Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श.३ उ.१ प्राणामिक्या:प्रव्रज्याया:महत्त्वादिनिरूपणम् २०३ वा 'पाणंवा' माणम् श्वपाकं चाण्डालम् वा देशीयोऽयंपाणशब्दः चाण्डालवाचकः 'उच्चं' पूज्य श्रेष्ठं पासई' पश्यति 'उच्चं पणामं करेइ' उच्च सातिशयम् प्रणमति 'नीयं पासई' नीच पश्यति, 'नीयं पणामं करेइ' नीचं प्रणाम करोति, तदेवोपसंहरति- 'ज जहा पासई'- इत्यादि। यं यथा पश्यति त तहापणम करेइ' त तथा प्रणाम करोति, व्यक्तीनां योग्यतानुसारमेव प्रणाम करोति, एतावता यं पुरुषपश्यादिकं यथा यत्मकारक पूज्यापूज्यस्वभावकं पश्यति 'तं तहा' त तथा पूज्यापूज्यौचित्यानुसारं 'पणाम करेइ' प्रणाम करोति यद्वा उपरि अधः यत्र तत्र यं कमपि पश्यति तं सर्व तत्र तत्र प्रणमति इति भावः से तेणढ़ेगं 'गोयमा!' तत् तस्मात् करणात् तेनार्थेन देखे, 'पाणं वा' किसी चाण्डालको देखे(पाणशब्द देशीय शब्द है और यह चाण्डाल वाचक है) 'उच्च वा पासइ' किसी उच्च मनुष्यको देखे तो 'उच्च पणामं करेइ' सातिशय रूप में उसे प्रणाम करता है। 'नीयं पासइ नीय पणाम करेइ ' यदि नीचको देखता है तो नीचे रूपमें उसे प्रणाम करता हैं । इसी बातको उपसंहार करते हुए सत्रकार कहते हैं- 'जं जहा पासह तं तहा पणामं करेइ-से तेण?णं गोयमा ! एवं बुचड़ पणामा पव्वन्जा' कि इस प्रव्रज्यावाला जिसको जिमरूपमें देखता है उसको उस रूपमें प्रणाम करता है। तात्पर्य यह है-यह व्यक्तियोको जो प्रणाम करता है वह उनकी योग्यताके अनुसार प्रणाम करता है । अतः जिस पुरुष को या पशु आदि को जिस पूज्यापूज्य प्रकारक स्वभाववाला यह देखता है उसे उसी पूज्यापूज्य स्वभावकी उचितताके अनुसार प्रणाम किया करता है। अथवा-उपर नीचे जहां कहीं पर यह जिस किसी को भी देखता है उन सब को કાગડાન, ધાનને અથવા કુતરાને દેખે, તે પણ તે પ્રણામ કરે છે. (પણ ગામઠી श७४ छे. ते यांलने भाट १५राय छ) "उच्चं वा पासई" ने ते tal
टना मनुष्यने हेणे छे तो "उचं पणामं करेइ" तर भतिशय विनय ५४ अम ४२ छे. "नीयं पासई नीयपणामं करेइ" ते नायी टिनी વ્યક્તિને દેખે છે તે તેને નીચે રૂપે પ્રણામ કરે છે. એ જ વાતને ઉપસંહાર કરતા सूत्र४.२ ४ छ : जं जहा पासइ तं तहा पणामं करेई से तेणटेणं गोयमा ! ઇત્યાદિ આ પ્રકારની પ્રવ્રજ્યાધારી સાધુ જેને જે રૂપે દેખે છે તેને તે રૂપે પ્રણામ કરે છે. પૂજ્યપૂજ્ય સ્વભાવની યેવતા અનુસાર તે દરેક પુરુષ અને પશુને પ્રણામ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૩