa vakhate vyavahAranuM lakSa hoya nahi kemake vyavahAranA lakSamAM bheda Ave che ane bhedanA lakSe paramArthe abheda svarUpa lakSamAM AvatuM nathI; tethI samyagdarzananA lakSyamAM bheda AvatA nathI, ekarUpa abheda vastu ja samyagdarzanano viSaya che. bheda dvArA vastu svarUpa samajAvavAmAM Ave che, bhedadvArA abheda AtmAne batAvavo che. AtmAnuM abhedapaNuM jIva na samaje ane mAtra bhedaneja jANe to tene rAga TaLe nahi ane dharma thAya nahi. mATe AtmAnuM abhedapaNuM samajavAnI jarUra che. - bhedanA vikalpa Ave kharA chatAM tenAthI samyagdarzana nathI vikalpane choDIne nirvikalpa jJAtAdRSTA nirapekSa svabhAvanuM lakSa karatAM ja samyagdarzana pragaTe che. (7) samyagdarzanAdi tathA tattvone jANavAno upAya pramANanayaigdhigamaH / samyagdarzanAdi ratnatraya ane jIvAdi tattvonuM jJAna pramANa ane nayasthI thAya che. . . For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A jaina sanAtana vItarAga darzana : (1) pramANaH sAcA jJAnane-nirdoSa jJAnane arthAt samyajJAnane pramANa kahe che. anaMta guNa yA dharmanA samudAyarUpa potAnuM tathA paravastunuM svarUpa pramANa dvArA jANavAmAM Ave che. pramANa vastunA sarva dezane (badhAM paDakhAne) grahaNa kare che - jANe che. naya pramANa dvArA nakkI thayelI vastunA eka dezane je jJAna grahaNa kare che tene 'naya' kahe che. pramANa dvArA nakkI thayelA anaMta dharmAtmaka vastunA eka eka aMganuM jJAna mukhyapaNe karAve te naya che. vastuomAM dharma anaMta che tethI tenA avayavo anaMta sudhI thaI zake che ane tethI avayavanA jJAnarUpa naya paNa anaMta sudhI thaI zake che. zruta pramANanA vikalpa, bheda ke aMzane naya kahevAmAM Ave che. zrutajJAnamAM ja nayarUpa aMza paDe che. je naya che te pramANa sAkSeparUpa hoya che. (3) pramANa ane naya te yukitano viSaya che. sanzAstranuM jJAna te AgamajJAna che. AgamamAM jaNAvelA tattvonuM yathArthapaNuM yukti dvArA nakkI karyA sivAya tattvonA bhAvonuM yathArtha bhAsana thAya nahi, mATe yuktidvArA nirNaya karavo. samyagdarzana te AMdhaLI zraddhA sAthe ekarUpa nathI, teno adhikAra bahAra ke svacchaMdI nathI; te yuktipUrvakanA jJAna sahita hoya che. jyAM sudhI svarUpanI zaMkA che tyAM sudhI sAcI mAnyatA nathI. koInA bharose vastu grahaNa karavAnI nathI. dareka pote potAthI tenI parIkSA karI tene mATe yatna karavo joIe. nizcaya-vyavahAranuM svarUpa (1) vItarAge kahelo vyavahAra azubhamAMthI bacAvI jIvane zubhabhAvamAM laI jAya che, pApabhAvathI bacAvI puNyabhAvamAM laI jAya che, tenuM dRSTAMta dravyaliMgI munI che. te bhagavAna kahelAM vrata-niyama vagere nirAticAra pALe che ane tethI zubhabhAva vaDe navamI grevayeke jAya che paNa teno saMsAra Ubho rahe che. bhagavAne kahelo nizcaya zubha-azubha baMnethI bacAvI jIvane zuddhabhAvamAMmokSamAM-sukha prAptimAM laI jAya che tenuM dRSTAMta samyagdaSTi che ke je niyamo (cokkasa) mokSa prApti kare che. (2) For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAga darzana (3) vyavahArAbhAsInuM svarUpa : jIvane zubha bhAvathI dharma thAya ema svIkAre paNa jIvanA trikALI dhruvasvabhAvane na svIkAre ane tethI te tarapha potAnuM valaNa na pherave te vyavahArAbhAsI che. tene kriyA jaDa paNa kahevAmAM Ave che zarIranI kriyAthI dharma thAya ema mAne te to vyavahArAbhAsathI paNa ghaNe dUra che. (4) nizcayAbhAsInuM svarUpa H je jIva AtmAnA trikALa svarUpane svIkAre paNa vartamAna paryAyamAM potAne vikAra che te na svIkAre - te nizcayAbhAsI che, tene zuddhajJAnI paNa kahevAmAM Ave che. (5) samyagdaSTi : potAnA AtmAne paramArthe trikALI zuddha, dhruva, akhaMDa, abheda caitanyasvarUpa mAne che. tenuM lakSa paryAya, nimitta, bheda upara hotuM nathI. kAraNa ke avasthAnA lakSe jIvane rAga thAya che ane dhruva svarUpanA lakSe zuddha paryAya pragaTe che. (8) sAmAnya-vizeSAtma dravya svarUpa-vastuvijJAnasAra (1) yathArtha vastuvijJAnanuM rahasya pAmyA vinA game teTalo prayatna karavAmAM Ave, game teTalAM vrata, niyama, tapa, tyAga, vairAgya, bhakti, zAstrAbhyAsa karavAmAM Ave to paNa jIvano ekapaNa bhava ghaTato nathI. mATe A manuSyabhavamAM jIvanuM mukhya kartavya yathArtha rIte vastuvijJAna prApta karI levAnuM che. (2) dareka vastu dravya-guNa-paryAyathI svataMtra che, eka vastu bIjI vastunuM kAMI karI zake nahi, pariNamAvI zake nahi, preraNA karI zake nahi, asara-madada ke'upakAra karI zake nahi, lAbha-nukasAna karI zake nahi, mArI-jIvADI zake nahi, sukha-duHkha ApI zake nahi - evI dareka dravya-guNa-paryAyanI svataMtratA anaMta jJAnIoe pokArI-pokArI kahI che. (3) vizvano dareke dareka padArtha sAmAnya vizeSAtmaka che. sAmAnya pote ja vizeSarUpe UkhaLe che - pariName che. vizeSarUpe pariNamavAmAM bIjA koI padArthanI tene kharekhara kiMcitmAtra sahAya nathI. padArtha mAtra nirapekSa che. nirAvalaMba ja che. 17 For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18% 8 * jaina sanAtana vItarAga darzana - (4) have A je pariNamana che te kramabaddha che. vastuno paryAya kramabaddha ja thAya che. jema sarvajJadeve jANyuM te ja pramANe dareka paryAya niyamathI enA samaye thavAnI ja. tene nivArI zakavA Indra, narendra ke jinendra, tIrthakaradeva koIpaNa samartha nathI. (5) have te paryAya tenI te samayanI upAdAnanI yogyatA pramANe thAya che tyAre tene anukULa nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI AvI upAdAna-nimittanI svataMtratA sarvaze batAvI che. nimitta-naimittika saMbaMdha vizvanA padArthomAM anekAneka prakArano sahaja pravarte che. e pramANe pravartatA padArthomAM parataMtratA lezamAtra paNa nathI. sau potapotAnA vizeSarUpe ja svataMtrapaNe chatAM nyAyasaMgatapaNe UkhaLyA kare che. AtmA sAmAnya-vizeSarUpa vastu che. anAdi-anaMta jJAnasvarUpa te sAmAnya ane te jJAnamAMthI samaye samaye je paryAya thAya che te vizeSa che. sAmAnya pote kAyama rahIne vizeSapaNe pariName che, te vizeSa paryAyamAM jo svarUpanI ruci-pratIti-jijJAsAlakSI-ekAgratA kare to samaye samaye vizeSamAM zuddhatA thAya che, ane jo te vizeSa paryAyamAM "rAgAdi dehAdi te huM evI UMdhI-rUcI kare to vizeSamAM azuddhatA thAya che. je taraphanI ci kare te taraphanI kramabaddha dazA thAya che. eTaluM nakkI karavAmAM to dravya taraphano anaMta puruSArtha AvI jAya che. vastunA svarUpane jonArAone anukrame sAmAnya ane vizeSane jANanArAM be cakSuo che. emAM "anukrame kahyuM ne? matalaba ke prathama sAmAnyane jANe che, pachI vizeSone jANe che, kAraNa ke sAmAnyanuM yathArtha jJAna hoya to vizeSanuM yathArtha jJAna thAya. (8) ahIM parane jANavAnI vAta lIdhI nathI, kemake AtmA je parane jANe che e kharekhara to potAnI paryAyamAM paryAyane jANe che. parane jANe che ema kahevuM e to asabhUta vyavahAra che. (9) kharekhara to trikALa sAmAnya AtmAnuM je vizeSa che te vizeSamAM vizeSane ja jANavAnuM che, parane nahi. - 18 For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kIja jena sanAtana vItarAga darzana @ ahIM vizeSa dvArA sAmAnyane jANavAnuM paheluM kahyuM ane pachI vizeSa dvArA vizeSane jANavAnuM kahyuM kemake sAmAnyane jANatAM je jJAna thAya che, je potAnuM vizeSa che tene, vAstavika yathArtha jANI zake che. (10) eka glAyakabhAva-jJAna-jJAna-jJAnamAtra vastu-zuddha jANaga-jANaga jANagasvabhAvI je AtmA-temAM ekAgra thavAthI atIndriya AnaMdano svAda Ave che. (1) pote eka jJAyakabhAvathI bharelo che - Atmadravya. (2) pote eka jJAyakabhAvathI bharelo che - temAM je jJAyaka svabhAva te guNI. (3) e jJAyakabhAvamAM ekAgra thaIne atIndriya mahAsvAda levo te paryAya A rIte anubhavamAM teno svAda letA dravya-guNa-paryAya traNeya nirmaLa siddha thAya che. sAraH dharmabuddhithI abhyAsa (1) samyagdarzanathI ja dharmanI zarUAta thAya che. (2) samyagdarzana pragaTa karyA sivAya koIpaNa jIvane sAcAM vrata, sAmAyika, pratikramaNa, tapa, pratyAkhyAna vagere kriyAo hoya nahi, kemake te kriyAo prathama pAMcamA guNasthAne zubhabhAva rUpe hoya che. (3) zubhabhAvane dharma mAnavo nahi temaja tenAthI krame krame dharma thaze ema mAnavuM nahi; kemake te vikAra hovAthI anaMta vItarAgI devoe tene baMdhanuM kAraNa kahyuM che. (4) jinamatamAM to evI paripATI che ke pahelAM samyakattva hoya pachI vrata hoya. have samyakattva to sva-paranuM yathArtha zraddhAna karatAM thAya che, mATe prathama samyagdaSTi thavuM. "samyagdarzana-jJAna-cAritrANi mokSamArga?' evuM jinavacana hovAthI mArga to eka ja che, zuddha ratnatraya ja che. nija paramAtmAnA samyakajJAna-zraddhAnaanuSThAnarUpa zuddha ratnatraya mArga parama nirapekSa hovAthI mokSano upAya che. mokSamArga traNa loka - traNa kALamAM eka ja che. 19 - For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9998 19 jaina sanAtana vItarAga darzana : 88 () prathama vastunuM yathArtha svarUpa samajI tenuM zraddhAna karavuM. (1) sAcA vItarAgI deva-gurUzAstranuM yathArtha svarUpa jANI tenuM zraddhAna karavuM. (2) jIvAdi sAta tattvonuM yathArtha svarUpa jANI tenuM zraddhAna karavuM. (3) sva-paranuM bhinnapaNuM bhAse evA abhyAsathI bhedajJAnanuM zraddhAna karavuM. (4) svamAM svapaNuM mAnavA arthe - svarUpanI ekAgratA svanuM zraddhAna karavAthI samyagdarzananI prApti thAya che. (11) "tattvArtha zraddhAna' 'tavIrtha zraddhAnanuM sa rjana' e sUtra che. temAM tattva eTale bhAva ane artha eTale padArtha (dravya-guNa-paryAyatmaka svarUpa) padArthanA eTale ke AtmAnA dravyaguNa-paryAyanA bhAvanuM yathArtha bhAsana thavuM te nizcaya samyagdarzana che. mATe je sAta tattvone bhinna-bhinna yathArthapaNe zraddhe tene nizcayathI samyagdarzana hoya che. TUMkamAM tattvonI vyAkhyA A pramANe che. (1) jIva : jIvano svabhAva jJAyaka zuddha cidAnaMda che, rAga ane zarIrathI bhinna che. zuddha jIvanI vAta che. (2) ajIva : karma, zarIra, saMyogo Adi ajIva che. ajIvano svabhAva jaDa che. (3) Asrava : puNya-pApanA pariNAma (zubhAzubha bhAvo Asrava che. teno svabhAva AkuLatA che. mAro svabhAva temanAthI judo anAkuLa AnaMda che. (4) baMdha : zubha-azubha pravRttiomAM, vikAramAM aTakavuM te baMdha che. (5) saMvara : AtmAnI zuddhi (vartamAna jJAnanI-svabhAvanA Azraye thatI nirmaLa dazA) arthAt yathArtha rUci, jJAna ane svarUpamAM ramaNatA e saMvara tattva che. (6) nirjarA : vizeSa sthiratA dvArA zuddhinI vRddhi (saMvarapUrvaka) thavI e nirjarA che. - 2 For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana (7) mokSa : saMpUrNa zuddhi thavI te mokSa che. jevo vItarAga svabhAva che te paryAyamAM pragaTa thavo te mokSa che. Ama sAta tattvanA yathArtha ane pRththaka pRththaka bhAvanuM zraddhAna ane bhAsana thavuM te samyagdarzana ane samyajJAna che. AtmAnA anubhavane ja samyagdarzana kahevAmAM Ave che. vizeSaH koI jIva samyagdarzana pAmavA mATe, zAstramAMthI jIva-ajIvanuM svarUpa zIkhI le che, paNa AtmA jJAnasvabhAvI che, puNya-pApa Asava che, te badhAno nirNaya aMtarathI karato nathI, te mithyASTi che. zAstrathI zIkhe che, paNa huM jJAyaka svarUpa chuM, dehAdi ajIva che, puNya-pApa vikAra che mATe heya che, AtmAnA Azraye ja zuddhatA pragaTe che, te saMvara-nirjarA che. ema nirNayapUrvaka samajato nathI te vyavahArAbhAsI che. te anya tattvone, anya tattvarUpa mAnI le che, athavA satya mAne to tyAM yathArtha nirNaya karato nathI, tethI te mithyASTi che. samyagdarzana-AtmAnA anubhava vinA svarUpamAM sthiratA zakya nathI - te vinA vrata - tapa ke cAritra hotAM nathI. ahIM traNa vAta lakSamAM levAnI che. (1) deva-guru-zAstrane mAne-odhe odhe mAne te bhUla che. AtmAnA anubhava pahelAM te rAga che - zraddhA nathI. (2) tattvonuM je rIte dravyathI ane bhAvathI svarUpa batAvyuM che tenuM jJAna nathI karato te mithyASTi che. (3) tattvone odhe odhe mAne paNa aMtaramAM bhAvabhAsana nathI te mithyAdRSTi che. AmAM 'bhAvabhAsana upara jora che. anubhavanI vAta che. nIcenA cAra bolamAM sAta tattvonuM bhAna thayuM che te samyagdaSTi che. (1) huM jIva jJAyaka tattva chuM. mAro svabhAva zuddha cidAnaMda che. (2) zarIrAdi tathA karma - para - ajIva che te mArA svabhAvathI bhinna che. (3) puNya pApanA bhAva e Asava-baMdhanA pariNAma bUrA che ane svabhAvamAM nathI. vikalpa svabhAvamAM nathI. (4) saMvara-nirjarA-mokSanA bhAva bhalA che, karavA jevA che, nirvikalpa anubhava ja karavA jevo che. satata bhedajJAna ane yathArtha nirNaya... - 21 - For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84884 jaina sanAtana vItarAga darzana Liang Le Le Cha prathama sAta tattvonA svataMtra jJAna-zraddhAna thavAM joIe. pachI bhedajJAna ane nirNaya karatAM svabhAvanA Azraye eka samayanI vItarAgatA pragaTa thAya che te AtmAno anubhava nizcaya samyagdarzana che. pachI rAgAdinuM dUra thavuM te yathArtha cAritra che. jJAyaka svabhAvamAM ekAgratA - sthiratA thatAM paryAyamAM vItarAgatA pragaTe te vItarAga-cAritra che. zrAvakane bAra vrata pALavAno tathA munine aThyAvIsa mULa guNanuM pAlana karavAno bhAva-zubhabhAva che, Asrava tattva che, sarAga cAritra che. dareka samaye badhAnuM svataMtra astittva, badhAnuM svataMtra kramabaddha pariNamana, temanI upAdAnanI yogyatA pramANe thAya che tyAre nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI evI rUci-pratIti... thatAM lakSa potAnA svabhAva tarapha vaLe che. potAnA svabhAvanI ekAgratA thatAM - dhArAvAhI abhiprAya ema ja rahe e badhAthI bhinna huM cidAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA ja chuM, je jaNAya che, te huM ja chuM evI astittvanI pratIti rahetAM vikalpa chUTI - nirvikalpa anubhUti thAya che. jaDanI kriyAno, karmanA udayano, zubhAzubha bhAvonuM svataMtra pariNamana che - tyAM e badhAno nimitta-naimittika saMbaMdha batAvavAmAM Avyo che e barAbara zraddhAmAM AvavuM joIe, bhAvabhAsana thavuM joIe. saMpUrNa paddhati jJAna ane prayoganI che. prayogamAM AvyA vagara vartamAna jJAnanI paryAya nirmaLa thatI nathI. jevo svabhAva che tevI vartamAna jJAnanI paryAya eka samaya mATe vItarAgarUpe pariName to AtmAno anubhava thAya che tene nizcaya samyagdarzana-zuddha svarUpanI anubhUti sukhanI prApti kahevAmAM Ave che. 'tattvArtha zradhdhAnam samyagdarzanam' (sUkSma vAta) tatvArtha zraddhAna karavAno abhiprAya kevaLa teno nizcaya karavo eTalo mAtra nathI. paraMtu tyAM to evo abhiprAya che ke jIva-ajIvane oLakhI potAne vA parane jema che tema zraddhAna karavuM. huM jIvapaNe chuM ane ajIvapaNe nathI ema zraddhAna karavuM. huM caitanya mAtra chuM ane jaDa svarUpa nathI ema zraddhAna karavuM. huM potAthI ekattva chuM ane parathI bhinna chuM ema zraddhAna karavuM. 22 For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je 8 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana -- - Amravane oLakhI tene duHkharUpa jANI heya mAnavo. rAga-dveSa mArA svabhAvamAM nathI, to rogarahita trikALa zuddha chuM ema zraddhAna karavuM. baMdhane oLakhI tene ahita mAnavuM - huM abaMdhasvarUpa chuM ema zraddhAna karavuM. saMvarane oLakhI tene upAdeya mAnavo. gharmanI zarUAta sukhanI zarUAta-AtmAnubhUtithI thAya che ema zraddhAna karavuM. nirjarAne oLakhI tene hitanuM kAraNa mAnavuM. nirjarA saMvarapUrvaka ja thAya che ema zraddhAna karavuM. mokSane oLakhI tene potAnuM paramahita mAnavuM. huM mokSasvarUpa ja chuM ema zraddhAna karavuM. A pramANe tattvArthazraddhAnano abhiprAya che. (12) mithyAtva kayAM kayAM bhramaNA che? kayI mAnyatA toDavAnI che? pAMca prakAranI buddhio je bhramarUpa che te mithyAtva che. emAM rAganI che te toDavAnI che. te A pramANe che :(1) ekattva buddhi : huM ane saMyogo (para dravyo) eka evI anAdinI ekattvabuddhi. dareka dravya svataMtra che, potAnuM astittva TakAvIne pariNamI rahyuM che AvI vastunI maryAdA che. (2) mamatta buddhi : para dravyo badhA potapotAnI rIte jyAM che te potAnI . yogyatA pramANe che. para dravyo mArA che. evI mamatva buddhi. para dravyo mArA sukha-duHkhanA kAraNa che evI mithyA mAnyatA....e badhuM vyavahArathI kahevAya che. (3) kartutvabuddhi : para dravyono kartA huM chuM. dehanA kArya huM karI zakuM chuM. bIjAne sukhI-duHkhI karI zakuM chuM. evI mithyA kartabuddhi. (4) bhokatRtva buddhi : para dravyone huM bhogavI zakuM chuM evI mithyA bhokatRtva buddhi. For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che jene sanAtana vItarAga darzana A (5) zayatve buddhi : svane jANyA vagara parane jANI zakuM chuM evI mithyAzeyanta buddhi.... (4) "huM eka, akhaMDa abheda, jJAna AnaMda svarUpa caitanya bhagavAna AtmA badhI rIte paripUrNa chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM." ema hovA chatAM rAganI sAthe bhramaNAmAM ekatA karIne anaMtakALathI duHkha bhogavI rahyo chuM. rAga ane jJAna bhinna che. evI jAtanuM bhedajJAna karavAthI A badhAthI huM mukta thaI zakuM chuM. AvA jJAnasvarUpa AtmasvabhAvanI pratIta, zraddhA karIne AtmAno anubhava karavo e ja A manuSyabhavanuM kartavya che. A ja sukhI thavAno upAya che. For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAga darzana - ' hai- AHbhAvanA . huM sahaja zuddha jJAnAnaMdarUpa eka svabhAva chuM, nirvikalpa chuM, udAsIna chuM. nija niraMjana zuddhAtmAnA sabhyazraddhAna, jJAna, anuSThAnarUpa nizcaya ratnatrayAtmaka nirvikalpa samAdhithI utpanna vItarAga sahajAnaMdarUpa sukhAnubhUtimAtra lakSaNa dvArA svasaMvedana jJAna vaDe saMvedha, gamya, prApya bharitAvastha chuM." rAga-dveSa-moha-krodha-mAna-mAyA-lobha, paMcandriya viSaya vyApAra, mana-vacanakAyA vyApAra, bhAvakarma, dravyakarma nokarma, khyAti-pUjA-lAbha, dRSTa zruta anubhUta bhogaAkAMkSArUpa nidAna-mAyA-mithyA traNa zalya Adi sarva vibhAva pariNAma rahita chuM, zUnya chuM." "zuddha nizcayanaye huM Avo chuM tathA traNa loka ane traNe kALe badhAya jIva evA che." ema mana-vacana-kAyAthI ane kRta-kArita-anumodanAthI niraMtara A bhAvanA kartavya che. bhAvArtha "jJAnAnaMda svabhAvI chuM jeno "eka svabhAva ke jemAM bheda nahIM, rAga to nahIM paNa paryAyano bheda paNa nahIM guNa-guNInA paNa bheda nahIM, paripUrNa guNathI bharelI abheda cIja chuM. sahaja-zuddha jJAna ane AnaMda jeno svabhAva che evo huM chuM, sahaja eTale svAbhAvika che, kRtrima nathI. koIe banAvyo nathI. "nirvikalpa chuM' - vikalpa arthAta bheda jemAM nathI evo abheda nirvikalpa svarUpa chuM. evI dRSTi thavI - aMtaramAM pariNamavuM ene ahIM samyagdarzana ane AtmAnI bhAvanA kahevAmAM Ave che. evA svabhAvanI bhAvanA bhAvavI eTale vikalpa ke ciMtavana nahIM. bhAvanA eTale evA svabhAvamAM ekAgra thavuM. AvA bhAvamAM huM A chuM" (ekAgratA thaI) "dhruva dhAmanA dhyeyanA dhyAnanI dhakhatI dhUNI dhagaza ane dhIrajathI dhakhAvavI te dharmano ghAraka dharmI dhanya che !' "huM udAsIna chuM'. uda+Asana - huM paryAyathI udAsa chuM. mArI beThaka to dhruva upara che. huM trikALa eka samayanI paryAya jevaDo nathI. "huM nija niraMjana' mAruM je aMjana vinAnuM, mela vinAnuM (svarUpa) zuddha AtmA chuM - mArA nAthane AvaraNa nathI ! zuddha AtmAnA samyak zraddhAna" evA zuddhAtmAnI sabhyazraddhA anubhavanI vAta che. deva-guru-zAstranI zraddhAnI ahIM vAta nathI. "zuddha AtmAnuM samyakajJAna AvA AtmAnuM For Personal & Private Use Only . Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 989 jena sanAtana vItarAgadarzana samyakajJAna... zAstranuM bhaNavuM-bhaNAvavuM e kAMI jJAna nathI. nijanuM jJAna... nija niraMjana zuddha AtmAnuM samyapha AcaraNa e anuSThAna che. anuSThAna eTale vItarAgI cAritra-trikALI AnaMdakaMdanA nAthamAM ramaNatA-svabhAvamAM upayoganI ekAgratA te svarUpa AcaraNa cAritra che. saMpUrNa anubhava samayanI vAta che. nizciya ratnatrayAtmaka-A traNene nizcaya ratnatraya zabda kahyo che. nirvikalpa samAdhI" - arthAt zAMtI utpanna thavI. rAga vinAnI zAMti nizcaya ratnatrayanuM pariNAma e samAdhi che. Adhi-vyAdhi-upAdhithI rahita che, AtmIka sukha ane zAMtinI A vAta che. "vItarAga sahajAnaMda sukhAnubhUti mAtra' jemAM rAgarahitasvAbhAvIka AnaMdarUpa sukha eno anubhava A nizcaya ratnatrayanuM svarUpa che. "svasaMvedana jJAna vaDe potAnA AnaMdanA vedana vaDe-vItarAgI sahajAnaMdanA sukhanA vedana vaDe-"svasaMvedya potAthI vedAvA yogya "gamya' chuM - nirvikalpa samAdhithI pote potAthI pratyakSa thaI zake che. svasaMvedha ane prApta thavA yogya che. svaAzraye pote vartamAna jJAnanI paryAyane aMtaramAM vALatAM, je sva potAnuM vedana jJAna-temAthI "A AtmA che' ema jaNAya ane tenAthI AtmA prApta thAya. evA svabhAvathI ane zaktiothI bharelI dazAvALo AtmA chuM. rAgaH "rAga' mAM vyavahAra ratnatrayano vikalpa - deva-guru-zAstranI zraddhA ane pAradravya taraphanA valaNanI dazArUpa je rAga tenAthI huM rahita chuM. dveSaH pratikULatA pratye aNagamo - huM enAthI rahita chuM. moTaH parataraphanA valaNavALI dazA, sAvadhAnI enAthI huM rahita chuM. krodha-mAna-mAyA-lobhaH rAga ane dveSanI dazA tenAthI huM rahita chuM. paMcendriyanA viSaya vyApAra H IndriyathI bhagavAnane jovA, bhagavAnanI vANI sAMbhaLavI-e viSayanA vyApArathI to huM rahita chuM. mana-vacana-kAyAnA vyApAraH vANIthI-dehanI koI kriyAthI ke vicArathI jaNAya) maLe evo AtmA nathI. aMtaHkaraNa (dravyamana) ane bhAvamana saMkalpa-vikalpa-bhAvendriya enAthI paNa bhagavAna AtmA bhinna che. bhAvakarmaH puNya ane pApa, dayA-dAna-vrata-darzana-pUjA-bhaktinA bhAva e badhA bhAva karma eTale vikalpanI vRti je UThe che te bhAvakarma eTale vikArI bhAva. tenAthI prabhu bhinna che. For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8888888 jaina sanAtana vItarAga darzana dravyakarma jJAnAvaraNIya Adi je ATha karmanA prakAra che tenAthI bhinna che. nokarma zarIra-vANI-mana Adi athavA bAhya nimito badhAthI bhinna. khyAti-pUjA-lAbhaH mArI prasiddhi thAo, mArI pUjA thAo evA khyAti pUjAnA lAbhathI AkAMkSAthI "prabhu rahita che. daSTaH je bhogo dekhavAmAM Ave che, te tenI AkAMkSAthI zrataH je bhogo sAMbhaLelA che. F "prabhu rahita che. anubhavaH je bhogo anubhavelA che. - AkAMkSArUpI nidAnaH IcchArUpI phaLathI "prabhu" bhinna che.mAyAH kapaTa-kuTilatA... mithyAH UMDe UMDe kAMIpaNa rAgathI lAbha thAya, A traNe zalyathI dveSathI nukasAna thAya e mithyAtva prabhu bhinna che. vyavahArathI-nizcaya pamAya e mithyAtva... sarva vibhAva pariNAmathI rahita chuM, zUnya chuM'... traNa lokamAM traNe kALa "AtmA' evo bhagavat svarUpe che. Atma bhAvanA bhAvatAM jIva lahe kevaLajJAna re' For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e ka jaina sanAtana vItarAga darzana : -- - - - anubhava-prakAza (mArSeiDa miMtavaLa) & ajJAnI jIva veSane name che, kriyAne name che, bahirlakSI jJAnane name che, tarkane name che, bhASAne name che, paNa anubhUtine-anubhavane namato nathI. tenuM bahumAna karato nathI, tenI mahimA adhikatA AvatI nathI. (2) trikALI dhruvanA avalaMbane je nirmaLa dazA pragaTa thAya te dharma che. te dazA pragaTa thavAmAM koIpaNa parapadArthanI ke parabhAvanI jarUra nathI. potAno svabhAva ja evo che ke teno Azraya karatAM - tene jANatAM - dharma pragaTa thAya. sarva tattvajJAnano zira-mora-mugaTamaNi je zuddha dravya sAmAnya arthAt paramapariNAmika bhAva eTale ke jJAyaka svabhAvI zuddha Atmadravya sAmAnya je svAnubhUtino AdhAra che, samyagdarzanano Azraya che, mokSamArganuM AlaMbana che, sarva zuddha bhAvono nAtha che. - teno divya mahimA hRdayamAM sarvAdhikapaNe aMkita karavA yogya che. te ja zuddhAtmadravya sAmAnyano Azraya karavAthI ja atIndriya AnaMdamaya svAnubhUti prApta thAya che. potAnA upayogane bhedajJAnanI kaLAmAM joDe to, prathama AtmAnI jhAMkhI thAya, pachI te anumAna jJAnano rasa paNa ghaTe ane aMtarasanmukha jJAnano rasa vadhe. te aMtarasanmukha thayeluM jJAna AgaLa vadhIne anubhava kare che. anumAna jJAnamAM AtmA Ave to paNa, te kALe te anumAna jJAnano niSedha vartavo joIe ke tenAthI anubhava thato nathI. anubhava mATe to pratyakSa atIndriyajJAna ja joIe. () AtmA jJAnopayogane AdhAre che tema prathama anumAna Ave. pachI AtmA upayogane AdhAre AtmA che tevo bheda paNa nAza thaI AtmA, AtmAne ja AdhAre che tevuM abheda pariNamana thatAM anubhava thAya che. (7) akartApaNuM te jainadarzananI parAkASThA che, jainadarzanano sarvotkRSTa siddhAMta che. (8) koIpaNa kArya tenA kALe ja thAya che. badhu kramabaMdha ja che. potAnA janmakSaNe ja paryAya pragaTa thAya che. (4) For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 88 89 9 jene sanAtana vItarAga darzana A------ (9) je sarvajJatA svIkAre che te AtmajJa ja che, kema ke sarvajJatA kadI paNa AtmajJatA vagara hotI nathI. (10) je jJAne sarvajJano ane badhA dravyonI avasthA kramabadhdha thAya che teno nirNaya karyo te jJAnamAM svadravyano nirNaya na thAya e bane ja nahIM. (11) "huM caitanya chuM" ane "sarvathA sarvathI bhinna chuM" ema svabhAvamAM ahampaNuM AvatAM paradravya ne rAgAdinuM ahapaNuM TALe che. (12) zuddha svabhAvanA jJAna vinA azuddhatAnuM yathArtha jJAna na hoya. upAdAnanA Azcarya vinA nimittanuM satya jJAna na hoya. (13) potAnA svabhAvanI niHzaMkatAthI kevaLajJAna thavAnA kolakarAra vartamAnamAM thaI zake che. (14) je zruta (zAstra) vaDe AtmajJAna pAmIne ekAvatArI thaI zakAya evuM zrata Aje paNa jayavaMta varte che. (15) huM zuddha cidrupa chuM - basa AnAthI uttama bIjuM koI smaraNa-raTaNa nathI. (16) jagatamAM pagale-pagale sAvadhAna rahevuM, ahIMyA dharmamAM paryAya-paryAya-bhedajJAna karavuM. For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1918 1919 jaina sanAtana vItarAga darzana @ @@@ - sanAtana vIzvarAma ghAnI vAyA : (1) dharmanI vyAkhyA nIce mujaba mukhyAtAthI cAra prakAre karavAmAM AvI che. (1) vastunA svarUpane teno dharma kahe che. (2) samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatAne mokSamArga kahyo che. (3) dharmanA daza lakSaNathI dharmanI vyAkhyA karavAmAM AvI che. (4) ahiMsA paramo dharma. (2) dharmano sAra A pramANe che. nIce pramANe cAra viSayono satata abhyAsa, jJAna, zraddhA.. (1) vastu svarUpa ane vizva vyavasthA-vItarAga vijJAna : (2) A vyavasthAmAM jIva dravyanuM svarUpa (3) jIvanI anAdinI bhUla (4) mokSanuM svarUpa ane mokSano upAya. (3) vastu svarUpa ane vizva vyavasthatA (1) A loka cha dravya svarUpa che. jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza ane kALa. dareka dravya svataMtra che, svAdhIna che ane potAnuM kArya karavA saMpUrNa sAmarthyavAna che. (2) dareka dravyane potAno svabhAva che. svabhAvano artha potapotAnA guNa, pota potAnI vizeSatAo. (3) TakIne-parINamavuM e dravyano svabhAva che. dravya-guNa-paryAya.... dareka vastu utpAda-vyaya-dhrovya svarUpa che. (4) dareka dravya potAnA dravya, kSetra, kALa, bhAva choDI bIjA dravyanA guNomAM ke pariNamavamAM kAMI karI zakato nathI. dareka dravya svataMtra che, dareka guNa svataMtra che, dareka paryAya svataMtra che ane potAnA varkarakathI utpanna thAya che. (4) A vastu svarUpa samajavA nIcenA traNa siddhAMtono abhyAsa karavo paDaze. (1) dravyanI svataMtratAno siddhAMta dareka dravya svataMtra che. koIpaNa anya dravya For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1dA che. (3) A ja 89 ka jaina sanAtana vItarAga darzana bIjA dravyanI sattAmAM kiMcitamAtra paNa dakhalagIrI karI zakatuM nathI. eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi e vastunI maryAdA che. e ja rIte pratyeka guNa ane guNanI pratyeka paryAya paNa svataMtra che. (2) kramabaddha pariNamana : dareka dravyanI pratyeka guNanI paryAyo thAya che te pariNamana kramabaddha che. badhI ja paryAyo niyata che ane tenA svakALe ja pragaTa thAya che. je dravyanuM je kSetre, je kALe, je bhAve, je nimittathI sarvajJa bhagavaMtoe emanA jJAnamAM jANyuM che te ja pramANe te dravyanuM te kSetre, te kALe, te ja bhAve, te ja nimittathI, te ja pramANe pariNamana thAya temAM narendra, devendra ke jinendra paNa kAMI pheraphAra karI zake nahi. evo abAdhA niyama che. A je pariNamana thaI rahyuM che te te samayanI paryAyanI upAdAnanI yogyatA pramANe thAya che, potAnA SaSkArakathI ja paryAya svataMtrapaNe utpanna thAya che, teno hartA-kartA bIjo koI nathI. dareka pariNamana vakhate koIne koI nimitta hAjara hoya ja che paNa nimitta kAMI karatuM nathI Avo niyama che. (4) A siddhAMto parathI e nakkI thAya che ke jyAre koI paNa kArya thAya tyAre nIce pramANe pAMca samavAya hoya ja che. (1) svabhAva (2) niyati (3) kALa (4) nimitta (5) puruSArtha. AvI vizvanI anAdi-anaMta suMdara svayaM saMcAlita vyavasthA jovAmAM Ave che. (5) A vyavasthAmAM jIva dravyanuM svarUpa (1) A vizvamAM jIva dravya" paNa eka vastu chuM. tenA cha sAmAnya guNa A pramANe che. (1) astittva (2) vastunta (3) dravyanta (4) prameyattva (5) agurulaghuttva (6) pradezatva.. (2) jIva dravyanA vizeSa guNa nIce pramANe che. (1) anaMta jJAna (2) anaMta darzana (3) anaMta vIrya (4) anaMta sukha (3) huM cetanA svarUpa hovAthI bIjA ajIva dravyothI bhinna chuM. pudgala dravya ajIva che. tenA vizeSa guNa A che. - 31 - For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAga darzana --- - (1) rasa (2) raMga (3) gaMdha (4) sparza. (4) badhA dravyonI jema huM paNa anAdinidhana eka svataH svataMtra sattAsvarUpa chuM e vAta sAta bolathI samajavI. (1) jIva padArtha utpAda-vyaya-dhrovyamaya sattA svarUpa che. (2) darzana-jJAnamayI cetanA svarUpa che. (3) anaMta dharmasvarUpa dravya che. dravya hovAthI vastu che. (4) guNa-paryAyavALI che. (5) tenuM sva-para prakAzana jJAna anekAkArarUpa eka che. (6) jIva padArtha AkAzAdithI bhinna asAdhAraNa caitanya guNa svarUpa che. (7) aneka dravyo sAthe eka kSetramAM rahevA chatAM potAnA svarUpane choDato nathI. (6) jIvanI anAdinI bhUla (sAta tattva saMbaMdhI) (1) "zarIra te huM chuM ema jIva anAdithI mAnI rahyo che. zarIra mAruM che ane tenA kAryo huM "AtmA' karI zakuM A eka mahAbhrama che. A jIva tattvanI bhUla che. jIvane ajIva mAne che. (2) zarIranI utpattithI jIvano janma ane zarIranA viyogathI jIvanuM maraNa te mAne che. temAM ajIvane jIva mAne che. A ajIvatattvanI bhUla che. (3) mithyAtva-rAgAdi pragaTa duHkha denAra che, chatAM tenuM sevana karavAmAM sukha mAne che. A AsravatattvanI bhUla che. (4) zubhane lAbhadAyaka ane azubhane nukasAnakAraka te mAne che paNa tattvadRSTie baMne baMdhanA kAraNa che, baMne saMsAra paribhramaNanA kAraNa che, nukasAnakAraka che ema te mAnato nathI. A baMdha tattvanI bhUla che. samyajJAna tathA te pUrvakano vairAgya jIvane sukharUpa che, chatAM te potAne kaSTa ApanAra ane na samajAya evA che ema mAne che - te saMvara tattvanI bhUla che. (6) zubhAzubha IcchAone nahi rokatA, IndriyonA viSayo pratye IcchA karyA kare che - krodha, mAna, mAyA, lobha e kaSAyo thayA kare che e nirjarAtattvanI bhUla che. For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91909 jaina sanAtana vItarAga darzana (7) samyagdarzanapUrvaka ja pUrNa nirAkuLatA pragaTa thAya ane te ja kharuM sukha che - ema na mAnatA bAhya vastuothI, sagavaDothI sukha maLI zake che ema jIva mAne che e mokSa tattvanI bhUla che. jIvanI A anAdinI bhUlonuM e badhAnuM mULa kAraNa potAnA svarUpanI jIvane bhramaNA che. Ane mithyAtva kahe che. A mithyAmAnyatAnuM nitya aparimita mahApApa dareka kSaNe jIva sevyA kare che ane tenuM phaLa anaMta duHkha, saMsAra paribhramaNa che. (3) mokSanuM svarUpa (1) mokSa eTale duHkhathI chuTakAro. cAra gatinA paribhramaNamAMthI mukti.... (2) mokSa thato nathI - mokSa samajAya che. (3) samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatAne mokSamArga kahe che. (4) sukha - e kAMI vastune bhogavavAthI nathI maLatuM - e to anubhUtino viSaya che. eka samayanI anubhUti e nizcaya samyagdarzana-samyajJAna che ane tyAMthI sukhanI zarUAta thAya che. dharmanI zarUAta thAya che. A anubhUti A kALamAM koIpaNa jIva yathArtha puruSArthathI karI zake che. ahiMsA paramo dharma che. te mAtra vItarAgabhAvarUpe ja che. AtmAmAM moha ane rAga-dveSa bhAvonI utpatti e ja hiMsA che ane e bhAvono abhAva ahiMsA che e parama dharma che. dharma bahAra nathI. AtmAno dharma AtmAmAM ja pragaTa thAya che. (7) zuddhopayoga ja upAdeya che. zubha-azubha upayoga e baMne baMdhanA kAraNa che. puNyathI dharma na thAya, puNya karatAM karatAM dharma na thAya, rAgarUpI vyavahArathI dharma na thAya. AtmAnuM hita na thAya. (8) jevo vItarAgabhAva svabhAvamAM zaktirUpa paDelo che tevo ja bhAva paryAyamAM eka samaya mATe pragaTa thAya tene svAnubhUti kahevAmAM Ave che - e ja sukhanI zarUAta che. (9) have AtmAmAM e zuddhopayoganI lInatA karavAmAM Ave to be ghaDInI . . For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 89 % jena sanAtana vItarAga darzana ---- sthiratA thatAM pUrNa kevaLajJAna pragaTe che, pUrNa sukhanI prApti thAya che - A eka ja mokSamArga che. (8) mokSano upAyaH svAnubhUtinI vidhi saMpUrNa vidhi pAMca padamAM samajAvavAmAM AvI che. (1) pAtratA (2) abhyAsa (satsaMga ane svAdhyAya) (3) yathArtha nirNaya (huM jJAna AnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM) (4) bhedajJAna (huM sarvathA sarvathI bhinna chuM.) (5) svAnubhUti (vartamAna jJAnanI zuddha paryAyamAM zuddha AtmA jaNAya che.) (9) samyagdarzana pragaTa karavAnI sUkSmavidhiH (sArabhUta) (1) dareka samaye karmano udaya che. (2) dareka samaye koIpaNa paristhitinuM nirmANa thAya che. (3) tyAM daSTi jatAM paryAyamAM zubhAzubha bhAva thAya che. (4) tyAM joDAvavAne badale - bhedajJAna dvArA e badhAnuM lakSa haTAvI tArA caitanya svabhAvane smaraNamAM lAva bhedajJAna- ane yathArtha nirNaya, pratikramaNa ane sAmAyika (5) pratyeka samaye, pratyeka paryAye Aja bhedajJAna ane yathArtha nirNaya lAvI abhiprAyanI bhUla sudhArI le. (6) have jo satata mahAvarAthI A bhedajJAnanI dhArA jo be ghaDI cAlu rahe to e vartamAnajJAnanI paryAya zuddha thatAM e zuddha paryAyamAM-zuddhAtmA jaNAya che. AtmAno anubhava AnaMdanA vedanasahita thAya ja. (7) sukhI thavAno A ja eka upAya che. (10) kevaLajJAna pragaTa karavAnI vidhiH have jyAre zuddhopayoga vaDe AtmAmAM ekAgratAno puruSArtha karavAmAM Ave ane e zuddhopayoga jo AtmAmAM be ghaDI sthira thAya to pUrNa (kevaLa) jJAnanI prApti thatAM - pUrNa sukhanI prApti thAya che. "kevaLa nija svabhAvanuM akhaMDa varte jJAna; kahIe kevaLajJAna te - deha chatAM nirvANa." For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 8 9 jaina sanAtana vItarAga darzana - --- jevo vItarAga svabhAva che evo pUrNa vItarAga svabhAva paryAyamAM pragaTa thaI jAya che te dharmanI sAdhanAnI pUrNAhuti che - pUrNa sukhanI prApti thaI jatAM pachI anaMtakALa sudhI e sukha pragaTa thayA ja kare che. zuddhAtmAnA svarUpanuM vedana kaho, jJAna kaho, zraddhA kaho, cAritra kaho, anubhava kaho ke sAkSAtkAra kaho - je kaho te eka AtmA ja che. vadhAre zuM kahevuM? je kAMI che te A eka AtmA ja che. teno pramoda, paricaya, prIti, pravRtti ane prApti e ja dhyeya che. dhruvadhAmanA dhyeyanA dhyAnanI dhakhatI dhUNI dhagazathI ane dhIrajathI dhakhAvavI e dharmanA dhAraka dharmI dhanya che." "vastu vicAratA thAvarta, mana pAvai vizrAma; rasa svAdana sukha Upaje; anubhava thAkI nAma." AtmabhAvanA bhAvatA jIva lahe kevaLajJAna re !' (11) sapta vyasana (dravya ane bhAvathI) (1) jugAra : rUpIyAnI hAra-jIta ene jugAra kahe che. azubha karmanA udayamAM hAra ane zubha karmanA udayamAM jIta mAnavI e bhAva jugAra che. (2) mAMsa bhakSaNa : AhAra tarIke IMDA-mAMsa levA e mAMsabhakSaNa che. nija AtmAne bhUlI jaI.... zarIramAM lIna thavuM e bhAva mAMsabhakSaNa che. madyapAna ? bIyara, dArU, mAdaka pINAnA grahaNane madyapAna kahe che. mithyAtvathI mUrNita thaIne svarUpane bhUlI javuM e bhAva madyapAna che. (4) zikAra : potAnA zokha mATe bIjA prANIono ghAta karavo e zikAra che. kaThora pariNAma rAkhIne prANono ghAta karavo e bhAva zikAra che. (5) vezya sevana : vezyAno saMga karI-saMbhoganI pravRtti e vezyasevana che. kudhdhinA raste cAlavuM e bhAva vezya-sevana che. For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ke A jaina sanAtana vItarAga darzana : - (6) para strI saMga : gRhastha avasthAmAM - eka patnIvratanI maryAdA toDIne para strInA saMganI IcchA karavI te, dehAdi paravastumAM Atmabuddhi rAkhavI e bhAva para strI saMga che. (7) corI : rajA vagara bIjAnI mAlikInA padArthonuM grahaNa e corI che. anurAgapUrvaka parapadArthonuM grahaNa karavAnI abhilASA e bhAva corI che. (12) sarva dharmano sAra A pramANe che : nIcenA viSayonuM vItarAga vina vItarAgI prabhue je pramANe batAvyuM che e samajI, enuM zraddhAna karI upayoganI svamAM ekAgratA karavAnI che. (1) vastu vyavasthA (2) vizva vyavasthA (3) sarvajJatA ane sarvajJa svabhAva dravyanI svataMtratA (5) kramabaddha paryAya (6) upAdAna-nimittanI svataMtratA (7) nizcaya ane vyavahAra (8) karmano siddhAMta (9) nizcaya mokSamArga (nizcaya samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa mokSamArga) (10) pAMca samavAya dharma e paribhASA nathI, prayoga che. tethI AtmArthIe dharma jIvanamAM utAravo joIe. saMpUrNa jIvana dharmamaya (Atmamaya) banavuM joIe. ArAdhanAno krama A pramANe prayogamAM mUkI zakAya. (1) vartamAna pariNamanamAM bhUla - bhUla TALavAno upAya - duHkhanuM nivAraNa. (2) pAtratA (3) sAdhanAmAM pratyakSa sapuruSanA yoganuM mahattva (4) niyamita satsaMga ane svAdhyAya For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8888 (5) tattvano abhyAsa (6) svarUpano yathArtha nirNaya (7) bhedajJAna (8) muktino niHsaMdeha pratidhvani (9) ekattva, mamattva, kartRttva, bhokatRttva ane jJeyattva (parane jANyuM) e pAMca buddhio mithyAttva che ane tenuM nivAraNa jaina sanAtana vItarAga darzana 1 %%% (10) svAnubhUti - AtmAnubhUti - sukhAnubhUti saMdeza H sadAya sarvane eka ja saMdeza che. anukULa-pratikULa samasta jagata uparathI dRSTi khaseDIne eka mAtra jJAyakasvabhAvI nija AtmA para dRSTi laI jAva, tenI ja pratIti karI, temAM ja lIna thAo, temAM ja jAmI jAva ane teno ja anubhava karo. A ja eka sukha prApta karavAno upAya che. badhA ja jIvo bhagavAna mahAvIre batAvela sanmArga para cAlI potAnI anaMta nidhine prApta karIne anaMta sukhI thAya ! e ja bhAvanA ! 68 For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja88 1989 ( jaina sanAtana vItarAgadarzana - TakA jaina darzananuM vAstavika rava5 - (1) vastunuM yathArtha nirUpaNa karanAra vizvano dharma. (2) vastunI vyAkhyA mukhya cAra judI judI rIte karavAmAM AvI che. (1) vastunA svabhAvarUpa dharma (2) samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa mokSamArga-dharma (3) uttama kSamAdi daza lakSaNarUpa dharma (4) ahiMsA paramo dharma. (3) vastunA svabhAvarUpa dharmaH (1) cha dravya svarUpa loka H (1) jIva (2) pudagala (3) dharmAstikAya (4) adharmAstikAya (5) AkAza ane (6) kALa (2) dravya-guNa-paryAya........ dravyanuM baMdhAraNa.... (3) cha sAmAnya guNa H (1) astittva (2) vastutva (3) dravyasta (4) prameyattva (5) agurulaghuttva (6) pradeza7. AtmAnA cAra vizeSa guNaH (1) anaMtajJAna (2) anaMta darzana (3) anaMtavIrya (4) anaMta sukha pudgalanA cAra vizeSa guNa H (1) rasa (2) raMga (3) gaMdha (4) sparza vastu svarUpanA traNa mahAna siddhAMtaH (1) dravyanI svataMtratAno siddhAMta (2) kramabaddha paryAyaH (sunizcita vizva vyavasthatA) (3) upAdAna - nimittanI svataMtratA.... (4) samyagdarzana-zAna-cAritranI ekatArUpa mokSamArga-dharma(1) vastu vyavasthA ane vizva vyavasthA samajAvavA sAta tattvo athavA nava padArthonuM svarUpa (1) jIva (2) ajIva (3) Azrava (puNya ane pApa) (4) baMdha (5) saMvara (6) nirjarA ane (7) mokSa sarva duHkhano AtyAMtika abhAva ane parama avyAbAdha sukhanI prApti e ja mokSa che ane te ja paramapita che. For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana - % (3) samyagdarzana-jJAna-cAritranI vyAkhyAH (1) sarvajJanA jJAnamAM bhAsyamAna tattvonI samyamratIti thavI te (samyagdarzana dharmanuM mULa che). "samyakdarzana' che. (2) te tattvono yathArtha bodha thavo te "samyakajJAna che. (3) upAdeya tattvono abhyAsa thavo te "samyaka cAritra' che. zuddha AtmasvarUpa vItarAgapadamAM sthiti thavI e traNenI ekatA che. mokSamArganI ArAdhanA karI zuddhopayogarUpe pariNamI javuM e ja sukha prApta karavAno upAya che. AtmAnubhUti e ja prayojana che. (4) AtmAnubhUtithI ja dharmanI zarUAta thAya che.... (5) uttama kSamAdi dasa lakSaNarUpa dharma (1) sarva zAstrono sAraH vItarAgatA che. je vItarAgatA zaktirUpe svabhAvamAM che te paryAyamAM pragaTa thAya e ja sArarUpa che. (2) "vItarAga cAritra' e ja sAkSAta dharma thAya che. (3) uttama kSamAdi AtmAnA cAritraguNanI daza nirmaLa paryAyo che. (1) uttamakSamA (2) uttama mArdava (mRdatA-komaLatA) (3) uttama Arjava (saraLatA) (4) uttama zauca (pavitratA) (5) uttama satya (dharma) (6) uttama saMyama (7) uttama tapa (8) uttama tyAga (9) uttama AkiMcanya (10) uttama brahmacarya (svalInatA) A dasa AtmAnA nija svabhAva che ane tethI dharma che. kSamAdi-svabhAvI AtmAnA Azraye pragaTa thatI je nirmaLa paryAya (enA virodharUpa krodhAdino abhAva) eja uttamakSamAdi dasa dharma kahevAmAM AvyA che. (6) ahiMsA paramodharmaH AtmAnI paryAyamAM rAgAdinI utpatti na thavI athavA vItarAgatAnI utpatti thavI e ja nizcaya ahiMsA che. cha kAya jIvonI rakSAno bhAva e vyavahAra ahiMsA che. AvuM nizcaya-vyavahAranuM svarUpa samajavuM. (7) navabola thI AtmAnA kAryanI samaja (1) AtmA che. (caitanya astitvano svIkAra) For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eeee jaina sanAtana vItarAga darzana @@ @ (2) AtmAnuM pariNamana che. (dravya-guNa-paryAyAtmaka svarUpa) (3) vartamAna pariNamanamAM bhUla che. (anAdithI ajJAna, mithyAtva, asaMyamanI svayaM bhUla thAya che. (4) pariNamanamAM bhUla che te kSaNika che. (karma temAM nimitta che.) bhUla kSaNika che mATe TaLI zake che. (mokSa che ne mokSano upAya che.) AtmAno trikALa zuddha svabhAva (anaMta zaktinA piMDa dravya svabhAvanI anAdithI paripUrNa che. sthApanA) yathArtha nirNaya... AvA zuddha trikALI AtmAnA (bhedajJAnanI vidhithI parathI khasaAzrayathI bhUla TaLI zake che. svamAM vasa) (paryAyamAM zuddhatA pragaTa thAya che.) (8) te bhUla nija puruSArthathI TaLe che. (sAcA - deva - guru - zAstra temAM nimitta che.) (9) pUrNa svabhAvanI prApti thatAM (sAdhyanI siddhi thAya che, pUrNa sukhanI prApti thAya che. sarva karmano kSaya thAya che. mokSadazA pragaTa thAya che. upacArathI tene mokSa kahevAya che.) A rIte pUrNa sukhanI (mokSanI) prAptino upAya eka ja che ema zrI sarvajJa vItarAga prabhunI vANImAM AvyuM che. (8) jaina-darzanano sAra (prayojana bhUta) (1) koIpaNa jIvanuM prayojana to pUrNa sukhanI prApti ja che ane e sAdhya mokSa (siddha dazA) prApta thatAM ja thAya che. (2) e dazA prApta thatAM pahelAM kevaLajJAna-sarvajJatA pragaTa thAya che. (3) kevaLajJAna nigraMtha munI dazAmAM ja prApta thAya che. (4) e munI dazA yathArtha AtmajJAna sahita ja hoya che. (5) sukhanI anubhUti AtmajJAna-samyajJAna-sammadarzanapUrvaka ja thAya che. e zraddhA guNanI nirmaLa pariNati che. (6) samyagdarzana thavA mATe potAnA dravyasvabhAvano Azraya levo anivArya che. jyAre vartamAna jJAnanI paryAya-parathI khasI svadravya tarapha DhaLe che. emAM For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) jena sanAtana vItarAga darzana 8 889 abhedarUpe pariNamI jAya che tyAre e svAnubhUtinI dazA AnaMdanA svAda sAthe pragaTa thAya che. te samayanI avasthAne dharmadhyAna paNa kahevAmAM Ave che. A sukhano prathama kaNako che. tyAMthI dharmanI zarUAta thAya che. (7) vastunA svarUpanI samajaNa vagara AtmajJAna zakya nathI. ane mULa vastu to A trikALI jJAnasvarUpa bhagavAna AtmA ja che ane e eka ja jANavA jevo che. kharekhara bIjuM kAMI paNa jANavA-mAnavA ke anubhavavA jevuM nathI. badhuM duHkharUpa che. saMpUrNa zakti - A vartamAna jJAnanI paryAya dravyasvabhAva tarapha kema DhaLe emAM ja lagADavA sivAya A bhavamAM bIjuM kAMIpaNa karavAnuM prayojana nathI. nahi to A ratnaciMtAmaNI jevo durlabha manuSyabhava niSphaLa jaze. jJAnasvarUpa trikALI bhagavAna AtmAno (1) pramoda (2) paricaya (3) prIti (4) pravRtti ane prApti karavA jevI che. vastunuM svarUpa jANI - tenI pratIti - lakSa karI temAM eka samaya mATe ekAgra thavAnuM che. basa A eka ja mArga che. (10) AnA sivAya bIjuM kAMIpaNa karavA jevuM che ema mAnavuM e viparIta mAnyatA che, ene mithyAtva kahevAmAM Ave che. e sauthI moTuM pApa che ane saMsAra paribhramaNa ne duHkhanuM kAraNa che. koIpaNa rIte A mithyAtva kema TaLe e abhyAsa karavA jevo che. (11) jJAnAnaMda svarUpa trikALI bhagavAna AtmA jevo che, jevaDo che, jema kevaLI bhagavaMtoe pote jANI-anubhavI batAvyo che, tene tevo ja jANI-mAnI anubhava karavA jevo che. basa A ja karavAnuM che. (12) TUMkamAM kahIe to, "svarUpanI samajaNa karavA jevI che.' (13) te svarUpa samajavAnI prakriyA A pramANe che. (1) pAtratA (2) abhyAsa (3) yathArtha nirNaya (4) bhedajJAna (5) AtmAnubhUti (14) yathArtha nirNayaH "huM jJAna AnaMdasvarUpa bhagavAna AtmA chuM." bhedajJAnaH "huM sarvathA sarvathI bhinna chuM." (15) dareka prasaMge prasaMge, paryAya paryAya, samaye samaye A bhedajJAna pUrvaka svabhAvano For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAga darzana ! ! ! ! 19 Azraya karavAno che. dhArAvAhI abhiprAya jo be ghaDI cAlu rahe to nirvikalpa dazA-svAnubhUtinI dazA pragaTa thAya che. A saraLa-sulabha ane sahaja che. prayogAtmaka che. 282838 2828 (16) A prayojanabhUta kArya thatuM hoya tyAre paryAyamAM 'zubhabhAva' ane bahAramAM te saMbaMdhI ghaNI badhI kriyAo vyavahAramAM jovAmAM Ave paNa daSTinA viSayamAM temano niSedha karavAmAM Avyo che. (17) prathama bhUmikAmAM nimitta tarIke sAcA vItarAgI deva-guru-zAstra ja hoya che temanuM yathArtha svarUpa jANI temanI zraddhA karavA jevI che. (18) 'tattvArtha zraddhAnam samyagdarzanam' tattvonuM yathArtha svarUpa samajI tenuM zraddhAna karavuM. svaparano bhedajJAna karI svano yathArtha nirNaya karavo. (19) 'samyagdarzana-jJAna-cAritra'nI ekatArUpa mokSamArga ja sAco mArga che. (20) mokSarUpI prayojananI siddhi thAya tyAre pAMca samavAya sAthe ja hoya che. (1) svabhAva (2) niyati (3) kALa (4) nimitta ane (5) puruSArtha. mokSamArgamAM samyaktpuruSArthanI ja mukhyatA che. (9) aMtaranuM sukha aMtaranI sthitimAM che. (1) he jIva ! tuM bhramA mA, tane hita kahuM chuM. (2) aMtaramAM sukha che, bahAra zodhavAthI maLaze nahIM. (3) A mAruM che evA bhAvanI vyAkhyA prAye na kara ! (4) A tenuM che ema mAnI na besa. na (5) A mATe Ama karavuM che, e bhaviSya nirNaya na karI rAkha... (6) A mATe Ama na thayuM hota to sukha thAta ema smaraNa na kara ! (7) ATaluM A pramANe hoya to sAruM ema Agraha na karI rAkha. (8) ANe mArA prati anucitta karyuM evuM saMbhAratAM na zIkha... (9) ANe mArA prati ucitta karyuM evuM smaraNa na rAkha... (10) A mane azubha nimitta che evo vikalpa na kara. (11) A mane zubha nimitta che evI dRDhatA mAnI na besa. (12) A na hota to huM baMdhAta nahIM. ema athaLa vyAkhyA nahIM karIza. 42 For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 98988 jaina sanAtana vItarAga darzana % % % % (13) pUrva karma baLavAna che, mATe A badho prasaMga maLI Avyo evuM ekAMtika grahaNa karIza nahIM. (14) puruSArthano jaya na thayo evI nirAzA smarIza nahI. (15) bIjAnA doSe tane baMdhana che ema mAnIza nahI. (16) tArA nimitte paNa bIjAne doSa karato bhulAva. (17) tArA doSe tane baMdhana che e saMtanI pahelI zikSA che. (18) tAro doSa eTalo ja che ke anyane potAnuM mAnavuM, ane pote potAne bhUlI javuM. (19) aMtaramAM sukha che, bahAramAM nathI.... satya kahuM chuM. (20) he jIva ! bhUla mA, tane satya kahuM chuM. sukha aMtaramAM che; te bahAramAM zodhavAthI nahIM maLe. aMtaranuM sukha aMtaranI sthitimAM che. (10) puNya ane dharma athavA zubhabhAva ane zuddhabhAva (1) puNya to A jIva anAdithI karato Avyo che. te pUrvamAM anaMtavAra thayo che. teno upadeza paNa badhA ja Ape che. (1) jIve dharma to anAdikALamAM eka samaya mAtra karyo nathI. e dharma apUrva vastu che. teno upadeza paNa kyAMka kyAMka che. (2) puchyuM to ajJAnI ane abhavya jIva paNa kare che. tene AtmAnA bhAna vagara dharma jarApaNa thato nathI. (2) jeo arihaMta, siddha thayA che ane pUrNa sukhano anubhava karyo che evA pAtra jIvo dharmathI ja kharuM sukha pAmyA che. (3) puNya paranA Azraye thAya che. (3) dharma potAnA AtmAnA Azraye ja thAya che. (4) puNyanuM phaLa saMsAra che. cAragatinuM paribhramaNa che. puNyathI ekapaNa bhavano cheda thato nathI. (4) dharmanuM phaLa mokSa che. sAkSAt sukha che. paMcamagati prApta thAya che. dharmathI bhavabhramaNano aMta Ave che. (5) puNyathI bahAranI anukULa sAmagrI maLe che. maryAdIta samaya mATe saMyogomAM anukULatA jaNAya che. 43 For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9%8% jene sanAtana vItarAga darzana (5) dharmathI AtmAnI kevaLajJAnarUpI lakSmI maLe che. amaryAdIta samaya mATe AtmAmAM zAMti ane sukhano anubhava thAya che. (6) puNyathI karmabaMdha thAya che ane karmabaMdhana ghora saMsAra paribhramaNanuM kAraNa che mATe mokSamArgamAM pApanI jema puNyano paNa saMpUrNa niSedha che. (6) dharmathI saMvara ane karmathI nirjarA thAya che ane te paraMparA mokSanuM kAraNa che mATe te AdaravA lAyaka che. (7) puNya AtmAno azuddhabhAva che. puNya zubhabhAva che, pApa.azubhabhAva che. (7) dharma AtmAno zuddhabhAva che. zubha-azubhathI bhinna bhAva che. (8) puNya rAga bhAva che, pApa dveSa bhAva che. baMne AtmAnA svabhAva nathI. (8) dharma vItarAgabhAva che. jevo AtmAno vItarAgasvabhAva che tevo paryAyamAM pragaTa thAya che. dharma paryAyamAM thAya che. jevo zuddha svabhAva che te paryAyamAM pragaTa thAya che. puNya-doSa sahita-AtmAnI vikArI paryAya che. kaSAya che. kaSAyanI maMdatAthI zubha pariNAma thAya te puNya che. (9) dharma AtmAno nirdoSa-nirvikAra paryAya che. akaSAyI svabhAvanA Azraye je paryAya pragaTa thAya che te dharma che. (10) puNya parapadArthanA lakSe thAya che ane tenuM phaLa duHkhanI anubhUti che. (11) dharma trikALI zuddhAtmAnA lakSe thAya che ane tenuM phaLa svAnubhUti AtmAnubhUti-sukhanI anubhUti che. (11) puNya te AtmAnI zAMti-sukhano upAya nathI, te AtmAno vibhAva bhAvarUpa - duHkharUpa pariNAma che. (11) dharma te AtmAnI sukha-zAMtino upAya che. dharma AtmAno sahaja svabhAvarUpa pariNamana che. (12) puNya te saMsArano mArga che - mokSamArga nathI. puNya aneka prakArathI thAya che. dayA-dAna-vrata-tapa-bhakti badhAthI puNya baMdhAya che. te dharma nathI. (12) samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatAne mokSamArga kahe che. traNa-kALa traNa-lokamAM mokSa mArga eka ja che, te ja dharma che. For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 889 jene sanAtana vItarAga darzana A- ---- (13) puNyane dharma mAnavo e zraddhAguNanI viparItatA che. mithyAtva che. puNyathI dharmanI zarUAta nathI thatI. guNasthAna nathI badalAtuM - phakta gati badalAya che. svargAdi uccapada maLe che. (13) dharmane sat dharma mAnavo samyakatva che, samakita che. dharmanI zarUAta samakitathI thAya che. guNasthAna badalAya che. jIva prathama guNasthAnathI cothA guNasthAne Ave che. (14) puNyabhAva AtmAnI paryAyamAM thAya che - te vakhate tene anukULa dehanI (mana-vacana-kAyAnI) kriyA paNa jovAmAM Ave che. paNa AtmA jaDanI kriyA traNakALamAM karI zake nahi. (14) AtmAno dharma paNa paryAyamAM ja thAya che - te AtmAnI ruci-pratIti jijJAsA-lakSa ane ekAgratA karavAthI thAya che. dehanI kriyAthI thato nathI. (15) Asava-baMdhamAM puNyano samAveza thAya che. (15) saMvara-nirjarA-mokSa tattvamAM dharmano samAveza thAya che. (16) ajJAnI puNyathI dharma mAne che. tene sat dharmanuM jJAna ne zraddhAna nathI. (16) jJAnIone puNya heya rUpe hoya che. tenAthI dharma thaze ema te mAnatA nathI. sArarUpaH A rIte puNya ane dharmano bheda samajavAthI jIva-ajIva, AtmA-deha, jJAna ane rAga, nizcaya-vyavahAranuM svarUpa barAbara samajAI jaze - je samyagdarzananuM-dharmanuM kAraNa che. puNya-pApa ane dharma saMbaMdhI AtmArthI jIvane viveka kevo hoya? (1) pApa mArgamAM pravRtti kare to te pApa to kALakUTa jhera samAna che. ekalA pApathI to naraka-nigodamAM jAze. (2) hiMsA, juTha, corI, parigraha, abrahmacarya e badhI pApanI pravRtti che. te pApa to badhI rIte sarvathA heya che. (3) mithyAtva - svarUpa saMbaMdhI viparIta mAnyatA e mahA pApa che. (4) vikAranuM kArya karavA jevuM che, ema mAnanAra jIva vikArane toDI zake nahi. koI jIva AtmAne ekAMta zuddha ja mAne, ajJAnabhAve vikAra kare chatAM na mAne, to vikArane toDI zake nahi. For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 jene sanAtana vItarAga darzana ----- (5) puNya baMdhana che mATe mokSamArgamAM teno niSedha che - e kharuM, paNa vyavahAra paNa teno niSedha karI pApamArgamAM pravRti karavI e yogya nathI. zraddhAmAM to puNya ane pApa baMne heya che, paNa vartamAnamAM zuddhabhAvamAM na rahI zake to zubhamAM joDAya paNa azubhamAM to na ja jAya. puSyabhAva choDI pApabhAva karavo to koI rIte ThIka nathI. (6) have puNya bhAvane ja dharma mAnI tye to te mithyAtva che, tene paNa dharma na thAya. (7) puya-pApa rahita AtmAnA bhAna sahita vartamAna yogyatA pramANeno badho viveka prathama samajavo joIe. (8) koI zubhabhAvamAM ja saMtoSa mAnIne rokAI jAya, athavA tenAthI dhIme dhIme - dharma thaze, ema puNyane dharmanuM sAdhana mAne to tenA paNa bhava-pherA TaLaze nahi. - (9) dharmanI zarUAta karavAnI IcchAvALAe tIvra Asakita to ghaTADavI ja joIe, paNa teTalAthI ja tarI javAze-ema mAne te khoTuM che. miththAmAnyatA che. tRSNA ghaTADavI e to tArA pariNAmane AdhIna che. pAtratA-yogyatA prathama pagathiyuM che. (10) jIvane pApathI choDAvIne mAtra puNyamAM aTakAvI devo nathI paNa pApa temaja puNya baMnethI rahita jJAyakasvabhAva batAvavo che. mATe puNya-pApa ane e baMnethI rahita dharma, te darekanuM svarUpa jANavuM joIe. "je svarUpa samajyA vinA pAmyo duHkha anaMta, samajAvyuM te pada namuM, zrI saddaguru bhagavaMta." (11) "jyAM jyAM je je yogya che, to samajavuM te; tyAM tyAM te te Acare, AtmArthI jana eha." (12) prathama mAnyatAnI bhUla sudhAravI che ane pachI rAga-dveSa TaLe. A be viparItatA zraddhAnI ane cAritranI TALavAnI che. For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je ja jaina sanAtana vItarAga darzana (13) "huM jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM, ane sarvathA sarvathI bhinna chuM." e nizcaya... ane tenuM bhAna karI temAM aMze aMze sthiratA vadhAravI ane rAga TALavo e vyavahAra.... Avo nizcaya-vyavahAra rUpI dharma samajaNathI thAya che. (14) "huM zuddha jJAyaka chuM." azubhathI bacavA mATe zubhabhAvamAM joDAvuM te paNa vikAra che, vikalpa che, te mAruM kharuM svarUpa nathI. Ama samajI potAnA pariNAma sudhAravAno prayatna rAkhavo. (15) pahelAM puNya-pApa rahita Atma svabhAvane zraddhA-jJAnamAM nakkI karIne, pachI puNya-pAparUpa vikArathI pAcho khasI aMtaramAM arUpI jJAna zAMtimAM TharavuM, e ja AtmArthInuM kartavya che. sarva prathama AtmAnuM svarUpa jANavuM joIe - e mATe dharmanI prakriyA A pramANe batAvavAmAM AvI che. (16) (1) pAtratA keLavavI joIe - rUci enuM khAsa lakSaNa che. (2) abhyAsa : niyamita satsaMga ane svAdhyAya karavo joIe. (3) yathArtha nirNaya H je abhyAsa karavo temAM tattvano vicAra, ciMtana, manana e mukhya che. tattvanI yathArtha zraddhA karavI joIe ane temAM sAcA nimitta je deva-guru-zAstra che tenuM svarUpa jANI yathArtha zraddhAna karavuM. (4) sva-paranuM yathArtha svarUpa samajI - bhedajJAna karavuM. jIvanamAM dareka udaya samaye - paryAye paryAye bhedajJAnano abhyAsa karavo. bhedajJAna e ja kharI kaLA che. (5) bhedajJAnathI AtmAnI anubhUti thAya. eTale sat dharma pragaTa karavA-samyagdarzana pragaTa karavA-sAcA sukhanI anubhUti-svAnubhUti ja eka upAya che. AtmAnI anubhUti e ja jaina zAsana che. For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88818 18 jaina sanAtana vItarAga darzana za - vataMtratAnI ghoSaNA (vItarAga darzanano mukhya siddhAMta) vastu pote ja potAnA pariNAmanI kartA che, ne bIjA sAthe tene kartA-karmapaNuM nathI-e siddhAMta cAra bolathI samajAvavAmAM Ave che. (1) pariNAma eTale ke paryAya te ja karma che - kArya che. (2) te pariNAma potAnA AzrayabhUta pariNAmI (dravya)nA hoya che, anyanA nahi; kema ke pariNAma potapotAnA AzrayabhUta pariNAmI (dravya)nA Azraye hoya che, anyanA pariNAma anyanA Azraye hotA nathI. (3) karma kartA vagara hotuM nathI, eTale ke pariNAma vastu vagara hotA nathI. (4) vastunI sadA ekarUpa sthiti (kUTasthatA) hotI nathI, kema ke vastu dravya-paryAya svarUpa che. ' AtmA ke jaDa badhIye vastu svayaM pote ja potAnA pariNAmarUpa karmanI kartA che. e vastusvarUpano mahAna siddhAMta che. A jagatamAM cha dravyo che. (1) jIva (2) pudgala (3) dharmAstikAya (4) adharmAstikAya (5) AkAza ane (6) kALa. A chae prakAranI je vastu, tenA svarUpano vAstika niyama zuM che? siddhAMta zuM che? te ahIM cAra bolathI samajAve che. (1) pariNAma te ja karma eTale ke pariNAmI vastunA je pariNAma che te ja nizcayathI (cokakasa paNe) tenuM karma che. karma eTale kArya pariNAma eTale avasthA; padArthanI avasthA te ja kharekhara tenuM karma-kArya che. pariNAmI eTale AkhI cIja, te je bhAvarUpe pariName che tene pariNAma kahevAya che. pariNAma kaho, kartavya kaho, kArya kaho,paryAya kaho ke karma kaho - te vastunA pariNAma ja che. jema ke - AtmA jJAnaguNasvarUpa che, tenuM pariNamana thatAM jJAnanI jANavAnI paryAya thaI te tenuM karma che, te tenuM vartamAna kArya che. rAga ke deha te kAMI jJAnanuM kArya nathI; paNa 'A rAga che, A deha che' ema tene jANanAruM je jJAna che te AtmAnuM kArya che. AtmAnA pariNAma te AtmAnuM kArya che ane jaDanA pariNAma eTale jaDanI avasthA te jaDanuM kArya che. 48 For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jene sanAtana vItarAga darzana ------ (2) pariNAma vastunuM ja hoya che, bIjAnuM nahi pariNAma te pariNAmI padArthanuM ja thAya che, te koI bIjAnA Azraye thatuM nathI. jema ke zravaNa vakhate je jJAna thAya che te jJAna kArya che-karma che. te konuM kArya che? te kAMI zabdonuM kArya nathI paNa pariNAmI vastu-je AtmA tenuM ja te kArya che. pariNAmI vagara pariNAma hoya nahi. AtmA pariNAmI che - tenA vagara jJAna pariNAma na hoya-e siddhAMta che paNa vANI vagara jJAna na thAya'-e vAta sAcI nathI. zabda vagara jJAna na hoya-ema nahi, paNa AtmA vagara jJAna na hoya. A rIte pariNAmInA Azraye ja jJAnAdi pariNAma che. pariNAmInA Azraye ja tenA pariNAma thAya che. jANanAra AtmA te pariNAmI, tenA Azraye ja jJAna thAya che. Atma vastu trikALa TakanAra pariNAmI che, te pote rUpAMtara thaIne navI navI avasthApaNe palaTe che, tenA jJAna-AnaMda vagere je vartamAna paryAya (bhAvo) che te tenA pariNAma che. 'pariNAma pariNAmInA ja hoya che ne bIjAnA nathI. emAM jagatanA badhA padArthono niyama AvI jAya che. eTale AmAM para sAme jovAnuM na rahyuM paNa potAnI vastu sAme joIne svasammukha pariNamavAnuM rahyuM. temAM mokSamArga AvI jAya che. pariNAma potAnA AzrayabhUta pariNAmInA ja thAya che, bIjAnA Azraye thatA nathI-Ama asti-nAstithI anekAMta karIne vastusvarUpa samajAvyuM che. vastunA svarUpanI A vAta che, tene oLakhyA vagara mUDhamaNe ajJAnamAM jIvana gALI nAkhe che. paNa bhAI ! AtmA zuM? jaDa zuM? tenI bhinnatA samajIne vastusvarUpanA vAstavika sane jANyA vagara jJAnamAM satpaNuM thAya nahi, eTale samyajJAna thAya nahi; vastusvarUpanA satyajJAna vagara ruci ne zraddhA paNa sAcI thAya nahi, sAcI zraddhA vagara vastumAM sthiratArUpa cAritra pragaTe nahi, zAMti thAya nahi. samAdhAna ke sukha thAya nahi. mATe vastu svarUpa zuM che te pahelAM samaja. vastu svarUpa samajatAM, mArA pariNAma parathI ne paranA pariNAma mArAthI-evI parAzritabuddhi rahe nahi eTale svAzrita svasammukha pariNamana pragaTe, te dharma che. A vastusvarUpa vAraMvAra lakSamAM laIne pariNAmamAM bhedajJAna karavA mATenI A vAta che. bolavAnI IcchA thAya, hoTha cAle, bhASA nIkaLe ne te vakhate te prakAranuM jJAna thAya - A cAra prakAra eka sAthe che chatAM koI koInA Azraye nathI, sau potapotAnA pariNAmInA ja Azraye che. te kaI rIte che te samajAve che. For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka ka jaina sanAtana vItarAga darzana -2 (1) IcchA thaI - te AtmAnA cAritraguNanA pariNAma che. (2) hoTha cAle - te hoThanA rajakaNonI (pudgala paramANuonI) avasthA che. (3) bhASA nIkaLI - te bhASA vargaNAnA rajakaNonI avasthA che. (4) te vakhatanuM jJAna - AtmavastunA Azraye che - jJAnaguNanuM pariNAma che. AmAM hoThanI avasthA IcchAnA AdhAre thaI nathI. bhASA nIkaLI te IcchAnA Azraye ke hoThanA Azraye thaI nathI, paNa pariNAmI evA rajakaNonA Azraye te bhASA thaI che. . te vakhatanuM jJAna - IcchAnA ke bhASAnA Azraye nathI - AtmAnA jJAnaguNanuM e pariNAma che. AvuM vastusvarUpa che. A dravya-guNa-paryAyanI svataMtratAno mahAna siddhAMta che. kSaNe kSaNe IcchA, bhASA ne jJAna, traNe ekasAthe thAya chatAM IcchA ne jJAna te jIvanA Azraye che ne bhASA te jaDanA Azraye che; IcchAnA kAraNe bhASA thaI ke bhASAnA kAraNe jJAna thayuM - ema nathI. temaja IcchAnA Azraye paNa jJAna nathI. IcchA ane jJAna - e bane che to AtmAnA pariNAma, chatAM ekanA Azraye bIjA pariNAma nathI. jJAna pariNAma ane IcchA pariNAma baMne bhinna bhinna che. jJAna te IcchAnuM kArya nathI ne IcchA te jJAnanuM kArya nathI. ane jaDa bhASA to jaDanuM kArya che. paramANamAM hoThanuM halana ne bhASAnuM pariNamanae baMne paNa judI vastu che. hoThanA halananA Azraye bhASAno paryAya nathI. hoThanuM halana te hoThanA pudgalonA Azraye che, bhASAnuM pariNamana te bhASAnA pulonA Azraye che. hoTha ane bhASA; IcchA ane jJAna; e cAreno kALa eka, chatAM pariNAma judA. keTalI svataMtratA! AmAM paranA AzrayanI to vAta ja kyAM rahI? jagatamAM je kArya hoya te sanI avasthA hoya, koI vastunA pariNAma hoya, paNa vastu vagara addharathI pariNAma na thAya; pariNAmInuM pariNAma hoya, TakatI vastunA Azraye pariNAma thAya, paranA Azraye na thAya. - AtmAmAM cAritraguNa, jJAnaguNa vagere anaMta guNa, temAM cAritranA vikRta pariNAma te IcchA che, te cAritraguNanA Azraye che, ane te vakhate te IcchAnuM jJAna thayuM te jJAnaguNarUpa pariNAmInA pariNAma che, te kAMI IcchAnA pariNAmanA Azraye nathI. Ama For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4848 48 48 58 59 jaina sanAtana vItarAga darzana 998 8 8 8 IcchA pariNAma ane jJAnapariNAma baMnenuM juduM pariNamana che, ekabIjAnA Azraye nathI. sat jema che tema tenuM jJAna kare to sat jJAna thAya, ne sattnuM jJAna kare to tenuM bahumAna ne yathArthano Adara thAya, ruci thAya, zraddhA thAya ne temAM sthiratA thAya tenuM nAma dharma che. satthI viparIta jJAna kare to dharma na thAya. mULa dharma svamAM sthiratA che, paNa vastusvarUpanA sAcA jJAna vagara sthiratA karaze zemAM? jagatamAM paNa je cIja jema hoya tenAthI UlaTI koI kare to loko tene mUrkha kahe che, to A sarvaze kahelo lokottara vastusvabhAva jema che tema na mAnatAM viruddha mAne to te lokottara mUrkha ane avivekI che. vivekI ane vicakSaNa thayo - kyAre kahevAya? ke vastunA je pariNAma thayA tene kArya gaNI, tene pariNAmI vastunA Azraye samaje ne bIjAnA Azraye na mAne, tyAre sva-paranuM bhedajJAna thAya, ne tyAre vivekI thayo kahevAya. paranA Azraye AtmAnA pariNAma thatA nathI. ahIM to vikArI ke avikArI je koI pariNAma je vastunA che te vastunA Azraye ja thAya che, paranA Azraye nathI. A to bhedajJAna mATe vastusvabhAvanA niyamo batAvyA che. dRSTAntathI yuktithI vastusvarUpa siddha karavAmAM Ave che. koIne evA bhAva thayA ke ekaso rUpiyA dAnamAM ApuM, tenA te pariNAma AtmavastunA Azraye thayA che; tyAM rUpiyA javAnI kriyA thAya te rUpiyAnA rajakaNanA Azraye che, jIvanI IcchAnA Azraye nahi. have te vakhate te rUpiyAnI kriyAnuM jJAna, ke IcchAnA bhAvanuM jJAna thAya che te jJAnapariNAma AtmAnA Azraye thayA che. Ama dareka pariNAmanI vaheMcaNI karIne vastusvarUpa jANavuM joIe. tAruM jJAna ane tArI IcchA, e baMne pariNAma AtmAmAM ja hovA chatAM teo paNa ekabIjAnA Azraye nathI, to pachI paranA AzrayanI to vAta ja zI? dAnanI IcchA, rUpiyA javAnI kriyA, hAthanuM halavuM ane te badhAnuM jJAna badhAM svataMtra pariNAma, sau potapotAnA AzrayabhUta vastunA AdhAre che. juo, A sarvajJanA gharanA vijJAnapATha che; AvuM vastusvarUpanuM jJAna te ja sAcuM padArthavijJAna che. vastusvabhAvanuM AvuM vijJAna te ja samyajJAna che, vItarAgI vijJAna che. 1. jIvane IcchA thaI mATe hAtha hAlyo ne so rUpiyA devAyA ema nathI. IcchAno AdhAra AtmA che, hAtha ane rUpiyAno AdhAra paramANuM che. 2. 51 For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 9 jene sanAtana vItarAga darzana AuTa 3. rUpIyA javAnA hatA mATe IcchA thaI ema paNa nathI. 4. hAthanuM halanacalana te hAthanA paramANunA AdhAre che. 5. rUpiyAnuM AvavuM - javuM te rUpiyAnA paramANunA AdhAre che. 6. IcchA thavI te AtmAnA cAritraguNanA AdhAre che. 7. A badhAnuM jJAna thayuM te AtmAnA jJAnaguNanA AdhAre che. A A to bhinnabhinna dravyanA pariNAmanI bhinnatAnI vAta thaI. ahIM to eka ja dravyanA aneka pariNAmo paNa ekabIjAnA Azraye nathI - ema batAvavuM che. rAga ane jJAna baMne kArya judA che, ekabIjAnA Azraye nathI. ' koIe pratikULatA karI ke gALa dIdhI ne jIvane dveSanA pApapariNAma thayA, tyAM te pApanA pariNAma pratikULatAnA kAraNe thayA nathI, tema ja gALa denAranA Azraye thayA nathI, paNa cAritraguNanA Azraye thayA che, cAritraguNa te vakhate te pariNAmarUpe pariNamyo che. - have DheSa vakhate tenuM jJAna thayuM ke "mane A Sa thayo te jJAnapariNAma jJAnaguNanA Azraye che, krodhanA Azraye nathI. jJAna svabhAvI dravyanA Azraye jJAnapariNAma thAya che, anyanA Azraye nahi e ja rIte samyagdarzana pariNAma, samyajJAna pariNAma, AnaMda pariNAma vageremAM paNa ema samajavuM te dravyanA Azraye che, anyanA Azraye nathI, temaja paraspara ekabIjAnA Azraye paNa nathI. AtmA aMtaramAM astirUpa vastu che, temAM anaMta guNa che jJAna, zraddhA, vIrya, AnaMda, astittva, vastukta ItyAdi. e anaMtaguNonA bhinnabhinna je anaMta pariNAma samaye samaye thAya che te badhAno AdhAra pariNAma evuM Atmadravya che, bIjI vastuto teno AdhAra nathI, paNa potAmAM bIjA guNanA pariNAma paNa teno AdhAra nathI. A rIte siddha thayuM ke pariNAma te pariNAmInuM ja che, anyanuM nahi. mokSamArgarUpI kAryano paNa kartA paNa tuM ja cho; anya koI nahi. pariNAma te ja karma che, ane te pariNAmInuM ja hoya che, anyanuM nahi. Avo nirNaya karIne svadravyasanmukha lakSa jatAM-tyAM ekAgra thatAM samyagdarzana ne samyajJAna thAya che, AtmAnI anubhUti thAya che. samyagdarzana pariNAma thayA te AtmAnuM karma che ne te AtmarUpa pariNAmInA AdhAre thayA che. pUrvanA maMdarAganA Azraye ke vartamAnanA zubharAganA Azraye te samyagdarzana pariNAma thayA nathI. zraddhA pariNAmathI rAgapariNAma anya che, te zraddhAnA pariNAma rAganA Azraye For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAga darzana nathI kema ke pariNAma pariNAmInA ja Azraye hoya che. AtmasvarUpamAM sthiratA te cAritranuM kArya che te kArya zraddhA pariNAmanA Azraye nathI, paNa cAritraguNadhArI AtmAnA Azraye ja che. deha vagarenA Azraye cAritra nathI. zraddhAnA pariNAma, jJAnanA pariNAma, sthiratAnA pariNAma, AnaMdanA pariNAma AtmadravyanA Azraye che, anyanA Azraye nahi. mokSamArganA badhA pariNAma svadravyanA Azraye che, bIjAnA Azraye nathI; eka samayamAM zraddhA-jJAna-cAritra vagere anaMtaguNanA pariNAma te dharma teno AdhAra dharmI eTale ke pariNamanArI vastu che; te vakhate bIjA je aneka pariNAma varte che tenA AdhAre zraddhA vagerenA pariNAma nathI. nimitta vagerenA AdhAre to nathI paNa potAnA bIjA pariNAmanA AdhAre paNa koI pariNAma nathI. eka dravyamAM eka sAthe vartatA pariNAmamAM paNa eka pariNAma bIjA pariNAmanA Azraye nathI; dravyanA ja Azraye badhA pariNAma che, badhA pariNAmarUpe pariNamAnAruM dravya ja che - eTale dravya sAme ja lakSa jatAM samyak paryAyo khIlavA mAMDe che. koI kahe - are divya dhvani paNa paramANunA Azraye? hA bhAI ! divya dhvani e pudgala pariNAma che. pudgala pariNAmano AdhAra pudgala dravya ja hoya, jIva teno AdhAra na hoya. bhagavAnano AtmA to potAnA kevaLajJAnAdino AdhAra che. bhagavAnano AtmA nija pariNAmarUpe pariName che, paNa kAMI deha ke vANInI avasthArUpe bhagavAnano AtmA pariNamato nathI. juo, A bhagavAna AtmAnI potAnI vAta che. nahi samajAya ema na mAnI levuM aMdara lakSa kare to samajAya tevuM saheluM che. vastu svabhAvane samaje to kalyANa thAya. te vastu svarUpane tuM samaja. (3) kartA vagara karma hotuM nathI. kartA eTale pariNamanArI vastu, ne karma eTale tenI avasthArUpa kArya, kartA vagara karma hotuM nathI eTale vastu vagaranI paryAya hotI nathI; sarvathA zUnyamAMthI koI kArya utpanna thaI jAya ema banatuM nathI pariNAmI vagara pariNAma hoya nahi. pariNAmI vastumAM ja tenA pariNAma thAya che eTale pariNAmI vastu te kartA che, tenA vagara kArya hotuM nathI. AmAM nimitta vagara kArya na hoya - ema na kahyuM. nimitta nimittamAM rahyuM, te kAMI A kAryamAM AvI jatuM nathI. nimitta bhale hoya, paNa tenuM astittva te nimittamAM che. - 53 For Personal & Private Use Only . Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2893848 28 29 jaina sanAtana vItarAga darzana % % AtmA vinA samyakttvAdi pariNAma na hoya, potAnA badhA pariNAmano kartA AtmA che, tenA vagara karma na hoya. sonuM nathI ne ghareNAM banI gayA, vastu nathI ne avasthA thaI gaI-ema bane nahi. avasthA che te trikALI vastune jAhera kare che - prasiddha kare che ke A avasthA A vastunI che. AtmA kartA thaIne jaDakarmane bAMdhe-evuM vastusvarUpamAM nathI. jaDa karma AtmAne vikAra karAve - evuM vastusvarUpamAM nathI. maMda kaSAyanA pariNAma samyaktvano AdhAra thAya-evuM vastusvarUpamAM nathI. zubha rAgathI kSAyika samyaktva thAya - evuM vastusvarUpamAM nathI. vastusvarUpane viparIta mAnatAM tArA AtmAne bahu duHkha thaze. vastunuM je svarUpa che te traNakALamAM AghuM pAchuM nahi phare. koI jIva ajJAnathI ene viparIta mAne tethI kAMI satya pharI na jAya. koI samaje ke na samaje, satya to sadA satyarUpe ja raheze, te kadI pharaze nahi. jema che tema tene je samajaze te potAnuM kalyANa karI jaze. vastu pote kartA ane tenuM kArya baMne eka ja vastumAM hovAno niyama che, te bhinna vastumAM hotAM nathI. A lAkaDI UMcI thaI te kArya; te konuM kArya? kartAnuM kArya; kartA vagara kArya na hoya. kartA koNa? lAkaDInI A avasthAnA kartA lAkaDInA rajakaNo ja che. A hAtha, AMgaLI ke IcchA tenA kartA nathI. kartA vagaranuM karma nathI, ne bIjo koI kartA nathI. badhA ja padArthonA badhA kAryomAM te te padArthanuM ja kartApaNuM che - ema samajI levuM. - kartA vagara kArya hotuM nathI e siddhAMta che, tyAM koI kahe ke A jagata te kArya che ne Izvara teno kartA che, to e vAta vastusvarUpanI nathI. dareka vastu pote ja potAnI paryAyano Izvara che, ne te ja kartA che, enAthI bhinna bIjo koI Izvara ke bIjo koI padArtha kartA nathI. paryAya te kArya ne padArtha teno kartA. kartA vagara kArya nathI ne bIjo koI kartA nathI. na koIpaNa avasthA thAya zuddha avasthA, vikArI avasthA ke jaDa avasthA - teno kartA na hoya ema bane nahi, tema ja bIjo koI kartA hoya - ema paNa na bane. to zuM bhagavAna teno kartA che? A AtmA pote bhagavAna che te ja kartA thaIne potAnA zuddha-azuddha pariNAmane kare che. jaDanA pariNAmane jaDapadArtha kare che. avasthAne racanAra Izvara che. dareka vastu potapotAnI 54 For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88888 jena sanAtana vItarAga darzana -- - saMyoga vagara avasthA na thAya ema nahi, paraMtu vastu pariNamyA vagara avasthA na thAya e siddhAMta che. potAnI paryAyanA kartRttvano adhikAra vastuno potAno che, parano temAM adhikAra nathI. IcchArUpI kArya thayuM to teno kartA Atmadravya che. te vakhate tenuM jJAna thayuM, te jJAnano kartA Atmadravya che. IcchAnuM jJAna thayuM, tyAM te jJAna kAMI IcchAnuM kArya nathI, ne IcchA te jJAnanuM kArya nathI. baMne pariNAma eka ja vastunA hovA chatAM temane kartA-karmapaNuM nathI. kartA to pariNAmI vastu che. zarIramAM rogAdi je kArya thAya tenA kartA te pudgalo che, AtmA nahi; ne zarIranI hAlatanuM je jJAna thayuM teno kartA AtmA che. AtmA kartA thaIne jJAna pariNAmane kare che paNa zarIranI avasthAne te karato nathI. jagatamAM cetana ke jaDa anaMta padArtho anaMtapaNe kAyama TakIne potapotAnA vartamAna kAryane kare che. dareka AtmAmAM anaMtaguNo; jJAnamAM kevaLajJAna paryAyarUpa kArya thayuM, AnaMdamAM pUrNa AnaMda pragaTyo, teno kartA AtmA pote che. manuSya deha ke majabUta saMhanananA kAraNe te kArya thayuM ema nathI. jJAna ane AnaMdanA pariNAma ekabIjAnA Azraye paNa nathI. dareka pariNAmanuM kartA teno dravya che. (4) vastunI sadA ekarUpe sthiti rahetI nathI te dareka vastu dravya-guNa-paryAyAtmaka che. sarvajJadeve joyala vastunuM svarUpa evuM che ke te kAyama TakIne kSaNe-kSaNe navI avasthArUpe pariNamyA kare. avasthA badalyA vagara emane ema phUTastha ja rahe - evuM vastunuM svarUpa nathI. vastu dravya-paryAyasvarUpa che, eTale emAM sarvathA ekaluM nityapaNuM nathI. paryAyathI palaTavApaNuM paNa che. vastu pote ja potAnI paryAyarUpe palaTe che, koI bIjo tene palaTAve ema nathI. navI navI paryAyarUpa thavuM te vastuno potAno svabhAva che. to bIjo tene zuM kare? A saMyogone kAraNe A paryAya thaI - ema saMyogone lIdhe je paryAya mAne che tene vastunA pariNamana svabhAvane jANyo nathI. bhAI, tuM saMyogathI na jo, vastunA svabhAvane jo. vastuno svabhAva ja evo che ke te kAyama ekarUpe na rahe. dravyapaNe ekarUpa rahe che paNa paryAyapaNe ekarUpa na rahe, palaTAyA ja kare - evuM vastusvarUpa che. For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 8 8 jene sanAtana vItarAga darzana -- - A pustakanuM pAnuM Ama hatuM ne pachI pharayuM, tyAM hAtha aDyo mATe te pharayuM ema nathI; paNa tenA potAnA rajakaNomAM ja evo svabhAva che ke sadA ekarUpe tevI sthiti na rahe, tenI hAlata badalyA ja kare. tethI te svayaM pahelI avasthA choDIne bIjI avasthArUpa thayA che bIjA koIne lIdhe nahi. vastumAM bhinnabhinna avasthA thayA ja kare che; tyAM saMyogane kAraNe te bhinna avasthA thaI evo ajJAnIno bhrama che. vastu pote pariNamana svabhAvavALI che, AvA svabhAvane jANe to, koI saMyogathI potAmAM ke potAthI paramAM pheraphAra karavAnI buddhi chUTI jAya, ne svadravya sAme jovAnuM rahe, eTale mokSamArga pragaTe. baraphanA saMyogathI pANI ThaMDuM thayuM ne agninA saMyogathI pANI UnuM thayuM - ema ajJAnI dekhe che, paNa pANInA rajakaNamAM ja ThaMDI-UnI avasthArUpe pariNamavAno svabhAva che tene ajJAnI dekhato nathI. bhAI ! avasthAnI ekarUpe sthiti na rahe evuM ja vastunuM svarUpa che. vastu phUTastha nathI paNa vahetA pANInI mAphaka dravya che - paryAyane pravahe che; te paryAyano pravAha vastumAMthI Ave che, saMyogamAMthI nathI Avato. saMyoga Ave te pramANe avasthA badalAtI dekhAya che? e sAcuM nathI; vastu svabhAvane jotAM ema dekhAtuM nathI. avasthA badalavAno svabhAva vastuno potAno che ema dekhAya che. karmano maMda udaya mATe maMda rAga ane tIvra udaya mATe tIvra rAga ema nathI, avasthA ekarUpa na rahe paNa maMda-tIvra paNe badalAya evo svabhAva vastuno potAno che, te kAMI parane lIdhe nathI. sArabhUtaH A siddhAMto pramANe vastu svarUpa samaje to mithyAtvanA mULiyA UkhaDI jAya ne parAzritabuddhi chUTI jAya. AvA svabhAvanuM bhAna thatAM vastu upara lakSa jAya che ne samyajJAna thAya che. te samyajJAnanA pariNAmano kartA AtmA pote che. mArI paryAyano kartA bIjo nahi, mAruM dravya ja pariNamIne mArI paryAyanuM kartA che - evo nizcaya karatAM svadravya para lakSa jAya ne bhedajJAna tathA samyakta thAya. - have te kALe kAMIka rAgAdi pariNAma rahyA te paNa AtmAnuM pariNamana hovAthI AtmAnuM kArya che - ema dharmI jANe che, te apekSAe vyavahAranaye te kALe jANelo prayojanavAna kahyo che. - dharmIne dravyano zuddha svabhAva lakSamAM AvI gayo che eTale samyakajvAdi nirmaLa-kArya thAya che, ne je rAga bAkI rahyo tene paNa te potAnuM pariNamana jANe che. paNa have tenI mukhyatA nathI, mukhyatA to svabhAvanI thaI gaI che. For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 ( jaina sanAtana vItarAga darzana - samyajJAna thAya tyAre nizcaya-vyavahAranuM svarUpa yathArtha jaNAya, tyAre dravya-paryAyanuM svarUpa jaNAya, upAdAna-nimittanuM svarUpa jaNAya, kartA-karmanuM svarUpa jaNAya, ne svadravyanA lakSe mokSamArgarUpa kArya pragaTe. teno kartA AtmA pote che. 1. pariNAma te ja karma che. 2. pariNAmI vastunA ja pariNAma che, anyanA nahi. 3. te pariNAmI rUpa karma karyA vagara hotuM nathI. 4. vastunI sthiti ekarUpa rahetI nathI. A cAra bolano nirNaya karatAM vastusvarUpa samajAya, to bhedajJAna thAya, ne dravya sanmukhadRSTithI mokSamArga pragaTe A rIte alaukika vastu svarUpa samajAvyuM. che 02622 0 , 211 1212, For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAga darzana : 'a=0 daSTinA nizALa zira (vItarAgatAnI preraNAdAyaka) sarva jIvo sAdharmI che, koI virodhI nathI, sarva jIvo pUrNAnaMdane prApta thAva! koI jIvo apUrNa na raho, koI jIvo alpajJa na raho, koI jIvo virodhI na raho, koI jIvo viparIta dRSTivaMta na raho. badhA jIvo satyanA mArge AvI jAva! ne sukhI thAva. koI jIvamAM viSamatA na raho. badhA jIvo pUrNAnaMdarUpa prabhu thaI jAva ! A che vItarAgI bhAvanA. aho! badhA jIvo vItarAgamUrti che. jevA cho tevA thAva. bIjAne mAravA e to kayAMya rahI gayuM, bIjAno tiraskAra karavo e paNa kayAMya rahI gayuM, paNa badhA jIvo sukhI thAva; amArI niMdA karIne paNa sukhI thAva, ame jevA chIe tevA jANIne paNa sukhI thAva, game tema paNa sukhI thAva! prabhuno prema to lAva bhAI! tAre prabhu thavuM che ne ! are prabhu! tuM svabhAve paramezvara cho. tArI viruddhanI vAto karatA zarama Ave che! anAdAra nathI Avato. kyAM tArI zuddhatA ane kayAM A vikArI bhAva ! mithyAtva-saMsAra ! are ! kyAM lIMbaDAnAM avatAra ! nigodamAM avatAra ! are ! tuM bhagavAna svarUpa! bhagavAna tuM kyAM gayo? kyAM gayo? tAro virodha nathI prabhu! tArAthI viruddhabhAvono virodha che. jenI mA khAnadAnanI dIkarI, jenI AMkha UMcI na thAya eno dIkaro, vezyAmAM jAya - ema A pariNati prabhunI je potAnA svarUpane choDI vikAramAM jAya prabhu! zarama Ave che. (3) AhAhA! AkhI duniyA bhUlAI jAya evuM tAruM paramAtmA tattva che. arere! traNa lokano nAtha thaIne rAgamAM roLAI gayo! rAgamAM to duHkhanI jvALA saLage che. tyAMthI dRSTine choDI de! ane jyAM sukhano sAgara bharyo che tyA tArI dRSTine joDI de! rAgane tuM bhUlI jA! tArA paramAtmA tattvane paryAya svIkAre che paNa e paryAyarUpa huM chuM e paNa bhUlI jA ! avinAzI bhagavAna pAse kSaNika paryAyanA mUlya zA? paryAyane bhUlavAnI vAta che tyAM rAgane dehanI vAta kyAM rahI? AhAhA! ekavAra to maDadA ubhA thaI jAya evI vAta che eTale ke sAMbhaLatAM ja uchaLIne aMtaramAM jAya evI vAta che. (2) For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAga darzana (4) tArI paryAyamAM siddhone sthApyA che. tethI tuM alpajJapaNe ne rAgapaNe rahI zakaze nahIM. have sarvajJa svabhAvamAM ja tuM jaIza, ne sarvajJa thaIza. ema che zrotA ! tuM niHsaMdeha jANa ! (5) jeNe sarvajJane potAnI paryAyamAM padharAvyA tene have kAMI karavAnuM rahyuM ja nahi. jema sarvajJa jANanAra che. tema tenI sthApanA jeNe potAmAM karI che te paNa je thAya teno mAtra jANanAra ja che. pheraphAra karavAnI vAta ja nathI. dravya sarvajJa svabhAva che, e sarvajJane jeNe potAnI paryAyamAM sthApayA ene sarvajJa thavAno nirNaya AvI gayo. basa, e 'jJa' svabhAvamAM vizeSa TharatAM TharatAM paryAyamAM sarvajJa thaI jaze. bIjuM kAMI karavAnuM rahyuM ja nahi. (6) siddha che te jANanAra dekhanAra che tema tuM jANanAra dekhanAra ja cho. adhurA pUrAno prazna ja nathI. jANanAra-dekhanArathI jarIka khasyo eTale kartRttvamAM ja gayo eTale siddhathI judo paDyo. eka kSaNa siddhathI judo paDe te mithyAdaSTi che. te yathArtha vAta che. (7) A bALa-gopALa sau kharekhara jANanArane ja jANe che, paNa ene jANanAranuM jora dekhAtuM nathI tethI A rAga che, A pustaka che, A vANI che mATe jJAna thAya che ema enuM jora paramAM ja jAya che. enI zraddhAmAM potAnA sAmarthyano vizvAsa ja Avato nathI tethI jANanArane ja jANe che e besatuM nathI. (8) dravyaliMga to sarvathA jIvanuM svarUpa nathI ane bhAvaliMga je samyagdarzanajJAna-cAritranI zuddha nirmaLa paryAya, je pUrNa svarUpa evA mokSanuM sAdhaka che, te paNa upacArathI jIvanuM svarUpa kahevAya che. paramArtha sUkSma zuddha nizcayanayathI te paNa jIvanuM svarUpa nathI. AhAhA ! sAdhaka paryAyane dravyanI che tema upacArathI kahevAmAM Ave che. dehAdi ke rAgAdi to jIvanA nathI ja paNa ahIM to bhAvaliMganI nirmaLa paryAya je mokSanI sAdhaka che te paNa jIvanI che tema upacArathI kahevAmAM Ave che. paryAyanuM lakSa choDAvavA bhedajJAnanI parAkASTAnI A vAta che. dhruvasvabhAvanI sanmukha je dhyAnanI akaSAya sAdhaka paryAya pragaTa thAya che te paNa upacArathI jIvanuM svarUpa che. paramArthathI to trikALI dhruvasvabhAva ja jIvanuM svarUpa che. AvI vAta to bhAgyazALI hoya tene kAne paDe che. 59 For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAga darzana (9) huM pUrNAnaMdano nAtha jJAyaka prabhu chuM' ema jJAyakanA laNe jIva sAMbhaLe che, tene sAMbhaLatA paNa lakSa zAyakanuM rahe che, tene ciMtavanamAM paNa huM paripUrNa jJAyaka vastu chuM, ema jora rahe che. te jIvane samyapha sanmukhatA rahe che, maMthanamAM paNa lakSa jJAyakanuM rahe che, A caitanyabhAva paripUrNa vastu che, ema enA joramAM rahe che. tene bhale hajI samyagdarzana na thayuM hoya, jeTaluM kAraNa ApavuM joIe teTaluM kAraNa na ApI zake topaNa te jIvane samyakattvanI sanmukhatA thAya che. e jIvane aMtara evI lagnI lAge ke huM jagatano sAkSI chuM, jJAyaka chuM. evA daDha saMskAra aMdaramAM pADe ke je saMskAra phare nahi. jema samyagdarzana thatAM apratihatabhAva kahyo che. tema samyaka sanmukhatAnA evA daDha saMskAra paDe ke tene samyagdarzana thaye ja chUTako. vikalpathI nirvikalpa thavAnI A vidhi che. Upaje moha vikalpathI samasta A saMsAra, aMtarmukha avalokatAM vilaya thatAM nahi vAra" aho ! bhAgyazALI haze tene A tattvano rasa Avaze ane tattvanA saMskAra UMDA utaraze. anubhUti e jainazAsana che. (10) are bhAI ! tuM vicAra kara ke tuM koNa cho? tuM jJAyakasvarUpa cho. je thAya che tene jANa ! tuM karanAra nahi, jANanAra cho. kramabaddhanI vAta vicAre to badhA jhaghaDA maTI jAya. pote paradravyano kartA nathI, rAgano kartA nathI, nirmaLa paryAyano paNa kartA nathI, akartAsvarUpa cho. jJAtAsvabhAva tarapha DhaLI javuM temAM ja akartApaNAno mahAna puruSArtha che. kharekhara to paryAyane dravya tarapha vALavI A eka ja vastu che. e kharekhara jainadarzana che. (11) je paryAya thavAvALI che tene karavuM zuM? ane je nahi thavAvALI che tene paNa karavuM zuM? evo nizcaya karatAM ja kartRttvabuddhi tUTIne svabhAva sanmukha thaI jAya che. trikALIne sarvajJa jANanAra-dekhanAra che. ema huM paNa trikALIne jANavA-dekhavAvALo ja chuM. evA trikALI jJAyaka svabhAvano nizcaya karavo e ja samyagdarzana che. (12) anaMta guNa svarUpa AtmA, tenA ekarUpa svarUpane dRSTimAM laI, tene (AtmAne) ekane dhyeya banAvI, temAM ekAgratAno prayatna karavo e ja pahelAmAM pahelo zAMti sukhano upAya che. - 60 For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 9 jaina sanAtana vItarAga darzana (13) eka be ghaDI zarIrAdi mUrtidravyono pADozI thaIne anubhava kare ! jema rAga ane puNyano anubhava kare che. e to acetanano anubhava che. cetanano anubhava nathI. mATe ekavAra marIne paNa zarIrAdino pADozI thaIne, ghaDI be ghaDI paNa jJAyaka svabhAvanuM lakSa karIza to turata ja AtmA ane rAganI bhinnatA thaI jaze ane jevuM tAruM AtmasvarUpa che tevo tane anubhava thaze. samyagdarzananI A eka ja vidhI che. (14) jijJAsune pahelAM evo nirNaya hoya ke huM mokSa pAmavAne lAyaka ja chuM. zaMkAne sthAna na hoya. moLI pAtaLI vAta AtmAne mATe na karavI anaMtaguNothI samRddha pote che tene jovo, tuM devAdhi deva cho tema levuM. (15) sarvajJano nirNaya karavA jAya, Adara karavA jAya, vizvAsa karavA jAya, prazaMsA karavA jAya, ruci karavA jAya tyAM ja potAnA sarvajJa svabhAvano nirNaya thaI jAya che. e ja puruSArtha che. (16) eka samayanI paryAya sat che, svataMtra che. je kALe je paryAya thavAnI te paryAya potAnA SakArakanI kriyAthI svataMtra thavAnI, paNa eno nirNaya kaI rIte thAya? e nirNayanuM tAtparya zuM? vItarAgatA tAtparya che. e vItarAgatA kyAre thAya? ke enuM lakSa ane dRSTi paryAyanA kartApaNAnI buddhithI, paryAyanA pheraphAra karavAnI buddhithI khasIne trikALI dhruva jJAyaka upara jAya tyAre niHsaMdeha nirNaya thatAM pariNAmamAM aMze nirmaLatA ne vItarAgatA thAya. e sAcAM nirNayanuM phaLa ne tAtparya che. AhAhA! zuM vItarAganI vANI! cAre korathI eka sat ja ubhuM thAya che. (17) kramabaddha paryAyanA siddhAMtathI mULa to akartApaNuM siddha karavuM che. jenadarzana akartAvAda che. AtmA paradravyono to kartA nathI ja, rAgano paNa kartA nahi ane paryAyano paNakartA nahi. paryAya paryAyanA janmakSaNe SakArakathI svataMtra je thavAnI te ja thAya che. paNa e kramabaddhano nirNaya paryAyanA lakSe thato nathI. kramabaddhano nirNaya karavA jAya tyAM zuddha caitanyadhAtu para dRSTi jAya che. tyAre jANanAra je paryAya pragaTa thAya che te kramabaddha paryAyane jANe che. kramabaddhaparyAyano nirNaya svabhAva sanmukhanA anaMtA puruSArthapUrvaka thAya che. kramabaddhaparyAyanA nirNayanuM tAtparya vItarAgatA che. e vItarAgatA vItarAga svabhAva upara dRSTi jAya che tyAre paryAyamAM pragaTe che. jJAna For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja88888 19 jaina sanAtana vItarAga darzana - baMdha mokSane karatuM nathI paNa jANe ja che. AhAhA! mokSane jANe che, mokSane kare che ema kahyuM nathI. potAnA thatA kramasara pariNAmane kare che ema nahi paNa jANe che. ema kahyuM. gajaba vAta che. kramabaddhaparyAyano siddhAMta e to sarva AgamanA maMthanano sAra che. kramabaddhamAM akartApaNuM siddha kare che. (18) kharekhara to vikArI paryAya paryAyanA kAraNe thAya che. jJAyaka prabhu eno paNa jANanAra dekhanAra che, ane saMvara-nirjarAnI paryAya paNa paryAyane kAraNe thAya che. mokSamArgane kAraNe mokSa thAya che ema kahevuM e paNa vyavahAra che. kharekhara to paryAya-enI te samayanI yogyatA-lAyakAtanA kAraNe thAya che. (svayaMbhU) (19) jama sarvajJane lokAloka zeya che. lokAlokane sarvajJa jANe che, tema sarvajJa svabhAvIne dRSTimAM lIdho che evo samyagdaSTi sarvajJanI jema rAgane jANe ja che. sarvajJane jANavAmAM lokAloka nimitta che, tema samyagdaSTine jANavAmAM rAga nimitta che. samyagdaSTi rAgane karato ja nathI paNa lokAlokane jANanAra sarvajJanI jema samyagdaSTi rAgane jANe ja che. Ama vastusthiti che ane Ama ja aMdarathI bese che, Ama ja aMdarathI Ave che ane Ama ja vastunI sthiti che. A vAta traNa kALa traNa lokamAM phare tema nathI. (20) zraddhA evI hoya ke rAgane ghaTADe, jJAna evuM hoya ke rAgane ghaTADe, cAritra evuM hoya ke rAgane ghaTADe. zAstranuM tAtparya vItarAgatA che. kramabaddhanI zraddhA paNa ene kahevAya ke je rAgane ghaTADe. kramabaddhanI zraddhAmAM akartApaNuM Ave che. je thAya tene kare zuM? je thAya tene jANe che. jANanAra rahetAM, jJAtA rahetAM, rAga TaLato jAya che ne vItarAgatA vadhatI jAya che.. vItarAgatA vadhavI te ja zAstranuM tAtparya che. - jIvano paryAya svakALe svataMtra pariName che ane e kramabaddha ja che evo nirNaya kare e akartA thAya ane te ja puruSArtha che. akartApaNuM jJAtAdRSTA svabhAvanA Azraye thAya che temAM anaMta puruSArtha Ave che. kramabaddhano nirNaya svabhAva sanmukhanA anaMta puruSArthapUrvaka ja thAya che. (21) prazna H paranI paryAyane to kare nahi paNa potAnI paryAyane paNa kare nahi? uttara : potAnI paryAya paNa svakALe thAya ja che tene kare zuM? kharekhara to jJAtAdRSTA ja che. prayatnapUrvaka mokSane kara ema kathana Ave, kamara kasIne mohane jItavo For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 48 48 + ?? jaina sanAtana vItarAga darzana 8 8 8 8 8 ema bhASAmAM Ave paNa kharekhara to enI dRSTimAM dravya AvyuM eTale e jJAtAdRSTA ja che. jJAtAddaSTAmAM anaMto puruSArtha che. prazna H AtmA mAtra jANanAra che AmAM kAMI karavAnuM ja nahi? uttara H are bhAI ! A mAM to pAra vinAnuM karavAnuM che. deha Adi paradravyo tarapha je lakSa jAya che te lakSane (paryAyane) jANanAra evA AtmAne jANavAmAM vALavAnI che. AtmAne jANavAmAM to anaMta puruSArtha Ave che. prazna H AtmAnI dRSTi karavA dhAre tyAre thAya ke jyAre thavAnI hoya tyAre thAya? uttara : jyAre AtmAnI dRSTi karavA dhAre tyAre thAya paNa e thavAnI hoya tyAre ja thAya che. jyAre karavA dhAre tyAre thAya eTale svabhAva sanmukhano puruSArtha kare tyAre kALalabdhi Adi pAMca samavAya sAthe ja hoya, kALalabdhino nirNaya karanAro puruSArtha jAge tyAre nirNaya thAya. siddhAMta to ema kahe che ke dravyanI paryAyano janmakSaNa hoya che. je samaye paryAya thavAno kALa che te ja samaye paryAya thAya che. e paryAya paradravyathI na thAya, nimittathI na thAya, potAnA dravyathI paNa na thAya. paNa paryAya ja yogyatArUpa janmakSaNe svakALathI paryAya thAya che, tyAre tene anukULa nimitta hoya ja che, paNa nimitta kAMI karatuM nathI ema bhagavAnano pokAra che ane anaMta dravyono Avo ja svabhAva che. (22) eka ema kahe che kramabaddha paryAya hoya to niyata thaI jAya che. bIjo kahe che ke kramabaddhamAM amAre rAga AvavAno hato te Avyo. te baMne bhUlyA che. mithyAdaSTi che. mithyAttvane ulTuM puSTa karIne nigodano mArga baMne e lIdho che. jene kramabaddha yathArtha beThuM che tenI dRSTi paryAya uparathI khasIne AnaMdamaya AtmA upara che, tene kramabaddhamAM je rAga Ave che teno jANanAra rahe che. jJAnAnaMda svabhAvanI dRSTipUrvaka je rAga Ave che te rAga duHkharUpa lAge che, teNe kramabaddhane yathArtha mAnyuM che. AnaMdanI sAthe duHkhane meLave che, mIMDhave che ke are ! A rAga duHkharUpa che. ema kramabaddha mAnanAro AnaMdanI dRSTipUrvaka rAgane duHkharUpa jANe che, tene rAganI mIThAza UDI gaI che. 63 For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 1919 1918 19 jaina sanAtana vItarAga darzana jene hajI rAgamAM mIThAza paDI che ane pahelAM ajJAnamAM rAgane TALavAnI ciMtA hatI te paNa kramabaddha kramabaddha karIne maTI gaI che tene to mithyAtvanI puSTi vadhI che. teNe to mithyAtvane tIvra karyo che. rAga mAro nathI ema kahe ane AnaMda svarUpanI dRSTi nathI to teNe to mithyAtvane vadhAryuM che. bhAI ! A to kAcA pArA jevuM vItarAganuM sUkSma rahasya che. aMtarathI pacAve to vItarAgatAnI puSTi thAya ane tenuM rahasya na samaje to mithyAtvane puSTa kare. (23) potAnI bhUmikAne yogya thatAM vikArI bhAvone je choDavA mAMge che te potAnI vartamAna bhUmikA samajI zakyo nathI, mATe tenuM jJAna mithyA che. ane jene vartatA vikArI bhAvono niSedha Avato nathI paraMtu mIThAza vedAya che to e paNa vastu svarUpa samajyo nathI. tethI tenuM jJAna mithyA che. jJAnIne to rAgane rAkhavAnI bhAvanA hotI nathI ane rAgane TALavAnI AkuLatA hotI nathI. (24) AtmAnI anubhUtinI vidhiH (1) AtmAne sadAya Urdhva eTale mukhya rAkhavo. (2) game te prasaMga Ave paNa dravyasvabhAvane mukhya rAkhavo. (3) zubhAzubha pariNAma Ave bhale, paNa kAyama dravyasvabhAvanuM dhyeya rAkhavuM. (4) AtmAne mukhya rAkhatAM je dazA thAya te nirmaLadazAne sAdhana kahevAya che. nirmaLa vartamAna jJAnanI paryAya je svabhAva tarapha DhaLI che te sAdhana che. (5) te vartamAna jJAnanI paryAyanuM sAdhya kevaLajJAna karavuM te che. (6) te vartamAna jJAnanI paryAyanuM dhyeya pUrNa zuddhAtmA che. (7) kaSAyanI maMdatA ke jJAnanA ughADanI mukhyatA haze tenI dRSTi saMyoga upara jazeH (A sucanA che). AtmAnI UrdhvatAnI ruci ne jijJAsA hoya teno prayAsa thayA vinA rahe ja nahi. (A puruSArthanI vAta che). AtmAnA anubhava pahelAM paNa sAcI jijJAsA hoya tene avyaktapaNe AtmAnI UrdhvatA hoya. haju AtmA jANavAmAM Avyo nathI paNa avyaktapaNe UrdhvatA thAya. (ruci, pratIti, jijJAsA, lakSa ane ekAgratA) (10) AtmA anubhavamAM Ave tyAre vyakta-pragaTa UrdhvatA thAya. For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 8 8 8 8 8 jene sanAtana vItarAga darzana - paradravyone parabhAvothI potAnI vartamAna jJAnanI paryAya tenuM lakSa haTAvI, nija paramAtmA tattvano pakSa, dakSa pUrvaka le che, te pUrNa zuddha thayela vartamAna jJAnanI paryAyamAM bhagavAna AtmA pratyakSa jaNAya che. (pakSa, lakSa, dakSa ane pratyakSa) (25) jJAnakaLAmAM akhaMDano pratibhAsa jJAnanI vartamAna paryAyanuM sAmarthya svane jANavAnuM che. AbAla-gopAla saune sadAkALa akhaMDa pratibhAsamaya trikALI sva jaNAya che, paNa tenI dRSTi paramAM paDI hovAthI tyAM ekattva karato thako, "jANanAra ja jaNAya che tema nahIM mAnatAM rAgAdi para jaNAya che ema ajJAnI para sAthe ekattvapUrvaka jANato-mAnato hovAthI tene vartamAna avasthAmAM akhaMDano pratibhAsa thato nathI. jJAnI to "A jANanAra jaNAya che te ja huM chuM ema jANanAra jJAyakane ekattvapUrvaka jANato-mAnato hovAthI tenI vartamAna avasthAmAM (jJAna kaLAmAM) akhaMDano samyaka pratibhAsa thAya che. sAraH tAro parane jANavAno rasto ne paramAM svAda mAnI rAgano svAda levAno rasto zAMtino nathI. tethI tuM duHkhI thaI rahyo che. viSayono svAda nathI ne viSayonuM jJAna nathI. paNa rAgano svAda che ne jJAnanuM jJAna che. viSayo para che, rAga kSaNika che, svabhAvamAM nathI. jJAna paryAya jJAna svabhAvavAnanI che ema rAgarahita nitya jJAna svabhAvanI dRSTi thAya, Ama samaje to rAga buddhi chUTIne svabhAva buddhi thAya, dharma thAya. e samajAvavA vAta karI che. jJAnane lIdhe jagatanI cIjo nathI ne jagatanI cIjone lIdhe jJAna nathI. jJAna parane jANe che ema kahevuM te asadbhata upacAra che. kharekhara jJAna parane jANe to lokAloka ne jJAna ekameka thaI jAya-bane judAM rahetAM nathI. kharekhara jJAnanI paryAya potAne jANe che. - - For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 8 8 8 jene sanAtana vItarAga darzana ''samayasAra' no rAAra 8 (huM eka jJAyaka bhAva chuM) (1) Atmavibhuno adbhuta vaibhava samayasAranI zarUAtamAM ja kuMdakuMdAcAryadeve AtmAmAM siddhapaNuM sthApIne maMgaLa karyuM che. "huM siddha ane tuM paNa siddha aMtarmukha thayelI jJAnaparyAyamAM eTalI tAkAta che ke vikArane kADhI nAkhIne anaMtA siddhaprabhune potAmAM sthApe. siddhapaNuM sthApa eTale ke siddha jevA svabhAvathI bharelo tAro, AtmA tene jJAnamAM laIne paryAyamAM tuM tevo thaI jA! - rAga nahi, vikalpa nahi, karma nahi, deha nahi, saMyogo nahi, apUrNatA nahi. siddha jevo pUrNa tAkAtavALo huM chuM ema svIkArIne siddhane potAmAM sAthe rAkhIne je UpaDyo te jIva siddha pariNatine lIdhA vagara pAcho phare nahi. aho ! ame anaMta siddhone mArA ne tArAmAM sthApyA; he jIva! amArI pAse tuM "zuddha AtmA koNa che?" e sAMbhaLavA Avyo che eTale tuM satanuM eTaluM to bahumAna laIne Avyo che ke tene siddhapaNuM gamaze ane vikAra nahi game. to ame tane tAruM siddhapaNuM saMbhaLAvIe chIe ne tAro zuddha AtmA dekhADIe chIe. te sAMbhaLIne tuM tArA AtmAmAM siddhapaNuM sthApa. have ame samasta nijavaibhavathI tane tArA AtmAno vaibhava batAvIe chIe anaMtA siddhone tArI paryAyamAM samAvI de, eTale ke zraddhA-jJAnamAM laIne tuM paNa siddha thA evI tArA AtmavaibhavanI tAkAta che. tenI sAme joIne AvA tArA sAmarthyanI hA pADa! tArA zraddhA-jJAnarUpI AMgaNuM cokhkhuM karIne temAM siddha prabhune padharAva! tArI prabhutAnI hA pADIne samayasAra sAMbhaLa! eTale jarUra tane paNa amArA jevo svAnubhava thaze. svabhAvanA bharose tane paNa aMdarathI hakAra Avaze ! vAha re vAha! A to prabhunI prAptino avasara Avyo! (2) tattvajJAna (1) jJAyakanA lakSe paMcaparAmagamano abhyAsa hRdayanA UMDANathI karavo - dharmabuddhithI karavo. e ja jIvanamAM karavA jevuM che. (2) tattvajJAna vagaranuM jIvana dhULadhANI che. (3) potAnI dinacaryAmAM mukhyapaNe tattvajJAna AvavuM joIe. For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48_448 jaina sanAtana vItarAga darzana 8 ! (4) satsaMga ane svAdhyAya e to noLavela. temAMthI sugaMdha sphure ane saMsAranA viSayavikArane toDI AtmAnI dhUna lagADe che. (5) 'dRSTi' kAMI upayogAtmaka pariNAmane sva tarapha vALavArUpa kriyAthI nathI. 'dRSTi' to mumukSu jIvanA potAnA AtmAnuM svarUpa, padArthanuM 'tAttvika svarUpa' yathArtha samajIne aMtaraMga uhA-poha dvArA yathAtathya 'kiMmata saha nirNaya' che. evuM thatAM aMtaraMga pariNatimAM evuM thAya ke 'vAha !' A to adbhuta che - evuM lAge. evo potAno zAyaka svabhAva atyaMta suMdara lAgavo evo yathArtha 'pratIti bhAva jorarUpabhAvanuM nAma 'STi' che. potAnA jJAyaka svabhAvanuM mAhAtmaya e ja mukhya vAta che. (6) potAnAmAM bharapUrapaNuM bhAse ane paramAM khAlIpaNuM lAge to saMsAra pratye virakatI Ave. (7) samasta prakAre AtmAmAM vasavuM eTale 'paryuSaNa'. (8) mokSamArgano mukhya AdhAra 'moha-kSobha rahita jIvanA ujamALa pariNamana' hoya che. (9) AtmA kalyANa mATe AtmAmAM zUravIratA karavAnI che. (10) je koI mokSa svarUpe ke mokSanA aMzarUpe pariNamelA nirviSayI, nirvikArI, upazAMtamUrti, zAMtamuddAdhArI mahAtmAne joIne temanA jevA thavAno niSkAraNa zokha jene hoya te sAco mumukSu ke AtmArthI thavAne yogya che. (3) jJAyakano mahimA (1) 'huM bharacaka bharelo dhruva jJAyaka chuM' e to jaina zAsanano pAyo che, te to adhyAtmanI dharI che, te ja mULamaMtra che. zuddhi pragaTa karavA jevI che paNa teno AdhAra zuM? kaI vidhithI zuddhi pragaTa thaze? 'dhruva jJAyakanA jore' prAraMbhathI pUrNatA sudhI badhuM dhruvajJAyakanA joramAM samAyeluM che. (2) abheda jJAyakanuM jora thatAM samakti, 'huM to dhruva jJAyaka ja' zraddhAnA jore siddha saMsAramAM AvatA nathI. (3) 'huM paripUrNa caitanya cakravartI chuM' evI je saMtoSavRtti, tRpti te ja puruSArtha che. (4) 'mAruM kaMI gayuM nathI, huM to evo ne evo paripUrNa jJAyaka chuM' ema bhAvabhAsana thavuM te puruSArtha che. 65 For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 ? 8 8 [ jaina sanAtana vItarAga darzana (5) jJAyakano pAko nirNaya karavo te puruSArtha che. (6) zraddhAnuM jora dhruva jJAyaka tarapha thaI javuM te puruSArtha che. (7) 'huM A rahyo svabhAve zAyaka' A eka vAkyamAM bAra aMgano sAra che. A parane jANuM to jJAyaka ema nahIM paNa 'svabhAve jJAyaka ja chuM' evI pariNati ghaDAI javI te ja jJAyakanuM avalaMbana. (8) anaMtakALathI tuM pote kartA thaI ne paryAya para jora Apato Avyo che, have tuM svayaM kartA thaIne pUrNa jJAyakabhAva para lakSa kara, jora de, tyAM ekAgratA kara. basa sarva zAstrono A sAra che. (9) zAstronA zabdone potAnI pariNati sAthe meLavatA zIkha 'puNya-pApa baMne sarakhA che.' 'eka tRNanA be kaTakA koI karI zakatuM nathI.' 'mane potAne ema vedanamAM lAge che' ema pariNatimAM lAge to mArga sUjhe. (10) AtmAnI mahimApUrvaka pariNatimAM palaTo thavo te mokSamArga che. (4) paramArthanI zikSA (nATaka samayasAra-zloka 24) jIvadvAra 'banArasI kahe, bhaiyA bhavya suno merI sIkha; kai huM bhAMti kaise huM kai eso kAju kIjie / 'eka hUM muharata' mithyAtakI vidhuMsa hoI, gyAnako jagAha aMza, haMsa khoji lIjIe vAhI kau vicAra, vAko dhyAna ya hai kautuhala, yauMhI bhari janama parama rasa pIjie / taji bhava vAsako vilAsa savikArarupa, aMta kari mohako, anaMtakAla jIjie // 28 // - bhAvArtha : paM. banArasadAsajI kahe che - he bhAI bhavya ! mAro upadeza sAMbhaLo ke koIpaNa upAyathI ane koIpaNa prakArano banIne evuM kAma kara jethI mAtra aMtarmuhatane mATe mithyAttvano udaya na rahe, jJAnano aMza jAgRta thAya, Atma svarUpanI oLakhANa thAya. jiMdagIbhara teno ja vicAra tenuM ja dhyAna, tenI ja lIlAmAM paramarasanuM pAna karo ane rAga-dveSamaya saMsAranuM paribhramaNa choDIne tathA mohano nAza karIne siddhapada prApta karo. 68 For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ () 8 8 8 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana preraNAdAyaka (5) dRSTinA nidhAna vItarAgadeva ema kahe che ke mArI vANI vaDe jaNAya evo tuM nathI. tuM tArA vaDe jaNAya evo che. AhAhA! AvuM satya vItarAga vinA koNa kahe ? divyadhvani ke zAstrathI jaNAya evo AtmA nathI. tuM tArAthI ja jaNAya evo che. jemAM koI paranI apekSA Ave nahi e mArge javAmAM keTalI dhIraja joIe. bhAI ! tuM tArAthI ja jaNAya evo mahAprabhu cho - ema zraddhAne to daDha kara ! pahelAM vikalpa sahita to Avo nirNaya kara! e nirNaya evo pAko thavo joIe ke uparathI Indra Utare to paNa phare nahi evo dRDha nirNaya kara. pachI aMdara jatAM nirvikalpa samyagdarzana thaze. je kALe je guNanI vikArI ke avikArI je paryAya thavAnI te ja thavAnI e to vastusthiti ja che. zubharAga ke azubharAga je AvavAno te ja AvavAno, paNa upadeza ema na hoya.. prazna : puruSArtha kAma na lAge - pheravI na zake? uttara : pheravI zuM zake? rAganI ruci pheravI nAkhavI e jIvanA potAnA adhikAranI vAta che. pachI rAga to je AvavAno te ja AvavAno; puruSArtha svabhAvanI dizAmAM vALavAno che. puruSArtha svabhAvanI dizAmAM vaLyo pachI paNa rAga maMda ke tIvra je AvavAno te ja AvavAno. paNa tenoya jJAtApaNe jANanAra che. ajJAnIne paNa rAga je AvavAno te ja AvavAno paNa I je rAga thAya che teno kartA bane che. (3) mumukSune satsamAgama vagereno zubhabhAva Ave, paNa sAthe-sAthe aMdara zuddhatAnuM dhyeya-zodhakavRtti-cAlu rahe che. je zuddhatAne dhyeyarUpe karato nathI ane paryAyamAM game teTalI azuddhatA hoya tethI mAre zuM - ema svacchaMdapaNe varte che te zuSkajJAnI che. mumukSu jIva zuSkajJAnI na thaI jAya, hRdayane bhiMjAyeluM rAkhe. game tevA pApanA bhAva Ave tenI darakAra nahi te svacchaMdI che, svataMtra nahi. jene pApano bhaya nathI, parathI ne rAgathI udAsInatA AvI nathI te jIva lukho che. bhAI! pApanuM sevana karIne narake jaIza, tiryaMcamAM jaIza. kudaratanA niyamathI viruddha karIza to kudarata tane choDaze nahi. mATe hRdayane bhijAyeluM rAkhavuM ahA! bahu AkaruM kAma bhAI! For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 8 8 8 5 jaina sanAtana vItarAga darzana 16 1 (4) aho ! A manuSyapaNAmAM AvA paramAtmAsvarUpano mArga sevavo, Adara karavo e jIvananI koI dhanyapaLa che. AtmAjJAnasvarUpa che, jJAyaka ja che, e ene bhAsamAM Ave, game tevA prasaMgamAM paNa huM jJAyaka...jJAyaka chuM ema bhAsamAM Ave, zAyakanuM lakSa rahe te tarapha DhaLyA ja kare.... (5) 'huM zuddha chuM, rAga paNa mAruM svarUpa nathI' ema ekalI adhyAtmanI vAta Ave te sAMbhaLavI sArI lAge ane vairAgya bhAvanAonA zravaNa ciMtavanamAM utsAha na Ave to te zuSka che. aMtara svabhAva taraphanA jJAna sAthe vairAgyabhAvanAo paNa hoya che. aMtarano zuddha svabhAva jene rucimAM Avyo tene paryAyamAM rAga ghaTatA vairAgyabhAvanAo Ave che. (6) vairAgya to tene kahIe ke para taraphathI khasIne je aMdaranI mahAsattA tarapha DhaLyo che, puNya-pApathI ane paryAyathI paNa khasIne aMdaramAM javuM te vairAgya che. jene rAgamAM rahevuM goThatuM nathI, paradravyamAM aTakavuM gamatuM nathI, je paryAya pragaTI eTalAmAM ja rahevuM paNa jene goThatuM nathI, dhruva pATa paDI che aMdaramAM, emAM jene javuM che tene to paryAyamAM rahevuM paNa goThatuM nathI. (7) jeTalA vikalpo UThe I badhAmAM mAla nathI. I badhA duHkhanA paMtha che, badhA vikalpo herAna karanArA che, ema ene nirNaya thAya to AtmA tarapha prayatna kare, ane e jJAyakanA saMskAra paDatAM nirvikalpa anubhUti karI le ! (8) AhAhA ! AkaruM kAma che bApu ! aMdaramAM vairAgya ! vairAgya ! A badhuM vikharAI jaze. bahAranuM tArAmAM nathI ne tAre laIne AvyuM nathI. tArAmAM bhramaNA AvI che, teno nAza karavAno A kALa che. (9) sarva prakAre mithyAttvano nAza karavAno avasara Avyo che. he jIva! tuM A manuSyabhAvane niSphaLa na javA daIza. (6) anekAntavAdanI siddhi (vItarAga zAsananA AtmAnI siddhi) (1) AtmAnuM tattva arthAt zuddha jIvanuM svarUpa te zuddha cetanAmAtra che, ATalo siddhAMta siddha thayo. 'zuddha jJAnamAtra jIva dravya' abAdhita che, nirvilpa che, potAnA svarUpathI aTala che. 70 For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) je nA che ke jene sanAtana vItarAga darzana jJAnaguNathI svAnubhavagocara thAya che. sakaLa karmathI bhinna hotAM koI bAdhA karavAne samartha nathI. jJAna mAtra jIva dravya' ema kahyuM, tyAM koI AzaMkA kare che ke jainamata syAdvAdamUlaka che, to pachI ema kahyuM tyAM ekAMtapaNuM thayuM, syAdvAda to pragaTa thayo nahi. (3) "jJAna mAtra jIva dravya" ema kahetAM anekAntapaNe kema ghaTe che? jJAnamAtra jIva dravyamAM syAdvAda - eka sattAmAM sAmAnya vizeSa, asti-nAsti, eka-aneka, nitya-anitya ItyAdi anekAntapaNe kevI rIte ghaTe che te kahevAmAM Ave che. je jJAnamAtra jIvanuM svarUpa che, temAM paNa cAra prazna vicAraNIya che. (a) jJAna zeyanA sahArAnuM che ke potAnA sahArAnuM? (ba) jJAna eka che ke aneka che? (ka) jJAna astirUpa che ke nAsirUpa che? (Da) jJAna nitya che ke anitya che? (5) jagatamAM je kAMIpaNa che te dravya-paryAyarUpa che. TakIne badalavuM e vastunuM svarUpa che. tethI jJAnapaNa dravyarUpa che, paryAyarUpa che. dravyarUpa kahetAM nirvikalpa jJAnamAtra vastu; paryAyarUpa kahetAM svajoya ane paraNeyone jANatuM thayuM zeyanI AkRti - pratibiMbarUpa pariName che je - jJAna jJAnane vastumAtrathI kahetAM potAnA sahArAnuM che jJAnane paryAyarUpathI kahetAM jJAna zeyanA sahArAnuM che. jJAnane vastumAtrathI kahetAM eka che. jJAnane paryAyamAtrathI kahetAM aneka che. jJAnane vasturUpathI vicAratAM jJAna astirUpa che. jJAnane paryAyarUpathI vicAratA jJAna nAstirUpa che. jJAnane vastumAtrathI kahetAM jJAna nitya che. jJAnane paryAyamAtrathI kahetAM jJAna anitya che. AvA prazna karavAmAM AvatAM A pramANe samAdhAna karavuM. syAdvAda AnuM nAma che. For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka ja jena sanAtana vItarAga darzana -0-0-0- vastunuM svarUpa ja Ave che. A pramANe sAdhatAM vastu mAtra sadhAya che. Ama mAnanAra jIva samyagdaSTi che. mithyASTi jIvo ema mAnatA nathI vastu svarUpa to A pramANe ja vicAravuM(1) dareka dravya potAnuM svataMtra astitva TakAvIne pariNamI rahyuM che. dareka dravya potAnA svarUpamAM niSTa che. (2) vastunuM pariNamana kramabaddha che. dareka paryAya potAnA svasamaye ja thAya che, ane potAnA kramamAM. (3) e pariNamanapaNa potAnI te samayanI upAdAnanI yogyatA pramANe che, tyAre koI paNa nimittanI hAjarI hoya che - chatAM nimitta kAMI karatuM nathI. syAdvAdInA matamAM "jJAna vastu" evuM prApta thAya che eka sattAne dravyarUpa tathA paryAyarUpa mAne che evA je samyagdaSTi jIvo temanA matamAM "jJAna vastu jevI zeyathI thatI kahI, vinasatI kahI evI nathI. jevI che tevI ja che. zeyathI bhinna svayaMsiddha potAthI che; ekAMtavAdInA matamAM mULathI lopa thaI gayuM hatuM te ja jJAna syAdavAdInA matamAM jJAnasvarUpe pragaTa thayuM. je vastumAM anaMtazaktipaNe che te ja paryAyamAM pragaTa thAya che. anAdithI svayaMsiddha vasturUpa pragaTa che, evuM amiTa jJAnavastunuM sahaja tenA nyAya karatAM, anubhava karatAM "Ama ja che" evA sattvapaNAnA kAraNathI, anubhava nirvikalpa" che. (7) yukti evI che ke jJAnavastu dravyapaNe vicAratAM potAnA svarUpe che, paryAyarUpe vicAratAM zeyathI che. jJAnavastu dravyarUpe jJAna mAtra che, paryAyarUpe ghaTajJAnamAtra che tethI paryAyarUpe jotAM ghaTajJAna je prakAre kahyuM che ke, "ghaTanA sadbhAvamAM che, ghaTa nahi hotAM nathI." ema ja che. A rIte anekAntane sAdhatA vastusvarUpa sadhAya che. jJAnavastu che tenuM lakSaNa che sva-para prakAzaka: samasta zeyonuM jANapaNuM; tethI ema kahetAM svabhAva sadhAya che. svasvabhAva sadhAtA vastu sadhAya che. AthI ema kahevAya che ke vastune dravya-paryAyarUpa mAne che evA anekAntavAdI jIva jJAnavastu che ema sAdhavAne samartha che. syAdavAdI jJAnavastune samasta zeyathI nirALI mAne che. samasta zeyathI bhinnarUpa potAnA dravya-guNa-paryAyathI jevI che tevI anAdithI svayaMsidhdha niSpanna che. evI che jJAnavastu. je je vastu che te paravastunI apekSAe vasturUpa (8) For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che jene sanAtana vItarAga darzana ----- nathI. jevI rIte jJAnavastu zeyarUpathI nathI, jJAna rUpathI che tevI ja rIte zeya vastu paNa jJAna vastu nathI, zeyavastu rUpa che. tethI evo artha pragaTa thayo ke vastu dravya dvArA jJAna potArUpa che paryAyadvArA jJAna vizvarUpa che - Avo bheda syAdvAdI anubhave che. jJAna sahaja ja zuddha svarUpa che. syAdvAdI jJAnane kevuM jANIne anubhave che jJAnamAtra jIva vastu aneka zeyAkAranI apekSAe paryAyorUpa aneka che? to paNa dravyarUpe eka che. AvA svarUpane anekAntavAdI sAdhI zake che. (7) tIrthakara nAmagotra bAMdhavAnI soLa bhAvanA (1) doSa-rahita zuddha samyagdarzana teja darzanavizuddhi bhAvanA. (2) jJAnAdino vinaya karavo te vinaya saMpadA. (3) zIla ane vratonuM niraaticAra pAlana karavuM te zIla bhAvanA. (4) upayogane vAraMvAra jJAnamAM joDavo e jJAna upayoga bhAvanA. (5) sarvane bhedabhAva vinA samAna samaje te saMvegabhAvanA. (6) potAnI zakti anusAra tapazcaraNa karavuM te zakti-tapa-tyAga bhAvanA. (7) jJAna ane saMyamanA sAdhana rUpa tyAgamAM citta lagADavuM te zakti-tapa tapo bhAvanA. sAdhuonA vRta zIla Adi vidanothI sAvadhAna rahI samAdhimAM mana lagADavuM te sAdhu samAdhi bhAvanA. (9) vratI sAdhuone potAthI abhinna jANI rogAdi ke tapazcaryAmAM temanI sevA karavI te vaiyAvRtakaraNa bhAvanA. (10) arihaMta bhagavAnanI nizcala bhakti karavI te arihaMta bhakti bhAvanA. (11) vinayapUrvaka AcAryonI bhakti karavI te AcArya bhakti bhAvanA. (12) vizeSa jJAnavaMta munIonI sevA karavI te bahuzruta bhakti bhAvanA. (13) bAra aMga ane pUrvAgonI utkRSTa bhakti te pravacana bhakti bhAvanA. (14) dravya-kSetra-kALa ane bhAvanI apekSA pUrvaka vaMdanA, stuti pratikramaNa-sAmAyika pratyAkhyAna-kAyotsarga pAlana karavuM te Avazyaka pariNANi bhAvanA. (15) jina pUjA racI jAtrA karI ane tapa ane jJAna vaDe jaina dharmane prakAzIta karavo te mArga prabhAvanA bhAvanA. (16) jaina dharmamAM ziSyone sthira karavA, dharmamAM prema rAkhavo, badhA ja jIvo para vAtsalya dAkhavavuM te vAtsalya bhAvanA. AvI soLa bhAvanAonuM vAraMvAra ciMtana karavuM. (8) For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 9 ka ja jaina sanAtana vItarAga darzana - -11'jJAnamaya jIvana pahelAMnI pUrva taiyArI karI (pAtratA) (1) sArabhUta H ghaNA badhA varSanA tattvanA abhyAsa pachI jIvanA jJAnamAM ATaluM to jarUra AvyuM che ane tenI yathArtha rUci pratIti paNa thaI che - emAM tene zaMkA na hovI joIe te A pramANe kahevAmAM Ave che. (1) cha dravyasvarUpa A lokanI vizva vyavasthA anAdi-anaMta svayaM saMcAlita che, teno hartA-kartA Izvara nathI. lokanA svarUpano sAmAnya khyAla Avyo che. (2) A chaye dravya svataMtra che ane bhinna bhinna potAnA astitva TakAvI rahyA che. temanA sAmAnya guNaH (1) astittva (2) vastuttva (3) dravyanta (4) prameyatva (5) agurulaghuttva (6) pradezattva che ane vizeSa guNothI emanI bhinnatA siddha thAya che. vastu vyavasthAno vicAra karatAM e paNa jaNAyuM che ke badhA ja dravyo dravya-guNa paryAyAtmaka che. cokkasa siddhAMto pramANe vastu-vyavasthA cAlI rahI che. (4) vastuvijJAnanA mahAna siddhAMto A pramANe che. (1) dravyanI svataMtratAno siddhAMtaH dareka dravya potAnuM svataMtra astitva TakAvIne pariNamI rahyo che. (2) kramabaddha paryAyano siddhAMtaH e pariNamana paNa svataMtra ane kramabaddha che. (3) upAdAna-nimittanI svataMtratAno siddhAMta : dravyanuM pariNamana tenI te - samayanI upAdAnanI yogyatA pramANe che tyAre koI nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI. (5) mokSarUpI prayojananI siddhi thAya tyAre pAMca samavAya sAthe ja hoya che. (1) svabhAva (2) niyati (honahAra athavA bhavitavyatA) (3) kALalabdhi (4) nimitta (5) puruSArtha . (6) anAdithI jIvane karmabaMdhana che. karmanuM svataMtra - pudgalasvarUpa paNa jIvane samajAyuM che. - dA.ta. nokarma, dravyakarma, bhAvakarma. dravyakarma anaMtaprakAranA che. emAM mukhya For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88888 jena sanAtana vItarAgadarzana - ATha cheH (1) jJAnAvaraNIya, (2) darzanAvaraNIya (3) aMtarAya (4) mohanIya (5) nAma (6) gotra (7) AyuSya (8) vedanIya A badhAmAM mukhya mohanIya che je duHkhanuM kAraNa che. (7) jIvanI vartamAna paryAyamAM zuM bhUla che e paNa samajAvuM chuM.' (1) jJAnamAM - alpajJa avasthA che - phakta mati-zrutajJAna che. (2) zraddhAmAM - viparIta mAnyatA che svarUpa saMbaMdhI - mithyAtva (3) cAritramAM - rAga-dveSanA pariNAma che - vItarAgatAne badale ane tenuM phaLa duHkha che eTale duHkhanA kAraNa to A be ja che. (1) moha - mithyAtva ane (2) rAga-dveSanA pariNAma.. (8) A bhUlanuM phaLa - pariNAma cAra gatinuM paribhramaNa che : (1) deva (2) nArakI (3) manuSya ane (4) tiryaca... badhe duHkha ja che. (9) A bhUlamAM karma nimitta che. karma bhUla karAvatA nathI. jIve bhUla svayaM karI che. karma upara UpacArathI Aropa Ave che. duHkhanuM kAraNa karmabaMdhana che. duHkhamAMthI chuTavAno upAya sarva karmano kSaya che. (10) jIvanI A bhUla paNa eka samayanI ja che ane te bhUla sudhArI jIva sukha prApta karI zake che, mokSa che ane teno upAya paNa che. e zraddhAthI, A bhavamAM AgaLa vadhavAnuM che. (11) jIvano dravya svabhAva pUrNa zuddha-ekarUpa-paripUrNa eka vItarAgabhAva svarUpa ja che teno Azraya karatAM paryAyamAM je bhUla che te sudharI zake che e siddhAMta che. sarva zAstronuM tAtparya "vItarAgatA" che. jevo vItarAga svabhAva che tevo paryAyamAM pragaTa thAya to mokSa thAya. eka samayanI vItarAgatA - e samyagdarzana - e jJAna upayoga jo be ghaDI svabhAvamAM sthira thAya to kevaLajJAna - pUrNa sukha prApta thAya. (12) e bhUla sudhAravAmAM vItarAgI deva-guru-zAstra nimitta che arihaMta-siddha deva che, bhAvaliMgI saMta guru che ane vItarAgatAnI parUpaNA kare e Agama zAstro che. jIvane sAcA vItarAgI deva-guru-zAstranuM paNa svarUpa yathArtha samajAI gayuM che ane tenI zraddhA paNa thaI gaI che. paramAgamano abhyAsa zarU thayo che. For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 48 48 48 jaina sanAtana vItarAga darzana 1 % % (13) jainadarzana eTale vastunuM yathArtha nirUpaNa karanAra vizvadharma. vastunI vyAkhyA mukhya cAra judI judI rIte karavAmAM AvI che. (1) vastunA svabhAvarUpa dharma (2) samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa dharma (3) uttama kSamAdi daza lakSaNarUpa dharma (4) ahiMsA paramo dharma (14) samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatAne mokSamArga kahe che. traNa kALa-traNa lokamAM mokSamArga eka ja che - kALadoSane lIdhe ghaNA badhA paMtha-saMpradAya bheda thaI gayA che. A mokSamArganI parUpaNA nizcaya ane vyavahAra ema be prakAre karavAmAM AvI che - paraMtu mokSamArga to eka ja che. (15) e mokSamArganuM svarUpa cauda guNasthAna ane sAta tattvonA mAdhyamathI samajAvavAmAM AvyuM che. AgamathI enI zraddhA thaI che. (16) A vyavasthA samajAvavA sAta tattvo ane nava padArthonuM svarUpa jANavuM atyaMta jarUrI che. dravyathI ane bhAvathI. sAta tattvo (1) jIva (2) ajIva (3) Azrava (puNya-pApa) (4) saMvara (5) nirjarA (6) baMdha ane (7) mokSa. ja (17) sarva duHkhano AtyAMtika abhAva ane parama avyAbAdha sukhanI prApti e ja mokSa che ane te ja jIvanuM paramahita che. te mokSanI prApti satya puruSArthathI thAya che. (18) 'tattvArtha zraddhAnam samyagdarzana' e sUtra che. A jIvAdi sAta tattvonuM yathArtha svarUpa samajI temAMthI jIva dravyane chUTo karI (bheda jJAnathI) ane zuddhAtmAnuM yathArtha zraddhAna karavAthI samyagdarzana thAya che. AtmAnI anubhUti-e ja nizcaya samyagdarzana che. (19) jJAnAnaMda svarUpa trikALI bhagavAna AtmA jevo che, jevaDo che tevo ja jANImAnI tyAM ekAgra thaI anubhava karavA jevo che. basa A ja karavAnuM che. TUMkamAM kahIe to, 'svarUpanI yathArtha samajaNa karI, AtmAnubhUti karavA jevI che.' A AtmAnubhUtine ja jainazAsana kahevAmAM AvyuM che. ATaluM badhuM to jIvane abhyAsathI samajAI gayuM che. 76 For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 8 jaina sanAtana vItarAga darzana SO-- (20) have jIvanI koI evI vizeSa pAtratA thaI che - tene tattvanI rUcI thaI che. labdhionI prAptithI joIe to (1) kSayopazama labdhiH sva-paranuM bheda karI zake evo jJAnano ughADa che - mati-zrutajJAnarUpa (2) vizuddhi labdhiH pariNAmo vizuddha thayA che. jIva maMda kaSAyamAM Avyo che. sAmAnya jIvana saMyamIta thayuM che. (3) dezanA labdhiH AtmajJAnI guruno paricaya thayo che tenI dezanA ene rUce che. tenA para zraddhA che. pote saMsAra duHkhathI thAkyo che - tenI honahAra bhalI che. badhI rIte tattva samajavAno avasara Avyo che ane A bhavamAM AtmAnuM hita karavAnI tIvra jijJAsA thaI che. mokSa prAptino krama paNa tenA khyAlamAM Avyo che. (1) pAtratAH upara jaNAvela labdhionI prApti. (2) abhyAsaH satsaMga ane svAdhyAyanuM mahattva samajAyuM che. (3) yathArtha nirNayaH "huM jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM." vikalpasAthe Avo nirNaya abhyAsathI thayo che. (4) bhedajJAna H "huM sarvathA sarvathI bhinna chuM' vikalpAtmaka nirNaya (5) anubhUtiH AtmAno pratyakSa anubhava. have ahIMthI A vikalpanI sthitithI nirvikalpa anubhUti kema thAya tenA UMDA saMskAra pADavA jIva dharmaArUDha thayo che. tene rAgamaya jIvanane badale jJAnamaya prekTIkala (prayogAtmaka) jIvana jIvavuM che. dareka prasaMge-prasaMge, paryAya-paryAye, samaye-samaye A bhedajJAna pUrvaka svabhAvano Azraya karavA jIva taiyAra thayo che. svabhAva sanmukha Avelo jIva ahIMyA sudhI Avyo che A pramANeno dhArAvAhI abhiprAya jo be ghaDI cAlu rahe to sahaja nirvikalpadazA - svAnubhUtinI dazA sahaja pragaTa thAya. A bhedajJAnanuM sAdhana bhagavatI prajJA chINI che. A saMpUrNa prakriyA saraLa-sulabha-sahaja che. prayogAtmaka che. dareka jIve A pramANe prayoga karI AtmAnubhUti karavA jevI che. zuddhopayoga pragaTa karavA jevo che. For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana : (2) sanAtana-vItarAga dharmano sAra (1) duHkhathI trAsIne zAMti mATe ghA nAkhato jijJAsu vegapUrvaka AnaMdadhAma tarapha doDe che. (2) samyakatvane jhaMkhato jIva prathama eTalo vizvAsa kare che ke jagatamAM sukhanuM dhAma koI hoya to te mAruM cetanyapada ja che. AvA vizvAsanA jore jema-jema aMtaramAM tenI laganI vadhatI jAya che tema tema AnaMdanuM dhAma tene potAnI aMdara najIkane najIka dekhAtuM jAya che ane aMte jema tarasyuM haraNa pANInA sarovara tarapha doDe tema tenI pariNati vegapUrvaka AnaMdamaya svadhAmamAM pravezIne samyakattva vaDe te AnaMdIta thAya che. (3) zuddha cetanya svabhAva ja eka uttama vastu che, bIjuM kAMI uttama nathI. tenA ja AzrayathI mukti che. (4) parano bharoso choDI, AtmAnI zaktino bharoso kara, anaMtajIvo e ja upAyathI mokSa pAmyA che. (5) zuddha caitanyarUpa AtmAne Aje ja prabaLapaNe anubhavo. (6) paranI kriyA AtmA karI zakato nathI, zubhabhAva vikArI kriyA che. zuddha AtmA jANavA-dekhavAnI kriyAvALo che. temAM ekAgra thaI sthira thA! temAMthI zAMti pragaTa thaze. (3) AtmA pote ja jJAna-AnaMda.. sukha svarUpa che - tenA ja AzrayathI paramAtmAne prApta karo. (8) syAdvAda (vizuddha jJAnanI kaLA) vidyAnA baLathI zAzvata svatattvane prApta karI paramAnaMda rUpe pariNamo. (9) nimitta, vikAra ane aMzanI ruci choDI, sAmarthyavAna svabhAvanI ruci karI svabhAvane Aje ja anubhavo. Aja Adeza, upadeza, ArzIvAda che. (10) yathArtha nirNaya: "huM jJAna-AnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM." bhedajJAna : "huM sarvathA sarvathI bhinna chuM." For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) jaina sanAtana vItarAga darzana ---- (3) pariNAmanuM phaLa (1) jevA pariNAma karyA tevuM phaLa AvyA vinA rahe ja nahi. cAra gati ne siddha dazA te pariNAmanuM phaLa che. jo pariNAmanuM phaLa na Ave to cAra gati ne siddha dazA nahi rahI zake. ema thatAM paryAya vinA dravyano nAza thaI jAya. dravyano nAza thatAM jagatano paNa nAza thaI jAya. paraMtu ema kadI bane ja nahi. jagata caitanyanA pariNAma sAthe kudarate baMdhAyeluM che, saMkaLAyeluM che. kudarata eTale dravyano evo svabhAva. cetanya e svataMtra dravya che. tenI bhAvanA jo niSphaLa hoya to bhAvanAnA phaLabhUta je A UpajavAnAM sthAnarUpa cAra gatimaya jagata, te ja siddha na thAya. ema thatAM bhAvanA, bhAvanAnuM phaLa ne bhAvanA karanAra dravya-kAMI paNa rahe nahi, badhuM nAza thaI jAya. paNa ema kadI bane nahi. (3) pApa karyA hoya to naraka nigoda, puNya karyA hoya to svarga-Adi ne cetanyanA pariNAma karyA hoya to mukti; jene caitanyanI bhAvanA pragaTI tene mokSa thayA vinA rahe ja nahi. ahA! jora aMdara apratihata bhAvanAnuM che. jo caitanyane cetanyamAMthI pariNamelI bhAvanA thaI to AtmA pUraNa thaye ja chUTako. Ato aMdaranA joranI vAta che. ahA! badhA AtmA eka samayanI vartamAna paryAya sivAya aMdara bhagavAna svarUpaja che. nigodathI mAMDI siddha sudhI dravya je che te to trikALa nirAvaraNa AnaMdakaMda che, avinAzI che. AvI cIjanI aMtaramAM dRSTi thaI, AvI cIjanI aMtara bhAvanA thaI ane te cIja - AtmA - prApta na thAya evuM traNa kALamAM bane nahi. (5) ahA! bhagavAna AtmA - saccidAnaMda prabhu - e to anaMtaguNano dariyo che, anaMta guNano sAgara che. te cIja pakaDavAmAM Ave, samyagdarzana-jJAna thAya, bhAvanA thAya ne kevaLajJAna na thAya ane dravya pUrNa paryAyapaNe na pariName e traNa kALamAM bane nahi. "A anaMtA tIrthakaroe kahelI vAta che. pariNAmanuM phaLa na Ave to anaMtA tIrthakaroe kahelI vAta khoTI paDe ! bhagavAna cetanyasvarUpano puNya ane pApanA vikalpothI rahita aMtaramAM anubhava hoya, dRSTi hoya, bhAvanA hoya, nirvikalpa dazA hoya ane paramAtmA pada - sAdhya - prApta na thAya evuM traNa kALamAM bane nahi. A anaMtA tIrthakaroe kaheluM parama satya che. For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) 88 8 8 8% jene sanAtana vItarAga darzana -hyu-1--- (4) kramabaddha paryAya (vizeSa vAta) svabhAva taraphanA jJAna ane puruSArtha sahita kramabaddhaparyAyanI mAnyatA ahaMta bhagavAna eka samayamAM jagatanA badhA padArthonuM svarUpa saMpUrNapaNe jANe che; temanuM jJAna satya ane saMpUrNa hovAthI sarva vastunA svarUpane jema che tema jANe che. traNa kALamAM je samaye je paryAya thavAnI che tene te ja pramANe nizcitapaNe jANe che, kemake jevA joyo hoya tevA tene paripUrNa jANI levAno jJAnano svabhAva che. je zeya hoya tenAthI viparIta paNe jANe to jJAna viparIta Thare, ane jo sarva zeyone na jANe to jJAna apUrNa hoya. vastunuM svarUpa ja evuM che ke tenI paryAyo kramabaddha thAya che. jeTalA traNa kALanA samayo che teTalI ja vastunI paryAyo che, eTale koI samayanI paryAya ADI-avaLI thatI ja nathI. je samaye je paryAya thavA yogya hoya tyAre te ja thAya che. cha e dravyomAM je pariNAma thAya che te sarve potapotAnA avasaramAM svarUpathI utpanna ane pUrva rUpathI vinaSTa che. dravyane viSe potapotAnA avasaromAM prakAzatA samasta pariNAmomAM pachI pachInA avasaroe, pachI pachInA pariNAmo pragaTa thAya che ane pahelA pahelAnA pariNAmo pragaTa thatA nathI. e pramANe dareka jIva temaja ajIva dravyo kramabaddha pariName che. koI dravya ADI-avaLI paryAyomAM pariNamatuM nathI. dravyonI paryAyonA kramane pheravavA tIrthakara, Indra, narendra, vagere koI samartha nathI. vastumAM traNa kALanI paryAyo je prakAre kramabaddha che te pramANe kevaLajJAnInA jJAnamAM te jaNAya che. (3) jo vastunI traNakALanI paryAyo kramabaddha niyamasara na thatI hoya to sarvajJa bhagavAnanuM jJAna paNa anizcita kare ! ane anizcita jJAna hoya tyAM sarvajJatA hoya nahi. e rIte vastumAM kramabaddha paryAyone svIkAryA vagara sarvajJatA ja siddha thaI zakaze nahi. (4) e pramANe, kramabaddhaparyAyavALuM ja vastu svarUpa che ane jJAnIonA samyajJAnamAM tevuM ja jaNAya che. vastunI kramabaddha paryAyo mAnyA vinA samyajJAna ja siddha thaI zake nahi. (5) samyajJAnanA pAMca prakAra che : matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryayajJAna ane kevaLajJAna. e pAMce ya jJAnamAM potapotAne yogya, vastunI bhUta-bhaviSyanI For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAga darzana * kramabaddhaparyAyone jANavAnuM sAmarthya che. jo te jJAnamAM jaNAyA pramANe ja vastumAM kramabaddhaparyAyo na thAya, ne temAM jarApaNa pheraphAra thAya to te jJAna mithyA ja Thare ! (6) mati-zruta jJAna ane kramabaddha paryAya H buddhi-RddhinuM svarUpa varNavatAM eka aSTAMganimittatA buddhi-Rddhi kahevAmAM AvI che. jenI prApti AryamanuSyomAM je jIvane vizeSa zakti prApta hoya tene hoya che. A buddhi-Rddhi nimittajJAna che. jenA ATha prakAra che. (1) aMtarikSa (2) bhoma (3) aMga (4) svara (5) vyaMjana (6) lakSaNa (7) chinna (8) svapna A aSTAMganimittatA buddhiRddhi mati-zrutajJAnano ja eka prakAra che. have jo dravyonI paryAyo kramabaddha na thatI hoya ne ADI-avaLI thatI hoya to ukta aSTAMganimittatA buddhi-Rddhi koI jIvane hoI zake ja nahi. eTale mati-zruta jJAnano ja abhAva thaze. (7) avadhijJAna ane kramabaddha paryAya : utkRSTa avadhijJAna asaMkhyAta lokapramANa atIta ane anAgatane jANe che. rUpI pudgalo temaja te pudgalanA saMbaMdhavALA saMsAra jIvanA vikArI bhAvone avadhijJAna pratyakSa jANe che. haMve jo rUpI pudgalo temaja jIvanA vikArIbhAvo kramabaddhaparyAyarUpe pariNamatA na hoya, ne ADA-avaLA game tema pariNamatA hoya. arthAt avadhijJAne je rIte jANyuM te ja rIte jo padArthonI kramabaddha avasthA na thAya to avadhijJAna ja siddha thaI zakaze nahi. (8) manaparyayajJAna ane kramabaddha : potAnAM tathA paranAM jIvita-maraNa, sukha-duHkha, lAbha-alAbha vagerene vipulamati manaHparyayajJAna jANe che temaja vyakta mana ke avyakta manathI ciMtavana karelA, nahiM ciMtavelA, ke AgaLa jatAM jenu ciMtavana karaze evA sarva prakAranA padArthone paNa te jJAna jANe che. kALa apekSAe A jJAna jadhanyapaNe sAta-ATha bhava AgalA pAchalA jANe, ane utkRSTapaNe asaMkhyAtabhava AgaLa-pAchaLa jANe. . have bhaviSyanA jIvita-maraNa, lAbha-alAbha vagere jo nizcita na hoya to jJAna tene kyAMthI jANe? 81 For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89%82% jena sanAtana vItarAga darzana ----- (9) kevaLajJAna ane kramabaddha paryAyaH kevaLajJAna sarve dravya-guNo ane temanI trIkALavartI anaMtAnaMta paryAyone akrama eka kALe jANe che. A jJAna sahajapaNe IcchA vinA temaja Upayogane parasammukha vALyA vinA sarva zeyone jANe che. kevaLajJAna te pUrNa jJAna che ane temAM saMpUrNa joyo jaNAya che. sarva zeyone jANI le evuM divya sAmarthya kevaLajJAnamAM che. have jo kevaLajJAnamAM jaNAvelI koI dravyanI paryAya ADI avaLI thaI jAya, kramabaddha na rahe to kevaLajJAna ja siddha na thaI zake ane sarvajJa ane sarvajJatA baMneno abhAva mAnavo paDaze. (10) A pAMca prakAranA samyajJAnanuM svarUpa ema batAve che ke dareka dravyanI anAdi anaMtakALanI samasta paryAyo kramabaddha thAya che, te ADI-avaLI kadI thatI nathI ane tenA kramane pheravA koI samartha nathI. sAra : (1) kharekhara kramabaddhaparyAyamAM AtmAnA jJAyakabhAvano nirNaya Ave che. ane jJAyakabhAvano nirNaya te ja samyaka puruSArtha che. jIvanA yathArtha puruSArtha vagara A nirNaya thaI zakato nathI. jIva jyAre Avo nirNaya kare tyAre tene parapadArthomAM kAMIpaNa pheraphAra karavAnI mithyA buddhi rahetI nathI. vizvanA badhA padArtho tenA svabhAva pramANe kramabaddha ja thAya che. eTale huM temAM kAMIpaNa pheraphAra karI zakato ja nathI." Avo potAnA jJAnamAM nirNaya thatAM, para padArthonuM zuM thAya che? te tarapha lakSa karavAnuM rahetuM nathI, eTale teno puruSArtha potAnA jJAyaka svabhAva tarapha ja vaLe che, ane potAmAM paNa paryAyabuddhi TaLIne dravyadRSTi thAya che, arthAta te jIva samyagdaSTi thaI jAya che. (3) "jo badhuM ja niyamabaddha-kramasara thAya che ane jIva temAM koI ja pheraphAra karI zakato nathI, to jIvano puruSArtha raheto nathI." ema mAnanArane kramabaddha paryAyone jANanAra je potAno jJAyaka svabhAva che. tenI pratIti nathI. (4) badhA padArthomAM kramabaddha pariNamana thAya che teno huM jANanAra chuM' evo je jJAyakabhAva tenI pratIti te ja parama puruSArtha che. "paramAM koI pheraphAra karI zake evo AtmAno puruSArtha che ja nahi. (2) For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9879 jene sanAtana vItarAga darzana (5) jIvone parapadArthanuM kaMIka karavAnuM ahaMkAra karavo - te ja puruSArtha bhAse che; paNa te ahaMkAra rahita vItarAgI jJAyaka bhAva pragaTa karavo te parama puruSArtha che ema teo jANatA nathI. (6) "jIvano puruSArtha potAmAM ja hoya, paNa paramAM te kAMI ja karI zake nahi evuM jene bhAna nathI tenI dRSTi para, nimitta, vyavahAra, karma ke paryAya para che ane jJAnasvabhAvI svadravya tarapha temanI dRSTi vaLatI nathI tethI te mithyASTi che. jene kramabaddhanI pratIta nathI tene sarvajJanI ke AtmAnA jJAnasvabhAvanI pratIta nathI. e pratItamAM ja kharuM jJAna ane kharo puruSArtha che. (8) kramabaddha paryAyano nirNaya karavAmAM potAnA jJAnamAM puruSArtha rokAya che ane jJAna ane puruSArtha kArya kare che. (9) vastunA yathArtha svarUpane, sarvajJatAne ane kramabaddhaparyAyane ekabIjA sAthe avinAbhAvIpaNuM che. (10) kramabaddha paryAya e mahAna siddhAMta che. barAbara samajavuM paDe. kramabaddha paryAyano nirNaya karatAM dRSTi dravya upara jAya che tyAre kramabaddha paryAyano sAco nirNaya thAya che. paryAyanA krama sAmuM jotAM kramabaddhano sAco nirNaya thaI zake nahi, jJAyaka tarapha DhaLe che tyAre jJAyakano sAco nirNaya thAya che, e nirNayamAM anaMto puruSArtha Ave che. jJAna sAthe AnaMdano svAda Ave tyAre tene samyagdarzana thayuM che. sarva dekhyuM che tema thAya, paryAya kramabaddha thAya enA nirNayanuM tAtparya jJAnasvabhAva upara dRSTi karavI e che. AtmA kartA nathI paNa jJAtA ja che. (11) jJAnasvabhAva lakSamAM Ave tyAre kramabaddha paryAya yathArtha samajamAM AvI zake che. je jIva pAtra thaIne potAnA Atmahita mATe samajavA mAMge che tene A vAta yathArtha samajamAM AvI rahe che. jene jJAyakanI zraddhA nathI, sarvajJanI zraddhA nathI, sarvajJanI pratIta nathI, aMdaramAM vairAgya nathI ane kaSAyanI maMdatA paNa nathI evo jIva to jJAyakasvabhAvanA nirNayano puruSArtha choDIne kramabaddhanA nAme svachaMdatAnuM poSaNa kare che. je jIva kramabaddha paryAyane yathArtha rUpe samaje che tene svacchaMdatA thaI zake ja nahi. kramabaddhane yathArtha samaje te jIva to jJAyaka thaI jAya che, tene kartutvanA uchALA zamI jAya che ne paradravyano ane rAgano akartA thaI jJAyakamAM ekAgra thato jAya che. For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * jaina sanAtana vItarAga darzana --- (12) kramabaddha mAnanAro AnaMdanI dRSTipUrvaka rAgane duHkharUpa jANe che, tene rAganI mIThAza UDI gaI che. jene rAgamAM mIThAza paDI che ane pahelAM ajJAnamAM rAgane TALavAnI ciMtA hatI te paNa kramabaddha, kramabaddha karIne maTI gaI che tene to mithyAtvanI puSTi vadhI che. teNe mithyAtvane tIvra karyuM che. rAga mAro nathI ema kahe ane AnaMdasvarUpanI puSTi nathI to teNe mithyAtvane vadhAryuM che. bhAI ! A to kAcA pArA jevuM vItarAganuM sUkSma rahasya che. aMtarathI pacAve to vItarAgatAnI puSTi thAya ane tenuM rahasya na samaje to mithyAtvane puSTa kare. * sAra H darzanamoha maMda ryA vinA vastusvabhAva khyAlamAM Ave nahi ane darzanamohano abhAva karyA vinA AtmA anubhavamAM Ave evo nathI. For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana AtmAnubhUti para (sUkSma vAto) (1) AtmArthI cho? AtmArthI thA ! he bhAI ! pahelAM tuM sAco AtmArthI thA ! (1) deha, rAga, mAna athavA jagatanI anya koIpaNa vastu (cIja) nuM mane kAMIpaNa prayojana nathI, mane to eka mArA AtmAnuM ja prayojana che. (pAtratA-mukhya lakSaNa rUci) ema rUcI kara. (2) kevI rIte mArA AtmAnA AnaMdano (sukhano) anubhava karuM, eka A ja mane joIe-e prakAranI vAstavika jijJAsA pragaTa karIne je jIva AtmArthI thayo che-tene AtmAno anubhava thAya che. (Atmasiddhi gAthA 18-108) (jijJAsu) (3) paraMtu jenA hRdayamAM AtmA sivAya anya koIpaNa zalya hoya che te jIva kayAM ne kyAM ( dehamAM, rAgamAM, puNyamAM, nimittamAM, mAnamAM athavA mAtra zAstranA jANapaNAmAM ) aTakI jAya che, arthAt AtmAne sAdhavAmAM te udyama nathI karI zakato. (4) je jIva AtmAno arthI hoya che, te AtmajJa saMtono samAgama ane tenI upAsanA karIne vAraMvAra paricayapUrvaka temanI pAsethI AtmAnuM svarUpa jANIne (jina Agamano sAra jANIne) dezanA prApta kare che. (satsaMga ane svAdhyAya) (5) have te yathArtha AtmAnA svarUpa saMbaMdhI nirNaya para Ave che. ('huM jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM) - yathArtha nirNaya (6) have prayogAtmaka stara para sAdhanAnI zarUAta thAya che. paryAya paryAya bhedajJAna-huM sarvathA sarvathI bhinna chuM' vartamAna jJAnanI paryAya paranuM lakSa choDIdakSapUrvaka svano pakSa laI-sva lakSamAM ekAgra thatI jAya che. potAnA aMtaranA udyamapUrvaka potAnA ja anubhavathI enI zraddhA samyak thatI jAya che. zuddhanA lakSe vartamAna jJAnanI paryAya zuddha thatI jAya che (7) samyagdarzana - svAnubhUti pragaTa karavAnI jJAna-svabhAva banato jAya che. A ja eka rIta che. 85 For Personal & Private Use Only - Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1989 1988 jaina sanAtana vItarAga darzana ------- (2) AtmAnubhUti zuM che? (1) sAMbhaLIne nahIM, vAMcIne nahIM, maMda kaSAyathI nahIM, bIjA jIvonuM bhaluM karatAM karatAM nahIM, paraMtu AtmAne pratyakSa anubhUtipUrvaka jANavuM te ja AtmajJAna che, ane e pramANe jANatA rahevuM e ja AtmadhyAna che. jJAnanuM sAcuM kArya zuM? vartamAna jJAnanI paryAya pote potAne yathArtha zraddhApUrvaka lInatAthI (ekAgratAthI-dhyAnapUrvaka) jANatI rahe e jJAnanuM sAcuM kArya che. AvA prakAranuM AtmajJAna samyajJAna che ane AvA prakAranuM AtmadhyAna sammacAritra che. jyAre AvuM AtmajJAna ane AtmadhyAna eka samaya mATe thAya che, te samaye Atma pratiti paNa sahaja ja thaI jAya che. AtmAmAM potApaNuM (apanApana) paNa sahaja AvI jAya che. atIndriya AnaMdanuM vedana paNa te ja samaye thAya che. A badhuM ja eka ja sAthe utpanna thAya che ane badhAnuM pariNamana meLavIne eka nAma AtmAnubhUti che. (4) mokSanuM kharekhara kAraNa samyagdarzana-jJAna-cAritra che. temAM samyagdarzana to jIvAdi padArthonA zraddhAna svabhAve jJAnanuM thavuM-pariNamavuM che; jIvAdi padArthonA jJAna svabhAve jJAnanuM pariNamavuM te jJAna che; rAgAdinA tyAga svabhAve jJAnanuM thavuM-pariNamavuM e cAritra che. tethI e rIte ema phalIta thayuM ke samyagdarzana-jJAna-cAritra e traNe ekaluM jJAnanuM bhavana (pariNamana) ja che. mATe jJAna ja paramArtha mokSa kAraNa che. (5) varte nija svabhAvano, anubhava loza pratIta, vRtti vaDe nijabhAvamAM, paramArthe samakata. (111 gAthA Atma siddha zAstra) sAra vartamAna jJAnanI paryAya eka samaya mATe vItarAga svabhAvarUpe pariName te AtmAnubhUti che. svAnubhUti karanAro bhAva, jeno svAnubhava karavAno che evo ja zuddha thAya, eka jAtanA thaIne baMne tadrupa thAya - to ja svAnubhUti thaI zake. zuddhAtmAnI vItarAgI anubhUti koIpaNa rAgabhAva vaDe thaI zake nahi. zuddhAtmAnI anUbhUti For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana !!! karanAro bhAva zuddhAtmAnI jAtano vItarAgI ja hoya. rAgabhAvamAM vItarAgabhAvanI anubhUti na hoya (7) zuddha vastu svarUpane anubhavanAro bhAva te vastumAM lIna thayelo che; vastuthI bahAra rahelo koI bhAva vastune anubhavI zakato nathI. zuddha vastunI anubhUti nirvikalpa che, vikalpa enAthI bahAra che. (8) svAnubhUti te jJAnanI svaupayoga sva paryAya che. (9) nirAvaraNa jJAnadarzana lakSaNathI lakSita pote nirAvaraNa trikALa che, ethI enA svabhAvamAM nirAvaraNapaNuM je lakSaNa, paryAyamAM che enAthI te lakSita thaI zake che. enAmAM je 'bhAva' che enA lakSaNathI te lakSya thaI zake che. enI jAtanI, je paryAya nirmaLa-enA svabhAvanA jAtanI paryAya, ethI te lakSita che. zAyaka deva, cetana bhagavAna AtmA trikALa nirUpAdhika svarUpa che. e nirUpAdhika lakSaNathI jaNAya evo che. (10) sva-paranuM yathArtha bhedajJAna, viparIta abhiniveza rahita tattvArtha zraddhAna, bhUtArthano Azraya, jJAyakabhAva, zuddhanaya, zuddhopayoga, zuddhAtmazraddhAna te nizcaya samyakttva che, te ja AtmAnubhUti che. te ja mokSamArganuM prathama sopAna che, paheluM ratna che, ane te ja pahelo dharma che. svAnubhava te mULa vastu che. sAdhakanA mATe ekamAtra A ja ISTa che. ene prApta karavuM e ja sAdhakanuM mULa prayojana che. (3) AtmAnubhUtinI vidhi prazna : sauthI prathama A prazna Ubho thaze. 'anAdinA ajJAnI jIvane (mithyAdaSTine) samyagdarzana pAmyA pahelAM... to ekalo zubha vikalpa ja hoya ne?'' uttaraH nA, ekalo vikalpa nathI. saMpUrNa prakriyAnI zarUAta vikalpathI ja thAya che e vAta barAbara che. krame krame e vikalponI tAratamyatAmAM pharaka paDato jAya che. uttarottara vikalpamAM zuddhi thatI jAya che. be ghaDI dhArAvAhInI ahIM mukhyatA che. abhiprAyanI dhArA tUTavI na joIe e khAsa dhyAna rAkhavAnuM che. svabhAvanA lakSe svabhAva tarapha DhaLI rahelA jIvane (vartamAna jJAnanI paryAyane) 62 For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana : vikalpa hovA chatAM te ja vakhate Atma svabhAvanA mahimAnuM lakSa paNa kAma kare che. te lakSanA jore ja te jIva AtmA tarapha AgaLa vadhe che; kAMI vikalpanA jorathI AgaLa nathI vadhato. dhArAvAhI abhiprAyanA puruSArthathI rAga taraphanuM jora tUTavA mAMDe che ane svabhAva taraphanuM jora vadhavA mAMDe che; tyAM savikalpa dazA hovA chatAM (vartamAna zraddhAguNanI paryAyamAM mithyAtva, cAritraguNanI paryAyamAM rAga-dveSa hovA chatAM; tyAM ekalo rAga ja kAma nathI karato paraMtu rAganA avalaMbana vagarano svabhAva taraphanA joravALo eka bhAva tyAM kAma kare che. paryAye paryAye - jJAnanI paryAya zuddha thatI jAya che. ane evA svabhAva taraphanA lakSavALA bhAvano jora AgaLa vadhato vadhato puruSArthano koI apUrva kaDAko karIne nirvikalpa AnaMdanA vedana sahita te jIva AtmAnI anubhUti karato samyagdarzana pAmI jAya che. - jJAna to tene ja kahevAya jemAM vedana hoya (svasaMvedana) trikALane je jANe te jJAna. jevo svabhAva zuddha che, vItarAga che, te rUpe paryAya eka samaya mATe pariNamI jAya che. A che svAnubhUti. (4) AtmAnubhUti ja Atmadharma che (1) dharmanI zarUAta AtmAnubhUtithI ja thAya che. te vakhatanA dhyAnane "dharma dayAna" kahevAmAM Ave che. (2) dharmanI pUrNatA paNa AtmAnubhUtinI pUrNatAmAM che. te kevaLajJAna thatAM sAdhanAnI pUrNatA thAya che. te vakhatanA dhyAnane "zukala dhyAna" kahevAmAM Ave che. (3) AtmAnubhUti ja Atmadharma - AtmadhyAna che. (4) AtmAnubhUti e ja jainazAsana che. (5) jyAM upayoga potAnA svabhAvamAM che, jJAnanI paryAya pote potAne jANavAmAM lIna che te anubhUtinI dazA che ane teTalo samaya sukhanuM vedana che. upayoganI ekAgratAnI dhArA be ghaDI svabhAvamAM lIna rahI jAya te sAdhanAnI pUrNatA che. te saMpUrNa dhyAnanI ja dazA che. pachI upayoga koI divasa bahAra nathI Avato. anaMtakALa sudhI sukhanuM vadana cAlu rahe che. For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) 482838 28284 jaina sanAtana vItarAga darzana 8 8 8 8 8 "kevaLa nija svabhAvanuM, akhaMDa varte jJAna, kahiye kevaLajJAna te, deha chatAM nirvANa.'' (Atmasiddhi zAstra gAthA 113) "vastu vicArata dhyAvate, mana pAme vizrAma; rasa svAdana sukha upaje, anubhava yAko nAma.'' Upaje mATe vikalpathI samasta A saMsAra, aMtarmukha avalokatAM vilaya thatAM nahi vAra." 66 (8) (9) (5) jJAnasvabhAva AtmA jJAnasvarUpa che, enI kevaLajJAna Adi pAMca paryAyo che. kevaLajJAna potAnA guNanA vyavasthita kAryane jANe che, tema matijJAna paNa potAnA guNanA vyavasthita kAryane jANe che, paranA kAryane paNa vyavasthita jANe che. tevI ja rIte zrutajJAna, avadhijJAna, manaHparyayajJAna paNa potAnA guNanA vyavasthita kAryane jANe che ane paranA kAryane paNa vyavasthita jANe che. vyavasthita jANavuM e ja eno svabhAva che. AtmA ekalo jJAnasvarUpa che eTale enI paryAya, guNa ane dravya basa jANanAra ja che, pheraphAra karanAra nathI. potAmAM paNa kAMI pheraphAra karavo nathI. jema vyavasthita kArya thAya che tema jANe che. AhAhA! juo to kharA ! vastu ja Ama che. are bhAI ! tuM vicAra to kara ke tuM koNa cho? tuM jJAnasvarUpa cho. je thAya tene jANa ! tuM karanAra nahi, jANanAra cho. kramabaddhanI vAta vicAre to badhAM jhaghaDA maTI jAya. pote paradravyano kartA to nathI, rAgano kartA to nathI, nirmaLa paryAyano paNa kartA nathI, akartA svarUpa cho. jJAtAsvabhAva tarapha DhaLI javuM temAM ja aMkartApaNAno mahAna puruSArtha che. kharekhara to paryAyane dravya tarapha vALavI A eka ja vastu che, e kharekhara jainadarzana che. AhAhA ! jainadarzana AkaruM bahu ! paNa apUrva che ane tenuM phaLa mahAna che. siddhagati-parama anaMtakALa sukha enuM phaLa che. akartA che kemake paryAya SaTkAraka thI svataMtra pariName che. emAM bhAva nAmanI eka zakti che, tenA kAraNe paryAya thAya ja che, karuM to thAya ema nathI. AhAhA! bhAI ! mArga Akaro cho, aciMtya che, agamya che, agamyane gamya karAve evo apUrva mArga che. paryAya kramasara thAya che, dravya-guNa paNa enA kartA nahi ema kahIne ekalI sarvajJatA siddha karI che. akartApaNuM eTale jJAtApaNuM siddha karyu che. - 89 For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 18 20 jaina sanAtana vItarAga darzana ---- - (6) jJAnasvabhAva (vizeSa vAta) jJAnanuM sAmarthya jJAnanI vartamAna paryAyanuM sAmarthya svane jANavAnuM che. AbALa-gopALa saune sadAkALa akhaMDa pratibhAsamaya trikALI sva jaNAya che, paNa tenI dRSTi paramAM paDI hovAthI tyAM ekattva karato thako, "jANanAra ja jaNAya che' tema nahIM mAnatAM rAgAdi para jaNAya che ema ajJAnI para sAthe ekattvapUrvaka jANatomAnato hovAthI tenI vartamAna avasthAmAM akhaMDano pratibhAsa thato nathI. jJAnI to "A jANanAra jaNAya che te huM ja chuM ema jANanAra jJAyakane ekattvapUrvaka jANato-mAnato hovAthI tenI vartamAna avasthAmAM akhaMDano samyaka pratibhAsa thAya che. 'vikalpAtmaka nirNayanI vAta cAlatAM.... cAlatAM." AvA nirNayamAM vikalpa sahita hovA chatAM, mithyAtvano rasa maMda paDe che, abhAva to nirvikalpa thatAM thAya che. darzana moha maMda karyA vinA vastu svabhAva khyAlamAM nahi Ave ane darzanamohano abhAva karyA vinA AtmA anubhavamAM Ave evo nathI. vastumAM zeya, jJAna ane jJAtA evA bheda nathI. jIva pote ja zeya, pote ja jJAna ane pote ja jJAtA che. dRSTimAM traNa bheda ja nathI. evo abheda dravya ja dRSTino viSaya che. (7) jJAnasvabhAvanuM sAmarthya AtmAnA jJAnamAM aciMtya tAkAta che, jagatanA badhA dravyo, tenA anaMtaguNo, tenI traNa kALanI paryAyo, tenA anaMta avibhAga praticchedo, e badhAne spaSTapaNe jANavAnI jJAnopayoganI tAkAta che. jagatamAM anaMta jIvo, enA karatAM anaMtAnaMtaguNA pudgalo, enA karatAM anaMtaguNA traNa kALanA samayo, enA karatAM anaMtaguNA AkAzanA pradezo, AkAza karatAMya anaMtaguNA dharmAsti-adharmAstikAyanA agurulaghu guNanA avibhAga praticchedo, tenA karatAM anaMtaguNA eka sUkSma labdhi aparyApta nigoda jIvanA nAnAmAM nAnA (ladhyakSara rU5) jJAnanA ughADanA avibhAga praticcheda aMzo, ane tenA karatAM ya For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 888 jaina sanAtana vItarAga darzana !! anaMtAnaMtaguNAthI paNa jenuM mApa na thaI zake evI eka kevaLajJAna paryAyanI tAkAta; evI anaMtaparyAyanI tAkAtavALo eka jJAnaguNa; ne evA anaMtaguNono akhaMDa piMDa ekeka AtmA ! AtmAno keTalo vaibhava ! AvA badhA bhaMga-bhedone jANavAnI jJAnanI tAkAta che. aMdara svAnubhavamAM je AnaMdanA taraMga ullase tene paNa jJAna ja jANe che. AthI e apekSAe jJAna-sAkAraeTale AtmA sAkAra. jJAnamAM sva-paranA samasta AkArone te jANe che e apekSAe sAkAra che. A sAkArapaNuM jJAnanI tAkAtanI apekSAe kahyuM; ane pradezanI apekSAe AtmAno asaMkhyapradezI arUpI AkAra che. AtmA niraMjana-nirAkAra (mUrtika AkAranA abhAvane lIdhe) che. svasaMvedana vakhate jJAnanA sAkArapaNAnI koI khAsa vizeSatA che.te potAnI kSaNika paryAyarUpe pariName che te ja jJAnanuM kharuM pariNamana che, ane te pariNamanamAM rAgAdino abhAva che. jJAnazakita ane tenuM pariNamana AtmA sAthe abheda che. tArI jJAnazakti trikALa pAriNAmika bhAve tArAmAM che tenA Azraye jJAnanuM je samyak pariNamana thayuM te yathArtha kSayopazamabhAvarUpa ke kSAyikabhAvarUpa che. 'jJAna' to tene kahevAya ke je jJAnasvabhAva sAthe saMdhi joDe ane sarvajJapada pamADe. jJAnano upayoga sAkAra che, AkAro eTale vizeSo; dravya-guNa-paryAya traNene vizeSo kahevAya. AvA samasta AkArone jANavAnI jJAnanI tAkAta che. tenuM jJAna karatAM paryAyamAM te pUrNa pragaTa thAya che. sAmAnyapaNe ekarUpa TakIne vastu samaye samaye vizeSarUpe pariName che,evuM sAmAnya vizeSarUpa vastusvarUpa ja che. tArI jJAna paryAya (arthAt jJAnanA vizeSo) tArA astitvamAM che, AvI svAdhInazaktivALA AtmAne zraddhA-jJAnamAM levo te samyagdarzana ane samyajJAna che. AvuM svabhAvanuM sAmarthya aMdarathI AvavuM joIe. mahAna vastu AtmA, sarvane jANanAra AzcaryakArI zaktino piMDa teno mahimA ane utsAha kara ! svano mahimA Ave to pariNati svazraya tarapha jhUke ne te pariNatimAM anaMtaguNanI nirmaLatA ullase! AnuM nAma dharma. vItarAga prabhue A dharmano sukhI thavAno upadeza Apyo che. 91 For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1998 19 20 jaina sanAtana vItarAga darzana : (8) jainadarzana-vastudarzana (1) ame to bhagavAnane anusarIne tane A kahIe chIe, mATe tuM niHsaMdeha thA, vizvAsa lAva, pAMcamo Aro ke ochA puNya ane vartamAnamAM ochapane lakSamAM na le. tuM pUraNa paramAtmA cho ne te paNe pariNamavAne lAyaka ja cho. are prabhusAMbhaLa to kharo ! tArI prabhutA to jo! vyavahAranA zubha rAganI paryAya to kyAM rahI gaI, paNa vItarAga nirmaLadazArUpa muniparyAyano paNa jemAM abhAva che evI tArI dhruva jJAyaka prabhutA che. nirmaLa paryAya paNa vyavahAranayano viSaya che ane samasta paryAyathI rahita evuM dhruva jJAyaka dravya nizcayanayano viSaya che. (3) AhAhA ! AtmA muni che athavA kevaLajJAnI che - evo paryAyano bhekha paNa dhruva zAyakamAM nathI. kevaLajJAna paNa pUrNa nirmaLa paryAya che. jJAnanI pUrNa paryAyavALo paNa bhagavAna AtmA nathI.e paryAya dhruva dravyano veza nathI. AtmA to dhruva guNasvarUpa sahaja jJAnanI mUrti che. gajabanI vAta che nAtha ! A jenadarzana-vastudarzana che. (4) AtmA vastu jJAnasvarUpa che, jJAyaka che te anaMtaguNano piMDa che, e AkhuM pUrNa tattva trikALI atirUpa che, enuM svarUpa, enuM sAmarthya agAdha ane AzcaryakArI che. tene samaje to AtmAno mahimA-mahAbhya Ave ne rAganuM ane alpajJAnanuM mahAbhya chUTI jAya. enuM svarUpa rUcipUrvaka khyAlamAM le to enuM mahAbhya Ave ane bIje badhethI mIThAza UDI jAya. rAganuM mahAbhya chUTI jAya. Ama AtmAnA AzcaryakArI svabhAvane khyAlamAM barAbara le to AtmAno mahimA Ave. For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 989869 jaina sanAtana vItarAga darzana @@ -13majaina zAsaNamAM dareka jIvanuM prathama kartavya zuM che? AtmAnubhUti (mukhya cAra vAto) (1) svasammukha thaIne huM jJAna chuM evo nirNaya karavo. te anaMtakALe nahi karela apUrva cIja che. (2) "huM jJAna chuM. ema aMtaramAM jJAnavastuno nirNaya ane anubhava karavo te AkhA jainazAsanano sAra che. (3) koI pUche ke "pahelAM amAre zuM karavuM?" to jJAnI kahe che ke huM jJAnasvarUpa chuM evo aMtaramAM nirNaya karIne teno anubhava karavo. AtmAnubhUti e ja jainazAsana che. (4) "jijJAsu jIve gharma karavA mATe zuM karavuM? uttaraH jagatamAM nIce pramANe cAra prakAranI cIjo che. (1) saMyogI para vastuo (AtmA sivAyanI bIjI cIjo) (2) vikArI bhAvo (AtmAnI paryAyamAM thatI zubha-azubha lAgaNIo) (viparIta mAnyatA sAthenI). (3) kSaNika paryAya - vartamAna jJAnanI paryAya... (parane tathA rAgane jANatuM jJAna) (4) dhruva - jJAnasvabhAvanI vastu (trikALa TakanAra zuddha ekarUpa AtmA-parama pAriNAmika bhAva) A rIte cAra bolanuM astittva pahelAM nakkI karo. have nakkI karo ke konuM lakSa ane ekAgratA karavAthI kalyANa thAya? kaI vastu Atma kalyANano AdhAra thaI zake? upara pramANe UMDo vicAra karIne pachI nirNaya karo ke te cAra prakAranA padArthomAMthI trikALa TakanAra jJAnasvabhAvI AtmAnA Azraye ja kalyANa thAya. te sivAya bIjA koInA Azraye kalyANa thAya nahi... kemake (1) AtmA sivAyanI para vastuo to potAthI judI che. (2) vikArI bhAvo kSaNika ane nAzavaMta che. (3) jJAna vagerenI kSaNika paryAya paNa navI navI badalAyA kare che. For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ka jene sanAtana vItarAga darzana . (4) dhruva jJAnasvabhAvI AtmA sadA evo ne evo ne evo zaktipaNe paripUrNa birAjamAna che. te ja AzrayabhUta ane zaraNabhUta thaI zake tevo che. teno mahimA karI, tenI sanmukha thaI tenuM avalaMbana karo. tenA avalaMbane ja dharma thAya che. tenA avalaMbane ja mokSanI paryAya pragaTe che. tenA avalaMbane ja samyagdarzana-jJAna-cAritra che. te ekaja zaraNabhUta che. (2) bhedajJAnanI parAkASTA praznaH "huM jJAyaka ja chuM ema parathI judA paDavAnuM che? samAdhAnaH (1) tenA vicAranI vidhimAM game te Ave, paNa tene grahaNa eka jJAyakane ja karavAno che. (2) vicAra-vidhimAM krama paDe keH zeya te huM nathI, A rAga te huM nathI, A jJAna darzana-cAritranA bheda te huM nathI. huM eka jJAyakabhAva ja chuM - "jJAna AnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM jJAna che te jJAnarUpe ja pariName. pararUpe eTale rAgarUpe nathI pariNamatuM tathA guNaguNInA bheda paNa paDe-Ama vicAranI vidhimAM krama paDe, paNa grahaNa to eka jJAyakane ja karavAno che. (4) koIne dravya-guNa-paryAyanA vicAra Ave, koIne utpAda-vyaya-dhrovyanA vicAra Ave, game te rIte, game te zabdamAM vicAra Ave, koIne jJAtA-jJAna-zeya ema bheda pADIne vicAra Ave, paNa grahaNa ekane karavAno che. (5) jJAyakane zeyathI judo pADavo, vibhAvathI judo pADavo, guNa-bhedathI, paryAya-bhedathI paNa judo pADavo; kemake vAstavika dravyamAM guNa-bheda ke paryAya-bheda nathI. mULa vastumAM bheda nathI. daSTino viSaya to abheda dravya che. grahaNa ekane karavAno che. (6) vicAra-vidhimAM evI rIte AgaLa-AgaLa krama paDe che, ke pahelAM sthULa thato thato sUkSma sUkSma thato jAya che. (7) (a) prathama zeyathI judo paDayo te sthaLa judo paDyo. (ba) pachI rAgathI judo paDyo te jarA tenAthI AgaLa cAlyo. (ka) tyAra pachI guNa-bheda, paryAyabhedathI judo paDayo te upayoga sUkSma thayo. For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana [88 (Da) ane have chelle, 'huM cinmAtra ja chuM' 'huM zAyaka ja chuM' enA sUkSma upayogavaDe eka dravyane grahaNa karavuM te ja che. A sUkSma bhedajJAnanI vidhi che. jyAre aMtarmukha thayelI vartamAna jJAnanI paryAya-zuddha thatAM thatAM jevo vItarAgI svabhAva che tevI zuddha thaI jAya, e nirmaLa jJAnanI pariNatimAM bhagavAna AtmA rAgathI bhinna jaNAya che - te nizcaya bhedajJAna che - e dharma che e AtmAnubhUti che e ja samyagdarzana che. (3) samyak sanmukhatAnA saMskAra huM pUrNAnaMdano nAtha jJAyaka prabhu chuM, ema zAyakanA lakSe jIva sAMbhaLe che, tene sAMbhaLatA paNa lakSa jJAyakanuM rahe che; tene ciMtavanamAM paNa huM paripUrNa jJAyaka vastu chuM ema jora rahe che, te jIvane samyak sanmukhatA rahe che, maMthanamAM paNa lakSa jJAyakanuM rahe che, A caitanyabhAva paripUrNa vastu che, ema enA joramAM rahe che. tene bhale haju samyagdarzana na thayuM hoya, jeTaluM kAraNa ApavuM hoya teTaluM kAraNa na ApI zake to paNa te jIvane samyakttvanI sanmukhatA thAya che. e jIvane aMdara evI laganI lAge ke huM jagatano sAkSI chuM, jJAyaka chuM. evA dRDha saMskAra aMdaramAM pADe ke je saMskAra phare nahi. jema samyagdarzana thatAM apratihatabhAva kahyo che. tema samyak sanmukhatAnA evA dRDha saMskAra paDe ke tene samyagdarzana thaye ja chUTako. bhagavAna AtmA saccidAnaMda prabhu akhaMDa eka jJAyaka bhAva svarUpa - zuddha caitanyamAtra vastu che... te dravya. jJAnasvabhAva....caitanyaguNa e enuM zaktirUpa lakSaNa che. tenI vartamAna jJAna-darzananI paryAya (pariNati) te vyaktarUpa lakSaNa che. basa eTalAmAM ja tenuM astittva che. ahAhA ! sat dravya, sat guNa ane sat paryAya. dehAdithI ane rAgathI bhinna akhaMDa eka jJAnAnaMdasvabhAvI AtmA chuM ema potAne aMtaraMgamAM jANavo, mAnavo ane anubhavavo e ja AtmAnuM jIvana che. aMtarlakSa karatAM A jJAnaguNasvarUpa che te AtmA che ema jJAna (pragaTa) thavuM te samyajJAna che, bhedajJAna che, samyagdarzana che, AtmAnI anubhUti che. 95 For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 988 jena sanAtana vItarAga darzana @ - (4) puruSArtha (1) dharma (2) artha (3) kAma (4) mokSa e puruSArthanA cAra aMga che. (1) dharma 'vastu suhAyo tho' vastunA svabhAvane ja dharma kahe che. vastunA svabhAvane yathArtha jANavuM te dharma che. AmAM puruSArthanI siddhi che. jainadarzana e vastudarzana che. A lokamAM kevaLI bhagavaMtoe jevuM cha dravyanuM svarUpa jANyuM ane batAvyuM che te dharma che. dharmanuM sAdhana zuM? dharmanuM sAdhana vastuno svabhAva che. vastunA svabhAvamAM karaNa' nAmano guNa che. duHkhanI dazAnA bhAva ane AnaMda svarUpa bhagavAna AtmA - e bene judA karavA hoya to kartA paNa AtmA che ane sAdhana e paNa AtmA che. vartamAna jJAnanI paryAya (bhagavatI prajJA) - jJAnasvarUpa buddhi-zuddha AtmasvarUpamAM aMtara-ekAgra thayelI jJAnanI dazA-aMtarmukha thayelI jJAnanI paryAya ja kartA ane e ja sAdhana che. rAga ane jJAnane bhinna karavAnI kaLA-bhedajJAna kaLA - e eka ja dharma pAmavAnI kaLA che. bhedajJAna karavuM enuM nAma dharma che. AvA sAdhanavaDe vastunA svabhAvanI sAdhanA karavAthI dharma thAya che. bhagavAna AtmAnA svabhAvamAM jJAna-zraddhA-vIrya-AnaMda che tene sAdhavA te dharma che. traNe kALa paramArthano A eka ja mArga che. dhruvane dhyAnamAM letA - arthAt jJAnane (upayogane) eka dhruvamAM-zuddha cetanyamAM ekAgra karI rAkhatAM rAga ane AtmA be bhinna paDI jAya che. ane tatkALa eTale svAnubhavanA te ja samaye atIndriya AnaMdano svAda Ave tyAre jANavuM ke rAga ane AtmA bhinna paDI gayA. AnuM nAma samyagdarzana ane AnuM nAma dharma che. (2) artha : artha eTale dravya-guNa-paryAya. cha dravyone bhinna-bhinna jANavA te puruSArthanI sAdhanA che. cha dravyo - dravya-guNa-paryAyAtmaka che. te badhA bhinna-bhinna eTale svataMtra che. dareka vastu dravya-guNa-paryAyathI svataMtra che; eka vastu bIjI vastunuM kAMI karI zake nahi, pariNamAvI zake nahi, preraNA karI zake nahi, asara-madada ke upakAra karI zake nahi, lAbha-nukasAna karI zake nahi, mArI-jIvADI zake nahi, sukha-duHkha For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAgadarzana ApI zake nahi - evI dareka dravya-guNa-paryAyanI svataMtratA anaMta jJAnIoe pokArI pokArIne kahI che. ema jANavuM na mAnavuM emAM 'artha' nI siddhi che. bhagavAna AtmAne badhAthI bhinna jovo emAM "artha'nI siddhi che. AmAM anaMto puruSArtha che. (3) kAma nispRhAnuM grahaNa karavuM te kAma. IcchArahita - nispRhabhAva - vItarAgabhAvanA grahaNamAM "kAma" puruSArthanI sAdhanA che. rUchanirodhaH tAH eTale ke zubhAzubha IcchAno nirodha te tapa che. AtmAne AtmA dvArA dharavo te adhyAtma tapa che. tapa eTale-svarUpanI sthiratArUpa taraMga vagaranuM (nirvikalpa) caitanyanuM pratapana (dedIpyamAna thavuM) te tapa che. prasiddha zuddhakAraNaparamAtmA tattvamAM sadA aMtaramukhapaNe je pratapana (arthAt lInatA) te tapa che. vItarAga svarUpanA lakSa vaDe aMtaraMga pariNAmonI je zuddhatA thAya che te nizcaya tapa che. AmAM anaMto puruSArtha che. (4) mokSaH paryAyamAM AtmasvarUpanI zuddhatA pragaTa karavI te mokSa. AmAM puruSArthanI siddhi che. bhagavAna AtmA sahaja AtmasvarUpa che. tenI paryAyamAM zuddhatA pragaTa thavI tenuM nAma mokSa che. 'akAgraciMtA nirodho dhyAnamAntarmuhartAt' ekAgrano artha mukhya, sahAro, avalaMbana, Azraya pradhAna athavA sanmukha thAya che. vRttine anyUkriyAthI kheMcIne eka ja viSayamAM rokavI te ekAgra ciMtA nirodha che ane te ja dhyAna che. je jJAna caLAcaLatA rahita acaLa prakAzavALuM athavA dedipyamAna thAya che te dhyAna che. dharma dhyAna ane zukala dhyAna mokSanA kAraNa che. potAnA zuddha svabhAvamAM ekAgratA te nizcaya dharmadhyAna che. samyagdaSTi puruSArthanuM jevuM svarUpa che tevuM jANe che ne mAne che. samyagdaSTi jIva A rIte cAreya puruSArthane aMtaramAM AtmAmAM jue che. bahAramAM koI puruSArthane jotA nathI. For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28488 4898 jaina sanAtana vItarAga darzana % % % dharmanuM sAdhana AtmAmAM, artha puruSArtha AtmAmAM, kAma-nispRhatAnuM grahaNa AtmAmAM, ane mokSa-paryAyanI pUrNa nirmaLatAnI prAptirUpa mokSa paNa AtmAmAM che. AtmAno puruSArtha AtmAmAM ja cAle. bahAra enI sattA nathI. (5) zuddha AtmAnI upalabdhithI mohano nAza thAya che. (1) bhagavAna ! anAdikALathI AtmAnI bhrAMtine lIdhe tuM A saMsAramAM rakhaDI rahyo che. 'te bhrAMti ane saMsAra-bhramaNa TALavAno upAya zuM? tenI A vAta che. (2) 'zarIra, mana, vANI vagere jaDatI kriyA huM karuM' evI mAnyatA ke 'viSayabhogomAM sukha che' evI mAnyatA, te bhrama che, ajJAna che, adharma che, duHkha che - 'te kema maTe?' evI jene jijJAsA thAya, tene teno upAya ahIM samajAvavAmAM Ave che. (3) 'huM bAhya padArthothI atyaMta bhinna chuM, koI bAhya padArtho mane zaraNabhUta nathI, mAro zuddha AtmA dhruva che te ja mAruM zaraNa che, temAMja mAruM sukha Ama zuddha AtmAno nirNaya karatAM, temAM pravRtti dvArA, AtmAnI zuddhatA thAya che ne anAdinI bhramaNAno nAza thaI jAya che. A ja bhramaNA TALavAno upAya che. che' (4) 'mAro zuddha AtmA ja dhruva che ne bIjuM badhuM adhruva che, tethI mAro zuddha AtmA ja upalabdha karavA jevo che.' Ama nakkI karIne zuddhAtmAnI upalabdhithI mohano kSaya thAya che. - - (5) zuddhAtmAmAM pravRtti dvArA samyagdarzana-jJAna-cAritra thAya che. e ja mohanA nAzanI rIta che. (6) yathArtha vidhi vaDe potAnA zuddhAtmAne je dhruva jANe che, tene temAM ja pravRttidvArA zuddhAtmatva hoya che; tethI te zuddhAtmAnI prAptine lIdhe anaMta zaktivALA cinmAtra parama AtmAnuM ekAgra saMcetana lakSaNa (arthAt dhyeyanuM 98 For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s anubhavana) dhyAna hoya che; ane tethI te dhyAnane lIdhe anAdi saMsArathI baMdhAyelI ati dRDha moha graMthi chUTI jAya che. 88888 jaina sanAtana vItarAga darzana (7) zuddhAtmAmAM ekAgra thayo tyAM ja anaMta caitanyazaktivALA paramAtmA svabhAvanI ekAgratArUpa dhyAna thayuM. 'ciMtAno nirodha te dhyAna' - e vAta nAstithI che, te dhyAnanuM kharuM lakSaNa nathI. paNa ekalA zuddhAtmA svabhAvanuM ja saMcetana rahI jAyane, bIjI ciMtA chUTI jAya tenuM nAma kharuM dhyAna che. evA AtmadhyAnathI mohano kSaya thAya che. (8) dhyAna karanAre pahelAM to je padArthanuM dhyAna karavuM che, tenuM svarUpa jANavuM joIe. padArthanuM svarUpa jANyA vinA, tenuM dhyAna thaI zake nahi. dRSTino viSaya koNa te pahelAM jANavuM joIe. (9) hajI jene sAcA deva-guru-zAstranI paNa zraddhA na hoya, tene to zuddhAtmAnA dhyAna mATenI pAtratA paNa hotI nathI. sAcA deva-guru-zAstrane oLakhIne, temanI pAsethI sAta tattvonuM svarUpa jANI, temAMthI zuddhAtmAnuM svarUpa jANe tene zuddhAtmAnA dhyAna vaDe mohano kSaya thAya che. (10) kevo che AtmA?' - anaMta zaktivALo cinmAtra padArtha che. te cinmAtra svabhAvamAM rAga-dveSa nathI. AtmAmAM anaMta caitanyazakti che eTale ke anaMtanuM jJAna karI zake tevI zakti che; paNa koInuM kAMI karI de ke pheraphAra kare -evI zakti to tenAmAM bilkula nathI. (11) paryAyamAM eka samayanI malinatA ne apUrNatA che. te AtmAno trikALI svabhAva nathI. eka samayanA vikAranuM astittva paNa paryAyaSTithI che; dravyasvabhAvanI dRSTithI to caitanyazakti saMpanna bhagavAna AtmAmAM eka samayano vikAra nathI. je jIva aMtarmukha thaIne AvA AtmAne jANe, tene temAM pravRttithI mohano nAza thAya che. (12) AtmAne potAno zuddhAtmA ja dhruva che, tethI te ja zaraNabhUta che; e sivAya koI padArtha AtmAne zaraNabhUta nathI. Ama nakkI karIne jeNe zuddhAtmAnuM zaraNa lIdhuM, tene tenA Azraye nirmaLa dazA pragaTI ane dhruva dravyanA zaraNe 22 For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja jaina sanAtana vItarAga darzana : sadAya evI ne evI nirmaLa paryAya thayA ja karaze. AtmAmAM anaMta-anaMta kevaLajJAnanI paryAyo pragaTyAja kare, evI zakti vartamAnamAM bharI che, eTale AtmA anaMta caitanyazaktivALo che. (13) AtmAnuM jJAna sAmarthya amaryAdita che; te jJAnasAmarthya vaDe ja AtmAno mahimA che. kSetrathI teno mahimA nathI. aMtarmukha thaIne ekAgratAthI kevaLajJAna thAya che. jJAna potAnA svabhAvamAM ja vyApIne lokAlokane jANe che. e ja pramANe sabhyazraddhA-jJAna paNa aMtaramAM ekAgratAthI thAya che, mATe potAmAM ja anaMta zakti bharelI che. AvA zuddhAtmAne jANe, tene ja temAM pravRttidvArA zuddhAtmattva hoya che, ane tene anaMta zaktivALA caitanyamAM ekAgra saMcetanarUpa dhyAna hoya che. (14) ahIM zuddhAtmAnuM jJAna, temAM pravRtti ane tenuM dhyAna-evA traNa prakAra kahyA, paNa te traNe bhedarUpa nathI, ekI sAthe ja che. zuddhAtmAmAM pravRttithI jyAM zuddhAtmApaNuM thayuM tyAM ja jIva samyagdaSTi-samyajJAnI che ane teno moha kSaya thaI gayo che. jJAtA-jJAna ne zeya, dhyAtA-dhyAnane dhyeya tyAM abheda ja che. (15) "paramotkRSTa caitanyadhana mojUda AnaMdakaMda chuM - ema jANIne temAM ekAgra thayo, tyAM eka zuddha AtmAmAM ja agra rahyo eTale ke eka zuddhAtmA ja viSaya rahyo, upayoga zuddhAtmAmAM ja thaMbhI gayo - e ja caitanyanuM nirvikalpa dhyAna che. jJAnano upayoga caitanyasvabhAvamAM ja Takyo tyAM bIjA viSayomAMthI cittano nirodha saheje thaI jAya che. zuddhAtmAne ja jJAnano viSaya banAvIne ekAgra thatAM nimitto temaja vikArIbhAvo uparathI lakSa khasI gayuM ne ekalA zuddhAtmAno ja anubhava rahyo- AvA anubhavathI AtmAne zuddhatA thAya che ne mohano kSaya thaI jAya che. (16) mAruM zuddhacetanya svarUpa te 'svatattva ane mArA sivAya bIjA padArtho te "paratattvae pramANe jagatamAM "sva" ane "para" tattvo che. teo svayaM siddha svataMtra che. dravya-guNa-paryAya svarUpa che. ema jANIne, tema ja temanuM For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene sanAtana vItarAga darzana pariNamana paNa potAnI te samayanI yogyatA pramANe kramabaddha che ema zradhdhIne parathI bhinna potAnA dhruvasvabhAva tarapha je vaLe - tene zuddhAtmAnA anubhavarUpa dhyAna hoya che. (17) rAga-dveSa rahita anaMta caitanyazaktisaMpanna AtmAne oLakhIne, temAM ekAgratA karyA vagara rAga-dveSa moha TaLatA nathI. je jIva cetanyanuM dhyAna karavA mAMge che eTale ke dhruva svabhAva tarapha vaLIne temAM ekAgra thavA mAge che. tene anaMta zaktithI abhedarUpa cinmAtra AtmA khyAlamAM Ave che. anubhavamAM ekaluM jJAna ja nathI paNa jJAna sAthe anaMtaguNo hoya che. (18) jJAna svamAM ekAgra thayuM tyAM zAMti paNa thaI eTale sukha thavuM. vIrya bahAramAM kAma karatuM te aMtaramAM sva tarapha vaLyuM. huM jJAyaka chuM' ema svIkAratI zraddhA svabhAva tarapha vaLI. cAritranI paNa aMze svarUpa ramaNatA thaI. e rIte dhruva caitanyamAM ekAgratAthI jJAnAdi anaMtazaktinI nirmaLatA (paryAyamAM) pragaTa thAya che. * (19) dareka jIva potAnA bhAvane ja kare che ane tene ja bhogave che. pote potAne bhUlIne ja rakhaDe che, svabhAvanI saMbhALa karIne pote ja bhagavAna thAya che. zuddhAtmAnA anubhavamAM dharmI jIva rAga-dveSane paNa karato nathI ke bhogavato nathI, svabhAvaSTimAM te nirmaLa paryAya ja kare che ne tenA AnaMdane ja bhogave che. je paranuM kartA-bhoktApaNuM mAne, te jIva mithyAdaSTi che, tene parathI bhinna potAnA zuddha AtmAnuM dhyAna hotuM nathI. (20) zraddhAnuM jora dhruva AtmasvabhAva tarapha vaLatAM caitanyamAM ekAgratA thayA che te sammadhyAna che. caitanyasvabhAvamAM ekAgratA karavI te ja zarUAtamAM, madhyamAM ne aMtamAM karavAnuM che. pahelethI chelle sudhI te eka ja mokSamArga che; te parama satya che. caitanyamAM ekAgratA sivAya vacce bIjA bhAva-bhUmikA anusAra Ave to te mokSamArga nathI. ema jANavuM joIe. Ama anaMta zaktivALA potAnA dhruva caitanyaparamezvarane lakSamAM laIne, te ekanuM ja saMcetana rahe, te mokSanuM kAraNa che. For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 19 jene sanAtana vItarAga darzana ----- sArabhUtaH (1) ekAgra saMcetana te dhyAnanuM lakSaNa che. ane dhruva AtmasvabhAva te dhyAnanuM dhyeya che. vartamAna tarapha DhaLelI jJAnanI paryAya te dhyAnanuM sAdhana che. paryAyamAM pUrNa zuddhatA prApta karavI te dhyAnanuM sAdhya che. vastunuM svarUpa jema che tema jANyA vagara dhyAna hoI zake nahi. dareka AtmA svataMtra che, dhruva svabhAvathI AtmA nirmaLa che, eka samayanI avasthAmAM vikAra che, dhruvanA avalaMbane te vikAra TaLIne avikArI paryAya pragaTa thaI zake che evuM vItarAgI deva-guru-zAstranA nimittathI badhA ja paDakhAthI vastu svarUpane jANe tene ja dhuvasvabhAvanA avalaMbane bhedajJAnapUrvaka AtmAnuM dhyAna hoya che. (3) UMdhA puruSArtha vaDe baMdhAyelI ati daDha mohanI gAMTha svabhAvanA apUrva puruSArtha vaDe kSaNamAM chUTI jAya che. pUrve anAdikALamAM tene chedavAnuM yathArtha upAya kadIpaNa karyo nathI. te mohane chedavA mATe AtmAnI jAgRtino apUrva puruSArtha mAge che, te puruSArtha potAnA hAthamAM che. pote jAgIne zuddhAtmasvabhAvamAM vaLavAno samyaka puruSArtha kare to te ja kSaNe mohanI ati daDha graMthithI chedAI jAya che. dareka rIte A manuSyabhavamAM AtmAnuM hita je mokSa che, te puruSArthathI ja prApti thAya evo avasara Avyo che, anukULa nimitto che, ane pUrvanA saMskAra jAgRta thatAM rUci paNa UpaDI che to A kArya avazya karavA jevuM che. to ja A jIvana sArthaka che. A rIte zuddhAtmAnI upalabdhithI mohano nAza thAya che. je 102 - For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 88 8 8 8 8 jene sanAtana vItarAga darzana ' - ramUa prano : (jJAna-upayoga) (1) praznaH dharmInA jJAnano upayoga para tarapha hoya? uttara H hA, sAdhaka dazAmAM dharmInA jJAnano upayoga para tarapha paNa hoya che. (2) prazna jJAnano upayoga para tarapha hovA chatAM dharma thAya? uttaraH hA para tarapha upayoga vakhate paNa, dharmIne je pradhAnanuM pariNamana thaI gayuM che, te pariNati to cAlu ja che. dharmane samyagdarzana jJAnapUrvaka jeTalo vItarAgabhAva thayo che teTalo dharma to varte ja che. evuM nathI ke jyAre svamAM upayoga hoya tyAre ja dharma hoya ane jyAre paramAM upayoga hoya tyAre dharma hoya ja nahi. para tarapha upayoga vakhate paNa dharmIne samyagdarzana dharma to saLaMgapaNe varte ja che, temaja cAritranI pariNatimAM jeTalo vItarAgI-sthiratAbhAva pragaTyo che teTalo dharma paNa tyAM varte (3) prazna jJAnIno upayoga paNa para tarapha hoya ane ajJAnIno upayoga paNa para tarapha hoya - temAM phera zuM? uttara H temAM mahAna taphAvata che. sauthI pahelI vAta e che ke jJAnIne samyagdarzana vakhate ekavAra to vikalpa tUTIne upayoga sva tarapha vaLI gayo che, nirvikalpa anubhUti thaI gaI che, eTale bhedajJAna thaIne pramANa-jJAna thaI gayuM pachI have teno upayoga para tarapha jAya tyAre paNa bhedajJAna-pramANa to sAthene sAthe ja varte che; jyAre ajJAnI to ekAMta parane ja jANe che. parathI bhinna svatattvanuM tene zraddhAna nathI, parane jANatAM parane rAganI sAthe ekatAbuddhi varte che tethI tenuM jJAna khoTuM che. jJAnIne jagatanA game te zeyane jANatI vakhate pramANajJAna sAthene sAthe ja varte che, eTale samyajJAnanuM pariNamana tene sadAya varyA kare che. ajJAnIne to ekalo para taraphano upayoga ane adharma ja che; jJAnIne para taraphanA upayoga vakhate sAthe aMze zuddhatArUpa dharma paNa varte che. (4) praznaH sva taraphano upayoga kyAre hoya? uttara : ajJAnIne to sva-taraphano upayoga hoto ja nathI. badhA ja jJAnIone For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke jene sanAtana vItarAga darzana : ekavAra to (nirvikalpa anubhUti vakhate) sva taraphano upayoga thaI gayo che. tyAra pachI upayoganI sthiratAno abhyAsa zarU thAya che. . cothA guNasthAne anaMtAnubaMdhI kaSAyanI cokaDIno abhAva thaI gayo hoya che ane moTAbhAge para taraphano upayoga hoya che. kyAreka kyAreka upayoga svamAM thaMbhI jatAM nirvikalpa AnaMdanI viziSTa anubhUti thAya che. upayoganI sthiratAno abhyAsa vadhatAM te jIva-zrAvakanA bAra vrata aMgIkAra kare che, apratyAkhyAna kaSAyanI cokaDIno abhAva thAya che ane upayoga svamAM thoDA thoDA aMtare thaMbhI javAno mahAvaro zarU thAya che. upayoganI sthiratAno vizeSa abhyAsa vadhatAM te jIva-muninA pAMca mahAvrata aMgIkAra kare che, pratyAkhyAna kaSAyanI cokaDIno abhAva thAya che ane upayoga bahAra hoya tyAre mAtra saMjvala kaSAya ja jovA maLe che. - chaThThA guNasthAne munivarone to upayoga vAraMvAra svamAM vaLyA kare che. ekasAthe aMtamuhuta karatAM vadhAre lAMbo kALa temano upayoga paramAM raheto nathI. sAtamA ane tyAMthI AgaLanA guNasthAne to upayoganI svamAM ja ekAgratA hoya che. munidazAmAM upayoga eka sAthe lAMbo kALa sudhI svamAM vizeSa jAme-jo upayoga aMtamuhuta svamAM akhaMDadhArAvAhI jAme to zukladhyAnanI zreNI mAMDIne tarata ja kevaLajJAna pAmI jAya che. pachI koIdivasa upayoga bahAra Avato ja nathI. (5) praznaH savikalpa dazAmAM nizcayanaya hoya? uttara : nizcayanayano upayoga (zuddhanaya-zuddha upayoga) zuddha AtmAne ja dhyeya banAvIne jyAre temAM thaMbhI jAya che tyAre nirvikalpatA ja thaI jAya che, eTale kharekhara to nizcayanaya vakhate nirvikalpa dazA ja hoya che. Ama chatAM, zuddha svabhAva tarapha DhaLatA upayogane savikalpa dazAmAM paNa koI koI ThekANe nizcayanaya tarIke kahevAmAM Avyo che, tyAM te upayoga zuddhasvabhAva tarapha jhUkato jAya che. ane AgaLa vadhatAM vadhatAM vikalpa toDIne, svabhAvanA baLe abheda dravyane pahoMcI vaLaze ne nirvikalpa anubhUtimAM thaMbhI jaze. te apekSAe savikalpadazA vakhate paNa upayogane upacArathI nizcayanaya kahyo che. savikalpatA For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 kI jaina sanAtana vItarAga darzana 5 5 5 hovA chatAM pariNatino jhukAva AtmA tarapha ja vaLI rahyo che - ema A upacAra batAve che. jIvane zuddhanayano-nizcayanayano 'pakSa' paNa pUrve kadI Avyo nathI - ema kahIne temAM je nizcayanayanA pakSanI paNa apUrvatA batAvI che te to svabhAva tarapha jhUkI rahelA jIvanI vAta che. ekadama nIkaTamAM samyagdarzana pAmavAnI jenI taiyArI che, ane te mATe svabhAvane lakSamAM laIne te taraphanuM jora karI rahyo che evA jIvanI te dazAne paNa apUrva gaNI che tene nizcayanayano pakSa gaNyo che. pachI svabhAva taraphanA jorane lIdhe taratamAM ja teno vikalpa tUTIne aMdaramAM upayoga thaMbhI jatAM sAkSAt nizcayanaya thAya che. te vakhate nirvikalpatA che. A nizcayanayanA upayoga vakhate AtmAnA AnaMda sAthe jJAnanI ekAkAratA thatAM adbhUta nirvikalpa AnaMdanI anubhUti thAya che... aho ! nirvikalpa dazAno te AnaMda vikalpane gocara nathI - tenuM varNana zabdomAM karI zakAya ema nathI. (6) prazna H anAdinA ajJAnI jIvane samyagdarzana pAmyA pahelAM to ekalo vikalpa ja hoya ne? uttara H nA, ekalo vikalpa nathI. svabhAva tarapha DhaLI rahelA jIvane vikalpa hovA chatAM te ja vakhate AtmasvabhAvanA mahimAnuM lakSa paNa kAma kare che ne te lakSanA jore ja te jIva AtmA tarapha AgaLa-AgaLa vadhe che; kAMI vikalpanA jorathI AgaLa nathI vadhAtuM. apUrvabhAve svabhAvane lakSagata karIne, jenI pariNati pahelavahelI je zuddhasvabhAvanA anubhava tarapha jhUkI rahI che, jene samyagdarzana pAmavAnI taiyArI che, evA jIvanI khAsa pariNatinuM alaukika varNana karatAM ema AvyuM ke, 'svabhAvano lakSamAM laIne tenA anubhavanA saMskAra pADI rahelAM te jIvane haju rAga to che, vikalpa che, paNa tenuM jora vikalpa para nathI jAtuM, tenuM jora aMtara svabhAva tarapha ja jAya che, eTale tenI pariNati svabhAvatarapha jhUkI jAya che, ne rAga tUTIne nirvikalpa anubhUti thAya che. pahelAM rAga-vikalpa hato tenuM kAMI A phaLa nathI, paNa aMdara svabhAva taraphanuM jora hatuM tenuM A phaLa che. jo ke tenuM A phaLa kahevuM te paNa vyavahAra che. kharekhara to te 4 105 For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %88 jene sanAtana vItarAga darzana : te samyagdarzana vakhatano puruSArtha judo ja che; paraMtu ahIM samyagdarzana pahelAMnI dazAnI je vizeSatA che te batAvavI che, tethI ema kahyuM che. rAga taraphanuM jora tUTavA mAMDyuM ne svabhAva taraphanuM jora vadhavA mAMDayuM, tyAM (savikalpa dazA hovA chatAM) ekalo rAga ja kAma nathI karato, paNa rAganA avalaMbana vagarano svabhAva taraphanA joravALo eka bhAva paNa tyAM kAma kare che, ane tenA jore AgaLa vadhato vadhato, puruSArthano koI apUrva kaDAko karIne nirvikalpa AnaMdanA vedana sahita te jIva samyagdarzana pAmI jAya che. * - ekavAra Avo nirvikalpa anubhava thaI gayA pachI jJAnIne pAcho vikalpa paNa Ave, ane vikalpa vakhate nizcayanayano upayoga na hoya, chatAM te vakhateya te jJAnIne jJAnanuM pramANarUpa pariNamana samyajJAnapaNuM-bhedajJAna-to niraMtara vartI ja na rahyuM che, temaja dRSTi to nizcayanayanA viSayarUpa zuddhAtmA upara sadAya paDI che. have tene je vikalpa UThe che te pahelAMnA jevA nathI. pahelAM ajJAna dazAmAM to te vikalpa sAthe ja ekatA mAnIne tyAM ja aTakI jato; ane have bhedajJAna dazAmAM to te vikalpane potAnA svabhAvathI judo ja jANe che, eTale temAM aTakavAnuM banatuM nathI, paNa zuddhasvabhAva tarapha ja jora rahe che. AvI sAdhakajIvanI pariNati che. (7) praznaH zAstramAM - upadezamAM prayatna karavo, prayatna karavo - evI vAta Ave che ne? uttara : prayatna karavAnuM kahevAmAM Ave che. upadezanI A zelI che. prayatna thAya paNa che. UMDA saMskAra pADo ema kahevAmAM paNa Ave che. prayatna thAya paNa che - saMskAra UMDA paDatAM jAya che. paNa, prayatna che to paryAya! to paryAya mAtrathI bhinna chuM, prayatna zuM karuM?" sahaja thAya ja che. prayatna vagerenuM thavuM paryAyano svabhAva che. temAM huM na AvuM chuM, na jAu chuM. trikALI chuM evI dRSTimAM prayatna sahaja thAya che. "huM pariNAma mAtra nathI." trikALI dhruvapaNAmAM ahapaNuM sthApI devuM te ja upAya che. AkhI Atmavastu ja aMtarmukha dRSTino viSaya che. jainazAsananuM ekapaNa rahasya aMtaranI dRSTi vinA samajAya tevuM nathI. jagatano rAjA caitanyabhagavAna AtmA pote anaMta sAmarthyano bhaMDAra che. pote ekalo potAnA svabhAvanI tAkAtathI, paryAyano saMkoca TALIne vikAsa karIne mokSadazA pragaTa kare che. aMtarmukha thaIne svabhAvanI zaktinI pratIta karatAM tenA For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 ja jene sanAtana vItarAga darzana E----- avalaMbane paryAyamAMthI krame-krame saMkoca TaLIne vikAsa thato jAya che ane alpakALamAM pUrNatA pragaTI jAya che Aja ekavidhi che. (8) praznaH nirvikalpadazA vakhate je aMtarmukha jJAnaupayoga che te jJAnanuM zeya jJAna che ke AnaMda? uttara H te aMtarmukha upayoganuM zeya Akho AtmA che; jJAna ne AnaMda badhuM temAM abheda AvI jAya che, te jJAnamAM AnaMdanuM vedanA vyakta che. (9) praznaH bhedajJAna thayuM na hoya paNa te prayatna karato hoya to tenA pariNAma kevA hoya? tenI raheNIkaraNI kevI hoya? uttaraH (1) enA pariNAmamAM satsamAgama ane savicAra ghUMTAtA hoya. (2) AtmA zuM che? sat zuM che? jJAnI kevA hoya? evA prakAranA tattvanA sadvicAra hoya. (3) pariNAmamAM paranI prItino rasa ghaNo maMda thaI jAya. ghaNI pAtratA (rUcI), pratIti ane jijJAsA joIe. (4) sAcA deva-guru-zAstranuM bahumAna jAge, kudeva-kuguru, taraphanuM valaNa chUTI jAya. . (5) sva-tarapha, svasammukha jhUkavA jevuM che - ema nakkI karIne vAraMvAra teno aMtara udyama kare. (6) aMdaramAM yathArtha tattvanuM vAraMvAra dholana karato hoya. (7) anyAya, anIti ane abhakSyanA kaluSita pariNAma chUTI ja gayA hoya. Avo jIva aMtarmukha thavAnA vAraMvAranA abhyAsa vaDe bhedajJAna pragaTa kare che. (10) praznaH eka samayamAM rAga ane vItarAgatA baMne bhAvo sAthe hoya? uttaraH hA, sAdhakane aMze rAga ane aMze vItarAgatA ema baMne bhAvo ekasAthe hoya che. jene samyagdarzana thayuM tyAM aMze zuddhatA pragaTIne hajI sAdhakane azuddhatApaNa che, e rIte aMze zuddhatA ane aMze azuddhatA ema baMne bhAvo sAdhakadazAmAM eka sAthe hoya che. temAM zuddhatA te saMvara-nirjarAnuM kAraNa che ane azuddhatA te AsravabaMdhanuM kAraNa che. jeTalI zuddhatA che teTalI aMtarmukha pariNati che. For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88888 * jaina sanAtana vItarAga darzana (11) prazna H jene AtmAnI kharI dhagaza jAge te jIvanI dazA kevI hoya? uttara H (1) AtmArthIne samyagdarzana pahelAM svabhAva samajavA mATe eTalo tIvra rasa hoya ke jJAnI pAsethI svabhAva sAMbhaLatAM ja te grahaNa thaIne aMdaramAM utarI jAya.. AtmAmAM pariNamI jAya... aho! mAro Avo svabhAva gurue batAvyo' ema guruno upadeza TheTha AtmAmAM sparzI jAya. (2) jema korA ghaDA upara pANInuM TIpuM paDatAM ja te cUsI le che, athavA dhagadhagatA loDhA upara pANInuM TIpuM paDatAM ja te cUsI le che, tema jene tIvra AtmajijJAsA jAgI che ne je duHkhathI ati saMtapta che evA AtmArthI jIvane zrI guru pAsethI AtmazAMtino upadeza maLatAM ja tene cUsI lye che, eTale ke te upadezane potAnA AtmAmAM pariNamAvI de che. (3) AtmArthIne svabhAvanI jijJAsA ane jhaMkhanA evI ugra hoya ke 'svabhAva' sAMbhaLatAM to hRdayamAM soMsaravA utarI jAya... are! 'svabhAva' kahIne jJAnI zuM batAvavA mAMge che. enuM ja mAre grahaNa karavuM che - Ama rUMvATe rUMvATe svabhAva pratyeno utsAha jAge ne pariNatino vega svatarapha vaLe. evo puruSArtha upADe ke svabhAva prApta kare ja chUTako. svabhAvanI prApti na thAya tyAM sudhI cena na paDe. (4) jyAM sudhI evuM aMtara pariNAma na thAya tyAM sudhI potAnI kacAza samajIne khUba ja aMtarazodha karIne AtmArthI ugratA kare. (12) prazna H bhagavAna ! pakSAtikrAntanuM zuM svarUpa che? prabho ! nirvikalpa anubhavanuM svarUpa zuM che ne anubhavanI rIta zuM che? uttara : AcArya deva, samayasAra gAthA 143 mAM nirvikalpa anubhavanuM svarUpa batAve che. 'nayadraya kathana jANe ja kevaLa samayamAM pratibaddha je; nayapakSa kaMIpaNa nava grahe, nayapakSathI parihIna te.' 108 For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena sanAtana vItarAga darzana gAthArtha nayapakSathI rahita jIva, samayathI pratibaddha thayo thako (arthAt cisvarUpa AtmAne anubhavato thako) baMne nayonA kathanane kevaLa jANe che paraMtu nayapakSane jarApaNa grahaNa karato nathI. bhAvArtha ? jema kevaLI bhagavAna sadA nayapakSanA svarUpanA sAkSI (jJAtAdraSTA) che tema zrutajJAnI paNa jyAre samasta nayapakSothI rahita thaI zuddha caitanyamAtra bhAvanuM anubhavana kare che tyAre nayapakSanA svarUpano jJAtA ja che. eka nayano sarvathA pakSa grahaNa kare to mithyAtva sAthe maLelo rAga thAya; prayojananA vaze eka nayane pradhAna karI tenuM grahaNa kare to mithyAtva sivAya mAtra cAritramohano rAga rahe; ane jyAre nayapakSane choDI vastusvarUpane kevaLa jANe ja tyAre te vakhate zrutajJAnI paNa kevaLInI mAphaka vItarAga jevo ja hoya ema jANavuM. sArabhUta H (1) parathI to AtmAnA prayojananI kAMI siddhi thatI nathI. (2) bahAranA rAgathI paNa kAMI prayojana siddha thatuM nathI. (3) huM zuddha chuM' ItyAdi vikalpo vaDe caitanyanA anubhavanuM prayojana siddha thatuM nathI. (4) dharmAtmA samasta vikalponA pakSane oLaMgIne caitanyane anubhave che. nimittanA AzrayathI lAbha thAya e vAta to kyAMya rahI, paNa zAMtarasanA piMDa caitanyane aMdaranA zuddhanayanA vikalpa ne Azraye paNa kiMcita lAbha nathI, caitanyasvarUpamAM ArUDha thaIne zAMtarasanA vedananI dazAmAM koI vikalpano pakSa raheto nathI, enuM nAma pakSAtikrAMta-samayasAra che, te ja nirvikalpa pratItirUpe pariNamelo parama AtmA che, jJAna AtmA che, jyoti svarUpa che. (5) "zuddha paramAtmA saccidAnaMda chuM evo vikalpa paNa kharekhara paralakSI-parAzrayIbhAva che, te paNa anubhavanuM sAdhana nathI. zrutajJAnane svasammukha karavuM te ja eka anubhavanuM sAdhana che. vikalpAtIta thaIne caitanyanuM svasaMvedana kare tyAre zrutajJAnI paNa kevaLI bhagavAnanI jema pakSAtIta-vikalpAtIta che, vItarAga ' jevo ja che. - 109 9 For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka kaLI jene sanAtana vItarAga darzana - @ (6) vikalpathI bhinna paDIne svasammukhapaNe jeNe caitanyano anubhava karyo che, prajJA chINI vaDe jJAna ane vikalpane judA pADI nAkhyA che te jJAnIne nirvikalpa anubhavano kALa jyAre na hoya tyAre nayapakSanA je vikalpo UThe te cAritramoha pUrato rAga che, paNa dharmIne te vikalpanA grahaNano utsAha nathI, te vikalpane sAdhana mAnatA nathI, ne tenA kartA thatA nathI; tenuM jJAna vikalpathI juduM ne juduM pariName che. (7) jyAre nayapakSa saMbaMdhI samasta vikalpothI pAra thaIne svasaMvedana vaDe dhyAnamAM (zuddhopayogamAM) hoya tyAre zrutajJAnI paNa vItarAga, jevo ja che, abuddhipUrvakanA vikalpo bhale paDaDyA hoya, paNa tenA upayogamAM koI vikalpanuM grahaNa nathI, nirvikalpa anubhavamAM ekalA paramAnaMdane ja anubhave che. (8) dharmI kahe che ke, "samasta vikalporUpa baMdha paddhatine choDIne apAra caitanyatattvane huM anubhavuM chuM, mArA utpAda-vyaya-dhruva caitanyabhAva vaDe ja bhavAya che"-zrutajJAnane aMtarmukha karIne Avo anubhava thAya te samyagdarzana che. (9) samyasanmukha jIvane hajI potAnA bhUtArtha svabhAvanA Azraye nirvikalpa vedana pragaTayuM nathI, tyAM "aho! A mAro AtmA ekAkAra jJAyaka svarUpa che' evA bahumAnano vikalpa tene UThe che, paNa te vikalpanuM zaraNa nathI, zaraNuM to bhUtArtha svabhAvanuM ja che, ne tenA ja zaraNe samyagdarzana - nirvikalpa anubhUti thAya che. (10) nayapakSa sakala rahita bhAkhyo te 'samayano sAra che" je kharekhara samasta nayapakSo vaDe khaMDita nahi thato hovAthI jeno samasta vikalpano vyApAra aTakI gayo che evo che te samayasAra che. kharekhara A ekane ja kevaLa samyagdarzana ane samyajJAnanuM nAma maLe che. (11) prathama zrutajJAnanA avalaMbanathI jJAnasvabhAva AtmAno nizcaya karIne, pachI AtmAnI pragaTa prasiddhine mATe, para padArthanI prasiddhinAM kAraNo je Indriya dvArA ane manadvArA pravartatI buddhio te badhAne maryAdAmAM lAvIne jeNe matijJAnanI paryAyane Atmasanmukha karyuM che evo, tathA nAnA prakAranA nayapakSonA AlaMbanathI tathA aneka vikalpo vaDe AkuLatA utpanna karanArI zrutajJAnanI buddhione paNa For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene sanAtana vItarAga darzana maryAdAmAM lAvIne, zrutajJAna tattvane paNa Atmasanmukha karato, atyaMta vikalparahita thaIne tatkALa nijarasathI pragaTa thatA, Adi-madhya-aMta rahita, anAkuLa, kevaLa eka, AkhA ya vizvanA upara jANe ke tarato hoya tema akhaMDa pratibhAsamaya, sakaLa nirAvaraNa, anaMta vijJAna dhana, paramAtmA svarUpa samayasArane jyAre AtmA anubhave che te vakhate ja AtmA samyapaNe dekhAya che (arthAt zraddhAya che) ane jaNAya che, tethI samayasAra ja samyagdarzana-samyajJAna che. (12) bhAvArtha ? AtmAne pahelAM AgamajJAnathI jJAnasvarUpa nizcaya karIne pachI IndriyabuddhirUpa matijJAnane jJAnamAtramAM ja meLavI daIne, tathA zrutajJAnarUpI nayanA vikalpone maTADI, zrutajJAnane paNa nirvikalpa karIne, eka akhaMDa pratibhAsano anubhava karavo te ja "samyagdarzana' ane "samyajJAna' evAM nAma pAme che; samyagdarzana ane samyajJAna kAMI anubhavathI judAM nathI. For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 jaina sanAtana vItarAga darzana varasuvilLa sAra siMkSipta) - svAnubhUtiH svAnubhUti thatAM jIvane kevo sAkSAtkAra thAya? svAnubhUti thatAM, anAkuLa-AhulAmaya, eka, AkhAya vizvanI upara tarato vijJAnadhana paramapadArtha-paramAtmA anubhavamAM Ave che. AvA anubhava vinA AtmA samyapaNe dekhAto-jaNAto-zraddhAto ja nathI. tethI svAnubhUti vinA samyagdarzananI - dharmanI - sukhanI zarUAta ja thatI nathI. AvI svAnubhUti prApta karavA Ave zuM karavuM? svAnubhUtinI prApti mATe jJAnasvabhAvI AtmAno game tema karIne paNa dRDha nirNaya karavo. huM jJAna AnaMda svabhAvI bhagavAna AtmA chuM jJAna svabhAvI AtmAno nirNaya daDha karavAmAM sahAyabhUta-prayojanabhUta tattvajJAnano abhyAsa atyaMta jarUrI che, jarUrI nahi Avazyaka ja che, anivArya che. (1) cha dravyonuM svayaMsiddha satpaNuM ne svataMtratA (2) dravya-guNa-paryAya - jIvanA sAmAnya ane vizeSa guNa (3) utpAda-vyaya-dhrovya - dravyasvabhAva - paryAya svabhAva (4) kramabaddha paryAya - pAMca samavAya (5) upAdAna-nimittanI svataMtratA - sukhanuM svarUpa (6) nava tattvonuM yathArtha svarUpa ane zraddhAnuM (7) sAcA deva-guru-zAstranuM svarUpa (8) karmano siddhAMta - jIva ane karmanI sattAnuM bhinnapaNuM (9) jIva ane zarIranI taddana bhinnabhinna kriyAo (10) puNya ane dharmanA lakSaNa bheda - bhedajJAna (11) vizva vyavasthA ane vastu vyavasthA (12) nizcaya ane vyavahAra ItyAdi aneka viSayonA sAcA bodhano-abhyAsa hA karavo. tIrthakara bhagavaMtoe kahelAM AvA aneka prayojanabhUta satyonA abhyAsa mATe pAMca paramAgamano abhyAsa karavo. ane tenI sAthesAthe sarva tattvajJAnano ziramora-mugaTamaNi je zuddha dravyasAmAnya arthAt paramapariNAmikabhAva eTale ke For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAga darzana jJAyakasvabhAvI zuddhAtmadravya sAmAnya-je svAnubhUtino AdhAra che. samyagdarzanano Azraya che. mokSamArganuM AlaMbana che. sarva zuddhabhAvono nAtha che-teno divya mahimA hRdayamAM sarvAdhikapaNe aMkita karavA yogya che. te nija zuddhAtmadravya sAmAnyano Azraya karavAthI ja atIndriya AnaMdamaya svAnubhUti prApta thAya che. sukha prApta karavAno sAco upAya A ja che. "AtmA zuddha chuM, buddha chuM, mukta chuM, nitya chuM, anitya chuM, eka chuM, aneka chuM ItyAdi prakAro vaDe jeNe prathama zrutajJAnanA avalaMbana vaDe jJAnasvabhAvI nija AtmAno nirNaya karyo che evA jIvane, tattvavicAranA rAganI je vRtti UThe che te paNa duHkhadAyaka che, AkuLatArUpa che. tevA aneka prakAranA zrutajJAnanA bhAvane maryAdAmAM lAvato, huM Avo chuM, tevo chuM - evA vicArane puruSArtha dvArA rokato, para taraphanA vaLatA upayogane sva tarapha kheMcato, nayapakSanA AlaMbanathI thato ke rAgano vikalpa tene AtmAnA svabhAvarasanA bhAna dvArA TALato, zrutajJAnane (vartamAna jJAnanI paryAyane) paNa Atmasanmukha je kare che, te vakhate bhedajJAnanI je dhArA akhaMDarUpe be ghaDI vahe che, te jIva karaNa labdhimAM pravezatA, atyaMta vikalparahita thaIne tatkALa nijarasathI pragaTa thatA, Adi-madhya-aMta rahita AtmAnA paramAnaMda svarUpa amRta rasane vede che. A che svAnubhUtinI prakriyA. e ja jainazAsana che. sukhanuM svarUpa AtmAnuM prayojana sukha che. dareka jIva sukha Icche che ane te sukhane mATe ja jhAvI nAkhe che. he jIva! tArA AtmAmAM sukha nAmanI zakti hovAthI AtmA ja svayaM sukharUpa thAya che. AtmAnuM samyagdarzana-samyajJAna ne samyagvAritrarUpa pariNamana e traNe sukharUpa che. AtmAno dharma sukharUpa che, duHkharUpa nathI. he jIva! tArI sukhazaktimAMthI ja tane sukha maLaze, bIje kyAMyathI tane sukha nahi maLe; kema ke tuM jyAM cho tyAM ja tAruM sukha che. tArI sukhazakti evI che ke jyAM duHkha kadI pravezI zakatuM nathI; mATe he jIva! jyAM sukha che tyAM DUbakI mArIne tArI sukha zaktine uchALa-uchALa !! eTale ke tArI vartamAnajJAnanI paryAyamAM pariNamAva, jethI tane tArA sukhano pragaTa anubhava thaze. (2) For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) che jene sanAtana vItarAga darzana -- --@(3) nirvikalpa dazA ja sukhasvarUpa che AtmaciMtanamAM kyAMya guNabhedanI ke rAganI mukhyatA nathI, vikalpanuM jora nathI, paNa bhedajJAnanA abhyAsamAM paNa aMdara jJAnamAM paramajJAyaka svabhAvanA koI aciMtya mahimAnuM jora kArya karI rahyuM che ane te svabhAvanA ja jore nirvikalpa thaIne mumukSu jIva pracaMDa puruSArthathI - sahaja rIte AtmAne sAkSAt svAnubhavamAM laI le chetyAM koI vikalpa rahetA nathI. A rIte zarUAtathI aMta sudhI bhedavikalpa vacce AvavA chatAM svabhAvanA mahimAnA jore mumukSujIva tene oLaMgI jaIne svAnubhUtimAM pahoMcI jAya che. ' svabhAva lakSe zravaNa - manana - ciMtana.. yathArtha nirNaya. svarUpa lakSe sAdhanA.......... svAdhyAya........bhedajJAna svadhyeya lakSe dhyAna...AtmAnubhUti......sukhanI prApti mithyAtvanA nAzano upAyaH je nija zuddha jJAyaka vastumAM mithyAtva ke rAgAdi vibhAvo che ja nahi temAM rucinA pariNAma tanmaya thatAM mithyAtva TaLe che (ruci, pratIti, jijJAsA, lakSa, ekAgratA... anubhava). guNabhedano vikalpa paNa zuM zuddhavastumAM che? - nathI; to te zuddha vastunI pratIti guNabhedanA vikalpanI apekSA rAkhatI nathI. zuddha vastumAM vikalpa nathI, ne vikalpamAM zuddhavastu nathI. baMnenI bhinnatA jANatAM pariNati vikalpothI khasIne svabhAvamAM AvI tyAM samyakattva thayuM ne mithyAtva TaLyuM. A mithyAtva TALavAnI rIta che, duHkhamAMthI chUTavAnI rIta che. te mATe svabhAvanuM sAmarthya AvavuM joIe. aMdara cidAnaMdasvabhAvano anaMto mahimA bhAsIne teno anaMto rasa Avavo joIe. ema karavAthI pariNAma temAM tanmaya thAya che. (5) daSTino viSaya : saMyamanA bhedomAM saMyamane gotavAthI saMyamanI avasthA pragaTe nahi, paNa huM AtmA to abhedapaNe vItarAga svarUpa ja chuM, anaMtaguNono abheda piMDa chuM evI abheda dRSTinA jore (sthiratA vadhatAM) saMyamAdi vItarAgI paryAya pragaTe che. "asaMyamano tyAga karuM to saMyama pragaTe evA vikalpathI saMyama pragaTe nahi paNa mAro svabhAva ja kAyama samasvarUpa (vItarAga svarUpa-sAmyabhAvasvarUpa) ja che ema tenA upara dRSTi mUkavAthI (sthiratA thatAM) For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tejakajI jena sanAtana vItarAga darzana @@ saMyama pragaTe che. guNa-guNIno bheda paNa vastudRSTino viSaya nathI. vAstavika rIte to anaMtaguNono abheda piMDarUpa je nija vastu te ja dRSTino viSaya che. dravyathI sAmAnya, kSetrathI abheda, kALathI nitya ane bhAvathI eka, A cAreyano eka abheda dravya e ja dRSTino viSaya che. sarvajJatAnI sattA H pahelAM nakkI karo ke A jagatamAM sarvajJatAne pAmelA koI AtmA che ke nahi? jo sarvajJa che, to temane te sarvajJatArUpI kArya kaI khANamAMthI AvyuM? caitanyazaktinI khANamAM sarvajJatArUpI kAryanuM kAraNa thavAnI tAkAta paDI che. AvI cetanyazaktinI sanmukha thaIne sarvajJatAno svIkAra karatAM temAM apUrva puruSArtha Ave che. "sarvajJatAno svIkAra karatAM puruSArtha UThI jAya che' e mAnyatA to ghaNI moTI bhUla che. kevaLajJAnane tenA kAraNanI pratIti karatAM jene svasammukhatAno apUrva puruSArtha UpaDe che te jIva niHzaMka thaI jAya che. "mArA AtmAnA-zuddhasvabhAvanA Azraye-AdhAre-sarvajJanI pratIti karIne mokSamArgano puruSArtha meM zarU karyo che ne sarvajJanA jJAnamAM paNa e ja rIte AvyuM che; - huM alpakALamAM mokSa pAmavAno chuM ne sarvajJanA jJAnamAM paNa ema ja AvyuM che. vItarAgatA" sarva zAstrono sAra "vItarAgatA" ja che. zuddha pariNAma te AtmAno dharma che. temAM samyagdarzana-jJAna-cAritra traNe AvI jAya che, paNa vratAdino rAga temAM Avato nathI. A zuddha ratnatrayarUpa je vItarAga bhAva te ja badhAM zAstronuM tAtparya che. te ja jinazAsana che, te sarvajJa bhagavaMtonI AjJA che ne te ja vItarAgI saMtonuM pharamAna che. mATe tene ja zreyarUpa jANIne ArAdhanA karavI. jevo vItarAga svabhAva zaktirUpe aMdara paDyo che te paryAyamAM pragaTa thAya che. eka samayanI vItarAgatA pragaTa thAya te samyagdarzana che. be ghaDInI sthiratA thatA je vItarAga dazA pragaTa thAya te kevaLajJAna che. AtmAnubhUti e ja jinazAsana che. (8) jJAnasvabhAva : jJAna AtmAno svabhAva che. jJAnamAM kALabheda nathI, jJAnane vajana nathI ane jJAnamAM vikAra nathI. pacAsa varSa pahelAMnI vAta yAda karavI hoya to te saMbhAravA jJAnamAM krama jAta che. For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88888 jena sanAtana vItarAga darzana ----- pADavo paDato nathI. je rIte gaI kAlanI vAta yAda Ave te ja rIte pacAsa varSa pahelAnI vAta paNa jhaTa yAda AvI zake che. mATe jJAnamAM kALabheda paDato nathI; kALane khAI jAya evo arUpI jJAnamUrti AtmA che. jJAna arUpI che tethI jJAna game teTaluM vadhI jAya to paNa tenuM vajana lAgatuM nathI. (A kSayopazama jJAnanI vAta nathI -- ene to ajJAna kahyuM che) anubhava jJAnanI A vAta che. jJAnane vajana nathI mATe te arUpI che. jJAna zuddha avikArI che; jJAnamAM vikAra nathI. juvAnImAM kAma-krodhAdi vikArI bhAvothI bharelI, kALA koyalA jevI jiMdagI gALI hoya, paNa pachI jyAre tene jJAnamAM yAda kare tyAre jJAna sAthe te vikAra thaI Avato nathI, tethI jJAna pote zuddha avikArI che. AtmA pote zuddha avasthAmAM rahIne vikAranuM jJAna karI zake che. avasthAmAM paranA avalaMbanathI kSaNika vikAra thAya che ene avikArI svabhAvanA bhAna vaDe sarvathA toDI zakAya che. nAza thaI zake te AtmAno svabhAva hoya nahi; tethI vikAra AtmAno svabhAva nathI. jene jJAnadhArAmAM jJAyakanuM jJAna thayuM che tene rAgAdi parazeyonuM je jJAna thAya che te zeyane laIne thAya evI parAdhInatA jJAnane nathI. zubhAzubha bhAvothI bhinna paDIne jene caitanyanI dRSTi thaI che tene jJAnanI paryAyamAM svaparanuM je jJAna thayuM te, parazeya che mATe parasaMbaMdhI jJAna thayuM che - ema nathI; jJAnanA svapara prakAzakapaNAne laIne jJAna thayuM che. tethI rAgane-zeyane jANatAM zeyakRta jJAna che ema nathI, paNa jJAnakRta jJAna che. jJAnanI paryAya pratyeka samaye te kSaNanI potAnI yogyatAthI ja utpanna thAya che ane jANavAnuM kArya thAya che. jJAnasvabhAva svapara prakAzaka che, te parane jANe te kAMI Asava-baMdhanuM kAraNa nathI, chatAM ajJAnI "parano vicAra karavAthI to AstravabaMdha thaze' ema mAnIne paranA vicArathI dUra rahevA mAge che; tenI te mAnyatA jUThI che. - hA, caitanyanA dhyAnamAM ekAgra thaI gayo hoya to paradravyanuM ciMtavana chUTI jAya; upayoga tyAM nathI mATe. paNa ajJAnI to "parane jANanAra jJAnano upayoga ja baMdhanuM kAraNa che" ema mAne che. baMdhanuM kAraNa to mithyAtva-viparIta mAnyatA ane rAga-dveSanA pariNAma che. For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 ( jaina sanAtana vItarAga darzana jeTalo akaSAya vItarAgabhAva thayo teTalAM saMvara-nirjarA che, ane jeTalA rAgAdibhAva (mithyAtva sAthe) che teTalo AsravabaMdha che. jo paranuM jJAna baMdhanuM kAraNa hoya to kevalI bhagavAna to samasta padArthone jANe che, chatAM temane baMdhana jarApaNa thatuM nathI. temane rAga-dveSa nathI mATe baMdhana nathI. teja pramANe badhA jIvone jJAna baMdhanuM kAraNa nathI. vartamAna jJAnanI paryAya to mokSamArganuM sAdhana che. kevaLajJAna dazA pragaTa thAya che tenuM sAdhya che ane anaMtajJAna svarUpa je zaktithI bharelo jJAnasvabhAva che te tenuM dhyeya che. te dhyeyanuM dhyAna karatAM vartamAna jJAnanI paryAya jevo vItarAgasvabhAva che te rUpa thaI jAya che, AnuM ja nAma samyagdarzana-samyajJAna ane kevaLajJAna che. (9) dravyanI svataMtratA : pratyeka dravya svataMtra che, e pratyeka dravyano pratyeka guNa svataMtra che. eka eka guNanI pratyeka paryAya svataMtra che. evI rIte huM paNa eka svataMtra dravya chuM." A dravyanI svataMtratA jAhera kare che, "eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi." "huM koIne sukhI na karI zakuM, mane koI sukhI na karI zake-huM koIne duHkhI na karI zakuM, mane koI duHkhI na karI zake." "huM eka svataMtra padArtha chuM, mane karma rokI zake nahi." praznaH be jIvone 148 karyaprakAro saMbaMdhI sarva bheda-prabhedonAM prakRti-pradeza sthiti-anubhAga badhuM barAbara eka sarakhuM hoya to te jIvo utaravartI kSaNe sarakhA bhAva kare ke bhinna bhinna pakAranA? uttara : bhinna bhinna prakAranA prazna : baMne jIvonI zakti to pUrI che ane AvaraNa barAbara sarakhAM che, to pachI bhAva bhinna bhinna prakAranA kema karI zake? uttara : "akAraNa pAriNAmika dravya che? arthAt jIva jenuM koI kAraNa nathI evA bhAve svataMtrapaNe pariNamatuM dravya che tethI tene potAnA bhAva svAdhInapaNe karavAmAM kharekhara koNa rokI zake? te svataMtrapaNe potAnuM badhuM karI zake che. AvI rIte pratyeka dravyane.... dareka AtmAne bhinna bhinna juo, temanI For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80% jaina sanAtana vItarAga darzana dareka samayanI svataMtratAno svIkAra karo, evI ja rIte pratyeka pudgala paramANune svataMtra juo, jANo, mAno ane tenuM svataMtra pariNamana, teno svIkAra karo. AvI dravyanI svataMtratA e jainadarzananuM maulika tattva che. A mahAna siddhAMta che. (10) (a) karmanA svataMtra astitvano svIkAra : jinAgamamAM karmanuM svarUpa svataMtra rIte batAvavAmAM AvyuM che. karmanA anaMtaprakAra che. temAM dravyakarmanA mukhya ATha prakAra batAvavAmAM AvyA che. enA astitvano svIkAra karavo. - AtmAmAM karmanI "nAsti' che. AtmA ane karma baMne svataMtra dravya che. eka cetana che, eka jaDa che. baMne anAdinA eka kSetrAvagAha saMbadhe joDAyelA che.. je potAmAM nathI te potAne nukasAna karI zake nahi ane jyAM potAnI (AtmAnI) sattA nathI tyAM AtmA paNa karmanuM zuM karI zake? karmo AtmAnA sukha-duHkhanuM kAraNa nathI. potAnI ajJAna avasthA e ja duHkhanuM kAraNa che ane potAnA svabhAvanA puruSArthathI e ajJAna avasthA TALI jJAna avasthA pragaTa ka karavAthI jIvane sukhanI prApti thAya che. pote svalakSe vikAra karI zake nahi, paNa vikAramAM nimittarUpa bIjI te vastunI hAjarI hoya che. koInI avasthA koInA kAraNe thatI nathI" A dravyanI svataMtratAno siddhAMta che. jyAM jIvane vikAra bhAva karavAnI vartamAna yogyatA hoya tyAM nimittarUpe thanAra karma hAjara ja hoya, Avo nimitta-naimittika saMbaMdha batAvavAmAM Avyo che. AtmA ane karma vacce kartA-karma saMbaMdha koI prakAre nathI. jyAre jIvanI pUrNa avasthA pragaTa thAya che tyAre sarva karmono svayaM nAza thaI jAya che tyAre karmono nAza karyo ema upacArathI kahevAmAM Ave che. (ba) jIvanI svataMtratAH jIva ekalo Avyo, ekalo rahe che, ane ekalo jAya che, te ekalo ja che, tene jagata sAthe zo saMbaMdha che? ekalo ja duHkhI thAya che ane ekalo ja sukhI thaI zake che. ajJAna avasthAmAM ekalo ja duHkhano anubhava kare che. For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % jena sanAtana vItarAga darzana mithyAtva ane rAga-dveSa e ja ajJAna avasthA che. jJAna avasthAmAM ekalo ja sukhano anubhava kare che. samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa pariNamana e jJAna avasthA che. prApta saMyogo - anukULa hoya ke pratikULa e jIvane sukha-duHkhanuM kAraNa nathI. anukULa saMyogomAM sukhano AbhAsa thAya che ane pratikULa saMyogomAM duHkhano AbhAsa thAya che. bhAI! A zarIranA rajakaNa ahIM paDyA raheze. ane A makAna-mahela paNa badhAM paDyAM raheze. emAMnI koI cIja tArA svarUpamAM nathI, e badhI jIva svarUpathI bhinna che. sadaMtara bhinna che. emAM tAruM sukha kyAMya nathI. he prabhu! tuM temanA mohapAzamAMthI nIkaLI jA. have luMTAvAnuM rahevA de. tuM tArA ekattva vibhaktapaNAne pAmI ekalo nijAnaMdane bhogava. A bAra bhAvanA : (1) anitya bhAvanA (2) azaraNa bhAvanA (3) saMsAra bhAvanA (4) ekattva bhAvanA (5) anyattva bhAvanA (6) azuci bhAvanA (7) Asrava bhAvanA (8) saMvara bhAvanA (9) nirjarA bhAvanA (10) loka bhAvanA (11) bodhi durlabha bhAvanA (12) dharma bhAvanA... no abhyAsa karavo. jene jenI ruci hoya te tenI vAraMvAra bhAvanA bhAve che, ane bhAvanAne anusAra bhavana thAya che. jevI bhAvanA tevuM bhavana. zuddhAtmAnI vAraMvAra bhAvanA karavAthI tevuM bhavana-pariNamana thaI jAya che. mATe jyAM sudhI AtmAnI yathArtha zraddhA, jJAnane anubhava na thAya tyAM sudhI satsamAgame vAraMvAra prItipUrvaka tenuM zravaNa, manana ane bhAvanA karyA ja karavI e bhAvanAthI ja bhavano nAza thAya che. (11) kramabaddha paryAyano siddhAMta je dravyanuM je kSetre, je kALe, je bhAve, je nimittathI, sarvajJabhagavAne enA jJAnamAM je jAyuM che, te dravyanuM te kSetre, te kALe, te bhAve, te ja nimittathI te ja pramANe pariNamana thAya, emAM narendra, devendra ke jinendra koIpaNa kAMI karI zake nahi." For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana A mahAna siddhAMta che, vizva vyavasthA A siddhAMta para kArya karI rahI che. svayaM saMcAlita vizva vyavasthAmAM badhuM ja je rIte niyata thayeluM che te pAMca samavAya maLatA thayA ja kare che. bahu ja UMDANathI ane gaMbhIratAthI A siddhAMtano abhyAsa karavAnI AvazyakatA che. jJAyaka svabhAva lakSamAM Ave tyAre kramabaddha paryAya yathArtha samajamAM AvI zake che. je jIva pAtra thaIne potAnA Atmahita mATe samajavA mAge che tene A vAta yathArtha samajamAM AvI rahe che. jene jJAyakanI zraddhA nathI, sarvajJanI zraddhA nathI, sarvajJatAnI pratIta nathI, aMdaramAM vairAgya nathI ane kaSAyanI maMdatA paNa nathI evo jIva to zAyakasvabhAvanA nirNayano puruSArtha choDIne kramabadhdhanA nAme svachaMdatAnuM poSaNa kare che. je jIva kramabaddha paryAyane yathArtha rUpe samajeche tene svachaMdatA thaI zake ja nahi. kramabaddhane yathArtha samaje te jIva to jJAyaka thaI jAya che, tene kartRttvanA uchALA zamI jAya che ne paradravyano ane rAgano akartA thaI jJAyakamAM ekAgra thato jAya che. akartApaNuM siddha karavuM e ja kramabaddhaparyAyanA siddhAMtano sAra che. je kAMI paNa svayaM banI rahyuM che tene kare koNa? AmAM pAMca samavAya (1) svabhAva (2) niyati (3) kALalabdhi (4) puruSArtha (5) nimitta AvI jAya che. (12) upAdAna-nimittanI svataMtratAno siddhAMta : dareka dravyanI paryAya svataMtra ane kramabaddha che e to barAbara paNa paryAyano e krama kevI rIte nakkI thAya che. teno siddhAMta che. dareka paryAya tenI te samayanI upAdAnanI yogyatA pramANe utpanna thAya che ane tyAre koIne koI nimittanI hAjarI hoya ja che, paNa nimitte kAMI karatuM nathI.' A siddhAtamAM upAdAna ane nimitta baMnenI svataMtratA ja batAvavAmAM AvI che. upAdAna be prakAranu che (1) trikALI (2) kSaNika. trikALI upAdAnamAM jovAnuM che tenuM zakti-sAmarthya ane kSaNika upAdAnamAM jovAnuM che te samayanI yogyatA. 120 For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 89 jaina sanAtana vItarAga darzanaES . rAgAdi vikAra thAya che te potAmAM thAya ke paramAM? potAmAM ja thAya. caitanyanI paryAyamAM vikAra kAMI paravastu karAvI detI nathI. ekalo koI bagaDe nahi, be thAya eTale bagaDe. ekaDe eka, bagaDe be. be baMgaDI bhegI thAya to khakhaDe, tema AtmA paravastu upara dRSTi mUke che tyAre bhUla thAya che, ekalo hoya to bhUla thAya nahi. potAnA svabhAva upara dRSTi mUke to bhUla thatI nathI. mATe AtmAne vikAra thavAmAM paracIja nimitta che, paraMtu paracIja vikAra karAvI detI nathI. AvI upAdAna-nimittanI sahaja saMdhi che. moha, rAga, dveSa vagere je vikArI avasthA AtmAnI paryAyamAM utpanna thAya te jaDanI ja avasthA che, kAraNa ke jaDa taraphanA valaNavALo bhAva che mATe tene jaDano kahyo che. te bhAva AtmAno svabhAva nathI ane tenI utpatti mULa AtmAmAMthI thatI nathI mATe tene jaDa kahyo che. bAkI thAya to potAnI paryAyamAM paryAyanI yogyatAthI ja. AvI rIte upAdAna-nimittanuM svarUpa vistArathI samajavuM. (13) nizcaya-vyavahAra H vastunuM jevuM svarUpa che tevuM kahevuM te nizcaya che ane temAM bheda karIne ke eka sAthe bIjAne bheLavIne kahevuM te vyavahAra che. vItarAgI paryAya e ja nizcaya mokSamArga-sAco dharma che. joIne cAlavuM, bhASA mRdu bolavI, te kharekhara samiti nathI. to tevo upadeza kema karyo? tenuM samAdhAna e che ke vyavahAra vinA paramArtha samajAvI zakAto nathI. "svasti" zabdano artha pleccha na samajI zake, paNa "svasti" no artha tenI bhASAmAM kahe ke "tAruM avinAzI kalyANa thAo to te jIva samajI zake che. AtmAmAM darzana, jJAna, cAritra evA bheda pADIne samajAve che paNa te bheda kahevA mAtra che; AtmAmAM kharekhara evA bheda nathI, AtmA to abheda che. vaLI vyavahAra aMgIkAra karAvavA vyavahAra kahetA nathI. vyavahAra vinA paramArthano upadeza azakya che. tethI vyavahArano upadeza che. nizcayane aMgIkAra karAvavA mATe vyavahAra vaDe upadeza devAmAM Ave che, paraMtu vyavahAra che te aMgIkAra karavA yogya nathI. jene mokSa priya hoya tene mokSanuM kAraNa priya hoya, ne baMdhanuM kAraNa tene priya na hoya. mokSanuM kAraNa to AtmasvabhAvamAM aMtarmukha valaNa karavuM te ja che, - 121) For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke jene sanAtana vItarAga darzana @@@ ne bahirmukha valaNa to baMdhanuM ja kAraNa che; mATe jene mokSa priya che evA mokSArthI jIvane aMtarmukha valaNanI ja ruci hoya che, bahirmukha evA vyavahAra bhAvonI tene ruci hotI nathI. pahelAM aMtarmukha valaNanI barAbara ruci jAmavI joIe. pachI bhale bhUmikAnusAra vyavahAra paNa hoya, paNa dharmIne mokSArthIne te AdaravArUpe nathI, paNa te heyarUpe ne zeyarUpe ja che. aMtarmukha valaNanI ruci hovAthI, jema jema te aMtarmukha thato jAya che tema tema bahirmukha bhAvo chUTatA jAya che. A rIte nizcaya svabhAvamAM aMtarmukha thatAM bahirmukha evA vyavahArabhAvono niSedha thaI jAya che. (14) anaMtAnubaMdhI kaSAya ane dharmanA dasa lakSaNa ? AtmA taddana jJAyaka che; te svabhAvanuM na rucavuM, na goThavuM, tenuM nAma krodha che. "akhaMDa caitanyasvabhAva te huM nahi ema svabhAvano aNagamo - svabhAva na goThe te anaMtAnubaMdhI krodha che. vastu akhaMDa che, badhA bhaMga-bheda ajIvanA saMbaMdhe dekhAya che. dRSTimAM te akhaMDa svabhAvanuM poSaNa na thavuM te krodha che. para padArtha pratye ahabuddhi te anaMtAnubaMdhI mAna che. vastuno svabhAva jevo che tevo nahi mAnatAM ADa mArIne bIjI rIte khatavavuM tenuM nAma anaMtAnubaMdhI mAyA che, svabhAvanI bhAvanA cUkIne vikAranI IcchA karavI te anaMtAnubaMdhI lobha che. samyagdarzana thatAM-cothA guNasthAne anaMtAnubaMdhI kaSAyanI prathama cokaDIno abhAva thAya che. zrAvakanA bAra vrata aMgIkAra karatAM pAMcamA guNasthAne apratyAkhyAnI kaSAyanI bIjI cokaDIno abhAva thAya che. | muninA pAMca mahAvrata aMgIkAra karatAM chaThThA guNasthAne pratyAkhyAnI kaSAyanI trIjI cokaDIno abhAva thAya che. phakta saMvalana kaSAya ja hoya che. pUrNa vItarAgatA thatAM badhA ja kaSAyano abhAva thaI jAya che. dharmAnA dasa lakSaNaH (1) uttama kSamA (2) uttama mArdava (3) uttama Arjava (4) uttama zauca (5) uttama satya (6) uttama saMyama (7) uttama tapa (8) uttama tyAga (9) uttama AkiMcanya (10) uttama brahmacarya. - A AtmAnI cAritra guNanI paryAyo che. daza lakSaNa mahAparva e ja eka mAtra evuM parva che je parama udAtta bhAvanAonuM preraka, vItarAgatAnuM poSaka tathA For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana - saMyama ane sAdhanAnuM parva che. bhAdaravA suda-5 thI suda-14 sudhInA dasa divaso daramyAna AtmAnI ArAdhanAnuM A parva ujjavavAmAM Ave che. AtmAnA nija svabhAvanA Azraye pragaTa thatI AtmAnI nirmaLa, nidoSa, zudhdha svabhAva paryAya ene ja uttamakSamAdi dasadharma kahevAmAM AvyA che. (15) anekAntanuM svarUpa H zuddhatA ane azuddhatA baMne hovA chatAM jo zuddha svabhAva upara dRSTi nahi kare to azuddhatAne jANaze koNa? upAdAna ane nimitta baMne hovA chatAM, upAdAna tarapha vaLyA vagara nimittanuM yathArtha jJAna karaze koNa? zuddha svabhAva ane rAga athavA nizcaya ane vyavahAra baMne hovA chatAM, nizcaya dravya svabhAva tarapha dRSTi karyA vagara vyavahAra karaze koNa? nirmaLa jJAyakasvabhAva tarapha valaNa vagara sva-parane jANavAno viveka UghaDaze nahi. abheda svabhAva tarapha DhaLavuM te ja anekAntanuM prayojana che. vastu svarUpa anekAMta che. jemAM aneka aMta eTale dharma hoya te anekAMta kahevAya che. samyak anekAMta H pratyakSa, anumAna tathA Agama pramANathI aviruddha eka vastumAM je aneka dharmo che, tenuM nirUpaNa karavAmAM tatpara che te samyak anekAMta che. dareka cIja potApaNe che ane parapaNe nathI. AtmA svasvarUpe che ane parasvarUpe nathI. A pramANe jANavuM te samyak anekAMta che. samyak ekAMta H potAnA svarUpe hovApaNuM ane pararUpe nahi hovApaNuM - Adi vastunuM je svarUpa che te tenI apekSA rAkhIne pramANa dvArA jANela padArthanA eka paDakhAMno viSaya karanAra naya samyak ekAMta che. "anekAMtika mArga paNa samyak ekAMta evA nijapadanI prApti karAvavA sivAya bIjA anya hetue upakArI nathI.'' AmAM nitya dhruva svabhAva-anitya paryAya svabhAva, upAdAna-nimitta, nizcaya-vyavahAra, dravyanI svataMtratA, kramabaddhaparyAya badhA ja siddhAMta AvI jAya che. (16) jainadharmanuM mahattva : jainadharmanI mahattA e che ke mokSanA kAraNabhUta samyagdarzana-jJAna-cAritra vagere zuddha bhAvanI prApti temAM ja thAya che. enAthI 4123 For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888 189 1 jaina sanAtana vItarAga darzana : ja jainadharmanI zreSThatA che. mATe he jIva! AvA zuddha bhAva vaDe ja jainadharmano mahimA jANIne tuM tene aMgIkAra kara, ane rAgane-puNyane dharma na mAna. jainadharmanA to sarvajJa bhagavAne ema kahyuM che ke puNyane je dharma mAne che te kevaLa bhogane ja Icche che, kema ke puNyanA phaLamAM to svargAdinA bhoganI ja prApti thAya che, tethI jene puNyanI bhAvanA che tene bhoganI eTale ke saMsAranI ja bhAvanA che, paNa mokSanI bhAvanA nathI. vItarAgavANI rUpI samudranA maMthanathI jeNe zuddha cidrupa-ratna prApta karyuM che evo mumukSu cetanya prAptinA parama ullAsathI kahe che ke aho ! mane sarvotkRSTa cetanyaratna maLyuM che, have mAre cetanyathI anya bIjuM kAMI kArya nathI, bIjuM kAMI vAcya nathI, bIjuM kAMI dhyeya nathI, bIjuM kAMI zravaNa yogya nathI, bIjuM kAMI prApta karavA jevuM nathI, bIjuM koI zreya nathI, bIjuM kAMI Adeya nathI. svargamAM ratnonA DhagalA maLe temAM jIvanuM kAMI kalyANa nathI. samyagdarzanaratna apUrva kalyANakArI che, sarva kalyANanuM mULa che. tenA vinA je kare te to badhuMya "rAkha upara lIMpaNajevuM vyartha che. samyagdaSTi jIva lakSmI-putra vagere mATe koI zItaLA vagere deva-devalAnI mAnyatA kare nahi. lokamAM maMtra-taMtra auSadha vagere che te to puNya hoya to phaLe. paNa A samyagdarzana sarva ratnomAM zreSTha ratna che ke jeno devo paNa mahimA kare che. (17) divya dhvanino sAra 1. nigodathI mAMDIne siddha sudhInI sarva avasthAomAM azubha, zubha ke zuddha vizeSomAM raheluM je nitya niraMjana TaMkotkIrNa zAzvata ekarUpa zuddha sAmAnya te paramAtmA tattva che. te ja zuddha aMtaHtattva, kAraNa paramAtmA, parama pariNAmika bhAva vagere nAmothI kahevAya che. A paramAtmA tattvanI upalabdhi anAdi kALathI anaMta anaMta duHkhane anubhavatA jIve eka kSaNa mAtra paNa karI nathI. ane tethI sukha mATenA tenA sarva upAya sarvathA vyartha gayA che. bodhano ekamAtra uddeza jIvone paramAtmA tattvanI upalabdhi athavA Azraya karAvavAno che. dhruva zuddha Atma dravya sAmAnya chuM" evI anubhava zraddhA pariNatithI mAMDIne paripUrNa lInatA sudhInI koIpaNa pariNatine paramAtmA tattvano 3. huM A For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. - 8 8 8 jene sanAtana vItarAga darzana Azraya, paramAtmA tattvanuM AlaMbana, paramAtmA tattva pratye jhoka, paramAtmA tattva pratye valaNa, paramAtmA tattva pratye sanmukhatA, paramAtmA tattvanI upalabdhi, paramAtmA tattvanI bhAvanA, paramAtmA tattvanuM dhyAna kahevAya che. he jagatanA jIvo ! tamArA sukhano ekamAtra upAya paramAtmA tattvano Azraya che. samyagdarzanathI mAMDIne siddha sudhInI sarva bhUmikAo temAM samAya che. paramAtmA tattvano jaghanya Azraya te samyagdarzana che; te Azraya madhyama koTinI ugratA dhAraNa karatAM jIvane dezacAritra, sakala cAritra vagere dazAo pragaTa thAya che. ane pUrNa Azraya thatAM kevaLajJAna ane siddhattva pAmIne jIva sarvathA kRtArtha thAya che. A rIte paramAtmA tattvano Azraya ja samyagdarzana-jJAna-cAritra che. paramAtmA tattvano Azraya ja satyArtha pratikramaNa pratyAkhyAna, AlocanA, prAyazcita, sAmAyika, bhakti, Avazyaka samiti, gupti, saMyama, tapa, saMvara, nirjarA, dharma, zukaladhyAna vagere baMdhuya che. evo eka paNa mokSanA kAraNarUpa bhAva nathI je paramAtmA tattvanA AzrayathI anya hoya. 6. paramAtmA tattvathI anya evA bhAvone - vyavahAra pratikramaNa, vyavahAra pratyAkhyAna vagere zubha vikalparUpa bhAvone - mokSamArga kevaLa upacArathI kahevAmAM Ave che. zubhabhAvo dareka jIva anaMtavAra karI cUkyo che, paraMtu te bhAvo tene kevaLa paribhramaNanuM ja kAraNa thayA che kAraNa ke paramAtmA tattvanA Azraya vinA AtmAnuM svabhAva pariNamana aMze paNa nahi thatuM hovAthI tene mokSamArganI prApti aMza mAtra paNa hotI nathI. jyAM sudhI jIvanI dRSTi dhruva acaLa paramAtmA upara na paDatA kSaNika bhAvo upara rahe che tyAM sudhI anaMta upAye paNa tenA kRtaka pAdhika uchALA-zubhAzubha vikalpo-zamatA nathI, paraMtu jyAM te dRSTine paramAtmA tattvarUpa dhruva AlaMbana hAtha lAge che tyAM to te ja kSaNe te jIva dRSTi apekSAe kRtakRtyatA anubhave che. apUrva samarasabhAvanuM vedana For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 8 8 jene sanAtana vItarAga darzana thAya che. nija svabhAvarUpa pariNamanano prAraMbha thAya che ane kRtaka aupAdhika uchALA krame krame virAma pAmatA jAya che. A niraMjana nija paramAtmA tattvanA AzrayarUpa mArge ja sarva mumukSuo bhUtakALe paMcamagatine pAmyA che. vartamAnakALe pAme che, ane bhAvikALe pAmaze. 10. A paramAtmA tattva sarva tattvomAM eka sAra che, trikALa-nirAvaraNa, nityAnaMda - eka svarUpa che, svabhAva-anaMta catuSTayathI sanAtha che. sukha sAgaranuM pUra che, muktinuM kAraNa che. sarva bhUmikAnA sAdhakone te ja eka upAdeya che. he! bhavya jIvo ! A paramAtmA tattvano Azraya karI tame zuddha ratnatraya pragaTa karo. (18) abhiprAyanI bhUla : sauthI pahelAM e samajavAnI vAta che ke mULa bhUla abhiprAyanI che. juo dravyasvabhAva, paryAyasvabhAva ane saMyogo traNe sAthe che. te saMbaMdhI tamAro abhiprAya sAco hovo joIe. saMyogo jaDa che, tyAM cetananI sattA nathI, jaDanI kriyA AtmA karI zakato nathI. AtmAnuM sukha temAM nathI. vartamAna paryAyamAM je doSa che teno paNa AtmA kartA nathI - kAraNa ke te svabhAvamAM nathI. huM eka jJAyakabhAva chuM', cidAnaMda jJAna svarUpa ja chuM e potAnA dravya svabhAvano sAco abhiprAya che. basa dareka udaya prasaMge A rIte bhedajJAna karI dehathI ane rAgathI bhinna chuM ane huM jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM - A ja eka sAdhanono sat upAya che. paryAye paryAye A ja karavA jevuM che. jJAnathI bhedajJAna-ane bhedajJAnathI kevaLajJAnanI paryAya pragaTe che. A vAta samajavA jevI che, jJAnanI ke kriyAnI bhUla nathI... abhiprAyanI bhUla e ja viparIta mAnyatA-mithyAtva moTo pApa che. (19) deva-zAstra-gurunI upAsanA H je vItarAga deva ane nigraMtha guruone mAnato nathI, temanI sAcI oLakhANa temaja upAsanA karato nathI, tene to sUrya UgavA chatAM aMdhakAra che. vaLI je vItarAga guruo dvArA praNIta sAstrono abhyAsa karato nathI, te AMkha hovA chatAM paNa AMdhaLo che. jJAnI guru pAse rahIne je zAstra zravaNa karato nathI ane hRdayamAM tenA bhAva avadhArato nathI, te manuSya For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 8 [ jaina sanAtana vItarAga darzana % kharekhara kAna ane manathI rahita che. je gharamAM deva-zAsra-gurunI upAsanA thatI nathI te kharekhara ghara ja nathI kedakhAnuM che. dharmAtmAo pratye dAna temaja bahumAnano bhAva Ave temAM potAnI dharmabhAvanA cUMTAya che. jene potAne dharmano prema che tene bIjA dharmAtmA pratye pramoda, prema ane bahumAna Ave ja che. dharma dharmIjIvanA AdhAre che, tethI jene dharmI jIvo pratye prema nathI tene dharmano ja prema nathI. bhavya jIvoe sAdharmI sajjano sAthe avazya prIti karavI joIe. (20) manuSyapaNuM pAmIne jIvana kema jIvavA jevuM che : 1. 2. - 3. 4. sAraH 1. 2. 3. 4. 5. AtmA je svarUpe che tenuM sAcuM jJAna ane zraddhA karavA jevI che. prathama kartavya A che. puNya-pApa rahita nirmaLAnaMda AtmasvabhAva bhagavaMtoe kahyo che teno Azraya karavAthI mukti thayA vinA rahe nahi. zarIra ane rAgathI bhinna paripUrNa AtmA kevo che tene anaMtakALamAM eka samaya paNa jANyo nathI. jo jANe to mukti thayA vinA rahe nahi. mATe A manuSyabhavamAM A ja karavA jevuM che AtmAno anubhava ! A dAva cUkavA jevo nathI. jIve pUrve AtmasvabhAvanI vAta sAMbhaLI che, paNa aMtaramAM tenI rUci karI nathI. satsamAgame evA jJAnasvabhAvanI oLakhANa kara ! manuSyapaNuM pAmIne A ja karavA jevuM che. eka ja dhyeya jJAyaka AtmA kema oLakhAya? tattvano yathArtha nirNaya - te mATe abhyAsa satsaMga ane svAdhyAya niyimata karavo. 'huM jJAna AnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM' prathama aMdara jJAna ane zraddhAmAM puruSArtha karavAno che. prayogamAM paryAya paryAye bhedajJAnano abhyAsa. - bhedajJAna ane svabhAvanA AzrayathI AtmAnubhava samyagdarzana - sukhanI prApti thAya ja. A ja eka upAya che. A pAMcamAM jIvana jAya te jIvana saphaLa che. *** 127 For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAgadarzana cha vastuvijJAnanA sidharia riharayo) -16 - (1) siddhAMtonI samajaNa - yathArtha vastuvijJAnanuM rahasya pAmyA vinA game teTalo prayatna karavAmAM Ave, game teTalAM vrata-niyama-tapa-tyAga-vairAgya-bhakti-zAstrAbhyAsa karavAmAM Ave to paNa jIvano eka paNa bhAva ghaTato nathI. mATe A manuSyabhavamAM jIvanuM mukhya kartavya yathArtha rIte "vastuvijJAna' prApta karI levAnuM che. vItarAga sarvaze svayaM pratyakSa jANIne upadezeluM vastuvijJAna vizALa che ane te aneka AgamomAM vistareluM che. aneka AgamonA abhyAsIo paNa ghaNIvAra te vastuvijJAnanuM kharuM rahasya kheMcI zakatA nathI. te vizALa vastuvijJAnano rahasyabhUta sAra ahIM khAsa spaSTa karavAmAM Ave che - - cha dravyasvarUpa A lokamAM vizvano dareke dareka padArtha "sAmAnya-vizeSAtmaka' (dravya-guNa-paryAyAtmaka) che. utpAda-vyaya-dhrovyAtmaka che. sAmAnya pote ja vizeSarUpe pariName che. potAnA guNone TakAvIne tenI navI navI paryAyo (avasthAo) thayA kare che. vizeSarUpe pariNamavAmAM bIjA koI padArthanI tene kharekhara kaMcitmAtra sahAya nathI. padArtha mAtra nirapekSa che. eno artha Ama thAya che ke dareka padArtha svataMtra rIte potAnuM astitva TakAvIne svataMtrapaNe ja pariNamI rahyo che. Ama sarva svataMtra hovA chatAM vizvamAM aMdhAruM nathI-prakAza che, akasmAta nathI - nyAya che. tethI to (1) puNyabhAvarUpa vizeSamAM pariNamanAra jIvadravyane amuka (anukULa kahevAtI) sAmagrIno ja saMyoga thAya (2) pApa bhAvarUpa vizeSamAM pariNamanAra jIvadravyane amuka (pratikULa kahevAtI) sAmagrIno ja saMyoga thAya ane (3) zuddhabhAvarUpa vizeSamAM pariNamanAra jIvadravyane karmAdika saMyogono abhAva ja thAya, (saMvara-nirjarA-mokSa ja thAya.) AvI rIte aneka aneka prakArano sahaja nimitta-naimittika saMbaMdha vizvanA padArthomAM pravarte che. nimitta-naimittikapaNe pravartatA padArthomAM parataMtratA leza (jarApaNa) paNa nathI. sau potapotAnA vizeSarUpe ja svataMtrapaNe chatAM nyAyasaMgatapaNe pariNamyA kare che. - 1280% For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 jene sanAtana vItarAga darzana - 0--- have tenAthI paNa mArmika bIjo gahana siddhAMta kahe che. A je paNa pariNamana thaI rahyuM che te "kramabaddha che. je pramANe sarvajJabhagavAne niyata thayeluM joyuM che te ja pramANe thAya che. badhA ja dravyanI (jIva ke ajIva) badhA guNonI paryAyo kramabaddha ja thAya che. A siddhAMtane "kramabaddhaparyAya' no siddhAMta kahevAya che. samyagdaSTi jIva vastusvarUpanuM A rIte ciMtavana kare che. "je jIvane je dezamAM, je kALamAM, je vidhithI janma tathA maraNa temaja duHkha, sukha, roga, dAridra Adi jema sarvajJadeve jANyuM che te ja pramANe niyamathI thavAnuM. tene nivArI zakavA narendra, devendra ke jinendra koIpaNa samartha nathI. Ano bhAvArtha ema che ke sarvajJadeva sarva dravya-kSetra-kALa-bhAvanI avasthA jANe che. te sarvajJanA jJAnamAM je pratibhAsyuM che te cokkasapaNe thAya che. temAM adhika-hIna kAMI thatuM nathI. A siddhAMtamAM ekAMtavAda ke niyatavAda nathI paraMtu AmAM ja sAco anekAMtavAda ane sarvajJatAnI bhAvanA temaja jJAnano anaMto puruSArtha Ave che. kramabaddha paryAyanI zraddhA te niyatavAda nathI paNa sabhyapuruSArthavAda che. badhA ja paradravyonI eka pachI eka je avasthA thAya che tenA kartA svayaM te te dravyo che, paNa huM eno kartA nathI, ane mArI avasthA koI para karatuM nathI, koI nimittanA kAraNe rAga-dveSa thatA nathI. A rIte nimitta ane rAga-dveSane jANanAra ekalI jJAnanI avasthA rahI, te avasthA jJAtAsvarUpane jANe, rAgane jANe ane badhA parane paNa jANe, mAtra jANavAnuM ja jJAnanuM svarUpa che, rAga thAya te jJAnanuM joya che paNa rAga te jJAnanuM svarUpa nathI. AvI zraddhAmAM jJAnano anaMto puruSArtha samAya che. AmAM kaI rIte puruSArtha Avyo te kahe che : (1) paranI avasthA tenA krama pramANe thayA ja kare che, huM parano kartA nathI ema nakkI karyuM eTale badhA paradravyanuM abhimAna TaLI gayuM. (2) UMdhI mAnyatAthI paranI avasthAmAM ThIka-aThIkapaNuM mAnIne je anaMtAnubaMdhI rAga-dveSa karato te TaLI gayo. A rIte kramabaddhaparyAyanI zraddhA karatAM paradravyanA lakSathI khasIne pote potAnA rAga-dveSa rahita jJAtAsvabhAvamAM Avyo eTale ke potAnA hita mATe paramAM jovAnuM aTakI gayuM ane jJAna potA tarapha vaLyuM - jJAyaka tarapha vaLyuM. For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana - have potAnA dravyamAM paNa kramabaddha avasthAonA piMDarUpa dravya chuM, vastu to jJAtA ja che, eka avasthA jeTalI vastu nathI; avasthAmAM je rAga-dveSa thAya te paravanA kAraNe nathI paNa vartamAna avasthAnI che te nabaLAI upara jovAnuM na rahyuM, paNa puruSArthathI paripUrNa jJAtAsvarUpamAM ja jovAnuM rahyuM, te svarUpanA lakSe puruSArthanI nabaLAI alpakALamAM tUTI javAnI che. kramabaddhaparyAya dravyamAMthI Ave che, para padArthamAMthI AvatI nathI temaja eka paryAyamAMthI bIjI paryAya pragaTatI nathI tethI potAnI paryAya mATe para upara ke paryAya upara jovAnuM na rahyuM paNa ekalA jJAtAsvarUpamAM ja jovAnuM rahyuM. AvI jenI dazA thaI teNe sarvajJanA jJAna pramANe kramabaddhaparyAyano nirNaya karyo che. A nirNayamAM anaMto puruSArtha che. A badhI ja paryAyo potAnI paryAyanI te samayanI upAdAnanI yogyatA pramANe potAnA ja pakArakathI utpanna thAya che te vakhate tene anukULa nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI. Avo upAdAna-nimittanI svataMtratAno siddhAMta sarvajJa bhagavAne upadezyo che. AtmAnI sahaja trikALI zaktine upAdAna kahevAya che temaja paryAyanI vartamAna zaktine kSaNika upAdAna kahevAya che. je avasthAmAM kArya thAya che te samayanI te avasthA pote ja upAdAnakAraNa che ane te vakhate tene anukULa paradravya nimitta che. nimittane lIdhe upAdAnamAM kAMI thatuM nathI. baMne svataMtra dravya che, baMnenuM pariNamana paNa svataMtra che. baMnenuM pariNamana kramabaddha che. dareka padArthamAM tenA kAraNe samaya samayanI tenI paryAyanI lAyakAtathI kArya thAya che. paryAyanI lAyakAta-yogyatA te upAdAna kAraNa che. ane te vakhate te kArya mATe anukULatAno Aropa jenA upara AvI zake evI lAyakAtavALI bIjI cIja yogya kSetre hoya che tene nimittakAraNa kahevAya che, paNa tenA kAraNe vastumAM kAMI thatuM nathI. AvuM bhinnatAnuM yathArtha bhAna te bhedajJAna che. dareka samaye dareka paryAya potAnA svataMtra upAdAnathI ja kArya kare che. upAdAnanuM kArya nimitta Ave to thAya evuM parAdhIna vastusvarUpa nathI. paNa upAdAnanuM kArya svataMtra thAya che tyAre nimitta tenI potAnI lAyakAtathI hoya che. - For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene sanAtana vItarAga darzana @@@@@ A badhAno saravALo ema che ke jyAre koIpaNa kArya thAya tyAre pAMca samavAya hoya ja che. (1) svabhAva (2) niyati (3) kALalabdhi (4) nimitta (5) puruSArtha. Ama hovAthI jIvadravya dehAdikanI kriyA to karI zakatuM ja nathI, potAnA vizeSamAtrane karI zake che. saMkalpa-vikalparUpa vizeSa te duHkhapaMtha che, viparIta puruSArtha che, jagatanuM svarUpa nyAyasaMgata ane niyata jANI, paramAM potAnuM kAMI kartutva nathI ema nirNaya karI, nija dravyasAmAnyanI zraddhArUpe pariNamI temAM lIna thaI javArUpa vizeSa te sukhapaMtha che, te ja parama puruSArtha che. A vastuvijJAnanA siddhAMtomAM A viSayo mukhyapaNe samajAI jAya che. 1. dravya-guNa-paryAya 11. nimitta-naimittika saMbaMdha 2. dravyanI svataMtratA 12. nizcaya-vyavahAra 3. kramabaddha paryAya 13. kartApaNuM-jJAtApaNuM 4. upAdAna-nimittanI svataMtratA 14. sAdhaka dazA 5. pAMca samavAya 15. muktinA niHsaMdeha bhaNakAra 6. puruSArtha 16. samyagdaSTi-mithyASTi 7. dravyadRSTi 17. asti-nAsti 8. samyagdarzana 18. AtmajJa tathA sarvajJa 9. samyagdaSTinI dharma bhAvanA 19. anekAMta ane ekAMta 10. sarvajJanI sAcI zraddhA (dava-guru-zAstranI zraddhA) 20. jJAna svabhAva (2) sukhI thavAno upAya (1) are ! Akho dI dhaMdhA ne bAyaDI-chokarAnI mamatAmAM, zarIranI mamatAmAM, zubha rAganI mamatAmAM jIvana gALe che enuM zuM thaze? ekalI mamatA ne mamatAnA phaLamAM marIne DhoramAM jaze. ahIM vANIo karoDapati hoya ne marIne bhUMDa thAya ne viSTA khAze! eNe mAruM zuM thaze? ema nakkI karavuM joIe ne ! ke marIne huM kyAM jaIza? ahIM to thoDo kALa rahevAnuM che. pachI mAruM zuM thaze ane kayAM jaIza? kyAM jaIza e nakkI thaI zake? hA, zAstrathI pariNAma meLave to nakakI thaI zake che. 131 - For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) 8888 jena sanAtana vItarAgadarzana - praznaH ame to ApanA zaraNe AvyA chIe eTale amArI nAva pAra karI dhyo! uttara : koI koInuM kAMI karI zake che? eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi. dareka dravya potAnA pariNAmonI javAbadArIthI baMdhAyelo che. AvI adhyAtmanI vAta atyAre je sAMbhaLe che ane puNya UMcA ja thAya, e marIne svargamAM jAya ke manuSya thAya. bhAI ! A deha to kSaNamAM chUTI jaze. A badhuM choDIne tAre javuM paDaze. deha vilayanI AvI niyata sthitine jANIne, te sthiti AvI paDe te pahelAM ja tuM cetI ja. e badhA tane choDe te pahelAM tuM aMdarathI e badhAne choDI de. AkaruM kAma che bApu ! aMdaramAM vairAgya...vairAgya ! A badhuM vikharAI jaze. bahAranuM tArAmAM nathI ane tAre laIne AvyuM nathI. tArAmAM bhramaNA AvI che, teno nAza karavAno A kALa che. A manuSyabhava te bhramaNI toDavA mATe che. (3) sanAtana digaMbara jaina dharma ja satya che. | tIrthakara bhagavaMtoe prakAzelo sanAtana digaMbara jaina dharma ja satya che. je vItarAga mArga anAdi-anaMta cAlI rahyo che, atyAre mahAvideha kSetramAM sImaMdhara svAmI Adi bIjA tIrthakara je mArga prakAzI rahyA che ane A bharatakSetramAM cothAkALamAM AdinAthanI karI mahAvIra sudhI tIrthakara bhagavaMtoe je mArganI prarUpaNA karI che te ja sanAtana jaina dharma satya che. gurudeve 45 varSa sudhI yukti-nyAyathI sarva prakAre spaSTapaNe samajAvyuM che. mArganI ghaNI chaNAvaTa karI che. teno svIkAra karI e mArge zraddhApUrvaka AgaLa vadhI svAnubhUti karavAnI che. temAM mukhya karIne (1) dravyanI svataMtratA (2) dravya-guNaparyAya (3) kramabaddha paryAya (4) upAdAna-nimittanI svataMtratA (5) nizcaya-vyavahAra (6) AtmAnuM zuddha svarUpa (7) samyagdarzana (paramArtha) (8) svAnubhUti (9) nizcaya ratnatraya (samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa mokSamArga) (10) samyak anekAMtavAda. A badhA viSayonuM jJAna A kALe emanA pratApe satyarUpe bahAra AvyuM che. paMcamakALamAM Avo yoga maLyo te ApaNuM paramasadbhAgya che. pUjya gurudeva kahI rahyA che e mArga A pramANe che : A caitanyane oLakhavuM. caitanyane oLakhavAno abhyAsa karavo, bhedajJAnano abhyAsa karavo - e ja karavAnuM che. e abhyAsa karatA karatAM AtmAnI rAgAdithI For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ke je jaina sanAtana vItarAga darzana 8 bhinnatA bhAse to AtmAnuM svarUpa prApta thAya. AtmA caitanyatatva che, jJAyakasvarUpa che ene oLakhavo. dareka dravya svataMtra che, pote jANanAro che, jJAyaka-jJAtA che. dareka dravyanI paryAyo tenA upAdAnanI yogyatA pramANe kramabaddha thAya che, tyAre nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI. e samajavA mATe sAcA deva-guru-zAstrAdika bAhya nimitto hoya che, paNa je jJAna-darzana-cAritra badhuM pragaTe che, te potAnA ja puruSArthathI potAnI paryAyamAM pragaTe che. e mULa tattvane oLakhavuM e ja karavAnuM che. bIjuM bahAranuM to anaMtakALamAM ghaNuM karyuM che. zubhabhAvanI badhI kriyAo karI, zubhabhAvamAM dharma mAnyo.. paNa dharma AtmAmAM ja che. zubha to vibhAva che, AkuLatArUpa che, duHkharUpa che, emAM kayAMya zAMti nathI. jo ke evI nirvikalpa anubhUti thAya e pahelAM vikalpa (zubhabhAva) AvyA vinA raheto nathI. to paNa tyAM to zAMti nathI ja. zAMti hoya, sukha hoya - AnaMda hoya evuM tattva to caitanyatattva ja che. mATe caitanyatattvane oLakhIne temAM TharavAno prayAsa karavo te ja kharuM zreyarUpa che. te manuSya jIvanamAM karavA yogya-hitarUpa-kalyANarUpa eka ja che. A manuSya bhavamAM eka ja AtmAnI nirvikalpa anubhUti karavA jevI che. e ja jainazAsana che. (4) mokSano ekAMta niyama cittanI cetanAmAM acalatA. bhedajJAna vaDe AtmAne samasta paradravyothI bhinna jANIne temAM ja ekAgratA kare che tene niyamathI mukti thAya che. - caitanyasvarUpamAM je acalapaNe ekAgratA kare che tene ja niyamathI-ekAMta mukti thAya che, ne e sivAya vyavahAramAM je ekAgratA kare che tene mukti thatI ja nathI, Avo anekAnta che. A rIte zuddhopayogathI ja mukti thAya che, zubharAgathI koIne kadI mukti thatI nathI - e abAdhita niyama che. samyagdarzana-jJAna-cAritravaDe jarUra mukti thAya che. e sivAya paMca mahAvratAdino zubharAga te kAMI muktinuM kAraNa nathI. jyAM zuddha ratnatrayarUpa mokSamArga hoya tyAM digaMbarapaNuM vagere paNa jarUra hoya che, ne tyAM jarUra mukti thAya che. A rIte caitanyasvarUpamAM ekAgratArUpa samyagdarzana-jJAna-cAritra te niyamathI ekAMtapaNe mokSanuM kAraNa che. mukti caitanyamAM ekAgratAthI ja thAya che. caitanyasvarUpamAM lInatA ja muktinuM kAraNa che. A ja sanAtana vItarAgI digaMbara jainadharma che. tenuM zaraNuM svIkAro ! For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 189 ( jene sanAtana vItarAga darzana (5) sAdhanAnI saMkSipta vidhiH (1) zAyakanI ArAdhanA : huM jJAyaka chuM... jJAyaka chuM.... jJAyaka chuM - ema aMdaramAM raTaNa rAkhyA karavuM; jJAyaka sanmukha DhaLavuM, jJAyaka sanmukha ekAgratA karavI. paryAyane jJAyaka sanmukha vALavI-te anaMto puruSArtha mAge che. pUrNAnaMdanAtha prabhu enI rUcI pratIti-jijJAsA-lakSa-ekAgratA e jJAyaka prabhu vizvAsamAM-bharosAmAM Avavo joIe ke aho ! eka samayanI paryAya pAchaLa AvaDo moTo bhagavAna te huM jayathArtha nirNaya-huM jJAna AnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM' dareka udaya prasaMge-paryAye paryAye bhedajJAna "sarvathA sarvathI bhinna chuM' mATe para sAthe ke rAga sAthe koI saMbaMdha nathI. (2) abhyAsa satsaMga ane svAdhyAya.... vItarAgI zAstrono abhyAsa... sAcA deva-guru-zAstranI ArAdhanA... temanA ja darzana-pUjA-bhakti... divasamAM be-cAra-cha kalAka vAMcana-zravaNa-manana-ciMtana enuM e ja gholana-vizva vyavasthA-vastu vyavasthA-dravya-guNa-paryAya. svabhAva sanmukha mithyASTinI jIvana sAdhanA samyakatvanA ATha aMganI puSTi-samakitanA guNa (1) niHzaMkA (2) nikAMkSA (3) nirvicikitsA (4) amUDha dRSTi (5) upabRhaNa (6) sthitikaraNa (7) vAtsalya (8) prabhAvanA. jevuM vastusvarUpa che te jovAnI dRSTine samyagdaSTi kahevAmAM Ave che. jJAnathI ja AtmAnI siddhi che. (4) dravyadRSTi jinezvara - paryAya daSTi vinezvara koIpaNa jIvane bahirdaSTithI na jovAno abhyAsa, koIpaNa jIvane paryAyadaSTithI na jovAno abhyAsa For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ke jene sanAtana vItarAga darzana 0-9 sarva jIva che siddha sam' "badhA jIvo vItarAgamUrti che'... prabhuno prema to lAva bhAI ! tAre prabhu thavuM che ne ! maitrI, pramoda, karUNA-mAdhyasthabhAva... (5) sAmAnya gRhastha jIvana - saMpUrNa saMyamIta.... (1) AhAra-pANI-veSabhUSA-saMyamIta. (2) manoraMjana... Adi saMyamIta... (3) nivRta jIvana.... nivRttinI bhAvanA (4) anyAya - anIti - abhakSyano tyAga.... (5) brahmacaryanuM mAhAbhya. saMpUrNa jIvana dharmamaya banavuM joIe. AtmAnI nirvikArI zuddha dazA te ja dharma che. nirmaLa tattvano spaSTa upadeza jIravavA mATe uttama pAtratA joIe. cAre bAjuthI upayogane saMkelIne eka AtmAmAM ja jA. tattvanAM AdaramAM siddhagati che. tattvanA anAdaramAM nigodagati che. Ama sadA prItivaMta bana, AmAM sadA saMtuSTa ne AnAthI bana tuM tRpta, tujane sukha ane uttama thaze ! ArAdhanAnI uttarottara vRddhi ane zuddhimAM tArA A mAnava jIvanano je kALa che teTaluM ja tAruM saphaLa AyuSya che ema samaja. - 135 - For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 8 [ jaina sanAtana vItarAga darzana - 2 ka samyagdaSTi chava 17 (guNonI oLakhANa) (1) samyagdaSTinA 48 mULa guNa ane 15 uttara guNa (1) deva-guru-loka mUDhatAno abhAva (2) ATha prakAranA madano abhAva (1) kULa (2) jAti (3) baLa (4) tapa (5) Rddhi (6) pUjA (pratiSThA) (7) jJAna (8) rUpa (zarIra) (3) sAta prakAranA bhayathI mukta (1) Aloka (2) paraloka (3) arakSA (4) agupti (5) maraNa (6) vedanA (7) akasmAta (4) cha anAyata no tyAga (1) kudeva (2) kuguru (3) kuzAna (4) kudevanA bhakta (5) kugurunI sevA karanAra (6) kunnAnadhArI (5) pAMca aticArothI bacavA rUpa (1) zaMkA (2) kAMkSA (3) vicikitsA (4) anyadRSTi prazaMsA (5) anyadRSTi saMstavarUpa (6) traNa zalyathI para (1) mAyA (2) nidAna (3) mithyAttva (7) ATha vizeSaNaguNa (1) zama (2) saMvega (3) nirveda (4) niMdA (5) gRhA (6) anukampA (7) vAtsalya (8) bhakti aMga (8) samyakttvanA ATha mukhya (1) niHzaMkitva (2) niHkAMkSIttva (3) nirvicikitsA (4) amUDhadRSTi (5) upaguhana (6) sthitikaraNa (7) vAtsalya (8) prabhAvanA 4136 For Personal & Private Use Only 7 6 3 8 8 ToTala : 48 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i ke che 7 jena sanAtana vItarAgadarzana lhAuttaraguNa H (15) (1) magha (dArU) (2) mAMsa (3) madha traNano tyAga (2) pAMca udambara phaLano tyAga (1) vaDa (2) pIpaLa (3) uMbara (3) sAta vyasanothI mukta H (1) jugAra (2) mAMsa (3) madirA (4) zikAra (5) corI (6) vezyAgamana (7) parastrI gamana - ' ToTalaH 15 (2) samyagdaSTinA ATha guNa (1) niHzaMkti H (1) AtmA ane siddha paramAtmAmAM zaktipaNe kiMcit bheda nathI. sarve AtmA samAna che (2) behada jJAnazaktino piMDa, ajara, amara, avinAzI pUrNa kRtakRtya chuM (3) samasta virodha - doSa rahita asaMga, pUrNa pavitra huM chuM evI niHsaMdeha pratIti pUrNatAne pahoMcI vaLavAnA puruSArtha sahita varte che, te ja jJAnanI kriyA che (4) potAnA niHsaMdeha abhiprAya mAM bhUla, bhaya, zaMkA na paDe te niHzaMkitva guNa kahevAya che. (2) niHkAMkSita H (1) koIpaNa jAtanI IcchA ke abhilASA samyagdaSTine hotI nathI (2) niHkAMkSita guNanuM kiraNa evuM che ke moTAM puNyapada jevA ke Indra, cakravartI ke tIrthakaranI puNya prakRti e Icche nahi (3) mokSanI paNa IcchA hotI nathI (4) eka pUrNa zuddha mAruM Atmapada - vItarAga svabhAva - pUrNa sukhanI sthiti pragaTa thAo e ja eka bhAvanA che. (3) nirvicikitsa : (1) A guNanuM kiraNa evuM che ke potAnA pavitra jJAtAsvabhAvanI arUci na thavA de (2) rAga-dveSa-ajJAnathI bacAve te jANapaNuM jJAnacikitsA che (3) koIpaNa padArtha pratye durgucchA na thAya. (4) amUDhantaH amUDhattva guNanuM kiraNa evuM che ke ke zubha-azubha pariNAmanI vRtti UThe tenI vaheMcaNImAM khatavaNImAM - bhedajJAnamAM na mUMjhAya ke A to mAro svabhAva che ke parabhAva che, kaSAya che ke akaSAya che. svabhAva-vibhAvane barAbara jANe, jANavAmAM mUMjhAya nahi, bhUle nahi. devamUDhatA - gurumUDhatA ane lokamUDhatA (dharma mUDhatA) e traNeya mUDhatAno sadaMtara abhAva hoya che. For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 jaina sanAtana vItarAga darzana : (5) upagRhanaH A guNanuM kiraNa evuM che ke potAnI asthiratArUpa - rAga-dveSanA kaSAyanA doSane TALe ane vItarAga svabhAvagata guNamAM vRddhi kare. samyagdaSTi jIva bIjAnA doSane pragaTa na kare. (6) sthitikaraNa : svarUpanI sthiratArUpa sthitikaraNa guNanuM kiraNa evuM che ke rAga - dveSa - vikalparUpa-asthiratAne TALe ane nija akhaMDa zAMtisvarUpa-sukha svarUpa svabhAvamAM potAne sthira rAkhe. karmanA tIvra udayamAM bIjA jIvo dharmanI zraddhAmAM asthira thaI jAya temane sthiratA karAve. vAtsalya vAtsalya guNanuM kiraNa evuM che ke pUrNa svabhAvanI rucI hovAthI pUrNa vItarAgatA - zuddha paramAtmApadano prema che, temAM saMsAranI bIjI koI vAtamAM jarAya mIThAza na hoya - kayAMya premapUrvaka rasa na hoya, gauvatsa samAna svarUpanI sAcI prIti che. jagatanA badhA ja jIvo pratye samadaSTi hovAthI kudaratI karUNA ja hoya.... prabhAvanA prabhAvanA guNanuM kiraNa evuM che ke samasta prakAre (badhAM paDakhAthI) potAnA zuddha svarUpamAM sAvadhAnI rAkhavAnI bhAvanA, cAritraguNanI khIlavaTa karIne svaguNano udyota kare che. sAdhaka svabhAva jayavaMta vartA, vijayavaMta ho! evo puruSArtha upADIne AtmadharmanI prabhAvanA evI karavI ke kevaLajJAnanA saMdezA Ave, jAtanI jAgRtinA apUrva bhaNakArA Ave ke have bhava nathI. badhA ja jIvo sat dharma pAmIne pUrNa sukhane prApta thAo evI dharmanI prabhAvanA bhAva sahaja (8) varte che. have nizakti, niHkAMkSita, nirvicikitsata, amUDhadaSTi, upaguhana, sthitikaraNa, vAtsalya ane prabhAvanAnuM svarUpa vizeSa rIte kahe che. (1) niHzaMkti aMga = svarUpamAM saMzaya na karavo e niHzaMkti aMga che. potAnuM svarUpa zuddha, akhaMDa, abheda caitanyasvarUpa che temAM dharmIne zaMkA thatI nathI. Akha puruSa zaMkA rahita che tyAM zaMkAno artha moha, rAga ane dveSa che. jema AptapuruSa moha-rAga-dveSathI rahita che. tema samakitavaMtanuM svarUpa paNa moha-rAga-dveSathI rahita che. mAruM svarUpa moha, rAga, dveSathI rahita che.ema dharmI niHzaMkapaNe mAne che. niHzaMkti aMgamAM astittvapaNe AtmAnI zraddhA lIdhI che. For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48484848484 jaina sanAtana vItarAga darzana 18 19 28 19 (2) niHkAMkSita aMga H zubha kriyA karIne tenA phaLanI abhilASA na karavI e niHkAMkSita aMga che. niHkAMkSita aMgamAM zubhanA phaLanI vAMchAno abhAva kahIne nAstithI guNa batAvyo che. ekalA pavitra nirmaLa nijarUpamAM niHzaMka evA dharmIne zubhapariNAma Ave che paNa tenI pAchaLa tenA phaLanI bhAvanA hotI nathI. niHsaMzaya bhAva sAthe nirvAMchakabhAva paNa hoya ja che. 'zubharAgathI huM rahita chuM mATe tenA phaLanI IcchA paNa mane nathI.' samyagdaSTi zubhabhAvathI virakta che. (3) nirvicikitsA aMga H duHkhadAyaka padArtho joIne glAni na karavI te nirvicikitsA aMga che. potAnA pariNAmamAM koI evo azubha vikalpa AvI jAya tyAre ema na thaI jAya ke are ! mArA svabhAvamAM A zuM AvI gayuM? mArA svabhAvamAM teno abhAva che ema jANatAM jJAnIne azubhapariNAma para dveSa nathI. jJAnI to jJAtA-daSTA che. je che tene jANe che. azubha padArtha pratye glAni na thavI e to sAdhAraNa vAta che. mULa to azubharAga pratye paNa glAni thatI nathI. H (4) amUDhadRSTi aMga : aviveka choDIne tattvono yathArtha nirNaya karavo e amUDhadRSTi aMga che. tattvanA viSayamAM sUkSma vAtamAM paNa dharmIne vibhrama hoto nathI. vivekapUrvaka tattvano yathArtha nirNaya varte che. bhagavAna AtmA to mokSapurIno nAtha che tenI pratItamAM lIdho evA samakitavaMtane koI bhAvamAM-koI tattvamAM mUDhatA na hoya. tene amUDha daSTi pragaTa thaI gaI che. (5) upaguNana aMga : koI jIvanAM doSa bIjAne kaheto nathI. A to vyavahAranI vAta karI che. nizcayathI mULa to potAne paryAyaSTino nAza thayo che, dravyaSTi pragaTa thaI che. tethI potAne paNa zuddha svabhAvathI juve che ane bIjAne paNa zuddha dravyasvabhAvathI ja juve che. sarva jIvane siddha samAna zuddha ja juve che. nirdoSa svabhAvane ja juve che, paryAyamAM rahelA doSane joto nathI. (6) sthitika2Na aMga H dharmIne ratnatrayamAM jarAya caMcaLatA nathI. juvo ! cothA guNasthAnamAM paNa ratnatraya kahyuM che ne ! dharmIne potAnA zraddhA-jJAna ane sthiratAnA aMzamAM kyAMya caMcaLatA hotI nathI. bodha eTale jJAna, potAnA caitanyasvabhAvamAM jJAnI sthira rahe che. A temanuM sthitikaraNa aMga che. 139 For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 589 % jena sanAtana vItarAga darzana - -- (7) vAtsalya aMgaH Atma svarUpamAM anurAga rAkhavo te vAtsalya aMga che. dharmIno rAga (prema) strI, putrAdi, mitrAdi upara cAlyo jato nathI. kema ke potAnA prabhu sAthe prema joDAI gayo che. have tene kyAMya rAganI mIThAza rahI nathI. bahAranA koI viSayamAM sukhabuddhi rahI nathI kAraNa ke potAnA sukha svarUpano teNe anubhava karI lIdho che. potAnA prabhu sAthe prema joDAI gayo che. potAnA zuddha-pavitra svarUpano prema lAgyo te dharmInuM vAtsalya aMga che. prabhAvanA aMga : svarUpanA premI evA dharmIne svarUpanI sAvadhAnI-svarUpanA utsAhanA taraMga uThe che. e prabhAvanA aMga che. potAnA pUrNa zuddha svabhAvanA anubhavIne zuddha svabhAvano ja utsAha varte che. e ja kharI prabhAvanA che. zubharAgarUpa prabhAvanAno to svabhAvamAM abhAva che. kharekhara vyavahAra dharmImAM nathI ane dharmI vyavahAramAM nathI. svabhAva sanmukhano utsAha mokSa sanmukhano utsAha UThe che te ja kharI prabhAvanA che. bhAvanA eTale potAnI paryAya-potAnI vizeSa bhAvanA e prabhAvanA che. AtmAnA darzananI sAthe ATheya aMga utpanna thAya che. mATe AvA ATha aMga sahita je samakitI che te kharA samakitavaMta che. (3) dharma - gharmI ane dharmAtmA dharma karanAra jIve zuM jANavuM? AtmAno dharma kyAM thAya? te jANyA vagara koI jIvane dharma thAya nahi. AtmAno dharma kyAMya paramAM thato nathI. paNa AtmAnI paryAyamAM thAya che. potAnA trikALI jJAnasvabhAva tarapha je paryAya DhaLe te paryAyamAM dharma thAya che. jeNe dharma karavo che teNe pahelAM ema to kabUla karavuM joIe ke "huM AtmA chuM' "mArAmAM jJAna vagere anaMta zaktino trikALa che ane samaye samaye mArI avasthA badalAya che. te badalAtI avasthA parano Azraya kare che te adharma che; ne parano Azraya choDI, rAgarahita thaIne svabhAva tarapha vaLIne svabhAvamAM ekAgra thatAM ja dazA pragaTe te dharma che; ane svabhAvamAM pUrepUrI ekAgratA thatAM pUrNa dazA-kevaLajJAna pragaTe che. te kevaLajJAna jemane pragayuM che evA deva kevA hoya? te kevaLajJAnane sAdhanAra guru - muni bhagavaMto kevA hoya? tIrthakaranI vANIrUpa zAstro (Agama) jemAM vastusvarUpanuM varNana che te kevAM hoya? tenI oLakhANa - 14 - For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88888 jaina sanAtana vItarAga darzana pahelAM to dharma karanAra jIvane hovI joIe. (2) 'dharma dharmAtmAo vinA hoto nathI' jene dharmanI ruci hoya tene dharmAtmAo pratye ruci hoya ja. dharmI jIvo pratye jene ruci nathI tene dharmanI ja ruci nathI. dharmanI ruci nathI tene dharmI evA potAnA AtmAnI ja ruci nathI. dharmInI ruci na hoya, dharmAtmAonI ruci na hoya ane dharmanI ruci hoya ema bane ja nahi; kema ke dharma to vastuno svabhAva che, te dharmI vagara hoto nathI. dharma pratye jene ruci hoya tene dharmanA nimitta dharmAtmA pratye krodha-aruci-aprema hoya ja nahi. jene dharmAtmAo pratye prema nathI-oLakhANa nathI tene dharmano prema nathI - ane jene dharmano prema nathI te mithyAdaSTi che. je dharmAtmAno tiraskAra kare che te dharmano ja tiraskAra kare che; kema ke dharma ane dharmI judA nathI. dharmanAyaka tIrthaMkara devAdhideva ane munidharmAtmAo sadguru, samakitI jJAnIo-e badhA dharmAtmAo dharmanA sthAno che. temanA pratye dharmAtmAne Adara-pramodabhAva UchaLyA vagara raheto nathI. jene dharmAtmAo pratye aruci che tene potAnA dharmanI aruci che, potAnA AtmA (dharmI) upara aruci che, krodha che. jene potAnA nirmaLa zuddha svarUpanI aruci che te mithyAdaSTi che; ane bIjuM jene dharmanA sthAno-dharmAtmAo pratye aruci che te paNa mithyATaSTi che. jene dharmanI ruci che tene potAnA AtmAnI ruci che. ane bIjAmAM jyAM jyAM dharma jue che tyAM tyAM tene pramoda Ave che. tene dharmAtmAonI ruci hoya ja. jene AtmAno dharma rucyo che, te jyAM jyAM dharma jue tyAM tyAM pramoda ane AdarabhAva AvyA vagara rahe nahi. dharma-svarUpanuM bhAna thayA pachI hajI pote (pUrNa) vItarAga thayo nathI eTale potAne potAnA dharmanI pUrNatAnI bhAvanAno vikalpa UThe che ane potAnA dharmanI prabhAvanAno vikalpa UThatAM jyAM jyAM dharmI jIvone jue che tyAM tyAM tene ruci, pramoda ane utsAha Ave ja che; kharekhara to tene potAnA aMtaraMga dharmanI purNatAnI ruci che. 141 For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8980% jena sanAtana vItarAga darzana B---- che jeno upayoga dharmI jIvone haNA batAvIne potAnI moTAI levAnA bhAvarUpe thayo che, dharmIno virodha karIne je potAnI moTAI Icche che, te potAnA AtmakalyANano verI che, mithyASTi che. teno anaMta saMsAra bAkI che. sauthI pahelAM dharmAtmAonuM yathArtha svarUpa jANI zraddhAna karavuM. (3) dharma eTale vastuno svabhAva : dharma eTale svabhAva, ane teno dhAraNa karanAra dharmI eTale AtmA. je AtmA dharmarUpe - svabhAvarUpe pariNamI gayA che te dharmAtmA. . jene dharmAtmAnI aruci tene dharmanI aruci.. jene dharmanI aruci tene AtmAnI aruci.... ane AtmAnI arucipUrvakanA je krodha-mAna-mAyA-lobharUpa kaSAyo hoya te anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobha ja hoya. eTale je dharmAtmAono, dharmIno, dharmano anAdAra kare che te anaMtAnubaMdhI rAga-dveSavALo che ane tenuM phaLa anaMta saMsAra che. jene dharmanI ruci che tene potAnA paripUrNa svabhAvanI ruci che. have teno potAnA paripUrNa svabhAvane paryAyamAM sAdhavAno puruSArtha UpaDyo che teno krama A pramANe paDe che - (1) ruci (2) pratIti (3) jijJAsA (4) lakSa (5) ekAgratA ane (6) anubhava. - sAdhanAno krama A pramANe che - (1) pAtratA-ruci e pAtratAnuM mukhya lakSaNa che. (2) abhyAsa - satsaMga ane svAdhyAya (3) tattvano-potAnA svabhAvano nirNaya... "huM jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM' (4) bhedajJAnanI kaLAno abhyAsa.... sva-paranuM bhedajJAna... prayogAtmaka paddhati.... jJAnathI bhedajJAna ane bhedajJAna karatAM karatAM samyajJAna (5) AtmAno anubhava... pachI svarUpamAM sthiratA thatAM pUrNa dharmanI prApti-kevaLajJAna. pUrNa sukhanI prApti... pachI anaMtakALa sudhI anaMta sukha bhogavyA ja kare. jene dharmanI ruci che tene paripUrNa svabhAvanI ruci che. have te tene prApta karyA vagara rahI ja na zake. tene bIjA dharmAtmAo pratye aNagamo ke adekhAI na hoya. potA pahelAM For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana thI bIjo kevaLajJAna pAmIne siddha thaI jAya to tene kheda na thAya paNa aMdarathI pramoda jAge ke : ahA! dhanya che A dharmAtmAne ! je mane joIe che te temaNe pragaTa karyuM che, ane tenI ruci che, Adara che, bhAvanA che. eTale tene bIjA dharmAtmAo joIne harakha Ave che, ullAsa Ave che. ane e rIte dharmano Adara bhAva hovAthI te potAnA dharmanI vRddhi karIne pUrNa dharma pragaTa karI siddha thaI javAnA. jene dharma karavo che tene yathArtha vastusvarUpa samajavuM bahu ja jarUrI che. ane vastusvarUpanA siddhAMta svIkAravA bahu ja agatyanA che. A siddhAMta A pramANe che :(1) dareka dravya svabhAvathI ja svataMtra che. (2) dareka dravya - dravya-guNa-paryAyAtmaka che eTale potAnuM astitva TakAvIne kramabaddha pariNamI rahyo che. (3) te pariNamana potAnI te samayanI upAdAnanI yogyatA pramANe thAya che tyAre nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI. jIvano puruSArtha potAmAM ja hoya, paNa paramAM te kAMI ja karI zake nahi. AvuM jene bhAna nathI, te jIvanI dRSTi para taraphathI, nimitta taraphathI, saMyogo taraphathI, zarIranI kriyA taraphathI, karmanA udaya taraphathI, vyavahAra taraphathI, puNya taraphathI ke paryAya taraphathI kadI khasatI nathI, ane jJAnasvabhAvI svadravya tarapha temanI dRSTi vaLatI nathI - e rIte temane A vastusvarUpa samajAvavAmAM Ave che. * (4) dareka vastunI svAdhInatA (1) ajJAnI jIva paravastuno saMyoga huM meLavI zakuM - ema mAne che - te to sthULa bhUla che ane karmanA udayane kAraNe saMyoga maLe e paNa vAta yathArtha nathI - nimittanuM jJAna karAvanAra kathana che. dareka vastu svataMtra che. tethI dareke dareka paramANuonI saMyoga-viyoganI kriyA potapotAthI svataMtra ja thAya che, teno kartA bIjo koI padArtha nathI. (2) For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88888 jaina sanAtana vItarAga darzana *** (3) saMyoga-viyogano kartA jIva nathI ema siddha karavA mATe nimittathI karmane teno kartA kahyo che, tyAM karmanuM hovApaNuM siddha karyu che. (4) vastu svabhAvathI joIe to karmone AdhIna paravastuo pariNamatI nathI. jagatanI koIpaNa vastu anya vastune AdhIna nathI. AtmA IcchA kare tene kAraNe paravastuo sAthe Ave evI paravastu parAdhIna nathI. badhAnuM pariNamana svataMtra che. (5) AtmA rAga-dveSa kare ane karma baMdhAya tyAM kharekhara AtmAe rAga-dveSa karyo mATe karmo baMdhAyA ema nathI. paNa je paramANuonI kArmaNa vargaNArUpe tyAre pariNamavAnI svataMtra lAyakAta hatI teo ja te vakhate kramarUpe svataMtra svayaM pariNamyA che. hA, rAga-dveSano ane karmabaMdhanano kALa eka ja hato eTale teTalo nimitta-naimittika saMbaMdha che. (6) Avo svAdhIna vastu svabhAva oLakhe to jIvanI svabhAvaSTi thAya ane saMyogaDhaSTi, nimittAdhIna daSTi, paryAyaSTi TaLe. ane potAnA svarUpamAM ekAgra thaI samyagdarzana pAme. (7) paradravyonA kartApaNAnI mAnyatA choDI svabhAvanI dRSTithI badhAno nirvikalpapaNe jJAtA rahI jA, e ja zAMtInuM sukhanuM kAraNa che - upAya che. sukhI thavAno A ja upAya che. 44 For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9898% jena sanAtana vItarAga darzana -18 --- (Da. vItarAma zAsanano laya vibhAga :. nayanA be prakAra che - dravyArthika ane paryAyArthika dravyArthika H je dravya-paryAya svarUpa vastumAM dravyane mukhyapaNe anubhava karAve te dravyArthikanaya che. teno viSaya trikALI dhruva che. paryayArthika H je paryAyano mukhyapaNe anubhava karAve te paryAyArthika naya che teno viSaya kSaNika paryAya che. dravyArthika nayanA bIjA nAmo : nizcaya, zuddha, satyArtha, paramArtha, bhUtArtha, svAlaMbI, svAzrita, svataMtra, svAbhAvika, trikALI dhruva, abheda, svalakSI. paryAyArthika nayanA bIjA nAmo H vyavahAra, azuddha, asatyArtha, aparamArtha abhUtArtha, parAlaMbI, parAzrita, parataMtra, nimittAdhIna, kSaNika, utpanna dhvasi, bheda, ane paralakSI, jJAna baMne nayonuM karavuM paNa temAM paramArthe AdaraNIya nizcayanaya che - ema zraddhA karavI. nizcayanaya : svadravya-padravyane athavA tenA bhAvone athavA kAraNa-kAryAdine yathAvat nirUpaNa kare che, koIne koImAM meLavato nathI tethI evAM ja zraddhAnathI samyakttva thAya che, mATe tenuM zraddhAna karavuM. nizcaya naya eTale ke vastu satyArthapaNe jema hoya temaja kahevuM te mATe nizcayanayanI mukhyatAthI jyAM kathana hoya tyAM tene to, "satyArtha ema ja che' ema jANavuM ane mAnavuM. vyavahAranaya : svadravya-padravyane athavA tenA bhAvone athavA kAraNa kAryAdine koInA koImAM meLavI nirUpaNa kare che tethI evAM ja zraddhAnathI mithyAtva che, mATe teno tyAga karavo. vyavahAranaya eTale ke vastu satyArthapaNe tema na hoya paNa para vastu sAtheno saMbaMdha batAvavA mATe kathana hoya - jemake "ghIno ghaDo ghaDo te ghI no nathI paNa mATIno che, chatAM ghI ane ghaDo baMne eka jagyAe rahelAM che teTaluM batAvavA tene "ghIno ghaDo' kahevAmAM Ave che; e rIte jyAM vyavahAranayathI kathana hoya tyAM "kharekhara tema nathI paNa nimittAdi batAvavA mATe upacArathI te kathana che' ema samajavuM. For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana vyavahAra ane nizcaya baMne nayonA kathanane satyArtha jANavuM arthAt 'A pramANe paNa che tathA A pramANe paNa che' ema mAnavuM te bhrama che. mATe nizcaya kathanane satyArtha jANavuM ane vyavahAra kathanane satyArtha na jANavuM, paNa nimittAda batAvanAruM te kathana che ema samajavuM. A pramANe baMne nayonA kathanano artha karavo te baMne nayonuM grahaNa che. baMnene AdaravAlAyaka gaNavA te bhrama che. satyArthane ja AdaravAlAyaka gaNavuM joIe. vyavahAra ane nizcayanuM phaLa H vItarAge karelo vyavahAra azubhamAMthI bacAvI jIvane zubhabhAvamAM laI jAya che; tenuM dRSTAMta dravyaliMgI muni che. te bhagavAne kahelAM vrata vagere niraticAra pALe che ane tethI zubhabhAva vaDe navamI traiveyake jAya che, paNa teno saMsAra Ubho rahe che; ane bhagavAne kahelo nizcaya zubha-azubha baMnethI bacAvI jIvane zuddhabhAvamAM mokSamAM laI jAya che, tenuM dRSTAMta samyagdaSTi che je niyamA (cokkasa) mokSa prApta kare che. nizcayAbhAsInuM svarUpa : je jIva AtmAnA trikALI svarUpane svIkAre paNa vartamAna paryAyamAM potAne vikAra che te na svIkAre - te nizcayAbhAsI che, tene zuSkajJAnI paNa kahevAmAM Ave che. vyavahArAbhAsInuM svarUpa : jIvane zubhabhAvathI dharma thAya ema svIkAre, paNa jIvanA trikALI dhruva svabhAvane na svIkAre ane tethI te tarapha potAnuM valaNa na pherave, te vyavahArAbhAsI che; tene kriyAjaDa paNa kahevAmAM Ave che. zarIranI kriyAthI dharma thAya ema mAne te to vyavahArAbhAsathI paNa ghaNe dUra che. Agamano prathama abhyAsa karatAM nayonuM je jJAna thAya te rAgasahita naya che; tyAM te rAga hovA chatAM 'rAgathI dharma nathI ema jIva mAne to te nayanuM jJAna sAcuM che' paNa jo rAgathI dharma thAya ema mAne to te jJAna nayAbhAsa che. baMne nayonuM sAcuM jJAna karyA pachI potAnA paryAya uparanuM lakSa choDI potAnA trikALI zuddha caitanyasvabhAva tarapha jIva lakSa kare tyAre samyagdarzanAdi zuddhabhAva pragaTe che tethI te naya rAgarahita naya che; tene 'zughdhanayano Azraya athavA zughdhanayanuM avalaMbana' paNa kahevAmAM Ave che; te dazAne nayAtikrAMta' paNa kahevAmAM Ave che, tene ja *146 For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88888 jena sanAtana vItarAga darzana - samyagdarzana ane samyajJAna kahevAmAM Ave che ane "AtmAno anubhava paNa te ja kahevAmAM Ave che. mokSamArga nizcayarUpa ane vyavahArarUpa ema be prakArano nathI, chatAM te be prakAre mAnavo te bhUla che. mokSamArga be nathI paraMtu mokSamArganuM nirUpaNa be prakArathI che. jyAM sAcA mokSamArganuM nirUpaNa karyuM che te nizcaya mokSamArga che; tathA je mokSamArga to nathI paraMtu mokSamArganuM nimitta che - tene upacArathI mokSamArga kahevAmAM Ave che. e lakSamAM rAkhavuM ke vyavahAranayanA zAstro bhedamAM rokavA mATe nathI paNa bheda dvArA abheda AtmAne samajAve che. jo AtmAnuM abhedapaNuM jIva na samaje ane mAtra bhedane ja jANe to tene rAga TaLe nahi ane dharma thAya nahi; mATe AtmAnuM abhedapaNuM samajavAnI jarUra che. jo bheda pADIne kahevAmAM na Ave to jIvo "vastu svarUpa samajI zake nahi, mATe bhedo dvArA vasusvarUpa samajAvavAmAM Ave che. badhA ja zAstronuM prayojana "vItarAga bhAva" poSavAnuM che. samyagdaSTinA nayoH samasta sAcI vidyAnA mULarUpa potAnA bhagavAna AtmAnA svabhAvane prApta thavuM, AtmAnA svabhAvanI bhAvanAmAM joDAvuM ane AtmasvabhAvamAM sthiratA vadhAravI te samyapha anekAntadaSTi che. samyadRSTi jIva potAnA ekarUpa-dhruvasvabhAvarUpa AtmAno Azraya kare che te teno nizcaya-sunaya che, ane acalita caitanyavilAsarUpa AtmavyavahAra (zuddha paryAya) je pragaTa thAya che teno vyavahAra sunaya che. ratnatrayano viSaya ? samyagdarzana te zraddhAguNano zuddha paryAya che, teno viSaya AtmAno trikALI zuddha caitanyabhAva che. samyajJAna te jJAnaguNano zuddha paryAya che. teno viSaya AtmAno trikALI caitanyabhAva tathA vartamAna paryAya bane che. sammacAritra te cAritraguNano zuddhaparyAya che, tenuM kArya samyagdarzana-jJAnapUrvaka potAnA svarUpamAM sthiratA karavI ane siddhadazArUpa kAryane utpanna karavuM te che. nItinuM svarUpa dareka vastu svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAve potAthI che ane paravastunA dravya-kSetra-kALa-bhAve te vastu nathI, tethI dareka vastu potAnuM ja kArya karI zake - ema For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 89 jaina sanAtana vItarAga darzana : jANavuM te kharI nIti che. jinendradeve kaheluM anekAntasvarUpa, pramANa ane nizcaya-vyavahArarUpa naya e ja nIti che. je puruSo anekAMta sAthe susaMgata daSTivaDe anekAntamaya vastusthitine dekhe che teo syAdvAdanI zuddhine pAmIne jANIne eTale ke jinezvaranA mArgane-nyAyane nahi ullaMghatA thakA jJAnasvarUpa thAya che. samyapha anekAntanuM jJAna te pramANa che. samyapha ekAMtanuM jJAna te naya che. nizcaya-vyavahAra dharma vAstavika rIte dharma to eka vItarAgabhAvamaya ja hovAne lIdhe be prakArano nathI; paraMtu vAstavika dharmanI sAthe nimitta ane sahacararUpamAM vidyamAna zubhabhAvAdine paNa dharma kahevAnA kAraNe, dharmanuM pratipAdana be prakArathI thaI jAya che. e bemAM pArasparika bahu ja aMtara che. e A prakAre che :- nizcaya dharma | vyavahAra dharma : (1) A vAstavika dharma che. (1) A upacArathI dharma kahevAmAM Ave che. (2) A svayaM vItarAgamaya hovAthI (2) A maMdakaSAyAdika rUpa hovAthI sukhamaya tathA sukhanuM kAraNa che. | AkuLatAmaya tathA AkuLatAnuM kAraNa che. (3) A svAbhAvika pariNamana hovAthI (3) A vaibhAvika pariNamana hovAthI baMdhanuM mokSanuM kAraNa tathA mokSamaya che. | | kAraNa tathA baMdhamaya che. (4) A AtmAnA lakSe samyaka puruSArthathI (4) A karmodayAdinA nimitte pragaTa hovAne pragaTa hovAne kAraNe svAdhIna, | kAraNe parAdhIna, parAzrita che. svAzrita che. (5) A saMvara, nirjarA ane mokSa |(5) A Asrava - baMdha ane ajIva tattvarUpa che. tattvarUpa che. samyagdarzana, samyajJAna, (6) bhUmikAnusAra zArIrika kriyAo athavA samyakracAritrarupa vItarAgatA vAstavika maMdakaSAyAdi rU5 zubhabhAva vAstavamAM dharma hovAthI nizcayadharma che. dharma na hovA chatAM paNa upacArathI vyavahAra dharma kahevAya che. , (6) For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888 jaina sanAtana vItarAgadarzana * (7) A cothA guNasthAnathI siddhadazA |(7) A mAtra sAdhakadazAmAM ja jovAmAM Ave sudhI vidyamAna che. che, siddha dazAmAM Ano sadbhAva nathI. (8) AnI nakala karavI saMbhava nahI (8) AnI nakala karavI saMbhava hovAthI hovAthI A mithyASTi jIvomAM A dhULarUpe mithyAjJAnIomAM jovAmAM kyAreya paNa jovAmAM Avato nathI. Ave che. (9) A AnaMdamaya hovAne kAraNe |(9) A duHkharUpa hovAne kAraNe heya che. kathaciMta upAdeya che. (10) A aMtarAtmA ane paramAtmAmAM (10) A paramAtmAmAM nathI hoto. jovAmAM Ave che. aMtarAtmAmAM jovAmAM Ave che tathA nakalarUpamAM bahirAtmAmAM paNa jovAmAM Ave che. zraddhA ane jJAna kyAre samyaka thayAM? audayika, aupathamika, lAyopathamika ke kSAyikabhAva e koI samyagdarzanano viSaya nathI kemake te badhA bhAva paryAya che. samyagdarzano viSaya paripUrNa dravya che, paryAyane samyagdarzana svIkAratuM nathI. ekalI vastunuM jyAre lakSa ane ekAgratA karI tyAre AtmAno anubhava thatAM zraddhA samyapha thaI. , prazna : te vakhate thatuM samyajJAna kevuM hoya che? uttara : jJAnano svabhAva sAmAnya-vizeSa sarvane jANavAno che. jyAre jJAne AkhA dravyane, UghaDelA paryAyane ane vikArane jema che tema jANIne, "paripUrNa svabhAva te huM, vikAra rahyo te huM nahi' ema viveka (bhedajJAna) karyo tyAre te samyaka thayuM che. samyajJAna.... (1) samyagdarzana rUpa UghaDelA paryAyane. (2) samyagdarzananA viSayabhUta paripUrNa vastune....ane (3) avasthAnI UNapane - e traNene jema che tema jANe che. avasthAno svIkAra jJAnamAM che. A rIte samyagdarzana to eka nizcayane ja (abheda svarUpaneja) svIkAre che, ane samyagdarzananuM avinAbhAvI sAthe ja rahetuM) samyajJAna nizcaya ane vyavahAra baMnene barAbara jANI viveka kare che. - 149 - For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAga darzana jo nizcaya-vyavahAra baMnene na jANe to jJAna pramANa (samyak) thatuM nathI. jo vyavahAranuM lakSa kare to dRSTi khoTI Thare che ane jo vyavahArane jANe ja nahi to jJAna khoTuM Thare che. - zAna nizcaya-vyavahArano viveka kare che tyAre samyak che ane dRSTi - vyavahAranuM lakSa choDIne nizcayane aMgIkAra kare to te - samyak che. A rIte nizcaya-vyavahAranuM svarUpa samyak jANavuM. samyagdarzanano viSaya zuM? mokSanuM paramArtha kAraNa koNa? samyagdarzananA viSayamAM mokSaparyAya ane dravya evA bheda ja nathI, dravya ja paripUrNa che te samyagdarzana mAnya che. baMdha-mokSa paNa samyagdarzanane mAnya nathI. baMdha-mokSano paryAya, sAdhaka dazAnA bhaMga-bheda e badhAne samyajJAna jANe che. samyagdarzanano viSaya paripUrNa dravya che te ja mokSanuM paramArtha kAraNa che. paMcamahAvratAdi ke vikalpane mokSanuM kAraNa kahevuM te to sthULa vyavahAra che ane samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa sAdhaka avasthAne mokSanuM kAraNa kahevuM te paNa vyavahAra che, kemake te sAdhaka avasthAno paNa jyAre abhAva thAya che tyAre mokSadazA pragaTe che, eTale te paNa abhAvarUpa kAraNa che mATe vyavahAra che. trikALI akhaMDa vastu che te ja mokSanuM nizcaya kAraNa che. paramArthe to vastumAM kAraNa-kAryanA bheda paNa nathI, kAraNa-kAryanA bheda paNa vyavahAra che. eka akhaMDa vastumAM kArya-kAraNanA bhedanA vicArathI vikalpa Ave che tethI te paNa vyavahAra che; chatAM vyavahArapaNe paNa kArya-kAraNanA bheda sarvathA na ja hoya to mokSadazA pragaTavAnuM paNa kahI zakAya nahi. eTale avasthAmAM sAdhaka sAdhyanA bheda che; paraMtu abhedanA lakSa vakhate vyavahAranuM lakSa hoya nahi kemake vyavahAranA lakSamAM bheda Ave che, ane bhedanA lakSe paramArtha-abheda svarUpa lakSamAM AvatuM nathI; tethI samyagdarzananA lakSyamAM bheda AvatA nathI, ekarUpa abheda vastu ja samyagdarzanano viSaya che. samyagdarzana ja eka apUrva sukhano upAya che. saMsArano abhAva samyagdarzanathI ja thAya che. potAnA siddha svarUpane jANIne saMsArano abhAva karavAno avasara Avyo che ane teno upAya eka mAtra AtmAno anubhava-samyagdarzana che. 150 For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana pAriNAmika bhAva pariNAma, pAriNAmika bhAva, parama pAriNAmika bhAva. prazna H pariNAma eTale zuM? : uttara H samayasAramAM 47 zaktinuM varNana che. temAM pariNAma zakti che. pariNAma eTale astittva TakAvIne badalavuM. pariNAmane pramANa dRSTithI juo to utpAda-vyaya ane dhrovyarUpe che. te ja pariNAmane paryAyArthika nayathI juo to utpAda-vyaya rUpe che. te ja pariNAmane dravyArthika nayathI juo to dhrovyarUpe che. jema uSNatA agnino svabhAva che tema pariNAma e vastuno svabhAva che. pariNAmane karma nirapekSathI joIe to mAtra utpAda-vyaya rUpe che. te ja pariNAmane karma sApekSathI juo to zubha-azubha ane zuddha ItyAdI vibhAvarUpa che. rAga upAdhi che, pariNAma upAdhi nathI. pAriNAmika bhAva : 'rAme bhava: parigAmiH|' utpAda-vyaya-dhrovyanI ekatArUpa pariNAmamaya bhAva te pAriNAmika bhAva. pAriNAmika bhAva sat, ahetuka ane nirapekSa che. dravyanuM astittva te pAriNAmika bhAva che. 1. pAriNAmika bhAvane pramANadRSTithI jotAM te utpAda-vyaya-dhrovyAtmaka che. pAriNAmika bhAvane paryAyArthika nayathI jotAM te utpAdavyaya rUpe che. 2. 3. pAriNAmika bhAvane dravyArthikanayathI jotAM paramapAriNAmika bhAva arthAt dhrovyarUpa che. jyAre pAriNAmika bhAvane karma-nirapekSa juo to utpAda-vyaya-dhrovya AkhuM pramANanuM dravya khyAlamAM Ave che, ane pAriNAmika bhAvane utpAda-vyaya nirapekSa juo to paramapAriNAmika bhAva khyAlamAM Ave che, je dravyadRSTino viSaya che. pAriNAmika bhAva : 'pAriNAmika' eTale sahaja svabhAva; utpAda-vyaya vagarano dhruva ekarUpa kAyama rahenAra bhAva te pAriNAmika bhAva che. pAriNAmika bhAva badhA jIvone sAmAnya hoya che. audiyaka, aupazamika, kSAyopamika ane kSAyika e cAra bhAvo rahitano je bhAva te pAriNAmika bhAva che. 'pAriNAmika' kahetAM ja 'pariName che' evo dhvani Ave che. pariName che eTale dravya-guNanuM nitya vartamAnarUpa nirapekSapaNuM che, 151 For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888888 jene sanAtana vItarAga darzana AvI dravyanI pUrNatA che. dravya-guNa ane nirapekSaparyAyarUpa vastunI je pUrNatA che tene pAriNAmikabhAva kahe che. jeno niraMtara sadbhAva rahe tene pariNAmika bhAva kahe che, sarva bheda jemAM garbhita che evo cetanyabhAva teja jIvano pAriNAmika bhAva che. matijJAnAdi tathA kevaLajJAnAdi je avasthAo che te pAriNAmika bhAva nathI. matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryayajJAna e avasthAo kSAyopathamika bhAva che, kevaLajJAna avasthA kSAyikabhAva che. kevaLajJAna pragaTa thayAM pahelAM jJAnanA ughADano jeTalo abhAva che te odayika bhAva che. jJAna-darzana ane vIrya guNanI avasthAmAM pathamika bhAva hoto ja nathI. mohano je upazama thAya che temAM prathama mithyAtvano (darzanamohano) upazama thatAM je samyakattva pragaTe che te zraddhAguNano aupazamika bhAva che. For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jika jaina sanAtana vItarAgadarzana : jainamaglogyAyI mizyATionuM ra15 96 (sUma bhUlo) "A bhavatarunuM mULa eka, jANo mithyAtva bhAva; tehane karI nirmULa have, karIe mokSa upAya.' jinAgamamAM nizcaya-vyavahArarUpa varNana che, temAM yathArthanuM nAma nizcaya tathA upacAranuM nAma vyavahAra che. tenA svarUpane nahi jANatAM anyathA pravarte che, te ahIM kahIe chIe. ame to sanAtana jainadharmI chIe ane vItarAganI AjJA mAnIe chIe ema mAnanAra jaina paNa mithyASTi hoya che. te mithyAtvano aMza paNa bUro che tethI e sUkSma mithyAtva paNa tyAgavA yogya che. pakhaMDAgama ane samayasArAdine Agama kahevAya che. emAM jevuM nizcaya-vyavahAranuM svarUpa kahela che tevuM svarUpa jema che tema je jANatA nathI ane viparIta rIte mAne che te paNa mithyASTi che. (1) kevaLa nizcayanayAvalaMbI jenAbhAsonuM varNana (1) ekalA nizcayane mAne che paNa vyavahArane mAnatA ja nathI evA mithyASTi jIvonuM svarUpa kahe che. koI jIva nizcayane nahi jANatAM mAtra nizcayAbhAsanA zraddhAnI banI potAne mokSamArgI mAne che te nizcayanA svarUpane jANatA nathI. teo mokSamArga amane pragaTa thayo che ema mAne che tathA potAnA AtmAne siddhasamAna anubhave che, paNa pote pratyakSa saMsArI hovA chatAM bhramathI potAne vartamAna paryAyamAM siddha samAna mAnI rahyA che te ja mithyAdRSTi - nizcayAbhAsI che. jainamAM janmIne samayasArAdi zAstro vAMcIne paNa potAnI matikalpanAthI thatA vikArane je mAnatA nathI te mithyASTi che. saMsAra paryAyamAM mokSaparyAyanI mAnyatA te bhrama che. (2) vaLI koI potAne kevaLajJAnAdino sadbhAva mAne che, anaMta-jJAna-AnaMda-vIrya Adi vartamAnamAM pragaTa che ema mAne che paNa vartamAna paryAyamAM to potAne kSAyopathamika bhAvarUpa matidhRtAdi jJAnano sadbhAva che. ane kSAyikabhAva to For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana karmano kSaya thatAM ja thAya che, chatAM bhramathI karmano kSaya thayA vinA paNa potAne kSAyikabhAva mAne che te paNa mithyASTi che. A paryAyanA svarUpane jANatA nathI evA jainamatamAM hovA chatAM mithyASTi che. AtmAno svabhAva kevaLajJAna zaktirUpe che tene vyakta paryAyamAM che ema mAne to te nizcayAbhAsI mithyASTi che. AtmAmAM paramapariNAmikabhAva trikALa che. kevaLajJAna trikALa zaktirUpe che. kevaLajJAnanI paryAya trikALa hotI nathI paNa te navI thAya che. zaktirUpe che te vyaktarUpe thAya che. ane pragaTa thAya che tyAre karmano abhAva hoya che. pUrNa paryAyane kSAyikabhAva kahe che. te pAriNAmikabhAva nathI. kSAyopathamika bhAva te apUrNa dazA che, teno abhAva thaIne kSAyikabhAva pragaTa thAya che, te pAriNAmika bhAva nathI. sarva bheda jemAM garbhita che evo caitanyabhAva te ja pAriNAmika bhAva che. caitanyabhAva anAdi-anaMta che. jJAyakabhAva kaho ke pariNAmika bhAva kaho te eka ja che. dhruva ekarUpa zaktirUpe che. tenA avalaMbane kevaLajJAnanI paryAya navI pragaTe che; paNa kevaLajJAnano sadbhAva sarvadA mAnavo yogya nathI. | svabhAva jJAna ane AnaMdathI paripUrNa bharelo che, evI mAnyatAthI vItarAgatA ane kevaLajJAna pragaTe che. zarIranI kriyAthI ke pAMca mahAvratathI cAritra pragaTatuM nathI. vastumAM cAritrazakti bharelI paDI che emAM ekAgra thavAthI cAritradazA pragaTe che. prathama cAritrazaktinI pratIta thavI joIe ne pachI ekAgratA karavI joIe. vikAra ane parapadArthanI ruci choDI potAnA svabhAvanI ruci karavI joIe. (3) vaLI koI potAne rAgAdibhAva pratyakSa hovA chatAM paNa bhramathI potAne rAgAdi rahita mAne che te mithyASTi che. - AtmA svabhAve jema zuddha che ema paryAye paNa vartamAna dazAmAM zuddha che ema koI mAne to te bhrAMti che. paryAyamAM jo pragaTa zuddha dazA hoya to kAMI karavAnuM rahetuM nathI. - tyAM ame pUchIe chIe ke A rAgAdi thatAM jovAmAM Ave che, te kayA dravyanA astitvamAM che? jo te zarIramAM ke karmamAM thatA hoya to te bhAvo For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja jenasanAtana vItarAga darzana acetana ane mUrtika hoya, paNa te rAgAdibhAvo to pratyakSa amUrtika jaNAya che; mATe siddha thAya che ke e AtmAnA ja bhAvo che. zAstramAM vikArane pudgalajanya kahela che teno AzayaH krodhAdi je thAya che te pAdhika bhAvo che. te AtmAnI bhUmikAmAM thAya che, kema ke te cetanano AbhAsa che, acetana mUrtika jaDanA te nathI. zAstramAM vikArane pudgalajanya kahela che e to vikAra AtmAno svabhAva nathI ema batAvavA tathA vikAra nIkaLI jAya che ema batAvavA mATe tene pudgalajanya kahela che. paNa prathama AtmAmAM potAnA kAraNe vikAra thAya che ema mAne, pachI AtmAno te svabhAva nathI evI svabhAvadRSTi karavA mATe ane vikAra kADhI nAkhavA mATe te pudgalano vikAra che ema kahela che. - e rAgAdirUpa bhAvakarma koIe nathI karyA ema nathI kema ke e kAryabhUta che. rAgAdi AtmAnA trikALI svabhAvamAM nathI paNa paryAyamAM navA navA bhAvo jIva pote kare che, thAya che. tattvArthasUtramAM audayikabhAvane jIvanuM svatatva kahela che. eTale ke AtmAnuM te kArya che, teno kartA AtmA che, mATe rAgAdibhAvo kArya nathI - ema nathI ane ene koIe karyA nathI ema paNa nathI. vibhAvabhAvanA nAzano udhama karavo yogya che. (4) have e vikAra nimittanA kAraNe (karmanA kAraNe) thAya che ema koI mAne to te mithyASTi che. (1) rAgAdi ekalI karmaprakRtinuM paNa kArya nathI, kAraNa ke karma to acetana jaDa che. ane vikArI bhAvo cetana che. mATe te bhAvono kartA jIva pote ja che. rAgAdika jIvanuM ja karma che; kAraNa ke bhAvakarma to cetananA anusArI che, cetanAvinA hoya nahi, tathA pudgala jJAtA nathI. AtmAnI rAgAdi paryAya ane karma acetana paryAya vacce atyaMta abhAva che. karmanI paryAyanA kAraNe AtmAnA vikArI bhAvo thatA nathI ema samajavuM joIe. AtmA pote potAnA svabhAvane bhUlIne rAgAdi pariNAma kare che, paNa jo svabhAvanuM bhAna karIne svarUpamAM lIna thAya to rAgAdibhAvo thatAM nathI ema jANavuM. jo vikArane svataMtra mAne to teno nAza karavAno For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAga darzana @ upAya pote svataMtra karI zake che ema nakkI thAya. (2) vaLI te rAgAdi bhAvo jIva ane karma prakRti baMnenuM paNa kartavya nathI. jIva ane jaDa baMne bhegA thaIne rAgAdi bhAvo kare che ema paNa nathI. AtmA pote potAnA aparAdhathI krodhAdi vikArI bhAvo kare che. emAM karma nimitta che; paNa kharekhara baMne bhegAM thaIne rAgAdibhAvo karatAM nathI. baMne bhegA thaIne jo rAgAdibhAvo kare to te bhAva karmanuM phaLa je sukha-duHkhAdi che te karmane paNa bhogavavuM paDe paNa ema banatuM nathI. anyamatI mAne che ke Izvara kartA che ane koI jenI ema mAne ke karmanA kAraNe vikAra thAya che, to baMnenI eka jAtanI mAnyatA thaI, tethI te mithyAdaSTi che. tene jena vItarAgamArganI khabara nathI. rAgAdika bhAva jIvanA astitvamAM che chatAM je rAgAdibhAvonuM nimitta karmone ja mAnI potAne rAgAdino artA mAne che, te kartA to pote che. paraMtu potAne nirudhamI banI pramAdI rahevuM che, tethI karmano ja doSa TharAve che. e duHkhadAyaka bhrama che. (3) samayasArAdi graMtho vAMce eTale karma AtmAne rAga karAve che. ema to kahI zake nahi, paNa karmanA nimitta vinA koIne kAMI rAga thato nathI. mATe karmanI asara paDe che, nimittano prabhAva paDe che ema to hovuM joIe-ema keTalAka mAne che. paraMtu jIvane eka samaya paNa parano prabhAva jo mAnavAmAM Avyo to tene sadAya mATe - koI vakhata karmanA udayavinA raheto nathI mATe trikALa karmano prabhAva thayo eTale ke ene kadIpaNa puruSArtha karavAno vakhata raheto nathI. tethI te svacchaMdI banI cAragatirUpa saMsAramAM rakhaDe che. samayasAra nATakanA baMdha adhikAramAM tathA ISTa upadezamAM Ave che ke karmanuM baLavAnapaNuM che. koI vakhata AtmAnuM baLavAnapaNuM che ane koI vakhata karmanuM baLavAnapaNuM che; paNa eno artha evo che ke jyAre svabhAvane cUkIne rAgAdibhAva kare che tyAre karmonuM baLavAnapaNuM kahevAya che. karma baLavAnapaNe rAgAdi karAvatuM nathI. For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 39 jene sanAtana vItarAga darzana -- samayasAramAM paNa ema kahyuM che ke varNAdi athavA rAgAdi badhAya AtmAthI bhinna che to e kevI rIte che? padravyanA nimittathI e rAgAdibhAva aupAdhika bhAva che. AtmAmAM jeTalo upAdhibhAva thAya che te badho paradravyanA lakSe thAya che. karmanA nimitta vakhate AtmA pote naimittikabhAva rAgAdi kare che, tethI te upAdhibhAva che. have A jIva tene svabhAva mAne (jANe) to tene bUro kema mAne? ane nAzano upAya paNa kevI rIte kare? eTale ke jo jIva rAgAdi upAdhibhAvane potAno svabhAva jANe to tene nAza karavAno upAya te karato nathI. nimittanI mukhyatAthI gAdibhAva pudgalamaya che. deva-guru-zAstranI zraddhA, AgamajJAna ane kaSAyanI maMdatA te vyavahAra che, upAdhi che, malina che. tene ajJAnI bhalo mAne che, mATe tenA nAzano puruSArtha karato nathI. jenAthI lAbha mAne tene kevI rIte nAza kare? svabhAvanI ruci karuM to mithyAtvano nAza thAya che ane svabhAvamAM sthira thAuM to asthiratArUpa rAgano nAza thAya che. tethI te upAdhibhAvane choDAvavA mATe; te badhA AtmAthI bhinna che; ane nimittanI mukhyatAthI pudgalamaya che - ema kahela che; vikAra rAkhavA mATe bhinna kahela nathI. rAgAdine choDAvavA mATe te rAgAdine nimittanI mukhyatAthI - eTale vikAramAM nimitta karma che enI mukhyatAthI kathana karIne - rAgAdi upAdhibhAvane AtmAthI bhinna ane pudgalamaya kahela che. zrI guru vikAra choDAvavA mAge che. je rAgAdine paranA mAnI svachaMdI banI nirudhamI thAya tene to upAdAna kAraNanI mukhyatAthI "rAgAdika AtmAnA che' evuM zraddhAna karAvyuM tathA je rAgAdikane potAno svabhAva mAnI tenA nAzano udyama karato nathI tene nimitta kAraNanI mukhyatAthI rAgAdika parabhAva che' evuM zraddhAna karAvyuM che. (4) karmano udaya hoya to tyAM sudhI rAganA nAzano udhama thato nathI to udhama kevI rIte karavo? For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana eka kArya thavAmAM aneka kAraNonI AvazyakatA che, temAM je kAraNa buddhipUrvakanA hoya tene to udhama karI meLave tathA abuddhipUrvaka kAraNa svayaM maLe tyAre kArya siddhi thAya che. mithyAtva dUra karavAnuM kAraNa buddhipUrvaka tattvanI ruci, jJAna ane ramaNatA che. to dUra karavA tattvanI ruci vicAra ane lInatA che. te buddhipUrvaka karavI. evo puruSArtha kare tyAre mohakarmano upazama, kSayopazama ke kSaya svayaM thaI jAya che. mohakarmanA upazamAdi abuddhipUrvaka thAya che. abuddhipUrvakano artha evo che ke AtmAno puruSArtha jaDakarmanA upazamAdi karato nathI kema ke mohakarmanA upazamAdi svayaM (jaDakarmanA potAnA kAraNe) thAya che ema ahIM kahe che. evo nimitta-naimittika saMbaMdha che. ahIM pAMca samavAya (1) svabhAva (2) niyati (2) kALalabdhi (4) nimitta ane puruSArthano vicAra karavo. (5) karma-nokarmanA saMbaMdhI viSe spaSTatAH (1) vaLI tuM karma-nokarmano saMbaMdha hovA chatAM paNa AtmAne nibaMdha mAne che, paNa tenuM baMdhana to pratyakSa joIe chIe, to e baMdhana kevI rIte nathI? karma-nokarmanuM nimittapaNe pratyakSa baMdhana che. dravyadRSTie AtmA nibaMdha che paNa ahIM to paryAyamAM saMsAranI aMdaramAM paryAyadaSTie karma-nokarma sAthe saMbaMdha che, chatAM biskula saMbaMdha nathI ema mAne che te paNa mithyAdRSTi che. caudamAM guNasthAna sudhI nimitta-naimittika saMbaMdha che. AtmA ane zarIrane paNa nimitta-naimittika saMbaMdha che. AtmA ane zarIranI baMnenI avasthA svataMtra potapotAnI yogyatAthI thAya che, emAM paNa nimitta-naimittika saMbaMdha che. saMbaMdha hovA chatAM saMbaMdha rahita mAne to jJAna khoTuM thAya che ane nimitta-naimittika saMbaMdhane kartA-karma saMbaMdha mAne to paNa jJAna khoTuM thAya che. mATe jema che tema mAnavuM joIe. (3) dravyadRSTie rAgAdi ane karma-nokarmano saMbaMdha abhUtArtha che? jJAna to sva-para prakAzaka che. eno viveka evo hoya che ke dravyadRSTie AtmAmAM nimitta-naimittika saMbaMdha che ja nahi, paNa paryAyadRSTie biskula karma-nokarmanI sAthe nimitta-naimittika saMbaMdha che ja nahi ema For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 888 jene sanAtana vItarAga darzana nathI. jo ema na jANe to ekAMta thAya che. mATe jema che tema jANavuM joIe; to te jJAna samyaka thAya che. je biskula saMbaMdha na hoya to vartamAnamAM siddhadazA hovI joIe, paNa ema nathI. paNa paryAyadRSTie vartamAnamAM baMdha che ema mAnavuM. zAstramAM AtmAne karma-nokarmathI bhinna abaddha-skRSTa kahe che te kevI rIte che? AtmAne karma ane nokarma sAthe tAdAbhya saMbaMdha nathI paNa nimittanaimittika saMbaMdha che. AtmA karma ane zarIramAM ekameka thaI jAya che ema banatuM nathI, to paNa AtmAne ane zarIrane nimitta-naimittika saMbaMdha nathI ema nathI. AtmAne sarvathA nibaMdha mAne te mithyASTi che. (5) "baMdha-mokSa che kalpanA dravyadRSTi vaDe to eka dazA che ane paryAya dRSTi vaDe aneka avasthA thAya che - ema mAnavuM yogya che. sAmAnya vizeSa baMnenuM yathArtha jJAna karavuM. vaLI te AtmAnuM ciMtavana kevI rIte kare che te kahe che. (1) "huM siddha samAna zuddha chuM" (2) kevaLajJAnAdi sahita chuM. (3) dravyakarma-nokarmathI rahita chuM (4) paramAnaMdamaya chuM (5) janma-maraNAdi duHkha mane nathI ema aneka prakArathI ciMtavana kare che. paNa te teno bhrama che, kema ke jo ciMtavana dravyadRSTithI kare che, to dravya to zuddha-azuddha paryAyono piMDa che, tene te jANato nathI. tArI dravyadRSTi sAcI nathI. dravyamAM ekarUpatA hovA chatAM paNa jene zuddha-azuddha baMne paryAya AtmAnI che evI khabara nathI ane eno svIkAra nathI, tene kahe che ke dravya to zuddha-azuddha paryAyono piMDa che. mATe dravyadRSTithI tuM ciMtavana kare che ke AtmA siddhasamAna che, tArI e vAta barAbara nathI. jo dravyadRSTithI ciMtavana karo cho to dravya to ekaluM zuddha nathI paNa zuddha-azuddha banerUpa che ane paryAyadaSTithI ciMtavana karo to to vartamAna paryAya to tAre azuddha che. mATe baMne rIte zuddhanuM ciMtavana karavuM te bhramaNA che. vaLI jo tame zakti apekSAe zuddha mAno cho to, huM Avo hovA yogya chuM' ema mAno; "huM siddha thavAne lAyaka chuM ema mAno paNa huM Avo chuM te mAnavuM bhrama che. For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888888 jene sanAtana vItarAga darzana . paryAyamAM adhUrI dazA che, pUrNa dazA nathI. ane jo vikAra ane alpajJatA che to enA nimittarUpe dravyakarma ane nokarma che. karma-nokarmano saMbaMdha paNa che, ema mAnavuM joIe. vaLI jo karmanokarma nimittarUpe na hoya to jJAnAdinI vyaktatA kema nathI? jJAnAdinI vyaktatA nathI mATe karma-nokarma nimittapaNe che. AtmadravyamAM zaktirUpe jJAnAdi guNo che, emAMthI vyaktarUpa paryAya thAya che. te paryAya vartamAnamAM nathI mATe emAM nimittarUpe karmane mAnavuM joIe. bIjI avasthAmAM mAnavI te bhrama che. paradravyathI bhinna ane potAnA bhAvothI abhinna te dravyanI zuddhatA che. potAne dravya-paryAyarUpa avalokavo dravyathI sAmAnyasvarUpa avalokavuM - paryAyathI avasthA vizeSa avadhAravI. (2) vyavahArAbhAsI mithyASTi have vyavahArAbhAsa pakSanA dhAraka jainAbhAsonA mithyAtvanuM nirUpaNa karIe chIe. jina AgamamAM jyAM vyavahAranI mukhyatAthI upadeza che, tene mAnI je bAhyasAdhanAdikanuM ja zraddhAnAdi kare che, tene dharmanA sarva aMga anyathArUpa thaI mithyAbhAvane prApta thAya che te vistArathI kahe che. (1) kuLa apekSA dharmadhAraka vyavahArAbhAsI - koI jIva to kuLakramavaDe ja jenI che paNa jaina dharmanuM svarUpa jANatA nathI. mAtra kuLamAM jevI pravRtti cAlatI Ave che te ja pramANe pravarte che. tyAM jema anyamatI potAnA kuLadharmamAM pravarte che te ja pramANe A paNa pravarte che. jo kuLakramathI ja dharma hoya to musalamAnAdi sarva dharmAtmA ja Thare, ane to pachI jainadharmanuM vizeSapaNuM zuM rahyuM? dharmamAM kuLakramanuM kAMIpaNa prayojana nathI. zAstronA arthane vicArIne jo kALadoSathI jainadharmamAM viSaya-kaSAya poSaNAdirUpa viparIta pravRtti calAvI hoya to teno tyAga karI jinaAjJAnusAra pravartavuM yogya che. kuLa saMbaMdhI vivAhAdika kAryomAM to kuLakramano vicAra karavo, paNa dharmasaMbaMdhI kAryomAM kuLano vicAra na karavo, paraMtu jema satyadharmamArga che temaja pravartavuM yogya che. For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3) che ke jene sanAtana vItarAgadarzana ---- (2) parIkSArahita AjJAnusArI dharmadhAraka vyavahArAbhAsIH vaLI koI AjJAnusArI jaina thAya che, teo jema zAstromAM AjJA che tema mAne che, paraMtu AjJAnI parIkSA karatA nathI; jo AjJA ja mAnavI dharma hoya to sarva matavALA potapotAnA zAstranI AjJA mAnI dharmAtmA thaI jAya. mATe parIkSA karIne jinavacananuM satyapaNuM oLakhI jinaAjJA mAnavI yogya che. jainadharmamAM to samyagdarzana-jJAna-cAritrane mokSamArga kahyo che, tyAM satyadevadika vA jIvAdikanuM zraddhAna karavAthI samyagdarzana thAya che, tene yathArtha jANatA samyajJAna thAya che, tathA kharekharA rAgAdika maTatAM samyakyAritra thAya che. have tenA svarUpanuM jevuM jainamatamAM nirUpaNa karyuM che, e ja jainamatanuM sAcuM lakSaNa che. e lakSaNane oLakhIne je parIkSA kare che te ja zraddhAnI che, paNa e vinA anya prakArathI je parIkSA kare che, te mithyAdaSTi ja rahe che. sAMsArika prayojana arthe gharmadhAraka vyavahArAbhAsI : je jIva AjIvikA arthe, moTAI mATe, vA koI viSaya-kaSAya saMbaMdhI prayojana vicArI kapaTathI jaine thAya che te to pApI ja che; kAraNa ke - ati tIvrakaSAya thatAM ja evI buddhi thAya che, temanuM sulajhavuM paNa kaThaNa che. jainadharma to saMsAranAzanA arthe sevavAmAM Ave che, je e vaDe sAMsArika prayojana sAdhavA Icche che te moTo anyAya kare che te to mithyAdaSTi ja che. dharmabuddhithI gharmadhAraka vyavahArAbhAsI vaLI keTalAka dharmabuddhithI dharma sAdhe che paraMtu nizciyadharmane jANatA nathI, tethI teo abhUtArtharUpa dharmane sAdhe che; arthAt mAtra vyavahAra samyagdarzana-jJAnacAritrane mokSamArga jANI tenuM sAdhana kare che. zAstramAM deva-guru-dharmanI pratIti karavAthI samyakattva hovuM kahyuM che, evI AjJA mAnI arahaMta deva, nigraMthaguru tathA jaina zAstra vinA bIjAone namaskArAdi karavAno tyAga karyo che, paraMtu tenA guNa-avaguNanI parIkSA karatA nathI athavA parIkSA paNa jo kare che to tattvajJAnapUrvaka sAcI parIkSA karatA nathI paNa mAtra bAhya lakSaNo vaDe parIkSA kare che ane evI pratItivaDe teo sudevaguru zAstranI bhaktimAM pravarte che, paNa deva-guru-zAstra bhaktinuM anyathA svarUpa mAne che te mithyASTiI che. For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 jI jaina sanAtana vItarAga darzana vyavahArAbhAsI dharmadhArakonI sAmAnya pravRtti have temane dharmanuM sAdhana kevuM hoya che te ahIM vizeSa darzAvIe chIe. (1) je jIvo kuLa pravRtti vaDe vA dekhAdekhI lobhAdikanA abhiprAyapUrvaka dharma sAdhana kare che, temane to dharmadaSTi ja nathI.. (2) jo bhakti kare che to citta to kyAMya che, dRSTi pharyA kare che tathA mukhethI pAThAdika vA namaskArAdika kare che; paraMtu te ThIka nathI. temane "huM koNa chuM, konI stuti karuM chuM; zuM prayojana arthe stuti karuM chuM, tathA A pAThano zo artha che? e AdinuM kAMI bhAna nathI. lagabhaga badhuM yaMtravat jaDanI jema thAya che. (3) kadAcit kudevAdikanI paNa sevA karavA lAgI jAya che, tyAM sudeva-guru zAstrAdimAM ane kudeva-guru-zAstrAdimAM vizeSatAnI pichANa nathI. (4) vaLI te dAna Ape che to pAtratA-apAtratAnA vicArarahita jema potAnI prazaMsA thAya tema Ape che. (5) tapa kare che to bhUkhyA rahevAthI jema potAnuM mahatapaNuM thAya te kArya kare che, paNa pariNAmonI pichANa nathI. vratAdika dhAre che to bAhyakriyA upara ja dRSTi che, temAM paNa koI sAcI kriyA kare che to koI jUThI kare che, paNa aMtaraMga rAgAdika bhAva thAya che teno to vicAra ja nathI; athavA to bAhya sAdhana paNa rAgAdika poSavA kare che. (7) vaLI pUjA-prabhAvAdi kArya kare che to tyAM lokamAM potAnI jema moTAI thAya nA viSaya kaSAya poSAya tema e kAryo kare che, tathA ghaNA hiMsAdika upajAve che. vaLI zAstrAbhyAsa kare che to tyAM paddhatirUpa pravarte che, jo vAMce che to bIjAone saMbhaLAvI de che, bhaNe che to pote bhaNI jAya che, sAMbhaLe che to kahe che te sAMbhaLI le che; paNa zAstrAbhyAsanuM je prayojana che, tene potAnA aMtaraMgamAM avadhArato nathI. ItyAdika dharmakAryonA marmane pichANato nathI. paNa e kAryo to potAnA vA anya jIvonA pariNAma sudhAravA mATe kahyA che, vaLI tyAM kiMcit hiMsAdika paNa thAya che; paraMtu tyAM thoDo aparAdha thAya ane ghaNo guNa thAya te kArya karavuM kahyuM che; have pariNAmonI to oLakhANa nathI ke - ahIM aparAdha keTalo thAya che ane guNa keTalo thAya che, e pramANe naphA-toTAnuM ke vidhi-avidhinuM jJAna nathI. (8) For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888888 jene sanAtana vItarAgadarzana (10) vaLI keTalAka jIvo evA hoya che ke - jemane kaMIka to kuLAdirUpa buddhi che tathA kaMIka dharmabuddhi paNa che. tethI teo kaMIka pUrvokta prakAre paNa dharmanuM sAdhana kare che, tathA kaMIka AgamamAM kahyuM che te pramANe potAnA pariNAmone sudhAre che; e pramANe temanAmAM mizrapaNuM hoya che. sArabhUta : bAhyakriyA upara to tenI dRSTi che paNa pariNAma sudhAravAbagADavAno vicAra nathI; jo pariNAmano paNa vicAra thAya to jevo potAno pariNAma thato dekhe tenA upara ja daSTi rahe che, paNa te pariNAmonI paraMparA vicAratAM abhiprAyamAM je vAsanA che tene vicArato nathI ane phaLa to abhiprAyamAM vAsanA che tenuM lAge che. evI oLakhANa vinA tene mAtra bAhya AcaraNano ja udhama che. koI jIva evuM mAne che ke - jANavAmAM zuM che? kaMIka karIzuM to phaLa prApta thaze; evuM vicArI teo vrata-tapAdi kriyAnA ja udyamI rahe che paNa tattvajJAnano upAya karatA nathI; have tattvajJAna vinA mahAvratAdikanuM AcaraNa paNa mithyAcAritra ja nAma pAme che; mATe pahelAM tattvajJAnano upAya karavo, pachI kaSAya ghaTADavA arthe bAhyasAdhana karavAM. je jIvone tattvajJAna nathI teo yathArtha AcaraNa AcaratA nathI. have prayojanabhUta bAbatomAM jevuM vItarAgI prabhue svarUpa kahyuM che tenuM anyathArUpa kema che te vicArIe:(1) samyagdarzananuM anyathA rUpaH (a) devabhakti, gurubhakti ane zAstrabhaktinuM anyathApaNuM sAcA deva-guru zAstranuM yathArtha svarUpa samajI tenuM zraddhAna karavuM. vItarAga mArgamAM nimitta paNa vItarAgI joIe. sAtatattvonuM anyathArUpaH vaLI zAstramAM "tattvArthazraddhAnam sagAvana' evuM vacana kahyuM che, tethI zAstromAM jema jIvAditattva lakhyAM che, tema pote zIkhI le che, ane tyAM upayoga lagAve che, anyane upadeza Ape che, paraMtu te tattvono bhAva bhAsato nathI, ane tyAM to te vastunA bhAvanuM nAma ja tattva kahyuM che tethI bhAva bhAsyA vinA tattvArtha zraddhAna kayAMthI hoya? bhAva bhAsato nathI tethI te mithyAdRSTi ja rahe che. For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 988 9 jena sanAtana vItarAga darzana : (1) jIva-avatattvanuM anyathArUpa ? AtmA ane zarIra temaja karmanI bhinnatA prarUpe che; paratuM huM zarIrAdithI bhinna chuM - jJAnaAnaMda svarUpa chuM evo bhAva bhAsato nathI. (2) AsravatattvanuM anyathArUpa : vaLI AsravatattvamAM je hiMsAdirUpa pApAsava che tene heya jANe che tathA ahiMsAdirUpa puyAsrava che tene upAdeya mAne che, have e baMne karmabaMdhanA ja kAraNa che, temAM upAdeyapaNuM mAnavuM e ja mithyAdaSTi che. (3) baMdhatattvanuM anyathArUpaH azuddha (zubha-azubha) bhAvo vaDe karmabaMdha thAya che temAM zubhabhAva vaDe puNyabaMdha thAya tene bhalo jANe ane azubhabhAvothI pApabaMdha thAya tene bUro jANe e ja mithyAzraddhAna che. evA zraddhAnathI baMdhatattvanuM paNa tene satyazraddhAne nathI. saMvaratattvanuM anyathArUpa : vaLI savaratattvamAM ahiMsAdirUpa zubhAstravabhAvane saMvara mAne che, paraMtu eka ja kAraNathI puNyabaMdha paNa mAnIe tathA saMvara paNa mAnIe ema bane nahi. siddhAtamAM gupti, samiti, dharma, anuprekSA, pariSahajaya, cAritra te vaDe saMvara thAya che ema kahyuM che, tenuM paNa te yathArtha zraddhAna karato nathI. nirjarAtattvanuM anyathArUpaH vaLI te anazanAdi tapathI nirjarA mAne che, paNa kevaLa bAhya tapa karavAthI to nirjarA thAya nahi. bAhya tapa to zuddhopayoga vadhAravA arthe karavAmAM Ave che. zuddhopayoga nirjarAnuM kAraNa che tethI upacArathI tapane paNa nirjarAnuM kAraNa kahyuM che. nizcayadharma to vItarAgabhAva che, tathA anya aneka prakAranA bhedo bAhyasAdhananI apekSAe upacArathI kahyA che, tene vyavahAramAtra bAhya saMjJA jANavI. A rahasyane jANato nathI tethI tene nirjarAnuM paNa sAcuM zraddhAna nathI. (6) mokSatatvanuM anyathA rUpaH vaLI siddha thavuM tene mokSa mAne che vaLI tene evo paNa abhiprAya che ke svargamAM sukha che tenAthI anaMtagaNuM mokSamAM sukha che. have e guNAkAramAM te svarga ane mokSasukhanI eka jAti jANe For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) * jaina sanAtana vItarAga darzana che. IMdrAdikone je sukha che te to kaSAyabhAvothI AkuLatArUpa che tethI te paramArthathI duHkha ja che. eTalA mATe tenI ane mokSasukhanI eka jAtI nathI. vaLI svargasukhanuM kAraNa to prazasta bhAva che tyAre mokSasukhanuM kAraNa vItarAgabhAva che tethI kAraNamAM paNa bheda che. paraMtu evo bhAva tene bhAsato nathI. tethI mokSanuM paNa tene sAcuM zraddhAna nathI. A pramANe vyavahArAbhAsI mithyASTine sAcuM tattvArthazraddhAna nathI. samyajJAnanuM anyathArUpa : zAstramAM samyajJAna mATe zAstrAbhyAsa karavAthI samyajJAna thavuM kahyuM che tethI te zAstrAbhyAsamAM tatpara rahe che. paraMtu tenA prayojana para dRSTi nathI. A upadezamAM ane kAryakArI zuM che? te abhiprAya nathI. zAstrAbhyAsano bhAva jANI potAnuM bhaluM karavuM. zAstrAbhyAsa karIne anyane upadeza ApavAno abhiprAya rAkhe che te mithyAzraddhAna che. abhyAsa karI Atmahita arthe je tattvAdikano nirNaya kare che te ja dharmAtmA paMDita samajavo. vaLI jene AgamajJAna evuM thayuM che ke je vaDe - sarva padArthone hastAmalakavat jANe che, tathA ema paNa jANe che ke "Ano jANavAvALo huM chuM paraMtu huM jJAna svarUpa chuM" evo potAne paradravyothI bhinna kevaLa caitanyadravya anubhavato nathI mATe AtmajJAna zUnya AgamajJAna paNa kAryakArI nathI. - e pramANe te samyajJAna arthe jaina zAstrono abhyAsa kare che to paNa samyajJAna nathI. samyaphacAritranuM anyathArUpaH bAhyakriyA upara to tenI dRSTi che paNa pariNAma sudhAravA-bagADavAno vicAra nathI. have pariNAmonI paraMparA vicAratAM abhiprAyamAM je vAsanA che tene vicArato nathI, ane phaLa to abhiprAyamAM vAsanA che tenuM lAge che, mithyAtvanuM dareka samaye pApa lAge ja che. evI oLakhANa vinA tene mAtra bAhya AcaraNano ja udhama che. yathArtha zraddhAna jJAna vinA temanuM sarva AcaraNa mithyAcAritra che. mATe pahelAM tattvajJAna thayA pachI ja AcaraNa kAryakArI che. A pramANe kevaLa vyavahArAbhAsa avalaMbI mithyASTionuM nirUpaNa karyuM. For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana @@ (3) ubhayAbhAsI mithyASTi (1) je jIva ema mAne che ke jinamatamAM nizcaya ane vyavahAra be naya kahyA che, mATe baMne nayono aMgIkAra karavo. tenI e mAnyatA mithyAtva che. jo ke e pramANe aMgIkAra karavAmAM baMne nayomAM paraspara virodha che. nayonuM sAcuM svarUpa tene bhAsyuM nathI. vyavahAranayanA aMgIkAranA arthane te barAbara samajato nathI. AtmAnI paryAyamAM rAga thAya che ene jANavo te vyavahAranayano aMgIkAra che. nizcayanaya aMgIkAra karavA jevo che ane vyavahAranaya heya che e vAte ene khyAlamAM AvatI nathI. (vyavahAranaya jANelo prayojavAna che, Adarelo nahi) (2) AtmAmAM nirvikalpa dazA thavI te mokSamArga che. bIjo koI mokSamArga nathI. jyAM je mokSamArga nathI paNa mokSamArganuM nimitta che tene vyavahAra mokSamArga kahevAya che. rAga-vratAdinI dazA te vyavahAra mokSamArga che. akhaMDa paripUrNa AtmasvabhAvanA avalaMbane je samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa mokSamArga pragaTyo te nizcaya mokSamArga ane te vakhate rAga-vikalpa che te mokSamArga nathI paNa upacArathI mokSamArga kahela che eTale ke te nimitta, sahacAra, upacAra ane vyavahAra ema cAra prakAre mokSamArganuM nirUpaNa karela che. (nizcaya ane vyavahAra ema be mokSamArga nathI : traNaloka, traNakALamAM mokSamArga to eka ja che paNa tenuM nirUpaNa be prakAre (nizcaya ane vyavahAra) karavAmAM Avela che. mATe jema che tenuM yathArtha svarUpa samajavuM joIe) (3) mithyAdaSTi ema mAne che ke - siddha samAna zuddha AtmAno anubhava te nizcaya tathA te vakhate sahakArI tarIke vrata-zIla-saMyamadirUpa pravRtti te vyavahAra. paNa e barAbara nathI - kAraNa ke koI dravyanuM nAma nizcaya tathA koInuM nAma vyavahAra ema nathI. paNa eka ja dravyanA bhAvane te ja svarUpe nirUpaNa karavo te nizcaya tathA te dravyanA bhAvane upacArathI anyadravyanA bhAva svarUpa nirUpaNa karavo te vyavahAra che. mATInA ghaDAne mATIno ghaDo nirUpaNa karIe e nizcaya tathA ghI saMyoganA upacArathI tene ghIno ghaDo kahevo e vyavahAra. For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 jaina sanAtana vItarAgadarzana (pravRtti e nayarUpa nathI - mana, vacana, kAyAnI pravRtti e jaDanI kriyA che. "sAcuM nirUpaNa te nizcaya tathA upacAra nirUpaNa te vyavahAra). (4) nizcayanaya- vastu jevI che tevuM nirUpaNa kare che-satyArtha che. vyavahAranaya-vastu svarUpa hoya tenAthI juduM kahe che - asatyArtha che. mATe vyavahAranayane upAdeya mAnavo te mithyAtva che. baMne sAthe che paNa baMne upAdeya nathI. (nizcayanaya-satyArtha che, bhUtArtha che, vyavahAra naya asatyArtha che, abhUtArtha che.) (5) samayasArAdi dravyAnuyoga graMthomAM zuddha AtmAnA anubhavane nizcaya kahyo che tathA vrata, tapa, sayamAdine vyavahAra kahyo che evI rIte ubhayAbhAsI ema mAne che e mithyAtva che. zuddha AtmAno anubhava te sAco mokSamArga che tethI tene nizcaya kahyo. ahIM svabhAvathI abhinna ane parabhAvathI bhinna evo "zuddha' zabdano artha jANavo paNa saMsArIne siddha mAnavo evo bhramarUpa zuddha zabdano artha na jANavo. vaLI vratAdi mokSamArga nathI paNa nimittAdinI apekSAe UpacArathI tene mokSamArga kahIe chIe tethI tene vyavahAra kahyo. paNa baMne ja sAcA mokSamArga che ane baMnene upAdeya mAnavA e mithyAttva che. ('zuddha' zabdano artha samajavA jevo che. zuddhatA be prakAranI che dravyanI zuddhatA - paryAyanI zuddhatA. svathI abhinna ane parathI bhinna e dravyanI zuddhatA che, ane paryAyamAM je rAgAdi che te paryAyanI azuddhatA che. zuddha svabhAvanA lakSe paryAyamAM azuddhatA ghaTatI jAya che - bIjo koI azuddhatA dUra karavAno upAya nathI) ajJAnI mAne che ke zraddhAna to nizcayanuM rAkhIe chIe tathA pravRtti vyavahArarUpa rAkhIe - e rIte baMne nayone aMgIkAra karIe chIe - ahIM aMgIkArano artha barAbara nathI. kAraNa ke e rIte banatuM nathI. kAraNa ke nizcayanuM nizcayarUpa tathA vyavahAranuM vyavahArarUpa zraddhAna karavuM yogya che. paNa eka ja nayanuM zraddhAna thatAM to ekAMta mithyAtva thAya che. ajJAnI nizcayanI zraddhA rAkhavI ane vyavahAranI pravRtti rAkhavI ema baMne nayanuM grahaNa karavuM kahe che te vAta khoTI che. vaLI pravRttimAM nayanuM prayojana nathI kAraNa ke pravRtti to dravyanI pariNati che. tethI e pramANe paNa nayonuM grahaNa mAnavuM mithyAtva che. For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jaina sanAtana vItarAgadarzana svastha (pravRtti naya rUpa nathI, abhiprAya-anusAra prarUpaNathI pravRttimAM baMne naya bane che.) (nizcaya ane vyavahAra baMne eka ja dravyamAM hoya - ekano nizcaya ane bIjAno vyavahAra e kevI rIte bane?) (7) to zuM karIe? nizcaya naya vaDe je nirUpaNa karyuM hoya tene to satyArtha mAnI tenuM zraddhAna aMgIkAra karavuM tathA vyavahAranaya vaDe je nirUpaNa karyuM hoya tene asatyArtha - abhUtArtha mAnI tenuM zraddhAna choDavuM. vyavahAranI rUci te ja mithyAtva che mATe satapuruSe eka nizcayane ja AdaraNIya mAnavo joIe. | (svabhAvanI rUcI upAdeya che, rAganI rUcI heya che) (8) je vyavahAramAM sUtA che te yogI potAnA kAryamAM jAge che, tathA je vyavahAramAM jAge che te potAnA kAryamAM sUtA che. mATe vyavahAranuM zraddhAna choDI, nizcayanayanuM zraddhAna karavuM yogya che. saMsthA banAvo, bahAramAM pracAra karo, zarIrAdinI kriyA karo (zarIra sazakta rahe e mAnyatAthI zarIranI pravRtti karavI) ema je vyavahAramAM jAge che te svabhAvamAM sUtA che. jJAnI ema samaje che ke paranA mahimAthI AtmAno mahimA nathI ajJAnIne parano mahimA Ave che tene dharmano mahimA nathI. mithyAdRSTi paranA kAryamAM rokAyo che - paNa ene khabara nathI ke eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi. AtmAnA hita mATe (1) svabhAvanuM sAmarthya khyAlamAM AvavuM joIe eno mahimA AvatA dRSTi tyAM jAya. (2) vibhAvanI viparItatAvikArIbhAvone heya jANI e azuddhatA kema jAya che e lakSamAM levuM joIe. (3) ane saMyogonI pRththakatA (kSaNa bhaMguratA) samajaNamAM AvatA teno mahimA ghaTavA lAge to parAzrayabuddhi TaLe (9) hiMsAdi ane ahiMsAdimAM adhyavasAya che, mATe te badhA choDavA yogya che. je parAzrayI vyavahAra che te saghaLo choDAvyo che. For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 989 jena sanAtana vItarAga darzana 'nizcayane ja bhalA prakAre niSThApaNe aMgIkAra karI zuddha jJAnaghana svarUpa nija bhagavAna AtmAno mahimA lAvI temAM pravartavuM yukta che. (saghaLo ya vyavahAra parAzrayI che mATe choDavA yogya che). (10) zuddhopayogane ja upAdeya mAnI teno upAya karavo tathA A rIte zubhopayoga azubhopayogane heya jANI tenA tyAgano upAya karavo ane jyAM sudhI zuddhopayoga pragaTa na thAya tyAM azubhopayogane choDI zubhamAM pravartavuM kAraNa ke zubhopayoganI apekSAe azubhopayogamAM azuddhatAnI adhikatA che - chatAMpaNa e zubhopayoga karavA jevo nathI e mAnyatA chUTavI na joIe. tattvanano abhyAsa, tattvanuM ciMtana, tattvano vicAra, tattvano nirNaya ane bhedajJAna e badhuM vikalparUpa ja che teno abhAva thatAM nirvikalpa AtmAnubhUti thAya che. (badhAne bhUmikAnusAra zubhAzubha bhAvo Ave che ane e pramANe mana-vacana-kAyAnI pravRtti paNa jovAmAM Ave che paNa enAthI gharma thAya ema mAnavuM nahi. mAnyatAnA doSamAM jJAnI ema mAne che enAthI gharma-AtmAnuM hita thAya nahi - ajJAnI ema mAne che enAthI dharma-AtmAnuM hita thAya. nizcayathI sukhanI anubhUti thAya - vyavahArathI AtmAnI anubhUti na thAya.) For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAga darzana huM samyaktvAnmukha mithyAdaSTi (1) kaSAyanI upazAMtatA : krodha, mAna, mAyA ane lobhanA pariNAma zAMta thayA che te maMdakaSAya che. AtmAnuM hita karavAnI ruci, pratIti ane jijJAsA thaI tyAM maMdakaSAya thaI ja gayo. tIvra viSayakaSAyanA bhAvamAM DUbelA jIvane to AtmAnA hitano vicAra ja Ugato nathI. RO :: (2) jJAnano kSayopazama : maMdakaSAyathI jJAnAvaraNAdino evo kSayopazama thayo che ke tattvano vicAra ane nirNaya karavA jeTalI jJAnanI zakti pragaTI che, eTale vartamAnajJAnanA paryAyanI evI yogyatA to thaI che ke te tattvanirNaya karI zake paNa jene AtmAnA hitanI darakAra nathI te jIva tattvanirNayamAM potAnI buddhi joDato nathI ne bahAranA viSaya-kaSAyamAM ja potAnI buddhi lagAve che. (3) mohanI maMdatA je samyaktva sanmukha che te jIvane darzanamoha ane cAritramoha benI maMdatA thaI che. potAnA bhAvamAM mithyAttvAdino rasa ghaNo maMda thaI gayo che ane tattvanA nirNaya tarapha jhukAva thayo che. saMsAranA kAryonI lolupatA ghaTADIne AtmAno vicAra karavAmAM udhamI thayo che. jenA hRdayamAMthI saMsArano rasa UDI gayo che ane je AtmAnA vicArano udhama kare che ke 'are ! mAre to mArA AtmAnuM sudhAravuM che. duniyA to ema ne ema cAlyA karaze. duniyAnI darakAra choDIne mAre to mAruM hita karavuM che.' : - (4) sAcA vItarAgI deva-guru-zAstranI zraddhA - te jIvane bAhya nimitta tarIke sAcA deva-guru-zAstra maLyA che. tene kudeva-kuguru-kuzAstranI mAnyatA chUTI gaI che ne sarvajJa vItarAga devane ja mAne che. arihaMta bhagavAnanI vItarAgI pratimA te paNa deva che. zAstramAM nava deva pUjya kahyA che H paMca parameSThI, jinadharma, jinavANI, jina caityAlaya ane jinabiMba - e navane deva tarIke pUje che. eTale darzana, pUjA ne bhakti vagere kare che. sarvaza vItarAgadevane oLakhe temaja digaMbara saMta bhAvaliMgI muni maLe te guru che temaja koI jJAnI satpuruSa nimitta tarIke maLe te paNa jJAnaguru che. pAtra jIvane nimitta tarIke jJAnIno ja upadeza hoya che. samyakttvasanmukha jIvane kudevAdinI paraMparA choDIne sAcA deva-guru-zAstranI paraMparA maLI che. paNa nizcaya guru to potAno AtmA ja che. 170 For Personal & Private Use Only | Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jaina sanAtana vItarAga darzana (5) dezanA labdhi H vaLI te jIvane satya upadezano lAbha maLyo che. AvA nimittono saMyoga maLavo te to pUrvanA puNyanuM phaLa che ane satya tattvano nirNaya karavAno udhama te potAno vartamAna puruSArtha che. nimitta tarIke satya upadeza maLavo joIe. emAM zuM Ave? yathArtha mokSamArga zuM? nava tattvonuM svarUpa zuM? sAcA deva-guru-zAstra kevA hoya? sva ane paranuM bhedajJAna, upAdAna-nimitta baMnenI svataMtratA, nizcaya-vyavahAra, samyagdarzanAdi hitakArI bhAvo tathA mithyAttvAdi ahitakArI bhAvo - e badhAno upadeza yathArtha maLyo che. have nirNaya karavAnI javAbadArI potAnI che. : (6) tattva nirNayanA udhamano vicAra H jJAnI pAsethI yathArtha tattvono upadeza maLyA pachI pote sAvadhAna thaIne teno vicAra kare che. emane ema upara uparathI sAMbhaLI leto nathI, paNa barAbara dhyAnapUrvaka sAMbhaLIne teno vicAra kare che ane upadeza sAMbhaLatAM bahumAna Ave che ke H aho ! mane A vAtanI to khabara ja nathI, AvI vAta to meM pUrve kadI sAMbhaLI ja nathI. A jijJAsu jIvanI lAyakAta! jene potAnA AtmAnuM hita karavuM hoya te jagatanuM jovA rokAya nahi. te AtmAnA nirNayano vicAra kare che. meM bhramathI rAgAdine ja dharma mAnyo hato ne zarIrane mAruM svarUpa mAnIne temAM huM tanmaya thayo. A zarIra to jaDa-acetana che ne huM to jJAnasvarUpa chuM. ahIM mane hitanA sarva nimitto maLyA che mATe huM tattvane barAbara samajIne mArA AtmAno uddhAra karuM Ama vicArI tattvanirNayano udhama kare che. eTale teno niyamita abhyAsa zarU thaI jAya che. satsaMga ane svAdhyAya A be bahu ja vizeSa paribaLa che. (7) tattva jJAnano abhyAsa : abhyAsamAM uddeza eTale ke nAma jANe tathA lakSaNa nirdeza eTale jenuM je lakSaNa hoya te jANe tathA parIkSA dvArA vicArIne nirNaya kare. jIva, ajIva sAta tattvone bhinna bhinna jANe, temanAM lakSaNa jANe ane parIkSA karIne nirNaya kare. je upadeza sAMbhaLyo teno nirdhAra karyo ane pachI aMtaramAM teno pote nirNaya kare che, vivekathI nirNaya kare che. tattvanA bhAvo eTale dravya-guNa-paryAyane oLakhIne nirNaya kare. A kayA dravyanI vAta che, kayA guNanI vAta che. kayA guNanI kaI paryAyanI vAta che? badhA ja paDakhAthI potAnA 1718 For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene sanAtana vItarAga darzana @@@@ jJAna-upayogane joDIne pote jAte udhama karIne nirNaya kare che ane jJAnInA vacano sAthe potAnA vicAranI meLavaNI kare che. (8) tattvanI yathArtha pratItiH tattva nirNaya karavA mATe jJAnI pAsethI sAMbhaLI lIdhuM paNa pachI "A kaI rIte che" ema pote tenA bhAvane oLakhIne jAte nirNaya na kare to sAcI pratIti thatI nathI. jJAnI pAsethI tattvano je upadeza sAMbhaLyo tene dhAraNa karI rAkhe ne pachI ekAMtamAM vicAra karIne jAte teno nirNaya kare ane aMtaramAM tene pariNamavAno prayatna kare. ahIM cAra vAta dhyAnamAM levA jevI che. (1) yathArtha upadeza sAMbhaLavo (2) yAda rAkhavo (3) vicAra karavo ane (4) nirNaya karavo. tattvano nirNaya karavAnI zakti potAmAM hovI joIe. mAtra sAMbhaLyA ja kare ane vAMcyA kare paNa jAte kAMIpaNa vicAra karIne tattvanirNayamAM potAnI zakti na lagAve tene yathArtha pratItino lAbha thAya nahi. tatvavicAranI ekAgratA : nava tattvone temanA lakSaNathI bhinna jANI, jIva tattvano (zuddhAtmAno) nirNaya karavAno che. potAnA dhyAnanuM dhyeya zuM che? sAdhana zuM che? tenuM sAdhya zuM che? A vAta barAbara samajIne pote ekalo vicAra kare. ekAMtamAM vicAra karavAnuM kahyuM temAM vicAranI ekAgratA batAve che. AvI prayogAtmaka paddhatimAM AvyA pahelAM - yukti - anumAna - pratyakSa AdithI upadezavAmAM AvelAM tattvo ema ja che ke anyathA che - teno nirNaya kare. (10) tattvanirNayano AdhAra siddhAMto : mukhya siddhAMto jevA ke (1) dravyanI svataMtratAno siddhAMta (2) kramabaddha paryAyano siddhAMta (3) upAdAna-nimittanI svataMtratAno siddhAMta (4) pAMca samavAya ane temAM puruSArthanI mukhyatA (5) nizcaya-vyavahAranuM yathArtha svarUpa eka dravya bIjA dravyanA AdhAre rahetuM nathI, ekamAM bIjAthI kiMcit lAbha-nukasAna nathI. dareka ThekANe yukti vaDe tattvano nirNaya kare. tyAM kaI yukti prabaLa che ane kaI yukti nirbaLa che? teno vicAra kare. tyAM prabaLa yukti bhAse tene satya mAne ane nirbaLa yukti bhAse tene choDI de-Ama vicArIne tatvanirNayanA saMskAra paDatA jAya che. potAnA samAnabuddhinA dhAraka sAdharmI sAthe vicAra kare. paraspara carcA kare ane ekAMtamAM teno vicAra karIne nirNaya kare. jene samyakrattvanI cAhanA hoya, samyagdarzana 172 - For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 189 18 jaina sanAtana vItarAga darzana -- -- pragaTa karavAnI garaja hoya - te jIvanI A vAta che. juo, A samyagdarzana mATeno udhamAM (11) svAnubhava pragaTa karavA mATe preraNA tattvanA nirNayano udhama karavo. "samyakattva sulabha che, sahaja che, kayo jIva kyAre samyakattva pAmaze - te badhI noMdha kevaLI bhagavAnanA jJAnamAM che' - ema kahevAya, paNa tyAM sahaja kahetAM ja udhama paNa temAM bhego ja che. zrI samayasAramAM kahyuM che ke "he jIva! tuM jagatano vyartha kolAhala choDIne aMtaramAM caitanyavastune anubhavavAno cha mAsa prayatna kara, to tane avazya tenI prApti thaze. ruci thaI ane aMtaramAM abhyAsa kare to alpakALamAM aMtaramAM teno anubhava thayA vinA rahe nahi; tethI samyagdarzana mATe aMtaramAM tattvanirNaya ane anubhavano udhama karavo joIe. samyagdarzanathI ja saMsAra parimita thAya che. sanAtana digaMbara jaina satya mArga mahAvidehamAM cAlI rahyo che. jevo mArga tyAM che tevo ja ahIM che, ne jevo ahIM che tevo ja tyAM che. vItarAgamArga eka ja prakArano che. teno jevo bhAva sarvajJa bhagavAne kahyo che tevo ja bhAva potAne bhAsavo joIe. potAne bhAvabhAsana sAthe pratIti thAya te ja yathArtha pratIti che. ahIM bhAvabhAsana upara khAsa vajana che. (12) bhAvabhAsanapUrvaka pratIti te ja sAcI pratIti che? parIkSA karyA vinA upadeza mAnI levAthI teno bhAva potAne bhAse nahi ane bhAva bhAsyA vinA zraddhAnA nirmaLa thAya nahi; mATe bhAvabhAsana sahita je pratIti thAya te ja sAcI pratIti che. (13) parIkSA karIne heya-zaya-upAdeya tattvone oLakhavA AtmAnI saMvara-nirjarA-mokSarUpa nirmaLa paryAya te upAdeyatattva che tathA mithyAtvAdi baMdhabhAvo te heyatattvo che. nizcayamAM potAno zuddha AtmA upAdeya che, vyavahAramAM sAcA deva-guru-zAstra upAdeya che. anya jIva tathA ajIvatattva jJAnanA joya che. Ama nava tattvomAM heya-upAdeya tattvanI parIkSA karIne nakkI karavuM joIe. prayojanabhUta tattvanuM evuM svarUpa che tevuM oLakhyA vagara yathArtha For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAgadarzana zraddhAna thAya nahi. "jineMdradeve je sUkSma tattva kahyuM che te badhuMya bhalA prakArathI huM ISTa karuM chuM' e pramANe jIva zraddhAvAna thAya che. (14) samyakttvasammukha jIvano utsAhapUrvaka prayatna H je jIva samyakattva sammukha thayo che tene aMtaramAM potAnuM samyagdarzanarUpI kArya karavAno ghaNo ja harSa che, eTale utsAhapUrvaka prayatna kare che, paNa pramAda karato nathI. tattvavicArano udhama kare che ane evo udhama karatAM karatAM kevaLa potAnA AtmA viSe ja "A huM chuM." evI ahabuddhi thAya tyAre samyagdaSTi thAya che. jema zarIramAM ahabuddhi che ke "A huM chuM" tema caitanya svarUpa AtmAmAM ahabuddhi anubhavapUrvaka thAya tyAre ja samyagdarzana thAya che. cothA guNasthAnathI ja zuddha pariNati zarU thaI jAya che. zuddha upayoga to cothA guNasthAne thoDo ja kALa rahe che, te vakhate buddhipUrvaka kaSAya nathI. svabhAva sanmukha ja upayoga che tyA buddhipUrvaka rAga nathI. aMtaramAM anubhUtipUrvaka vedana thaI gayuM che ke huM jJAnAnaMdamUrti AtmA ja chuM, - AnuM nAma samyagdarzana che. jyAM sudhI Avo anubhava na thAya tyAM sudhI tattvavicArano udhama karyA ja kare. potAnA bhAvone barAbara jANe. AtmAnA Azraye samyagdarzanAdi thAya te mane hitarUpa che-Ama anubhUtipUrvaka svasaMvedana pratyakSajJAnathI jANe tyAre ja samyagdaSTi che. nirvikalpa anubhavamAM mati-zrutajJAna paNa svAnubhava pratyakSa che. AvA jJAnathI AtmAnA svabhAvane potApaNe jANe te jIva samyagdaSTi che. sampasanmukha jIva tevo abhyAsa kare che te jIva thoDA kALamAM ja samyagdarzana pAme che. agara A bhavanA saMskAra laIne jyAM jAya tyAM pAme che. aMtaramAM svarUpasanmukha thavAno abhyAsa karatAM karatAM mithyAtvano rasa ekadama ghaTato jAya che ane evo abhyAsa karatAM karatAM svarUpa sanmukha thatAM mithyAtvano abhAva thaI jAya che. (15) tattvavicAra thatAM ja samyakattvano adhikArI H juo tattvavicArano mahimA ! tattvavicAra rahita devAdikanI pratIti kare, ghaNA zAstrono abhyAsa kare, vrata-tapazcaraNAdi kare chatAM tene to samyakattva thavAno adhikAra nathI ane tattvavicAravALo e vinA paNa samyakattvano adhikArI thAya che. samyagdarzana mATe mULa to tattvavicArano udhama ja che. For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1998 jaina sanAtana vItarAga darzana (16) caitanyanI nirvikalpa anubhUti te ja samyagdarzanaH pahelAM svarUpasanmukha thaIne nirvikalpa anubhUti thAya-AnaMdanuM vedanA thAya tyAre ja yathArtha samyagdarzana thayuM kahevAya. te sivAya yathArtha pratIti kahevAya nahi. anubhUti pahelAM tattvavicAra karIne daDha nirNaya kare; ekalA vikalpathI ja tattvavicAra karyA kare to, te jIva paNa samyakattva pAmato nathI. aMtaramAM caitanya svabhAvano mahimA karIne tenI nirvikalpa anubhUti karavI te ja samyagdarzana che. (17) pAMca labdhionuM svarUpa : samyakatva thayAM pahelAM pAMca labdhi thavI kahI che. samyaktva thatAM prathama zuddhopayoga-nirvikalpa dhyAna hoya che. atIndriya AnaMdanuM vedana thAya che. buddhipUrvakanA vikalpa chUTI jAya che. have A pramANe Agama jJAnathI temaja guru pAsethI abhyAsa karI jIva prathama traNa labdhi sudhI AvI gayo che. (1) kSayopazama labdhi (2) vizuddhi labdhi (3) dezanA labdhi. have cothI (4) prAyogya labdhi-e prekTIkala vastu che e kema che te vicArIe. vikalpapUrvaka bhedajJAna ane nirNaya sudhI to jIva pahoMcI gayo. "huM jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM tyAMthI nirvikalpa anubhUti kema thAya tenA saMskAra kema paDe e bahu ja agatyanI vAta che ane chelle pAMcamI karaNalabdhi thatAM samyakttva avazya thAya ja evo niyama che; paNa te to pUrve kahelI cAra labdhio thaI hoya ane aMtarmuhUrta pachI jene samyakattva thavAnuM hoya te ja jIvane karaNalabdhi thAya che. e karaNalabdhivALA jIvane buddhipUrvaka to eTalo ja udhama hoya che tattvavicAramAM upayogane tadrupa thaIne lagAve ane tethI samaye samaye tenA pariNAma nirmaLa thatA jAya che ane e rIte jyAre vartamAna jJAnanI paryAya eka samaya mATe pUrNa zuddha thaI jAya che - jevo dravyasvabhAva zuddha che tevI thaI jAya che e jJAnanI svabhAvasammukha thayelI paryAyamAM rAgathI bhinna bhagavAna AtmA jaNAya che. A che anubhUti A ja samyagdarzana ane dharma che. mokSamArganI pahelI sIDI. (18) samyagdarzana pragaTa karavAnI sUmavidhi basa! be ghaDI... samayasAra kalaza 23mAM AcArya A pramANe vidhi batAve che. zlokArtha: he bhAI ! tuM koIpaNa rIte mahAkaSTa athavA marIne paNa tattvono For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 8 [ jaina sanAtana vItarAga darzana kautuhalI thaI A zarIrAdi mUrta dravyano eka muhUrta (be ghaDI) pADozI thaI AtmAno anubhava kara, ke jethI potAnA AtmAne vilAsarUpa sarva paradravyothI judo dekhI A zarIrAdi mUrtika pudgala dravya sAthe ekapaNAnA mohane tuM turata ja choDaze. vizeSa pravacana : ahIM kahe che ke 'zarIrAdi' mUrtadravyono eka muhUrta pADozI thaI AtmAno anubhava kara. tArA abhiprAyamAM ema le ke huM jJAyaka bhagavAna badhA mUrtikadravyothI bhinna chuM. A che sthULa bhedajJAna. have sUkSma bhedajJAna. dayA, dAna, vrata, tapa, pUjA, bhakti Adi puNyanA pariNAma paNa mUrta che. (pudgalanA lakSe thatAM badhA ja vikArI bhAva-zubhAzubha bhAva paNa mUrta che). te badhA mUrta dravyono svAmI na thA. pADozI thA ! e bhAvothI huM bhinna chuM ane zraddhAmAM le ke eno kartA huM nathI. e bhAvo mArA dhruva jJAyaskvabhAvamAM nathI. e badhA vikalpothI bhinna paDI nirvikalpa anubhUti karavAnuM kahe che. puNya-pApanA vikalpathI be ghaDI bhinna paDI nija caitanya svarUpa bhagavAna AtmAno anubhava kara ! ekavAra prabhu ! tuM rAga ane zarIrAdinuM lakSa choDI aMtaramAM lakSa kara. dareka udaya samaye abhiprAyanI dhArAmAM ema Ave ke huM AnAthI bhinna chuM ane svabhAve jJAnaAnaMda svarUpa chuM. AvI dhArA be ghaDI cAlavI joIe ema AcAryazrIno kahevAno bhAva che. mohathI chUTIne tuM aMdara jo ke tuM koNa cho? tuM phakta be ghaDI zraddhA kara-emAM dhArA tUTavI na joIe. jyAre samyagdarzana thaze tyAre tane AtmajJAna eTale AtmA jevo zuddha che (rAgathI bhinna che) tevuM tenuM jJAna thaze. tethI nija pada prApta thaze eTale AtmAno anubhava thaze. ahIM kahe che potAnA AtmAne vilAsarUpa sarva paradravyothI judo dekhI A zarIrAdika, mUrtika pudgaladravya sAthe ekapaNAnA mohane tuM turata ja choDaze ane AtmA sarva paradravyothI bhinna e vartamAna jJAnanI paryAya (zuddha paryAya)mAM bhagavAna AtmA paNa zuddha jaNAze. AnuM nAma AtmAno anubhava-samyagdarzana che. 176 For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 8 jene sanAtana vItarAga darzana S k sArAMza abhiprAyanI bhUla kema TaLe tenI A vAta che. (1) svarUpa saMbaMdhI abhiprAya mATe prathama yathArtha nirNaya kara, huM jJAnAnaMda svarUpI bhagavAna AtmA chuM. trikALa vItarAga svarUpa ja chuM." (2) have dareka udaya prasaMge dhArAvAhI bhedajJAna kara.. (a) A udaya ane tenA nimitta zarIrAdi mUrta dravyothI bhinna chuM. (ba) A paryAyamAM thatA vikArIbhAvo - rAgAdika - zubhAzubha tenAthI huM caitanyabhagavAna AtmA bhinna chuM. (ka) have huM caitanyamAtra ja chuM ene grahaNa kara... (3) A rIte dareka samaye potAnA ane paranA svarUpa saMbaMdhI abhiprAyanI dhArA tUTyA vagara jo be ghaDI cAlu rahe ane evo svabhAva banI jAya ke jenA jore vikalpa tUTI nirvikalpa anubhUti thaI jAya. samyagdarzananI paryAya pragaTa thAya. (4) A zraddhAnI nirmaLa paryAya kema pragaTe tenI vAta che. (19) A vAtano spaSTa khulAso (zrI Atmadharma/aMka 62) basa! be ghaDI..... gurudevanuM vizeSa pravacanano svAdhyAya karavo. mithyAMdaSTinA mithyAtvano nAza kema thAya? ane UMdhI mAnyatA ane anAdinA pApa kema TaLe? teno upAya batAve che. "he baMdhu! tuM corAzInA kUvAmAM paDyo che, temAMthI pAra pAmavA mATe game teTalA pariSaho ke upasargo Ave, maraNa jeTalAM kaSTo Ave to paNa tenI darakAra choDIne, puNya-pAparUpa vikArI bhAvono "be ghaDI' pADozI thA, to caitanyadaLa tene juduM jaNAze. zarIrAdi mana-vANInI kriyA tathA puNya-pApanA pariNAma te badhuM para che. UMdhA puruSArtha vaDe paranuM mAlIkIpaNuM mAnyuM che, vikArI bhAva tarapha tAruM lakSa che, te badhuM choDI sva svabhAvamAM zraddhA, jJAna ane lInatA karI, eka muhUrta eTale be ghaDI (A zarIrAdithI chUTo paDI) caitanyamUrtine judo jo ! caitanyanI vilAsarUpI mojane aMtaramAM dekhatAM zarIrAdinA mohane tuM turata choDI deze, jhaTa daIne choDaze. For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sanAtana vItarAga darzana 8 8 8 8 8 (20) A vAtanI prekTIkala vastu kema che te vicArIe : (1) pratyeka saMsArI jIvane pratyeka samaye karmano udaya hoya che. (udaya eTale sattAmAM rahelA karmo nirjaravA taiyAra thayA che) (2) dareka samaye tuM jene mithyAmAnyatAthI tArA mAne che tyAM kAMIpaNa paristhitinuM nirmANa thAya che. kAraNa ke pratyeka dravya, dravya-guNaparyAyAtmaka che. (3) tyAM dRSTi (lakSa) jatAM tArI cAritraguNanI paryAyamAM zubhAzubha bhAva thAya che. (4) anAdithI tArI vartamAna jJAnanI paryAyamAM UMdhI mAnyatAthI potAne bhUlI emAM joDAI javAthI tuM duHkhano anubhava kare che ane navuM karmabaMdhana thAya che. mithyAtva puSTa thAya che. (5) have AcArya kahe che ke tuM bhedajJAna dvArA e badhAthI bhinna paDa ! tArI vartamAnajJAnanI paryAyamAM e viveka pragaTa thayo che - (1) e badhA dravyo svataMtra che. kramabaddha potAnI upAdAnanI yogyatAthI svataMtra pariNamI rahyA che, tyAM koIpaNa nimitta hAjara che paNa nimitta kAMI karatuM nathI. (2) tArI tyAM sattA nathI (3) e pariNamananI sAthe tArA sukha duHkhane kAMI saMbaMdha nathI. - ema bhedajJAnadvArA tuM e badhAthI bhinna thA. - (6) have tArA caitanyasvarUpane grahaNa kara ! e samaye paNa huM to jJAna AnaMda svarUpa ja chuM. 'caitanyamAtra ja chuM.' (7) have jo satata mahAvarAthI A bhedajJAnanI dhArA jo be ghaDI tUTyA vagara cAlu rahe to tArI vartamAnajJAnanI paryAya zuddhanA Azraye zuddha thatI jaze ane e pUrNa zuddha paryAyamAM bhagavAna AtmA jaNAze. tane samyagdarzana thaze. AnaMdanA vedana sahita anubhava thaze. sukhI thavAno A eka ja upAya che. pramANa H (1)samayasAra gAthA 74 nI TIkAno sAra H AsravonuM ane jIvanuM bhedajJAna thatA veMta, sahajapaNe vikAsa pAmatI citzaktivaDe jema jema vijJAnadhana svabhAva thato jAya che tema tema AsravothI 178 For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 jene sanAtana vItarAga darzana @ nivRtta thato jAya che; ane jema jema AstravothI nivRtta thato jAya che tema tema vijJAnadhana svabhAva thato jAya che. AtmA vijJAnadhana svabhAva thato jAya che. eTale jJAnamAM sthira thato jAya che - be ghaDImAM AtmAno anubhava thAya che. (2) samayasAra gAthA 186 : je zuddha jANe Atmane te zuddha AtmA ja meLave; aNazuddha jANe AtmAne aNazuddha AtmA ja laDe." je sadAya acchinna dhArAvAhI jJAnathI zuddha AtmAne anubhavyA kare che te jJAnamaya bhAvamAMthI jJAnamayabhAva ja thAya che. mATe zuddhaAtmAnI upalabdhithI ja (anubhavathI ja) saMvara thAya che. (3) zlokArdha 127 : jo koIpaNa rIte (tIvra puruSArtha karIne) ghArAvAhI jJAnathI zuddha AtmAne nizcayapaNe anubhavyA kare to A AtmA, jeno AtmAnaMda pragaTa thato jAya che (arthAt jenI AtmasthiratA vadhatI jAya che) evA AtmAne para pariNatinA nirodhathI zuddha ja prApta thAya che. dhArAvAhI jJAna eTale pravAharUpa jJAna - atUTakajJAna. (4) samayasAra gAthA 297 : A AtmAne prajJA vaDe kaI rIte grahaNa karavo? prajJAthI grahaddo - nizcaye je cetanAro te ja huM, bAkI badhA je bhAva te sau muja thakI para - jANavuM.' gAthArtha prajJA vaDe ema grahaNa karavo ke je cetanAro che te nizcayathI huM chuM, bAkInA je bhAvo che te mArAthI para che ema jANavuM. A rIte prajJA vaDe AtmAne grahaNa karavo. arthAt potAne cetanAra tarIke anubhavavo. Ama zuddhanayathI abhedarUpe AtmAne grahaNa karavo. (5) paramArtha mokSakAraNa (nizcaya samyagdarzananI vyAkhyA) jIvAdinuM zraddhAna samakita, jJAna temanuM jJAna che, rAgAdi varjana caraNa che, ne A ja mukti paMtha che." (samayasAra gAthA 155) For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 888 jaina sanAtana vItarAga darzana EUR EUR EUR upasaMhAra : (1) nizcayadRSTithI dareka jIva paramAtmAsvarUpa ja che. jinavarane jIvamAM phera nathI. bhale te ekandriyano jIva hoya ke svargano jIva hoya. e badhuM to paryAyamAM che. vastusvarUpe to pratyeka jIva paramAtmAsvarUpa ja che. paryAya uparathI jenI dRSTi khasIne svarUpa upara dRSTi thaI che e to potAne ane pratyeka jIvane paramAtmAsvarUpa dekhe che. samyagdaSTi badhA jIvone jinavara jANe che, ane jinavarane jIva jANe che. ahA ! keTalI vizALa dRSTi ! are ! A vAta bese to kalyANa thaI jAya, paNa AvI kabUlAtane rokanAra, mAnyatArUpI gaDhanA pAra na maLe ! ahIM to kahe che ke bAra aMgano sAra e che ke jinavara samAna AtmAne dRSTimAM levo kemake AtmAnuM svarUpa paramAtmA svarUpa che. (2) jJAnasvarUpIne atIndriya AnaMdasvarUpI prabhu atIndriya jJAna ane atIndriya AnaMda vaDe AsvAdavA lAyaka che. bhagavAna AtmA jJAna ane AnaMdasvarUpa hovAthI bhagavAna AtmA jJAnaguNa vaDe anubhavavA lAyaka che. kAraNa ke kAraNAMtara vaDe te anubhavavA yogya nathI. eTale ke A kAraNa sivAya arthAt jJAnaguNa sivAya rAgI kriyA Adi anya kAraNo vaDe bhagavAna AtmA jaNAvA lAyaka nathI. jene sukhI thavuM hoya tene kahe che ke A zuddha caitanya vastu che te sarvAMgajJAna ane sukhathI bharelI che, tenI sanmukha thavuM te sukhI thavAno eka ja mArga che. te dharma che. sarvAMga zuddha ja rahelI caitanyavastu sanmukha thatAM - paryAyamAM je azuddhatA che teno nAza thAya che ane zuddhatA pragaTa thAya che. tenuM nAma potAnuM hita eTale kalyANa che. AtmAnuM hita mokSa che. anAdithI tane vijJAnadhana AtmAnI mahimA beThI nathI. anAdithI bAhya cIjamAM AzcaryatAne kAraNe potAnA jJAnasvarUpa karatAM paramAM kAMI vizeSatA tathA vismayatA lAgatAM tyAMthI khasato nathI. bhagavAna AtmA sarvAMge jJAnathI bharelo che eTale ke asaMkhya pradeze jJAnathI bharelo che, tenI adbhUtatAne nihALavA ekavAra to prayatna kara ! (3) nirvikalpa thavAvALo jIva, nirvikalpa anubhUti thatAM pahelAM vikalpamAM Avo nirNaya kare che ke svabhAvathI huM rAgAdibhAve pariNamanAro nathI, paNa jJAna darzanarUpa pariNamanAro (evA svabhAve) chuM. haju rAgAdibhAvo thaze ema jANe che, *180 For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 jene sanAtana vItarAga darzana - ---- chatAM tenA svAmIpaNe huM thanAra nathI. bhaviSyamAM samyagdarzana-jJAna-cAritranI paryAya pragaTa thaze evo mAro prayatna che. chatAM te vakhate paNa rAga haze. paraMtu te rUpe huM (svabhAva karIne) pariNamanAra nathI tevo nirNaya che. nirNaya karanAra che vartamAna jJAnanI paryAya ane anubhava thaze paNa paryayamAM. paNa te paryAya evo nirNaya kare che ke huM to cinmAtra akhaMDa abheda jyoti svarUpa chuM, paryAyarUpa nathI. (4) AkhA siddhAMtano sAramAM sAra e che - "bahirmukhatA choDI aMtarmukha thavuM te che" zrImade kahyuM che ne "upaje moha vikalpathI samasta A saMsAra, aMtarmukha avalokatAM vilaya thatAM nahi vAra." jJAnInA eka vacanamAM anaMtI gaMbhIratA bharI che. aho ! bhAgyazALI haze tene A tattvano rasa Avaze, ane tattvanA saMskAra UMDA utaraze. Atmavastu ke jenA dhruvadaLamAM anaMta zAMti ane anaMta vItarAgatA che teno paryAyamAM anubhava nathI eTale ke anubhavanI zakti jeNe pragaTa karI nathI ne rAganI rucimAM paDyA che, te jIva, caitanyacaMdra arthAt upazama rasathI bharelA bhagavAna AtmAnA jJAnasvarUpanA anubhava vinA tene pAmI zakatA nathI. dayA-dAna-vrata, tapa, japa, bhakti Adi koTi upAya kare to paNa caitanya bhagavAna tene pragaTa thato nathI. rAganI kriyA lAkha zuM karoDa kare to paNa bhagavAna AtmA pragaTa thAya tevo nathI. to upAya zuM? je vartamAna jJAnanI paryAyanI dizA-mukha para tarapha che, te ja vartamAnajJAnanI paryAyanI dizA-mukha svatarapha vALIne tenuM lakSa ane ekAgratA karatAM to zuddha AtmA nirmaLa paryAyamAM rAgathI bhinna jaNAya che. AtmA svayaM sva saMvedhamAna che. pote potAnA vaDe saMvedhamAna - saMvedanamAM AvavA yogya che. AtmA jJAnane AnaMda svarUpa che, temAM pote ekatA kare ane vibhAvathI pRththakatA kare te upAya che ne mokSano mArga che. (6) nizcaya mokSamArga che te nirvikalpa samAdhi che. tenAthI utpanna thayela atIndriya AnaMdano anubhava jenuM lakSaNa che. evuM svasaMvedana jJAna te jJAna che. zAstra bhaNatara te jJAna nathI. paNa nirvikalpa svasaMvedana lakSaNa te jJAna che. sukhAnubhUti mAtra lakSaNa svasaMvedanajJAnathI AtmA jaNAya tevo che, te sivAya jaNAya tevo nathI. nirvikArI-svasaMvedana jJAnathI jaNAya tevo che. bhagavAnanI For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 8 jaina sanAtana vItarAga darzana * vANIthI jaNAya tevo nathI. bhagavAnanI bhaktithI jaNAya tevo nathI. AnaMdanI anubhUtinA svasaMvedanajJAnathI jaNAya evo huM chuM ane badhA AtmAo paNa enA svasaMvedanajJAnathI ene jaNAya evA che. (7) dharmI konuM dhyAna kare che? dharmI jIvane samyagdarzananI paryAya pragaTI che chatAM te pragaTelAnuM dhyAna karato nathI. to konuM dhyAna kare che? eka samayanI paryAyanI pAchaLa birAjamAna je sakaLa-nirAvaraNa-akhaMDa-eka-pratyakSa-pratibhAsamayaavinazvara zuddha pAriNAmika bhAva lakSaNanija paramAtmA dravyanuM dhyAna kare che. samyagdaSTi dharmIno viSaya zuM? trikALI zuddhAtmA tenI vartamAnajJAnanI paryAyano viSaya che ke je sakaLa nivAraNa - eka akhaMDa vastu che. samyagdaSTinuM dhyeya zuM? tenuM dhyAnanuM dhyeya, jJAnanuM zeya, zraddhAnuM zraddheya eka trikALI-zuddhAtmA ja che. (8) dareka dravyanI paryAya tenA svakALe potAnA SaTkArakathI svataMtra ja pariName che. A sUkSmavAta che. jainadarzana vastu sthitinuM varNana kare che. dareka dravya svataMtra che, teno pratyeka guNa svataMtra che ane pratyeka samayanI paryAya paNa svataMtra che. ane badhI ja paryAyo kramaniyata che. 2 (9) jJAnamAM jema jema samajaNa dvArA bhAvabhAsana vadhatuM jAya che tema tema jJAnanuM sAmarthya vadhatuM jAya che ane e vadhatAM jatAM jJAna sAmarthya vaDe moha zithila thAya che. jJAna jyAM samyakSaNe pariName che, tyAM mohano samUha nAza pAme che. mATe jJAnathI ja AtmAnI siddhi che. jJAna sivAya bIjuM kAMI AtmasiddhinuM sAdhana nathI. sukhano upAya nathI. (10) eka eka guNanuM pariNamana svataMtra sIdhuM thatuM nathI, paNa anaMta guNamaya dravyanuM pariNamana thatAM guNonuM pariNamana sAthe thAya che. eka eka guNa upara dRSTi jhUkatAM guNa zuddha pariNamato nathI paNa dravya upara dRSTi jhUkatAM anaMtaguNanuM nirmaLa pariNamana thAya che. ema kahIne guNabheda uparanI dRSTi choDIne anaMta guNamaya dravya upara dRSTi karatAM dravya zuddharUpe pariName che ema kahyuM che. zraddhA jJAnamAM vibhAvarUpa pariNamana nathI. jJAna sva-para praqAzaka svabhAvI che, paNa je jJAna svane prakAze nahi ekalA parane prakAze te jJAnano doSa che. ane cAritra guNanA pariNamamAM viparItatA che. e viparItatA doSa che doSa saMsAranuM mULa che, duHkhanuM kAraNa che. e 182 For Personal & Private Use Only - Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 888 (11) vastune zarIra aDavuM nathI, zarIrane karma aDavuM nathI, karma vikArane aDela nathI, jaina sanAtana vItarAga darzana vikAra nirmaLa paryAyane aDela nathI. ahAhA! vastu svabhAva sUkSma che. badhe svataMtratA ja batAvI che. eka pradezano bIjA pradezamAM abhAva che. eka guNano bIjA guNamAM abhAva che. eka paryAyano bIjA paryAyamAM abhAva che. A vastusvabhAva sarvajJe jevo joyo tevo kahyo che. pahelAM A zraddhAmAM, jJAnamAM, rucimAM ane lakSamAM AvavuM joIe to enA vIryamAM svabhAva sanmukhanI sphUraNA cAlyA kare, A samyapahelAMnI vAta che. A rIte svabhAvanA saMskAra paDatAM jAya che. A ja samyagdarzanano upAya che. bIjo koI upAya nathI. (12) jema kevaLajJAnamAM traNa kALanA paryAyo jaNAya che temaja padArthonA kramabaddha paryAyo thAya che. kevaLajJAne jANyuM mATe nahi, paNa padArthanA paryAyo potAthI svakALe te ja rIte thAya che ane tema sarvajJa jANe che. ahAhA ! paradravyane to karavAnI vAta ja nathI paNa potAnA azuddha ke zuddha paryAyo svakALe kramabaddha je thavAnA te ja thavAnA, te ja thAya eTale potAmAM paNa paryAyane ADI avaLI karavAnuM rahyuM nahi. mAtra jema thAya che tema jANavAnuM ja rahyuM. jema sarvajJa jJAtA che, tema dharmI paNa jJAtA thaI gayo. kramabaddhanA nirNayanuM tAtparya akartApaNArUpa vItarAgatA che. e vItarAgatA anaMta puruSArthe dravya para daSTi thatAM thAya che. ahAhA...! AtmA sarvajJa svabhAvI che. (13) prazna H AtmA paramAM to kAMI pheraphAra na karI zake e to ThIka, paNa potAnI paryAyomAM pheraphAra karavAmAM paNa teno kAbu nahi? uttara H are bhAI ! jyAM dravyano nirNaya karyo tyAM vartamAna paryAya pote dravyamAM ja vaLI gaI. pachI tAre kone pheravavuM che? je paryAya dravyamAM aMtarmukha thaI gaI, te paryAya have krame krame nirmaLa ja thayA kare che ane zAMti vadhatI jAya che. A rIte paryAyamAM jevo vItarAgasvabhAva che evo svabhAva sahaja banato jAya che. A rIte paryAya jyAM potAnA dravyamAM aMtarmagna thaI gaI tyAM ene pheravavAnuM kyAM rahyuM? te paryAya pote dravyanA kAbumAM AvI ja gayelI che. paryAya Avaze kyAMthI?- dravyamAMthI, mATe jyAM AkhA dravyane kAbumAM laI lIdhu. 183 For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene sanAtana vItarAga darzana (zraddhA-jJAnamAM svIkArI lIdhuM) tyAM badhI paryAyo kAbumAM AvI ja gaI. eTale ke dravyanA Azraye paryAyo samyak nirmaLa ja thavA mAMDI. jyAM svabhAva nakkI karyo tyAM ja mithyAjJAna TaLIne samyakajJAna thayuM, mithyAzraddhA TaLIne samyagdarzana thayuMe pramANe nirmaLa paryAya kramabaddha thavA mAMDI te paNa vastuno svabhAva che, vastuno dharma che. vastuno svabhAva pharyo nathI, ne paryAyonA kramanI dhArA tUTI nathI. dravyanA AvA svabhAvano svIkAra karatAM paryAyanI nirmaLa dhArA zarU thaI gaI ne jJAnAdino anaMto puruSArtha temAM bhego ja AvI gayo. sva ke para dravya koIne, koI guNane ke koI paryAyane pheravavAnI buddhi jyAM na rahI tyAM jJAna jJAnamAM ja TharI gayuM. eTale ekalo vItarAga jJAtA bhAva ja rahI gayo, tene alpakALamAM mukti thavAnI ja. basa ! jJAnamAM jJAtA-dRSTApaNuM rahevuM te ja svarUpa che. te ja badhAno sAra che. aMtaranI A vAta jene khyAlamAM na Ave tene kyAMka paramAM ke paryAyamAM pheraphAra karavAnuM mana thAya che. jJAtAbhAvane cUkIne kayAMya paNa pheraphAra karavAnI buddhi mithyAbuddhi che. * durdhara, duSkara je kAMI paNa hoya to te AtmAno puruSArtha che. uttamamAM uttama paNa e ja che. puruSArthathI ja mokSanI prApti. bAkI badhuM thothe thothA che. satyanI vAta samajavAmAM TakI rahevuM e paNa eka puruSArtha che. (14) anubhavanI zobhA kharekhara Atmadravyane laIne che. Atmadravya kUTastha hovAthI jo ke anubhavamAM AvatuM nathI. anubhava to paryAyano ja thAya che, paraMtu paryAye dravyane svIkAryuM e paryAyanI zobhA Atmadravyane laIne ja che. darzanamoha maMda thayA vinA vastusvabhAva khyAlamAM Ave nahi ane darzanamohano abhAva thayA vinA AtmA anubhavamAM Ave evo nathI. (15) AtmA pAmavA mATe Akho divasa zuM karavuM? Akho divasa tattvano abhyAsa karavo. vicAra-manana karIne tattvano nirNaya karavo. zarIrAdithI ane rAgAdithI bhedajJAna karavAno abhyAsa karavo. rAgAdithI bhinnatAno abhyAsa karatAM karatAM AtmAno anubhava thAya che. jJAyaka svabhAvano abhyAsa kara. zubhAzubhathI judA jJAyakano jJAyakapaNe abhyAsa karIne jJAyakanI pratIti daDha karavI. pahelAmAM paheluM A karavuM. jJAyaka...jJAyaka..jJAyaka.. tenA taraphanuM valaNa karavuM. AtmAne mATe kAMIka enI pAchaLa paDavuM joIe. AnuM A raTaNa karavuM - 18 For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja jaina sanAtana vItarAgadarzana joIe. jAgatA, uMghatA eno prayatna thavo joIe. enI rucino prakAra sarakho thavo joIe. aMdaramAM paramezvara keTalo mahAna che ! ene jovAnuM kutUhala jAge tene joyA vinA cena na paDe. Avo apUrva puruSArtha upaDavo joIe. (16) jJAna ane rAga vacce bhedajJAna thavAnuM e lakSaNa che ke jJAnamAM rAga pratye tIvra anAdAra jAge che. AtmAmAM rAganI gaMdha nathI. rAgamAM caitanyano aMza nathI. rAganA jeTalA vikalpo UThe che temAM baLu chuM temA duHkha, duHkha ne duHkha che - jhera che. tema pahelAM jJAnamAM nirNaya kare to bhedajJAna pragaTe che. (17) are bhAI ! tuM rAgAdithI nirlepa svarUpa prabhu cho ! kaSAyane potAnA mAnavA te tArI prabhutA nathI. tuM nirlepa vastu cho. sadAya kaSAyothI nirlepa tarato ne tarato ja che. jema sphaTikamaNimAM paranuM pratibiMba paDe che tema kaSAyabhAvo jJAnamAM jaNAya che, te tArAmAM peThA nathI. tuM nirlepa cho. vratAdi vikalpo Ave te saMyogIbhAva jJAyakathI bhinna che. jJAyakanI jAtanA nathI. parajAta-parazeya che. svajAta-svajoya nathI. tuM jJAyakasvarUpa nirlepa prabhu cho ! e prabhutAno aMtarathI vizvAsa karatAM paryAyamAM prabhutA pragaTe che. (18) jANanAra...jANanAra...jANanAra te mAtra vartamAna puratuM sat nathI. jANanAra tattva te potAnuM trikALI satpaNuM batAvI rahyuM che. jANanAranI prasiddhi te vartamAna pUratI nathI, paNa vartamAna che te trikALane batAvI rahyuM che. vartamAna jANanAra asti-te trikALI asti-sane jAhera kare che, batAve che. (19) AtmAmAM anaMtaguNo bharyA che ne eka eka guNamAM anaMtA guNonuM rUpa che ane eka eka guNamAM anaMtI paryAya thavAnI tAkAta che. tAro svadeza bhagavAna anaMta guNonI abhUta RddhithI bharelo che. temAM ekavAra najara to kara, to tane saMtoSa thaze. AnaMda thaze. puNya-pApanA pariNAmamAM najara karatA duHkha vedAya che. (20) nirAkuLa jJAyakasvabhAvane anubhavavAno prabaLa puruSArtha kara. tane bIjuM AvaDe na AvaDe, lakhatAM na AvaDe, tenAthI zuM prayojana che? jJAyaka svabhAvane jANIne anubhavavA prabaLa puruSArtha kara ! e ja karavA jevuM che. jenA eka samayanA anubhava AgaLa cakravartInA rAjapaNa tuccha che. e AtmAnA anubhava mATe puruSArtha kara ! duniyAmAM kema AgaLa vadhavuM ne bahAra gaNatarImAM kema AvavuM? arere! e badhuM zuM che? bhAI ! tArA anaMtA anaMtA guNonI gaNatarIno pAra For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 jene sanAtana vItarAga darzana - -- nathI, evo je jJAyakasvabhAva, prabhu! tene anubhavavAno prayatna kara! A eka ja kAma A bhavamAM karavA jevuM che. sAra: aho ! sarve arihaMta bhagavaMtoe sevelo, svadravya Azrita zuddha ratnatraya je A eka ja mokSamArga jina bhagavaMtoe upadezyo, te ja mArga pote sAdhIne vItarAgI saMtoe jinAgamamAM prasiddha karyo che. A sanAtana vItarAga mArganI vAta kahevAmAM AvI che. Avo mArga jANIne tenuM sevana karavuM te paramAgamano sAra che, tenuM phaLa mahAna uttama sukha che. A samaya prAbhUta paThana karIne, artha tattvathI jANIne; Tharaze arthamAM AtmA, je saukhya uttama te thaze." aMtima bhAvanA : AnaMdAmRtanA pUrathI bharacaka vahetI kevalyasaritAmAM je DUbeluM che, jagatane jovAne samartha evI mahAsaMvedanarUpI zrI (mahAjJAnarUpI lakSmI) jemAM mukhya che, uttama ratnanA kiraNa jevuM je spaSTa che ane je ISTa che evA prakAzamAna, AnaMdamaya svatattvane che jagatanA jIvo jinabhagavAnanA sanAtana vItarAga zAsanano Azraya karIne pAmo. syAdvAda vidyAnA baLathI vizuddha jJAnanI kaLA vaDe A eka AkhA zAzvata svatattvane prApta karIne he! jagatanA jIvo paramAnaMda pariNAme Aje ja pariNamo. A rIte ahIMyA ! jene vItarAga sanAtana darzana mATe ati dRDhapaNe-pUrNa zraddhApaNe je thoDuM ghaNuM tattva kahevAmAM AvyuM, te badhuM cetanyane viSe kharekhara agnimAM homAyelI vastu samAna (svAhA) thaI gayuM. (agnine viSe homavAmAM AvatA ghIne agni khAI jAya che, jANe ke kAMI homAyuM ja na hoya!) tevI rIte anaMta mAhAbhyavaMta caitanyanuM game teTaluM varNana karavAmAM Ave to paNa jANe ke e samasta varNanane anaMta mahimAvaMta caitanya khAI jAya che; caitanyanA anaMta mahimA pAse badhuM varNana jANe ke varNana ja na thayuM hoya ema tucchatAne pAme che. te caitanyane ja caitanya Aje prabaLapaNe-ugrapaNe anubhavo (arthAt te cisvarUpa AtmAne ja AtmA Aje atyaMta anubhavo, kAraNa ke A lokamAM bIjuM kAMI ja uttama nathI, cetanya ja eka parama uttama tattva che. "sanAtana vItarAga zAsana jayavaMta vartA' For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 AtmAnubhUti ja Atmadharma che. * dharmanI zarUAta AtmAnubhUtithI ja thAya che. te vakhatanA dhyAnane "dharma dhyAna" kahevAmAM Ave che. te ja samakIta che. dharmanI pUrNatA paNa AtmAnubhUtinI pUrNatAmAM che. te kevaLajJAna pragaTa thatAM sAdhanAnI pUrNatA thAya che. te vakhatanA dhyAnane 'zukala dhyAna' kahevAmAM Ave che. * AtmAnubhUti ja AtmadhyAna che. * AtmAnubhUti e ja jainazAsana che. * jyAM upayoga potAnA svabhAvamAM che, jJAnanI paryAya pote potAne jANavAmAM lIna che te anubhUtinI dazA che ane teTalo samaya sukhanuM vedana che. AtmAnubhUti e ja sukhAnubhUti che. For Personal & Private Use Only jayaMta prinTarI, muMbaI rephona 2285 71 71